Skip to main content

Full text of "Patrologiae cursus completus : Series latina"

See other formats 


Digitized  by  the  Internet  Archive 

in  2011  with  funding  from 

University  of  Toronto 


http://www.archive.org/details/patrologiaecursu122mign 


TP,  ADrnO   CAI  HOLICA- 

SjECULVM  IX.  ANNUS  873. 

JOANNIS   SCOTl 

OPERA 


QOAE  SUPEUSUNT  OMNIA 

AD  FIDKU  ! 

ITALICORUM,  GE IIMANICORUM,  BELGICORUM,  FR  ANCO-GALLICORUM, 

BRITANiXICORUM  CODICUM 

-•I  "  i 

PAUTIMPUIMUS  EDIDIT,   PARTIM  IIECOGNOVIT 

HENRIGUS  JOSEPeUS  FLOSS 

i 

6»S.  'flical.    et   Phi!.   D^,    iu  Coiiviciorio    ilieologoi-iiin  calholiceriim  i'rpc(?n«, 
ft^S.  'fheol.  iii  UuJTcrsKatc  Iridcriciu  C^uilclwia  iihcuuua  yriTailuii  doccu». 


ACCEDUINT  ADRIANl  PAPAE  II  EPISTOLAE. 


-  .«-Jiisa^-o-g-ga 
TOMUS  UNICUS. 


iLXCI)l)i:HATnil   HT  VENIT  APUD  J.-P.  MICNl^  EniToRl.M , 

IN    VI      r-K.TA  TUUIAUT,  OLIM   irAMBOJSE.  PUOPE    FOUTAM    LDTKTI.-E  PAlikSIOIUJM  VI.IXO 

n'ENtiili  WOMINATAM,  SEU  PEUi-.mrHiOUGK.  MJNC  YFHO  iWlUA  MOLNIA  PAUISINA. 

1805 


TRADITIO  CATIIOLICA. 

SJECULDM  IX.  ANNUS  872. 


IIVDEX 


OPfiRUIVI  ET  AUCTOaUJU  QUI  IN  HOC  TOaiO  CONTINENTUR. 


JOANNES  SCOTIJS. 

Kxposllioues  super  lerarcliiain  caeleslein  S.  Diouysii. 
Exposiliones  super  lerarcijiaui  ecclesiasticam  S.  Diorijsii. 
1'Aposiliones  seu  Giossao  in  myslicam  Theoiogiam  S.  Dion.ysii, 
Uotuilia  in  prologum  S.  Evangelii  secundum  Joanneui. 
Coiiimeiuarius  iu  S.  Evangelium  secundum  Joaunem  (rragmeu 
Liber  de  Praedesiinatione. 
Do  divisione  Naturae. 

Liber  de  egressu  et  rogressu  animae  ad  Deum  (fragmeutumi. 
Versio  operum  S.  Dionysii  Areopagitae. 

De  caeiesli  lerarcbia. 

De  ecclesiastica  Icirarcliia.  ^ 

De  divinis  nomiuibus. 

Da  mystica  Tlieologia. 

S.  Dionysii  episloiae. 
Versio  Ambiguorum  S.  Maiimi. 
Versus. 
Commenlarii  iii  Eyaag.  sec.  Joan.  fragoienlum  IV. 


tali!). 


ADIUANUSPAPA  IL 


Epislolac  el  decreia 


126 
20a 

207 
283 
297 
347 

1023 

1023 

1035 

10G9 

11 11 

1171 

1173 

1193 

1221 

12V3 


1259 


-.  —nBu  C^saaw»*--     — 


S.A.F. 


IWiiih.  —  Ei  Typis  J.-i'.  m^yyr.. 


) 


A 


I 


4       t 


» 


h 


PROOEMIUM. 

I. 

EDITIONIS   CONSILIUAI. 

§  1.  Quaenam  polissiiiium  causa  ad  Joaniiis  Scoli  Iheologi  libros  coiligendos  ae  perpo- 
liendos  me  impuierit,  si  quaeris,  leclor  Ijeuevole,  en  paucis  lijji  consilii  mei  ralioiiem  ape- 
rium.  Etenim  ante  lios  fere  tredecim  aniios,  quum  liieologicarum  ac  philosophicarum  liic- 
raruin  ruclis  fere  ac  iraperilus  in  illius  Joannis  libros  incifiissom,  hujus  scriptoris  seGulo  IX 
vivenlis  haud  parum  rae  movisse  speciosom  ac  paone  singularem  dispulandi  subliiilalem 
confiteor.  Nec  tameu  non  me  otfendit  quorumdam  e.v-noslratibus  temerilas,  oxtoltentiuni 
ac  praedicantium  ejus  philosophicas  Ilieologicasque  Iheorias,  quippe  cum  ejus  primarium 
opus,  quod  «  de  divisione  Nalurae  »   inscribitur,  ab  Honorio  P.  111.  igni  adjudicatum,  et 
ante  fere  ducentos  annos  quum  inAngiia  typis  esset  expressum,  in  Indicem  librorura  pro- 
hibitorum  reialum  esse  inter  oranes  constet.  Alque  jam  tum  mihi  proposueram,  et  quid 
Joannes  Scotus  sfrriptis  suis  profecerit,  et  in  quibus  locis  erraverit,  diligentius  indagare,  et 
alitiuando  justa  iibra  ulrumque  expensum,  in  honorem  acfruclum  sanctae  Ecclesiae  expo- 
nere.  Non  ita  muUo  post  in  itinere  lilerario,  quod  por  Germaniam,  Helvetiam,  Iialiam, 
Bclgium  instituebani,  occasio  mihi  oblata  erat,  inter  cetera,  in  quae  incurabebam,  studia 
criiica,  et  ex  Joannis  Scoti  libris  quinam  superessenl  in  bibliolhecis  delitescentes,  investi- 
ganili,  el  quidquid  reperissem,  ad  pleniusjudicium  de  ipso  ferendum  in  lucem  prolrahendi. 
In  quam  remiicet  jiiurimas  bibliothecflsperluslrassem,  tamen  iibrorum  ipsiuscodices  ms.s. 
haud  ita  raullos  reperire  mihi  contigit.  Ex  his  codicibus  quae  descripsi  fragmenta  tiaud 
san«  spernenda,  nunc  piimum  a  nobis  in  lucem  emiltuntur.  Deniquo  uiajori  cum  fructu 
nuper  bibliothecam  Kegiam  Parisiensera  adii.  Ubi  quum  plurcs  codices  librorum  Joannis 
Scoli  invenissem,  eos  quoque  in  usus  meos  convertendos  esse  pulavi.  Ad  eorura  igitur  fi- 
dom  et  «  de  Praedestinalione  »  el  «  de  divisiono  Naturae  »  libros  diligenter  excussi.  Co- 
diccm  quoque  Laudunensem  mihi  liberaliter  Parisios  transmissum,  haud  sine  fructu   exa- 
rainavi.  Quod  vero  integrum  Scoti  operura,  quae  supersunt,   editionem,   non  omisso  su- 
spectae  fidei  libro  de  principiis,  quem  «  de  divisione  Nalurae  »  inscripsit,  huicPatroIogiao 
inseruimus,  haudfacile  queraquam  miralurura  esistimo,  qui  reputaverit,  oranino  Joannem 
Scotum  cum  acutissimis  suis  profundissimisque  disputationibus,  quarum  etJpse  ex  Pla- 
tone  Aristoteleque  haud  raro  argumenla  pelivit,  sensu  quodam  latiori  Scholaslicae,  quam 
dicunt,  Theologiae  praeambulum,.  tum  versione  sua  operum  Pseudo-Dionysii  Areopagiiae, 
suisque  eoruin  exposilionibus,  ceterisque  suis  crebro  allegoricis  theoriis,  raysticae  quam 
Yocant  theologiae  tanquam  praecursorem  haud  immerito  a  viris  doctis  judicari.  Irapnmis 
vero  Joannis  Scoti  versione  operum,  quae  sub  S.  Dionysii  Areopagilae  nomine  feruntur, 
utebanlur  medii  aevi  ThcoIogi.Qui  quoniam  graecam  linguani  ipsi  non  callebant,  libros, 
quorum  auctorem  S.  Dionysium  Areopagilam  ut  Patrcm  aposlolicura  colebant  ad  unum 
oranes,  ab  Joanne  Scoto  latine  conversos  legebant,  eamque  versionem  commenlariis  suis 
Patrojl.  CXXtl  y  ;  ■  a 

•3IIO 


II  PROOLMIUM. 

illuslrabant.  Quarc  qinim  oni*iino  Joannos  Scolus  (-jusmodi  ?cri{)lor  sil ,  cnjus  opera  in 
«  Cursu  comploto  »  Scriptorum  ■ccclesiaslicorura  de.siderari  vis  dcijeanl,  iiitegram  operum 
pjus  cdilionem  adornari  el  justum  et  ab  hujus  colleclionis  corisiiio  haud  prorsus  alionum 
esse  duximus.  In  his  autcm  Joannis  Scoli  operibus  si  qune  occurnuit,  (piil)us  juste  offen- 
daris,  non  omisimus  «  Momtis  ad  Lcctorcm.  «  praemissis,  ubi  opus  eral,  principales  erro- 
res  nofare,  nec  noM  hic  illic  notis  subjeclis,  quao  1'also  aut  minus  rcctu  di;]uitanlur,  cor- 
rigere.  Praeterea  in  commenlationc  «  de  viln  ct  praocoj.tis  Joanrns  Scoti  »  huic  opcrum 
cdilioni  piaemissa,  errores  ipsius  acriitr  perstringuntur.  Si  cui  niliilominus  in  notai  dis 
Joannis  Scoti  erroribus  aliquid  a  nobis  neglectum  essc  videalur,  escusabunt  nos  cum  rei 
diriicullas,  (um  lemporis,  quod  nobis  in  paranda  edilione  coucedi  poteral,  angustiae. 

5  2.  Et  de  fine.hujus  editionis  haec  quidem  hactenus.  Praelcrea  duo  nobis  reliqua  sunt: 
pnmum,  ut  codices  ,  quos  adhibuimus  ,  enuraeremus  ,  deinde  ,  ut  de  Joannis  Scoti  vila 
quid  compertum  habeamiis,  exponamus.  Ubi  tamen  in  usus  meo^  convenere  non  dubitavi 
Wliiin  cotnntentationem  de  vila  et  praeceptis  Joannis  Scoti ,  abhinc  aliquot  annis  editam 
auclore  anonymo,  quam  operibus  praemitterestatuimus.  Quae  quum  in  capitibus  gravio- 
ribus  sil  bene  adornata,  solum  id  supereril,  ul  nonnulla,  in  quibus  ab  ejus  scriptore  no- 
bis  dissordiendum  cst ,  dilucMemus. 

II. 

CODIGES. 

§  3.  Et  primum  quidem  ad  codices  quod  atlinet,  in  cdendis  Exposilionibus  snper  lerar- 
(liiain  caelestern  S.  Diomjdi ,  hucusque  inedilis  a€  paene  incognitis  ,  adhibuimus  Ires. 
E  (piibus  cudox  Vaticanus  G52  ,  initio  seculi  XI  eleganter  scriptus  ,  constat  58  raembranis 
in  fojio  mincri.  Continet  vero  solas  ilias  Joannis  Scoti  eipositiones.  In  prima  membrana 
nianus  sccuii  XIV,  ut  videlur,  adscripsit  :  Iste  libellus  ex....;  ex  vix  legi  potest ,  cetera 
«ninino  oblilerala  sunt.  Ilem  raanus  seculi  XIII  exeuntis ,  ut  videlur,  in  inferiori  mem- 
bianac  parte  scripsit  :  sumus  (sic  I)  omnium  thcologorum  iste ,  quae  vcrba  quanquam  di- 
iuere  quidam  studuit,  tamen  bene  possunt  adhuc  distingui.  Quater  vei  quinquies  ad  mar- 
rjnom  deprehendunlur  glossae  trium  vel  quatluor  verborum  ,  quas  quum  vix  polueri:u 
dignosccre,  neglcxi.  Is,  qui'  librum  descripsit ,  sensum  vix  unqur-ra  atligit  ;  quare  inter- 
punctio  falsissima  e<J  ;  quin  imo  duo  verba  Iiaud  raro  in  unum  conlrahunlur,  alia  dismcm- 
b;anlur,  Finem  versus  menda  sunt  crebriora.  Graeca  verba,  quac  occurrunt  ,  raale  scripia 
i-u')i.  Ex  hoc  igilur  codice  quum  Carolus  Greilh,  ecclesiae  S.  Galli  in  Uelvetia  nunc praepo- 
s>tiis  bc  officialis ,  expositiones  illas  doscripsissct ,  liberaiiter  mihi  copiam  sui  aj^ographi 
f;,'cit,  quod  deindc  Piomaedenuo  ad  codicis  fidem  et  ipse  diligenlcr  contuli. 

^  i,  Alier  est  codex  ms.Jat.  380  bibliothecae  llcgiae  Monacensis,  olim  Elecluralis  bibho- 
theoue  sorenissimoriim  utriusque  Bavariae  ducum  ,  ut  ex  i/^s/gfnj  eorura  ,  interiori  parie 
cperculi  affixo  ,  cognoscitur,  membranaceus  ,  secuH  XHI ,  k",  literis  exaratus  mi"3usculis 
s^lis  nitide  ,  ct  cum  abbreviatura  vulgari ,  in  principio  mutilus;  uunc  ronslat  foliis  90- 
Tituli  el  numcri  capilum  sunt  miniati.  Initiales  rainio  cum  pigroento  caeruleo  adhibil».» 
sunl  eloganter  eiaboralae  ,  ductuque  haud  raro  usque  ad  fmem  raerabranae  perlingente 
praoditae.  A  variis  manibas  passim  scriptura  radendo  vei  corrigendo  in  ipsalcxtus  linca 
mulata,  haud  pauca  supra  vel  ad  marginem  adscripta  sunt.  Continenfuc  eo  haec  : 

1     l.d.   1,1  —  J^,2  fragmontum    versionis   caclestis   Icrarchiae.  Quod  incipil    :   supn- 


PROOLMIUM.  m 

pleni  luminis  praeperfeelae  perfec^tionis ;  etenim  niidl  perfeclum  aul  non  indigens 
universaliler  perfectionis  ,  nisi  verc  per  se  pprfecfum  et  proepcrfectum.  Cap.  XI.  hlis 
uvAem  delerminalis  iHud  di(jnum  altevdere  ,  proptcr  quam  causam  vniversas  sitnul 
(mgelivus  subslanlias  catlestes  virtutes  vocare  consuTvimus,  ccl.  riniiur  verbii  :  cap.dein 
aulem  virtutem  prncdiclis  habenlia  praetermisimus  ct  commensurationcm  (o.  m.  corr. 
comcnsurationi)  sermonis  providentcs ,  et  supcr  uos  cccullum  sihntio  vcneranles.  F.x- 
plicit    liber  beati    Dionysii  cpiscopi  Athenarum  ex  Arcopagilts   de   caelesli  Icrarchia. 

2.  fol.  5,1  — 19,1-  Joannis  Saraccni  versio  ccclesiasticae  lerarchiae.  Orditiir  a  litulo 
niiniato  :  De  ccclesiastica  lerarchia.  Incipit  prologus  Joannis  Saraceni  ad  magislrum 
Joannem  dc  Saraberiis  de  ccclesiastica  Jcrarchia.  Post  iranslationcm  angelicae  lernr- 
chiae  translalionem  ccclesiusticac  distuli,  cct.  Prologum  cxcipit  versio,  quac  sic  finilur  ; 
Trade  igitur.  ojunicc,  et  ipse  niihi  pcrfecliorem  illuminationem,  ct  monstra  meis  oculis, 
quas  videre  possis  convenientiores  pulchriiudines  et  uniformiores ;  confido  cnim,  quod  prae- 
dicla  ego  repositas  in  (e  divini  ignis  accendam  scintillas.  Explicit  Hber  Dionysii  Areopa- 
gitae  episcopi  Athenarum    ad     Timothcum   episcopiim  Ephcsi   ds  ccclcsiaslica    imnchia. 

3.  fol.  19,2-  2'i,l  lileris  mullo  niinoribus  et  plurimis  abbreviaturis  tractatus  arionjrni  , 
qui  incipil  a  titulo  ininiato  :  Incipit  quidam  tractatus  bonus,  qui  non  est  de  libris  Dionysii,  et 
durat  usque  ad  VJI  folium  ibi  memor  osto,  cet.  (alia  manus  post  vocera  memor  atramenlo 

•  •  •  • 

liigro  supra  atiscr.  hospitii),  et  ordilur  a  verbis  :  Omnis  cognitio  aut  est  initialis,  aut  ex 
praecxistenti  aliqua;  omnis  autem  initialis  aut  est  singularis,  aut  universaUs ;  si  singuiaris 
cst,  erit  sensus  sive  cxpcrienliasive  mcmoria,  si  tmivcrsalis,  eril  intcUcctus  cet.  Finilur  sic  : 
Sunt  enim  angeli,  qui  hoc  habent  in  munerc,  ut  eorum  ministerio  fiant  miracula,  et  eis  me- 
diantibus  fiant  virtutes  in  hominibus.  Ui  constituunt  ordinem.,  qui  dicitur  virlutes.Ui 
adesse  tradunlur  in  altari,  cum  panis  mutatur  in  corpus  Christi.  De  eerum  consortio  eruni 
illi,  quibus  spirilualiter  datum  quasi  spirituali  muncre,  faccremiracula.  Iluic  ordini  oppo- 
situm  est  illud  cotlegium  daemonum,  ministerio  quorum  fiunt  prasstigia  ad  homines 
iiludcndos.  Dc  eorum  consortio  vel  convcntu  erunl  illi,  qui  praestigiis  et  divinalionibus 
intcndunt ;  ordinate  autem  praedictum  insinuat  primus  articulus  dcscripiionis,  cum  dicilur 
nec  Icgibus  occurrens.  Praedicti  aulem  angeli  ncc  Icgibur^  occurruM,  quippe  pronter 
legem,  nec  multa  miracula  faciunt.  Sunt  el  alii  angeli,  qui  hoc  acccpcrunt  in  tnuncre.  Ad 
inarginera  adscri[)lum  legilur:  deficit  aUquid. 

Reliqua  pars  fol.  2'i-,  1  legitur  rebus  nullius  momenli,  a  recenliori  mnnu  pallido  ati-a- 
nienlo  pessime  exaratis  ;  fol.  24,  2  diclis  Augustini,  recentiori  a^lia  manii  at!'amenlusali5 
nigro  melius  si'ri[)tis. 

h-.  fol.  2li,  l  — 'j2,  1  Jonnnis  Saraceni  liber  de  divinis  noauriibus.  incipit  a  titulo  miinaio  : 
Incipitiiber  primus  de  divinis  nominibus.  Can.I.  Vrologus'.-  Joannis  Saraccni  ad  Odone:v, 
scncti  Dionysii  reterendum  abbalcm,  in  libros  beuti  Dionysii  Areopagilae  de  dii^inis  nomini- 
Inis,  et  ordilur:  Memor  hospitii  ct  meae  sponsionis  diu  litcras  vesirac  sublimitntis  exspec- 
tcivi,  qnas  quoniam  mullis  de  causis  non  misisse  potcstis,  spomioni  meae  satisfeci  ce!. 
Finitur  verbis:  et  tradidimus  ct  trachmus,  sicut  quidem  ct  ncs  S7'.)nus  snfficicntes  diccrr,  el 
qtiibus  dicitur  andire  etnihil,  Iraditioni  iniuriam  fncientcs,  nfsi  forsilan  ud  intcUigevtiam 
iiut  fxpositionem  ipsorum  infirmcmur:  sed  hae  guiclem,  qunliicr  Dco  crit  am.icum,  itu  et  h-.k 


IV  FUOOEMIUM. 

beantur  et  dicanlur,  et  sic  quidem  iste  intcUi^jibiHbus  Dei  nominaiiontbus  securtdum  nos  finis. 

Ad  syinbolicam  aulem  Iheologiam  duce  Dco  transibimus.  MaiVi£\ui  vcrba  miniala  adscriiKa 
sunl :  Dionysii  Aredpagitae  liber  de  di^inisnominibus  cxplicit. 

5.  fol.  42, 1  — 4-3,2  Ejusdotaliber  de  aiysticatheologia.  Incipitalilulo  miniaload  marginem 
adscriplo  :  incipit  prologus  ejusdem  Joannis  Saraccni  ad  eundem  Odonem  sancti  Dionysii 
abbatem  in  librum  de  mystica  theologia,  et  orditur  a  verbis  :  Ante  mysticam  theologiam  symbo- 
lica  Iheoloyia  essct  transferenda.  Nam  ceV.  Finilur  verbis  :  Quonium  ct  super  omnem  posilio- 
nemest  perfecta  et  unita  omniutn  causa,  el  super  omnem  ablationem  exccssus  ab  omnibus  sim- 
pliciler  absoluti  et  supra  tota.  Explicit  liber  magni  Areopagitae  Dionysii  de  myslicu  theologfa. 

6.  fo).  i3^2-  48,2  Yersio  epistolarum.  Incipita  litulomargiiii  adscripto:  Incipiunt  cpistO' 
lae.  Kpistola  prima  Gajo  monacho,  et  ordilur  a  verbis  :  Tenebrae  occullantur  iumine  et  inagis 
multo  lumine;  ignorantiam  occultant  cognitiones  et  magis  multae  cognitiones ;  haec  exces- 
sice,  sed  non  secundwn  privationem  cet.  Fitiilur  ullima  epistola  verbis  :  Dignus  aatem 
crcdendi  snm  omnino  praecognita  tibi,  et  discens  exDeo,  et  dicens,  quia  et  a  custodia,  quae 
esl  in  Pathmo,  dimilteris,  et  ad  terram  Asiae  reverteris,  et  faciesibi  imilationes,  ct  his  quicrunt 
posl  tc,  trades.  Explicit. 

7.fol.  V9, 1—95,2  JoannisScoli  expositiones.  Incipiunt  a  titulo  miniato  :  Incipiunt  exposi- 
tiones  Joannis  Scoti  super  lerarchias  sancii  Dionysii,  el  ordiuntur  a  verbis  :  i'a/ic/e  Dionysit 
Artopagitac  primus  liber  cet.  Finiuntur  verhis  :  et  nonnisiin  animo.  Hae  igitur  expositiones 
suiit  nilidius  aliquantum,  quam  celerae  couicis  partes,  scriplae.  Tituli  sunt  miniati,  et  ver- 
sionisverba  in  primo  capite  linea  miniata,  in  ceteris  capitibus  linea  atramento  nigro  ducta 
insigniti:  i.dem  de  singuiis  quoque  versionis  verbis,  si  repeluntur,  valet.  Graeca  verba , 
quae  occurrunt,  sunt  viliosissime  scripta.  Ab  alia  seculi  XIV,  ut  opiuor,  raanu,  quam  B* 
insignivi,  scriptura  saepe  radendo  vel  corrigendo  in  ipsa  textus  liuea,  vel  supra  adscri- 

bendomutaiaest,necpaucaad  marginemadscriptasunt.Terliaquaedaminanus,primaeaetate 
fere  suppar,  quam  B**  insignivimus,  nonnunquara  verbaquaedam  admarginem  adscripsit 
atramentoaliquanlumpallidiore.Raro  eliam  recenlior  raanus  ad  raarginera  adscripsit,  quara 
insignivimus  rec.  ?«.  Si  prima  manus  ipsa  correxisse  videbalur,  id  notavimus  corr.  B, 
Notandum  insuper,  foliis71,  2.  72,  2.  73,  2.  74,  2.  75,  2.  77, 2.  78,2.  83, 2.  84,  2.  85,  2.  87, 
2,  89,  2.  90, 2. 91, 2.  95,  2  iri  exlrema  membranae  surarailate  res  quasdam  nullius  momenli 
esse  adsci  iptas.  Praeterea  in  nonnuilis  foliis  recentior  manus  seculi  XV  vel  XVI,  sLilo  cerus- 
sato  raulia  adscripsit  in  niargine,  quae  tamen  i(a  sunt  oblilerata,  ut  legi  araplius  nequeant. 

Ueliqua  pars  fol.  95,  2  et  fol.  96  rebus  icctu  ditliciliimis  nuUiusque  momenti  tegitur. 

Ucslal,  ul  monearaus,  ad  illud  versionis  fragmentum,  quod  ibl.  1,1  —  4,2  codicis  legitur, 
aut  eadera  aut  alia  suiipari  manu  literis  minutissimis  fragmenta  Joannis  Scoti  expositionum 
in  cacleslcm  lerarchiam  ad  marginem  adscripta  esse.  Quae  elsi  raaximam  piTlem  iu  expositio- 
nibus,  quas  edidimus,  infra  legunlur,  tamen  capitibus,  ad  quae  pertinent,  adnolatissinguh 
ordiue,  (p.io  in  codice  extant,  hic  nrof«renda  esse  duximus.  Columnarum,  quibus  infrj 
occurrunt,  numerura  sul)junii. 

Cap.  XI.  Scottis.  Qiiomoilo  iiUellccius  esseniiae,  ratio  virluii,  sensus  inierior  operaiioni  aduuetur,  nec 
riUii  (iuae  iriuilalts  lioininis  et  aiigeli,  sed  una  sit,  in  libro  peri  lisiun  satis  aperinir.  Yide  infra  col.  230. 
■  CAr.  XIU.  Apologian),  quod  inlerpreiatur  defensio  vel  salisfaclio.  /«/ja  col.  233. 
Inteliige  de  niveel  glucie,  quae  (iiius  rcsolvuaiur,  quam  in  eis  appareal  calidiiAS,  vel  lales  subitantias 


PKOOEMIUM.  V 

qitne  nnllo  modo  tM\  (ieri  possiinl,  srilice>  rrigidissirnas.  Ideoqnt;  omnia  frigirlA  veliiii  morliii^  calida  auiem 
viva  dicijntur,  quoniam  per  caliditalem  omnii  miUeria  corporaliter  rorni:Uiir  cA  relormalur.  Infrn  col.  257. 

l)i)0  operalur  ignis,  calidilai.cm  cx  illuiuiiiaiionem,  sed  quae  ad  oamia  vadil  virlus  ejus  iMlefacieniia,  illu- 
minaiiVa  vero  in  densis  rrpiiiniuir;  ^leniui  non  ad  oiiinia  illuminaiio  cius  extendiiur.  Primilivam  vocat 
operaiionem  in  igne,  quae  calelacii.  Infru  col.  ^58. 

Hoc  daUir  inielligi,  quod  ipsi  iJuo  ci  inielieeiuali  et  ralionali  creaturae  id  ipsum  esl  esse,  lucere,  videre, 
Esse  euim  ipsorum  lux  esl  et  visio.  Infra  col.  240. 

Propier  lalsos  deos,  ul  siini  dii  gtiniiurn,  autsancios,  qui  sunt  dii  pergraiiam,  non  naturani.  Infracol.V*^. 

Seiisus  e  t  liuiusmodi  :  causalis  omnium  consiiluit,  iii  superpo&ila  qiiaecunqiie  e^seiilia  subseqiienti  su 
essenliaedivina  lumina  perse  ipsam  ir.wisveiKil,  vcl  invelial,  vel  supervehat;  iu  omiiia  liaec  polesl  verbum 
illiid  iraiisrerri  iTco-/j.-:z\ii(jH%i.  Infra  col.  2iO. 

Scotus.  Hoc  pulcbre  dicilur,  (|uia  oiunis  caelestis  esseniia  proprietati/m  siiarunri  fii  et  dicilur  participalio, 
V  !  quanlum  parlicipalioiu"  subsislciiles  (innt.  Infru  coL  242.  * 

Hoc  per  cardines  lempli  uiystice  s.ignificalur,  vel  secreia  slngularitate  iinmutabile  fundamentuin.  Infra 
col.  244. 

Scottts,  Fftcies  sedeniis  super  soliuni,  id  cst,  superessentialis  Dei  allitudo,  quae  velatur  alis,  quoiiiam  in 
eam  reveicnler  el  trepide  respiciunt  angeli.  Pedes  aulem  scdentis  sunl  prol'undi,ssiiiia  ejus  iii  universaii 
creatura  vesiigia-  Oiios  duabus  aiis  obiegunt  caelestes  essentiae,  timentes  scrutari,  quomodo  Dominus,  cum 
sil  supcr  omniri,  diduiidiliir  iu  oninia,  ei  qui  esl  snppressonlialis,  ei  omniuin  esst*ntia,  el  quomodo  ubique 
est,  sine  quo  nihil  esse  potcst.  Duabus  alis  scmpe!"  voliiaiit,  propter  aelemum  iinitaiorinm  diviuao  opera- 
lionis.  fcicce  in  seiiis  alis  peifeclio  motuum  inlcljigibiliura  exponirur.  In  eo  aulem,  quod  binae  suni,  aul 
factoris  et  factorum  dileclio  et  conteiupialio  el.  aclio,  aut  duplox  pars  divinae  sciemiae  affirmativae  et 
netraiivae;  una  eniin  induit  praedicanJo  de  eo  omnia  quae  sunt,"reliqua  exmt  r^finovendn,  el  ulraque  vera. 
■Infra  col.no.  U6. 

Sjinctus,  sancu:s,  sanctus  Dominus  exerclluuni.  In  lioc  ternario  liyinno  laudatur  uua  esseniia  in  irilus 
personis  vel  subslaniiis.  Infra  col.  2iG. 

Non  alia  haec  chritas  iniellijjiiur,  quam  Verbum  aeiernum,  qiiod  in  s«crciissimis  Patris  sni  sinibus 
omnes  .sanctos  [perficii]  intelleciibus  in  primordiaUbus  suis  causis,  ei  priiisqiiaia  ex  inaccessibiii  lucedivri- 
iiilslis  exiens  radius  ad  proximos  venit.  Infrci  col.  24*j. 

Tres  ordines  :  iinde  durein  nomiiift,  qiii»,  qimd  i<nu'i  faci?,  omnes  f;;cere  inlclUguntur.  Infrn  col.  248. 

€ap.  XIV.  Ita  deliniuntur,  quemadmoduni  cai>l.'isiis  Urarchiae  inielligeniiq  ei  scieutia  eis  insita  esi ;  sub- 
slantia  siquidem  eorum  et  luaierus  inlellifeCiilia  esl  et  subo.laniia.  Infracol.  257. 

Cap.  XV.  AJ  1)00  ciput  recenlior  (juaedainmanus  literis  lectu  ditlicillimis  varias  inlGi- 
prefariones  adscnpsit,  inter  qaas  nonuullas  lo.  Saraceui,  liaiic  vero  Scoli  : 

lo.  ScotHs.  Discretus;  nuUo  quippe  ^Uo  elemenio  incrassatur,  sed  in  sua  siuceritate  discreius  permanet. 
liifra  col.  256. 

Resiiiens;  ab  omni  corpore  alliso,  de  nubibus,  dc  petris,  de  ferro ;  oninis  quippe  collisio  ignem  creal  {a). 
Infra  col.  256. 

Q.  d.  imagines,  signiticant  easJem  esse  disposiiiones  io  primis,  inediis  et  uhiniis.  Infra  coi.  238. 

Acutius  videt  gquih,  quain  bomo ;  canis  foriius  odorat.  Inlru  col.  258. 

Et  secundum  ratwnabilem  intelligentiani  conlinuilute.  Virtus  siqiiideni  ralionabiiis  scieniiao  conllnua  e.t; 
prius  eiiim  desinet  subsistere,  quam  et  in  momento  raiional.iii  cairre  scieiaia.  Infra  col.  259. 

Sicut  olfaclus  contrarias  a  convenientibus  discerail  exiialaiiones.  Infru  col.  259. 

Paciivum  ad  raanus,  operaiivum  adJbrachia,  iiciivum  ad  buineros.  in  quibus  veluliquodam  cardihc  nclio- 
nis  motus  primo  volviiur,  deinde  per  brachia  in  manus  t^xteiidiiur.  In  aniuiu  raiionabili,  in  aniuio,  esi 
priraus  ejus  motus,  sicut  quibusdam  suis  hunnjris ;  deinde  (iescendeus  per  progressionoin  numerorum  veluli 
per  qnaeVJam  brachia  in  anificis  aesti.nationem,  operaiioiiiis  nomen  ni.tepi! ;  diim  in  enectum  moli  torpoiis 
exserilur,  factivus  non  incongrue  vocilatur.  Ita,  ui  opinor,  in  taelesiibus  aniinis,  dum  veluti  p_rimo  molu 
primordiales  causas  in  principio  oinnium,  qiiod  Deus  est,  supni  se  intuentur,  aclio  eorum  est;  dum  iii 
seipsis,  quae  supra  se  vident,  conformant,  operalio ;  dum  vero  quae  facienda  suut  in  nalura,  juxla  analo- 
gnim  eorum,  quae  supra  se  contemplautur,  et  in  &e  conformant,  (aciunt  atque  eflioiuat,  vol  etfeciivus 
«otuiQ  motus  non  incouvenienter  dicitur.  Infra  col.  2(il. 

Pariter  ad  versionein  epistolarum  Pseudo-Dionysit,  quae  fol.A3,2  —  i8,  2  exstat,  oadem 
tuanus  iisdeni  literis  minutissiniis  ad  luargineni  giossas  salis  multas  adscripsit.  Quas 
quuni   accurate   examinassom,  o  sckoliinS.Ma.ximi  samptas   esse    invoiii. 

§  5.  Tertium  in  edendis  Joanriis  S;oli  F.rpostlionibus  saptr  lerarchiam  caelcslem 
S.  Dionysii  adliijjui  codicem  ms.  Ijiblioihecae  Briigensis  n"  1,  mernbranaceum,  fu!..  inaj., 
seculi  XV  vel  XV".  Quo  conlinetur,  Joa.inis  Scoti  lersio  operum  Pseudo-Diouysii,  ila 
quideni  disposita,  ut  singulis  capitibuo  ex-^)osilioncs  S.  Maximi,  Huyonis  a  5.  Vic.tore, 
Joannis  Saraceni,  alioruin,  in  quibiis  el  nostri  Joanni.<  Scoli  expo.^itiones  m  lerar- 
chiam  caelestem,  subimy^aulm\  Neque  laiiion  Joannis  Scjti  e.xpositiones  integrae  suni, 
sed  fol.  171  ,  2  couicis  desinunt  his  verbis  :  Verbi  f/ratia  prima  Icrarchia  mediae, 
media  tertiae,  tertia  quartae,  quae  est  in  hominibus,divinas  Iribuit  illuminationcs  vide  infru 
col.    239),    ita  ut   (inis   desiJerelu: .    Kjn,>iiiodi  collecliones  cxpo.^iliontim    in    Pseudo 

(a)  Diicretus  oi  «luae  Sf'q!n:!;iii!  us;jne  ad  voc-in  <■/(."(/  rer  C;  li- r  i)i.ir.;b  a  jcti' 


vr  PROOEMIUM. 

DiuDysii  libros,  a  Joaniie  Seolo  in  seruiouem  lalinum  conversos,  Jiide  a  seculo  KiV 
Gn;bro  oecurraul.  Duo  cxemplaria  persimilia  iiispexi  Romae  in  cOLJicibus  Vatitaiiiii  177, 
meivibrni).,  fo!.,  seculi  XIV,  foiiorum  208,  el  17G,  meinbran.,  fo!.,  sefuli  XiV,  fo!io- 
lurn  29.J.  in  quibus  pariter  iliae  Joannis  Scoti  expositiones  a  nobis  nunc  priinum 
edilae  reperiunlur  sparsim  per  aliorum  scri[)lorum  expoiiliones  singulis  vursionis  capi- 
fibus  subnexae.  Quos  quidem  codices  Valicanos  quum  ob  temporis  angusiins  excu- 
lere  non  potuerim,  ad  iliius  codicis  Brugensis  tidum  oxpositiouum  locos  aut  depra- 
vatos  aut  corruptos  saepe  emendavi.  Sed  ul  rationem  islarum  collectionum  intelligas, 
coliect<,ris  praefationem  e  codicibus  Brugensi  ot  Vaticano  erutum,  data  liac  opportu- 
nilate,  adscribere  lubet. 

Brevis  et  valde  necessaria  declaratio  dispositionis  totius  opcris  subsequentis, 

et  quae  legentiOus  iitilitas, 

Cr,nipei!il  me,  (iilcciissime,  opportuneiiRporliitie  pia  el  provideiis  luaedilecUor.is  inslanda,  novo  et  insucio 
opcri  ,  vigiliaium  el  s.olUciludinis  pleuo  ,  (jualemcunque  poiuero  diligenliam  adliil)L'rc ,  el  humeris 
aiiiici  praeseriim  debilibus  ouus  importabile  soperponis.  Verum  quu  quatiliUel  (lifOciiia  ievja  et 
prope  nuUa  facil  anior,  Clirislo  duce  el  praevi  • ,  libens  aggredinr  quod  horlaris  ,  licel  non  igno- 
rem  ,  quod  io  boc  opere  linguas  corrodenliani  non  eilugiain  tleiractoruin.  Sed  non  mulium  nioveor 
\:»iii  simis  invidorum' contra  v«»rilalein  lulratibus  ,  verissime  sciens  ,  opus  isiud  ,  si  ad  caleem  donanle 
Doinlno  perducaUir,  non  solum  libi,  sed  «l  oujnibus  diiigculer  alque  lideiiler  inspeciuris  nori  inodicuni 
ad  pliirini.n  profuiururn,  et  niaxime  ad  facilioreui  noiiii^m  rerum  visibilium  et  iranscurreniiuT,  earorn, 
(juae  falsae  el  fallaces  el  nunquam  iiusquam.iue  stantes  (?).  feUcitalis  conlemp  iim,  slque  ccriior*;m  spiri- 
luaiiiiia  in!eiligenli:in,  sobriumquc  eoiomdem  vera,<»  ei  slabfiis  ct  aeiernae  bealitudims  ;'ppetituiii.  Novit 
eiiim  (liscreiio  lua,  quia,  sicul  nulluin  maitim  vilabile  ,  iiisi  cognilum,  ila  nulluni  boniiiii  appelibile  , 
si  fiieril  ianoralani ,  dicenie  Aiiguslino  :  «  Nulio  modo  diiigitur,  quoil  peniius  ignora»',u  >,  [■oiiim 
aulem  cogiViiione  babila,  auxilianle  graiia  ,  de  facili  iinpiclur,  quoJ  iii  psa.imo  praecipilur  ;  t  J»ecHna 
a  malo  et  fac  bonum  k  In  quibus  duobus  duus  partcs  jusliliae  consislere  non  ignorat.  iVimam  igiiur, 
id  .^st,  angelieain  lerarcluam  rcacarii  Areopagilae  Oionysii  curo  suis  e\posilionibii«;  laiiter  ordmare 
(lesidero  ,  quofi  praescriplis  in  serie  capiiuiis,,  quae  a  comn.entatcnbus  ad  evidenliain  iiuius  operis 
in  suo.-uin  principiis  tractuum  praenotantur,  poslquam  ad  explanalionejn  literae  pervenlum  fuent ,  nihil 
prursus  (le  meo  adjiciens  ,  fiibil  de  coinmenlaiiorum  exposilionibns  praelt-imilleiis ,  iuip/ifnis  ca|<in!liim 
de  iexiis  ierarciiiae  ini^erain  ,  cui  sialim  si  pponam  transldtain  de  Graeeo  in  Lalinuiu  giossauirani  eidt  ui 
capilulo  congruenteiii.  Postea  praescripii  capiiuli  secundum  inagnuai  ilugoaem  .'ie  S.  Vidore  exposilio 
sul)iu"t5Ciur,  dciii  Joiinnis  Scoli  ,  ad  ultimum  Jjannis  Sarateiii  eiusdem  capiiuli  c\plana'.io  tubsc:jucli!:. 
Erit  ij^ilur  dispo:-itionis  hu  us  oido  talis  ,  quod  praescripto  lcxtus  capitulo  venerabiiium  doclorum  exposi- 
liones  siibscribiiutur,  praeiitulatae  per  singulas  suorum  noniinibus  tractatorum,  ut  ta!i  (ompetidio  ci 
legenti  riaical  faciiis  ,  quanlum  huinaf.a  bine'  iuiirmiiaj,  catlcs',ium  iiilelligentia  secrelorum  ,  ([uae  i:i 
sextu  ipsiiis  lerHrrhiae  cdiitinelur,  el  (Cvolvendi  piures  libros  oiierosa  necessilas  .lureralur.  Sed  notan- 
durj)  ,  (('uod  glossulae  per  Anasiasium  ,  aposlolicKe  sedis  bibliutbecariuai  ,  de  Graeco  iu  Laiinuni 
ir  nslalae  ,  partini  a  beato  coofess(?re  Maximo  ,  parlim  a  sancio  .io  nne  Scylbopoliiano  pmitilice  sunl 
e  ilae.  Kas  lamen  oinnes  in  boc  opere  nomintt  Maximi  praplilnlar.'  di.sposui ,  ne  forie  propler  idouiiiaiein 
noininum  ,  Joanwis  videlicei  Scyihopolitani ,  et  Jeannis  Scoii,  Joannisque  Saraceni  inteu.io  legenlis  iu 
aliqni»  perlurbeiur.  Nec  tamen  ideo  (tatur  nosira  praeiituialio  inemlosiiaiis  argui.  INam  quuin  in  omnibjs 
veriia  is  pracconibus  nniis  ot  idem  b)quitur  spiriuis,  dicente  Doinino  :  «  jSoii  eiiini  vos  eslis,  qui  ioqui- 
mini  ,  sed  .Spirilus  l*atiis  veslri  ,  qui  loquitur  iu  voiii^  »,  cerlum  est,  quod  nobis  propler  eiu.,;dein  coin- 
liiunionem  Spiritus  in  regno  c:ilh(ilicaa  veiitalis  singula  suoi  omnium  cl  omnia  singuiorum.  Quare  con 
iiiviio  p  opier  eundem  in  ipsis  lof|ueuiein  Spiril'Mn  ,  q:iod  M:(xiinus  dixil ,  Joaunes  jndicai  esbe  suum  ,  et 
ijiiod  Joannes  ,  Maximus  a  .Se  non  repuial  alienuni.  Nec  non  et  hoc  diligenter  considerandom  est ,  quod 
•.'ilucuMijiie  liierac  texlus  duplex  occuneril,  interiinearis  Uleia  speeialiler  ad  explanationem  Joannis  bcoli 
jiv.nni.sque  Saiiiceni  pertincl ,  sicut  in  serie  hbri  luca  clarius  apparebil.  l'jt  naec  lainen  pro  laliore 
praesenris  operis  retriiniiionem  obiinere  dcsideio ,  ul  ))iecibus  ci  ineritis  buius  summi  posi  beatos 
aposrolo-.  Tbeoloj^i  bcalorumquc,  de  quibu.s  tania  nosse  et  scribere  pronierucrit,  in  p.-aesenti  sullragiuin  , 
fuluro  consorliufn  promerear  angelorum.  Adsil  igitur  rnihi ,  precor,  luis  precibus  impetraia  fenebrosae 
meini  ,  id  esl  meai',  iliuir.iMairix  gioria ,  ni  ips:i  praevenienle,  cooperantc  et  subscquente  opus  tam  dulce 
laia  uiile,  lain  deleciabiie  pioruin  Ihcosopliiae  sluleini'iin  ineniibus  (ipporiunum  inilium  sorliiiiur 
progressum  ordinaiuai  accipiai,  aique  fiiie  conipelenii  et  debito  iciininetur.  Amen. 

Et    liacc   (iuiilem  do   codicibus,   e.^c   quibus   «  Joannis  Scoli   Expositioaes   lerarchia* 
caeleiilis  »  nunc  primum   edidimus. 

§  6.  .Juaiinis  Scoli  I'ApOsilionum  in  Psoudo-Dionysii  iibros  de  lerarchia  ecclesiasti 
Pri>lo(juin   erui  e    lri!)us  codicibus,    Lipsiensi   bibl.  Universit.   188,  membran.,  foi.,  se 
culi  Xlll,  Valicano    177,    membran.,  fol.,  scculi  XIV,  et  codice  'Sorbonn.  1353  biblio 
lliecoe   llegiae  Pa;iSien,sis,  mcmbian.,   -V",  seculi  Xlll.  E  quibus  Lipsiensis,  «lui  Joanni 


rUOUf:M(UM.  vn 

Scoli  versiouem  openim  Pseudo-Dionysii  inlegratn  fonlinel,  Proloyam  illuni  liljro  de 
lorarohia  ecclesiaslica  praefixuin  eihibel.  In  codice  Valica.no,  qui  de  lerarchia  caclosti 
Jibro  expositiones  variorum,  nec  non  Joannis  ScoU,  addilas  conUnet,  libro  dc  lerar- 
chia  ecclesiastica  idem  ille  Prologus  initio  mutilus  praeaaissus  cst.  Eiiam  Parisien- 
sis  Proloyum  (Mdem  Pseudo-Dionysii  libro  j^raefixum  iiahet.  Ad  horum  igilur  trium 
codicum  fidem  istc  Prologus  nunc  primum  in  hicem  prodit.  Restat,  ut  moneam,  (.liain 
iu  codice  Darmstadieijsi,  olim  Goloniensi  30,  membran.,  seculi  XII,  nec  non  in  codice 
M()na..-eijsi  Ollilonis  seculi  XI,  qui  iniVa  §  13  describentur,  Prologi  verba  :  Praecum- 
bcvliuin  rapitulorum  doctrinam  ccl.  usque  ad  iterum  mysterii  synaxeos  exposilo,  deinde 
Thcorincjus{v'n\e  infra  col.  268.  col.  107J)  in  fronlelibri  delerarchia  ecdesiaslica  cshiberi. 

§  7.  Joannis  Scoti  ExposiUonum  in  librum  de  divinis  Nominibtis  nulla  usquam  vesli- 
gia  inveni.  Verum  ejus  Expositiones  seu  glossas  in  mysticam  Theoloyiam  Pseudo-Diony- 
sii  deprehendi  in  codice  Vindobonensi  ms.  hist.  eccles.  n*  CXXXVI,  meaibran.,  se- 
culi.  XIV,  4°,  foliorum  51,  ubi  exstant  expositiones  fol.  33-39  tam  malu  esaralae ,  ul 
permuitum  temporis  ac  laboris  in  iis  describendis  atque  adornandis  consumere  dobue- 
rim.  Nec  tameu  oporam  perdidi,  quum  texlum  fere  ubique  resUluere  mihi  conUgeiii. 
CoiiUnenlur  autem  oodice  haecce  :  - 

lol.  i-k  InduUjentiae  et  rcliquiae  ecclesiarum  iirMs  Romae,  fol.  4-19  traclatus  magislii 
Samuelis  Israelilue,  per  quem  dare  probatur  adventum,  fol.  29-22  Clementis  P.  YI  lilerae 
super  anno  Jubilaei  Romanis  missae,  foi.  22-24  epistola  transmissa  o  Lucifero  Pajjuc  et 
Principibus  ecclesiasticis,  fol.  24-26  Precatorium  scriptum  ad  Clementcm  P.  VI  ex  parle 
Domini  Ludoicici  Impcraloris  a.  13'i-3  sept.  18,  fol.  26-27  Copia  cujusdam  lilerae  Reyis 
Angliac  transmissae  summo  Pontifici  d.  d.  sept.  anno  regni  Franciae  IV,  Reyni  vcro  Anyiiac 
XyU  (exlunl  apud  Piajnaldum),  foi.  27-29  Copia  citationis  Tribuni  electi  per  Romanum 
popuium,  qui  citavit  Dominum  Ludowicum,  qui  se  dicit  imperatorem,  et  Dominum  Karulu-n 
regem  Rohemiu6,  et  omnes  principes  et  archiepiscopos  electores  regis  Romani,  fol.  29-33 
Proloyus  Sibyllae,  fol.  33-39  Joannis  Scoti  expositiones  a  nobis  editae,  fol.  39-51  Liber  /« 
ijtio  continentur-multi  horribiles  eientus  in  ttmporc  propinquo :  Vade  mecum  in  tribuiutione 
^onlra  et  adversus  Antichristum  propinquum  tel.  Praelerea  fol.  28-29  insertum  ost  Lxamer 
Manichaeorum  medii  aevi  haud  spernendum,  quod  datu  hac  opportunitaio  in  gratiam 
Ifclorum  hic  a  nobis  communicatur.  Esl  autem  laiis  : 

Jii  exuminatione  alicujits. 

Priinum  jubealur  iurare,  scllicei,  quod  sine  onini  fallacia  et  deceplione  et  se.isus  tiuplicaiione,  ei  secun- 
diiai  inielteciuin  el  audieiUia;n,  ad  oinnia  iriierroginiia  respondeat.  Pos!  praesiituin  sacraiiienlutn,  si 
liieratus  est,  inierrogeiur  de  synibolo  Aihanasii  '  »  Quicunque  vuU  i  per  sing.ilos  versus  et  ariiculos.  Postfa, 
si  iit  literalus  sive  non,  de  sui)SC(|ueniibus  aniculis  interrogeiur  ila,  cu  n,  i:l  suepius,  ds  luodo  ei  ii  le 
iuramenii  expressius  admoneaiur  t  Credis  iu  Deuni,  Patrem  omnipoieniem,  et  Fdium.  ei  Spiiiiuus  saii- 
etum,  et  in  hac  Trinitate  umim  Deua»,  utiicum  Creaiorem  esse  caeli  et  lerrae,  curporum  ei  a.-nmarum. 
visibiliura  rerum  ei  invisibilium,  omniuii  creaiurarum  ?  Crt,'dis,  (juod  animae  homi.ium  wr.i  sum  iili 
daemones  ^t  spirilus  maligui,  qui  de  C5«;io  cecideruiil?  Credis,  quod  d^  .unoimni  j.uilus  uui|ijani  salvsbi- 
tnr,  neque  aliquis  illorum  bominum.  qui  in  illis' pecaalis.  quue  nos  catholioi  diciuius  mjruii;i,  deceiuni'' 
Crt-dis,  qiKui  ammae  iW^.c,  quas  Ch  is!us  ri.'doniii,  ab  inferis  se''i!m  ve.vii  in  caeluni,  el  i|i:ofi  animac  Apf- 
Siolnruu)  ct  alio'um  sauciorum  cum  Cbrisio  regnanl  iu  caeio,  pl  quod  noiiis  in  lerra  vivrtiiiibus  pjirocinii 
parare  possun!  ?  Credis,  qyod  oraiioucj  >t  eJeftuiosynaf,  (pjas  *  fucimu.s  pro  (irlrliosis  deluntiir,  piosunt  eis'' 
Ciedis,  quoil  moriui  resurgem?  lilt  quod  IfX  Moysi  a  Dco  oaia  e.st,  el  nou  a  (habolo?  Ciedls,<juocl  bapii/ans 
et  Vffe  parudos  facil  Chrisliaiiws,  fl  qiod  bapu&mus,  qui  lit  parvnhs  in  ajjua,  noa  &il  iler.indus,  in  alirjuo 
a'io  nuxlo  quasi  ni.tlioh  i'.nmutaudu-;,ei  q-:o.i  pleue  cl  ptMl"  ci!^  poiesi  baptizari  p:irvnlu.s  iw.U-.i  aanoj  discre 
lionis,  ♦*(  h'!C  in  lide  parep.lum'-».  ecle.-.is.c?  Ciedis,  quod  p.-r  poi-niteiHi.iDt  ri^miltnur  pecrnl"!!)?  Cu-dis,  quod 
sia-;  c:)rdib  contDtioiif,  oiis  coniesSione,  opeiis  s&tisiailione  non  '  ifmUlilur  peccsium  '  Credis,  t(uijd  poies 

YAUIAE  LECilOMS 
'  Co '.  Anasi-aiti.     *  Cod.  quac-     *  non  om.  co  .,  addjdi  ex  conj. 


7IIJ  PROOEMIUM. 

panis  coiiverljin  verum  corpus  Chris  i?  Credis.qoodsoli  Deo  non  sufficil  conrileri.ncc  laico,  sedsoli  sacer- 
doii?  Credis,  quod  coniuncii  simul  penuanenles  sine  separatione  possunt  ^alvari?  Credis,  qood  conftrtnaiio 
esi  t  f  f  magis  qitamalibi  etquod  hi,  qui  al)stinentiam  nnn  voverunt,  sir>e  peccato  pogsunt  vesci  camibus? 
Vis  esse  obediens  Papae  et  aiiis  Praelatis  oosiris  lihi  d<>nui)ciaiis  a  nobis?  Credis  etiam,  quod  sioc  fide 
«aiholica  nuUis  polest  salvari?  C  edis,  quod  indulgenute  a  praelaiis  raiionabiliter  collatae  possnnt  pro- 
desse?  Credis,  quod  moriale  peccatum  sacerdotis  nondum  praecisi  (?)  non  po*e»i  irapedire  aiiquid  sacra- 
mentum,  quod  celebraiur  ab  eo?  Credis,  quod  quaedam  mendacia  nou  sunt  mortalia,  ct  quod  jiiramcm»im 
in  tnbus  casibus  non  est  peccaium?  Cnjdis,  quod  juiiices  S'  culares  non  ppccanl  secuiaits  jus  e  damnando 
ad  mortem?  Credis,  quod  orani  homini,  eliam  praedicaioii.  manibus  est  laborare?  Credis,  quod  homo  per 
liberum  arbitrium  potest  damnari,  cl  gralia  cooperante  saivari,  ita  quod  ei  non  esl  iimata  aliqua  neces- 
sitas  salvationis  vei  damnationis?  Credis,  quol  post  diem  iudicii  nulium  erit  danmaiis  solaiium?  Credis, 
quod  proprieiates  possidendo  potcsl  homo  salvari?  Credis,  secundas  vel  leriias  nnpiias  non  e»se  damna- 
biles?  Credis,  quod  Vetus  Teslamenturp  iinpleium  est  per  Novum,  et  oirumque  boniim?  Credis,  quod 
spiTituHlebonum  et  parvuto  est  a1  aeternam  remunerationem,  divinis  oiliciis,  ma\ime  missarum  solemniis, 
interesse,  et  oblaiiones  ibi  offerre?  Credis,  quod  jejunia  et  peregrinaiiones  ad  limitia  Sanctorum  et  noctur> 
ms  vigiljasad  inslaniiam  oraiionuni  mnlium  valei  ad  rcinissionem  peccatorum  ei  ad  retributionem  aeiernae 
viJae?  Credis  poenas  esse  purgaiorias?  Credis  Dei  Filium  coaequalem  esse  P-itri,  ipsum  vere  esse  inear- 
natura  humaniiate  in  Belhleiiem  ex  Maria  virgine  pcrpetua,  ipsura  D  i  Filium,  Deum  et  bominem  circum- 
cisnm,  a  Jcanne  baplizaium,  a  diab  lo  tentaium,  vere  passum  sub  Pontio  Pilaio,  crucifixum,  mortmim  et 
.sepultuni,  ad  inferos  descendisse,  tertia  die  a  mortuis  resurrexisse,  discipulis  stis  apparuisse,  et  eis  viden- 
iibus  ad  caelos  ascendisse,  ipiisqwe  Spiriium  sanetum  missum  de  caelo  reccssisse,  ipsosque  aposio'o5  hatic 
fidem  catbolicam  per  ui  iversom  munduin  praeiiicasse,  approbasse  raiionil>us  el  aucioriiatibus,  sequensibus 
signis,  et  ipsam  tandem  fiJem  catholicam,  quam  ipsi  sic  praedicavenmt ,  et  beaius  Peirus  Antiochiae  pri- 
mum,  et  poslea  Rouiae  praedicavit  et  confirrnavii,  et  successores  siii  zpostolatus  usque  ad  praesens  nunc 
tenuerunt,  et  hodie  conliieutur  :  hoc  et  lu  ipse  confiieris  et  lirmiter  lenes  tanquam  ab  eo  recessurus?  Post 
hoc  secundura  faclt  iuramentum,  qood  velit  obedire  Papae  et  Praelaiis  sibi  denorainaiis.  Tvrlium  iuramen- 
lum,  se  nunquam  habere  famiiiaritaicm  scienier  cum  eis,  qui  contrarium  dicunl  vel  credunt,  et  qaod 
nunquam  oraittat  eos  prodere  ei  accusare,  ubicunque  faciint  vel  invencrint,  ei  nominalim  eiprimere,  cl 
(jjuod  nunquam  audiat  eos  praelicaie,  quod  omnes  conver.anlur  haerelici  hoc  anoo. 

§  8.  Venio  ad  Joaunis  Scoti  nomileticos  et  exegeticos  libros.  Ex  illis  sola  ejus  superest 
homilia  in  prologum  S.  Evangelii  secundum  Joannem.  Quam  primiis  e  codice  bibliolliocac 
Alenconieasis  edidit  M.  Fclix  Ravaisson  in  libto  qui  ioscribitur  Rapporls  sur  les  hiblio- 
tiuques  des  depariements  de  rouest.  Paris,  l8il,  8%  p.  334-  sqq.  Denuo  e<iita  est  in  libro, 
cui  litulus  :  Scot  Erigine  ct  la  philosophie  scholastique,  par  M.  Samt-Rcn6  Taillandier- 
Strasbourg,  Paris,  18.V3,  8%  p.  299  sqq.  Textum  i^rimi  editoris  pas&im  a  nobis  emendatuni 
i-oddidiums.  Sed  codex  il!e  qaalis  sil,  editor  non  dixit. 

§9.  Ad  oxegelicos  Joaunis  Scoli  de  sacra^Scriptura  libros  quod  atlinel,  ioh  (ragmenla 
commeritarii  inS.  Kmngelium  secundum  Joannem  supersunt,  quac  e  codice  ms.  Laudunensi 
81  ideiu  M.  Felix  Racaisson  priinus  edidit  in  libro  qui  nuncupalur  Catulogue  general  des 
tnanuscrils  dcs  bibliolhcques  pnbliques  des  departemenis,  publid  sous  les  auspices  du.ministre 
de  l^instruclion  publique,  Tome  premier.  PariSf  impnmerie  Nationale,  18*9,  k",  p.  503  sqq., 
ubi  de  iilis  fragmentis  p.  kl  haec  verba  facil  :  «  Les  nianuscrils  de  la  bibliolhequc  do 
Laon  ofTrent  un  assez  grand  nombre  de  monuments  in^dits,  ou  du  moins  que  je  crois 
tels.  On  trouvera  r(§unies  dans  TAppendice,  a  la  fin  du  volurae,  quelques  pi^ces,  qui  m'ont 
semble  mdriter,  ^  divers  titres,  d'6tre  publi6es.  La  premi^re  est  un  fiagment  consid^rable 
<l'un  comiuenlairs  sur  rEvnngile  de  saint  Jean,  que  je  crois  pouvoir  attribuer  au  c^l^bre 
fondateur  de  la  [ihilosophie  et  de  la  Ih^ologic  mystique  au  mojeu  ^ge,  Jcan  Scot  firigene. 
Ce  morceau  ne  porte  pas  de  titre  ni  de  nom  d'auteur  dans  le  manuscrit;  mais  il  me  parait 
impossible  d'y  .ni^cotniailre  rouvragc  de  Jean  Scot.  Dabord  Ttoture  du  manuscrit  est  dt 
rX'si6cle,  dij  temns  oii  ce  per.sonnage  a  vecu ;  eusuite  Fouvrage  m^me  est  tout  enti( 
conQii  el  o.\(5cute  dans  sa  mani^re,  Ires-facile  a  reconnailre.  La  doctrine  est  bien  celle  doii 
lc  grand  dialogue  de  Divisione  Naturae  prt^sente  le  develof>pemenl,  et  qui  est  emprunte^ 
presque  onti(>remont  aux  6crits  du  prtJtendu  saint  Denys  lAr^opagite  et  do  son  commef 
tateiir  sninl  Maviiuo.  Lcs  nulours  qn'on  cite  de  pr6f«irence  dans  notre  Commentaire  soi 
Sainl  Deiiys,  v.;iiiil  Maximc   ot  saint  Gr^goirc  de  Nazianze,  c"est-a-dire  les  aulcur>  favorij 


PROOEMIDM.  IX 

dc  Jean  Scol,  el  quil  ful  a  peii  pres  le  premier  a  faiie  cOJinaitre  en  OcciUenl.  On  y  6tale 
cetle  connaissance  de  la  langue  grecquo  qtii  ^tait  uri  des  principaux  lilrea  du  savant  Irlan- 
dais  h  l'adnuratiun  de  ses  contemporains,  et  dont  il  fait  parade  dans  lous  ses  onvrages. 
On  affecte,  comrae  lui,  d'eniployer  des  mols  grecs  lalinis^s;  enfm,  r^lcculioa  a  ce  lour 
po^tique,  lout  particulier,  qui  caract^rise  les  6crits  de  Scot  ifirigdne;  c*est  lout  a  fait  le 
sl^le  de  son  Homolie  sur  1'Evangile  de  saint  iean,  que  j'ai  publiee  ailleurs,  et  qui,  du 
reste,  est  tout  ii  faitdislinete  du  pr6senlcommentaire.  Malheureusement  nous  n'avons  ici 
d«  cet  ouvrago  qu'un  fragment  comprenant  le  commentaire  de  la  plus  grande  parlie  des 
cinq  {)remiers  chapitres  de  saint  Jean ,  et  du  commencement  du  sixi^ree.  II  est  tr^s-re- 
grettable  que  nous  n'a_y'0ns  pas  du  moins  le  comnientaire  du  resle  de  ce  dernier  chapitre. 
On  y  aurail  sans  doute  Irouv^  une  exf>osilion  compldte  de  la  doclnne  de  Scot  £rig6ne  sur 
rEucharislie,  doctrine  dont  on  n'a  gu^re  jug^  jus^u'Si  pr6sent  que  par  celle  de  B6renger 
de  Tours,qui  faisait  profession  do  la  suivre,  nrrais  qui  s'ea  (icartait,  ce  semble,  assez 
notableraent.  Les  deux  passages  suivanls  du  fragraent  que  nous  publions  fournissent 
quelques  lumi^res  nouvelles  sur  la  th6orre  propre  ^  nolre  auteur  :  «  S|nrilualiter  eum 
fSalvatoreni)  immolaraus,  et  intelleclualiter  mente,  non  dente,  comedimus.  Spirilualis 

homo negat  Christum  carnem  esse,quam  jam  in  spiritum  versam  esse  intelligit... 

Caro  ipsius  (Christi)  exaltata  est,  et  rautaia  in  animam  rationabilera.  "»  Du  preraier  de  ces 
deui  passages,  vl  parait  r^sulter  que  Jean  Scot  niait  la  pr^sence  reelle  du  corps  de  Jesus- 
Christ,  tandis  que  C^renijer  pretendait  )'admettre,  et  ne  rejeter  que  la  transsubstanliation. 
Dans  le  second  on  apercoit  ia  raison  sur  laqueile  il  fondait  son  oiiinioii,  et  qui  ^tait  que  la 
cbair  de  Jesos-Christ  avail  ^te  changL^e  en  espcit,  et  que,  par  const5quent,  Jesus-Christ 
wavait  plus  de  corps  et  n'^lait  qu'esprit  pur.  En  effet,  dans  le  de  I>ivis'one  Nuturae,  si 
Scol  £rigdne  reconnait  un  corps  k  J^sus-Christ,  il  soutiont  que  ce  corps  est  tout  espiit, 
exempt  de  toutes  les  conditions,  soit  du  temps,  soit  de  respace;  et  il  ajoute  que  tels 
seront  tous  les  corps  dans  T^tat  glorieux  de  la  vie  future.  11  avait  cmprunl^  cette  th6orie 
des  corps  spirituels  aux  P6res  de  TEglisc  grecque,  lels  quo  saint  Gr<^goire  de  Nazianze,  t 
a  saint  Arabroise,  qui  leur  est  g^ndralemenl  conforme.  » 

Quae  Joannis  Scoti  de  Ss.  Eucharistia  doctrina  fuerit ,  infra  expendendum  erit.  Codi- 
cem  vero  M.  Felix  Ravaissbn,  l.  I.  p.  85  sic  descripsit  :  Provient  de  Nolre-Dame  dc 
Laon.Cecommentaireestincomplel.  Le  manuscrit  commence  par  «In  propria  venit  y  hoc  est 
« in  humanam  naturara  incarnalus  esl, »  etfinit,  dans  le  courant  de  rex[)lication  du  rairacio 
de  la  raultiplicalion  des  pains  ,  par  ces  mots  :  «  duobus  sensibus  conveniens.  »  Ce  n'est 
poinl  le  commentaire  de  B^de  ni  cclui  d'Alcuin  ;  selon  toute  apparence,  c'est  eelui  do 
Jean  Scot  firigdne.  On  y  reraarque  en  effet  de  frequenles  cilations  de  mots  grecs  el 
quelquefois  des  mots  grecs  Iatiin's^s  ( par  oxemple,  chasmate  ,  de  x'^i^»''-)-  0''»  on  sail 
que  Scot  Erig^ne  aimail  k  fairo  ainsi  etalage  de  ses  connaissances  dans  la  langue 
grecque.  On  y  trouve  ^galemeut  la  doctrine  bien  reconnaissable  de  Tauteur  du  c  de 
divjsione  Naturae.  » 

Haec  quidem  haclenus.  Codiccm  nuper  a  Regimino  Francorura  mihi  liberaliter 
Parisios  tiansmissum  diligenter  ipse  inspexi.  Ac  primum  quidem  ,  quamvis  in  codice 
iiulla    csslet    aucloris    nientio ,    (luin    Joannis    Scoli    comraeii{-ariu.s  sil ,  leclori  pcnlo 


j  PROOEMIUM. 


ilubiuiuesse  nequU.  Codes  nurr.eiis  folioiuiu  cnret  :  coiislal  Ibiiis  48.  Iiiilio  mulilus 
€St.  In  foliis  sedecim  prioribus  exslat  fragmenluKi  primum  ,  characleriljus  soculi  X 
vel  XI,  atramento  nigro  puiclierrimceiaratuui  :  p:igi!ia23  lineas  hnberesolet.  Folia  viginH 
sex  ,  quae  scquuntur,  fragmentum  allerum  exhil^cnt.  E  quibus  oclo  priora  et  prioi- 
pa-iiia  Roni  atramento  multum  pallidiore  eadem  manu  suntexarala;  ci'lera  foiia  eodem 
liiyro  ,  quo  frag:iientum  primum.  In  pagina  lineae  2i  numerantur.  Tertium 
denique  fragmenlum  quinque  foliis  conslat,  alia  ma-iu  aeqaali  arttius  ac  negligen- 
tius  scrii>tum.  In  pagina  lineas  29  numeravi.  Scriptor  quator  iiitegras  sentenliaa,  quas 
omiserat,  infra  aut  supi'a  mGigini  udscripsil.  In  altera  quiviti  foiii  pagina  fragmentum 
ila  desinit,  ut  ejus  10  tantum  lineas  legal. 

Ilaecigiturtriafragmcntaa  M.  F.  Ravaisson  edita  typis  repetivimus.  Codex  vero  quum 
sero  in  manus  meas  venisset ,  varias  iectiones  senlenliasque  integras  ab  illo  neglectas 
aut  omissas  ad  calcem  edilionis  adscribendas  curavi.  Nec  non  quartum  fragmentum  , 
qnoil  aciem  iUius  omnino  effugerat ,  delexi.  S])alio  cnim  Irium  linearum  relicto , 
eadem  manus  primi  et  alterius  fragmenli  alramento  quidem  pailidiore ,  sed  paritcr 
nitide  hoc  fragmcntum  subjunxit.  Quod  quin  ejusdem  commentarii  ffagmentum  sit,  vix 
dubitaris.  Quare  hanc  quoque  parliculam  ad  calcem  edilionis  dddendam  putavi. 
IJItimom  denique   codicis  paginam  tabula    paschalis  tenet. 

Quapropter  quum  res  ila  se  habeant ,  equidem  suspicor,  scriptorem  codicis,  cum 
coe[)is3ct  commentarium  diligenter  describere ,  mox  suscepti  pertaesum  aJii  id  mu- 
nus  persequendum  Iradidisse,  sed  ad  locos  de  sacra  coena  [Jcann.  VI,  11)  quum 
is  pervenisset  ,  ne  ineptias  ,  quas  de  Ss.  Eucliaristia  Joannes  Scotus  docuisso  ferlur, 
i;)Se  tueri  videretur,  omnino  coepto  destitisse,  solum  autem  fragmentum  quartum 
de  sacrillcio  missne  in  usum  suum  siibjunxisss.  Postea  membranae  nonuuliae,  qua- 
rum  arguraenUim  quoad  doctrinam  pariter  oflensioni  erat ,  abscissae  sunt.  Quo  faclo 
m  piara  perd.rentur ,  ligatura  recenliore  cautum  est.  Probe  enim  animadvertas , 
hoc  ip.so  loco ,  ubi  falsa  peccali  originalis  doctrina  coeperit  ,  primum  fragmentum, 
et  Evang.  Joan.  IV,  28  alterum  .fmiri.  Piestat  ut  moneam ,  in  fine  fragmenti  111 
(iiifra  col.  3V7),  vocem  cerebrim  manu  scriptoris  in  locuna  vocabuli  rasi  substi- 
lutum   di^lincle    legi.  Haec   quidem   de   hoc  commentario  sufficiant. 

§  10.  Transeundum  est  ad  systemalicos  Joannis  Scoti  libros.  Ex  quibus  ille,  qui 
de  Pyaedeslinalione  inscribitur ,  prodit  ad  fidem  codicis  Parisiensis  S.  Germani  1314 , 
olim  63i  ,  recognilus.  Est  autem  codex  membranaceus  seculi  X ,  4°,  uitide  exara- 
tus ,  coMstatque  foliis  204.  Scrvatur  in  bibliotheca  Regia  Parisiis.  Joannis  Scoii 
iiber  exstat  fol.  %,1  —  150,2.  Tiluli  capitum  in  codice  leguntur ;  solus  [;rimi 
capilis  litulus  desideratur.  Numeros  "capitum  recentior  manus  alramenlo  pallidiori 
uddiilit.  Librum  e  Codice  Corbeiensi  bibiiothecae  S.  Germajii  a  Prads  solus  edidil 
3/«uj/um,  in  sylloge  cui  titulus  :  Yetcrum  Auctorum ^  qui  JX  seculo  de  Praedeslina- 
tione  ct  Gralia  scripserunt ,  opera  et  fragmenla  Paris.  1650,  4%  Tom.  1,  p.  109 
;v;'|.  Nr:;  nljsimlle  veri  csse  videtur,  eundem  codicem  esse ,  qtio  ufobatur  Mau- 
guinas,    Q;;i   (punn  muntrc  negligenlissime  functus  sil,^  ad  codicis  tidem  loxlum 

jter[)oli'.  ihuis  at  icparavimus. 


PROOLMIUIVI.  Xi 

§  11.  li)  leilu  lihroruin  ile  diiisioii'i  ^'oturae  /jdornando  iiKigniJui  einendalionum 
et  .variaiiim  Ifcliuiiuiii  o  (odii-e  Parisiensi  descrit/laruiQ  apparalum ,  qui  ad  calcerii 
tHliiioiiis  Galean.ie  lei^ilui" ,  "lulto  cuui  IVuctu  adhiijuiruus.  At(jue  dici  jietjuit ,  (juarito 
laliore  adornalio  !:ujus  iulricali  et  S[)inosi  liljri  nobis  corislitcrit.  liUf-rpuiiclio  erat 
rpctti  constitucnda ,  plurinii  loci  corrupti  einendandi,  verboruiu  sententiuo  enuclean- 
d.'io.  In  (juil)us  oinuibus  qiiuni  Tfiomas  Gulc  ,  qui  piimus  euin  librum  edidit  ita 
inscriptuin  :  Jonnnis  Scoti  Eriacnac  de  Divisione  Xattirae  libri  (/uinque  diu  desidcruti.  Ac- 
cedit  uppcndix  ex  Ambifjuis  S.  MaximiGracce  ct  Lutine.Oxonii  1081,  nibii  lere  pra<^slileril, 
alter,  qui  nuper  eum  dcnno  prelo  dedit,  C.  li.  Schluler,  hoc  litulo  :  Joannis  Scofi  Erirjenae 
de  Divisionc  Naturue  libri  qninquc.  Editio  recoynila  cl  emendatu.  Monaslerii  Guestphalornm 
18.18,  8",  non  solum  nihil  rec-ognovii,  nec  emendavit,  iuio  incnJa  ty])ogtaphi(.a  auxii,  et 
tolum  dluru  apparalum  emeiidalionum  variarunique  lectionuin,  editioni  [irincipi  addilum, 
[lenitus  noolexit.  Quod  cum  cuivis  alii  auctori  oppiobrio  verti  debeal,  iii  Schliitero  v.  cl. 
excusandum  est,  ([ui  inse  ocuioruin  lumine  privalus  non  nisi  per  alios  niinus  [lerilos  edi~ 
tionem  [^arave  potull. 

Tali  iijiiurmodo  quuoi  non  inediocrem  operam  curamque  in  recensendo  textu  consuin- 
[jsissem,  Parisiis  codices  ([uattuor  insignes  iiiveniie  inihi  contigit.  Jain  iiovi  lahores, 
novus  sudorl  Premebat  tcmpus,  urgebol  redem[)tor  libri,  inslabanl  Oj^eiae,  impediebant 
S|tinuS!  ac  vjtiati  operjs  dillii-uiiatcs.  AUamcn  siies  nu:  tenet,  gravioris  moinenti  nihil 
dilig.jnliaiu  iiieam   c{l'ugij.se.  Codices  ai;lem  illos  conluli  onmes. 

Alque  primus  est  codex  S,  tjermani  llOd,  olini  iJVS,  ful.  maj.,  membran.,  seculi  Xf, 
alramento  nis;ro  [lulcherrime  exaralus.  Constal  paginis  4V7.  Ouarnin  ultima  1-V  lanlum 
liiieas  habet.  riniliir  veibis  :  Quiilis  invidia  hononim  ancjdorum  dc  sulute  hnrnani  (jeneris 
\r.fe'l'.'jitur  ,  dfitnii  cju^  reditu  ad  Patrem  suiun,  cujns  substaiUiam  ,  hoc  cst  iniaginis  gra- 
tiavn  iii  vH!:i  mortalis  hujus  vitac  scrvicns  diabolo  dissipavit.  Vide  hb.  V,  cap.  38,  inlra 
coi.  lOi"..  In  fronto  prlinae  paginao  ab  uno  latere  manus  seiiuli  XVi  scripsit  5.  Petri 
Corbeiensis ,  ab  altero  in  extremitale  membranao  uianus  seculi  XIII  ve!  XIV  lileris  mi- 
nusculis  :  idic  libcr  est  conventus  Corbejae ;  sed  monachi  hahent  unum  memo  ^"  pro  isto  libro 
pcri  phision,  scd  non  totum  quod  memori  ^^ :  vcl  comburatur  vel  reddaliir  monachis  beati 
Vinccntii  in  Lauduno ;  melias  enim  csset  ,  ut  crcdo ,  quod  combureretur  proptcr  haercscs 
datwiatas  quae  sunt  in  eo.  Manus  seculi  XVII,  ut  videtur,  ab  una  [)arte  Joanncs  Scotus 
Erigcna,  ab  altera  suncti  Germani  a  Pratis  adjecit.  Codex  orditur  a  tilulo  miniato  :  Incipit 
primus  Tzspi  ^vuivj  Mag.  Saepe  mihi  cogitanti  cet.  lu  margine  hic  illic  glossae  deprehen- 
duniur.  Haud  raro  argumentuin  literis  miniatis  margini  adscriptum  est.  Idem  codox 
1'arisiensis  S.  Germani  esse  vidctur,  quo  ulebantur  Petrus  Alix.ius,  alii,  a  quibus  varias 
iecliones  e  codice  S.  Germani  descriptas  Thomas  Gale  obtinuit.  Qaod  si  bene  conji(;io,  is, 
qui  codicein  contulit,  munero  satis  negiigenter  iunctus  est.  llcstat,  ut  moneam,  in  iblio 
chartacco  praetixo  mai-um  recentiorem  ,  Petri  Alixii,  ut  sus[)icor,  scri[)sisse  :  Uic  con- 
tiuirJur  Joannis  Scoti  Erifjcnac  TrtoL  «.vffioov  Hbri  omnes  exceptis  22  paginis,  qr.ae  aiio  in 
ltbro7'cperiuntur.  Qiicm  aiium  iibrum  innuat ,  nisi  codiceni  ms.  S.  Germani  830,  olim  549, 
mos:  describemJuin  ,  ignoro. 
Aller  est  codex  lal.  bibl.  Keg.  Paris.  1764,  fol-.,  maj.,  menibran..,  secuii  Xll,  dual^us 


xir  PUOOEMIUM. 

columnis  exaratus.  Numeris  foJioriim  caret.  Coniinel  varia  S.  Ambrosii,  Alcuini,  Hiero- 
nymi,  Gregorii  opepa.  Ultimis  45  loliis  exslat  liber  primus  et  pars  libri  secundi  de 
divisione  Nalurae.  Desinit  verbis :  subslanliam  fdialam  (jemtit  et  procedeniem  substantiam. 
Videinfralib.il,  cap.  23.  Mendis  scatel.  Suspicor,  hunc  esse  codicem  Thuanura  valde 
mutilum  ,  de  quo  Thomas  Gaie  ad  vocem  illam  :  et  procedentem  observat  :  Hic  deficit 
codex,  qui  olim  fuit  Thuni.  E  Colberlina  enim  in  l)ibliothecam  Regiam  transiisse  videtur. 
Ad  calnem  fragmenti  de  divisione  Naturae  eadem  manus  carmen  subjunxit  detritis  iiteris 
leetu  difljcillimum  hocce : 

0  sacre  .  . .  o  sub  Hnnin  inolimine  s?ilvo, 

(liii  opus  rulihit.  ctini  geiimis  liiureque  inixlufn,  . 

Nescio  quis  pugnos  ((liod  vidjt  dicere  possi». 

Olli  Chnstus  anior  fif,  viitu?,  gioria,  fiilgor*, 

Corporis  osque  inanusque,  ^piui  simul  omnium  membrH, 

Carceris  inluviem,  r^biesque  rabiemque  '  ferarum, 

Ac  tenues  lelas  discriminans  fulmine  pulchro. 

Auriuin  llorigeris  concordsnt  carmiue  Musis 

Tam  doctos  lcxendi  sapliyro  fulva 

Quisquis  ^  coniulerii  facieni,  i)ac  sindons  munda 

Verbera,  \incula,  famem,  virgas,  tormenla,  catcnas 

Non  inala,  serpenlis  *  uon  seniiunt  ipsa  venena. 

Joannis  Scoti  carmen  esse  haud  temere  conjicio.  Sed  quid  versus  corrupti  sibi  velint, 
non  plane  me  perspicere  fateor. 

Tertius  est  codex  S.  Germani  280,  olim  166,  fol.  maj.,  membran.,  seculi  XII.  Conslat 
foliis  235.  Duo  fragmenta  libroriim  de  divisionc  Naturae  exstant  foliis  192-235,  quorum 
unum  incipit  verbis  :  rationale^mortale  ,visibile  ^  profecto  angelusneque  animal  rationabile 
est ,  neque  tnortah  ncque  visibile  cet. ,  vide  infra  lib.  1 ,  cap.  h  ;  et  desinit  fol.  222,  2 
verbis  :  vidcsne  er§o  quemadmodum  vera  ratio  categoriam  faci,  vide  infra  lib.  I,  cap. 
74;  alterum  incipit  fol.  223,  1  vcrbis  :  Mactenus  de  divisionibus  deque  adunationibus 
cot.,  vide  Infra  lib.  II,  cap.  13,  et  desinit  fol.  235,  2  verbis  :  Non  solum  concedo  ,  verum 
etiam  intelligo  excellentissimum  animae  motum  circa  incognitum  Deum  ultra  omnem  creatu- 
ram  verissime  vocari  ct  subsistere  intcllectum.  Sed  quomodo  vcl  qua  ratione  inteUecttis  dum 
intra  terminos  humanae  naturae ;  vide  infra  lib.  11,  cap.  23.  Is  igilur  codex  cum  codice 
prirao  S.  Germani  309  fere  ubique  concordat. 

Quartus  denique  codex  S.  Germani  830,  olim  5+9,  m^nbran.,  fol.,  seculi  XI,  pulcher- 
rime  scriptus  ,  constat  foliis  207,  quibus  conlinentur  libri  lY  ct  V  de  divisione  Naturae. 
Foho  207, 1  jineae  5  latitum  habentur.  Saepissirae  argumentum  ad  marginem  adscriptuoi 
est.  In  folio  chartaceo  praeflxo  haec  leguntur  :  Liber  quartus  et  quintus  irspi  ifvasMv  Joannis 
Scotti  Erigenae  ,  eadom  mai]u  scripta,  quam  Potri  Ali.vii  esse  supta  suspicabar.  In  fronte 
primae  membranae  rnanus  seculi  XIV  scripsit :  De  supcresscntiali  nalura.  Recens  seculi 
XVII  manus  ,  ut  videtur,  addidit :  S.  Pctri  Corbeiensis. 

Et  de  codicibus ,  qnos  in  perpoliendis  hisce  libris  adhibuimus,  hacc  quidem  Hactcnus. 
Codicera  1976  bibliothecae  civitatis  Abrincatum  examinare  non  (lotui.  Quem  M.  F. 
Ravaisson  in  libro  Rapports  au  ministre  cet.  p.  197  sic  descripsit :  N"  1976,  m  folio  ;  XI W 
siecle.  In  hoc  volumine  coniinetur  tdtima  pars  Pcriphision  [nepi  i^vacwv]  Joannis  Scoti, 
sctlicet  libri  III  et  semis.  In  alio  volumine  continetur  prinni   pars   ejusdem  libri ,  sciiicel 

VAitlAE  LECTIONES. 

CoJ.  falcor.     '  Cod.  rabemqne.     '  Cod.  Quc  quis.     *  Cod.  ISon  mulu  ierpeulcs. 


['KOOEMIUM.  r  \iii 

tiber  primas  et  II  semis.  Fecil  cniin  idem  Joanncs  V  iibros  cie  Nalurae  Dioisione,  obscuris- 

simos  et  caute  leycndos. 

§  12.  Duo  haec  opera  sysiemalica  oiiiii  integra  supersiiit,  lertii  ue  eyressu  ei  regrcssn 
animaead  Deum  [jarvuin  UuUuin  fragmeutuai  exs(al.-S»?d  is  lii)tif  integeroliin  re{)eriebalur 
in  bibliollieca  Electorali  Treverensi,  ul  teslalur  G.  Ue  Norlhausen  ,  vir  doctus  ,  qui  c.  a. 
1594  codices  mss.,  quibus  bibliotheca  Valicana  locujtletaretur,  in  Germania  colligebai. 
Is  igitur  in  codice  ms.  Vallicelicnsi  C.  28,  cui  lilulus:  Index  voluminum ,  qui  ternpore 
Caesarci  Baronii  in  variis  bibliothecis  Romae  ct  alibi  asseivantur ,  p.  192  baec  memoriao 
tradidil :  Codices,  inquil,  mss.  membranacei,  quos  e  cumulo  librorum  ccclesiae  Mctropoii- 
tanac  Treverensis  me  vidisse  memini ,  lii  sunt.  Sequitur  catalogus  ,  in  quo  sub  n°  15  haec 
legunlur  :  Joannis  Scoti  Benedictini ,  qui  fuit  unus  ex  quattuor  primis  fundatoribus  acade- 
miae  Parisiensis  ^  opus  «  de  egressu  et  regressu  animac  ad  Deum  )>  Hylo  scriptum  Platonico. 
Quod  licet  errore  aliquo  circa  Ss.  Trinitatem  ,  ut  Alexander  Halensis  et  alii  post  eum  do~ 

0 

ctores  Gymnastici  notant,inspersum  sit,  servaii  tam.cn  potest  in  usum  Theologorum  ,  quundo 
ad  pleniorem  Scholasticorum  inteUectum  erratiun  Scoticum  in  ipsa  scaturigine  velleni  in- 
spicere,  Treveris  codicem  fru.stra  ipse  qiiaesivi.  Mabillonius  hujus  libri  codiccm  vidit 
Glaromiscensem  prope  Audamaropolim ,  quem  descripsit  Act.  Ord.  S.  JJened.  Sec.  IV. 
P.  II.  p.  LXVI.  Neque  hic  codex  superesse  videtur.  Parvum  ilaque  fragmentum  iibri 
illius  e  codice  collect.  596,  membrau.,  k%  biblioihecae  Christianae  erutum  quum  Carolus 
Greith  in  Spicilegio  Yaticano  Frauenfeld,  1838,  p.  80  sqq.  ediderit ,  iliud  ad  ejusdem 
codicis  fidem  denuo  recognitum  jam  hic  exhibemus.  Exstat  vero  in  hujus  codicis  mem- 
brana  nona  perpulchri  candoris.  manu  seculi  X   exaratum. 

§  13.  Jam  de  versionibus  Joanni.s  Seoti  dicendum  est.  Nam  Ijaud  pauca  in  Latinum  ser- 
raonem  converlit  scripta  veterura  Graecorum.  Ex  quibus  rnaximam  fucile  oblinuit  famam 
versio  illa  operum  S.  Dionysii  Areopagitae.  Quorum  Graecum  exemplar  cum  Michael 
Baibus  imperator  Ludovico  Pio  a.  827  dono  dedissel ,  Joannes  Scolus  jubenle  Carolo 
Calvo  instituit  versionem  ad  verbum  faclam ,  sed  obscuram  et  ad  intelligendum  difli- 
cillimam.  Melior  vero  ac  planior  quum  deesset ,  versio  Joannis  ScoLi  per  muita  secula 
lectaest,et  amplissimorum  medii  aevi  Iheologorum  commentariis  Ulustrata.  Unde  fit, 
ut  eam  in  bibliothecis  codrcum  mss.  hodieque  crebro  invenias.  Ex  codicibus  vero  ,  quos 
evolvi,  primum  locum  oblinet  cod.  Emmeram.  B.  XLlV,fol.,  hodie  insigiiitus  cod. 
Ralisb.  S.  Emmeram.  137  ,  bibliolhecae  Regiac  Monacensis  ,  membran.  ,  fi^l. ,  seculi  X 
exeuntis,  conslat  foliis  113.  Tiluli  et  initiales  capitulorum  sunt  miniati.  Inilio  singulo- 
rum  librorum  initiales  aureae  perpulchrae  nilcnl.  Continetur  eo  sola  versio  operum 
Pseudo-Dionysii.  Codex  nilidissime  ipsa  manu  Olblonis  perillustris  S.  Emmerammi 
monachi  llafisponensis  scriplus  est,  cujus  versus  in  fine  hi  leguntur : 

En  ego  laniilliis  Olloh  viilgo  vocilaius, 
Qtiamvis  omnigenis  corrupius  siin  malefactis  , 
Sal  lanien  islud  o\nis  scnbendi  luuoi  libi  promptus, 
Sancte  Dionysi,  niartyr  celeberrime  Clirisli  : 
Unile  mei  qiiaeso  piecibus  saci is  meinor  esio, 
Vos  quoqne  qni  legUis  veiiiaiu  iniiii  posco  peialis 

Cratia  regiminis  nostri  codicem  Bonnarti  nobis  missum  diligenter  excutere  licuil. 


XIV  PROOKMIUM. 

Secundiitti  locaui  ohiir.et  cotlox  971  biijl.  Viiniulj.,  oliia  Salisburg«nsi'>  !S7,  seculi  Xi , 
4-%  folioruui  152,  in  cujus  inleriore  operculi  [>arle  hanc  legantur  ;  Hic  libcr  cst  sancti 
Jiadberti  ei  canonicorum  Salzburgensium,  quem  quinqitis  abstulr.rit,  anatkcma  sit.  Continetur 
hoc  codice  niiiil  practer  versioneiD  iliaui  integiyui.  Lii)!i  singuli  j)ictis ,  c;ij:ita  niiniatis 
initialibus  incipiutu.  Codex  nitidissime  scrintus  esl,  scd  sub  (inoin,  id  est  in  nijslica  theo- 
logia  el  in  epistolis  S.  Dionysii,  rriendis  scatet. 

Tertiusesl  cod.  VindobonensisToV,  oliu)  cod.  tlieol.  CCXVil,  membran.,  fol.,  seculi  Xll 
ineuntis,  con.slat  foiiis  100.  Fuit  olim,  ut  manus  scculi  XiV  fol.  4-5,  2  testatur,  canonicorum 
regularium  S.  Augustini  in  nova  civitate.  Codicem  haud  spernendae  auctoritalis  descri{)sit 
Dcnis  Codd.  mss.  bibl.  Palat.  Yindob.  lat.  Tora.  I,  p.  G77  sqq.  Quare  plura  de  eo  hic  vcrba 
facere  supersedemus. 

Accedunt  duo  codices,  Darmstadiensis  ol  Monacensis.  Eic  quibus  ille  ut  in  fronte 
jirimi  folii  legitur,  olira  i\i\\,  majoris  ecclcsiae  in  Colonia ,  dcinde  concessus  fratribus  mi- 
nc»n6u5.  Est  autem  codex  membran.,  fol.,  secuii  XII.  Conslat  foJiis  403,  quibus  integra 
versio  liabelur.  Codicem  Hartzheim  descripsit  m  catalcgo  historico-critico  codicum  mss. 
bibl.  ccclesiae  mefrGpclitanae  Colonicnsis  Colonia£  1752,  k",  p.  20  sub  n"  30.  Margini 
schulia  perpetua  S.  Maxinii,  laline  reddita,  adscripta  sunt.  Epistolae  S.  Dionysii  finiuntur 
fol.  101,  1,  ubi  liaec  legis  :  Expletae  sunt  deccm  epistalae  JDionysii  Areopagitac  archiepiscopi 
facti  Athenariim.  Subjungunlur  pars  rpistolae  Polyeraiis  ad  Yictorem  papam  (Euseb.  ///5/. 
eccl.,  Y,  'ik),  oi  historia  de  juvene  latronc ,  guem  a  scclere  revocalum  Joannes  Evangelista 
ecdesiac  restituit  (Clemens  Aiexandrinus  <y?^i5  dives  salvctur,  c.  42;  Easci^.  flist.  eccL,  III, 
23).  lleliqua  pars  membranae  rebus  nuliius  momenli  occapatur.  AUer  codex  Monacensis 
lut.  Fiirstenfeid.  9,  fol.,  seculi  XV,  partira  chartaceus  partim  membranaceus,  itaquidejn, 
ut  qualtuor  folia  chartacea  duo  excipiant  folia  membranacea,  conslatfoliis  3o9;  versio  inlegia 
nitidissime  scriptafol.  1-109  legitur;  reliquam  partem  codicis  Commentarii  domini  Alberti 
episcopi  Ratisbonensis  in  iibros  Pseudo-Dionysii  occupant. 

Superest,  ul  duos  codices  commemorem  Vaticanos  177  et  176,  quos  descripsimus  supra 
§  5.  .Quibus  pariter  versio  integra  conlinelur,  ita,  ut  monuimus  disposita,  ul  singnlis 
capitibus  commentarii  variorum  scriptorum  subjunganlur. 

■  Ad  (iden)  igitur  horum  septem  codicum  Joannis  Scoti  Praefationem  cl  vcrsus  versioni 
praemissos,  necnon  pessimi  argumenli  ad  calcem  versionis  obvios  recognovimus.  Sed 
in  lexlu  ipsius  tcrsionis  recensendo  tres  tanlum  codices  ndhibuimns,  Monacensem 
Olhlonis,  Darmstadiensem,  et  Fiirstenfeldensem.  Neque  horum  varielalem  lectionis  lo- 
lam  descripsi,  sed  solas  gravioris  momenti  varias  lectiones  addcndas  pulavi. 

Praeterea  inspeximus  istius  versionis  codicem  Lipsiensem  188,  nieinbranacoum  ,  fol., 
seculi  XIM,  quem  supra  §  6  laudavimus,  codice.m  Florentinum  Plui.  LXXXIX  ,  Sup.  io , 
mcnibran.,  ibl.  rnaj.,  seculi  XI  vel  XII  incuntis,  foliorum  253,  ubi  versio  oxslat  fol.  1-lOi, 
codices  Gandavensem  ,  Parisienses  ,  necnon  pluriraos  alios  minoris  prelii  codices  ,  quos 
quidem  hic  enumerare  et  longum  et  a  re  alienum  esse  videtur. 

Versioni  pracmisi  epistolam  Anastasii  bibliothccarii  ,m  co  licibus  Florentino  laudato  et 
duoinis  Valicanis  17G  et  177,  ncc'non  in  quibusdam  aliis,  quos  inspeximus,  item  versioni 
praensam.Toxtum  verohujusepistolaoadfidem  cditionisUsseriiin£';>j.fro/a>-um////;cnjtcGrM/;j 
sylloge,  cdilionis  Argentinonsis  O[»orum  S.  Dionysii  3..I0O3,  et  iliorum  codicura  recjnsnimus. 
Soddolemus,  quod  Iai)su  ine'nr;ririo  variolalcm  lcctionis,  e  tribus  codicibus  dosumplam,  tini 


rROOKMIUM.  XV 

Florenlitjo  lcibiiimus.  Hunc  igilur  crrcrem,  quem  corrigcre  jara  non  licet,  hic  libero  fa- 
Iramur  nccesse  est. 

Praelerea  monendum  est,  vorsionem  acljunclis  commentariis  variorura  prodiissc  Argen- 
tinae  1503  lioc  litalo  :  Opera  Diomjsii  veteris  el  novcie  translatiunis,  etiam  novissimae  ipsius 
Marsilii  Ficini,  cum  commentariis  Hugonis,  Alberli,  Thomac,  Ambrosii  oratoris,  Linconiensis 
et  T'crce//cnsis.Nova  edilio  aucla  prodiit  Colonia.»  hoc  litulo  :  S.  Dionysii  Areopagitw;  martyris^ 
episcopi  Alkeniensis,  et  Gallorum  apostoli  opera,  quae  quidem  exstent,  omnia,  quintuplici 
iranslatione  versa,  et  commenlariis  D.  Dionysii  a  Rikel  Carthusiani  nunc  iterum  diligeniiS' 
sime  editiselucidata,  ab  innumeris,  quibus  antehac  scatebant,  mendis  sedulo  vindicata.  Coloniae 
anno  Christi  nati  1556  mense  Januarii,  Ibl.  Alterara  hanc  edilionem  in  edenda  versione  ad- 
hibuimus. 

Dala  hac  opportumtate  licebil  de  Otliione  monacho,  cujus  codicem  insignem  modo  lau- 
daviraus,  ad  fidem  codicum  Monacensiura  nonnullasubjungere.  Is  enira  coenobiiS.  Kmrae- 
rarami  Ralisbonensis  monachus  fuit.  Vixit  exeunte  seculo  X  et  ineunte  XI.  Cujus  opera 
ex  autographis  edidit  Pez  Novus  Thesaurus  Anecdotorum,  Tom.  111  P.  II,  p.  ik2  sciq.  Au- 
tographa  hodieque  exstant  in  bibliotheca  Regia  Monacensi  codd.  Eramer.  E.  CXIIl ,  4-",  et 
h.  10,  8°.  In  quorum  altoro  hoc,  foJ.  112,  Olhlo  libros,  quos  sua  manu  descripsit,  hos 
cjiumerat  :  3Ves  quoque  libros  Evangeliorum,  et  duos  cum  epistolis  et  evangdiis,  qui 
lectionarii  vocantury  suosque  officiales^  nec  hon  volumijia  duo  sancti  Augustini ,  in.quoruin 
uno  VIII ,  in  alio  V  Hbri  continentur,  collaiionesque  Patrum  et  lerarchiam  scripsi.  Ex 
eodem  autographo  Mabillonius  Vett.  Analecta  ed.  Paris.  1723,  p.  108  sqq.  Oihionis  librum 
edidit  falso  hoc  tilulo  :  Anonymi  monachi  Matisbonensis  iibellus  de  ipsius  tentationibus , 
varia  fortuna,  et  scriptis.  Liber  in  codice  instribitur  :  Incipit  liber  de  lentatione  cujusdam 
monachi.  Mabillonii  (exlus  mensis  refertus  et  in  fine  truncatus  cst,  ila,  ut  nova  editio  ad 
autographi  fidem  recognila  peroptala  esse  videatur.  Altero  aulem  autographo  cod.  CXIII, 
fol.  1-1 G,  habetur  Othlonis  Ubellus  manualis  de  admonitione  clericorum ,  qui  sine  nomine 
auctoris  prodiit  in  Opp.  Bedae  Coloniac  1688,  Tom.  II,  p.  200  sqq.,  ila  inscriptus  :  de  Sul- 
slantiis  libellus.  Monachi  Benedictini,  qui  seculo  XI  vel  XII  anliquior  non  sit,  opus  esse 
conjecerant  Oudin  de  Script.  eccles.  T.  I,  col.  1687,  1706,  et  Fabricius  bibl.  v.  Beda. 
Libellura  cxcipit  fol.  16-18  carmen  Othlonis,  ila  inscriplura  :  Sermo  melricus  ad  clericos 
.ipecialiter  dictus,  a  Pezio  neglectura.  Quod  quum  instante  anno  millesimo,  quo  fmem 
mundi  exspectabant ,  clerum  ad  poenitentiam  rcvocet ,  illos  versus  in  gratiam  lectorum 
hoc  loco  adscribendos  curaviraus.  Sunl  autem  hice  : 

Olhlonis  sermo  metricus  ad  clericos  specialiter  diclus. 

0  fratres  cari,  doctores  aiqne  magistri 

Iilcclcsiae  sanciae  sub  cieri  corxliiione, 

Deprecor,  audile,  qn?e  jam  vo!o  verba.  referre. 

Ctiin  prope  sil  tenipus,  qoo  mondus  eril  riiiturus, 
b  Vos,  qni  diligitis  vtiae  promissa  perennis, 

Fories  atlileiae,  «ursum  «p  tu  menils  fiabele. 

Ne  qiiid  in  hoc  mundo  jain  possi  ealis  aniando. 

Rcstat  enim  \obh  frgctus  patriae  melioris, 

Si  modo  siitceri  siudearls  riia  mereri 
10  Ad  quani  qnarrenbam  praeseDtejn  sperniie  vifain, 

Usibus  txcepiis,  per  qoos  ilUic  propereiis, 

Ei  qnibus  inierea  ftiveanliir  corpora  veslra. 

Noii  vos  seducat,  si  censns  copia  abunUai; 

Si  sunt  divitiae,  per  eas  nolite  perire. 
13  Nan)  Deus  bas  tribuens,  in  eis  interrogai  omnes, 

Quis  Tfelii  in  donis  potius  corislare  fldelis, 

Non  alias  ulli  suDignniur  ccinm«KJa  mundi, 


jiv»  IMtOOEMIUM. 

Quamvis  pcrpliiiea  cupiaut  rumc  essc  poicnleis 
Scilicei  iiiieDti  magis  ad  convivia  secii, 
20  Qiiam  curis  aniniae  conitiiissis  suppediiare. 
\  Vos  aiuern,  frairep,  quac  niuutli  sunl,  fugienies, 

Quaerite  vestrarum  consunier  opes  aDimanim. 
Mam  qiiid  honor  grandis,  &\  taniunri  pondus  iiuiioiis? 
0»id  prodest  landein,  si  mundum  suniilis  onnieMi. 
2S»  ('ost  eius  casum  sine  fine  pati  criiciaium? 
Ergo  aitendfiidum  nob>s  est  atque  (imendum, 
Ne  plebs  iiidocta  pereat  per  crimina  nosira. 
Nos  eienim  docii  pec  sacrae  iiogmala  Itgis, 
Ut  bene  vivendi  reliquis  o^empia  daremus, 
50  Ei  si  res  peterei,  occasio  quaeqne  venirf  t, 
Pro  fldei  sociiseiiam  moriem  paiercmur, 
Lebimur  in  primis  congre^^sibus  impielatis, 
Tanquam  nil  nisi  coiitra  vires  inimici  : 
El  qufld  adhnc  gravius  miserabiliusque  videiur, 
35  Non  solum  fiigimus,  quo  praecipimur  fore  munos, 
Sed  quoque  conm^issa  laoeraates  morc  luporum, 
Quaedam  vastamus,  quaedam  maie  desiituemus. 
Naui  quibus  ut  patres  deberemus  dare  victum,. 
Si  vis  ulla  loci  vel  casus  posceret  anni, 
40  His  ut  raplores  crudeliter  advenientes, 
llia  asportamus,  quod  erit  miserabile  diclu, 
Quae  pieius  aiiena  dedit  pro  nomine  Cliriali. 
Cum  peccatore3  male  f»cia  sui  metuentes 
Ad  Mc»s  pro  veniae  causa  fugienl  capiendae, 
A^  His  aut  terribiles,  plus  quam  res  poscat  et  usus, 
Seu,  plus  quam  liceat,  clemenles  inveniemur; 
Y«l  dedignant^s  super  his  decernere  (^uicquam, 
Justa  cautela  lantum  conimiitimus  illis, 
Quos  sceleratorum  socios  existere  scimus. 
50  Nos  quia  coiisiricli  sub  suliicitudine  mundi, 
OrScioque  Ducis  fijngenies,  aut  Vice  regis, 
Couimissae  plebis  curam  pensare  nequimus, 
indignumque  foret,  iQni  claros  tamque  poienles 
Degeneri  lurba^  nos  ip>03  Siippediiare. 
55  Suntalii  plures  quis  conveniai  iabor  iste, 
Ui  vulgus  doceant.et  ut  exemplis  bene  pracsim. 
Nos  inundi  proceres,  nos  constat  ad  olia  nalos, 
Uique  canum,  volucrum  sectemur  ludiera  taniuro, 
Seu  quaecunque  placent,  hisdelicii»poiiamur. 
60  Nam  Vitae  hujus  opes  quaerunt  illos  seniores, 
Qiii  supradictis  $.tudei»ni  insialere  ludis, 
Nec  fuerit  luxus,  quod  mundi  postulat  usus. 
Haec  si  non  diciu,  tamen  aflirmantur  in  aciu, 
Sicut  et  ipse  probat  mps  cleri  quolidianus. 
65  Est  et  adhuc  vitium  reliqiiis  compar  referendum  : 
Ejus  eoim  crimea,  qui  speratur  quid  babere, 
(^aiisa  manet  ncbis,  ejnsdem  rebus  abuti. 
Tunc  rapiis  rebus  misernm  non  corrigit  ullus, 
IJt  pro  conunis  is  aliquatenus  bic  reparatus, 
70  Possit  pcrpeiuae  flainmas  evadere  poenae. 

Sed  qiiis  tam  doctus  per  singula  currere  posset , 
In  quibus  auciorcs  scelerum  convincimur  esse 
Nos ,  qui  plus  aliis  divioa  negoiia  scimus? 
Dum:nodo  nosier  bonor  celebris  habeatur  in  orbe, 
75  Et  variis  pompis  ruiilantes  efliciamur, 

Nil  manet  illaesum  per  nos  utcuoque  palratum  , 
Aiit  maie  poscendo ,  seu ,  quod  pejus ,  rapiendo. 
Qui  comphre  uequit  damnum ,  vet  menie  parabit :. 
Sic  fuga  doctoium  itecis  exstat  causa  sequentum, 
SO  Nec  gravior  pesiis,  cum  pastor  erit  gregis  hosiis. 
Nam  nimis  audacter  dum  clerus  abuliiur  orbe , 
Quid  tunc  indoc.i  possunt  aliter  meditari , 
Ni  pariter  cimciis  perversa  licere  reaiitur? 
Jam  merito  llenms,  qui  talia  conia  tenemus  , 
85  Imo  dies  \eoieiii,  si  non  purgamur  in  istis  , 
Quamvis  nunc  risus  nos  occupet  immoderatus  , 
Cum  dolor  aeternus  circumvailatcruciandos. 
Qiiid  p!us  Judaeis  «^gimus  bene  yel  Pharisaeis  , 
yuos  foris  fcIl)atos  legimus,  sed  pectore  fcedoii , 
90  Dum  tantum  lingua  volumus  coiuptere  statuia  ? 
Ut  mihi  fert  anunus,  pejore-s  heu  1  sumus  iliis. 
Denique  si  quirquam  ptacier  legalia  scirent , 
lliforiasse  minus  lam  grandc  nefas  sequereniur. 
At  nob  in  libris  non  soiuui  crimen  eorum , 


PKOOEMIUM.  xvii 

95  Sed  (luoque  mollijrum  cernenfes  gesta  aliorum  , 
1  Qiiaerta.in  coniposiia  pro  vindifi«  reproborum  , 

Quaedani  pro  hi  avio  sjjerando  liicla  pionim  , 

S^ire  quideiii  iransaciH  veiut  pr:i«:sentia  quirnus  , 

Mec  lameii  a  pariiius  viiiis  ces&ure  limeinus. 
100  Hys  cxecramiir,  quod  lam  perversa  siiifiebai)l, 

Neu  aitendentes,  qiiia  iios  idein  lenei  error, 

ijiii  praflcepla  I)ei  labiis  lanlum  vpner.imur. 

ipsi  namque  Oeuiii  lai)quain  iios  ore  colebaiir, 

Aiteslaiiic  Dco  per  ls«iae  di»  ta  propliciae  , 
105  Ouae  pariler  riiristds  Jiida«is  jjosica  dixii : 

Haec  plehs  ine  lahits  (olil,  ei  corde  est  procul  a  me. 

Saepe  quiiiein  loquimur  dte  sancia  reiigione, 

Ei  cum  iiiagnificis  perhibemus  caelica  verbis  , 

-1'ondera  ponenles  graviu  in  huiiieros  alioruiii  , 
110  Quae  luc  cum  digito  volumus  coiiiiiigeiti  iioslrt», 

Ceu  Doniino  cura  itoa  sil  pio  lalibus  uUa  , 

Ac  nus  peocanies  soliia  iioii  arguat  iru. 

Elijjite  ergrt  locuin,  «juo  convcuialis  iti  unum  , 

Vo5,  quibus  est  liciiuin ,  lac  non  concessu  poieiias, 
115  Sub  p.islorali  oura  convertcrri  inundum  , 

Ul,  ciini  sit  tenipns  veiiiae.  inores  renoveinus , 

Ki  sicut  per  nos  primuin  "frigescere  coepit, 

Sic  nunc  a  nobis  recalescat  atuor  pietaiis. 

Natn  varios  casus,  quos  prolert  hic  inodo  iiiund«$, 
120  Arhitror  ex  nostiis  prorsus  contin^ere  culpis  , 

Qui  pro  siibjeciis  curflin  nullain  relinenies, 

llios  eseniphs  jaclamus  iu  iufima  pravis. 

Sic  igilur  lolus  cori"uinpitllr  undique  inundus, 

Stc  quoque  conlingil,  ul  pro  nihiio  rcpuie.nur, 
1  12.J  Cutn  cleri  ofliciuni  seclalur  opus  laicoruin  , 

Ki  pariier  laici  slasuuntur  iii  ordine  cleri. 

Sed  dispar  longe  peccaiuin  consiat  utrnmque; 

Dcnique  plus  pi;cc;»nl,  qui  plnra  sciendi>^)robabant , 

Cuique  Uaiur  muiium,  quaeretur  ab  huc  quuque  muiluin. 

§  [k.  Joannls  Scoli  versionem  Ambiguorum  S.  Maximi  a  Mabilloifiio  v.  el.  [d".  Act.  SS. 
Ord.  S.  Benecl.  sec.  iV  P.  II  p.  LX,Vlj  acceplaro  mutilam  edidit  Thomas  Gule  in  Appendic» 
ad  libros  de  divisione  Nulurae,  p.  1-45.  eodices  liujus  versionis  nullos  offendi.  Suspicor, 
iit  codice  bibliolliccae  armainentarii  Parisiensis,  e  quo  M.  F.  Ravaisson  tria  carmina  do 
S.  Maxiino,  tiuae  illam  vei"sioiiem  respiciunt,  edidit  Rapporls  cel.  p.  iJ56  sqtj.,  tuiaiii  vei- 
sionem  inlesi^ram  reperiri.  Doleo,  quod  nuper,  cum  Parisiis  essem,  ad  codiees  hiijus  bi- 
bliolliecae  adilus  non  patebat.  Textum  igltur  pro  virili  parte,  adhibilis  etiatn  Tlioinau 
Gnlo  emendalionibus  ad  caicem  editionis  suae  subjunctis,  passim  castigatum  reddidimu;., 

§  15.  L't  iliis  temporibus  luos  fuit  viroruin  doctorum,  qui  in  aula  Kegia  vfcrsabantur  — 
solum  in  montem  revoco  Alcuinum  —  ieatis  diebus  aut  alia  data  opportuuilato  carmina 
condere,  laudesque  regis  aut  rcginae,  Christi,  Sanciorum  canerc,  ita  Scotus  quoque  noster 
Versus  fecit,  qui  \u  codicibus  Valicanis  bibl.  Christinae  1587  et  1109  inveniuntur.  E  (juibas 
quum  EminentisAm.us  Cardinalis  Angelo  Mai  illa  carraina  Classicorum  Auctorim  c  codicibu.t 
Vaticanis  edilorum  iom.  V,  p.  426  sqq.  primus  ediderit,  jam  ad  eorundem  codicum  lidem  a 
me  recognita  atque  emendata  denuo  [irodeunt.  Codex  1587  membrau.  secuii  X  vel  Xi, 
8%  constat  Toliis  66.  Carmina  leguntur  fol.  57,1—64,-2.  Altero  codice  1709  membran.,  se- 
culiXl  8%  carmina  exstanl  fol.  16,2—18,1.  Ex  priore  lubet  aliud  carmen  anonymi,  qi:od 
fol.  4  habelur,  proferre.  Est  vero  lale. 

Vcrsus  collecti  ad  exemplum  communium  sil. 

Mens  lenebrosa  tnmet ,  moriis  ohsciira  tenehris. 
Vir  humilis  mos&lo  caelum  conscendil  ab  humo. 
Kegii»  beaia  poli  sic  jamqtie  scandere  spes  e&l . 
Cujus  amor  uianeal,  cujus  in  corde  per  «uni 
Sanciae,  ojuvenis,  tibi  sif  sapieiuiae  ardor. 
•   Sophia  .noia  tuae  et  mens  nola  fcophiat.'  . 

Hoc  esi  decos  ,  hoc  animae  virius,  hoc  e&i  hiclylos  ordj. 
pATliOL.  CXXll. 


Condite  gaza  polo,  uccos  vacuaic  gazaiuo), 
Aula  teoei  Chrisii  Chrislum  in  pectore  et  aola*« 

Dc  jalla  puella, 

Dds  nunquam  ,  seitipcr  pfcmiiiis,  Galla  ,  rcganti  • 
Si  seuiper  failis,  jam  rogo,  Gall^,  nega. 

De    tineoso. 

Turpepecus,  inulifc,  lurpe,  sine  grairiine  capu» 
£l  siiie  fronde  fruUx,  et  siiie  crinc  caput. 

A(l   ebrium. 

Dic  rnilii,  «iic,  ti)rie,  vivis  an  morie  gravaris? 
Pallidus  ecce  jaccs,  ecce  sine  mentc  qnieecis  ; 
Non  bona,  ron  ntala,  noii  dura,  poji  moHiascuiie. 
Hoc  tanium  dislas  a  fati  sorte  scpuili , 
Quod  lenuis  mi&eros  subpungit  anlieliius  artus. 

De  viuo. 

M.*gnus  tu,  Bacclie,  magna  tua  virtus  ouiqne, 
Coiiira  le  cenaaies  lu  semper  palmum  levasii. 

Joaiujis  Scoli  vcrsus  de  S.  Maximo  e  codice  armamentarii  eniil  M.  F.  Ravaisson.  (J|u03 
]n  libro,  cui  lilulus  :  Rapporls  ccl,  p.  3oG-358,  edilos  nunc  rediiiiiiuius.  Codex  qualis  sit, 
edilor  non  indicavit. 

Versus  Joannls  Scoli  exslare  in  cod.  ms.Benedictino  apud  Cantabrigienses,  lestalur  Thomas 
Gale  iu  praefatione  ad  libros  de  divisioiie  Naturae.  lHec  dubiura  est,  quin  is  iulellexeril 
eosdem  versus,  quos  beatu.s  D'  Oehler  ante  hos  fere  decem  annos  dcscripsit  e  cod. 
Cantabrig,  coUogii  Corp.  Chrisli  N"  223  seculi  IX.  Cujus  copiam,  elsi  fratrem  liaeredem 
idenlidem  rogassem,  ut  mihi  in  usum  hujus  edilionis  concedeiet,  non  oblinui,  imo  respon- 
sum  nuUum  accepi.  NcqueCanlabrigienses  votis  meis,  ul  carmen  in  usum  meuin  descriijc- 
retur.  obseculi  sunl.  Quare  solum  carminis  fiuenj,  quem  D'  Oehler  cuotamico  communica- 
verat,  edero  polui.  Conslat  ipso  tesle  carmen  argumenli  dogtnalico-ascelici  versibus  101. 

Versus  de  S.  Dionysio  initio  <jl  iu  fine  versiouis  operum  ejus  repciiuntur.  Pariler  versus 
qualtuor  inilio  libri  de  Praedeslinatione  occurruut.  Duos  vcrsus  e  codice  bibliothecae 
Re^liie  evuh  CousiUt  Fragmcnts  phUosophigues,  Tom.  II  f  Append.  p.  32G.  Quos  infra  addi- 
dimus.  Alii  versus,  qui  Joanni  Scolo  Iribuenda  esse  videbanlur,  supra  §  11  adscripsimus. 

Accedunt  Joannis  Scoli  graeci  versus  incompti  et  horridi,  qui  e  codice  S.  Germani  pro- 
dierunt  Jiteris  uncialibus  una  cum  glossis  iatinis  in  Prarfatione  ad  C.  Luhlei  ghssaria.  Qui 
e!.si  taiu  corrupli  sint,  ut  ipso  Angelo  Mai  leste  1. 1.  p.  451  sanari  vix  posse  videaiilur,  tameii 
in  iis  einendLindis  ac  reparandis  noti  sine  fructu  nobis  laborasse  videaiur.  Quare  ii  castigati 
hic  denuo  edunlur.  Codicem  S.  Gerraani  in  bibliolheca  Regia  Parisiensi  fruslra  quaesivi. 

Casu  in  manus  meas  venit  carmen  graecum,  hteris  lalinis  seculi  IX  exaratum,  adscriptis 
glossis  tatinis.  Quod  quum  anle  hos  quinque  annos  D'  M.  C.  B.  Bock  v.  cl.  e  codice 
bibliothecaeBurgundicae  Bruxellensis  descriplum  Lerschio  nostro  ehea!  praematura  morte 
liobis  ereplo  misisset,  ut  primum  inspexiy  Joannis  Scoli  ve«su.«  esse  cogiiovi.  Codicem, 
nuper  cum  Bruxcllis  versarer,  in  Franciam  raissum,  inspicere  non  i)olui.  Fst  vero  cod. 
10078-10084,  meriibran.,  fol.,  seculi  Xil.  Conlinentur  eo  yirgiliana  yvlgentii  t-t  glossae  de 
oustrusis  sermonibus.  \n  quibus  glossis  et  hosce  versus,  in  honorem  S.  Dionysii  compo- 
filos,  numerari  suspicor, 

§  IG.  Kuper  poliicilus  est  D.  Pitra  v.  cl.,  Spicilegii  Solcsmensis  Tom.  II  se  Joannis  Scoii 
commcntartos  in  Martinnum  CapeUam  evulg<iturum.  Quos  doleo  nonduin  comparuisse. 
Nijperrimc  (piuin  Parisiis  versabar,  in  cudice  ras.  S.  Germani  1110,  oiim  589,  meinbran.» 
Ii05  .jminontarios  deloxisse  ixiilii  videor.  Nec  lainetiolium  inihi  suppeiebai  eosdescribeiidi. 
Quare  D.  Pilra  liierispcrmuMus  redeini»loris  hujiis  librl  tradiiisqaum  rogassem,  ut  mihi  oo- 


PROOEMIUM  jiit 

piam  suaui  Jl  couiparandaiii  in  usuoihujus  e(iitioniscOftcederet,ne  ab  liocquidcm  rcspon- 
sura  accepi.  AUamcn  codiceni  S.  Gcrmani  istum  breviter  describere  non  omittani,ut  ille  cura 
in  nsum  suum  converlere  (  ossit.  Est  autem  codex  membran.,  fol.,  duabus  columnis  manu 
seculi  XIII  exaratus,  in  fine  mutiius.  Constat  foliis  125,  quibus  varia  legunlur.  Fol.  31,  1- 
38,2  exstat  liber  1  de  divisione  Naturae  usque  ad  cap.  32,  in  cujus  Hno  fragmenluru 
verbis  :  Omnis  siqtiiJeni  natuta  seu  essentinrum  seu  accidcntiiim  imniutubilis  esi  finitur. 
Quod  iam  Iribus,  quos  snpra  §  11  laudavi,  codicibus  examinatis  npglexi.  Fol.  47,1-115,2 
<'xt,uit  Annotationes  in  Martianum^  quns  .Toannis  Scoti  esso  suspicor.  Incipiuiit  :  IIujus 
fabulaeauctorcm  Martianum  comperimus  fuisse  Cartliaginiensnn  generp,  nec  non  et  Romanum 
citem,  undeet  latiari  ritti  tctronomos,  hoc  est,  (juattuor  nominibus  nominatus  es!,  Marliav.us 
(jfuippe,  Mineus.,  Felix  el  Capella  vocatus.  Martianus  fjuidem  proprio  nomiue ;  Mineus  vero 
(X  colore,  ut  aiunt,  quiu  mfus  eral;  Felix  nescimus,  felicilcrne  vixit  necne;  Capella  autem 
quia  sic  quaedam  satyra,  sive  nutrix  ejus  sive  udmonitrix  fuerit,  suis  scriptis  nam  aperte 
patet,  cum  nouunavil  cet.  Fol.  67,  2  legiiur  :  Incipit  exposilio  s(cundi  libri  nuptiarum 
Philologiae  et  Mercurii;  fol.  89,  2  Finit  de  rethorica;  fol.  90,  2  Incipiunt  haec  pauca  in 
Martiani  geomctriam;  jbl.  97,  2  Finil  de  geometria  :  incipit  dc  arithmetica ;  fol.  107,  2  In 
musicam  Martiani  haec  pauca.  Finiuntur  couimentaiii  fol.  115,2  \x\^  ytthis  :  Decertum 
i.  e.  drcertatum.  Urbs  Elisae  i.  c.  Carthago.  Jugariorum  i.  e.  de  Jugaria  provincia  fuit 
Martiumis.  Marcidam  t.  e.  antiquam.  yelernum,  untiquuni.  Explicit  item  (Mlossa  de  Musicu. 
^'^t-.i  yaci;.  Qtiae  usque  ad  finem  codicis  sequuiUur,  ali^  manu  scripta  sunt. 

TIl 

DE  VITA  ET  SCRIPTIS  JOANNIS  SCOTl  OBSEKVATIONES. 

§  17,  El  de  codicibus,  quibus  in  paranda  hae  edilione  usi  sunms^  haclenus.  Kestal,  ut 
nonnuila  de  vita  et  scriplis  Joannis  Scoti  exponamus,  in  quibusa  scfi,  torecomui-enialioiiis 
infra  imnressae  nobis  dissentiendum  est. 

Ac  priinum  quidem  in  explicando  Erigenae  nomine,  quotquot  hucusque  do  Joanne  So<)t<» 
.scripserunl,  haud  leviter  erraverunt.  Neque  id  mirum,  quum  Erigena  yQv»\y\\\\\m  \\\h\[ 
nisi  genuini  nominis  Icrugenac  depravalio  sil,  nnla  illa,  ut  opinor,  seculo  demum  XV.  M 
quod  codicum  tide  facile  probatui . 

Omnibus  enim,  qui  supersunt,  Joannis  Seoti  srripti?  in  eodicihus  soium  noiuen  Jocnnis 
Scoti  praelixum  est.  Sic  in  Expositionum  caeleslis  lerarciiiae  codicibus  legitur :  Incipiunt 
cxpositiones  Joannis  Scoti,  in  codice  Exposilionum  uivsticae  theoPogiae  :  Jncipit  prolugu.f 
Joannis  Scoti  ceX.  versus  codicis  Valicaui  tnscribuntur  Joannis  cxoooi ,  versus  codicis 
Canlabiigiensis  nomen  prae  se  ferunt  Jeunnis  Scoti ,  homiiia  inscribitur  :  homiiia  Joannis 
Scoti.  In  sula  versione  operum  Pseudo-Dionjrsii  Areopagitae  pro  Scoii  aiiu.d  cxsliU 
cognomeu,  non  quidem  Frigena,  sed  lerugtna.  llaec  fmm  legis  in  velustissiiuis,  qtios 
evoiviuius,  ijodicibus,  MonaGcnsi  Othlonis,  el  duobiis  V}ndobonen.sibus  :  Incipiuni  lihri 
sancti  VinniMi  Arfopufiitae,  qaos  Joannes  hrugfma  tnmstulit  de  Graet0  iu  LntiKnif-.. 
Pariter  codex  Fiirslenfeidonsis  Monachii,  nec  non  ambo  Vatieani  haUM^-.d  h-rngena.  Soii 
rodices  Floreutinus  el  l>armsiadiensis  haijenl  Eriugena. 

Quae  quuui  ita  sint,  jain  quaeritur,  quiUnam  hoc  cognomen  lerugena  signiiicei.  (^ioc 
hauJ  seio  an  non  sit  diffieile  ad  inveniendum.  Compositum  est  enim  ex  'jciv:,  soi!ic*;f. 
KBc-ov,  el  gena,  ita  ul  sil  onundat^  cx  insufa  sanctorum.  Quo  T^oniine  RprJellaMin-   essf    ai  u 


XX  PROOEMIUM 

quilus  Hiberniam  sciiiiit  omnes.  U/iov/ 'ducitur  nb  Itpii,  o^.,  forraaturque  nomen  Jtrugenh 
ex  jjenilivo  «pov  moro  'Lalinorum  eodeni  niodo,  quo  Grujugenay  quo  nomine  ipse  Scotus 
nosler  S.  Maximum  honorut  in  lioc  versu: 

Quisquis  araai  formatn  pulchrae  iaudare  Sophiae, 
Te  legat  assidue,  Maximc  GraJM^cnrt. 

En  simplicissimam,  eamque  haud  dubie  vcram  islius  nominis  eiplanotionem.  Quod 
quum  posteri,  qui  versionem  descripserunt,  minus  intelligerent,  in  Eriugena  ideo,  ut 
.idetur,  mularunl,  ul  ad  nomen  Erin  aliuderct.  Poslea,  quum  haud  raro  m  litera  magis 
jn  forniom  y  literae  exarareiur,  pro  Jerugena  viri  docti  legerunt  Erygena,  Erigena,  in  quibus 
primus  fere  Trilhemius  fuisse  videtur. 

Itaque  ecutissimae  virorum  doctorum  conjecturae,  opinantium,  Joaonem  Scotum  e  lerra 
Jirgene,  e  pago  Eriuven,  vel  ex  urbe  Aire  oriundum  fuiise,  et  quae  copiose  infra  in  com- 
nientatione  de  hoc  nomine  disputata  inveniuntur,  ut  vana  collabuntur.  Neque  hoc  loco 
j)raelermittendum  esse  videlur,  ascriptoribusaequalibus  Joannemnunquam  aliocognomine 
uisiScoit  vel  Scotigenae  nominari,  neque  in  codicibus  unquam  JoannemScolum  Jerugenam 
una  et  conjunctim  logi,  sed,  ut  monuimus,  aut  Joannem  Scotum,  aul  Jounnem  Jerugenam. 
In  allero  lantum  carniinura  codice  Valieano  et  in  titulo  versionis  Ambiguorum  S.  Maximi 
nppellatur  Joannes  sapientissimus,  vel  simpliciter  Joannes. 

Nec  obstarc  videntur,  quac  nuper  scriptor  anonjmus  iu  lincyclopaedia  cui  tituius : 
Jiirchenlexicon  oJer  Encyclopaedie  dcr  Catholischen  Theologie  von  JJ.  S,  Wetzer  und 
li.  Welle  V.  Joannes  Scotus  Erigena  objecit,  illam  sententiam  meam  non  minus  quaiu 
oeterorum  dubiam  esse,  el  limites  conjeclurarum  non  excedere.  Imo  vero  sententia  noslia 
fide  codicum  nititur,  in  quibus  Joannes  lerugena  diserte  vocatur.  Cognominis  vero  sensuna 
non  conjectura,  sed  vera  verbi  originatione  asseculus  esse  mihi  videor. 

Nunc  vero  optime  quadrant  verba  Prudenlii  Scotum  increpantis  ha«cce  :  Te  solum  om- 
nium  acutissimum  Galliae  transmisit  JJibernia,  ut,  quae  nullus  absque  te  scire  p»terat,  tws 
cruditionibus  obtineret.  Nec  jam  offendere  potest,  quod  Guileimus  Malmesburiensis  tesU- 
lur,  in  codice  versionis  se  legisse,  Joannem  Scoturn  //eru/tg-enamnominari.  Eruligena  eniru 
nihil  aliud  est,  nisi  Erinigena,  id  est,  oriundus  cx  insula  Erin,  quae  est  fere  versio  latina 
vo{;cibuii  ierugena.  EruUgena  autera  et  Erinigena  scriptura  codicum  vii  diflerunt,  in 
quibus  uli  et  ini  satis  accurate  conveniunt. 

§  18.  Alia  est  quaestio,  quae  haud  niinus  virorum  doctorum  ingenia  excercail',  de  libro 
Joannis  Scot',  quem  deSS.  Eucharistia  scripsisse  fertur.  Ex  scriploribus  aequalibus  librum 
pcculiarem  Joannis  Scoti  de  Eucharislia  nullus  commtmorat.  Hincmarus  enim  non  nisi 
errorem  perslringil :  quod  sacramentum  altaris  non  verum  corpus  et  verus  sanguis  sit  Domini, 
sed  tantum  mcmoriaveri  corporis  et  sanguinis  ejus,  eumque  salis  aperle  Joanni  Scotigenae 
impulal.  Pariter  Adrevaldus  monachus  Floriacensis  seculi  IX  suum  quem  de  corpore  et 
sansuine  Domini  librum  condidit,  contra  ineptias  Joannis  Scoti  inscripsil.  Gerbertus  seu 
quisquis  fuit  anonynius  ille  Cellotianus,  qui  seculo  X  de  coutrover.sia  Paschasiana  scri- 
psil,  ceterosfere  oinnes,  qui  eo  tcrapore  libros  de  corpore  et  sanguine  Domini  ediderunt, 
t^numerat,  nostrumJoannem  Scotum  praelermiltit.  Priiuus  demum  Berengarius  Tuionensis 
Joannis  Scoti  de  Eucharislia  librum  ,  uode  ipse  Berengarius  pessimum  eriorem  suum 
hauserat  in  hominum  notitiam  produiit,  Poslea  sub  homine  Joannis  Scoli  in  raullis 
synodis  daranatus  est  liber,  conscissus,  et  igni  adjudicatus.  Quid  igitur?  Num  synodi  in 
joanne  Scoto  damnarunt,  quod  ipsius  reapse  non  eral? 


rUOOEMIUM.  XXI 

Vcrum  res  ila  se  habere  videtiir.  In  Berengarii  libro  de  sucra  coena,  qui  prodiit  hoc 
lilulo  ;  Berengarii  Turonetisis  de  sacra  coena  adversus  Lanfrancum  liber  posierior  e  codice 
Guelferbytano  primum  ediderunl  A.  F.  et  F.  Th.  VischeriBerolini  183V,  p.  37  haec  legun- 
tur  verba:  «  Dc  Joanne  auteni  cur  conscissus  fueril,  te  ipsura  quibusdara  narrantcin 
causam  conscissionis  audivi,  quia  in  quodara  scripli  sui  loco  posuisset,  ea,  quae  iu 
allari  consecrantur,  esse  (iguramy  signum,  pignus  corporis  ct  sanyuims  Domini.  »  Haec 
omnia  quadrant  in  libruni  de  corpore  et  sanguine  Domini,  qui  sub  noniine  Ratramni 
saepissirae  edilus  est.  Ibi  enim  sub  finem  eadera  vocabula  idenlideni  occurrunt,  Ac- 
cedil  quod  Ascelini  verba  ex  illo  libro  Joannis  Scoli  petita  haec  :  spccie  geruntur  ista, 
non  veritate,  in  illo  Ratramni  libro  ad  vcrbura  loguntur.  Sane  potuit  ficri,  ul  duo  scripto- 
res,  inter  quos  magna  intercederel  ingeniorum  similitudo,  illis  praeserlim  lcninoribus-, 
etiam  in  eadem  vocabula  et  integrum  enuntiatum  casu  inciderent  fortuilo  ;  al  rea;>se  ^■'1 
factum  esse  in  his,  de  quibus  agimus,  verbis  tam  absimile  est  veri,  ut  am()liorc  dcmon- 
stratione  supersedearaus.  Neque  profecto  ista  verba  veritali  ita  congruunl,  ut,  quod  oi^jtro- 
brio  verti  potuerit  scriptori,  nihil  conlineanl^ 

Itaque  vixdubiura  esse  videlur,  Berengariura  usum  essQ  libro  Ratyamni  de-corpore  et 
sanguine  Domini,  euraque  Ratramni  librum  in  synodis  damnatum,  conscissum,  concrema- 
lum  esse.  Ralramni  autem  illum  librum  esse  testantur  codices,  e  quibus  evoivi  olim  Lob- 
biensem,  nunc  Domini  Vergauwen  Gandavensis,  seculi  X,  quem  doscripsit  Mahiilon  AA. 
SS.  ord.  sancli  Bened.  Tora.  VI,  praef.  Nro  83.  129.  130,  Heidelbergensem  8.  XX.  sc- 
culi  XI,  qui  olim  [>ertinuit  ad  abbatiara  Salcm,  a  Mabilionio  laudatum  i.i  ilinerario  Arta- 
iectaParis.  1733  fol,  p.  14.  17,  et  duos  codices  Gottwieenses  11°  58  cf  312.  Qui  ad  unuiu 
tunnes  Ralramno  libium  inscribunt,  l.obbiensis  quidem  i!le  his  \evh\s  : 

INCiPIT  LIBER  RATRlM  DE  COKP  ET  SxVNG  DNI. 

-At  qui  factum  est,  inquies,  ut  in  ilio  certamine  Berengariano  nemo  extitcrit,  qui  librum 
ad  verum  ipsius  auctorem  Ralramnura  referret  ?  Qui  factum  es(,  utsynodi  verum  auctoreni 
non  deprehenderint? 

Quibus  quacslionibus  occurro  qnaeslionibus  hisce,  quae  non  minus  aptc  fiunt.  Si  iibro 
Joannis  Scoti  utebatur  Berengarius,  qui  factum  est,  ut  vel  ipse  vel  schola  ipsius  nunquam 
ad  persimilemRalramnilibrura,  errori  suo  maxiraopere  faventem,  provocaVerit  ?Qui  faclum 
est,  ut  omnino  in  lota  isla  controversia  libri  Ratramniani  nulla  usquam  menlio  fierel? 
Synodi  quidem  de  libro  judicarunt,  non  de  auctore.  Ralrarani  autem  liber  tara  inlric<ito 
ac  singulari  dicendi  genere  utitur,  ut  viri  doctieum  Joanni  Scoto  Iribui  facile  paterenlur. 
Ncque  taraen  unquara  apud  veteresduolibri  de  SS.  Eucharistia,  Joannis  Scoti  et  Ratrarani, 
ab  uno  eodemque  scriptore  laudanlur. 

Jam  vero  si  recle  dubitatur,  Joannera  Scotum  peculiarem  lib^^um  de  SS.  Eucharistia  scri- 
psissi%  ubinam  ipse  errores  saos  atque  ineptias  de  sanctissimo  corporis  et  sanguinis  Do- 
mini   sacramenlo  sparsil  ? 

Sparsit  in  commentario  in  S.  Evangelium  secundura  Joannem,  qui  capite  VI,  11,  ubi  Jo 
SS.  Eucharisiia  loqui  coeperat,  in  codice  desinil.  Sparsit,  opinor,  in  Expositionibus  lerar- 
chiae  ecclesiasticae  Pseudo-Dionysii  Areopagilae,  in  quibus  ipsi  uberius  de  SS.  Euchari- 
stiae  sacramento  erat  disputandum.  Exposiiionum  enim  ierarchiae  caeJestis  a  nobis  edila- 
rum  capite  primo  qnura  m  Paschasianos  impetum  focisset,  vix  (iubium  est,  quin  postea 
ad  Dionysii  de  SS.  Kucharistia  doctrinam  accedens,  copiosissimf  suam  scntentiam  aperae- 


„„  PROOEMIUM. 

rit,  Quare  illas  pariler  eipaiitioues  rescissas  dflelasque  esse,  ideoqueii.i  codicibus  juoi  de- 
siUerari  suspicor, 

His  igitur  scriptis  uberius  prolalos  Joannis  Scoti  de  corpore  el  sitnijuiue  Domini  crrores 
Ilincinarus  perslringit,  his  scriptis  quae  continebantur,  itipplias  Adrevaldus  monaclius 
refiJlavit.  Postea  autem,  quum  Berengarius  Turonensis  ia  librum  Ralramni  iocidissel, 
eum  Joannis  Scoli  esse»  ei  sibi  et  aliis  persuasil.  Uic  autem  Uber  etsi  errores  Berenga- 
rianos  non  aperte  profert,  tamen  incerlae,  quae  ei  iubunt,  arabiguaeque  definiliones  ita  se 
liabent,  ut  cum  Berengarianae,  lum  Calvinislicae  de  eorpore  et  sanguine  Domiui  bae- 
reseos  quasi  matrix  recte  possil  vocari. 

Neque  vero  loci  duo  oommenlarii  ia  S.  Evangeiium  sec.  Joan.,  quos  M.  F.  Ravaisson 
citat  (cf.  §  9),  ejusniodi  sunt,  qui  Joannis  Scoti  doclrinae  de  SS.  Encharistia,  novaui 
Jucem  atrundant.  Nain  Scoti  verbarci  spirUualUer  eim  [Salcolorem  ve\  agiium  mt/slkum} 
immolamuSt  ei  inlellectuaUter  mcnle,  non  denie  coine^imus,  etsi  veritatem  totam  non  ex- 
primere  videaniur,  reapse  tanien  verilaiis  limites  non  migrant.  Irao  Scotus  immohri 
Christum  profitelur  :  quomodo  vero  immoletur,  si  ren>iter  praeseris  non  sil?  immolatur 
aulem  spiritualiler  et  rcuiUer,  comedilur  inlelleclualiter  et  realiter,  mente  et  orcy  nou 
dente.  Is  igitur  locus  persimiiis  est  ejus,  quiin  Ex[M>sitionibus  in  lerarchiam  caelestem 
infra  col.  140  occurrit.  Idem  fere  de  allero  loco  hoece  sM-.spiritualis  homo...  jam  nou 
sohim  negal  Christum  carnem  esse,  quam  jfm  in  spiriiim  versmn  esse  intelligit ,  veriun 
eliam  ipsum  depellit  rationabilem  animum  esse.  Ut  entm  caro  ipsius  exaUuta  est  et  mulala 
in  animam  rationabUcm,  ita  rationabilis  ipsius  aniina  in  inteUeelum  et  subjecta  est  et  versa, 
QuomoiJocunque  de  his  placitis  sentis,  tamen  Christum  jaai  esse  curpore  destitutum,  tt 
tiumanam  naturam  inteijram  non  amplius  habcre,  ex  iis  nnw  sequitur  :  sed  Joannes  Scotu.** 
id  polissimuuv  agere  videlur,  ut,  quumi  sit  adversarius  Paschasii,  corpus  naturalo  et  cor- 
pu.3  iilorificatum  probe  discernat. 

Noli  aulcm  mirari,  quod  rnigmcslum  de  SS.  Eucharistia  a  M.  F.  Ravaisson  e  coJico 
Abrineatensi  editum  liapports  cet.  p.  372  sqq.,  et  a  TaUandicr  Scot  Erigcne  cet,  p.  325 
dcnuo  lypis  niandatum,  in  hac  editione  omnino  neg(e.\imus.  De  quo  Ravaissdo  h.-icc 
verba  iacit :  Cest  peut-4Lre  un  fragment  de  Bdrenger  de  Tours,  peut-4tre  de  Scot  Erigeue 
dont  le  «  de  corpore  Domini  »  est  perdu.  At  virum  cl.  spes  fefeiiit.  Nam  est  fragmentum 
libi-i  Ualrumniani  ceulies  typis  repetiti,  quo  fere  medio  ad  verbum  exstat.  Id  quod  edi- 
tures  cl.  prorsus  fu;^isse  videtur, 

§  19.  Jam  tertio  locoid  expendendum  restat,  quod  non  minus  est  difticile  expeditu . 
quaiis  Joannem  Scotum  inter  elByzantinos  ejus  temporis  necessitudo  exstiterit.  Hoc  qui- 
dem  sub  nuilam  dubitalionem  cadil,  Joanncm  Scotum  in  libro  de  divisione  Nalurae  de 
processione  S.  Sj^iritus  magis  fere  Graecorum  adstipulari  doctrinae,  quam  Laiinorum. 
Weque  non  ubique  Graecorum  s-ipientiam  laudibus  extollit.  Semper  suam  cum  graecis  lite- 
ris  famiiiaritatem  in  scriptis  suis  prae  se  fert,  et  quasi  a  Graecis  omnis  omniuo  snpientia 
petenda  sit,  horum  laudem  ubhi^ue  praeconiis  amplissimis  praedicat. 

Qaum  igitur  Joannes  Scolus  apud  Carolum  Calvuoa  auctoritate  sua  plurimum  pollerel, 
quid,  si  Photius,  quid  si  Byzantini,  qui  eo  lempore  schisma  moliebantur,  aulicum  Grae- 
coruni  ainaniifisimum  et  praejiolentem,  in  suas  partes  trahere  conali  sint  ?  Eisi  quidem 
de  hac  re  ccrti  nil  coustei,  hoc  tamen  salis  compertum  est,  Joannem  Scotum,  si  non 
reapse,  tainen  inclinalione  mentis  a  Photii  partibus  sletisse.  Quori  versus  pessimi  argu- 


PnOEMlUiVI.  »"» 

menli,  quos  versioni  oiJenirn  S.  Dionjsii  j;ubiijnxit,  aperlissiiiie  produar.  SuiU  euitn  lales; 

Nohilihiis  <|uninlam  foeras  con?».rrc'3  palronU, 

Subdiu  niine  ssrvis  heu!  luale.  Roma,  rui«. 
Deseruere  lui  tanlo  te  teinpore  reges, 

r.«ssit  cl  acl  Graecos  nomen  hoiiosque  tuus.  - 
Conslanlinopolis  fli)re«s  nova  Rama  vocaltir, 

Morihus  el  muns  Roma  vetusla  caaiK. 
Transiii  imperiiitu,  m:insilque  superbia  lecum, 

Cuiius  avariiiae  te  Diinium  superai. 
Vulgus  ab  ex.(remis  di-jtracium  pariibus  oibis, 
*"  Servonimscrvi,  nunc  tibi  suiit  riomini. 

lo  le  iiobilium,  reeiorum  neuu)  remaneiil, 

Iiig^Muiique  tui  rura  pela^ga  coluiit. 
Truociisii  vivos  t.rudeli  vuliiere  saiicios, 

Vendere  nunc  horum  mortua  raembra  solef . 
Jam  ni  le  merituuiPeiri  Paulique  roveret, 

Tcmpore  jam  long>  Roma  mi»ella  fores. 

Hos  versus.  sine  scriploris  nomine  edilos  in  opp.  Bedae  ed.  BasiKa.  1563  T.  I,"p.  538. 
ed.  Coion.  T.  1,  p.  U9,  re  vera  Joannis  Scoti  esse,  auclores  sunt  eodices  veieres  Mona- 
censis  Olhlonis,duo  Vindobonenses,  el  Fiirstenfeldensis,  supra  laudali.  Quibus  quideru 
oflanibus  ad  caleem  versionis  illud  carmen  additum  est.  Neque  id  le  movere  debet,  qnou 
legis  ,  vulgus  ab  extremis  distractwn  partibus  orbis,  servorum  senos,  Romae  dominari.  Qui- 
bu3  vix  dubium  est,  quin  intelligantur  Saraceni,  quieo  temporo  saepius  ferruna  nanJiuam- 
que  Roraae  minilabantur.  Vide  Muratori,  Annali  d'Italia,  T.  V. 

Siautem  JoannesScolus  is  fuit,  id  quod  jam  vixdubilari  posse  videtur,  qui  Graecissanclao 
apostolicae  sedi  reluclantibus  in  aula  Regia  Parisiensi  faverel,  quid  mirum,  quod  Nico- 
laus  P.  I  regi  ppprobrio  vertit,  quod  libri  S.  Dionysii  ab  Joanne  Scolo  in  latinum  sermo- 
iiem  conversi  sine  approbatione  apostolica  in  vuigus  emissi  sint,  postulatque,  ut  illo 
Joi^nnes,  qui  non  sane  sapere  in  quibusdam  frequenti  rumoredicatur,  Romae  repraesontetur, 
aul  cerle  a  Studio  Parisiensi,  ciijus  capitat  olim  fuisse  perhibealur,  removeatun,  ne  cum 
tritico  sacri  eloquii  grana  zizaniae  et  lolii  miscere  dignoscatur,  el  panem  quaerentibus  venc' 
num  porrigat.  Quid  Nicolaus  hisce  literis  suis  profecerit,  memoriae  non  prodilur. 

Neque  hoc  loco  praetermittendum  esse  videtur,  ea,  quae  de  longis  itineribus  Joannis 
Scoti  per  Graeciam  et  Oricntera  susceplis  fabulali  sunt  nonnulli,  argumentis,  qnae  qui- 
dem  firraa  sint,  probari  nuliis.  Ae  Labbeus  quideni  in  praefatione  ad  Glossaria  recle  ol>- 
servat,  Joannem  Scntuni  a£  ceteros  tjus  aeti  in  graecis  literis  magistellos  hac  in  lingua  non 
adeo  versatos  fuisse,  ut  in  Francium  Carolinis  temparibiis  migrasse  Athenas  ewistimandum 
sit,  id,  quod  cum  rudia  carraina  graeca  Joannis  Scoti,  tum  ipsius  versioncs,  quibus  se  iu 
Graecis  merum  verborum  mancipiura  prodit,  satis  comprobant.  Ceteruna  ipse  graecarum 
*  literarum  interaequales  perilissimus  babebatur,  necdubilavenra,  quin  noster  intflligendus- 
sit  Joannes,  de  qno  in  Psilolro  ad  noxios  quosque  humores  extrinsecus  desiccandos,  et 
pUos  qui  displicent  extirpandos  codicis  2\)i-0,  i",  secuii  Xi,  bibliolhecae  civitatis  Abriuca- 
tum,  haec  exstant ;  «Non  solum  autem,  ut  superius  diclum  est,  piios  delet,  verum  eliam 
noxium  [lumoruDa  impetum  reprimif,  quo  el  frequenter  Pardulus  utebalur  episcopus,  et 
Fregus  grammaticus,  qui  et  dicebat :  Quicunque  hoc  lertio  usus  fuerit  in  Marlio,  non  opu* 
ei  fobrium  molestiam  timere  in  anno.  Graeci  quoque  sapientes,  ut  audivi  a  Joanne,  hoc 
maxime  uiuntur  medicamine.  Nec  nliquando  fortassis  alteram  pro  desiccandis  humoribus 
cu7-avit  accipere  potioncm  ».  M.  F.  Ravaisson  Rapporls  cet.  p.  132. 

§  20.  l)e  [laientibus  el  cognalis  Joannis  Seoli  nihil  comperlum  est,  nisi  ei  fratrem  fuisse 
Aldclinum.  Quem  indicar.  codex  S.  Germani,  1108,  olim  y>2,  fol.  *2,  1,  ubi  in  fronte  mem- 
branae ,   quae  labula  dominicali  tcgitur,  mauus  forte  seculi  IX  ad  margiaem  adsoripsil 


xxiv  PROOEMIUM. 

hnecce  :  Frater  Johannis Scotli  Aldelmus  fpcit  istam  paginam  \  ...  literam  teneanno  Domiiti  ^ 
DCCOXCV I' i  scquenti  anno  tenebrae  |  XII  literarumab  M.  F.  Z.  j  etsicdein  \  ceps  \  incipit  \ 
salt...  \  ubi  Xill^  I  linea  \  accip.  \  ..ur.  \  CodicemlSiadiil CousinyOuvrafjes  InMils  d^Abilard, 
append.y  p.  C22.  ' 

§  21,  Noper  D'  /.  B.  Weiss  m  Jibro  :  Gescluchte  Alfreds  des  Grossen  Schaffhauscn  1852.  auclor 
sententiae  fuit,  Joannem  Scotuiii  ab  Alffedo  rege  vocatuni  e  Gallia  in  Angliara  venisse,  et 
a.  891  Malniesbiirii  mortuum  esse.  Nilitur  argumentatio  ejus  tluobus  chronicis,  Petnbur- 
gcnsi  Angliae,  Tliuano  Franoiae.  IDud  edd.  Jo^oph  Sparke,  Uistoriae  Anrjlicanae  seriptores 
varii  e  codd.  mss.  niinc  prinium  editi  1723,  et  Giles  Londinii  18*to.  Ubi  ad  a.  891  haec  ex- 
stant  :  NormanniWormaciae.  cpiscopum  occidunt.  Juannes  Scotns  monachus  Malmesburii  obiit^ 
con.fossus,ut  diciiur,  graphiis  piierorum,  quorum  magistereral.  Chronicon  bibiiolhecaeThua*- 
nae  (Du  Chesne  Scri[itf.,  Tom.  11!,  p.  359.  Bouquet  Scriptt.,  Tom.  VII,  p.  253;  haec  profert : 
Iloyutu  Eifredi  JoannesScolus  rediil  a  Fruncia,  ubi  erat  cum  Carolo  Calvo,  Sed  horuifl 
chroniconim  quae  sit  auctoriias  ,  expendendum  erat.  Ciironicon  Tliuanum  iji  hoc  loco 
(iuilehno  Malmesburlensioinniti,  quis  non  suspicetur!  Chronici  aulem  Pelriburgensis  locum 
ex.  eodem  fonte  fluxisse,  jam  fabula  de  graphiis  puerorum,  ver))iSMi  dicilur  additis,  haud 
obscure  indicalur.  Deniquo  quo  jure  ille  contendere  possit,  locura  Assueri  de  Joanne  Eald- 
saxone  supposititium  esse,  sanenon  assequor.  Nam  posilo,  ut  locus  Assueri,  qui  incipit  «  o 
quodam  tempore  »  ,  genuinus  non  sil,  t.amen  ejus  narrationi  d<i  Joanne  Ealdsaxone  primo 
AetheUngiae  abbate,  quae  paulo  anle  praecedit,  fides  non  esl  abroganda.  Joannes  vero  ab 
Alfrcdo  rege  una  cum  Grimbaldo  in  Angliam  vocalus,  quin  sil  idem  hic  Eahisaxo  A«the- 
lingiae  abbas,  vix  dubitandum  erit.  Fortasse  scrutationibus  accuratls  iu  Anglia  continget, 
ut  inveniantur  nova  momenta,  quibus  haec  quaeslio  de  Joannis  Stoti  in  Angliam  rediiu  ad 
liquidum  perducatur, 

§  22.  Joannis  Scoti  libri,  qui  supersunt,  quo  ordine  scripti  siut  el  in  lucem  editi,  vix 
polest  detlniri.  Hoc  soium  constat,  «  Espositiones  lerarchiae  caelestis  i>  post  libros  «de  di- 
visione  Naturae»  compositos  esse,  ad  quos  respiciunt.  Libros  «■  dedi\  isione  Naturae  />  Wul- 
fndo  deuicalos  esse,  e  fme  corum  ad  ridem  codicis  S,  Germani  a  nobis  recognitocolligitur. 
Wulfadus  ecclesiaeRemensis  oeconomus  interfuit  concilio  Carisiacensi  contra  Gotescalcum 
habilo  a  8V9.  Ab  Ebbone  ordmatus  in  concilioSuessionensi  a.853gra(iu  privatur.  Deindea 
Camlo  Calvo  arcessitus,  in  aula  regiaCaroiomannum,  regis  filium,  instituit.  Ubi  amicitiam 
oum  Joanne  Sculu  iniisse  vidttlur.  Nicolaus  P.  I.  a.  865  clericos  ah  Ebbone  ordinalos  in 
priitinos  gradus  leslituit.  Paulo  [)0st  Wulfudus  CaroliCalvifavorearchiepiscopamm  Bituri- 
leiisem  adeptus  est.  Obiit  a.  87o.  De  quo  viJe  Mabiilun.  Ann-ji!.  Tom.  III  etllist.  luleraire 
de  la  France,  ToiiJ.  V,  p.  477.  Teuijms,  quo  Joannis  Scoti  ^<  liber  de  Praedestinatione» 
conj[(0s;tus  sit,  facile  coHigitur.  Pariler  carmen  1  infra  impres^um  belluin  inlerCarolum 
Calvum  et  Ludovicum  Gerraaniae  regem  connatum  respicil.  Cetei'a  Joannis  Scoli  scripta 
qnanuo  composila  sint,  non  com[icrium   habetur. 

Catalogis  veterum  de  libris  Joannis  Scoti  scriiitorum  si  fides  habenda  cst,  pluriraa  ejus 
Rcri{)ta  desiderantur,  auideperdifa,  aut  in  bibliothecis  delitescentia.  Ex  catalogis  igitur  eos, 
qui  inler  lestiraoniu  Thomao  Gale  infra  impressa  non  recensentur,  hoc  loco  adscribere  luiiel 

Vincentius  Bellovncensis  ( i  12GV)  in  Speculo  historiali  lib.  XXV  cap.  'i2,  hoc  liliilo  :  De 
imptrio  Caroli  Calvi  el  scriptts  Joannis  Scod,  tradidit  haerre  :  Hoc  tetnpore  clarnil  Jaanuei 


PROOEMIUM.  «»▼ 

Scolus,  vir  perspHiicis  ingemi  et  mdlUae  facundiae.  Qui  dudutn  concrepantibus  uudiqut 
bellorum  fragoribus  in  Franciam  ad  Carolum  Calvum  transierat.  Cujus  rogatu  lerarchiam 
Vionysii  Areopagitae  de  Graeco  in  Latinum  verbum  e  verbo  Iranstulit.  Composuit  etiatn 
librujn,  quod  peri  fision  mcrismUy  id  est  ,  de  Naturae  divisione  litulavity  propter  quaestiones 
solvendas  bene  utilem,  si  tamen  ei  in  aliquibus  ignoscatur,  in  quibus  a  Latinorum  Iramite 
dcviavil,  dum  in  Graecos  acriter  oculos  intcndit.  Hic  succedentibus  annis  munificentia 
Alfredi  aUectus  venit  in  Angliam,  et  apud  monasterium  Mabncsbcricnse  apueris,  quos  doce- 
bat,  graphiis,  ut  fcrtur,  perforutus,  et  martyr  aesiimalus  est.  Hujus  epitaphium  hoc  fuit  : 

Clauditur  in  luimilo  ?anctus  sophisia  Joannes, 
Qui  (iitatus  erat  jani  vivens  dogniate  miro. 
Mariyrio  tan.iem  Ohrisii  conscendere  regoum 
Quo  'nieruit,  sancii  rcgriaiil  per  secula  cuncli. 

Scabri  sunt  hi  versus,  el  moderni  temporis  lima  carenies.  Subdil  :  Hic  Joannes  Scotus  phi^ 
losopUns,  ut  dicit  Lunfrancus,  in  fide  desipuit.  Unde  liber  ejus  de  Eucharistia  lectus  est  et 
damnatus  in  synodo  Vercellensi,  celcbrata  sub  Papa  Leone  IX,  eodem  anjio,  quo  se  Laufran- 
cus  ub  errore  Berengarii  purgavit.  Idem  etiam  Joannes  super  Icrarchiam  Dionysii  commen- 
iavit.  Helinandi  (*  1223)  chronicon  lib.  XLVI,  quem  Yincenlius  auctorera  cilat,  inspicere 
non  potui.  Prodiit  Helinandi  clironicon  cura  Bertrand  IHssier  Bibliotheca  vetcrum  scriplo- 
rum  Ordinis  Cistercicnsis.  Antoninus  Florentinus  (^  Uo9}  in  chronico  suo,  Sec.  IX,  cap,  2, 
lit.  XVI,  §  3,  Vincentiuoi  ad  verbura  reddidit. 

Tritheraiiis  (  ^  1516)  inter  duos  Joannes  Scotos,  equibus  unusBedae  discipulus  fuofil 
diserte  dislinguit,  deceptus,  ut  opinor,  loco  Vincenlii  Bellovacensis,  qui  1. 1.  lib.  XXIV 
otnnia  raiscuit  scribens  :  Fueruntque  Parisiis  fundatores  hujus  Studii  quattuor  monachi, 
Bedae  discipuli,  scilicet  Babanus  et  Alcuinus,  Claudius  et  Joannes  Scotus.  Quae  verba  quo- 
modocunque  intelligis,  veritati  non  conveniunt.  Trilbemius  igilur  in  libro  de  Scii[!lt. 
Eccles.  ed.  Francofurt.  1601,  p.  252,  haec  refert .  Joannes  Scotus  monachus  ordinis  S.  Bene- 
dicti,  Bedae  monachi  ei  doctoris  clarissimi  quondam  auditor  utque  discipulus,  colfega  Albini, 
veniens  cum  eo  de  Britannia  in  Galliam,  apud  Carohim  Imperatorem  Magnum  in  pretio  fuit. 
Qui  cum  esset  vir  in  omnibus  scripturis  doctissimus,  edidit  claro  sermone  clarissima  opu- 
scula,  de  quibus  ista  fcruniur :  In  Evangelium  Matlhaei  lib.  III.  De  officiis  humanis  lib.  I. 
De  divisione  Naturue  iib.  l.Alia  quoque  multa  composuit,  quae  adnotiiiam  meam  non  vrnc- 
runt.  Claruit  sub  temporibus  Caroli  Magni  Imperatoris  anno  Domini  800.  Deinde  ibid.  p.  2oY 
haec  addit  :  Joannes,  dictus  Erigcna,    ni07iachus,  in  divinis  Scripiuris  doctus,  et  in  disci- 
plina  secularium  discipltnarum  ei'uditissimus,  graeco  el  latino  ad  plenum  instructus  eloquio, 
ingenio  subtilis,  sermone  cojnpositus,  jubente  Co.rolo,  filio  LudGxcici,  frutre  Lotharii  Impe- 
ratoris,  Iranslulit  in  Lalinum  :  lerarchiam  et  libros  Dionysii  lib.  IV.  Scripsit  super  eisdem 
lib.  IV.  Et  quaedam  alia.  Claruit  sub  Lothurio  Impcralore  anno  Domini  830.  Pariter  in  iibro  do 
viris  illustribus  ordinisS.  Benedicti  lib.  II  cap.  27  lioc  titulo  :  De  Joanne  Scoto  iiaec   tradit : 
Joannes  Scotus  monachus,  in  Anglia  auditor  venerabiiis  Bedac  presbyleri,  socius  et  collega 
domini  Alcuini  jam  dicti,  vir  in  divinis  Scripturis  doctissimus,   et  in  sccularibus  literis 
magnifice  inslructus,  scrtpsit  non  contemnendac  lectionis  opuscula,  dc  guibus  ad  meam  noii 
tiam  paucaperoenerttnt  :  In  Evangeliwn  Mutih.  lib.  IV.  De  officiis  humanis  Ub.  I  :  et  muUa 
aUa.' Claruit  anno  Domini  780  sub  Carolo.  Quibus  1.  1.  lib.  III,  cap.  212  hoc  indice  :  De 


^xyt  PKOOEMIUM. 

5.  Joanne  Scoto  martyre  haee  subjunxil  .  Jounnei  Sc4>ius,  moiiachm  Malbesberiensit  in 
Anglia,  vir  doclus  el  religiosae  conversaLionis^  cujus  eiia^H  in  secundo  volumine  fecimus 
tnentionem,  apud  Carohim  Cuhum  Imperatorem  magno  in  prciio  fuit.  Qui  landem  martyrio 
coronatus  a  morte  transivii  ad  vitam  Confossus  enim  graphiis  puerorum^  quo»  doetbat, 
nescio  guo  instigante,  post  morlem  muUis  claruit  signis.  Legi  aulem  in  quadam  scriptura, 
quod  fucrit  episcopus  Mij}iden.hurf]emis  sub  Uremeusi.  EJus  natale  colUur  kJdus  ^ov^mbri*. 
Claruitanno  Domini  880  sub  Carolo  Caho,  et  vixit  adhuc  muUis  annis  post  eum.  Alii  i>olmt-y 
quod  claruerit  sub  Umrico  quarto  aniw  Damini  lOGO.  Sed  prior  opinio  mihi  vldetur  ckr-O' 
nicis.consentanea  ct  ideo  verior.  Nisi  forte  duo  fuissent,  uno  murtyrii  gencrc  diversis  tem- 
poribus  intcrcmpli. 

.Io;uines  Baious  (ij^oirca  1360),  qai  pariler  duos  JoannesScotos  discfrnit,  iri  libro,  cui  lilu- 
jus  :  JUuslrium  majoris  liritmniac  scriptorum  summmium  15'i8,  fol.  57  liaec  tradit:  Joannes 
Mailrosius,  cognomiue  et  notione  Scotus,  Alcuini  coUega,  ct  vmerabUis  Bedae  cum  eo  quon- 
dam  discipulus,  atque  dum  Cantnbrigiae  honas  iiteras  profiterelur,  fregtiens  auditor  extiiit. 
Is  cura  esset  utriusqae  Unguae,  uilinue  et  graecae,  perttissimus ,  quod  de  ips^  historici  fere 
omnes  iinanimi  tcslimoniortfcrunt,  adjuncto  sibi  Cluudio  Clemente  pari  doeirinapnmdiio  cum 
mercatoribus  Anglis  (keanuin  mare  trajecil,  Parisiumque  pervenit.  U-bi  cwn  iniei-  ceicros  in 
pubUcum  prodiisset  forum,  ncc  quicquatn  patria  praeter  bonas  discipU.nas  cj:porlasscl^  m 
sapientiam  proftteri,  camqne  habere  venalem  cum  socio  conclamabat.  Quod  audiens  rexCaro- 
lus  cognomenlo  Magnus,  provtsis  neccssariis,  eos  iUico  retlnuit,  ul  conflucntes  ad  ipsas  un~ 
dique  nobiUum  Francorum  adolescentes  UberaUtcr  erudirent.  Frequens  inde  advenieatium 
itluc  conventus  tffecit,  ut  Parisii  slatim  percelebrc  ciset  auditorium.  .Sanxit  CaroUts  provo' 
cante  Alcuino,  ut  deinceps  iUic  essel  generalc  honaram  artium  studium,  et  ut  Claudius  in  eo 
prdeposituram  gereret,  Joanncsvcro  Papiarn  concedcrei,  ut  et  illic  quoque  gymnasio  inilia  po- 
nerei.  Composuit  iUe  eleganti  sermene  rogantibus  discipuUs  clarissima  opuscula,  praecipue 
haec:  In  Evangelium  Maithaci  Ub.  III.  De  efficiis  harmms  Hb.  I.  De  itfficiis  divinis  Ub.  1. 
l)e  divisione  Naturae  Ub.  I.  De  germanis  juxta  Jrcnicum  lib.  l.  Cvmnentarios  Scripturarum 
lib.  I.  IlomiUas  eruditas  Ub.  I.  Kcc  dubilo,  quin  his  longe  plura  condiderit.  In  libro  suo  de 
Naturae  divisione  solvendis  quaestiouibus  est  utiUs,  sed  Pa{)istis  piMimum  Antoninc  tcste 
dtspUcuit ,  quod  Grcieas  advcrsus  eorum  insyncera  dugmala  in  plerisque  consentiat.  Div4 
Augustini  monasterio  CaroUis  hunc  Ticini  seu  Papiae  praefecit  anno  noslrae  redemptionis 
792,  in  quo  c'  senem  obiissc  tandem  nonnulU  credunt,  Scotis  dominante  Solvathio  rege.  Sutis 
clarct  ex  dictis,  Alcuinum  et  Joannem  inter  Anglos  ila  fuisse  ductissimos.  Doinde  foi.  6'* 
de  nostro  Joanne  Scoto  narral  iiaecce  :  Joannes  Palricius,^aUas  Erigena,  Brttannus  natione 
stu  GuaUus  Anglicus,  in  Menevia  Dcmctarum  urbe,  sive  ad  sanctum  Davidem,  ex  patricio 
qcnitore  naCus,  a  pkrisquc  scripluribus  philosophus,  ab  aUis  vci'o,  sed  perperam,  Scotus  co- 
gnominatur.  Dam  Anglos  Daci  rapinis  et  beUis  infcstarent,  ac  omnia  iUic  tumultibus  esseut 
p(cna,longam  peregrinutionem  Athenas  usque  suscipiens,  qunm  plurcs  annos  Uteris  graecis, 
chaldaicis  ct  arabicis  insudavit.  Omnia  enim  visilavit  phHosopiiorum  loca  ct  studia,  imo  e! 
tpsum  oraculum  soUs,  quod  Aesculapius  sibi  construxei'at.  In  quo  abstinenlissimo  cuidam  hir 
miUimus  scrvivii,  nt  sub  eo  omnis  philo^fophiae  investigaret  seoreta.  Invemms  iandnn,  quod 
tam  lonuissimo  labore  quaesicerut,  in  ItuUani  et  GaUiam  est  reversus.  Ubi  oh  incredibUem 
ernditionem  Carolo  Calvo,  et  post  eum  Ludovico  Balbo  aceeptus ,  Dionysii  Artopagilae 
Uhros  dc  caelesU  Urardiin,  cx  ConstanlinopoU  tnnc  missos,.  ietinos  fecit  anno  Domitii  853. 


PHOOEMIUM.  xxm 

Proftclus  aliquando  posi  in  Diilanniutn  Meneviensi  in  monu»leiio,  quod  ud  Daiidi»  ftiuinn 
dicitur,  sc  monacliwn  facil  in  uUimis  GuaUiae  finibus.  Nec  polerat  in  eo  diu  latere,  sed  indt 
vocatus  ab  Alfrtdo  Anglorum  re^e,  lain  sibi,  (juam  suis  liheris  auliihilus  est  praeceptor. 
Unde  ct  ipso  adhortante  practtr  aliu  studiorum  suorum  inonumenta  e  Graeco  translulit  in  Ires 
iinguas  chaldaicam,  arabicatii  et  latiuam  Arislotelis  moralia  dc  secretis  secretorum  seu  re- 
cto  regimine  principuni,  opus  exquisilissimum.  lloc  viro  eximio  seu  'jentali  quodam  sidere 
udornabat  Alfredus  academiam  suam  Oxoniae  tunc  inchoataiv.  liruC  illc  primus,  qui  illic 
fiublice  bonas  arlcs  profitebatur.  Joannts  isle,  subtililGle  inijenii  pcracutus,  quaedam  no- 
sCrae  rcliyionis  accuratissime  dispulnta  conscripsit,  pracsertim  :  De  immaculutis  mysteriis 
lib.  /.  De  fide  conira  barbares  lib.  I.  De  corpore  et  sanguine  Domini  hb.  I.  Pro  iiistituendis 
nobiliuinfiliis  lib.  I.  Versiones  Diongsii  lib.  I.  Moralla  Ariftotelis  lib.  IX  [Nonreliqui  locum 
nec  ieinplum].  In  lerarchiam  commentarios  lib.  IV.  In  thoologiam  mi(slicam  lib.  I.  Panrphra- 
sticostomoslib.  I.  Epistolas  addiversos  lib.  I.  Dogtnata  pkiiosophorum  lib.I.  Et  adfiuc  alia. 
In  libro  dc  Eucharistia  fidem  suam  cx  Scripturis  futcbatur,  hoc  ipsumsentiens  et  docens,  quod 
ex  bihliis  et  Auguslino  didicerat,  ct  quod  scivcrat  in  Galliis  Bertramuni  presbyf.ernm  tradidisse- 
Quiliberin  Vercellcnsi  synodo  a  Leone  IX  pontiftcc  Romano  postea  dnmnatur,  quod  eorum  ad~ 
lerselur  quacstui.  In  Mulmesberiensi  cocnobio  tandem,  quo  recreationis  qralia  se  conUi.lerai, 
inter  legenduma  quibusdam  disdpuUs  pugionibus  interimebatur  anno  Christi  S8Y  ,  fortassis 
'^on  sine  monachorum  impulsu,  quanwis  eum  intcr  Ecclcsiae  martijrcs  poslea  numerarcrlut. 
Decipiuntur  fere  omnes  historiarum  scHptores,  qui  istum  cum  praecedente  Joanne  illo  Scoiii 
Mailrosio  unum  fuisse  falentur,  tam  licinitatc  lemporum,  quani  nominuni  ac  doclrinarum 
paritate  occaecati.  Vidcbit  viyilans  Argus,  scu  oculatus  lector,  non  satis  convenirc,  quod  au- 
divtrit  Bedam,  et  hucusf/ue  aeUUem  protenderlt,  nisi  annos  centum  et  LXX  ad  niinus  ci  con- 
cesserit. 

Posl  Balaeum  npostatam  audi  Leslaeum  cpiscopiim  Rossensem  {)^  1593),  coiislanlia  ao  fid<^i 
siiiceritate  illustreni.  Qui  in  libro  cui  litulus  :  De  origine,  moribus  et  rebus  gestis  Scotorum 
lib.  X,  Bom.  lo78,  p.  188  de  Joanne  Seoto  liaec  scri[)sit :  Plurimum  ornamenti  conlulit  nationi 
nostrae  Joannes  Scotus,  vir  divinarum  rerum  scientissimus,  qui  post  multos  annos  Athenisin 
yraecis  literit  consumptos  a  Ludotico  Romanorum  Imperatore  accersitur  in  Galliam,  ac  prae- 
ler  alia  sludioruin  monumenta,  jubente  ipso  Ludovico  AugustG,  lerarchiam  D.  Dionysii  fecit 
latinam.  Exstat  opus  insigne Commenlariis  Ilugonis  a  S.  Viclbre  Theologi  illuslratuin.  Brcvi 
post  missus  a  Carolo  terlio  in  Anglium  hgatus  ad  Alfredum  Anglorum  rcgan,  optimo  prin- 
cipi  gratulaturus,  quod  post  partam  advcrsus  Danos  victoriam  paeem  cum  Scotis  ac  Fran- 
cts  inicrit,  ob  eximiam  eruditionem  ex  icgato  Alfredo  factus  est  hospes,  regiisque  Uberis  ad- 
hibittts  praecepior.  Verum  posiea  in  Maiinesburicnsi  coenubio  dicinas  humunasque  literas  frc- 
quenti  audilorio  profilenlem,  quidam  corruptissirni  adolescentes ,  quorum  insoleitiiam  rno- 
nimque  pravitatem  acrius  argucbai,  ipsum  pugionibus  confossum  inicrcmcrunl,  qucm  intcr 
Christi  mariyres  summi  ponlilicis  auloritalc  rex  numcrari,  ct  eidem  insignc  monumcniuin 
tn  eodemcoenobio  erigi  niecuravit. 

§  23.  Haec  igitur  lestimonla  ,  qualiacunque  sunt,  avijieienda  nobis  visa  sunt.  Error*?s  iii 
Joannis  Scoti  libris,  qui  supersunt ,  sparsiaut  scriptis  PseuJo-Dionysii  nitualur,  aut  cx 
Sirailibus  Neoplalonicorum  liuris ,  quornni  aliqaam  ropiaia  biijiiotlnH.-ac  Parisicnses  iofii 
suppeditasse  videntur  ,  hausti  sunU  Nonn.inqMatn  vero  Ot  iginis  quoque  falsas  opiftioncs 
c  !at.  Dei  ne  graccis  Patiibus  SS.  (irogorios  Nvssennui  ct  t^tTian/viviii).  et  S.  B;!si!ium  .  tv  • 


jxvMi  PROOF.WllJM 

laliijis  Auguslinuru  el  Ambrosium  in  delensfoiieuj  plac  loiiiin  suoraiu  airerl.  Necdeiueruni 
tlieolugi  at^quales,  qui  sana  SS.  Palrujn  docliina  imbuti,  philosopliicam,quaui  ille  jaclilabat, 
iii  quaeslionibus  l-ljeoloj5icis  solvendi.s  ratioriom,  iudoii  'iterarum  ihcologicarum  cjus  oovi 
omiiiuo  reiiugnantom,  fortitep  et  magua  cum  erudilione  impugnarenl.  In  quorum  numrio 
Prudenlium  Tricassinum  et  Florum  Lugdunensem  fuisso  ,  e  controversia  de  Praedesliua- 
tione  compertum  esl.  Ceterum  Joanues  Scotus  ipse  se  prodit  virum  sublimis  ingenii »  rari 
acui&inis,multiplicis  doctrinac,  mirae  in  dicendo  facilitalis.  In  veteribus  laudal  Ciceronem, 
Virgilium,  Horalium,  Plinium,  Boelhium,  alios.  Dolendum  est,  quod  auimi  dotibus,  quibus 
excelluit,  parum  in  fructum  Ecclesiae  usus  est. 

De  Joanne  Scolo  uberius  disputant  Oudin  in  commentariis  de  ^criptoribus  ecclesiusticis  V. 
Eriij^na,  et  Histoire  Utteraire  de  ta  France  Tom.  lY.  Y.  Libri  peculares  de  Joanne  Scoto 
hi  nominandi  sunt :  Peder  Hjort,  Johan  Scotas  Erigma  oder  von  dcm  Ursprung  einer 
christlichen  Philosophie  und  ihrcm  heiUyen  Beruf  Copcnhagcn  1823.  Frunz  Anton  SUia  - 
denmaier  JoannesScotus  Erigena  und  die  JVissenscUaft  seiner  Zcit.  Erster  Theil  Francfurt  a. 
M.  1834.  M.  Saini-Rene  Taillandier  Scol  Erigene  et  ta  philosophie  scholastique,  StrasOoarg  . 
Paris.  1843.  A^ic.  MbUer  Joannes  Scotus  Erigenauad  seine  Irrthiimcr  Mainz  18iV.  De  Juanne 
Scoto  Erigena  commentatio  Bonnae  1843.  Atque  novissimani  iianc  commeatalionem  laMUo 
scriplam  huic  editioni  praemitlendam  curavimus. 

§24.  Superesl,  ut  moneam,  codices,  «juos  adhibui,  in  fionte  singulorum  librorum  in- 
dicalos  esse.  Abbreviaturae,  quibus  usus  sum,  vulgares  sunt.  la  iis  libris,  quos  primum 
odidi,  codicum  manum  religioss  secutus,  in  variisleclionibuaetiam  puncta  supra  aul  infra 
adscripsi,  quae  sunt  signa  liturae.  lu  hac  re  enim  magis  religiosus,  quam  negligens  esse 
volui.  Plagulas  sedecim  priores  Parisiis  carrex.i ;  celeras  Bonnam  transmissas  semel  tan- 
lum  perlegere  potui.  Quod  si  menda  typoihelica  hic  illic  occurraul  in  hoc  opere  laboris 
elaerumnae  plenissimo,  benevole  excusare  velis. 

Quod  lib.  lii  cap.  40  de  divisione  Nalurae,  infra  col.  T40,  fcslinanlius  conjcci  fuUca,  nunc 
retracto  :  rclinenda  esl  leclio  coJicis,  una  liierula  mutata,  loUgo.  De  quo  pisce  vide  Plmium. 
Denicpie  locus  :  «  Sive  quolidianos  aestus  sive  recessus,  sive  maliuas  sive  ledones  pera- 
gat  »  lib.  V.  cap.  3  de  divisione  ISalurao,  infra  col.  874,  ubi  labem  suspicabar,  sa:ius  est, 
sive  ex  tide  codicum  Parisiensium  ledones,  sive  cum  edilione  priuci{>e  Galcana  Udunas  scri- 
bitur.  Nain  voces  maUna  et  ledo,  vel  Uduna,  vel  leduna,  signifi-jare  «  lunaria  Oceani  incre- 
menla  ai  decremenla  »  auctores  suut  Du  Cange  in  Glossario  el  Scaliger  ad  Varronem  de  Un- 
gua  latina  lib.  IV.  ed.  Biponl.,  T.  II,  p.  52.  Cf.  Forcelliui  lexicon  v.  Uduna  ,  Fabri  Ihesau- 
rus,  Poslremum  quod  epistolae  Adriani  Papae  II,  quanipiam  -a  noslro  consilio  alieuae,  ad 
calcem  adjeclae  suut,  in  hac  re  redemplori  rogauli  advcrsari  nolui. 

Kl  hae!,-  quidem,  leclor  benevole,  cpiae  dicerem  iuibui.E  quibus  si  quid  libi  probnbile 
videlur, 

Dede  inanus,  aut  si  falsuui  est,  accingere  conlra. 

Bonnae  XI.  Cal.  Octobris  MDCCCLll 


DE  smm  scoTo  GRiGEmi  coinramio 


AIJCTORE  ANOMMO 


DE  ViTA"  ET  PRAECEPTIS  JOAIXNIS  SCOTI  ERIGECSAE. 

PARS  PRIOR. 


CAPUT  I. 

Vbi  el  quando  ualns  sit  Jofinnes  Scolus  V.rigena. 

Qiiouiatn  pnnmm  <Ie  J.  Scoli  F,ri2;eriao  paiiia  di- 

ccjidiut)  e^si;  visiim  luU,  rcrmn  iiiKl(!!v,.s  paniia  ccrli 

le  c:\  n.TrTie  soleiif,  (juippe  (pa  iii  (iivoitjas  parlcs 


A  et  <lc  ejiis  palria  liac  saliem  iii  ic  omiies  coiisoniiatii, 
fiiisse  cain  in  illis  insiilis,  qiiac  a  nobis  Maii^iiae  Hri- 
tanniac  iioinine  appellanUir,  sine  iilla  (inliilaiione 
lioc  conneilcniluai  esse  piKamns,  sponie  so.pii,  m  in 
illarum  Magnae  Urilanniae  parliuin  ali((iia  lociini 
nalalein  lialjncril  Joaiiiics,  in  qua  per  cau»  aelalem 


abeaiii.  Suot,  ipii  com  in  Hibernia  iialiini  esse  di-     Scoli  bomincs  sc.lein  babiierui:!.  Qiiae  piuti-s  r-.icre 
cant,  sonl  oliaii:,  fjui  x\ngiiain  ejn.s  palriam  fiii.^jse      iinpriinis  lIiberiiia,Scolia,  Wallia.  De  Hibeiniani(jnc 


zflinnciii,  nec  desiint,  qiii  acleo  dc  ilia  terra,  giiam 
miiic  Scoliani  lippeUainns ,  cogilare  vi.v  dnbilciit. 
Qiiod  in  lanta  opiiiioiuiui  varieiatc  nostra  (inidem 
sciUcniia  nia\iinam  vcrilalis  specicm  praebere  vi- 
dealnr,  ipsos  aniiqnissiinos  scriptores  seculi,  alqiie 
praelerea  Tliomae  Giilci,  Oxoniensis,  conjeclura  («) 
plurinuim  adjuii,  pnqionere  conabiniiu". 


Scutia  res  esl  noiior,  qiiam  ul  ulla  explicalione  in- 
digeal  (/) :  de  VValliii  pancis  diccndum  videdir.  Hac 
igilur  in  terra  eisi  homiacs,  a  Scoiornm  g<^iitc  i!i- 
vcrsi,  propriiim  ccilamqne  babilalioiiem  ohlinueic, 
tamen  una  cum  iiisce  ciian»  Scolos  consedisse,  ahine 
iis  lemporibii.s,  qiiibns  INosler  iii  iianc  liicein  ediliis 
est,  babitassc,  cerlissimis  argiimenlis  diicii,  Siaincn- 


Qnod  igilur  olim  more  fui:  receplum,  nl  homincs  B  <]um  essc  arbitramar.    Primum  cnim  vci  per  se  li- 

cognomen  haben.-nl  a  palria  dicium,  id  ipsum  ellam  qnel,  hanc  occidentalem  Angli:<o  oraiu,  ciii  iiQmun 

in  i\oslro  nsu  venil.  INam  su^ilum  ejus  nomen,  Joan-  Wailiae,  qiiippc  quae  Scotis,  genti  tam  inqiiieiae  et 

lies  Scotus  Erigcna  isive  Eringena),  prociil  dubio  duo  bellicosap,  alqiie  jam  anteChristum  naii:ni  ll:ben!iam 

nd  palriam  ipsius  sigiiilicandam  addilamenla  babet.  incolenli,  proxime  adjacuerit ,  jain  per  miiUa  anle 

De  prioie  primum  videbimus.  Scolum  e;im  dictmu  Joannciii  nosirwm  secula  sivc  bello  sivc  piofociioni- 

csse,  qiiod  Scotus,  id  ost,  Scotorum  gentis  fueril ,  bus  a  Scotis   sacpenumero   acccssam  essc.   Ncqiie 

cerliim  est,  cum  auclores  ejus  aequalcs  iidciuque  fruslra  hujus  rei  indicia  .ipiui  rerum  Hibcrnica:ii;n 

gravissimi  passim  teslenlur,  eiun  natione  Scoium  auctores  qii;icruiiiur  (//).  Nonne  autein  necesse  fuii, 

fiiisse.  tali  ticcasioiie  oblata  Scolos  homiiics  hic  iUic  pcr 

Nicolaus  quidem  L  Pont.  Max.  in  cpistolade  Noslro  Wailiam  remancrc  sibique  doinicilium  conslilu(>rc  ? 

ad  Caroliim  C.iivum  scribil:  «  Joanncs.  gciicre  Sco-  Deinde  sine  ulla  dubilatione  lemporum  decurju  fa- 

tus(6j».  Pimliibis,  f  piscopus  Laudunensis,  qui  ilem  clum  cst,  iit  Mctorura   gen.»  e  Scotia  profec;-:  iu 

Noslri  ineniionem  facit,  «  Scoium  iiium  I,  ail,  «  qui  Wallorum  rinibus  con.-,eJeril ,   eosque   ipsos  ,   qui 

esl  iii  palaiio  n^gis  (Caroli  Calvi)  Joftuncm  nomine  ctiam  nvnc  siml,  Wallos  progeneraveril  (A).  Qi  ua 

scribere  cocgimiis  (c)  ».  Idem  {>'anede  co  afTirmant,  C  vero  buic  Pieiorum  genii  Scotos  fuisse  conjimciis- 

qni  <  Scotigenam  »  ipsum  appeiiant.  Hi  sunt  Hinc-  biinos,  lii!(is([ue  oe  ipsi  addidisse  percgrinatiomim 


niarii.s,  archiepiscopus  Remensis  (</),  ei  Anaslasius 
bibliolliecarius{#). 
Quuni  igilur  Joannes  noster  fucrit  nalione  Scolii.s, 

(fl)  Jonimis  Scoii  Eri.jeiuie  de  divisionc  JS^aturcie 
libri  quinquc  diii  desiderali.  Acc.edil  <ip}}i'it(lix  exam- 
higuis  S.  ^faximi  Graece  el  J.niiiie.  Oxoiril  e  tliealro 
Sclieldoniano  mdccxxxi. —  Tcblim.  vcicrum  de  J. 
S(Oto  Erigena  exstant  p.  5  sijq. 

(/>)  Cf.  Nalalis  Alexander  in  Hi  (.  cccle.s.  seculi  ix 
ot  X,  disseri.  xiv  §  -4  in  line.  Cale.  1. 1.  icatim.  p.  fi 
et8. 

((•)  Cf.  Gale.  1. 1.  tesilm.  p..^.  Hic  ipso  Pardiili  lncus 
ex  epistola  ab  eo  ad  ecclcsiani  Li;g  Jiincnscin  sciipta 
exslat  in  libro  eccles.  Liigd.  dc  tribiis  epislolis  cap. 
•51).  Vid.  .Alaxiiiia  Bibliolli.  vei.  i'i'.lrmn  euit.  Li.*g;bi- 
neiisis  lom.  XV,  p.  088  A. 

{d)  Cf.  Hinen».  de  pracdosl.  Dei  el  de  libero  arbiirio  D  273 

*  Proslat  Boiuiae  apud   Adolphiim    Mareiim    r.iDr.ccxx.\v 
Patuoi.CXXU. 


Ijillornmtinc  socios  ,  ex  historicorum  libris  oii- 
stet  (j)^  certe  duiiitari  non  poiest,  qiiin  una  cum 
Piclis   eliam  Scoti    in    Wallia   incolucrint,  atipie 

c.  31. 

(e)  Cf.  fr?gm.  c-pislolae  ab  Anastasio  ad  CarcdMin 
Calviim  scriptae  a(>iid  Gale.  1. 1.  tc.stiiii.  p.  S. 

(/)  Cf.  Tbcm:!S  Moore,  Hi.storij  oflrelaixt.  Vo'.  !. 
cap.  6  ct  7;  Jsidori  Orig.  xiv,  Ito;  Ucdac  Yciieii!!). 
Hist.  eccles.  gentis  Anglorum  I,  1;  iMabiiloii.  Aniial. 
IJened.  tom.  1,  p.  20G;  Nouvelle  Bibliotk.  dcs  auieurK 
ecclesiasl.  par  Mre  L.  Eilies  di\  Pin.  lom.  Vll,  p.  77, 
nota  a. 

{g)  a.  Tbom.  Moore.  1.  1. 

(/()  Cf.  'Iliom.  Moore.  1.  J. 

(»■)  Cf,  Thom.  Mucre.M.  1.  (hoc  loco  cf.  Bo;»;ie 
Vener.  liisi.  eccles.  gcntisAngl.  l,  1),  174  sqq.  ifjO, 


3  DE  J.  SCOTO  COilMKN  lATlO.  k 

uract.soa  ;et-?iiio  (>iopr;')  suo  Scolonuii  rtouiliie  in-  A  nmiu  triljnerc  soleui.  Thouias  qirnJem  Mooreus  laa- 


ler  Pit  ios  l(;iLi«:ive:iiii.  iNec  UMnpoitiui  ifliio  Iiis  iio- 
fiUi»  r.iiioiiibus  alicna  esl  :  Irjsec  eiilm  facta  suiil 
fireiii.-r  DC.  posi  Cliriit.  iial.  aminn»  («),  oi  Joaniics 
nosti-r.  noii  liuilflli.s,  qii.uilUin  reporiirius,  [»er  e,i 
tempDia  W;illiae  iijcdli.s,  ciTciler  IhAAl  po.sl  Cliiist. 
riiit.  aiiiiiim  in  Iijtne  Incem  su.-c<'|)iiis  esi.  Ueblal,  nt 
.•iuc,iorii.iiem  iboiuae  Calei  aileramus,  iiui.cMmioin 


lum  iii  eo  Yiili  iiifsse,  ui  uulium  prope  argumenio- 
rum  potiilus  viticere  uoii  queal.  Cl  C.  B.  Scblueierus 
ail  {g)  ;  Tliomaui  Moorciim  iii  re  sua  c  couGrinaivda 
ccrlissimis- 1  iniiili  <  argiimeiilis  >. 

ili  igiltir  ila  coiitemiuiii  :  t  Ililjeruiam  Joaniiis 
nosiri  patriam  esse,  propterea  quod  nulla  alia  ile 
caiisa  fieri  poluerii,  ut  cogiiomen  gererei  Erigenae, 


rioltiscup.i  rem  prolialuriis,  (iiserie  aii,  <  Scotos  ;sli-      quod  sii  ia  Erin  (sive  llibe.^nia)  naii  i. 
qiiaiKlo  Wallorum  lines  occupasse  {b)  »,  ul  sil  iii 
liiio  ecclesi  »0  Laiulavensis  el  apuil  Giraldum  Cam- 
brcnbom. 

Qiijlms  ila  cxposjiis  apparct.  posse  lam  illos,  qui 
nii;cr;iiam,  quan»  qui  Scotiam ,  vel  tieuique  ip.sam 
Aiigiiam  Nosiri  pairiam  fuisse  conleiKluiil,  elsi  ua- 
ti.,„o,  Sroi.is  fiiii.  rocie  judicare.  Jam  vero  do  ^iu-  ^  ''•'•"  P^'"'=^  »J  ^•"^1"'"  vi.leri  negamus  ;  imo  qmiiii 

duo  pnoia  argumenia  ii!)n  osiemlerenl,  Joiiiiiiein  iii 


liaque  ad  alierum  Joannis  noslri  cognomen,  qiio, 
i<l  qiioi  supra  jam  nionutmu$,  palria  cjus  signiiice- 
tur,  perveiitum  est. 

Hoc  cognomen  Joanni,  cum  crones  jomnino  viri 
docii  nsque  al>  antiquis  lemporibus  bac  de  re  cun- 
!?enseriui,a  patiia  indilum  videri  conceilimiis;  al» 


gVilis  vi.iiMnliim  c^l. 

yui  iii  liibi.Thia  Joaimem  iiosiriim  natum  cssc 
voIiiiU,  pluribus  ulmiiur  aigumeutis  ^<-),  quorum 
(symniam  «irdiue  propoiiemiis,  simulque  diligeuier 
H\iimiiiabimns. 

Qsiite  igiliir  priuium  Joannes  fuerit  genere  Scoliis, 
irib^'iiiia  aiileni  illis  lemporihus  propria  Scotonim 
sedci,  lioc  argumciiuim  conclderit,  dummodo  cogi- 
laYo.is,  ciiam  in  Scoiia  el  in  \Yallia  illis  lemporib;i3 
liahilavisso  Scolus. 

LViiitie  linbi  nl  S.  Piudeutiiim,  «pisfopum  Tricas- 
sitr.im  (siveTieci'n.sem),  qiii  cum  Joauni'  \ixil,  ei 
de  4'i»  lcijuens  «  Tc  soliim»,  ait,  « omniuni  at:titi>si- 
inum  G.tlliae  trausmisit  Hibernia  {d) ».  Yeruni  ne  cv 


llihetiiia  esse  iihIuiii,  boc  polius  osteinli  pulamu!», 
cum  non  iu  iiibenua  cs!^e  iialum  *.  Nain  primimi 
jiiri'  miicris,  qiii  faclum  sit,  ul  polius  vocabiib» 
semibarbaro  IJigciia  appellalus  sil,  quain  nion} 
buiiio  jniternigeua.  Deiudc,  ul  jam  Petrus  deMar»a, 
vir  dociissinius,  arcbicpiscopns  Parisicn^is,  ani- 
iiiadvetlit,  ab  Erin  formari  deliuil  uon  Erigenn, 
sed  EnnUjcna.  Siinl  qiiidem,  qui  dicanl,  Joaiiucui 
ctiam  Kiiii<!;cnain  appeilaliim  essc,  scd  boriim  i!e-  • 
«tcUiin  oiMii  amtoriiale  caret,  qtium  anle  Triibc- 
miiim,  qiio.l  lios  qiiidcm  iiivcncrimus,  iiemo  dc 
Kriiigfua  loculus  sii,  et  e\  Ttionia  Galco  saiis 
ciHisiol,    Joaiiiiem    andquissimis    leniporibus   iii.si 


l.uc  qiai!«n,   quiiiquam  sequiiur,  niM  Joaniieiii  <-x  ^  i^''b'<'"-""   vei  eiiam    Eritigei.am    appellalum  noii 


Hibftinia  iu  Galiiaiii»venisse;  nuljo  niodo  inde  efii- 
cilur,  ui  ciiam  iii  liibornia  naiiis  isit.  Sed  puiavcris 
fursiian,  nos  S.  l*rudentii  verliu  nimis  ad  apiccm 
€sy;  iuierprci:iU)s  :  ncc  plura  concedere  recusamns. 
Nam  ct?c  |Mjieb!,  ul  Joannes  in  Hibcrnia  fortas.tse 
Jongmn  pcr  lcniiius  litlcris  operam  deJerit,  atq-.ic  ita 
aii  llibcinis  ciiid'i.iis  in  Galliam  se  coniiileril.  Quoil 
rcvora  rar;itm  vi.lcri,  inlra  [e)  osieiidemiis.  liaec 
aijlcii!  comossio  iioslra  oumino  S.  Pruilcnlii  veiiiis 
saiislacie!.  (jcrlc  MarcMS  quidam  saepcnumcro  di- 
ccbatur  lliboriiiis,  cum  essel  etiucaius  in  lliboruia, 
•  iiaiioiie  iliilto,  ul  de  eo  scribil  Ericus  .\niissiotlo- 
\i\\M>  iii  iine  !il).  i.  de  Miraciilis  S.  Genitaui  t/) 
ilesiaL  lerlium  argumentum,    cui  auclorcn  [tiiiri- 

1 

U)  Cr.  Tboui.  lloorc.  1.  I. 

{b)  Ki.  TIkiiu.  Gaie.  i    I.,  p.  JO. 

(rj  Cl'.  Itislohi'  lUihdire  de  iu  Irunre,  pnr  <les  iU'- 
iiijictw  iH)tcdiciiiif<  lie  la  Coiiijieiiiiiioi!  ue  Sriinl-^Jtmy, 
Itius.  Y,  p.ilO;  Dii  i'iii,  .\ouc.  Ptiljliuth.  t.  I.  .'sc.loiii. 
VII)  p.  T7;Tbuiii  Mo.iro.  I.  I.  Yol.  1.  tap.  15.  inlcrp. 
Gerii».  Vt»l.  l.  p.  oM.  coi.  cet. 

(ii)  <".r.  Tbom.  Calo.  I.  I,  lest.  p.  <"<,  qui  biiuo  lo- 
cutii  bjhol  ex  S.  I*iii.i.  libro  do  iMaodi^l.  adversus 
Scolum,  cap.  li.  ('i.  Maxima  bibilotb.  vol.  i>atrum, 
edit.  Lugduiicu.six  iiiiu.  NkV  \>.  hoi  l'..  Iloc  lnoo  S. 
Vrudoniius  «    IlibPinitis  liri;-;oiiai;   oiudiiio.-iii.us, » 

*  i,ii'jnin  n.»i.*msi  (lepravaium  iitnT^»ii  .Ur\ii\,:vt 
»»sl,  tpit)(^  esl  urtunJiJS  ex  insuiii  fituiCiorniH ,  scilicct 
/yif<'//ii4i.Qu:iro.  ;»,'|ijaehncioo(idecogin»miiierj(jr/7a 
copi';.siiij  ilii.pti'aatur.  ui  van.i  prorsus  leiicienda  esse 


esse  (//).  >iam  Tbomas  Galeus  1.  1.  Iiaec  li.ibci  : 
t  Omnoa  codicos  inss.  iino  quasi  ore  el  perpeiuo 
l»rae  so  forunl  aut  Ei  igenam  aul  Eriugenani  »  **  ei, 
(  sacpiiis  in  antiquis  iibris  Eriugena  dicilur,  quaiii 
Erigoiia;  ccrie  in  coitico  uliimae  anliqniiatis,  qiii 
iiimc  scivaliir  in  biblitjtb.  collegii  S.  Trinitalis 
Caiilabr.,  quo  iisus  esl  Csseriiis  Arniacbanus  cl 
cgo  qiioqiie,  scribilur  l^riugcna,  non  Erigeiia.  iia 
quoqtic  Siifli  idiis  l*etri,  ila  iu  suis  re}>cril  Dionvsius 
Peiiiviit.s,  ila  Pbiiippus  Labbcus  ».  Constal  deniipie 
iuter  omnes,  Noslri  tcmponbus  plurimos  cs  iliberiii^ 
in  Galliam  venis.se  '.iros,  doi'lrinac  laude  adinutlum 
llorenlcs,  i;ec  taiocii  uli.im  rcperies,  qui  appellaius 
sii  Erigeiia;  onines  sive  Scoti,  sive  Hiberni»  sive 

oppoiiit  «  sicr.u  ip-iiis  clt.quentiani  Cellicani  »,  ijui 
liiiuei!,  ut  .ip>e  di^  s<i  ait,  fi>ii 

liespori.5  geniius,  t'.elia,s  deduclus  et  «llus. 
Cr.  tlis!.  lic.  de  lu  Iritnce.  lom.  V,  p.  %\^  el  Mabill. 
Anual.  U.iieJ.  tom.  ill,  p.  i>. 

(( )  lii  Cap.  II. 

\l)  <:r.  fii.  Gale.  I.  I.  lesi.  p.  G.  Erici  liber  c.vsi.ii 
iii  P.  Lablici  liibliolb.  Mss-  tom.  1. 

{Q)CA.J.  Scoli  t:ri().  de  tiiv.  Nat.  tibri  V.  Kditio 
reeotinilu  el  einendalu.  Monaif.  CHestp/uiioruiJi 
mi)Cti:\\\viii,  p.  5. 

{It)  Cl.  Tboui.  Galo.  1.  I.  Ic3l.  p.  9. 

videniiir.  «:f.  Pyooemiutn  nosirum.  Aximai.v.  Edi  r. 
'*  Vi\  ciedidoiini,   codicH)US  aiirK)iiis  legi  Erigt- 
v.;:rn.  Ouid  tt.dices,  tpifw  ipsi  cvolvimu*.  prolerau 


lojjis  in  i'rooemio  Hx<;iri». 


Amu.auv.  Eb^r. 


5  DE  VITA  ET  PR.f.CEPTIS  J.  SCOTI.  -  VM\S  l  6 

Sco>.o-nil)crni  iliccbauliir.  Kriciis  qnidcni  Aniissio-  A  »!"«♦'  «|tii(lc»u  tlic.iio  |iariiiii  ilisciepAlab  Eilogftti  («)' 


<l«rcnsis  atl  Caroltuii  C:ilvtnii  il:i  sctibil  (/i)  :  »  Quid 
llilieiiiiam  iiieiiioiem,  coniempio  |>clagi  riistiiminc, 
ppiic  Joto  oiiru  givge  uliilo.soplioriim  a«J  liilon  liosira 
iiiigranlcm  » !  Eadcni  ilc  re  coiisiili  poiosi  J;icoliiis 
Usscriiis,  Arniailiaiuis  aicliicpi.scop;is,  ici  pradalione 
ail  opislolariim  Hibcriiicariim  syllojicii  :  piuros  eniui 
Ircce  vir  «locli>siiiiiis  rccenscl  Mibenios,  qni  per 
C:inin  .Magni,  Caroli  Calvi,  Airictli  Magni  lcmpora 


(tl  conlraclc  ErjjtMio).  J.iiii  Jola  lt;iri«  ab  ijisis  Wiilli.t 
iiioileriiis  iliv:iitir  Eryiiii}.',  \A  Krcinne.  Qiii  obser- 
vaveril,  ({iiaiiuc  in  alii»  liiclionibijs  barbaris  ad 
noriuam  laliiiam  t!e(orqi;*^n(lis  innlaiioiies  plernmiiiie 
iiaiit,  nou  aegre  bas  lcvitibciilas  ulicrcailones  milii 
li:tc  in  vuce  conccilel.  Enimvcro  lilnT  ecclcsiac 
LaiiJavciisis  iii  loin.  Ui  .Monnsli-i  Aiiglicniii,  Gi-> 
raltlas  qiioque  Cambrcnsis  in  C:imbriae  tlescripiione 


lliberniam   Erigeiia  cognominalus  sil,  iiiveniu»  esl 


ncmo. 


tloctrina  praesianfes  iiiiioUieiv.  Qni  vcro  ol)  palriam      pleniiis  »!e  liac  rcgitmcnla  docobuiil.    Qiioriini  liic 

noiai,  fuisse  pariem  tJit>ecfseos  Mcncvciisis  (f)... 
Htijtis  quoqiie  provincioiae  nieiiiinil  liber  Uomcsday, 
in  qnosic  lego  :  »»  «  llae  coiisuclutlines  eraiil  Wal- 
lonsium  T.  II.  E.  in  A.rclieiiefcKU,  u\  csi  Ergeiie  »». 
Quae  cuiu  iia  sinl,  Itanc  tle  Scoli  pairia  coiije«-lii- 


CcrUssimiim  igiliir  es<c  piilanuis,  Joannem  non 
iiiCA  esse  cogiiomin.iium  Erigeniuu,  ul  iiniiceUir 
I  ab  Eiin  geiiiU'S  »  (b),  scd  cogiioiiien  Erigenae  ipsi 
aliiiinie  vcnisst*.    U\  qiium  inU*lligercnl  viri  ilocli, '^  raiu  neinini  non  placiuirain  csse  arbiiramur.  Nobis 


cticpliiin  csl  qtiacri,  niiih  vcslifti;!  aiiqtia  tleprcben- 
doreiitur,  uii(!e  Erigcnae  iionuMi  lincUim  viiieri  possit. 

Jaiii  cuncii  si:iUicrunl,  itl  qiitnl  nos  quuqne  pto- 
itanius,  iHiii  niinus  Erigenae,  quani  Scoli  nomcn  ad 
Nosui  oiiginein  declaranilam  pcrunere ,  aU|ue  i!a 
pono,  qiuim  nouiinc  Scoii  natio,  et  inde  lerra  pairia 
significila  sit,  nomiiic  Erigcnae  ipsani  regionem, 
vcl  ipsuiii  oppidtim,  in  qiio  htijus  coeti  liiceni  pri-> 
iiiiim  conspexcril,  indicari. 

Ilanc  raiioiicm  secnlus  G.  Macticnzius  conjectura 
a.ssci|ui  vobiit,  Scotiaiii  csse  Joannis  patriam  (c). 
Nam  in  Scolia  sitnm  es.se  oppidum  Aire,  qiiod  lor- 
Uisse  progeneraverii  Joannem,  4|iiiiin  cx  biijusoppidi 
iiomine  ia(;ile  ductuin  csse   possil  iiomen  Erigcnae. 


ceric  iia  arriiiet,  ut,  qui  praeierea  niliil,  tpiod  pro- 
piiis  ad  vcrisiiniliiudineni  accedai,  eruere  posse  vi* 
deainur,  lioC  loco  in  ea  acqiiiescendnm  pitiemns.  ** 
Idque  eo  libenlius  Aicinius,  quuin  eliain  virtiiu 
doclissTtnum  l>r.  C.  F.  llockiuin ,  ctijus  judiciiHH 
iiobis  pliirioii  csse  Ucbet,  iiac  in  senteuiia  versai't 
\ideamus  {g). 

Uesiat,  u(  jain  de  tcmpore  videamus,  qiio  ii;ilus 
sit  Joannes.  Elsi  igilur  iie  liac  qiiidem  de  rc  upu.l 
aiitiquos  auclores  diserlis  verbis  qnidqnant  pcrscri* 
ptuiii  sil,  iv.periunlur  lanieii  indicia,  ex  qiiibtts  sal- 
lein  aliquid  coiligi  queat.  €oiislal  eniiu  qtiodammodo 
de  lcmpore,  per  quod  doclrinae  lau-le  coiispicaus 


fuii. 

En  qiiittqi>id  causae  viri  docti,-  iil  Scoliae  patriae  ^  Nam  veisiis  uliquul  ab  ipso  conlecios  babcmiis  \h), 
Joaimem  vindicai^eni,  iti  meditim  prottilcnint.  \e-  qui,  ciiin  Joannis  VIII,  Siiiumi  ronUlicis,  Meiiiloiu-in 
rum  in  eo,  dum  ceriius  vc!  probabitius  aliijuid  iiive-  raciaiit***,iioi»anle  iinem  ai-ni  UCCCLXXII  p.  Clir. 
iiialiir,  baiid  facile  qitemqnam  acqiiie.score  posse  iial.  scripli  snnl;  iiec  laiueu  praelerquain  tjtio  Ijinu 
strbilraniiir.  Qtiod  diim  ncque  ex  Ilibcrnia,  ncque  cx      circiier  annum   DCCCLXXY,  ut  cum  aliqiiz  cerie 


Scotia  ullaiuiu  videmiis,  Tbonias  Galcns  alliilil  ex 
Wallia.  Ulius  seuleiUia  ferc  Iiacc  csl  :  iiomcn  Eri- 
gennc  non  csse  rumposituin,  scd  si:nplieilcr  ducluiti 
0  nomiho  ioci  natalis.  {)e  iioc  loco  naiuii  ila  dis- 
seril  («')  :  «  Est  Ergeue  pars  non  oonicmneuda 
liercfordensis  comitaius,  Waliiae  coiileriiiina;  iiiio, 
!iiiiiiii  e  rcgiiis  Walliae  lijil  lioc  (onipore,  Alfrido 
iribularium.  In  hoc  tracta  reperio  locum  Eriuven, 

[a)  a.  Tiumi.  Moore.  I.  I.  I.  13. 

(//)  Supra  diximns  «  iii  Eriii  ii;tiiis  » ,  accuratior  ])  ct  Fiisco  iiiiid  oppiduiii,  ctii  iiomen  S.  Menevia  si 
giammaticac  raiio  posuii;ii  <  'ab  Eriii  geuiius  ».  Eamiiii  Daviiiis,  Joaiinis  locuiu  natalem  iuisse  p 
Cf.  auduigima,  alienigena,  Lnlouiijena... 

(e)  Cf.  G.  Mackcuzie,  Lives  and  Clunaclcrs  o( 
Scots  Writers.  Edinb.  1708,  lol.  Vol.  1,  p.  id. 

[d)  Cf.  Iboin.  Ga!e.  1. 1.  tesl.  p.  10. 

\e)  Moneuduui  esl  lioc  loco,  iNostriim,  nt  supra 
nsliMiilimus,  iii  an)iqnis<^i!i>is  liliris  lain  Eriiigciiinu 
(!ici,  quam  Erigenaiu.  Qtiae  rcs  iiiaximi  prolccto 
esi  iiiomenti '^. 

{/■)  Esi  igilur  forta.sse,  iil  veri  aliqnid  iateat  in  co, 
qiioti  Uuiaeus  (ilist.  Uiiiv.  Paris.  lom.  I,  p,  OOUj  ci 

*  In  c  antitpiissimis)  libris  .iobatiiicm  dici  Lrigiii;ini 
licc  docuil  Ttioittas  Galeus,  ncqtic  oiiiniiit)  veiisjjsiili; 
viHehir.  Iii  aniiquiisimis  cni;ii  couiciluis  ilicilnr  Ji-rti- 
(jenu,  in  aliis  s«'C.  .vi  vel  xit  l.rimjfnu ;  Erhjcmi  m*. 
meri  iii    codicilius  iiiiivjuum  iiiveni.    kmiiKOi.  liuM, 

'•  Rcspice.  qiiot '^0,  ca,  quae  de  nomiitr  ■ienujFna, 


veri.'>i!nili(udinc  ex  epistola  Aiiastasii  biblioliiecarii 
de  Joannc  uostro  ad  Curoium  Calvuni  script:)  (;) 
coiligitur,  dieni  suprcinuni  vidclur  obiisso,  iiilis 
omuiuo,  qiiae  probari  possinl,  argiinientis,  id  qnod 
iiilVa  (cflp.  V)  oslendemus,  oHicilur,  ipsuiii  ulira 
aniium  ciicitcr  DCCCLXXV  viiaiu  produxisse. 

iJeiiule  satis  expIoraUim  babettir,  J;un  circiicr  ac- 
iiuiu  DiiCCL  Joannem  uustruut  ca  docirinao  gloi-ia 

Wood  (Hisl.  ei  anliq.  Oxonii  p.  15)  aiicloribus  Ualco 

vc 

ptt- 

lant.  llisce  enim   auctoribus,  de  1.  Scoto  Erigeua 

reieroiiiibus  paruni  iidei  baberi  possc,  iiil'ra(Cap.  \i 

osteiulemus. 

(i/)  (T.  ejiis  de  J.  Sc.  Erig.  scripiiuucttlaui,  qiue 
reperiiur  in  eplieiner.  l^ouiieus.  /asciculo  \vi,  n. 

(A)  Cf.  Ac'.a  Sanctof.  Ord.  3.  Benedicii.  Par-» 
II.  p.  5li. 

(i)  Cf.  Njit.  Alex.  llisi.  cccles.,  loiu.  VUUisscrtat. 
de  J.  Scut.  Erigeua...  §  1,  VI 

Eritjena  mo.io  inoiiuimns,  nec  iion  ilia,  uuae  de  boc. 
capiie  stipra  in  Prooemio  iiostio  dispuianuir.  Axi 

.MADV.   El)IT. 

•»**  .\u  Jidianncs  papa  Vlll  iiitelligcndiis  si»,  qiii 
in  isiis  versilttis  iaudaliir.  ptilcst  d<ibiiari,  nec  adsuul 
rauoiics,  iiuibits  id  evincere  poisis.  ANiiiAbv.  Emr. 


DE  J.  SCOTO   COMMKNTATIO. 


€ 


per  Galliam  iiotum  fuUse,  ul  in  SKinmornm  viroium  A  omiii  docirinat'  gener^  iosinicitmi ,  iii  Galliam  per- 


de  pracdeslinalioiie  coniroversia  Hincmarus,  archie- 
piscopus  Remensis,  el  Pardulns,  episcopns  Laudii- 
nensis,  ciim,  qui  siiam  (pioquo  !iac  ile  re  scnleniiam 
lilieris  ilhistrarel,  inipulcrint  (a).  Scoii  libcr  (ie 
praedcstinalioiie  prodiil  anno  DCCCLI{i).  Huc  acci;- 
(lii,  quod  Scotus  sine  ulia  (liibilatione,  iil  in  capile  lU 
osteiidomiis,  jam  aiiic  DCC(X  Caroli  Calvi  jussu 
Pseado-Dionysii  Aicopagilac  libios  ex  grn?co  ser- 
ntone  iii  lalinnm  Iranstulit.  Vernm  si  quis  iiiHic 
ipsam  rem  accuiiite  pcrpejidcril,  faci^e,  opin.^^mur, 
concedci,  Joiiimem  jam  aliqi.ot  foiia$>sc  aimis  aaie 
aimum  DCCCL  in  Gallia  luisse.  Qiiae  res  liiiium 
quantum  eo  firmaHir,  quod  S.  Prudeitiiws ,  episco- 
pus  Tricassiims,   ul  procul  ilubio  aninnare  posse 


rcxisge  ad  Carolnni  CaUuin,  qui  ob  cani  ipsam,  qtiam 
miram  in  homiiie  ines.sc  viiierit,  Jltieranim  scien- 
liam  ,  ciim  aula  su/.  benignissime  exceperit.  Ncque 
liabemus,  cur  liac  in  r.;,  id  (juoci  inlVa  in  aliis  rebus 
usu  vcnittt,  Guilelmo  sil  ditlidenduin. 

Ciiii)  utioqiio  lo(  0  iisdeiii  forc  veibis  iisus  sil,  alic- 
rum  tauLum,  cumqiic  maxime  pcrspicuiim  liuc  ap- 
panemus  (>)  :  «  Hic(l>igei!a)  ndicia  pairiaiinj  Fraii- 
ciam  ad  Cair.iumCaWtim  vcnit,  a  quo  magna  dijma- 
tioiie  siisccplus  ,  Irimiliariimi  pnrtium  babebatur, 
iraiisigcbalque  ciini  ko  lam  seria,  quain  joca,...  qiii;\ 
miraculo  scieniiae  ejiis  rex  capiiis  >  «ssci. 

Si  igilur  accuraiius  landom  euin  ,  qttein  qnacri- 
mus,  aniiajn  coiistiluere  velimus,  liaec  sinl  obser- 


adcmiir,  jaui  anle  aunuui  D(X'.CXLV|I  iii  iniimam  B  vanria  :  primum ,  osicndi  potius  posse,  Eiigenam, 


cum  Jo.iiinc  «oslro  familiaril.ilem  perveuit ;  idrpic  in 
ipsa  Caroii  Calvi  rcgia  versaiis.  (lompeliat  enim  S. 
Prudenlius  in  libro  suo,  qui  inscribiliir  *  De  prac- 
(Ifisliuaiione  coiiira  J.  Scolum  i  (Lrigenam),  quiqtie 
liber  eo  ipso,  ciijus  meniioncm  fecimus ,  Joamiis 
Scoii  de  praedestinaiione  libro  provocaiuserat,  euin 
ul  homir.em,  antiqua  jam  lamiliarilalc  sibi  conjuii- 
ciissimum.  In  ipso  libri  exordio  {c) ;  <  Blasphemias 
luas  »,  ait,  <  Joamies,  percurso  pciversifaiis  Uiae 
libro  co  nioleslius  accepi,  qiio  le  familiarius  ample- 
ciebar,  peculiaiius  diligebam  »,  ei  in  line  cjusdem 
libri  {d)  liaec  habel :  <  His  in  iiomine  Dci  pi-o  caplu 
mcae  piisilliialis ,  luae  quoqne  correclionis,  Fraler 
Joannes,  gratia  exaralis  libet  succincte  singnla  ad- 
iiotare  i.  Aiqui  S.  Piudcntius,  puenilus  cji;  llispauia  G 


eisi  sub  liiiem  anni  DCCCLXXU  adh-.ic  vixil,  lamen 
anlc  animm  DCCCLXXV  moiiiiiim  essc,  qiiam  etim 
past  huiic  ipsiim  aununi  vixissc ;  dcinde,  eiim  circi- 
lcr  aimum  DCt-CXLV  ailuha  jani  liiisse  aciaie  aiqu« 
abomui  (locirinac  genere  in»irucium.  Aique  hinc, 
dum  illorum  lemporuni,  qiiihiis  haud  facile  ante  iri- 
cesJmiiin  vilac  annuni  quisiiuani  lalein  sibi  doclrinaft 
gloriani  par.Tire  poluit ,  ralioncm  habticris  ,  facHv; 
nobiscumcolliges,  nalum  videri  Lrigenam  inicr  DCCC 
el  DCCCXV  fere  p.  Chr.  nat.  ainios. 

Yerum  ulcunqtic  res  se  habei,  hoc  cerle  non  ve- 
rcmur,  ne  quisnobis  opponal  Slaudenmaierum,  euin- 
que,  qui  hunc  secuius  csi,  Schlueierum  (j) ,  ipii 
Erigcnam  ciiciier  aimuni  DCCCXXVIIJ  nalum  esso 
volunt ,   his    usi   ralionihiis  (A)  :  i  Circiler  aimuiu 


pairia  in  Gailiam  deduclus  ibique  educatus,  com-      UCCCLHI  Erigena  jam  fama  salis  magna  e.\cellebai » 


pluvcs  annos  ante  dioecesin  Tricassinam  ipsi  man- 
daiam  mandandamve  in  Cai-oli  Calvi  aula  vixil  (e), 
lilterarum  sludiis  nnicc  ('.ediius  :  anno  aulem 
DCCCXLVII  eum  jam  suscepisse  invenimus  dioccc- 

nin  Tricassinam  (0-  0"«^*^  ^4'"^  ''3  '>'"l«  nemo  non 
libenlcr  adscnlietur  Thomac  Mooreo,  in  his  rebus 
Lauiganum  scquenli,  qui  piital,  circiler  aiinumi 
DCCCXLV  Erigenam  ad  Gallos  vcnisse  (g). 

Quodsi,  qtiac  adhuc  de  Scoli  :ieiale  dispuiuta  sunt, 
u\  quod  facile  crediderimus,  a  vero  non  abhorreni, 
Guilchuo  Miilmcshuricnsc  accersito  cerlius  quoiUtni- 


(vjdimtis,  hoc  ipsijampUiribusannis  anie  eum  annum 
conligisse)  :  «  scripla  ejus  juvenilem  spiranl  animi 
ardorein  (lalia  argumenta  jam  per  sc  admodu:n 
esse  soleni  iiiiirma;  praeterea  ,  si  llockio  (/)  crcdi- 
nnis,  omnia  alia  invcnimus)  :  iiaque  coniidenii^, 
Erigenam  illo,  de  quo  diximns,  lemp&re,  viccsimum 
quinlum  \'i\&^  annum  egisse,  stalui  polesi  >. 

CAPUT  11. 

Qme  in  Joanne  Scolo  fuerini  erudiiio  aiqm  lilUriie, 
et  urde  eas  perceperil. 


modo  naialis  e]us  annus  consiiiui  potesl.  Is  igilur 

aniifi  lissimus,  quanium  reperimus,  auctor,  qui  data  ^     Rccognoscenlibus  nobis  tanlummodo  ea,  quae  jam 

opcra  dc  Erigeuae  historia  egit,  quemque  posleriores      proximo  capile  de  Scoto  dispuiata  suiit,  proniptum 


chionicorum  scriptores  hac  in  i-e ,  ul  (it,  ad  vcrLuni 
foiG  sccuti  sunt ,  duobus  locls ,  quos  ex  «  inefllli.s  » 
cjus  libris  Thoma.s  Galeus  inlegros  cxscrip3il(/i),  sa- 
tis  aperie  docci,  Etigenam  adullajam  aciaie,  ati^ue 

(fl)  Cf.  snp.  tol.  l,  not.  c. 

Ib)  Cf.  rSat.  Alex.  Hisl.  cccles.  s.icc.  IX  X  ,  diss. 
V  §  VI.  iS.  VH;  Uiit.  liit.  deta  t'raiKe,{om.  V  p.  422 
inod.,  p.  2154  extr.,  p.  229  med. 

(ci  Cf.  Maxiuia  biblioth.  vci.  Palrum,  tom.  XV, 
p.  'i()8  n. 

(0»  Cf.  1. 1.  p.  fiiri  B. 

{c)\:\  tpjiiErigcnaipuxpK^fiiil.Vid  siip. col.  Lnot.c. 

(f  Cr.  tiiir.  liit.dela  Frofiee,  lom.  V,p.  i^Useq., 
et  qut  ibi  l.iiidantui  auctorcs. 

[(f)  Cf.  Hisluria  c]us  Ilib.  Vul.  I,  cap.  13.  Vers. 


propositum(|ue  erit,  haud  vulgari  iiliim  homir.em, 
quae  ejus  aeiatis  esl  raiio,  doctrina  excellnisse, 
alqiic  adeo  iiilcr  ipsius  aequalcj ,  qui  hac  in  re  ipsi 
compararelur,  vix  invcnlum  esse  qucmquani.  Qiiae 

Ceriiian.  Vol.  I  p.  55L 

(li)  Cf.  Thoni.  Gale.  1.  1.  tesiim.  p.  5.  7. 

\i)  Cf.  Gale.  I.  I.  p.  7. 

(;■)  Cf.  ejus  librum,  qticm  sup.  col.  4,  nol.  g  Uvi- 
daviniu^i,  p.  IH. 

{k}  Cf.  Staudcnmaier  Joh.  Scol.  Erigena  imd  die 
WMssenscbafi  sciiicr  Zeit.  ErslcrTh;il.  Frankfml  a- 
M.  185i  p.  Ii6  scq..  ubi  tamci!  in  iiiia  pag.  12G,  ul 
cx  iis,  qiiac  seguuntui',  palel,  pio  SfjS  mcndose  scii- 
ptiim  c;U  Si)8. 

(/)  Cf.  liiiruin  co\.  C,  not.  g  lauil. 


9  DE  VITA  ET  PR.4:CEPTIS  J.  SCOTI.  —  1'ARS  I.  \o 

Scoii  (loctriiia  hic  paulo  accuralius  esl  perse^jucnda.  A  locos  ahlegari  possimtis,  lli  vero  locr,  quain  panun 


Seioel  laincii  at(jue  iuiivor:ie  ila  mor.ilunt  e&se  volu- 
niiis,  quidquid  Loc  loco  ip»i  lancUs  UibuaUir,  id , 
iiistejusaeialis  iialila  ralioitc,  ipsi  iribuiiiiHiioDesse. 
Primum  igiiur  saiis  inagnam  in  eo  depreiiendi- 
miis  laiinarum  lilteraruui  cogiiilioiiem.  LaudaiBoe- 
iliium,  PJiiiium,  Virgilium,  Ciceroiiem,  alios;  quos 
magnam  pariem  ipsc  legil  («).  Pluriraa  latioc  scri- 
psil ,  cjusque  oratio  lam  poetica  quam  prosa  esl 
perspicua,  plena ,  iere  elogans.  Quo  factum  esl ,  iil 
adeo  Clirysoslomi  eum  coguomine  honesiaverinl  {b). 
Deiiide  eiiani,  id  quod  ccite  aihiiirandum  est,  grae- 
cae  lingiiae  scientiam  sibi  coniparaveral;  nec  eam 
mcdiociem.  Esl  quidem  ,  iil  e.v  anliqiiis  Graeciae 
sctiploribus  classicis  vix   uUum  legisse  vidcatur  ; 


ponderis  soli  per  sc  haheant,  luco  est  eiarius  (i). 
INec  desunt  alil  loci,  iibi  Erigena  nianifestos  EXX 
Interpretuirj  ei  vulgatae  versionis  errores  amplexus, 
c  dehebraica  veriiaie  >  nihil  co^^ilal  (j).  Libro  V  de 
Div.  Nat.  eap.  oSita  scrihii  :  <  Jcsaphal  composiium 
ost  ex  «Kw  cl  Cwfur.  VA  t««  quidem  niullas  inlerpre- 
taliones  habel;  inierpielaUir  eniin  visibilis,  ani  Do- 
minus,  aut  gloria,  ani  existens,  aiil  crai,  aiit  est,  ct 
futurus  est;  Cayar  aulcm  verlitiir  in  jiidioiuiit.  » 
Qiiod  cerle  scripiuriis  non  fiierai,  si  iion  cx  Giaeco. 
aliquo  llcbraica  sua  sustnlissei,  sed  ipsc  hebiaiciifr. 
sacroriint  bi!)lioruin  codicem  cvoUisset  (/.).  Hiic  ac- 
cedil,  qiiod  ipse  de  divis.  Nat.  Y,  '■1  med.,  iibi  in- 
terpreialionem  nominis  « Cherubim  »  proponit,  ejus 


verum  inter  Patres  Ecclesiae,  qiiosvocant,  loiige  b  ijiiei-ptelalionis  anclores  laudat  Pseudu-Dionysium 


melius  novit  gratcos  qiiam  ialinos.  illos  saltem  sae- 
pissime  lesies  proferl,  illos  plurima  laude  prosequi- 
tur(c).  Scriplis  suis,  praecipue  (}ua<i  sunt  <le  geiicre 
p<»elico,  mulla  Gracca  inseruil;  in  car«iiiiibus  ejiis 
inlegri  versiis  graeci  reperiiintur  (d)  *.  Noniiiillos 
(liioque  Pseudo-Dionysii  Areopagilae  libros  et  Scho- 
lia  Maximi  ciijusdam,  qiiae  et  ipsa  subdiliiia  dicun- 
lur,  rege  Caroio  Calvo  postulante  [e)  e  graeco  ser- 
mune  in  lalinum  convertit. 

Quod  vero  fuerunt,  qui  vel  heliraice  et  syriace 
Erigenam  scivisse  suspicarcniur  (f),  eos  certe  opi- 
niofefellil :  satis  enim  apertiim  e$t,  nisi  paucissima, 
nec  ea  lam  hebraica  aul  syriaca ,  qtiam  super  he- 
braicis  ei  syriacis,  ipsum  non  lenuisse.  Uiio  tantum 


Areopagitam  el  Epiphaniiim,  ciijus  librum  t  de  H*;- 
braicis  Nominibus  >  ciiat. 

Cave  tamen  credas,  nos  hac  dispiilalionc  do  Scoii 
laiidc  qiiidquam  rielraclum  yelle.  Verum  neqiie  in 
virlutibus  eis  commemoiari  vohiimus,  qii!i.e  iion  es- 
soiit,  et  brevi  patebii,  qnam  haec  ipsa  (lispiiiatio  ad 
aliam  de  Scolo  quaeslionem  dijudicandam  pertiMeui. 

Qiiidiiuid  Scoii  temporibiis  praeter  saci:>s  lilieras 
iii  scholis  docebatiir,  liberalium  ailium  fere  finibus 
circumscripUim  erat.  Neque  inter  ejus  aequales  in- 
ventus  est,  qui  harum  arlium  fere  liwes  uitra  ea, 
quae  lum  in  hominum  manibiis  essc  solebani,  com 
pendia,  u!io  modo  proferret.  Jure  igilurjam  laudan- 
diis  est  Joannes,  qui  tanlam  ciim  hisce  libris  con- 


hco{(j)  syriaca  quaedam  alferl,  sed  ita,  ut  ipse  in-  ^  irasisso   videatur   familiantalem.  ul  omnino  in  i>s 

,:    ...      ^-      o.    -i: ,  .1 ...t        •-  .         '-'    .  .  -  .  


diiel,  sese  S.  Basilioeu  debere,  Hebraicorum  saepius 
quideui  meiitionem  facit,  nec  lamen  dociius  ;  quippe 
(fuae  el  ipsa  snis  oculis  ininime  inspexcrit.  Al^lega- 
mur  (/*)  ad  locum  in  libro  II,  cap.  20  de  divisione 
Naiurae,  ubi  legilur  :  <  terra  autem  erat  invisibilis 
et  iHConiposita  »;  sic  transtulerunt  LXX  Interpieles; 
seu  secundum  hebraicam  veriialem,  i  lerra  autein 
eral  inanis  etvacua».  Eodemjure  a.i  pUires  eiiam 

(a)  Cf.  de  div.  Nal.  i,  56;  ni,  11;  rv,  7;  iii,  5i- 
5Lsi,  10;  1,  55;  ti,  17;  ni,  55;  i,  45,  43,  8,  10,  7, 
59  cet.  De  ptaedesi.  xvm. 

{b)  Cf.  Staudeumaierum  p.  206 ,  Gaio.  tesiim. 
p.  15. 

(f)  Platonem  saepius  citat;  nec  tamen  ejiis  libios 
ipse  videlur  exciissi.sse  :  cf.  de  div.  ni,  56.  Si  «ir.cm- 
qmuii ,  Aiisioi.eiem  ."?uis  oculis  viderit  ;  cf.  Hoger. 
Baco.  apiid  Wood.  llislor.  univ.  Oxon.  I.  p.  15. 
Deinde  cf.  «te  div.  Nat.  ii,  29;  iii,  21,  26,  27.  50.  52, 
55,  5i;  IV,  16;  iv,  1;  ii,  28;  iv,  3;  v,  23;  i, 
10,  ci-t.  cet. 

{(t)  Cf.  edit.  Schliioleri  p.  :>y7,  601,  602,  603,  mi. 
009.  iAiigeio  Mai.Ciass.  Aiiet,  lo.n.  V,  p.  431,  ri8, 
440,441,  442,  .i50;  uifra  carinen,  11.  V.  \l.  Vli. 
YIU.  Aui/nadv.  Eda.) 

[e)  Cf.  iiilVa  Cap.  111. 

(/)  Cf.  Joann.  ScoliiS  Erigena,  odcr  von  dem  L'r- 
spruiig  einer  chriiitiicheii  Pliilosophic  uud  ihrem 
heiligen  Deiuf.  Von  Dr.  Peior  Hiori.  Kopppnha2;eii 
■1825  p.  44  scq.  Hegel's  Ycrles.  uber  dic  Gesch.  (Icr 
Ptjiios.  lom.  III  (^opera   oinnia  Vtil.  XV)  p.  ICO  101. 


iiabiiaverit.  Certe  enim  ,  etsi  illos  lihros  non  omnes 
omnibus  locis  nominat,  res,  quas  conlineut,  satis 
sihi  cognitas  luisse,  ubique  scripiis  suis  declaiai. 
Cujus  rei  argumento  singulos  locos  allegare  lonjjimi 
est,  iKiqiie  necessarium  arbitrainur  (/).  Nam  supra 
jam  Malinesburiensem  audivimus,  ciim  ila  narrarel, 
.  Carohmi  Calvum  « miraculo  scienliae  »,  qiia  fuis.set 
Scoltis,  captum,  in  omniblis  rebus  ei  plurimum  iu- 

Sitiii  auiem  Ilegelii  de  Scolo  tol  feie  erroreii,  quot 
dicta. 

{(})  Cf.  dft  div.  Nat.  11,19-20. 

(it)  Cf.  Iliort.  [.  1. 

(/)  Cf.  SlaudcimiaiiM'  p.  20G  seqq.  not.  5.  .\l(jiie 
ea  ipsa  locutio  :  <  Hebiaica  veritas  »  procnl  (iuliio 
ad  S.  Hieronymi  versionem  speclat;  hnjiis  eiiitu 
D  iiiiid  numeu  fuit. 

(;■)  Yelut  de  div.  Nat.  11,  29,  iibi  locum  illum 
psnlm.  cx  "(Yulg.  Cix)  v.  5  omnino  perperam  con- 
ver5'.iii»  liNbei. 

[ii)  Siilleni  eiiim  ,  opinaiimr,  Heiuaiciiui  iiomeii 
•jrwTirV  {Ji'huscftapl'.at)  mm  scrij^si^^ct  Josaf.ltui,  la 

Graecis,  quippe  qiiibiis  iiiieia  li  d<'s;l,  et  irsde  Vul- 
t,'alae,  qi.iaiii  vocanl,  mos  <>:l ;  n{H|ue  soivisset  lioc 
nomeii  iii  lau  (([iwl  ilfebraiciim  noii  Cbl)  cl  kk-^v-i-, 
sed  iii  .T.T  [JcUo  [vul!\)  et  'C-lU'^  rschnpliul). 

(/)  Oiii  tamen  singnlos  locos  inspioere  veliietii, 
adeal  de  div.  Nai.  I,'l6,  ^22,  :^9,  52,  55,  59,  iG.  57y, 
111,  38;  V,  4;  praccipue  111,  5i-5(>  el  de  praedesl. 
cap.  XVIll. 


*  Immo  iniegra   cnrmina  Graeca  composuii,  in-      Calvi  aevo  migrasse  Adicnas  lostamia,  qu;.o  iitfid.  a 
compta  qwidem  ci  horrida,  nec  in  Eranciam  Caroli      nobis  ediia  Jeuuntur-  A.mm.uiv   Emr. 


U  I)E  J.  SCOIO 

dalsisse.  Uiiiim  luiiior.  hcc  locu  mor.eiiduin  csi»e  \m- 
l:uiuis.  Scoiutn  iiosiruiii  «ie  iclius  niattK-iniilicis  di- 
.Sj[.iui.'^iileiu,  itiiniui  liuaiilitin  a  iniiliiotti-ciiic.i  sublili- 
laUi  altcssc  (!c{it'eiictt(li  :  (|uoil  ctiin  altiis  ipsi  itsu 
voiiil,  liiin  veio  {>.k  div.  Nat.  l}l,ol— 3(i),  iibi  |jiu- 
lilms  cxplical,  qiini^  siiii  do  incjisura  lciirtc,  lunae, 
cci.  ccl.  verisiuiiUinij  viiicaniui'  (//). 

Il;uit!c  co  ju;fveNtitiii  csi.  ul,  «itiao  in  Jicinnc  fiieril 
('liilosopiiiuc  cl  tlicolugiae  sciculia,  ilciiKittsliaiiduMi 
sii. 

Ccniiiii  igilur  cxpliiiatuitKiuc  itabcinits,  ouiniuin 
CHiiitii  rciuin,  iiuac  ilia  aelatc  a  llieoiogis  (lisceban- 
liif,  ipsiiiii  salis  j.'uaritin  fuissc.  Quanlopcie  graccis 
cccicsia;  l*aifiliiib  sese  dedctii,  jain  sitpra  exposiluin 
cs!,  iiec  iicriiiii  tlccaniarc  libel.  :  el  latinos,  eisi  ra- 
rius  cofuin  tcsliinoiiia  pfofert,  laincn  idco  iiou  ne- 
glcxit.  Av!i.Misiiiiuiii  iiuidcin  pluris  lcre  aesliinare  el 
diltijcniiifs  icgissc  videliir,  quam  ulluin  de  grac- 
eis  \bj. 

Sacrani  ileindo  Sciiplurani,  (|uo  sludio  pervolnta- 
vii  ?  Qititni  (unuiuni  Yiriuni  intcntione  accuratissime 
cK.tlicarc  cOiiatus  est?  Initutnera  liujus  diiigenliac 
argunicnta  vel  solis  dc  divisione  Nalurae  libi-is  inesse 
vidotniis.  -Ncc  deiru|uc  alia  dc  causa  {iori  poluit,  ul 
tits  iii  doclissinioruin  itiniiinuin  de  rehus  llicologicis 
dissousiunc,  id  quod  nio\  pcculiari  dispuiatione  per- 
seqiicniin  (r),  a  gravissimis  \irisetipse  ad  scriljcn- 
dum  sii.  iitipuisus. 

Ouod  auiciti  iii  llieo'ot,'iae  iincs  ingenio  suo  pliilo- 
sopho  niniis  acre  pcrmisissc  dicilur  iniperium,  licel 
veviini  .sit,  liaiic  iaincn  sonicntiatn  nosiraiu  irritum 
non  facii. 

Jaiii  vcro  in  pliiioscpliia,  qiticunqiic  idonci  liujus 
rei  jitdices  stit.i  ,  Scoio  prae  otnnibus  ejus  acquali- 
hus  nalmatu  dcferrc  Jtoii  dtibiiant.  Prodeal  vir  cclc- 
bcrftinus,  J.  Hruclvcrus,  qui  in  criiic;i  philosopliiae 
hisioiia  {d)  ita  scripsit  :  «  iNemo  lioc  scculo  (ix) 
philo.^opiiiuc  iuude  magis  &itiin(iit,  qitain  J.  Scotiis). 
Et  dtiadc  :  t  Sapieniis  nomett  ob  ptiiiosopitiae  noti- 
fiam  prorsussingubi-cu»  accepit.  —  In  pnsillo  (Scolij 
corporc  nKiguum  habiiavil  ingenium  —  siqtra  mo- 
dum  acuUnn  cl  exediens,  sic,  ui  nemo  illi  ista  ae- 
I3(e  in  pliilosopiiia  praestiicrit  >.  llis  Druoiiori  di- 
ciis.  quibus  plura  ejusdeni  auctoris  addcre  possc- 
miis  non  miiius  Scoio  honorifica,  omnino  conscn- 
tiuni  alii  viri,  quoruin  judiciuiu  el  ipsuni  pltiriini 

iu)  Qmre  Sclilucu^»'uni  eiiiim  in  co  errassc  credi- 
mits,  qiio.l  (p.  Itl)  dictl  <  Carolus  Calviis  rcx  Sco- 
tuin  Parisios  voc;»vii  et  magistrum  in  matliesi... 
ct.usiiiuit  ».  Cacicriiin  id  quoqiic  latcndtnn  rsl,  nul- 
iiiii)  omitiuu  a  nobis  itsicin  rcpcrtum  essc,  cujus  au- 
.itifiliilc  coiifisus  Scblitciurus  Itoc  dixissc  putari 
»iuoal. 

vi-)  Cf.  (ic  div.  N.d.  I,  i"^:  IV,  U  (ubi'«  scioiiiis<i- 
muiii  divinissiintmiqnc  ibcologum  >  *  tauluiu  ct 
lam  m.igniiiii  virum  >  euni  aiipelhu,  aliis^uc  prai!- 
tcroi  laudthus  orual,  ncc  iton  diligcnlissiiiiaiii  cjiis 
tcciionciu  ostcndit),  I,  -i;>;  II,  15,  iO,  'i',,  28,  2i); 
11).  8    U»,  cot.  ccl. 

fci  Ca;>.  IV. 

{'ij  Cr.  1)111   UKcdil.  Lipsicns.  i7-i1\  p.  Gli  <cq. 

(*)     f.  Ur.   Hi>r|<.  1.  i.  p.  o!>  si'qq  ,  Tcnueniam. 


COMMLINTATIO.  '  12 

A  apud  nos  pondeiis  cssc  dcbel  (e).  Atqiie  de  industria 
eos  tiiittuin  lioc  loco  (cstes  adiiibuiiuus,  qui  ipsaui 
Erigenae  pijilosopliiatn  siinimo  opcre  dctesianliir. 
Qita  dc  rc  ilcriuu  Dfuckcri  verlta  Iranscribcre  li- 
cciit :  pr;u?scflim  qiiutn  siuiiil.  idtpiod  iii  cxtromn  hii- 
juscapitisparlenobis  usiii  crit.aprriissiutedcclarun!, 
qualis  hacc  ipsa  pliilusopliia  liieiit.  Ail  igilttr  ]>ru- 
ckerus  (/),  oimicm  Scoti  pirtlosopiiiam  hiic  rcdirc  : 
(  Omnia,  qunccunqtie  sunt,  ii.-.it  radicalilor  moilo 
cl  virtuaiitcr,  sed  ct  esscniiidiler  in  Dco  continori, 
aiqiio  adco  oiunia  cx  Dco  ah  aoicriio  progressa  essii 
et  nuxissc,  inquc  varias  classos  iiiicriorum  ct  supe- 
riorum,  dctcriorum  niciiorumque  cmliim  distincta, 
tandcin  in  funtom  origincmquc  suam  (id  csl  in 
Dcuni)  redilura  csse  ».  Jurc    de   eadetn   Erigenac 

"  phtlosopltia  hoc  quoque  lcgilur  apitd  Bruckerum  (</) : 
<  Qiiae  quamvis  exlcrna  diaiecticae  methoilo  ira- 
cJandique  ordine  Arlslotelem  referat,  quem  Scotu.><, 
Graecae  linguae  accuraie  gnarus,  iegisse  vi-Ietiir, 
tola  lanien  Alexandrinum  Pialimicorum  rccentioritm 
sysiema  exprimit,  apcriumqiic  facit,  totam  citm 
(Scotum)  mclapliysicam  suam  ex  Psoudo-Dionysio 
(Areop.igiUi)  hausissc,  ct  juxta  horum  philusiiphu- 
rum  piacita  phiiosopliuri  >. 

Atquc  de  Scoli  doclrina  saiis  dictum  esu  Vcnimus 
ntinc  ad  id,  ciijus  gratia  lotam  illam  disputaiioucm 
lioc  loco  inscruimus ,  unde  Scotus  doclrinam  suain 
jiorceperit. 

Quamquam  ca  «'ieialc,  qua  nostro  judicio  Erigena 
C  naiusesi,  seculo  nono  ineunte,  per  totam  Scotiam 
atquc  Angliam  litterarum  sludia  oninino  inlcrmurtua 
jacehant,  i.anicn,  sive  in  Scoiin  natalem  locunt  ha- 
liuit,  sive,  id  quod  nobis  cerlissimuin  visum  est,  iii 
Anglia,  uiroque  ccrte  loco  prima  eruditionis  atque 
doctriiiae  suae  fundamenta  faciilime  sibi  constiluerc 
poutit.  Asscrus  quidem,  vir  illc-  dociissimiis,  ciijiis 
lideiissima  opcra  in  exciiandis  liltcrarum  siitdiis 
Alffcdiis  magnus  utcliatur,  in  ca  ipsa  regione(/<), 
qu:t  Erigciiam  natum  vidcri  diximiis,  non  soltim 
cducatus,  vcrum  eliam  erudituscsl.  Nccntullo  postca 
hoc  factum  esse  constat. 

Cunsiderantcs    aiitem  ,  quantam   rerum   copiam 

quam  accuratc  cogniiam  iiabucrit  Erigona,  sine  itlbi 

_^  ditbitatione  rojiciuiurad  Hiberniam.quaeillisiempo- 

ribus  et  norcntissima  optimarum  artium  quasi  sodcs 


Ilist.  Philus.  Vol.  Vlll,  pars  I,  p.  Gu  scqq.,  dorlis- 
siini  Bcnediciini  e  cmigi^egatiune  S.  Mauri  in  ilist.  j 
Liu.  tom.  V,  p.  417,  ccl.  cel. 

(/■)  Cf.  1.  I.  p.  C21.  Qiiarc  hic  ad  Erigcnae  philo- 
so|diiain  dcclarandain  Brnckcri  poiiiis  verbis  tiii  nia- 
liiffimui»,  (|uam  iioslris,  esl,  opinauitir,  in  promplti. 
rSoijiic  magiio  opere  nos  movoi,  quod  uinhi  cl  iloiti 
tilior.  qiti  svllabarum  aucupum  vclil  agorc,  in  his 
Bnickcri  vorbis,  (luac  roprcliCiiual,  facili  tjpora  in 
Vciiiro  possil. 

ir/i  (.1.  I.  I.  p.  020. 

(/.')  Iii  paric,  iit  ifiMlilitr  (of.  siipra  Cap.  I)  dioe- 
ccsis  Mfiioxoiisis  :  alquc  in  ii»sa  .Menovia  Assoriis  ad 
liileras    inr.itltiiii.    (il.    .Muhill.    aiiiial.    Boncd     til) 
xxjiviii.  !i.  71. 


13  DK  VITA  ET  rR.FXEPTlS  J.  SCOT!.  —  PARS  I.  t4 

crai  (a),  ei  ab  iiiiuimcra  propemoiliini  cxleruruin  A     Hincjain  satiscxisiimari  iicm,  ({uibii&ex  foiiiibiis 


Iioiiiiiiuni,  qiii  :id  liuercn;in  slutiia  se  applicabnnl, 
iiiulliUidiiic  pficbaUtr  (<*).  lliberniae  igilur  eiiain 
Scotus  iioslcr,  iil  conjeclnra  itla  quiiicin,  al  cenis- 
(Uma ,  assc(iiii  possnmns,  salietn  polilioris  illius,  qua 
valuil,  dO(;triiiac  sunnnaui  dobebal :  hic  laliiiae  cl 
graecae  (t)  lingiiac  praoc(>plores  nancisci  polcral, 
iiic  bonarum  ai  liuui  ,  liic  ilicolo^iac  cl  aoiiiloaliiu 
(lialeclicae  philusupliae  (ti). 

llaec  coiijectura  onmino  vera  esse  dechiralur  illo 
S-  Prudcniii,  episcopi  TricassiiiJ ,  loco,  quein  supra 
aiiuliinus,  quo<iue  hic  doclissiiiius  vir ,  Scoti  et 
nc(|ualis  et  e\  aniico  adversarius,  ipsi  (e)  :.t  Te 
lioluin  oinniura  »,  ail,  <  acuiissiinum  Galiiae  traits- 
niisit  Itibernia ,  ut ,  quae  nullus  absque  te  scire 


Erigeiiae  pliiiosopliia  proYt>nerit,  euniquc  in  Gailiti 
primmn  illos  Pseudo-Oionysii  libro?  cogiioviase. 

Alque  hoc  luco  non  esi  praetercunduiii,  quod  plu- 
rhiii  auctorcs  de  luiiginquis  ilineiibus.  (loibus  Eri- 
geiia,  anlequain  in  Galliam  pi^uieclufsit,  et  Graeciam 
ei  Orienteni  sludionim  causa  perlustravcrii,  p.ir- 
tiin  c&nfideniius,  parlim  tiiiiidius  ineniiunem  factTe 
solcaiit.  Quibus  scnnonibus  nuliam  prorsus  fidem 
adhibendam  esse  censcinus.  Taiitiini  eiiim  abcst,  iit 
ulia  sutis  iirma  auclorilate  aui  alia  ralione  iiitatitui -, 
lit,  quibus  oinniiiO  expugiienlur,  in  niciliuiii  jirfwVrri 
queant.  Baleiis  igilur  el  Pitsous,  qui  <  hisloiiam  lii- 
terariam  Uiilaniionuu  »  coinposuenint ,  quantunn 
nos  quidem  schnus  ^f),  primi  de  illis  peroijriuaiio- 


poierai,  luis  eniditionibus  obtinerei;  sed  absit,  ul  g  «ibus  scripsere.  Verum  IVusira  ipsus  iis  dcli-iidiMidis 


Oclticu  cloqueniiu  luas  nubilaiiones  admittat  i. 
tjuid  hoc  looo  apertius  ?  Expressis  fere  verbis  Eri- 
gonain  in  ilibcrnia  erudiiuiu,  atque  iia  in  Galiiam 
profectum  esse  connrniat. 

Diviii.us  niodo  t  dialeciicam  philosopham  >  a  Scoto 
in  Ilibeniia  disci  potuisse,  ipsam  philosopliiani  non 
comniemoranles,  quum  laiuen,  ut  in  priore  hojus 
c:ipitis  parie  vidimuS(etiam  illius  satis  periius  fuerit. 
tloc  ideo  facUim  esl,  quod  sola  illa  dialoctica,  iu 
«pia  externa  Erigenianae  philosophiae  fornia  cerui" 
li.r,  cs  Hit^eriiia  ipsi  profocta  esse  polest :  ipsa  ejus 
pi.itosophia  ,  id  quod  jam  ex  Llruckeri  voibis,  qiiac 
sitpra  (f)  uliiuio  loco  posuimus,  pianuni  est,  aliunde 
venit,  llnjus  rei  luculeniissimum  ipsius   Erigenae 


atqiie  aQiriiiandis  conalos  esse,  jam  ox  Uru(l<ero  oi 
Thonia  Galco  {j)  intelligimus.  Mulliini  deiude  iri- 
buunl  iis  verbis,  <[uae  ul  <  ipsius  Erigenae  voibu 
Rogenim  Bacoiicm  iiioinoriae  prodidisse  logamiis 
apii.l  Anl.  AVood  (k),  duiumodo  Jtogerus  Haco  da 
eoium  auoiore  noii  erraveril  (/)  ».  Nos  auioiii,  si 
quid  videmus,  ciiani  hoc  fatcudum  esse  arbijrainur, 
ne  liaconi  qiiideui  illa  verbu  necessariu  adseribcnda 
esse.  Ita  euim  illo  looo  scripium  cst :  <  Uugorus  si 
quideui  B;»conus...  pro  fidissimo  euhi  (Scoiuni)... 
linguaruio  iiiierprele...  depraedicat  (in  glossis  siipcr 
libniiM  Aristoielis  dcsocrelisseereioruui —  in.  scilpi. 
p.  4) ;  cui  irihuendum  porro  censet,  ([uod  libris  (jui 
busdam  Aiisloielicis  veris  ac  geuuinis  fruim<;r.  iNon 


testimonium  proponemus,  quod  exsiut  in  prooemio  C  rtiiqui  tocuni,  uicjuit  iite  Joannes,  nec  templum,  t.i 


a..l  <  Soiiolia  S.  Maxiini  in  Gregoriiim  itieulogum  (g)i. 
Eo  iglUir  loco  paucis  vorbis  totius  philosoptiiae  suae 
indolem  accurate  describii,  huic  descripiioni  ita 
praefatus  :  <  Forlassis...  noii  lam  dcnsas  subierim 
catigiii.es  (S.  Maxiiui) ,  nisi  videreia  praefaluin  B. 
Ilaximuni...  in  processu  sui  operis  obscurissimas 
S.  Dionysii  Areopagilae  senlentias,  ciijus  symbolicos 
llieologicosque  sensus  nuper  vobis  (h)  siniHiter  jii- 


quil)us  plalosophi  consueveruni  componere  ei  ropo- 
ip^re  sua  operasecreia,  quac  non  vibitavi,  nec  aii- 
queinperilissinium,qucincredidi  halkore  aliquoni  no- 
tiliam  descriptis  phitosophicis,  queni  uon  oxipiisivi». 
Quae  igitur  verba,  si  ne  Uaconis  quidem  sini,  in- 
certiuseliam  est,  nam  siut  Erigenac.  Esio ;  haboantui* 
cl  Baconis  ei  Erigonae.  Qiiid  iiido?  Nuiii  do  ea  po- 
regrinatione  loquuiilur,  qii;ini  supra  disintii'»?  Cor- 


bcntibiis  transtuli,  inlruduxisse,  mirabilique  inudo  rnerint,  ubi,  quod  inox.faciuri  suinus,  gravioia  a<t 

«iilucidasse ,  in  tantum  ,  ut  nulto  modo,  dubitareir,  ceriiora  ipsis  opposiieriinus  (;«).  Suni  deifique,  qui 

divinain  clemenliam,  quae  iliuminat  abscondiia  le-  puteni ,  vel  ca  de  cansa  Scoii  illud  iier  in  dubita- 

aebrarnni,  sua  hiefiahili  providenlia  hoc  disposiiisse,  tionem  vocasiduin  nou  esse,   quod  (ani  inuiiarum 

«itca  qnidem,  quaenobis  niaxime  abslrusa  in  pracT  rcruin  scientiaui   in  eo  depietiendaimis,  quas,  iiisi 

diciis  IJ.  Dioiiysii  iibris  aut  vix  pervia  seaisusque  in  Orienle,  nusqiiaru  discei-e  polueril.ilis  auiom  Ikm^ 

nostros  fugere  videhaniur,  aperiret ,   sapienlissimo  D  ipso  capite  jaiji  satiaCactum  esse  piaainus.  llcbiaite 

|)raefato  JWaxiino  lucidissime  explananie.  Eseinpti  aut  syriace    Scotus  nescivit  :  graocas  liiieras  iu 


Causa,  iii  uiiuni  de  pluribus  dicam,  quoinodo  causa 
o.^i^nium...  >. 

(«)  Cf.  Thom.  Moore. ,  hist.  llib.  Yol.  1,  cap.  15, 
Yers.  Gcrm.  I,  p.  54l-3.'»4. 

(b)  Cf.  Thom.  Moore.  I.  1.  p.  5.51,  331. 

(f)  Cf.  Tliom.  Moorc.  1. 1.  p.  550,  el,  quein  itle 
cilal,  Usser.  in  episi.  Hib. 

(d)  Cf.  Thom.  laoore.  1. 1.  p.  352. 

(e)  Cf.  S.  Pruil.  de  praedest.  contra  J.  Scouim 
cap.  14.  Maxiina  bitilioih.  vet.  palrum  edil.  I.uj,'duii. 
loin.  XY,  p.  53i.  E. 

(/■)  Cf.  Cap.  Il.-col.  12,  not.  g. 

(tj)  Cf.  Thom.  Gale.  Append.  p.  II. 

{l!)  Gd  csi,'Cdiolo  Calvo.  Cf.  iiilra  cao.  iU. 

[h  Cf.  Ihucker,  t.  l  p.  {>i:i;  Thoni    Gale  !.  I. 


ilibciTtia  discerepotuil :  etiam  tioc  donionstiavimus, 
quo  de  foutc  ejus  phiiosophia  uiaiiavt^iii.  .\ec  ilUul 

teslini   p.  9. 

( ;■)  Cf.  loc.  laud. 

(fi)  Cf.  Histor.  el  auiiq.  L'n:v.  O.vnn.  fGTi  fot. 
Lil).  I,  y.  15, 

(/)  Cl.  liiori.  p.38,30;  SiaudeunKiier.  p.  Ur.-!17. 

(fu)  Celeruni  oiiam  i)i-.  liocliium,  v,  d. ,  tt;s, 
(piao  dicuiijur,  Erigouao  vorl>is,  nuiloiu  ess.*  ;ip|i:i- 
ret;  concedeifS  enini  (I.  I.  p.  35)  de  ilincriijis  ii:i 
sorii>il  :  <  Er  k;uii  wacli  gro.ssoii  li.eis(  n  ,  dio  tr  /;ir 
.\iilsucluui;«  philosophisoher  Werke  iiiid  im  Umgang;; 
mil  (len  Wi-ihon  soiiier  «ifeil  verwt-.iidei  li;.iio,  :.ii  dca 
Ilof  Cciils  des  Kalilcn  »  (huc  ost  :  }ia(jn\i  iii/icnuin 
aa  [jerijar.cnUa  opcra  }>Uih.iopit'Cu  ci  udsapienilisiniot 


iS 


l)E  J.  SCOTO 


quidqiiafii  valoi,  t\no6  a  viris  ilooJis  (q)  animadv^j  - 
siini  est,  siniiiliiiiain  essc  Erigeofle  pliiIo90j»lii:iiri  el 
liidoniiii,  quae  Sankhyiea  voc;siur  el  \ogica.  Neqne 
eiiiin  noviun  aiil  inaudiluni  iorei,  si  ol  Scotiis  elln- 
dicae  iUiiis  phiiosopliiae  auclores  suo  qiiisijiie  Marie 
.«;iLi  ova  puMosque  fecerint  r  el  eos  ipsos  fhiloso- 
phos,  quos  Erigeua  silii  duces  elegil  ac  pneceplo- 
res,  plurimuin  liidoruni  philosophorum  scrinia  com- 
pilnsse  scinius. 

.lain  vero  exposilo  ,  quam  nnlla  probahili  ralioue 
adliihila  rninores  il!i  de  Joannis  noslri  iiinerihus  cir- 
cumiaii  fiierinl ,  pancis  id ,  propler  quod  polissitnnin 
ea  omnino  nulla  essc  piUemus ,  cxplicabimns.  Pri- 
nuin»  igiiur  habemus  fiagineiUunj  epislolae,  quani 
Anastasius  bibliolhecarius,  Scoii  aequalis  et  sunimus 
■admirator,  de  eo  ad  Carolum  Calvuni  mlsit,  qua  is 
quidem  aperiissimc  denionsiral,  se  iiihil  unqiiani  de 
nlla  longinqua  ejus  peregrinatione  audivissc.  Scribit 
oniin  {b)  :  t  Mirandum  quoque  esl ,  qnoniodo  ille  vrr 
baiharus,  Joannem  dico,  ille,  qni  in  linrbus  inundi 
posiius,  quanto  ab  honi  inibus  con  versa  t  ione, 
lanto  credi  potuil  alierius  liiiguao  dictione  longin- 
quus,  laUa  intelleclu  capere  in  aliamque  linguam 
Iransfene  valnerit  (c)  ».  Deinde  S.  Prudeniius, 
qnem  etipsurn  Scoli  aequalem  el  ex  ainico  adversa- 
riuni  faciuin  esse  audivimus.  quo  loco  de  Hibernia 
ul  Erigenae  magistra  Icquilur  (d),  ccrle  cliani  Orien- 
lis  aui  Craeciae  meniionem  injeeissei,  dnra  (|uidquam 
de  his  comperisset.  lliic  accedil ,  quod  millas  oinnino 
ex  Erigenae  scripiis  locus  aderri  potest,  "ul^i  ipse  de 
exieris  philosophis ,  quibusciini  corain  sibi  collo- 
qiiendi  lacuUas  fuerii,  serinonem  facial,  aui  ullius 
peregrinationis  sludiorum  causa  susceptae  meinine- 
ril;  quiim  senq)er  cos  aiictores  alleget,  qnoruin  li- 
bros  in  Hibernia  aiilinGailia  excuiere  potuil.  Quid 
denique  illa  lenipestale  vel  in  Graecia  doctrinae  ac- 
qniri  poiuerit,  non  hercle  inlelliginuis  :  ne  ibi  qni- 
dem  S|ilendidam  tum  phiiosopiiiae  condilionem  in- 
veniiniis :  Athenac  obmntuoiant  (e). 

Atque  haecde  re  tam  lutiii  dii;isse  sulficiat  :  pro- 
trrediainnr  ad  rellqua. 

C.IPUT  III. 

Quae  fuerit  Scoti  conditio  apud  Cnroltm  Calmm. 

Caroius  Calvus,  quum  multa,  quae  Loni  rcgis  sunt, 
in  se  desideranda  faceret,  optiinas  taraen  artes  pro- 
pi<^rea  non  neglexit.  Ericus  quideni  Altissiodorensis, 
qui  eius  aequalis  fuit ,  summis  eum  hac  de  re 
laudibus  oraal  :  nee  est,  cur  hujus  laudibus,  elsi  iii 

quo^qae  siii  iievi  conveniendos  siisceplis  ad  anlam  Ca- 
roH  Cnlvi  v::iiit.  Asimadv.  Edit.) 

{r()  Cf.  Hock.  1.  1 ,  p.  o3  ,  nol.  2;  Ritter.  Gescbi- 
«hic  der  Philosophic.   llamburg.  \ol.  IV,  p.  3GI , 

JiOt.  1. 

(/>)  Cf.  Thoin.  Gale.  lesiim.  p.  8. 

{c)  S>u"nio  esl  de  Pseiido-Dionysii  libris,  quos  Eri- 
{•ena  e  praeca  oratione  in  lalir.ain  converiil.  Eo 
miiuis  igiiii:-  iiobis  dnbilai-ionis  dari  piiiesl,  in 
Graccia  ci;m  fnisse  nogai-libns. 

(J;  (.1.  siipra  col.  13,  uoi.  e. 
•  (ej  Cl.  I5ri;i.ker.  I.  I,  p.  lilo. 

•/■)  Cl.  Siaudenmaiei,  I.  i ,  p.  I,M  l.')'>»,  qni  niaJfi- 
mam    teslimoniorum    lutbam    undiqne  cuiiijcssii. 


C0.MMENTAT10.  16 

A  epislola,  ad  ipsntn  Caroluni  Calvirm  scHpla  conli- 
nenlur,  magiiopere  dillidas,  proptcrea  qood,  qulbus 
nrniari  queant ,  salis  muiia  habemiis  (/*).  i!I?  igiliir 
Eiicus:  t  Yel  inaxinic»,inquil,  t  Vobisaeleriiam  paral 
memoriam,  quod  fainatissimi  avi  Yesiri  Caroli  sln- 
dium  ci-i;a  iinmoriales  disciplinas  non  modu  ex  acqun 
repraesentalis,  veruin  etiani  incomparabiii  fervore 
iranscenditis;  dum  ,  quod  iile  sopitis  eduxil  ciiieri- 
biis,   Yos  foniLnto  i>ni!li['.lici  ,  tiim    beneiicioruni, 

l;iin   aucloritalis,    iisque   qnaque  provehitis Id 

voliis  singiilaie  siudium  efiecisiis,  ui  sicubi  lerrarinn 
magistri  florerent  aftium,  quarum  principalem  ope- 
ram  piiikisophia  pollicetur,  hoc  ad  publiram  erudi- 
tioncni  uiidecunqne  Vesira  celsitndo  conducciet  , 
coiniias    .'^tlraheret,   dap.siiilas    provocaiet , 

1>  Quid  Iliberniam  memorem ,  conlempto  pelagi  discri- 
inine  paeiie  tolo  cnm  grege  philosophorum  ad  liltora 
iiostra  inigrantem?  Quoruin  quisqnis  perilior  esi, 
ultro  Sibi  indicit  cxilium,  ut  Salomoni  sapiemissiino 

fannileturad  votum » 

Atque  inter  hos  viros,  docirinac  laude  Ciuispicuos, 
quorurn  partim  vocalos,  pariiin  ultro  ad  Caroluin 
venisse  ex  Erico  videmus ,  fama  ad  posteros  certe 
prae  omnibus  ceteris  eminnil  Joannes  Scotns.  Quo 
aulem  jnre  recenliorum  plurimi  (jf)  eiim  a  Carolo 
Caivo  arcessitum  dicant,  nos  quidem  profecio  iion 
iijtelligimus.GuilelmHS  eniin  Maknesburiensis,  qusm 
primum  hac  de  re  scripsisse  jarn  ex  Thoina  Galeo  (A) 
culiigas,  quemque  Simetm  IMiiielmensis ,  Maithias 
"NVestnionasieriensis ,  alii  ad  verbum  fere  desc-ripse- 

C  rui!t;sed  Guilehnus  .Maln>esburiensis  tribus  locis  (i) 
iisiiem  propemodum  verbis  :  «  (Scolus) ,  ail ,  relicfa 
patria  Eranciam  ad  Carohnn  Calvum  transiit,  a  qiio 
niagna  dignatione  susceptus  familiarium  partiiim 
habeLatur...  ».  Addit  praeierea  in  iibris  de  geslis 
reguni  Angiorura,  *  concrepantibus  undiqiie  bellorum 
fiagoribus  »  ipsum  in  Galliain  abiisse. 

Quo  tcmpore  ad  Carohini  s<,*cessisse  videatur,  in 
prinio  capiie  cxposniinus,circiterannnin  DCCt^XLV. 
IIuiic,  si  quisquam,  verum  sibi  Maecenaiem  d(?- 
vinxil.  Eaque  Caroli  facililate  ita  asus  fuisse  narr:'- 
lur,  ut  non  magnopero  ageret  Horatiiim,  cui  ab  An- 
guslo  scriplum  ferimt,  i  siimerei  sibi  aliijuid  jiiri;> 
aptul  ?c ,  lanquani  si  convictor  sibi  fiierit  ».  Mal- 
niesbufiensis  quideni  (7)  :  1  (Scoius),  inquil,  liaiis- 

D  igebat  cum  eo  (Caioloj  tain  s.Mia ,  quaiu  joca,  in- 
dividuusquecomes  el  niensao  et  cubiculi  efal ,  miil- 
lae   faceli.ie  ingenuiqne  Iciioiis,  «fuonini  exemp:a 

lii  hoc  aulein  Erici  loco  describeiido  saepins  0  Slaii- 
dcnmaiero  recessimus ,  qiiuni  poliiis  Buliaiiiiti:n' 
(Julii  inen».  toni.  VII,  p.  -.:21  F  —  2i2  A)  sequcn- 
ihim  esse  dnceremiis.  qinim  illum. 

(«/)  i.f.  Hiort.  p.  .oO-^iO,  Siamlenmaier.  p.  I."il. 
Solilnelerus  SitlliMii  hoc  habel,  Scolum  ,  postquam 
in  Cidliiini  se  conluUsset,  a  rege  Carolo  Parisios  vo- 
ealiim  esse. 

(/i|  Cf.  Tboni  GaK'.  1.  I.  lestiia.  p.  5. 

ii)  in  liliro  V  do  i*oiilirK-ibiis  iiu-riilo  (Ga!e.  lost. 
p.  5) .  in  episloia  ad  IVitiini  (inendain  (ex  codire 
riiiianco  MS.  apud  Tbnmam  Gale.  I.  I.  p.  *() ,  i» 
liliiis  df  !'es(is  legum   Anglitr.  il,  ». 

(/'1  Cl,  Gale.  I.  i.  p.  5-(i. 


17  DE  VITA  ET  PR.tCEPTIS  J.  SCOTl.  -  PAKS  I.  18 

hodiefiiie  conslanl  (a),  ul  stinl  isia  :  Assodenu  ad  A  annos  praefuissft  iradiiiir.  Phirinios  iKiIiemus  liiijiis 

rei   aiiolores;   iiniim,   queni    reliqni   seciiii  siini , 


merisam  ccnira  lejjem  aij  aliain  labirlao  parleni; 
pruc^-denlibii.s  poniiis....  Caroliis  froi-lii  liilariori 
pnsi  i|ii:ic(l:iin  aiia,  rnm  vidissel  JoaiiitPiii  »|;rKl»laiit 
leciss*' ,  qtJotl  G;tllitaii:):ii  ooinil:Ueni  onViiikTot,  ur' 
Uane  iiicifepuil  cl  riivil  :  Ooid  (iis!:>l.  iulcr  Stilliiin 
cl  Stolliin!?  Ut>liilit  illi«  soloiiiu^  oonviliiiin  in  aiiclo- 
lein  tU  respondii:  Tabul:i  taninm!....  iNcc  vero  rcx 


queni(|ne  jure  seqtii  poliieriint,  si  re  vera  illius  osl 
(csliinoninin  (c) ,  htic  alieu;abimns.  Kxslal  iocus 
t'pis<o!ae  .Nicolai  I  Ponl.  IVlax.  ad  Carolinii  (.:alviim 
scripliie,  qno  loco,  ul  plurinii  tonlentiiiiil ,  liacc 
suiit  legenda  :  i  Hinc  est,  qiiod  dileclioni  veslrae 
veliementer  roganles  niandamus,  qnalcnus  Aposlo- 


commolus  est ,  qnoti  jniraciilo  soicnliae  ipsiiis  capliis  lalui  iiostro  praediclum  .Joannem   ropraesenlari  fa- 

advcisiis  MrtjiislMim   iicc  diolo  insnfgcic  vellct.  Sic  cialis,  aul  cerie  Parisiis  in  Sliidio  »  (id  cst  scliol;i). 

enm  usiiale  vocabal.  Iicm  cum  rcgi  coiiviv;inli  ini-  <  cojiis  capiial  >  (id  cst  ciipul)  <  jam  olim  ftiissepcr- 

tiisler  palinam  oltiiilissel ,  <(iiae  ditos  pisces  prae-  hibetur,  inorari  non  sinalis...  (/)  k  De  icmpore,  quo 

grandes  a  jeclt)  iiiio  niiniiscnlo   coiaineret ,  dedit ,  liaec  epislola  scripta  sit,  lcgitur  apiid  nnlaeiim  : 

ille  MHgistro,  ut  accumbeiililtus  ditolms  juxla  se  i  Datum  anno  .\post.  noslri  111,  »  qui  csl  anmis 

clericis  dcpiiilireltir.  Eraiil  iili  gigaiiteae  molis;  Ipse  DCCCLX  :  aliidiciint,  circiler  quinque  annis  posl 

percxiiis  corporis.  Tiim,  qiti  seinpcr  aliqiiid  honesli  B  eam  esse  dalam.  Quod  si  hic  illiiss  episloiae  lociis , 

i^iTcnichai,  iil  laetitiam  convivatitium  »?.\citaret,  re-  uec  dubitamus,  quin  ita  sil,  rc  vora  cst  Nitnlai , 


if!iUis  sibi  dnohns  majoribus,  nnuin  niinorein  (tuo- 
hus  dislribuit.  Ar2;nenti  iniqiiitalem  paililionis  regi  : 
bno,  inquit,  beiie  feci  et  aeque,  nam  hic  est  unus  par- 
vus, de  se dicens, ct duo giandes,  pisces  langens :  ilem- 
que  ad  eos  ronvcrsus,  hic  stinl  duo  magnr  derici  im- 
inensi  et^mns  exignns,piscom  nihilominus  langcns». 


Scolus  noster  circa  eos  annos,  qiios  di.ximus,  jam 
pridem  Parisiensibus  lilterarum  studiis  non  soUtm 
inlerfuit,  verum  ciiam  piaefiiil.  Quamdiu  airtem 
postea  eo  honore  ac  loco  manserii,  plane  ignoramus  : 
nec  ullibi  quidfjuam  perscriptum  invenimus,  undft 
appareat,  ulrum   Nicolai  jussu   Iioin;»m  missns  sii. 


llaqtie  Joannes  noster,  ut  videmus,  intima  Carolo      nec  ne.  Staudenmaierus  (p.  16G-IG7)  eum  non  csse 


famili.-^ritiUeconjiinclus  in  ipsa  n^gia  alquein  summa 
homlnum  celebriUile  versabaiur.  Quod  ilem  Pardu- 
lus  episcopus  l.aaduncnsis  teslatur,  qui  circiter  an- 
«tim  DCCCUIl  iia  de  eo  scripsit  :  «  Scoius  ille,  qui 
esl  in  palaiio  ivgis  (Caroli  Calvi) ,  Joannes  no» 
mine  {b)  >.  iain  ex  his  conjicias,   cnm  usque  ab 


missum  affirmai  :  nec  est  quod  nimiac  ipsr.m  le- 
mcritalis  argtiere  velimus.  Consial  enim,  quam  ca- 
rus  regi  suofueriiErigena,  et  hiinc  Ipsiim  regem  eiiani 
aliassummorum  pontiiicum  mandaJa  parum  curas.se. 
Reliquum  esi,  nt  de  gravioribus  quibusJam  iiego- 
tiis,  quae  praeterea  Joaniii  a  Carolo  mandaia  esst» 


illo  lcmpore,  quoadCarolum  venlt,  phirimos  annos  ^  accepimus,  pancis  dictindum  sit.  Quae  «luidem  om 

dcinceps  in  ejus  rcgia  vixisse.  Hoe  auiein  nescimns,  nino  fut^re  dtio  :  alieruni,  ul  lalinc  reilticrtU  ct  iibros 

aii  certius  etiam  coliigi  queat  ex  iilis  Scoti  ca.riTil-  aliquol  Pscudo-Dionysii  ct  Sciiolia  Maximi  eiijtisd.im 

iribus,  (inae  Schhieterus  suae  (jdiiioiii  librorum  de  in  Gregorium  tlieologum  (qnao  itein  subdiiilia  esso 

divisione  Nalurae  adjecil;  qnac  oerie  diveisis  tem-  credijniiir),  alierum,  ut,  orta  per  Paschasium  Kail- 

pnribiis  composiia  sunl,ac  passim   manifestissime  beruim  dissensione  de  S.  Eiicliarisiia  ,  Fpse  quoque 


dtK,oiil ,  etmj  sibi  fuisse  auciorem  ,  qni  a  Carolo  ale- 
retur  (c).  Qnae  res  etiam  eo  snmmt>pere  videiiir  con- 
fMinari,  (juod  ipse  Scolus  in  prooemio  libri  sni  de 
Piaodcslinationc  Caroli  benevolenlia  ac  liberalitatc 
sibi  ol.ligissc  ail,  ut,  quod  lempiis  aiii  lebns  gerendis 
insnmere  «leheant,  id  a  se  litterarum  sludiis  impen- 
>.alu".  Qiioad  hic  niansisse  exislimari  possit,  mox  (rf) 
videbimus  ,  quuni  de  nilimis  ejus  falis  disputabitur, 
Ncqtie  solius  Caroli ,  id  qnod  pattU  ex  Malmtsbn- 
rionse,  Magistnim  dicuiil  Joauiicm  :  venim  cliain 
celebeirimae  illi  i  scholae  Palaiinae  t   multos  per 

(a)  Cf.  Cale.  1.  I,  appena.  p.  88. 
ib)  Cf.  Cap.  l,  cul.  9,  nol.  c. 
[c)  Cf.  Carni.  XI,  4;  VI ,  35-41  ;  II,  00-72;  I,  77- 
8!:  I,4fi-77... 
id)  Capile  Y 


D 


scribemio  lianc  rciii  cxplicaict  *.  Aliciini!  aiitem  , 
pioximo  oaidte  sigiliaiim  tJt;  conlroversiis  theologicis 
quibus  Erigena  implicalus  fuit,  acturis,  hic  laninm- 
modo  commemorandnm,  ceieroi|uin  mitlendum  esi : 
de  altero,  quae  dicere  Iiahcainus,  hitiic  sunt. 

Ludovico  Iwo  complura.Pseiido-Dionysii  Areopa- 
gitac  soripta  dono  mi.stM"al  Miclctel  Balhus,  non ,  nt 
quidam  opinali  fiiernnt  (^),  ;'.fino  DCCCXXIV",  SctJ 
anno  BCCCXXVflai'',  nec  in  iatinnm  sennonem  con- 
veisa,  quoJ  ilem  pulAnml  viri  Jocli  \h),  sed  gtacca, 
Hanc  lempt)ri.s  ralirtfiem  ver.mt  csse  demonstr.ivil  v, 

(jitod  verba  de  «  Schoh  Parisiensi  ejusque  pr;cfeol(i 
Lrigcna  »  ipsc  inseruissei.  Ver!;m  eninivcro,  tpiod 
alii,  qui  lantiifu  quajdam  ex  .Nicol;ii  cpislola  exccrpla 
habebani ,  iii  his  illn  vcrba  no!!  lejvercnl ,  Bulaci  li- 
tlem  non  expugnal  ;  nec  id ,  tpmd  iili  qu.-Nrjd^m  lcgc- 


(o)  Cf.  Staudenmaicr.  1.  l.  p.  IBO  not.  T)  el  p.  166      rtMtl^tniae  apiid  huuc  noo  enini.  >iain  ot  Ii;ii;teus, 

iil  Slaudcnmaier.  1.  I.  lecte  monet,  forsiian  solum 
excerpla  babuil. 

ig)  Cf.  Hisi.  litl.  de  la  France,  (.  V  p.  42.S,  lliort, 
1.  \.  p.  io,  elBaroii.  annnl.  ad  :m.  UiiCCXXIV  ccl. 

(/<)  Cl'.  iMabili.  aiioal.  lib.  XXIV,  ii.  59,  Uim.  (iu. 
de  laFrauce,  tom.  V,  p.  145  cet. 

aperirel,  omninononcons  ai  Quidnoslcr  iii  illoccrta- 
mine  ogerit,  in  Pjpa-ni/yexpesuimns.  AniMviiV.  EbiT, 


jiol;  1, 

(f)  Sic  Nicolai  1.  verba  sc  h;\beiil  apn;l  Pnl.teiim 
(hisl.  Universil.  P;iris.  tom.  \.  p.  184),  tjni  tie  aiili- 
qtio  exemplari  ca  dcprompta  Crseait,  bmd.tns  j  Ca- 
briel.  Naitdci  Ctilleft.  ex  bibiiolh.  Oxoii.  >  Sed  in- 
venliis  est,  qui  Buiaeum  Irauiliouiu'. insimtil.nie  vellnt, 

■*  Joanni  a  CarohCrJvo  mnndatuni  esse,  d  in  coittio- 
versia  Pasohasiiina  suum  dc  ss,  euchaiisiia  senscm 


19 


DE  J.  Sr.OTO  COMWENTATIO. 


so 


cl.  r^gliis  li)  t  Criiioa  iii  aiuial.  fJaronii  »  (k)  :  de  A  qucmaJinoduin  capiie  proxiruo  n  iwbis  esl  expiica-- 


li!»iis  ttraeco  stfrmone  scripiis  uitniein  aiiiiiio  liosiro 
fcrnpulisin  eveliit  Hilduiiiiis  aijbas,  (;«i  ipse  eos  scr- 
vandos  .loceperal,  :Uqiic  hn  tlc  iis  scri|t!.il  (£>)  : 
t  AuLlif.Klicos  nani(i»ic  cosiieaijiliios  griieca  liii^iia 

conscriplos pro  miuicrc  inr.giiosusccpioms  >. 

Sumnitiiu  l)is  iVivolis  (uiic  ciui)  iiiaxiaic  howreiii 
habebaiil  Gr.lii.  iNilnbanl  ciiiiii,  cjus  Dioiiy^ii  i[»sa 
esse,  qui  |ii'imiis  AliiCiiis  epiicopiis  luil,  cl  iii  Galiia 
divmam  J;'s:i  CiiiisU  i!i)clti!i:!iii  lii". olgiisse  cn-dcba- 
lur  (c).  Ludovicus  i^iiiur,  qiiando  per  lohint  Gatlian!, 
tjui  non  mcdiocri ,  sed  ali(]ua  giaccae  liiiguae  scieii- 
lia  iniliuhis  cssd ,  vi.v  rtporicbatur,  st:it!in  boruni 
iibroriim  (juasi  vci'si')ncin  <|u:inijaiu  iuililuissc  vidc- 
lur,  iii.iuc  pcr  li;id:iiii:iii) ,  i:i  moiiitalcrio  S.  Dionysii 


tuin  ,  loUitn  »e  iis  (iarct ,  lolainque  ex  eorun»  saciis 
pliilosoiiliiaiu  sibi  suiim  repeleret. 

i)c  icmpore,  qua  liis  negoiiis  occupaliis  fuil,  nihilj 
libinc  apud  auciores  liabctur.  Crediinus  auleiii ,  noftj 
initlto  post  cjus  in  Galliatn  advenluni,  ciiam  ante  ni)« 
Dnm  DCCCL  lianc   rcm  usit  vcnisse.  Cerle  iii  librol 
siio  dc  praeJcslinatione,  quein  circiter  annuin  DCCCLJ 
cor.sctipsit,  j;)trt  inullo  plura  longcqiie  alia  (i)  pro-J 
lulit,  liiiatn  quae  a   solis  Ilibi-riiis  pliilosophis  aiil 
Ibcoiogis  cutti  didicisse  credas.  Ilue  accedil,  quoi] 
C:4i'(il<in) ,  piocui  dubio  Areoi>:igitain  legei'c  suiniiie] 
cupieiUcm,  quutn  Erigciiani  liospilio  exccpissci,  noilj 
(liu  yracci  siii  codicis  oblilutn  fuisso  pulainits.  Dci!i-' 
quc  niisqiiain  ,  qiianluin  sciinus,  iiisi  in  epislola  illa 


abbait^m,  cutn   ipsum,  ciii  illos  scrvandos  iradide-  ^  dodicatoria,  versioiti  Aicopagiiae  praeniissa ,  ulla  ra- 

lal  ui).  llae  dc  vcrsione,  titoiinqiic  fuit ,  tiiisquain 

lerc  coniMiciiioialiiiii  esl;  qnaic  ,  si  fiiil ,  ceric  unUo 

i.T  p:(i!o  Ii:i!)iiri  potuil  (c).  Ii;-..{ue  C:irolus  Calvus,  nl 

cr;il  iiilcianim,   )u'accipuc  sacrariiii) ,  studio  Uiiice 

dt^diius,   qiuiin    naclus  esscl  ICrigenatn    hotuinem 

prneier  soliliini   gniccac  lingiiac  perilum ,  commil- 

UMdwm  i.cn  pulavil ,  ul  a  fortuna  dalain  occasionetn, 

justam  l:iii(!em  iiloiiiir.  liliiorimi  intorprelalioticin  sibi 

Coijiparandi  ,  dimiucivl.  Qii;iniobrc!ti  co  jubciilc  Kri- 

gena  ari  iibrospMMido-nionysii  in  laliniini  scrinonciu 

«•onvolciiHos  aniintirit  adjpcil  (/').  yiios  aulcm  illius 

aucloris  libros  liline  rcddiilcril ,  ipse  Erigcna  narrat 

in    cpisiola  iledicaloria  ad  Caroluin  scripla ,  quatn 

laiiiio  siio  ArC')p:igilac  praemisil  ({/)  :  libros  de  hie- 

inicbia  coclcsii ,  dc  hicrarcbia  ecclesiaslica  ,  de  di- 

vinisnominihus  ,  dc  ihcologia  inyslica,  practeroade- 

com  cpislolas. 

Hoc  hiboit!  absidiilo  Krigcna  cjiisJcm  regis  jussu 
siis(  epil  ilhini  aUerum,  S.  Maximi  SchoHa  c  gr:icca 
lingua  iitlalinam  iranslVrcndi  [li).  FaCla  igilur  Scolo 
noslro  li«c  occasioiie  illonim  libroritm  ci)pi;t ,  q.iosol 
ipsc,  ulsupra  (cf. iioiic.jjam  signiricavimus,  UioiiVaii 
ci  IVlaximi,  viroriiin  s;inctorun),  essc  pniabai,  adeo 
ipsius  iiigiiniitin  ct  p)'opicr  sapiimliae ,  <ptam  conii- 
iieiciii,  pracstaniiiim  ct  propler  illoruin,qui  cos 
composiiisseni,  aiictoi'iialeni ,  ah  iis  iilcctuiu  est,  ul, 


(u)   Cf.    Pagi.    Crilica  in  ann;il.   Uaron.   ad  an. 
DCCCXXVII,  n.  XIV. 


tione  ab  Erigena  signiflcatuin  esl ,  aliunde  scse  iii 
Galliant  venisse.  Eo  autein  ioco  scripsit  :  c  llanc  li- 
baiiisacro  Graeconitn  ncclare  rurlatu,  Advena  Joan- 
ncs  archhi  nieo  Carolo  (/)  >. 

Veriim  quiilqnid  hac  dere  slaluis  {k) :  anle  annuin 
DCCCLX  vel  DCCCLXV  Dionysius  absoluius  fuiu 
Exsialea  de  reapudUulacuiu  (cf.  col.25,  not.  f).  haec 
Nicolai  I.,  i*ont.  Max.,  epistola  :  t  Nic.  S.  S.  D.  Di- 

lecto  (ilio  Carolo  Glor.  Franc.  R Scd  iiuper  do- 

liiimus,  nt  reiaiuin  est  Apostolatui  nosiro,  quod  opu.s 
Dionysii  Areopagiiae  quidam  vir  Joatincs,  naiione 
Scoius,  nupcr  transluht  iu  Latinutu,  quod  juxta 
niorent  Fcch^siae  iiobis  niitti  et  nostro  jitdicio  debuit 
,  approbari.  Praeserkiiu  quutn  ideiu  Joannes  multa;} 
'  scieiiii:".c  csse  pracdicetur  oliui ,  sed  uon  sane  sapci-e 

iii  quibnsdain  frequcnii  rumore  dicalur Daiuin 

aiino  .\posi.  noslri  ili.  >  Ilic  esl  anniis  DCCCLK;  se.t 
alii  voliiiit,  hanc  epislolaiu  circiier  aiiuunt  DCCCLXV 
scriplam  csse  (/;. 

Qiioii  NicolausL,  Poiii.  Max.,  qiierilur  sibi  eos 
liliros  tKuiduin  inissos  fuis.$e,  inccrlttui  esi,  iilruiu 
hoc  posiea  factuni  sil ,  ncc  ue.  Nos  quideui  hac  de 
re  nihi!  cogniiuni  habeinus  («i). 

Anastasius  bibliothecartus  compluribus  annis  posl 
ita  de  Erigeniana  Areopagilae  versione  ad  Carohiai 
Calvuin  scripsit(n)  :  »  Mivandmn  quoqueest,  quo- 

librode  pracdesl.  exposuii.  Cf.  infra  Cap.  !V,  col.  27, 
not.  c.  iNcqiie  lamen  id  qiiod  jani  proximo  cajdie  ei 


(b)  Cf.  Ililduiiii  x-pisl.  ad  Ludov.  Pium,  An^opogi-  rj  loco  quodam  (cf.supracol.  I3,uol.fl)  prooemii  Lrige- 
licis  (cdit.  Coloiiieiis.)  piactixa.  liivctijtiir  Hilduini      iiiani  ad  scliolia  S.  .Maxinii  patere  aniiua.lvcrtimiis, 


lociis  apud  Siaudcniuaier.  p.  1G3  el  apud  Paginm 
loc.  hunl. 

ir)  Ci'.  Scoii  carin.  X.  XI  ci  Xil,  tn  edil.  Schiueter. 
p.  (;u7-(J09. 

(f/)  Cf.  Slau.Icuniiiicr.  p.  IGo  seq. 

(e)  Cf.  Slaudcnm.  p.  1(»3 "iG^. 

(•/  )CI'.  Erigenac  praef.  ad  conversaah  eoS.  Maximi 
S.holiac  cl. cct.,(iuae  esl  apiid  Tbom.  Gale.  inedii. 
lihri  i!e  div.  Nal.,  Appcnd.  p.  ll  et  III. 

(y)  KdiJa  est  h;-.cc  cpislola  et  ft  Jacobo  Usscrio  in 
episi- llibernicanim  syllcge  Paris.  iGGfi  4'"  p.  iO 
Siq  .  ct  iu  Arcop.igiiicii  (i.  e.  coHi^ctio  piiirimarum 
aniiqiiarum  Ar(!ii[ia|j;itae  vcrsionuin  ),  qiiae  typis  dc- 
scripi;ie  prodierc  r.oloii.  1530  el  i53G.  fol. 

!h)  Cf.  Erige:!.  hic.  snpra  col.  15,  nol.  jf. 

(i)  Nani,  ul  alia  taicamus,  scntcntiam  dc  pj^ccaio, 
<ie  pcccali  pociia,  quam   Aicopagil;ic  debel,  j;)ivi  in 


ullo  pacio,  csl  verisiniitc,  eum,  priitsquam  ad  Cari^ 
lum  Calvuii)  venerit,  Areopagilac  libros  cognovi»  " 

(j)  Cf.  Sclilael.  p.-G08. 

(k)  Schluctcrus  coinperinm  hahere  videtur, 
anniim  DCCCLV  dcntum  Erigenam  ad  iltud  negotiui» 
iiiipulsum  esse.  Postquam  enim  (edit.  ejus  p.  IV|  de 
concilio  Valent.  quod  ilto  ipso  aiino  (cf.  Ma^.  annJl. 
Uencd.  libr.  54.  n.  Q^,  Nal  Alexand.  Iiist.  eccles.  sce. 
iXei  X,  disseri.  V,  §  XI)  habitiiiii  est.  commemorj- 
vil,  hoc  modo  pergit  :  c  Post  hacc  Carol,  Calv.  Eri- 
f!cii:>mad(Pseudo-)  Dionysiuin  >  (sic!!]€  vcrlcnihiin 
«";xcitavil ».  Ne  hocquidein,  unde  didiccril,  ullo  uiodc 
icpcrirc  potuimus. 

(/)  Cf.  Staudenmaicr.  1. 1.  p.  IGG  noi.  i. 

(m)  Cr.  SlJudetiiiiaijr.  p.  IGG  .»C((. 

(n)  tsser.  cp.  bib.  syllog.  p.  -i.^i  saq. 


-il 


tl  DE  VITA  ET  l'R.rr.i:PTlS  J.  SCOTI.  —  PARS  I.  ?2 

•ir»,lo  iile  vir  harhaiiis i:ili»  iiiiellccin  capcre,  in  A  cil:ivil  P:4srliusius  Uadberius,  GaHii.'i  cocuoltii  Cor- 

ii:imq:ie  linsMam  uansrern!  valii<»ril —  Seil  lioc 


ij«M"iius  csl  ilie  arlifex  spiriliis,  ^ni  hui:o  nrilciileni 

ariior  cl  loquenieni  rpcil;  r.isi  eniin  ev  pnilia  ipsius 

:nc  (;:iiilalis  llngiussol,  n<v|iini|u:iiii  (!onii:u  liiigr.is 

oqueii.li  procnl  iliil)io   s!is«u"|iissri..,. — Ciim  essci 

luiiiilis  s|>irilii  ,  iion  pracs;iir.j*sil  ,  vetlii  |):opricU- 

eiii  iJescreie...  —  Uiitic  raolumesi ,  iil  t:intiini  viriim 

Diooysiuin  Arcop:igilaiii)  iiilra  ciiiiisilai»  l.:il>yriiillii 

jillicilia  irrelirel ,  et  Va  aiilris  pr<)f;iiid!oriI»i:s  invisi- 

biliorcii  quodant  niudo-tolldcarff,  oi  «jiumii  iiilcrprc- 

lalurnin  susccperal,     adliuc  rodderi'(   Jnlorpiel.in- 

«tiun  ».  Koiicin  plane  nioilo  <!e  illa  versione  Kiigcnae 

ndical  Guilc!mu.s  Malmosi>.uric:isis,   judicanl  ii  q;ii 

ninc  sci|uiintur, .Siineon  DiincliTicnsis,  cl.  Matlhias 


beien^is  auiisles. 

Veriini  cx  insliluli  iioslri  raliwne  nou  integra» 
illas  rixas,  sed  eas  lanluiii  parles  explicabiiinH,  <piae 
Scoii  fiKMinii,  qii:u'<;MO  liis  ij.'si>  Scoli  parliliiis  utf- 
cessnriam  liiccni  afCundtiie  \iilcanliir. 

Dainiiavit.  i}^ilur  Goili(»scaKum  (/*)  ul  pracdcslina- 
lianae  inieresis  convicliim  iliiiciiiariis,  iirciiiepis^^tH 
piis  ncnicnsis,  cu:ii  syiiodo  I  apiid  Carisiucuni  a. 
l)C(XXLIX  liabil:»  {{i).  I>;iiiiii;ivcral  eiiiidem  jaui 
proximo  aniio  coiH-iliiim  M<ii><iiiiiiitjm  il  snli  Ilra- 
hano.qiii  eo  ipso  lenipoie  archicpiscopiis  Mo;?unli- 
nus  eral  crcatus  (/<).  Apud  iilum  enim  Goihescalcus. 
qiii  iii  iiiiicril.us  pcr  Italii^m  Cermaniamqne  f:iCli!i 
primiim  ile  ^cniina  piaedcslinaiioiie  scrmoiiom  fe- 


Wesimonaslcriensis.  lllc  :  i   Verl.iim  »,  ic.qnit.»   e  B  cissel,    islins  crroris  a(>cnsalus  fiieral :  alqnR  Imcc 


verho(ff),  Iranstulil.  Qjio  lii,  ul  vix  iti!elli<rati;r  la- 
liu»  liitera,  quae  voluhiiitalc  iiiagis  giacci,  quaiii 
pDsiiione  construitur  noslra  »  i.  e.  latiiia. 

Aique  propter  hanc  ipsam  interprotaiionis  Erij/e- 
niiinac  ohecuritalein  faclum  csse  piilnnl,  ni  po.slea 
oulivioni  Iraslerelur,  nec  nisi  perpaiica  ejus  e.\empla- 
lia  propiiis  ad  nosiram  aeialcm  acccsscrinl  [b)  *.  Ty- 
pisdcscriptaprodiitColoniaeAgiippinae  unacumaliis 
quiliMsdant  antiquis  Pseudo-nionysii  vcrsioniims  (c). 

Alierum,  de.quo  diximus,  Erigenae  opiis,  inier- 
prel:iiioncni  Scholiorum  iii  Gregorium  (licologiim, 
Tiiomas  Galeus,  Oxonicnsis,  una  ctini  libris  de  di- 
visione  Naturae  edidil  (d).  Acccpcral  id,  ut  ipse  ait, 
opera  Joannis  Mabillonii  {e). 

CAPLT  IV. 

Quae  ges$ent  Frigena  in  iilis  tlifiologornin  coitirovcr- 
siis,   quarum  pniticeps  JKil. 

Diiae  oiDnino,  vi  snpra  jam  dccninius,  iueninl  thco- 

I<)p;orum  pngnae  Scoli  Jemporibus  pcr  Galliam  com- 

missae,   qiiarum  nuiic  snmns  inciilionem   facinri. 

Alicra  de  praedcslinaiione  inota  csl  a  Gothescalco, 

Orhacensi   monaciio ,  alteram  de  S.  Encliarislia  cv- 

{a)  Cf.  Thom.  Gale.  I.  ).  K.-siim.  p.  0. 

{b)  Cf.  Ilinloir.  liil.  de  in  Fr.,  loiiu  V,  p.  420. 

((•)  Cl.,  snpra  coi.  19,  iiol.  </. 

{li)  Cf.  Jo.  Sc.  F^rig.  dc  divis.  \.\\.  libii  V.  Acce- 
dii  .Appt;ndix  e.v  Amiiigms  S.  "hi.vimi  GiMCe  ct  La- 
tint^.  Oxoiiii  e  tlicalro  SfhcMnniiino  a.    MlXiLX.VXI. 

(<■)  Cf.  Thom.Gale.  1.  1.  testim.  p.  12. 

;/')  Erat  is  Oilacensis  qnidcm  monachiia,  iiec  ta- 


ipsa  syiiodii.<t  damnatum  eum  iniserat  lliiu-nnrv , 
muiiachoriim  Orhaccnsiiim  metropoliiae  (t). 

Qiiae  fneril  concilii  Mogimtini  s«iit:'niia  de  Gothc- 
scalco  lal:i,  doccl  cpislola  lIiMiwsni,  peraclo  conoili© 
Hiiper  hac  ipsa  re  ad  Itincnnirum  scripla.  In  ea  igiiiir 
epistola  (_/)  :  «  Gotlicscalc,  »,  ail,  <  v(Mut  ad  nos  Mo- 
giintiam,  novus  superstitiones  et  ROxiarn  doclrinam 
de  pracdeslitialionc  Dci  introduccns,  ct  popnlos  in 
<»rrorem  niiltens,  dicciis,  qnod  praedcslm.ilio  Dei, 
sicul  in  hono,  sit  il:i  cl  iii  m;ilo,  cl  lales  sint  in  hoc 
uiniido  qiiidam,  qiii  proptcr  praedcstiiialioiiem  Dei, 
qiiae  eos  co};at  in  morlCin  irc.  iioii  possinl  ah  errore 
el  peccai.0  se  corrigcre,  quasi  Dciis  eos  fecissci  ab 
iiiitio  incorrigihiles  essc,  et  pocnae  obnoxios  in  inlc- 
rilnm  ire  >. 

lloc  jiidicium  sy.odiis  Carlsiacensis,  ad  quain 
Ilincm:irns  missum  sibi  Go(lie.scalciini  de  intcgro 
judiciuidnm  adduxerai,  omniiio  raiiim  biihnit,  .itqiie 
practerea  infeliccm  ilhim  monaclr.im  proptcr  pcrtl- 
i'.:iciani,  qiia  usns  essct,  gravissimu  poena  ailcrit. 
Narrai  hanc  rem  Hiiicmariis  in  lihro  de  praedesii- 
nalione  (fc) :  «  Gothcsculcus  »,  inquit,  i  sic,  ul  cl  in 

cogereJiir.  Is  lamen  in  coenohio  Fuldensi  apiid  Ilra- 
l.aniiiii  tliiitius  nninere  nohii!,  secessilque  ad  Gallos, 
nhi  in  0:ti:iceiisc  moiiasleriiim  sese  ahdidit.  Cf.  Ma- 
hillon.  aii!i.  lih.  X.\X,  n.  r>(>;  Ccnliir.  Magdeh.,  «.•eiil. 
IX.  c.ip.  '.)  ct  10,  edil.  B.isil.  cohimii.  i04,  ui3,  34«. 

(</)  (if.  Miinsi,  s.  concii.  nova  ei  umplissima  Col- 
leciio  lom.  XIV,  col.  9M)  C-OSiJ  E. 

(/;)  Cf.  M.uisi.  1.  l.  col.  y;.-')  1)-9I8  E. 


meii  ualione  Galliis,  scd  S:ixo.  raiii!  ciiim  osiis  csi  ^)      (»)  (Jiinm   Orhacensc   ironaitcriiini   projn-je  essct 

(ii»icC(.'.--!s  Sncssonensis,  el  cum  liac  (h;:iium  uiocccsi 
iii  mcli(>|)oliiae  llt;m(!ii.sis  jiirisdii  lioncm  conccdcrei, 
niittcndiis  fiiil  iioii  an-tiicpiscopo  llcniccsi,  sed  cpi- 
scopi)  Siii'-, oiicc.rii.  Vcnini  ip.sc  Hiiictii:iiiis  in  cpisl. 
:id  Miruhiiim  I.  iiiiss;),  (|ii;ie  csl  iiji^id  Fliidoardiim 
(cf.  l''h)do;ii-di  iiis!.  (T<  les.  riciiiPiis.  li!).  Ili,  c;ip.  12- 
14),  dccl;u-;i(  ,  «ni-  Gillicsc:ilciis ,  cpiM-opo  Sces- 
sioiKjiisi  icliito,  a  st- ptil;s?imiif>i  j'idicalHs  sil  :  «  (|ui;» 
Ho;li:idijs,  de  cujiis  parochia  etai,  ilii  ccsrichai  re- 
si.slcrc  *  Idcm.  Uoltiadns  cliam  zpiscopaiii  siio  cje 
<-lus  est  (cf  Hnt.  lill.  dc  lu  Lrancf,  lom.  V,  p.  uOO:. 
(.)  Cf.  Maiisi  t.  I.  col.  Oii  E.  scq. 
{)()  a.  Mansi  I.  I.  col.  '^IM  F.  sc<|.,  En  Ics.  Lugd. 
iih.  de  liihus  epist.  cip,  'i»,  (Max.  bibl.  l\il.  cdiX. 
Logd.  lom    XY,p.  tiii)  C-l>;. 


coiiiite  Beriio,  noliiiissinio  iulcr  Saxoncs  jrpncie. 
Tniduiit  anlem,  Golhescalciim  pucinlnm  adhuc  a 
|)fl(cnlihus  suis  in  cm'tiohio  Fnldcnsi  «  \)v.ct  csse  oh- 
ialiim  ».  iiic  iiiia  cnm  eo  ad  Httcras  incnbuii  Wala- 
Iridus  Slrabo,  qiiem  Inihnil  amitissinrLiim.  Cf.  \V;i- 
l;ifr.  po(^m.  in  Max.  hiblioth.  pntruifi,  edii.  Liii^duii. 
(oni.  XV,  p.  iial  C-G.  Oiiiim  adolescerci ,  vii;tm 
monacliicam  pert;icsus  pciiit  ;ib  Oiuaiio,  .nrcliici». 
Mogiinl.,  nt,  qiinniaui  invilus  ad  c;iin  :idductus  cs- 
sei,  ejus  volunlaie  ipsam  iclinqiJtMc  sihi  jieiT.iille- 
r»;tur.  Neque  0l2.Trii!s  ei  peienii  defuii.  Jam  vero 
Hialianu-*,  ab!)as  Fnhlciisis  'a.  nCL(,XXIX),  Ludi)- 
viciim  Inip.  pcr  litteras  udiii,  ciqtif  dcmonsiravil, 
paicnliini  voio  piicr(!s  in  peipcli;iim  consiricios  le- 
ocri.    Qiio    faciiiiu   csi,    iit  Goihesciiieus    rcmauerc 

*  Falliliir;  itiiusenim  vcrsioms  [ilurinia  hodicdum 
jn   bibliolhecis  repcriuiilur    exemplarta  mss.,  lypi* 


vero  expreisa  esi.  (piantui:'.  sciam,  bis  laiiium  vellte 
Siiec.  XVI.  tif.  Proueniium.  AdiMAoy.  toiT. 


23  DE  J.  SCOTO 

Mogiinlina  civitale,  invenlus  (est)  haerelicus  atque 

incorrigibilis.  Honore  presbylcrali abjectus,  et 

pro   6ua  irrevccabili  coiituinacia ut  improbus 

virgi8'cat'sus....  ne  aiiis  noeeret,  qiii  sibi  (ipsi)  pro- 
tlessc  iiolebai,  ergasUiio  est  relrusus  ». 

Qiiae  poena  niiseranduin  in  inoduin  Golbcscalco 
Irroguia,  inovil,  ut  fieri  solet,  hominuin  tum  niise- 
rationein  tuin  indignaiionem.  Ac,  si  cui  haec  res 
niiiiiis  cordi  essei,  cxsliierunl  stiinmi  iheologi,  qui 
vererenlur,  ne  injuste  fccisset  Hincmarus,  quod 
Goihescalci  placita  praedestinatiano  errorc  infecla 
esso  jiidicasset. 

Nee  hercle,  quaecunque  alioquin  Goihescaki 
senientia  fuit,  ex  ipsius  verbis,  quibus  eam  Mogun- 
linae  synodo  explicavil,  quaienus  hodieque  exslanl, 
nUo  pacto  colliges,  quae  el  Hincniarus  et  Hrabanus 
illi  irihuebanl,  atque  cum  synodissuis  in  il!o  damna- 
verunt.  Refert  haec  verba,  id  quod  hoc  loco  cerle 
summi  esi  momcnli,  ipse  lliiicmflrus.  Is  eniin  iii 
lihro  siio  de  praedestinalione  (a)  duas  a  Golhescaico 
iii  Synodo  Mogunlina  scripiiones  prolalas  esse  docet, 
quarum  allera  fuil  t  fidei  de  praedesiiuatione  con- 
lessio  },  aitera  i  lihellus  ad  lirabanum  >  (b)  :  illain 
habet  integrani,  ex  hac  afferl  fragmenla.  Haec  vero 
Coiliescalci  verba  non  coiilinenl  haercsim  praede- 
siinalianain.  Neque  enim  coniendunt ,  praedesiina- 
lam  esse  a  Deo  usque  ah  omni  aelernilaie  allerain 
hoininiim  parlein  ad  heiie  recieque  vivendum,  alic- 
rain  ad  male  praveque  agenduni;  illam  proinde  ad 
scmpiiernae  vilae  healiludiiiem,  hanc  ad  aeternam 
fulurae  viiae  calamitatein  :  qua  re  fiori,  ut  nihil 
prorsus  libero  hoininum  arbiirio  sit  n^lictum.  De- 
inonstrani  cuntra  saiis  apcrte,  Deuin  iiomines  im- 
pios  praedesiinasse  illos  quidcin  ad  <  niorlem 
seiHpiternam  >,  nec  voluisse,  ul  i  perpeiim  salveu- 
tur  >,  sed  <  propler  ipsoruni  mala  merita  »,  ideo 
qiiod  cos  <  pessimos  futuros  esse  pracscivissel  t ! 
Quare  solae  illae  loculiones,  quibus  Goihescalcus 
iisus  cst,  oSousionem  habuisse  vidcaniiir.  At  ejus- 
madi  lociitiones  rcperiuntur  eliap.i  apud  S.  Augusii- 
niiiu  (<:),  ex  cnjus  libris  Goihescalcum  sibi  suslulisse 
aibiirainur  suas.  Ait  enini  ipse  in  scriplione  illa  ad 
Hrabanum  [d)  :  <  De  libero  arbilrio,  quid  teinMiduin 

(rtXX  cap.  Y  cap.  XXI,  cnp.  XXIV  c^p.  XXVII. 

i.b)  Ipsa  G(»lhesc;i!ci  verba,  onin  breviiali  aliquid 
dainiuin  essel,  describeie  noliiiiniis.  Ccleniin  eiiiiin 
;iptid  Natal.  Alex.  rcperiuiiiur.  Cf.  Nal.  Alex.  in  hisl. 
eccles.  sec.  IX  et  X,  diss.  V  §  III. 

((•)  Cf.  de  civil.  Dei  XV,  1  :  «  Est  una  (homiuuin 
socielas),  qua«  praedeslinala  esl,  iii  aelernum  le- 
gnare  ciim  Dco,  nltora  .Teiernum  suppliciuin  subire 
<'um  diabolo  t,  Ibid.  XXH,  2i  in  iinc  edit.  Taiiclm. 
l.ips.  IHiiri,  vol.  II,  p.  41:2  :  «  Quid-igilur  dabit(Deus) 
iis.  quos  praedesliiiavit  ad  vilam,  qui  hapr  eiian» 
«lcdil  iis,  quos  piatideslinavil  ad  mortcin  »?  Et  pas- 
Sim  in  aliis  S.  Auguslini  scriplis  tales  loculiones  in- 
yaniuniur. 

(d)  Cf  supra  (hac  od.)  iiot.  n  ct  l>.  Jdannes  Scoiu'; 
depraedesl.  adv.  GoiViesc.  cnp.  \!,  §  Sl :  «  Goihe- 
scalcus  ».  ait.  ^  maxime  AugusUiio  iiefaudi  sui  di>«;ma- 
liscausa>  relerre  soloi  >• 

(ti}  Cr.  His(.  lin  de.  lu  France.  lom.  V.  p.  7>^i: 
Wal.  Alfx.  in  hisl.  eccles.   sec.    IX  et  X  dtsserl    V. 


COMMENTATIO.  54 

A  slt,...  praecipue  conlra  1'elagianos...  a  B.  Augustino 
plenius...  esse  cognoscitur  inculcatnm.  Unde  le 
(Ilrahanc)  polius  ejusdem  doctoris  asserlionihus  ma« 
Iiieram  niti,  quam  erroneis  opinionibus  Massiliensis 
Gennadii...  » 

Atque  haec  ipsa  res  summorum  Iheologorum  siu- 
dia  exciiavil.  Ilincinaruin  in  Golhescalci  pracilesii- 
natione  damnanda  S.  Augustinum  peiiisse  arbilra- 
bantiir.  Itaque  acriterimpugnantl!iiiciii::riiin  cj-isque 
amicuin,  qui  in  Golhescalci  causa  (iiiflissimani  ei 
operain  praesliieral,  Parduluin,  episcopnm  Eaiaiu- 
nensem.  Iuter  qiios  Iliiicniari  Pardiiliquc  advcrssrio» 
Ilatramnus,  raonachus  Corheiensis,  S.  Prudeniins, 
episcopus  Tricassinus,  Lupus,  ahhas  Ferrariensis, 
cnnspicui   fuere   (•').  Ili  omnes   sciiplis  suis  eliam 

B  malorum  hominuni  piacdeslinaliunein  defendenles, 
iisdem  fere  cum  Goihescalco,  (|uia  et  S.  Au^u- 
stini  erant,  locutionibus  ulebantur.  Ne.'{uc  ullo 
pacto  ea  in  re  culpari  possunt,  quippe  qui  nnn 
illum  in  his  sensum  incsse  voluerint,  queni  lliiicm.n- 
rus  eum  suis.  Hincmarumaulem,  quae  nou  spenue- 
val,  ad  incitas  fere  redcgerunl.  Satis  enim  prohe 
inlelligebat,  cum  a  ccleberriinis  theologis  lam  ma- 
lorum  qiiam  bonorum,  sive  gcmiiia  praedestiii.^^tio 
docerelur,  quam  ipse  in  Gothcscalco  danmasset,  de 
faiua  alque  existimalione  ornaiuentisque  omnibu«» 
sibi  esse  decertandum.  Quare  scriptoribus  oppone::' 
dos  esse  censebalscriplores.  Ilaque  ab  liincinariana 
parie  ciini  alii,  tiiin  praecipnc  Scoliis  noster,  qiii  ge- 
ininam  illam  praedentinalionem  (/)  Hbris  ediiis  ex- 

^  pngiiareut,  soilicilali  siiiit  (g). 

Composiiit  igiiur  Scolus  libruin  suum  de  pracde- 
sliiiatione  adversus  Gothescalcum,  euinqiie  edidil 
anno  DCCCLl  (li).  Seincl  lanlum  hoc  Scoli  opus  ty- 
pis  descripUim  protUil  :  est  apud  Mauguinum  in  li- 
bro,  qiiem  iufra  (not.  e)  laudavimiis. 

De  PruedesUnulione  liber  undeviginli  coinplccli- 
tur  capita,  quae  prftecedii  proocmiuin,  subsciiuiiun 
cpilogus  :  nec  admoduin  ningiiicst  volumiiiis.  Missumi 
esl,  lit  iti  proocmio   legilur,    liincmaro  Reiiieiisi  el 
Pardulo   Laudunensi ;    quoruin  causae  palronum  se 
exstilisso  Scolus  scribit. 
Itaque  hoc  6olum  ipsi  agendum  fuit,  ul  geniinarc 

§  VI,  Max.  bibliolh.  voK  pat.,  edit.  I.ugduii.  lom. 
[)XV;Gilb.  Mauguiii.  \eieruiti  aucloriim,  (|ui  sec. 
IX  dc  pracdesl.  t;l  gralia  scripserunl,  epeia  el  fiag- 
ineiila  pliiriina.  Paris.  IHfiO  M  vol.  4'".  Hac  in  bi- 
biioih.  palrum  et  apiid  .Mauguinum  smj^ula  coriini 
aiiclorum.  (|uos  laudavimus,  scripla,  qualentis  ex- 
Slziii-,  facili  opera  iuveniunlur.  qiiarc  cormn  locuni 
accuraiius  intlicape  superscriimus. 

(/■}  De  sola  seniiiia  praede>l  .  non  dc  rcliquis 
duabus  quaesiioRihus  (I  de  libero  hoiniiiiim  arbilrio. 
II.  uiruin  l^brislus  pio  ofnnibus  hominibu.s  inorluus 
sil,  an  pr<i  iis  Canium,  qiii  pracdzslinati  siiil  ad  vl- 
lam),  quae  et  ipsat;  acriicr  propuuereiitur  ,  ideo 
locnli  suums,  quod  haec  ipsa  oiuniuni  capul 
ei    (liia.ii  paiciis    fuit ,     ncc   t^colus  rcliqims  illas 

CUIM\il. 

'^  (tj)  Cf.  Eccles.  I.ugdun.  lib.  dc  iribus  epist.  cap. 
r)9:in  Maxim.  biblioib  vel.  pair.  edil.  Lugdun.  loni. 
XV.  p   fi8T  11.  seq. 

(hi  Cl:  supra  Cap.  I,  (ol.  7,  nol.  b. 


25  DE  VITA  ET  PI\/€CEPTiS  J.  SCOTT.  —  PARS  1.  26 

iUan»  pfa(,HJesViii^iionem,  qm^  ab  llincmari  Parrtu-  A  PK^ril  :  nocenli(»r  siionin»   causac  fuit,    qnani   uti- 
li(j!ie  ndversaiiis  derpiulcbaUir,    iilonels  argiunoiUis 


oxpugnnret,  sln  ininns,  G(Uliesv?a!oiirn  rc  vera  jjr^e- 
Ueslinaliaiiae  hacresi  airinem  fiii^se  oslemierel.  His 
igiUir  iii  rdtiis  (jiia  diligentin  vcrsanis  fjerit,  pfinlo 
acCistalids  porsequemur.  Quac.  auletn  praeierea  (le 
S(;nii  liliro,  (jiii  miiic  iii  nostris  esi  manMu/s , 
iiieitioraiu  cligiia  vicicanUir,  ca  dcinccps  expiioa- 
iiiiiiiis. 

OeColliescalco  niiiil  (lubil;U»ir,  quiii  <  diaboliciim 
isttid  (Idgiiia  »  fiicrit  amplexatiis.  Legimus  etiim  (a) 
*  ox  Golliescalci  serleiilra  dnas  esse  in  Dco  pr;«(3esli- 
naiioncs,  atieram  bononim,  maloriimaHeram  :  illiiis 
coactn  fieri,  iit  iina  homirium  pars  recie  vivai  aJ(|ne 
ad  aeieinam  beatitudinem  perveniat,  Imjus  neces^i- 
laic  iiiefuclabili  alieram  marialium  pjriem  et  im-  "  coinmemoranda  esse  videaniur,  ea  pro  lnijiis  volii- 


iior. 

Maxiiiiae  auiem  Inrhae,  ni'inxinn.a  Kominurn  tum 
adHiitalii)  iiim  iiidign.ilio  mola  siint  eo,  quod  Scolt 
lil)er  sunimani  illtj  quiiiem  erga  Deiiin  pietatem  spi- 
nibal,  at  enoriim,  incpliarum,  mirabiliumque  re- 
nim,  qiijts  illa  aetale  iicc  faiido  audivisscnt,  iiiulti- 
liidine  referliis  oral  iiigcnti.  Hoc  iijilnr,  qiialeniis  iii 
praesentia  fieri  pol»sl,  declaialiui,  j:ti)i  dc  lolius 
libri  sumiiia  uispiitabinius. 

Quac  siimina  liac  fere  in  re  vcrsatur  :  non  osso 
duas  in  Deo  praedestinationes{f),  scd  imam  lanliu!i, 
eamqiio  hominuni  bonorum. 

Atque  Iiujus  quiilcm  rei  argiimenla  reporiunliu" 
plurima  et  perquam  varia.  Hoinin   quac  m;i\iitie 


pr(d.'e  vivereciin  aelernamiricurrere  calamilalem  ». 
Stimma  adco  cum  indignalione  acerbissimn  iii  Go- 
ili(rsc;>lcum  convicia  iiigerunlur  (t).  Quaiwquam  au- 
ttim  Scoto  id  masime  spectandiim  fnit,  iil  infolicem 
jllum  bomincm  lanti  erroris  coarguerctpoiiiis,  qnain 
acciisai'el,  lamen  nelevissimumqiiidem  argiimenlum, 
<|uo  hac  in  re  patroni  partibus  satisfacorel,  pi-oferre 
Siiiduit.  TeneriGethescBlcum  praedestinaiianae  liae- 
rosis  cnlpa  nusquain  demonstrat,  iiusquam  non  cre- 
pai. 

Noc  niinus  in  altero  illa,  quod  Scolo  perficiendum 
fuisse  monuimus,  suorurn  exspcclaiio  est  decopi?.. 
Nam  et  si  fortissime  adversijs  geminarum  praede- 
siiiiationiitn  lerricula  proeliaius  est,  laiuen  illud  lan- 


minis  ralione  (|uatii  accuralisbime  cxplicabimiis. 
Sunl  etiiiu  ila  &aiie  ooniparala,  niliil  ut  ni;tgi»  ;ul 
vcrum  Scoli  ingcfiiuin  declaiandum  pcrliiieat. 

l.  I  Diviiia  voluiilaset  divina  praodcstinatio  omrii 
cirent  necessiiate,  qiiae  eas  vel  impcllerel,  vol  iin- 
pediret:  illa,  ideo  quod  est  suinma  oinnium  rerum 
causa  ;  liaec,  propterea  qiiod,  pariler  ac  voluntas 
divira,  Deus  esi  (g)  ,. 

Quld  iiide  ?  Nos  qui.lom  non  videmus,  quid  baec 
sili  vclint,  nisi  forle  aul  diviiiam  volur.latcm  oum 
liinnaiia  eandcm  puies,  aut  ca  ipsa-  dccausa,  qtiou 
illa  esl  libera,  lianc  qiioque  liberam  esse  arbilroris. 
Scolus  nos  incerios  rclinquil,  praelcrquam  quod  ;dio 
qiiodani  Inco  {li)  sci^ibit :   c  debuisse  crcatriccm  vo- 


lum.quodnec  curare  dehiiil,  juste  inipugnavii,  iljud  ^^  lnntnlem  divinam  crearc  volurtatcm  lioiriinis  siii  si 
autcni,  qiiod  proprie  petciuitim  fuit,  vix  curavii,  ac      niileni,  id  csl  liberam  i 


phimlMiO  soliim,  ut  aiant,  gladio  invasil.  Justc  enim 
impugnavit  illud,  qiiod  Hincirisrus  ciim  suis  in  Go- 
Ihescfilco  datniiavcrat;  proprie  peiendum  fuit  illud, 
qudd  Hiucniaiijinae  pariis  adversarii  in  Golbescalco, 
ut  ita  dicamus,  defendcrant.  Atque  haec,  id  qiiod 
siipi-a  a  noWs  eKpositiim  est,  tolo  coelo  iiiter  se  dif- 
fcrunt.  lllud  ubique  sibi  aggrcdiendiiin  sumpsil  (c) ; 
in  hoc  iinpetumaljquein  eiim  fecisse  conccsscriinus. 


II.  t  Qiiaecunquc  de  Dco  praedicantur  (vchit  es- 
senlia,  sapientia,  virlus)  suiit  unum  »  :  i  attiiii  pihil 
dc  eo  verius  et  honcsiius  diciliir,  qiiarn  jiracdesii- 
natio  ».  i  llaqiie  eliam  pracdeslinalio  i!iiaesi(i)  ». 

III.  f  Contraiium  cst  essenliac  —  non  osse,  viiae 
—  inieiire,  jiisliliae  —  pecc:iluui,  Lealitiidini  —  mi- 
seria  :  quare  eliam  coruiTi  onusae  (duuo  illae  prae- 
deslinaiioiies)  inler  se  conlrariae  sinl  nec*  sse  est. 


ideo  (^uod  inier  ?.rguinenta,  qtiibus  illud  everiere  Eas  igilur  uaiura  diviiKi,  quae  uiia  laniuni  esi  ac 

studuit,  re|ieriuntur,  (luae  eliam  huic  opposita  dixe-  simplex,  in  se  coiijiinctas  habere  nequil  (/)  ». 
'"'^  v")'  IV.  <  Boni  piobi<|ue  homines  iiiiila  «eccssilale  ail 

Aique  de  illo  aut  victo  aut  non  victo  inter  eos, .  virtulejn  compeiluntur  :  adjuvanlur  autein  graiia 
advcisusquos  Scoto  res  esset  gerenda,  ne  niutivisse  -^  divina,  cui  co()i>eraniiir  siia  liberiatehiimaiia  (h)  » 
qiiidmn  inveniiniis  qiiemquam ;   ipsi  quoque   illud  V.  <  Mali  pravique    homines  «ulliui  coacur  s 

siimme  improbaveranl :  hocaulem,  quam  iioii  vicium 
exisliniavorint,  infra  docebimus  (e).  [laqiiejani  hinc 
satis  paiCBc  arbilrarnur,  qualein  Scotus  patronuin 

(/()  Cf.  cap.  I,  §  4;  cap.  IV,  §  1  .seq,  ct  passitn. 

(b)  Cf.  proocm. ;  cap.  I,  §  i.  4  ;  onp.  II,  ^  i ;  can. 
Hl.§4,  §•!;  cap.  XI,  §2;epii.  §5        '^    '      ' 

K)  Cl.  cnp.  I.  §  2;cap.  II,  §  1,  §  C;  cap.  Xf,  §  1  ; 
crqi.  l\,  §  3  :  praelei-ea  liuc  sunt  alf'  poMda  i!la  fep«i 
argiiinenla  ,  quoruin  pondeie  (cap.  II  —  cap.  VIII ) 
geiidiiam  praedeslinalioncmstusin  dcpriniei-ciiitilur : 
qiiateiuis  videlicet  lioc  piob;Uuiu  voluiit,  non  posso 
Doiim  aiii  libero  hoininum  ariiLirio  vilneiii , 
aiil  ad  moruin  praecepla  ini?raiida  cogerc  (iii^-ni- 
qiiam. 

[il)  Cf.  cap.  IX — cap.  XIX,  qiiorum  suinmain  nio.v 


ad 
pcccandum  pereuiidumve  adigiiiiiiir,  qiiamvis  SS. 
aiictores  iiiodo  quodain  abusivae  ioouiionis  soleant 
dicere  praedestinalosad  mcrteiu,  vcl  iuteritum,  vcl 

prupoiiemiis. 

(e)  Sul  (iiiem  primae  hwjiis  capitis  particulac. 

(/■)  lsi«s  videlicct,  (jiias  Scoliis(ioliiescah  o  tribnit» 
qiia(»que  aui  *  vivendi  »  ant  <  pcreundi  »  nccessiia' 
lem  liominibiN  imponnni.  . 

(g)  Cf.  II,  §  l,  §  2.  §  G  ;  III,  §  I.  Deum  essii  dfciC 
Scoius  illaquacDeo  sunl  c  .suhstiMiliulia»,  non  cae' 
cidonlaiia  ..  C-f.  II,  §2. 

(//)  Cf.  Vlll.  §  l  _  §  4, 

(i)  Cf.  II,  5-C;  III,  1,4,5 

(;)Cf.  IM.  i. 

(h)  Cf.  IV,  5-8;  m,  7. 


27  DE  J.  SCOTO  COMMENTATIO.  2 

pDfiiaiii.  i)i;niO  |ioccahmi,   oiiinisque   yieccaii  poc-  A  oiiiiiiiiiu  prin<^i|)iii!ii  ij )  deseninl,  deorsiiinquc  lorf 

11.10  propria  innniiiis  voliinlalo,  libeio  arbitrio  xiiale  quoriiin  conupiiunes  suui,  iu  iiiliilum   reiiire   co:i 

Kioiiiis,  liasfiiiiiiur ;.()  ».  teni!uii(;  qiiod  coiiira,  (|m;ik  suni  pfccal»  pjii.sq!; 

De  iil;<'to  voliuiitiiii  ;trbii.nt>  Scotus  hacc  docet :  conscqueuiiis  opposiia  (iii(cgiii«s,  vita,  IjealiiucK 

«  ipii    taiiluai   reiio  vivciv  possil,    iioii  prave,  euin  &iir?,uai  vers:is  leiiduiil,  iinumque  illiid  oniniuni  prin 

111)11  poiiitus  essc  liliiMuui ;  libenun  eiiiia  arbitrium  cipiuiu    appcliinl.  —  Qiiid   eiiiin    appedl   iinpiorui 

c^se  eiociioiieiii  siv<-  lioui,  sivo  iiiali  {b)  >.  oinnium  el  diaboli    nei|uilia,   nisi    ai»  eo,    qiii   c; 

iiiiic  :i;iiein  (iin!(!  a  cap.  IX)  jam   «  liiii  copia  ma-  suniina  esseiUia  recedere  in  lanluii),  ul  eoruiii  na 

ii;ibii;d  [ileiiiiui   l)(ii;g;io  »  ciroruin  iiicpiiarunique  tura  ,   si   icx    diviiia  siiicr<^t,    in   niliilum  mit:ii 

•  (>j.!il,i!l;t  coriiu  ».  Id  quiiin  iii  prioic    parte  miillo  lliiic  ii;iiii(|inj  iicquiiia  csl  dicla,  qiiod   ucquicqniiii 

ininu.s  u.sti  vciiiic!,  (['lao  ibi  cx  co  gouere  roperiren-  id  est  niliiliini  essc  couieiidil  {g)  >. 
liir,  i.Icruniquo  cousiilio  praelcrinisinius.  Quaecuin  iia  siiil,  facilciu  j:\in  liabcnl  expliciilui 

A»(pie  liac  in  parlo  (cap.  IX  —  cap.XIX)  dispula-  peccalornm  pooiiac.  Siiiit  enim  niliil,  nisi  i  voliiuu 

li(iiicii)  suaiu  Scoiiis  jior  longa  (juaedam  alqiie  lene-  lis,  quae  poci  ai,  cnicialiis,  qiiibiis  afticiliir,  diiiii  ei 

bricosa  iiiiiera  circumducit.   Ucin  lolaiu  in  uiium  quae  luale  aiii  iiidigne  iti^peiii,  babore  non  siiiiiiin 

corpiis  ctiilcctai;!,  ad  iiaec  i-esecari  jiosfec  exisiima-  B  «  ^U'"  enim  iiii|iioriun  nequiiia  nibil  aliud  ajipe 

vinius.  l>i>  idsi  abco,  qui  csi  sumina  esscnlia  in  lanium  r( 

yuiiiijiiid  esse  ptilalur  poiyali,   <|uidquid  diciiiir  ccden;,  ul  corum  iialiiia  iii  iiibiluni  rcdoal-   dill 

peccaloruni    iMionae  —  omniiio   iiibil    esU    i  iNemo  cullas  ei  cx    aclcniis  lcgibus  obsislil,  ne  iii  t:iiiUii 

^eiiiii!)  liO::  viiiol,  liisi  qui  sonsu  carel,  loluni,  quod  cadal,  quantuiii   voliol  :  e.x  ea  dilbcuUale  iabural 

diciiiir,  pecc:auiii  c.itiS(jiie  conscqueuli:is,  inorleiii  laliurando  lorqiieiiir,  juinitur,  crucialur  (//)  >. 
alqtio  nrisoriaii»,  iion  i.liud  esse,  quam  inlograc  vilae  Quibus  exposilis  <ii!odamiiiod(i  jam  paiero  arbitr: 

iieai:i;(|!ie  cornijiiioiios,  iia  ul  singulao  singulis  oj)-  iniir,  queui  raiio  pocnarum  auciorem  liaberi  jubeai 

poiianlu!-,  i:il.;griiati  poccaliiin,  viiae  mors,  bealilu-  Hiic  igilur,  quae  dc  eo  doccnlur,  afforeuda  esse  pii 

di-ii   miseiia  :  illa  siinl,  baec  j^enitus  iion  sunl ;  illa  lavimus. 

iiilra  icrniiiios  naluralium  fonnaruui  iiilelligunlur,  1'ervcrsa  igilur  voliinlas,  quam  proprie  etpeccar 

liftoc  iii  (Mrum  dcicclu  aiijiie  privalioue  iicscioiido  ei  ptiuiri  dociiiiiius,  iio:i  iiliundo  illos  cruciatus  siioi 

scimtlor;  illa   nialeriain,   fonnam,  speciem  babeiit,  quibus  ob  ii:e.\piebilcin  islam  lilddinem,  nequidqiiai 

l:a,"cTr!:'.leri«,  io;i)ia,  sj)ecio  caroiil  (c)  ».  qiiasi  <  objocU):i    vilae   qu:iereiilein  etfrliigere   cla 

Ex  !iis  t(.-i)cndiiiii  esl,  quom  seiisuiM  liabeanl  iilae  ibros  >,  allioiliir,  iioii  aiiunJe  etgo  illos  criici:ilt' 

Scoli  lociuioucs,  (|!iai.;ssunl :  «  peccaliiui  iiibil  esl»,  C  percipit,  uisi  ex  !i:.c  ipsa  perver.sitale  ac  libidiiio  s«i. 

<  poti  itii  pitonHC  Siiiit  liuiiae  ».  <  .Noii  oni;ii   :i!ia    siint  iiir.lrumcnta  lorqueiidac  ia 

Jam  vno  o!  poccalum,  el  pcccalorum  pocnae  ac-  picialis  praolor  insam   iinpictalem ;  unicuiijue  siq 

curatius  doscrii)oiida  suiil  pliciiun   bol   de    suo    pcccalo  :   diabolo    sua    (>i 

Fcccauim  uoii  (!Si  iiaiurae  (;/)(<  sefjiierelur  Ciiim,  perbia   suificii  ad   torqucndum   ».    <  Unde   pecc: 

ciim    Ueiis    iiaaiiaiii    roc.rii ,    pcccaium    esse   ex  lum,  iitde  «lors;  iiude  niors,  inde  niiseria,  quae  e 

Deo  jf]  »),scd  Iibor:ic  voluiilalis  :  csl  auloui  <  ii.olus  poena  vcl  swpplicium  (/)  ». 

pervcrsusvo!ii:ila(;s  liliei;u?,  libero  siio  ari.-itrio  niale  Alqiie  ex  bis,  qiu^e  dojicccalo  ejtisque  poena  sii 

iiieulis,  ciiiii  ijuis  avcriilur  a  diviiiii  vercqiic  luauen-  dicUi,  plauum  cssc  arbilramur,  Scotum,  duin  cu 

tibiis,  cl  ad    nuiialiiiia   alqiie  inccrla   coiivcrlilur  ».  stare  sibi  vclil,  ncgalurum  e.sse,  Dci  uulu  ac  jiis 

«  Pcccaliinrj  virielicei  cjusquc  coiise«[uei!iiae  summum  jicri,  ul  sii,  iiou  diciniuspeccaluni,  id  quoJ  jam  a 


{„)  a.  V,  §  I  --.;  VI,  1-3. 

ifc)  (.r.  V,  8-0. 

[c)  U.  A,  i.  i>.  Z\  XV,  1,  5,  o-C;  ei  p.issim, 
r.olormu  iioc  lnoo,  id  q;ii)d  seiiiol  atque  iii  uiiivorsiim 
diciiiui  vtliiiiiis,  illafTi  Scidi  sculeiitiaui  de  peccalo, 
(ie  |)o«;i;i,  (iiia('(|!if  i']iisdoiii  siiiiJ  goiicris,  propoiii- 
Uitis,  iiii:iiii  iu  libio  .;.;  praodcsl.  soquiliir. 

(a)  lloo  osl  1  n  i,  (ptae  \ere  csl,  »  —  «  quae  aii- 
qiiiil  siib3i:tt  >>.  Ct.  X,  u. 

^,-)  cr.  \v,4. 

(;;  lio(.esi  •  Oeiim.  un.nn)  oiiiiiiiun  roniui  c!ispnli:im 
atqiie  si»i)>laiiiiaiki.  »  ♦^!.  X,  h\  XVill,  i.  8.  I»e  jian- 
tbiisiiio  j:ti!:  I  i(K:  :>.<icl;  ([uaiii  ciiiii  i;o(-  iit  libro  Sco- 
lus  i.oii  Oiiii'.:oril. 

(g)  Cl.  V),  XVI,  -l-G;X,  i.  i;  XVlll,  7,  ccl. 
Alquo  tioc  loco  pr;ioioroiiiida  iion  \idctiir  Sioli 
i)CiiU'i!li;i  dc  pcccaiii  origiiiali,  i|ii:te  qitiiicrn  in  libro 
tle  p»aci:osl.  logiliir  liis  loic  verois  :  »  ntiiiics  lio;:ti- 
nes  iii  ptiiiic»  hurriino  {lOccavoniiit.  Qii;.i;<tiu;iiii  aii- 
lcrr.  gi';\or;iii'ii«  vsTiitis  l>uni;ini  i.aliiiitiri  iit  ni  iio.^vii 
Dcur;  baoc  laiitoit  pcccaru  iion  jioiuii.  i|ui|ij)e  (putui 
l«ei)s   iororil.  Qiiare  ncct-ssc  Cst  subsiiliiliiiii  e.^se  a 


Deo  in  primo  boiiiii;e  ctiain  oiiinium  bominum  pr 
priaiii  voiiiiiliilcii.,  :it  jiit^  itii  iii  ou  peccasse  noii  ti 
lur;eoinniiiiii  gi-iicraliUiicm,  scd  itniuscujusque  iui 
viilii^iiti  voldiiUilcm  ».  Cf.  XVI,  §  5. 
I)  (/;;  Cr.  XVI.  h:  XVIII,  7.  tisi  aulem  dilige 
l(^r  :iUoii.icii.ii!ni ,  qtiiil  pro|>rie  ailiciattir  poci 
Qiiciiiadiiio.iiiui  if:iiiir  (d.  siip.  nol.  d,  e) 
ii:iiiira  |»ocoal ,  aod  perversa  voluiiUis  :  sic  n 
liiiliira  |iiii:iU:r,  scd  cadein  voluntas  pcrvet's:i. ; 
(iiie  li;io  |)orcoii>iii;ido  liansri'rii  possil  lacus  q 
ilam  ox  caj).  \VI,  ^  1  :  «  Quid?  Si  tiiilla  luilt 
fiioril  puiiiia ,  uuiiitjuid  erit  misera  ?  Non  vid. 
Qiia  ciiim  (-.iiisa  aliiiua  natuia  eril  luiscra,  iiisi  li 
rii  piiiiita?  Il:\(;iic  si  iiulla  naitira  juiniri  |)ole«^l,  m 
iiaiura  miseia  i-rii.  —  Oiniiis  aulem  itaUira  aui  Di 
esi.  aiilab  eo  lacta,  iNaluiain  ve.^t  ctealriccin  t 
.seriat;  esse  capacem,  dcmciitissiniiitn  csl  suspu» 
(.-le.tirix  auu':ii  ii.itura,  qii:t  justilia  puniluia 
luiiiii-as,  ijuas  ipsa  creavit,  iioii  inveiiio.  Xulla  lict 
i:;uiii-a    |iuiiiolur;    i.un  piii.iui    non    ciil  roiKri 

cr.  XVI,  i.  u. 

(i)  Ct.  -Wl   G;  XV,  8  01  pluribuslocis. 


29  DE  VITA  ET  PRi?:CEPTlS  J.  SCOTl.  ~  P/vRS  I.  30 

expiesse  negavii,  sctl  peccali  poeua.  Neqiie  fulliiriur.  A  placull  pniicre.  —  Si  Domlii!;    oi-.d.an-  'u  suuii!  m,.\ 
ConUiientcr  eniiii  velat,  nc  qiiis  illoruiii  quiitqu^tm 


u  Deo  ellici  puiel.  Nam,  quod  ailiil  sil,  i;l  iion  «  esse 
a  Deo,  a  quo  illa  laulum  sinl  »,  quae  vcre  csse 
iticantur  :  nequ.';  id,  quod  ex  perveisa  hoininuin 
\oluntalo  orialur,  ullo  pacio  ad  Dciim  auclorcta 
lelcrrj  possc  (a).  PermilU  lanium  a  D*o  illa,  ut 
« liant  luoiii  proprio  liberoque  rationalis  creaUirae, 
perverse  uicniis  naiuralibus  bonis  >  :  <  «Jeserii  lan- 
luin  a  Deo,  qui  sini  piiniemJi ,  ut  sua  propria  pervcr- 
siiaic  punianlur  {b)  i. 

Concesso  autem,  pcccatum  ejusque  poenam  nec 
esse,  nec  a  Deo  irahere  originem,  racili  jam  opera 
Oeii!0!istrntiir,  ipsa  a  sunimo  illo  numine  divino  ne 
praesciri  qiiidcm ,  neilum  cuiquam  praedeslinari 


erubi.ii  ;ii)i'llaie  ilciluiu  \pro  non  t»le<'lu),  c;ii  S, 
Augusiinus  crubcscercl,  eundi-in  pioditorcm  vocare 
pi':i(Hloilinalii!ii  k  (|>i'()  iion  praeJc^slinatO)  [lij  ? 

<  ynoliesciMniiio  i-\\iu  <liciinltir  priicilcslinstii  bo- 
miiics  impii,  quacfiue  ad  eos  peilinent,  |iul<'hcrr»irn» 
bt  saluberrimo  itlo  coniraneiaiis  modo  intcrprcian- 
dum  cat  I. 

At  in  boiiis  tiomitiibns  corumqiie  viriiiic  ac  ;ir;)e- 
miis  res  socus  sese  habet.  Ilacc  ct  voie  su.ni,  ft  a 
Dco  facla  sunt,  et  ab  infsniia  Dci  t)oi:cvoi  iiti;i  ei 
graiia  danlur,  Qtiare  horum  praodosiinaiio  vorc  ac 
proprie  dici  poiesl,  neqiie,  qitum  a  S.  Scripiiua  oi  ;• 
SS.  Palribus  (ioceliir,  a  conlrarii»  osl  accipioo;!;.  [ii. 

Ptiustiuam  laiiien  aJ  roliqua  pcrganius,  suiijioioii- 


Kes  dcatiiendo  oonficilur.   «  Est  (enim)  divina  prae-  ^  ilnn»  viileiiir  disp;ilaiioiii  no3lr;;0.  quoil  Scotns  suljo- 

desiinalio  omiiium,  quae  Deus  faclurus  erat,  anto  cil  suae;  senlentiam  dicinius  de  igite  a'ieni<i  apud 

secula    piappataito    alqiie    dispositio  (c)  ».    «  Tan-  inforos.  Est  aiiteni  haoc ;  «  ilaiul  facilo  crcdi  poiesi, 

liim  (aiKem)   in  Deo  valel   praeseienlia,  quaiiiuin  aliuni  etitn  csse,  praeier  ipsiim,  qiii  c^\  qii  .1  niit 

piacdcstiiiatio;  plane,  qnia  nnum  sunti.  Exoederoi  miuuli  eloniotiiuiu.  Noc  imoii;jrue  credetiuutu,  (jnoa 

i^tiidcm  praescienlia  praedcslinaiionis   fines  ,  cum  coipora  sanoioiiiin  in  aolboieam  muiabuntur  (jueii- 

llla  oiiam  aU  eas  rcs  perlinere  puJetur,  quas  Dens  talotn,  quac  ab  alia  oonsumi  non  polcsl;  iinpionim 


noii  fcoil,  velitt  peccaia :  verum  enimvero,  quac  Deus 
1)011  leoii,  ca  non  snnt;  quare  nec  ab  eo  praesc.iun- 
lur.  Aiqiio  sutit  ciiam  <  el  pracdcstinatio  cl  piae- 
soioiiiia  unins  ejusdeinqtie  diviaue  mUtirae,  in  qnu 
alitid  aiio  plus  niinusve  non  est  :  ubi  c-t  natiirae 
simpliciias,  iion  e&i  ulla  diversiias,  quoiiinm  i.n  ea 
(inn.ia  iiiiitni  suiit  (</)  *. 


veio  corpot;\  iii  aercain  qiialiiaieia  Iransitufa,  ni  ab 
suporloie  igiie  pati;innir.  lliiio  osl,  qtiod  di;:bo!ii.<i 
posl  lapsuiu  (lotiusiis  ab  aodiereo  spalio,  iKijuncii.ti 
csl  ei  iitvilo  :ieteitiii  oorpus  ,  in  qiK;  poinias  hii;ie  sii- 
perbiac  Itial  (jj.Quod  si  cui  incredibile  videtur,  cor- 
pora  scnipcr  arsnra,  ncque  tameii  peritura,  vido.at 
s:ilaiitaii:!i'ain   in  igiie  vivain,  vidcat  lapidcin  usbe< 


Esi  ergo  njaitifosiis&imum,  nec  peccaia,  nec  eo-  ^  sium  (/;)  ». 

Knm  pooiias  praesciri  a  Deo  aut  praedeslinari  {e).  Vcnimus   nitnc   ad    «lisserendi    demonsiraiuliquc 

Quo;l  si  niliilo  secius  i  dicitnr  JUeus  et  fecisse  ea  viam,  qu;un    Soolus  boc   in  libro    ingio^siis  est. 

^i  praescivisse  vel  praedestinasse,  ad  exercilium  nc-  Ilaec  vcio  ex  iis  ,  quae  de  lolitis  libti  argiiuieiiio 


■Strac  intelligenliae  Dc-usprocuravii,  et  in  scripluris 
suis  ei  iii  traciaioribus  ojus,  iii  audieiis  tales  locn- 
tioimin  iiiodos  evigilaret  nostra  inlentio  ad  inielli- 
gendum,  quid  in  eis  niyslicum  laleal,  non  quid  sim- 
plc.v  vorboruin  giiperlici;'S  osieniiat  {[)  1. 

ynein  lioc  loco dicat  mysiicum  sensum, pluriinis  ex- 
plicalnm  legitiir.  Sciibiiigltit:',  portTiiilta  «  a coniratio» 
osse  aooipiciida  :  <  in  sccttlaribiJS  lilicris  rarcas  dioiiis 
csso,  qiiod  iinlli  paro;tnl,  hice;n,  quod  no.i  lti<;i!aii, 
( itidiviiiis  Scripturis  invcniri  Ji:duni  prodiloicm  anii. 
cuni  a  Jesu  appoilalum,  cnm  fuerit  Inimiiiis.eleoliiiii, 
tuiii  fiicril  niyii  elccltis,  el  «>jtis  giiioiis  pliint  (f/)». 
«Proindo,  1  ail, «  noiividco,  cnrSS.  patres>inbiluient, 
puleliro  loculiouis  modo  liducialiler  cnuiitiare  }ii'ae- 
desiinatos  ad  poenam  vel  interittmt  (pro  non  prae- 
desiinalis),  <  quotics  iis  in  libroruni  suoriim   serlc 

(<i)  Cf.  Itl,  5;  X,  l-b  ci  saepius  alias. 

(t)Cr.  X,  i-5;XYn,'i. 

(c)Cf.  1^,2;  XI,  «-7;  XII.  i  soq. 

(d)  Cf.  XV,  5-4;  5-6;  XVIII;  praef.  in  fsii. 

(e)  Cf.  XV,  I ;  XVJ,  (>;  XVil-,  i,  cet.  eel. 
(f)Cf.  XVI,  0.  Cf.  XVII.  2;  X,  1  seq. 
(<f)  Cf.  X,  1  sc(i.  XV,  6-7.  -2  ;  Xlll,  i  scq. 

(jfi)  Cf.  XHl,  '1;  W^h  ((|no  laiuoti  looo  baiio  ffiu 
longc  aliler  oxpouil:  diiii  otiiia  idoitoo  |.r;iesioion- 
liniii  praeilosiiiiationcni  iion  propiie,  scd  a  conlratio 
praedlcari  dc  Deo,  (pjod  iti  ipsuiii  non  caJai  leiuporis 
ratio);  X,  t  seq.  Xil,  2;  XV,  2  cct. 


D 


cji:irraviiiiiis,  salis  forlasso  paliierit.  Yidiinus  igilei* 
loiigc  ciini  alia  vi:t  iiioedoniciti,  quatn  roli(p:os  ojtis 
aelaiis  llieoi'.>gos,  quaniquo  ipsuiii  dectiil.  Uli  eairrj 
t^olis  prope!no.luni  S.  Scriptutijc  ei  SS.  Piitrutn  ii-sii- 
moniis  auoloritaliLu.-jque  nileb-aulur,  tiic  «  dispala- 
loriao  arlis,  1  ut  soribi:,  «  ro^iilis  >  iilobaltir  .  ilii 
S.  Sciiplnrae  Cl  SS.  Palriiiii  ;itic;orilaiibi:s  piu  ac 
t-injplici  atiiir.o  se  sttbjiciebani,  liic  auclorilatcs  iiias 
(hiro  ac  supcrJio  iiigenii  sui  iniporio  sabigobut.  Me- 
niiniinus  piofeclo,  quani  contomptis  artliioiis,  qtiorl 
conlra  seracote  vi.lissot,  lU  asciaoere  videah:r,  eiri;- 
coril.  H;io  arte,  qiiem  illo  bo.-iem  non  prelligaioi  ! 
Ivsltjoidem,  uiipscquoqucS.  Soriptttr:ie,  S. -Anfinsiiiii 
loc;>s  siiae  sesilontiao  argiiiuonui  profcraJ,  veritm  ll:i, 
si,  0!  hisvcibistitamnr,  jiniea  ipsi  seulentiiiC  sjuiC  rue- 
rini  [)robaii(/).  Neqaefaccn^nfmpossumus,  qtiiiiobis- 

(i)  \1-.K1V.  Est  :'.tile;n  <cr'.c  miriim,  qtii  f.^<'li:m 
sit.iil  S.-iiius,  qniiin  toalormr.  boiniiiuiu  piiicde^ii- 
ii:iiio:icni  noco.^iSaii^.tn  itbtip.ie  di."ieiil  piave  agcudi 
o;4ti.sai:i,  iii»n  Lamt:ii  de  LoiiOHiin  noiniiinni  pi;n.-(io- 
siitiiiiioiio  laiiqttiiii!  ncccssaria  be^ie  vivendi  o:iiis;4 
cogiiavofit. 

(/)  liic  •tomo  non  reminiscetur,  opinantur,  Uii- 

gr-liis. 

ini  C.i.  XiX  1-i.  Supra  aiiloiu  di\it,  solam  loti- 
soif^iiiiiMii  puniiii. 

(/)  E;id(.!ii  pla;u'  ooiiiiiiihi;  Sootiis  iii  liliris  do  div. 
iSa;.   Cf.  tlocic.   iti  cpliemor.  Uomiciis.  Fasc.  XV> 


51 


DE  J.  SCOTO  COMMENTATIO 


m 


sitiim,  vA  ainnl,  liac  de  ce  ifsciiUj  ex  Scoli  lihris  de  A  monstraiivaui,  r^-solulnnm.  Earum  exempla.  iii  pri)- 


<iivisioiieN;ti'.ir:ieaiTei'ui!jiis.Sernio«;sl<!ess(.raeScri- 
pliirae  ei  SS.  PalniKi  aiK-lorilile.  Scrihiiaiileni  {n) : 
<  Aucioiila.s  v:K  vo;a  rnlioiic  procossil,  no(|r,;ii!ii;»iii 
niiioc.v  p.ialoriJ;iie:<tr!iiii^:Uiierijaitc!oriias,(ii!;ii^  vcra 
nilioiic  lioit  :ipi>ioi>«itjr,  iisfiiiiKi  videliTr  esse.    Vei;i 

auleiu  jaiio nuiliiis  aucioriuuis.  asiipiilaiioiie 

roboniri  inHiget ». 

Nc<i-.;e  lierclo,  qiiinn  Scoli  inccpta  gravilcr  rcpre- 
hendcriiniis,  qiiihiis  e.vcusari  qiicaiU,  siicnlio  pra«- 
lermiuainus.  Traiistiileral  (cf.  siip.  Cap.  lll)  Caroli 
Caivi  jussii  lilnos  l^scudo-Dionysii  Areopagiiae  el 
Maxiiui,  quos  re  el  f;icio  a  virir  iitiy,  quilius  irihui 
.solebaiil,  conscripios  pulabat.  liaqiie  magnaiu  pio- 
feolo  partein   suninia   stincieruni   viioi  uin  ;llorum 

aucioriiate  factum  esl,  ut,  qiiaj  in  illis  libris  repe- 
risset,atieo  ad!!niarel,nibii  iil  iis  nrbitrarettir  verius, 
r.ibii  (iiviniiis,  neqiic  ullo  pJtcto  iiul)iiaii<luin  e«se 
eenserei,  qi);e  vei  in  sacra  Scripiura  vcl  apiitl  SS. 
I^fllres  edocms  iurra!,  aJ  illoruin  viiorum  philoso- 
phiaiii  rcsccar'.  At(Hie  Scoius  is  eral.  qui,  'iuot'- 
cun(|iie  voruiu  esse  sibi  pcrsuascrat,  .'•anclum  duce- 
rel  sfoqiie  loco  lib  re  coiiliiftiuluin.  Ail  ciiim  in 
priiTio  tif  NitiUiis  (/)) ;  *  Nun  il;vsuin  terriius  ;iuclo- 
ritai^,  2ut  iniiius  eapaciiiiii  animoruin  oxpavesco 
inipciuiii,  ut  ea,  qua;  vera  ratio  clare  coilieit  in- 
«Jubituili.i-qu;;,  dilunil,  .Tjierla  frnme  proniiiUi:ire 
coiiiuntbu',  pr;esertim  cumde  t;,libiis  nou  nisi  inlcr 
sapiciitcs  irciCtaiKliiiii  sil,  ((uibus  ni!  sinvius  esi  ad 
auilieiidiiin  vera  ratioue,  nil  delcctabiliiis  ad  iiive- 


(■es.sii  hiijns  operis  osleiideinus.  llis  eiiim  laiiquam 
iiiili  quuHam  ei  huncslo  humanae  r:itiucinatioiu.4  ■ 
qiiadtivio  ;td  i|isarn  dispuhindi  di^ciplinani,  qiiae  esl  " 
vcrilas,  omiiis  in  ea  eruililus  pcrvt  iiiri  n;m  (lubiiai. 
Uujiis  discipliniie  regulis  nccessario  iili  julteiniir, 
diim  adversus  Gcthescalciim  (iJiemdam  rcsponderr 
compeHimur ». 

Quam  isl(!  hoc  loco  pltiiosophiani- cum  vera  reii- 
gione  e.uideni  conlendil?  llsliie  ea  ,  qiiac  i!/is  leirpo- 
rihus  communiler  hocnouiine  appellabatur,  qiinc(|u<i 
vix  aut  v.Q  vix  quidem  dialeciioae  fines  transgretlie. 
balur?  Ipsa  Scoli  \erba  ,  nisi  forlc  <  a  coulrario  i 
siinl  inlerpretanda,  eam  rerle  philosopliia<u  si^nili- 
cant ,  ciijus  inr.im  vc|  primarium  imiiius  hac  iu  re 
B  cornalur,  ut  instrumenla  quasi  ae  uiachiuainenta, 
qiiorum  ope  pliilosophi  regias  moles  snas  esciiaiti, 
oomparet  alqiie  swppt^dii.et.  Undt;  autem  t;iiita  oni- 
niiini  rerum  perturbaiio?  Sunt,  qui  cjus  causam  ad 
panlhei.Muum  Erigeiii.inuiu  referaiU  (</).  Qinwl  non- 
tra  Schlucterus  afiirmat  (*i),  i  illain  sentcnliam  fve- 
i';tm  p!iih>sopi:iam  eandem  esse  cum  vera  reiigioiK;) 
in  aucloris  iioslri  orc  non  magis  cssc  suspeciaiT^, 
qiiam  id,  qiiod  prope  oinncs  SS.  palres  doceant,  le- 
velationeni  scilicetChristi  essesinnm:im  sapiei:ti;ini, 
alque  omnem  conlinere  philosopiiiam  >.  Veriiiu 
Schlueteriis  satis  aperle  declarat ,  sese  illam  Kri- 
gcnae  sententiam  in  ipsius  Erigenae  liiiro  ne  ;>.i- 
spexisse  quidem!  Qui  enim  iieri  poluit,  ut  a  vera 
ejiis  sensu  t;mi  procul  abcrrarei?  llla  E'igenae  phi- 


5lij^;andi;in,  quiUKlo  (iu;eiit!ir,  nil  piilchriiw  ad  coii-  C  h^ophia  cerlc  diaicclicam  conipleclitur,  <niam  i'i- 


lempbndum,  quando  invcnilur!  »  lluc  accedil, 
qiiod  Scoi!  pieias  erga  Dciim  plane  insiguis  est  di- 
ceiitlA,  lUqoe  Anasiasiiis  Bibboliiecariiis  viruin 
eam  piaedicai  <  pe/  omnia^sunctum.  i 

i^ostiemv;  ccile  opeiie  preiium  failuri  videiniir, 
Si\  illa,  (iiiibus  Crigeiia  <  dialeciicie  suui  srtis  > 
«isuui  probitre  conaiur,  in  angustum  redacta  rciule- 
riiniis.  liicil  igitui'  (c) :  :  Curn  omniii  piae  perfectse- 
que  dociriuic  modiis,  quo  cninium  renim  ralio 
apcrlissimcinvenitur,  in  pliilcsophiasitconslilutus, 
de  ejus  divisioniijus  quaedam  sunt  disserenda.  Sie 
«liim,  iil  aii  S.  Aii^ustinus,  credilur,  «  non  aiiam 
esse  phiiosophiam  et  aliam  religioiicm,  cum  hi,  quo- 
I  um  di^ctriiiam  no»  appiobanius ,  iiec  sacraiiieiita 


inen  <  Christi  revclatione  >  coniiireli  non  dixcrimus, 
iiec  SS.  Palrum  quisquam  dixcrit!  ^ 

Nobis  auteni  ad  illum  Erigenae  Inciim  accuriiiins 
perspiciendum  plurimiiin  conferre  videlnr,  (|i;<»il 
in  librisde  divisione  Naturae  (f)  scribit;  <  ars  iii.t, 
qiiae  AtK^EXTtxni  dicitur,  non  ab  luimaiiis  m;icliina:i<i- 
iiibi!.s  est  f:icta,  scd  in  natura  reruni  ab  auclore  <.ni- 
riium  artium  condita  ,  a  sapiciiiibus  invcnla,  ei  aj 
uliiiiatem  solerti^  rerum  indaginis  usilata  >. 

Vernm  iieque  iioc,  opi;i;;n.ur,  m^gligendnm  esl, 
Scoliim  forlasse  hac  sola  de  causa  veram  philoso- 
phiain  ciiin  vera  religione  eandem  fecissc,  ut  sigiiili- 
(Carct,  eas  iiiter  se  nihil  prorsus  reluclari  aiil  advei'« 
sari.  Qua  re  ficri ,  iit,  qiium  iieiilra  neutri  obtrecia- 


nobiscum  commiinicanl»  )>.  Quid  csl  aliiidde  piii!o.so-  '^  rel,  sei!  allera  ciim  altcra  conconlissinie  quc;U  vive- 


phiji  traciare  ,  iiisi  verae  i-cligionis ,  (pia  summa 
onuiium  rcniin  caiisa,  Deiis.  ei  huniiliter  colitur,  el 
ralionabiliter  invesligalur,  regulas  exponere?  Conli- 
iitiir  indc,  veram  esse  phiiosophiam  veiam  religio- 
nem,  conveiRiroqiift  ,  Vi;i;i!u  icligioncm  esso  veiani 
j'liilosoi)[iiain.  Qiwe  dum  mullifaiiam  divid;tUir,  bis 
binas  t;unen  pai  tes  principaies  ad  omnem  quaestio- 
licin  solvcndam  iiecessarias  hiibcro  digno.scitur,qu;ts 
biline  po&suiiiUs  diceie  divisoriam,  diilinilivam  ,  (!i;- 

p.  .'iO.  Cf.  cliam  /iis/.  /,•//.  de  la  Fraiice,  tom.  Y,  p. 
420  seq. 

iii)  Cf.  (h;  N.il.  1,71. 

{i'j  C.ip.  Oy. 


re,  eiiain  allera,  siimlat.iue  aut  r.eocsse  zul  conm<9- 
(luin  cssc  vi.suin  ;>it,  in  aitetius.aiiitiliuiu  advocafi 
possit. 

Atq',;e  siiper  ipso  Noslri  libro  de  pme;!esiin;:lioue 
salis  diclum  cst;  pn.gi-ediamur  a  1  reliqtia. 

roslquam  igitiir  eiiitus  cst  Scoti  lilter,  Woiiiio, 
archiepiscopus  Senonensis,  qt::ie  ab  inicllecfi  s:io 
se  qiioilauimodo  divertenlia  essc'nl  »,  in  eo  dcjy-i 
heii.Ht.  Undevigiuii  hacc  capitibas  (quo!  eiiau.  Iibri 

(c)  Cf.  de  pr.iedcsi-  I,  1  scq. 

Iii)  Cf.  I,  V.  Conei  chnstl.  .l/;;j.'/4.  vol.  l,  p.  -ii 

(.}  Cf.  i.  Sc.  Erig.  p.  XVI. 

iCi  (.r.  iV.  i.  • 


53  DE  VITA  ET  PR.«:CEPTIS  J.  5C0TI.  —  PAR5  I.  M 

capila  csse  (lli\iinus)  coniprcheiisa  inisil  S.  Pruden-  A  Lugdunensis  ,   qiuim  praeessel  coDcillo  Yalpnlin«, 


lio ,  episcopo  Tricassino,  ul  <  quaecunque  in  iis  a 
vero  exorbilaiilia  comperisset ,  uiiicuique  de  libris 
evangcliois  el  catliolicoriini  tiocioniiii  auctoriialibus 
devianii  capiiulo,  coiigrua  deproincrel  abunde  rc- 
sponsa  (flj  I.  Ncque  Wenilonis  volunLiiem  neglcxil 
Prudciitius.  Aniea  tamcn  ipsuoi  Scoli  libri  cogiio- 
soere  voltiit.  Id  cura  ip^  ii&u  Teuissel,  pccuiiari  cum 
scripiione  Tclieiueiiter  oppugasmt  {b). 

Qiia  in  re  adjulricem  naclus «sl  ficciesiam  Lugdn- 
iiensein  (c).  Main  ad  hanc  «juoque  «  veiierant  vanilo- 
qui  (iliius)  et  garruii  bominis  scripla  —  vanissima, 
contra  ndein  ac  veritalem  Dei,  piena  mendncii  et 
crroris  »,  quae  doctis  quidem  hoiniuibus  risiii  es- 
scnt',  ab  indoctis  auiem ,  quique  ilhiin  hoininem 


quod  anno  DCCCLV  a  qualuordeciin  episcopis  liabi- 
lum  est,  ut  Scoti  doclrina  ctiam  ab  hac  synodo 
dainnaretur,  effecit.  Suiit  igilur  in  hiijus  syuo;li  ra« 
nonibus  cuin  alia  adversus  Scotunj  dicla,  luin  vcro 
haec  [f) :  t  Ineptas  quaesliunciilas  el  auiles  paeue 
fabulas  Scotorumque  piiltes,  puiilaii  fidei  nauseam 

inferenies ne  !iicnles  Chrislianae  liidc   cor- 

rumpaniur  el  cxcirianl  a  simplititale  el  caslilaie 
fidei ,  quae  csi  in  Chrislo  J.;su,  penilus  rcspui- 
nius  (^)  ».   Et  haec   :  t  Ista  (Scoti)  c;ipiiiila  XIX 

syllogismis  ineplissime  conclusa in   qiiihus 

commeiiliim  diaboli  poiius,quam  aliquod  argumon- 
tum  fidei  deprehenditur,  a  pio  audiiii  Fideliuin  pe- 
nilus  explodimus,  et  ut  talia  et  simiiia  caveanlur. 


tquasi  eruditum  admiraiioni  bahcrent »,  non  siue  B  per  omnia  aulboritate  Spiritus  saiicti  intcrdicimtis. 


sumroo,  aut  ipsorum  periciilo  aiit  Christlanae  reli- 
gionis  detrimeiilo  legerenlur  (d). 

Uterque  Scoti  adversarius  eodem  fcre  modo  rem 
gessit.  Arciissime  atque  per  siiigulas  paene  senien- 
tias  ejusvestigia  premenies,simulac  quae  a  vero  ab- 
horrere  videantur,  depiehenderunl,  ea  acerbissime 
notant.  Si  qua  in  re  dialecticorum  regulis  repugna- 
terit,  regulis  dialeciis,  sin  sacrorum  Bibliorum  vei 
Fatrura  ecclesiasticorum  auctoritati  minus  consen- 
Berii,  horum  ipsorum  tesiimoniis  cum  aggrediuntur. 
Saepius  eiiani ,  quae  Scotus  ratiocinando  eflecisset, 
testimoniis  auctoritatibusque  oppositis  redarguere 
conantur.  I*iec  desunt  loci,  ubi ,  ira  ob  ejus  errores 
abrepti ,  conviciis  eum  dilacerare  non  dubilent.  S. 


Novarum  eliam  rcrum  introduciores,  ne  disirietiuij 
feriantur,  casligandos  esse  ocnsemus  (//) ».  Hoc  Va- 
lenlinae  syiiodi  judicium  omnino  raluin  habiiit  c.on- 
ciliuni  Liugonense  (a.  DCGCLIX) ;  in  qnarto  enini 
canoiie  :  «  Capiluia  5,ail,€  XIX  SYllogisniis  iue- 
ptissime  ac  mendacissiine  a  quodam  Scoio  conclusa, 
ubi  non  argunienlum  fidei ,  sed  potius  commenium 
porlidiae  patet,  nullu  onuiino  pliilosophiae  arte,  ul 
arroganler  a  quibusdam  jaclatur,  constriictuiii,  sed 
jnani  fallacia  et  deccplione  impeiiiissiuie  eoiiclusum, 
a  pio  fideHum  auditu  penilus  explodimus  (/)  ». 
Tradunt  etiam  Nicolaum  I,  Poiit.  Max.,  horuni  con- 
ciliorum  canones  apostolicae  sedis  aucioriiate  con- 
firmasse  (;■).  Scolus  autem,  quanlum  scimus,  ail 


(Quidem  Prudeniius ,  quo  loco  Scoius  coniendii  (e),  C  haec  sese  ne  coininovii  quidcm;  quam  rem  Slau- 


•  Deum  praescirc  dici  posse  pro  nescire  :  ita  etiam 
praedestiiiare  pio  non  praedestinare  »,  hoc  modo 
jn  euin  invehitur :  c  0  ingenium  veneuis  infecium! 
o  sensum  errorum  teiiebris  iiicomparahiliter  obscu- 
ratum!  nunquam  quippe  etiam  hacreticorum  quisli- 
]jel  ante  te  hunc  nefarium  intclieetuui  admisii.  Nul- 


denraaierus  ipsi  (cf.  Slaud.  p.  196-197)  in  laudem 
verlit. 

Venimus  nunc  ad  alieram  illam  ilieologorum  con- 
troversiara,  cujus  Seotum  participem  fuisse  dixi- 
mus. 

Paschasius  igiiur  Radberlus  (A)  (a.  DCCCXLIV.) 


ius  Catholicorum  saliem  nienie  concepit,  ut  Deum     opus  suum  «decorporeei  satiguine  Doinini  »,jam 


scire  pro  eo  quod  est  nescire ,  et  praedesiinare  pro 
eo  quod  esi  non  praedesiinare,  aut  inielligereni  aut 
inlelligendura  suaiJereni  ».  Atque  innumera  ejiis- 
modi  dicla  in  S.  Prudenlii  libro  reperiuniur.  Eccle- 
Bia  aiiiera  Lugdunensis  ne  postea  quidcm  cuiii  Scolo 
uon  hellHvit.    S,  eiiim  Remigiiis ,  archiepiscopus 


dudum  illud  quidem  anle  coaiposiium,  sed  tuiic  cuu» 
maxime  pluribus  locis  emendaium  ,  Caroio  Calvo, 
quippe  qui  ipsum  petiisset,  dono  misit  (/).  Quam- 
quam  auiem  toius  esl  in  eo,  ut  catholicorutn  dogma 
de  transsubstantialione  (eisi  hoc  nomineuti  nondiiin 
potuil)  argumeniis  tum  es  S.  Scripiura  luru  ex  SS. 


(«)  Cf.  S.  Prud.  de  Praed.  adv.  Scot.  praef.  Max.  D     (;')  MaL.  in  Ann.  libro  XXXV,  n.  58  rem  dubiain 


bibl.  PairiHii  Liigd.,  toin.  XV,  (>.  467  F 

(b)  Cf.  noi.  prox.  snpciiorem. 

(c)  Cf.  Eccles.  Lugd.  lib.  adv.  Scoii  erroneas  defi- 
niiioiies.  Max.  bibh  patrum.  1.  1.  p.  611  seqq.  Quis 
hunc  libriim  composueiit,  incertiim  e.sl.  Sunt,  qni 
Florum,  LugdunensisEcclesiae  diaoonum.cjusauclo- 
rem  dicani ; sitni  coiilra, qui  enm  S.  Uemigio,  archiep. 
Lugd.,  aut  Ebboni,.  episc.  Graiianopolitano^adscri- 
bani.  Cf.  Ludov.  Cellot.  S.  L  hist.' Golhesc.  p.  140 
seq. 

Id)  a.Eccles.  Lugd.  lib.  praef.  1.  L  p.  61i  U. 

(e)  Cf.  S.  Prud.  i.  I.  p.  519  H  seq. 

(f )  Cf.  Conc.  Valent.  apud  Mansi.  l.  L  tom.  XV, 
col.  1  seq. 

•    ig)  Cf,  1.  L  can.  VI,  col.  6  D  seq. 
(//)  Cf.  I.  1.  can.  IV,  coi.  5  D. 
(i)  Cf.  Maiisi.  tom.  XV,  ool.  558  A-B.         '■     ^ 

Patkol    CXXIL 


rehiiqiiii;  Schluelerus  (I.  I.  p.  IV)  haec  habei 
«  Nic.  1  canon.  conc.  Val.  .  .  conllnnavil  » ;  ad- 
dens  :  ««  Vonenum  »»  doginatum  Eiigcnae  pcrsirin- 
gebalur,  ipse  lamen  Erigena  haud  damnutus  esl  >. 

(t)  Hic  in  Suessioiiibus  humiliiino ,  ui  virielur, 
loco  orlus  jam  a  puero  monasteria  resquc  mouachi- 
cas  secuuis,  taiidem  in  ConV.ieiiso  ooeiiobiuni  se  con- 
lulit,  cujus  pnaium  monachus  deinde  auiisies  evasii. 
Vixii  auleiu  per  prirham  seculi  noni  parlem  dinii- 
diam,  alque  ab  eiuuilione  ac  doctrina,  quae  illorum 
temporum  esi  raiio,  adiuodum  instriioliis  fuii.  Cf. 
liisi.  inUr.  de  la  France,  lora.  V,  p.  2S7  seq.,  qui- 
qiie  eo  loco  ciiantur  auctores. 

(/)  Cf.  Marteii.  ei  Durand.  vet.  scripi.  et  monu- 
ment.  amplissiina  Cullect.  tom.  IX,  col.  374  A  seq., 
qijo  loco  i]>siim  (juoque  Pasch:isii  opus  cum  l'racfu- 
tionibus  ad  Caroluui  lypis  descripium  est. 

2 


55 


DE  JOANNE  SCOTO  COMMEISTATJO. 


36 


Pairum  o|)eribiii»  proiiiu»  d«i'enc!ai  aUiue  cou(iniiei :  j^  luopvrc  luuduius  {y),  et  Hiticinanis,  aiehiepi&copus 

tainen  ,  qtnm  iiuva  qiiaeUjun  aique  aJ  id  le^t^pus 

iiiiiiiidiia  aspersiese  \idereiiir  uonnullis,  qiiae  alicuhi 

«ITetHuonern  pareranl,  in  Uoc  e']\is  iibro  occurreruni. 

Cujus  generis  exeiupfa  (a)  suni  iiaee :  <  (S.  £iic]ia- 

rUiiu)  non  alia  plane  (care)  esi,  quain  quae  nala  Cfl 

de  Maria,  el  passa  iii  cruce,  ei  resurrexil  de  ticpul- 

cro  {b)  ».  —  c  Vera  ulique  caio  Clniili,  quaecruci- 

fisa  e$i  ct  sepulia,  vcruiu  iliius  cami^  sacramenlum 

quod  per  sacerdolem  super  allure  in  verbQ  Ci*ri«li 

per  &piriuiim  S.  diviuilus  consecraiur  {c)  i. 

llaqae  Carolu^  Caivus,  cui  for$iiun  el  ipsi  res  illue 
mluus probureiilur,  Ualiamnura  Codjeiensein  {d)  ci 
Joannein  Scouini  (^),  ul,  quae  vera  essei  S.  Scrlpiu- 
rae  ei  S$.  rairuin  de  coipore  ei  sangutnc  Djniiiii 


Reoieiisiii.  Cuinposuit  eniiu  Adrevaldus  <  optf^ium 
dc  cnrpt^reet  sanguine  Doniiiii  contra  ineptias  Joaii- 
iiis  Sioli  »,  ciijiis  lil>eJli  insigne  fragnienlum  edliJfi 
Luc.  Darherius  in  t  veieruin  scrijttor»in  Spicile- 
gio  {/))  >.  Hoc  fraguieniuni  niliii  aliiid  ajit,  nisi  ul  S. 
ilicronyiui ,  S.  Aiigusliiii  ,  S.  GregO!  ii  p;ip»e  locis 
quain  piuriniis  veraui  Jesii  Clirisli  in  S.  Cncharislia 
pracbentia:!'  osiondat  alquc  conlirmet.  Miiiiis  qaidcm 
.nperiuiii  esi  Hiiicmari  lesiiinoniinn,  nec  lauien  id, 
quo.i  prorsus  sit  liCijlig.Mi.Iinu.  .\(;er!;e  oiiini  iii  lihro 
siio  <lo  Pracdosiinatione  (/)  iiolins  errore»  ali(|uor, 
in  quos  incidisseiii  S.  Prudenlius  el  Joannes  Sooii- 
gena  :  *  Siinl  el  alia  >,  inquii,  i  quae  .  .  .  contrat 
Fid<'i  Catliolicae  vcritaiein    dicunt  :  videiicet  .  .  . 


senteniia,   scripii*  pci-seq«ieienlur,  volunlalc  atque  B  q>'<)il  sacramenlnni  aUaris  non  vcrum  corpns  et  ve- 


aucioriiate  sua   exciiavil.  Rairannii  libcr   exsUl , 
Scoii  iiividia  leniporume&i  abstiinplus. 

iSeque  tanien  iioe  loco  non  suni  coninieinorandae, 
qn»e  snper  libris  eoniinqiie  aui^loribus  inlcr  viros 
doct03  exoilae  sunt  dissensiones.  Fuerunl  igilur , 
qui  unnin  nH)da  de  S.  Eucbarisiia  opns ,  quod  Ua- 
tt&niini  csi^  dixinius,  Curoii  jussu  conscripiuni  esse 
puiarant ,  ncquo  id  Kairqnino,  sed  Scolo  uJscriiie- 
reut,  Uii  auietn  jain  pridein  iia  satisfactuiu  esl,  ui, 
qiii  bediequc  iiluiu  iibs^uiu  non  ad  Uatrainnum,  sed 
uu  ScQluin  auciorcm  referal,  iavenialur  neuio  {[)■ 
Quae  puj(iia  po&lquaai  desiit,  in  aiiam  qiiundaui  de 
ilie  Seoii  Iibr9  snspicioncui  ventum  esi.  iianc  vero 
rau&am  iU  optimc  ct  fuciUiiue  dijudicare  possc  vi- 


ms  san^uis  sil  Doiniui,  se.i  tautiMii  memoria  veri 
corporis  cl  sanguinis  ejus  i.  Quac  res,  rum  in  S. 
Prudenliumnulio  pacto  cadoieqiieat  {]),  in  Joanne.Ti 
Scoiunicadal,  necessc  esi.  Qiiodsi  in  Scolnm  c.Tdii, 
ex  libro  aiiqiio  ipsius  viiis doctis  petila  videtnr,  ideo 
quod  leliqiios  fere  errores,  qiii  ab  Hincmaro  ibi.fcm 
persiriiiguntur,  in  bbris  ipsius  liodicqne  legiinu». 

nnoo  vcro,  &i  quid  scrtipuli  in  animo  nnsiro  relin- 
qunni,  loliini  id  a  Bcrongario  Turonensi  etqiiidqukk 
fere  docturuni  bominum  cum  eo  vixit,  inde  exiinc- 
tur.  Nar.i ,  ul  paucis  banc  rem  comprebendamus, 
praeter  ipstim  Berengarium,  qui  innumeris  fere  lo- 
cis  libruiu  Joannis  Scoli  de  S.  Eucbarisiia  landat, 
qiii  eum  Curoli   reg's  jussn  adtersus  Pasciiasiuin 


dsimur^  sj  aniea,  quibus   polissiumm  urgumontis,  C  scriplum  esse  ait,  ejusque  placiia  sibi  sola  probari 


Scoiuin  de  S.  Eucbarisiia  scripsisse,  ef&ciaiiir,  pau- 
io  accuraiius  a  nobis  fuciit  cxplicaiuui.  llabontur 
autom  ejns  rei  tesies  cum  ipsius  Scoli  aequuies,  lum 
voro  Bereiigartus  Turonensis  quique  cum  lioc  vixe- 
runt  biUuitK^^.  docii.  Aiqtie  iiiius  gcneris  sunl  Adre- 
vuidus.,  in&u»c|)us  i-ioriuceusis,  viA-  u  dD..irina  sum- 

(a)  Cf.  Dr.  i.  3.  Ritlcr,   IJandbueli  der  Kircfienge' 
achkhte,  etWi.  li,  vot.  li,  p.  186-194. 

(i»)  Cf.  Fuscims.  ei«p.  I  (apud  Man.  et  Dur.  L  I. 
COl.  3H5  A.  sei]q.). 

(f)  Gf.  l*as<.bas.  cap.  lY  (apud  Mart.  el  Dtir.  1.  l. 
59i  D.  ««qq.). 

(d)  Cl.  ii^itrainn.  de  Corp.  ct  Sang.  Dom.  praef, 
ad  Caioi.  Caiv.  EJitus  e.sl  bic  iibor  in  Cuirtciiiti  ser- 
nionem    eoiiversus   a   J.:cob.    Boiieau.   Parisiis   a. 


contcndit  (A:),  non  solum  singuli  iioinines  di>cli,  qai 
vel  privaiiin  vel  publice  iu  tbeologorura  conveniibus 
cum  ipso  egcrunt  (/),  vcrum  eliam  omne^  propemo- 
dum  synodi,  quibuscom  rcs  fuit  Berengario,  quae- 
que  magnam  parlem  ab  insigni  efuscoporum  docto- 
rumque  iioininum  frequenita  sunt  habitae(in),  Joan- 

MDCCXXtll  seqq.  fol.  tom.  I,  p.  150  sei(.  Scribimt 
praeterea  de  Adreval<ii  iibro  nini  aiii,  lum  Hi»t.  lii- 
ier.  de  la  France^  tom.  V,  p.  519. 

(i)  Cap.  3J. 

ij)  Cf.  Mub.  aci;.  Bened.  aec.  iV,  pars  II  pracf. 
n.  132. 

\k)  Cf.  Bereng.  episi.  ad  Richard.  apud  Uansi.  I. 
].  toin.  XIX,  columna  735  A  soq.  Ejnsd.  epist.  ud 
La^ifranc.    i^piid    Mansi.    i.    1.  coliinina   7(>S  k-M. 


MDCCXii  li  ■"' :  l.itinus  pvodiit  Colon.  a.  MDXXXII  p.  EjiiStl.  epist.  a.l  Asoelin.  apud  iiansi.  I.  1.  coluiuna 
ei  saopius,  noc  tauieii  ut  Kulraiuni  lilier,  setl  ut  iier-      735  C-77t>  D.  tadem  planc  ros  saepissiioe  eliam  iii 


saop 
traoni.  Yerum  bis  duobus  nominibus  iiiium  euiideni- 
qiie  Itnminem  signillc;ii'i  dooet  Mubilion.  AQt.Befled. 
saec.  lY,  paisil  praef.  n.  81. 

(e)  Cf.  Dcrciiji.  Tur^utens.  epist.  ad  Hichard.  syi>b. 
apiid  Man$i  in  tuttc  CoUet;^.  toin.  XtX,  c^i.  7S5  1( 
icq. 

(f)  Cf.  Mab.  act.  Bijned.  sec.  IV,  pa:*s  11  praef. 
n.  31  —  S9 ;  J.ncob.  Boiieuii.  iti  {Huef.  ad  Rairanm. 
tJe  coi-p.  et  wiig.  Dotnini;  i'ii3i.  ixncr.  ds  la  Frgnce, 
lom.  V,  p.  3S7  seqq.  Dr.  I.  i.  Rjiicr,  Handbuch  dn 
Kirche»ijeicliifh(e,  edii.  H,  vol.  II,  p.  1^4  seqq. ;  Br. 
l.  I.  i.  Uoliiuger ,  Lehrbnch  der  kirclieuqeichichie, 
io\.  i,  p.  iU». 

(g)  KX,  HiH.linix.  deia  France,  tom.  V,  p.  515 
seq.  -    . 

(Al  Cf.  Spicileg  cdil.  I.  Pans.  a.  MDCLV  seq. 
l'"»   tom.   Xil,   i».  30  seq.,  «.'l  edil.   11.  Paris.   a. 


ilto  Berengarii  libro  legilur,  queai  (^.  E.  Lessing.  ev 
biblioib.  Cuetferb.  priiuus  eruil. 

(/)  Cf.  Lui.rrane.  eonuu.  coiilra  Bereng.  ap.  MansL 
\.  1.  roi.  759  D  ei  sa'pius.  Durutid.  %bb.  Troarneus. 
ap.  Maitsi.  coi.  78i  U  —  E.  Ascoliu.  epist.  ad  B«- 
reiig.  ap.  .Maftsi.  i,  c.  777  A  —  C.  Anonyinus  (qui 
«Oiiciiiis  advers.  Bereagarium  babiiis  se  inlorfuisse 
scribit)  iii  opusc.  de  iiereng.  daiunHiioao  aiultiplici 
ap.  Mansi.  1. 1.  cul.  7.57  E. 

(m)  l)e  ^ynodo  Vcrceltensi  s.  ML)  cf.  Mansi.  I.  i. 
col.  757  K  seqq.  el  col.  773  S  el  cul.  7  8  E  :  —  «fe 
«ynodo  Romana  (a.  MUX)  ibiii.  (uL  902  A  -  B.  et 
col.  7S9  A  :  —  do  s»yaudo  Parisiensi  (a.  ML)  cf.  Du- 
raiid.  Troarn.  ap.  Mausi.  L  i.  r{.i,  T^i  £  :  <le  synuJo 
Turonetisi  (a.  .MLtV)  cf.  Guil.  .Ualinesb.  ap.  llioui. 
tiale.  1. !.  (cstim.,  p.  II.. 


37  DE  YITA  ET  Wi/ECEPHS 

nis  Scoii  libriim  Je  5.  Eutirjrislia  novertml,  lcgc-  A 
i-uiil ,  (latniiaveruni.  Nec  (|ui»(niafli  iiitcr  taiuam 
suinmotum  vimrutn  inuliitudinoiu,  «nifloi  per«iinos 
coulincnler  fere  Derengariana  causa  fueruni  occu- 
pali ,  exstitisse  narratui*,  ctil  alia  de  iiliHs  libri  au- 
ciore  in  uieniein  venerini.  Qnare  prof<^cio  miruin 
csse  iion  polosl,  qni  lacium  sii,  ui  ab  illis  iisque 
tcmporibus  apiid  omnes  omniiio  hisloricos  criiicoS- 
<jue  ita  consliieril :  composiiisse  Scotum  Caroli  i-egis 
jussuadversusPaschasiumJibrum  iJe  S.  Eiicli.irisiia, 
quo  libro  postea  nereng.irius  nsus  sit. 

Nosira  auiem  aetate  fuit,  qui  diccret,  librom 
illum  Berengarianuiil  noii  fiiisse  Scoti,  sed  Ka- 
(ramni  *.  Ilunc  falso  adscripiiim  esse  Joaniii  Scoio. 
Quaie  ne  hoc  quidem  cerlum  essei,  aii  Scoiii!» 
ulluni  unquam  de  S.  Eacliarislia  opus  cxcude- JJ 
rit  (fl). 

Veniin  eninivcro  quanlvrs  aculc  .^lqiic  siibti' 
liier  ille  ia  disputartdo  sil  Yersaius,  id  lamen .  si 
quid  vidcmus ,  non  est  assequutns,  ui  tam  antiqii.^ 
Iios  possessionc  exiurbai^ei.  Uoc  iit  planum  ftai, 
paucis  rei  summara  proponemus  aique  exaniinabi- 
finus  (b). 

Quod  primiim,  quaccmiqiie  Berengarins  ejusqoc 
aequales  dc  Scolo  smo  dixissenf,  cliam  de  Ilalramtii 
libio  dici  posse  afritmavit,  ae  jam  iudc,  libros  illos 
iion  diios,  sci'  unum  cundemque  fiiisse,  conciusum 
voiuil,  esl  islud  quidem  aliquid,  veru.ii  jn  eo  nc- 
quaquam  sunl  oinnia.  Haberet  certe  jus  suum  ita 
concludendl,  si  pturibus  ille  Scoii  lit)cr  nobis  descrt- 
plus  esset,  qnae  omnino  in  Uatrainni  opos  qiiadra-  C 
rent,  nec  facile  in  duobus  duorum  aiiclorum  'libris 
iain  inicT  sfe  similia  possenl  rcpcriri.  Al  paucissima 
Unlum  de  Scoii  Ilbro  comnicinoraniur,  alqne  ea, 
ex  quibus  facilius  colligas,  divcrsum  illuin  a  Ra- 
Iramni  libro  fuisse,  quam  cum.boc  unum  eun- 
demque. 

Est  qaidem,  iil  honnuUae  res  de  Seolo  sint  scri- 
|)lae(c),  quac  eodem  fore  paclo  ad  Ualramuum  irans- 
icri  i  Queant ;  verura  liis  idco  parum  inoveamur  ne- 


J.  SCOTl.  -  PARS  I.  58 

«wse  e»l,  quod  iliis  lemporibui  anclwrM,  ttip«r  ea- 
dem  re  scribentes,  iisdem  prope  arguineniis,  iisdeni 
fcre  locutionibus,  nou  dishiiiiiii  scribendi  geiiere 
eliaiB  gaepiiis  sunl  usi  (d).  Noque  desunl  coiiira , 
qiiae  ex  Scolo  nobis  iunoiucriui,  ncc  lamen  uiii 
cominode  ad  Uatramnum  perlincre  vidcjinlur  (<•). 
Diciiiilur  bacccc  paiibilum  icvccta  ad  Ualramnum 
posse  appcllero  :  verum  enimvero,  si  jam  alieno 
stiiil  loco,  eliaiii  Iioc  qiiacritur,  iium  forie  paiilii- 
lum  revccia  ad  longe  atiiim  auclorem  appclieie 
possixit. 

Pliiiiimim  tril)ui  videmus  (f)  Ascelino,  qui  in 
episl.  ad  Bcreiigarinm  ita  <!e  Scolo  scripsit :  dixisse 
ciim  iii  ej.po!ieiido  oiationcm  illam  Giogorianaiii  fy) 
<  inler  caeiora  lidei  noslrai;  coiitiaiia  :  <  c  ypecic 
geiuniur  isia ,  non  vciitatei).  Quibiis  Ascelini 
veibis  hic  Uatramiii  locus  isoiatiis  esse  credilur  : 
««  Peiliciani  in  nobis,  Domine,  quaesumus,  lua  sa- 
cramcnla,  quod  ox)iilineiil.  iit ,  qiiae  ntinc  specie 
gerimiis,  rerum  verilaic  capiamiis  »».  «  Dicil  (sci- 
licet  oiatio  illa),  qiiod  in  specic  gcraiiliir  isia,  non 
in  veriiaie,  id  esi,  per  similitudinem,  non  per  ipsius 
rei  nianifcsialionem.  Differunt  aiitem  a  sc  spcciescl 
veriias.  Qtiapropler  corpus  et  sanguis,  quod  in  cc- 
clcsia  gcriiur,  diflcri  ab  illo  corpore  cl  saiigiiine. 
qiiod  in  Cliristi  corpore  per  resurrectionem  jam 
glorificatum  cogr.oscitnr.  Ei  boc  corpus  pignus 
csi  et  sp(!cies,  ilhid  vero  ipsa  veritas.  Hoc  cniio 
gcritur,  donec  ad  illud  pcrveniatur  ».  Ul.i  vcro  ad 
illud  pervcniiim  fuerii ,  hoc  reraovebiiur.  Qsiae 
suijt  In  Iioc  loco  fidci  nostrae  coBiraria  ?  Ipse 
Laufrancus,  acenimus  Berengarii  adversarius,  si- 
mili  raiione  lociUiis  est  (A).  Ubi  hoc  loco  Rairain- 
niis,  suis  ipsius  verbis  usus,  c  specie  »,  inquit,  «  gc- 
rantiir  ista,  non  ventaic  »,  Ecciesiae  verba  socuo- 
dum  Ecclcsiae  senteiitiam  explicai.  Quodsi  hanc  rein 
cuiqiiam  auciori  viiio  dare  poiuil  Asceliiius,  iribu» 
Anilcyris  caput  ejus  insanabile  fnisse  oporioi.  Lonj:(j 
alium  Erlgeuiani  illius  Ioci,qiiem  Asceiinus  ob  oco- 
los  liabuit,  ex  ipsius  Ascelini  verbis  contcilum,  qui 


(fl)  Cf.  F.  W.  Lanfs :  Ucber  die  fur  verloren  ge- 
It.nUene  Scbrifi  des  Joh.  Scotus  voii-der  Eucharisiie, 
in  Fjbre,  qtti  inscribilur  :  TJieoloyische  Studien  u. 
Hritiken  von  Di.  UUraann  u.  Dr.  Umbrcit.  1,4,  p. 
755  sk^q. 

(b)  Q;iamquam  haec  res  digna  esi,  qiu^e  aceura- 
Uus  exploretiir.  Mallae  aulem  sunt  causae,  qiiae 
uos,  quoiitiniis  jam  nunc  id  praesiemus,  impediant. 

(c)  Cf.  Laiifs.  1. 1.  p.  765,  ^65.  Quae  p.  7«3  legiin- 
rur:  «  Caroli  Magni,  anecessoris  •..<,  up;<d  b.jciic- 
fiutn,  ita  se  habciit :  <  Caroli  Magiii  autec«^ss04is>..> 
Apud  Mansi.  (coiic.  Coll.  loin.  XlA,  col.  756  A)  scii- 
pUim  e&i :  «  Caioli  nia^ni  aiueccsboris  ».  Qiiod  si  in 
IU*  Bereiigarii  c]>isi.  ad  Uicbard.  uoiesi  lcgi :  <  no- 
vcrit  »  (Hriiiricus  l,  rox  GallorU;»).  «  qiiae  sclil)il 
Joannes  Scolus,  m  inilii  eum  scripsisse  praecario- 
que  Caroli  inagni  anieci-ssoris  sui... »,  qno  jiire  ex 
iioc  loco  culligiiiir,  lilirum  illum,  (pieiii  speclai  Oc- 
rcngai  iiis,  coiiem  mudo,  ac  Uatramui  opus,  scripi^iin 


r.iisse  et  missum  ad   c  Caroliim  magnum  imperalo- 

reiM»!  Deiiide   h.iec  ips.<i   veiba,  Rairainni   libro 

praeniissft,  non    ipsius   Uairamni   esse   credimns : 

nam    in   anliquissimo  codicc  ms. ,    quem   xMabilL 

(.icla  Dened.  saec.  IV.  lom.  II.  praef.   n.  83)   vidii , 

Ua  seriplnm  fuii :  .  lucipil  liber  Uatramni  de  cor- 

»'  puro  el  s,inguii)e  Domini.  Jussistis.  gloiiosc  Piin- 

ceps  >.  MbiTdeniquc  cst  in  eo,  qiiod  Scolus,  codcni 

pacto,  quo  Ratramnus,  Caroli  jussu   scrij.sisse   di- 

ciUir,  qtium  iii  Golbescalci  cansa  el  Ualramiiiis  rt 

Lupus  Ferrariensis  jiibentc,  ei  Scoius  «  aanueiiie  » 

Carolo  libros  suos  composueriiK. 

(d)  Cr.  .Mab.  acta  Ueiicd.  sec.  i V.  p.  If .  praef.  n.  8S 

f)  Cf.  Laiifs.  1.  I.  p.  7Ci,  705,  HiG  no\.  a.  7tJ8. 
/)  Cf.  Laiifs.  p.  767  --  700. 

g)  Perficiant  iii  uobin  tua ,  Dominc,  sacramenta, 
^uoi  coMinciK,  iii,  qaue  nuiic  tpecie  gerimut,  rtrun\ 
verilate  capiamus. 

(/»)  Cf.  Mab.  aclaUcncd.  scc.  IV.  p.  H.  praef.  n.  88. 


*  Id  qtiod  ei  nobi.s  verisimiHiiniini  esse  videiur,      pnotulit ,    non    possiimus    quin   disseniiamui;     Ct 
uberiiiSijiie  a  iiobis  disceplaLiir  in  i*»"Ooctfi!tJ.  O.T^niiu»      Proocnuttm.   .Ani«adv.  Lpi  r. 
ascrJpiore  commciitaiionis  i«  iis,  quat  dchoc  capiie 


39  m  JOANNE  SCOTO 

vflcalur,  »uiucndum  csse,  ii^minem  uon  videre  piir  A 
lamiis. 

Pltiribus  ita  de  hoc  Asceiini  loco  egiiiiusi  qiiia 
pluritnuffi,  quod  conlra  iiosiram  senienliam  pugiiet, 
coniinere  puialus  esl,  quum  lamcn  mullo  plus,  iit 
vi.limus,q!!0ti  pronoslra  sonieulia  piiijnol,  conlineal. 

Qiiae  (leiiide  nieinoraiu  digna  videaniur  ex  iis, 
quilius  itiipugnainur,  haec  sunt.  c  Anonymus  iUe 
C.8lloliaiiiis  (a)de  coiilroversia  Faschasiana  scribens, 
qiuiiii  aliorum  scripta  lum  Uatramni  librum  novil, 
nitiliini  vero  Scoii  {b)  3.  Al  ille  Anonymus  plures 
libros,  qui  ad  illain  rem  perlinent,  non  ciiavit :  velut 
Heimonis,  episc.  llaibcrsladiensis  (c).  Neque  lier- 
cle  iilus  inde  coUigi  potesl ,  quod  t  Sigeberlus 
Cembiacensis  et  alii ,  qiii  de  scriptortbus  ecclesia- 
Rlitis  disseruere,  Scoii  liliruni  de  S.  Eucharistia  non  " 
laodaveniiii, » :  nemineui  enira  iliorum  aucioruin,  qiji 
saiis  accurale  Scoli  iibros  recensnerit,  inveniimis. 
Sigebertus  praeler  versidncm  Areopagitae,  cujus 
(cap.  J>4.)  nieminit,  nuliuin  prorsus  commemorat. 

Kesiat,  ut,  quac  praelerea  defendi  posse  videan- 
itir,  breviier  adstricta  pioponamus.  Primnm  igilur 
Rairanini  libro  non  cpnlincisir  ea,  quam  Berenga- 
rius  amplccicbalur,  de  S.  Eiicharistia  opiiiio.  Be- 
retigarius  eniin  panis  viniqiie  snbstantinm  non  re- 
mancrc  negabat  (rf;  :  Ralramnus,  elsi  obscura  in- 
lerdnm  aiqi:e  ambigua  utiiur  oratione,  hac  lamen 
in  re  a  caiholicae  Ecclesiae  sensu  non  recessil  {e). 
Deiude  illis  lempoiibus,  quibus  pogna  Berengariana 
llagrabal,  alqne  Joannis  Scoti  liber  ideniidem  iege-  q 
batur  dainnabarurquejRalramnus  illius  operis,  qnod 
ab  co  scriplum  scimus,  auclor  et  condilor  notus 
fiiii.  Anonymiis  quidem  ille  Celloiianus,  sive  cum 
Mabilionio  Herigcrum,  abbalem  Laubiensem  (/"),  qu> 
a,  MVII  moriuus  est,  eum  dicimus,  sive,  ul  Pezius 
oslcnderc  conatur  (3),  Gerberlus,  qui  postea  sumnii 
pontilicls  sedem  obiinuit,  is  est  habendus,  cerle 
liaud  ila  muUo  anie  Berengarianos  molus  Rairam- 
ui)iu  sui  libri  conscripiprem  fuisse  lestalus  esl.  Huc  • 
accedit,  quod  Mabillonius  duos  vidit  Ratramni  co- 
dices  uianuscriplos,  qui  Bcrcngarii  .letatera  facile 
siiperarcnt,  Rairamni  nomine  signatos  :  quorum 
al^r  in  indiceui  librorum,  a.  HAXLIX  confecluin»  ut 
Uatramni  libcr  relatus  fuit  (/<). 

Quibus  igitur  iu  expositis  Scoio  opus  suum  de  D 
S.  Eucharisiia  satis  grandi  argumentorom  pondere 
vindicasse  vidcinur. 

(n)  Cf.  P.  L.  Celloiii  Hisior.  Gothescalci  praedest. 
Pacis.  MDCLY.  fol.  In  Append.  p.  539-548. 

ib)  Cf.  Laufs.  L  I.  p.  779, 

U)  Cf.  Jiisl.  liuiu  de  ia  Fr.  tom.  V.  p,  m. 

{d)  Cf.  Riiier.  Handb.  der  Kirchengesch..,  edit.  II, 
vol.  U,p.  211. 

(e)  Cf.  Mab.  acta  Bened.  sec.  lY,  p.  II,  praef.  n» 
»i  seq.  lliil.  liltir.  de  ic  France,  toni.  V,  p.  535 
seq.  Quare  etiam  Cenluriat.  Magdeb.  (ceni  IX,  cap. 
«ledoclr.etcap.  dccereinomis)libenierlioclargiuplur, 
habere  Uairainnum  iranssubstaniialionis  semina  I 

{{)  Cf.  Mab.  acu  Bencd.  saec  IV,  p.  U.  praef.  §  III. 

ig)  Tieaaur.  anecdot.  lom.  I,  disseri.  isagogic. 
p.  IXIX". 


COMHENTATiO.  40 

Alque  hoc  toco  salis  mirari  non  possumus.  quiti 
facium  sit  duumviris  Staiidenraaiero  el.  Sehlneiero. 
qui  vix  (j)  ac  ne  vix  qaidem  (j)  dubiianies,  quiii 
Scoltis  Ik'rcn^'arii  lcmporibus  falso  illtus  iibri  aiiclor 
Iiabitus  sil,  conlidoiiiissiiiie  niiiiiomiiiiis  aOirment, 
hominem  elscripsisse  cuni  Ratramiio  conira  Pascha- 
siiim,  et,  id  quod  Schlueierus,  Staudeiiniaierum  in- 
lerpretalns,  ait  :  c  cum  Uairannio  spiriiiiale  polis- 
simum  dogmalis  moTucutuin  iiliisiiassc  >.  Hujiis 
enim  rei,  subblis  fierengarianae  a»latis  te.><tinioniis, 
nec  ulla  indicia  raanent  {k).  Adrevaldum  quideni 
FioriaceAsem  et  Ilincmarum  Rhemensera,  qucs  siipra 
audivimns,  si  queui  SitoU  librum  persirinxcre,  noii 
eum,  quo  Beren^arias  usus  cst,  petiisse  arbiiramur. 
Quod  mot  paleliit. 

Acerba  profecto  iibri  bujus  Erigeniani  fala  fticre. 
Berengarius  enim  iUnai  docirinae  suau  aiictorein 
iaudans,  morlifera  U^i  vulnera  inflixil.  Lectus  et 
damnatus  esl  Paiisiis,  in  concilio  (a.  ML.)  snb  rcge 
Henrico  hal>iU)  {i) ;  lectus  et  <  sub  anathemaie  > 
liamnatus  esi  iu  synodis  Verccllensi  ct  Uomana  (a. 
ML.)  sub  Leone  IX,  Stimmu  Pontifice,  congiega- 
lis  (m).  Posiero  tewpore  pejus  etiam  in  eum  ronsiil- 
tum  est.  NiooiaQs  tmm  II,  Pontilex  Maxinuis.  ciim 
conciiio  BomanD  (a.  MLIX.)  BerengHrium,  ut  ipse 
euei,  omnibus,  qni  «deranl,  inspectantibcs,  acccnso 
»d  id  fooo  injiceret,  sna  auctorilate  coegii  (?i). 

Quam  detiique  Scetus  sententiam  de  corpore  et 
sianguine  Domkii  proposuerit,  quum  ipsius  liber  jain 
pridem  visus  non^sit,  conjiciendum  est  ex  Beren- 
garii  opinionibus,  utpc^  qui  continenter  ipsum  siiae 
docicinaeauctoremjactare^t  soJiius  (0).  Hanc  vero 
illa  potissimnm  Berengarii  adversus  Lanfrancuiu 
scriptione,  quani  G.  E.  Lessingius,  eo  usque  recen- 
lioribus  incogniiara,  ex  Guelferbylanae  bibJiothecae 
latebris  proiraxil,  quanlum  satis  est,  in  apeiia  luce 
collocaiam  atque  in  vuigus  notam  esse  constai  (f) ; 
qnapropter  si  eain  hoc  loco  explicare  vclimus,  acta 
tantum  agere  videamor. 

Hic  autcm  difiiculias  quaedara  nobis  occurrrt.  Ex 
iis  enira,  quibus  ab  Adrevaldo  ei  Ilincniaro  Scotum 
noiari  diximus,  apparet,  verara  ipsum  ac  realem, 
quam  vocant,  Jesu  Christi  in  S.  Eucharistia  prae- 
sentiam  omnino  negasse.  Id  vero,  quum  nec  Bereu' 
gariusausus  sitdocere,  neca  Berengarii  adversariis 
in  Scoto  Guipatum  invenialur,  iu  illo  ipsius  libro, 
quein  Berengarius  habuii,  uost/a  quidein  sententia, 
reperlum  non  esi.  Non  tamen  in  Scoto  boc  mirum 

(A)  Cr.  Hab.  I.  L  praef.  n .  85.  Du  Pin.  nouv.  bi-j 
bliolh.  loin.  VU,  p.  63,  i.  Hi$t.  tiit.  de  U  Fr.,  totuJ 
Y  p.  359. 

(ij  Cf.  Staadenm.  f.  Scot.  Erig.  p.  203-203. 

(;)  Cf.  Scblueler  I.  Scot.  Erig.  de  div.  Nat.  libri  VJ 
p.  V- 

(A)  Cf-  Laufs.  I.  L  p.  768-779- 

(0  Cf.  Mansi.  tom.  XIX,  coi.  782  E. 

{tn)  Cr.  Hansl.  1.  L  coL  757  E  scq.,  coi.  773  E, 
778E,cdi.760D^8eq. 

(if)  Ct.  Mansi.  K  I.  col.  902  A-B,  col.  759  A. 

(0)  Cf.  Ritter.  L  I.  vol.  II ,  p.  18 J .  et  supr^ 
col.  56,  not.  k. 

(p)  Cf.  Riucr.l  l.  vol.  H,  p.  2JI  »<^ 


*«  DK  VITA  ET  PR^CEPTIS  J.  SCOTl.  -  PARS  I.  i<i 

viilelnr.  Saepliis  enim  frentibus  adversis  secum  pu-  A  pamus  Jesum  per  fidem,  el  in  liiiero  (/i)  pariicip.ilii- 


giianlla  composuil  (a). 

Nequ«  dcest,  qnare  AdrevaWum  et  Hinemarum 
non  niliU  seculus  esjse  dixeris.  Est  enim  inier  Scoti 
cirmina,  qiiac  Schlueterus  ex  paiimpscstis  Angeli 
Afnii  a  se  edita  soribit,  unum  (6),  quod  non  obscure 
istum  erroretn  significat.  Descpjpto  pasdiate  Israe- 
litarum,  mitfe  nibrum  transeunlium,  ita  pergit  : 

«  Haeei^ionJamfueruat  venturi  iv«dVtt«  Cbrlsti, 

Irv  qiM)  coitucent,  quae  !atuer«  djiu. 
Qui  sobia  vtetor  proslrMo  prin^-ipe  mundi 

Transacto  iriduo  prosibl  ex  Erebo. 
Ae.  primus  caicans  moriem  iranNi'?^  in  alta, 

Solus  nam  iit)er  namine  tanareo.  ' 
Sopgiiinfs  et  proprii  fandens  libAnitM  pnra 

Mundo  salvato  ijAseha  novum  dediRat. 
Sponie  sua  Dominus  se  mactat  ipse  sacerdos, 

guae  Patri  plaeeas  hostta  sola  fuit. 
Hft^tia,  quae  toiiim  pargavit  critBine  monduiD, 

Muitduro,  qaem  potuit  peplere  prinius  homo. 
Ex  uQo  veniens  mors  e&t  oxpulsa  per  unum  ; 

Morte  bona  vit»e  mors  maia  victa  perit. 
PrtmHiae  r.lirislusreseravit  septa  seputeri 

Nosfae  N»turae  perdita  restiliicns. 
Ranim  nuiic  rerum  celebranlur  sjmbola  saera 

1)um  iiarcDt  oculis,  mentibus  noia  pi  ius, 
Dum  cori>«i$  Cbrisii,  dum  sacri  sangiiinis  undam 

Et  pretium  mundl  mens  pia  corde  sapit, 
Diira  noeroores  coeoam  Diimini  revocjnuos  ia  annos, 

Dum  plures  odas  consoiiat  ipse  cboros. 
AeteruU  epulis,  quas  mvstica  signa  (igurant, 

Digaeris  Caroluin  pascere^  Chrisle,  loum.  » 

Huc  itetn  pertiuet  locus  ille  de  sancla  Eucharisiia, 
quem  Hoeflerus  (c)  ex  commentario  quodam  ad  Pseu- 
dp-Dio«>ysJi  Areopagitae  bierarcbiam  coelestem , 
quem  Scolus  iwsier  scripsisse  traditiM-  (ef),  protulii. 
Ipse  locus  hic  est  :  c  Sequiiur  :  el  in  unum  prind- 
pationis  (e)  ipsam  divinissimae  Ei.icharisliae  assum- 
plionem.  Intuere,  quam  pulchre ,  quam  expres^ 
asserit,  \isibilem  hanc  Eucharistiam,  quam  quotttiie 
sacerdoles  Ecclesiae  in  altari  conficiunt,  typicam 
esse  similitisdinem  spirituaiis  principationis  (f)  Jesu, 
quara,  fideliter  solo  intellectu  gustamus,  hoc  est,  in- 
telliginius,  inque  noslrae  nalurae  interiora  viscera 
snmiinus,ad  nostram  salutem  et  spiriluale  incremen- 
tum  el  ineffabilem  deificationcm.  Oportet  ergo,  in- 
qnit,  humanum  animum  ex  sensibilibus  rebus  in 
coelestium  vjrtutum  similitudinem  et  aeqoaliialem 
ascendentem  arbitrari,  divmissiraam  Eucharistiam 
visibiiem,  in  Eeelesia  conformalam,  maxime  lypuia 
esse  participftiionis  {y)  ipsius,  qua  et  nnne  paFiici- 

(a)  Cf.  Scoti  lib.  de  div.  Nat. 


mus  (t)  per  specieni,  eique  adiinahimus  (i)  per  cnri- 
tatem.  Quid  crgo  ad  lianc  magni  tlieologi  Dionysii 
praeclarissimam  Utbam  respondent,  qui  visibilcni 
Eucharisliam  nil  aliud  signilicare  praeler  se  ipsani 
vuluot  asserere?  Dum  clarifi£iina  luba  praefKla  cl.i' 
mat,  non  illa  sacramenta  visibilia  coleiida,  neqiK; 
pro  veritate  amplexanda,  quia  siguifioaiiva  veriiuiis 
sunt,  neque  propter  se  ipsa  inventa.qnoniam  in  ipsis 
flnis  tQtielUgentiac  non  esi,  sed  propler  incompic- 
hensibilem  veritatis  virtulem,  quac  Cbristus  esi,  in 
unilate  humanae  divinaeque  suae  substanliae  iilira 
omne  quod  seDsu  seniitur  corporeo,  siiper  oiiine, 
qiiod  virtule  percipilur  intelligeQiiae  Deus  invlsiljilis 
iu  ttiraqQe  sua  naiura  >  *. 
B  CAPUTV. 

Cum  de  aliit  quibvtdam  rebut,  ffuce  preeieren  nd  Scoii 

wiam  Htuttrandam  pertineunt ,  tum  prwcijiue  de 

tUtimit  iptiut  falit. 

Pofitqnam  igilur  Scotus,  ut  longe  veri  siiuilliiHuni 
esse  probavimus,  circiler  annum  DCCCXLV  ad  C:i- 
rolum  Calvttm  venit ,  is  multos  annos  deinceps  noii 
^lura  eouvictorem  eum  atque  amicum  babiiit,  veruiu 
etiani,  qiiod  item  piuribus  a  nobis  esl  rclaiinn,  ut 
res  multas  easque  graves  exscquerelur  ,  voluntai<; 
sna  comnwvit.  Eo  autem  loco  et  honore  qiianiditi 
Scott^s  permanseril ,  incertura  est :  qnaiiiqiiani  boc 
satis  exploraium  babere  videmiir,  illud  lcinpus,  qiio 
inde  abiit,  vix  ante  annuni  DCCCLXIIl  fiiisse.  Naiii- 
que,  ut  alia  miniis  cerla  mittamus  (;'),  exslal  |N;ema 
quoddam  Scoti  ad  Carolum  {k),  in  quo  manifeslissima 
reperiuntiir  vestigia,  illum,  quo  id  lempore  scripseril, 
adbuc  in  Caroli  regia  baesisse  ,  qiiodqtie,  quoniam 
in  victoria,  quamCarolus  brevi  amede  Noriliinaunis. 
popererit,  pro  more  glorialur,  anno  DCCCLXII  scri- 
pluni  esse  oporiet  (/). 

At  si  non  in  regia ,  certe  lamen  in  rcgno  CaroU 
usqite  ad  aunum  DCCCLXXHI  vixit.  Quod  illi  versi- 
culi  testantur,  quonim  jam  supra  (m)  menlio  esl  iii- 
jerta.  llis  enim  Hincmarus  (Remensis),  Liuddo  qui- 
i»m,  homo  Graecus,  qiii  apud  Hincmarum  fuisso  vi. 
detur(n),  alqiie  Joannes  VHl,  Pont.  Max.,  qncni 
exeunte  anno  DCCCLXXil  in  il!u  diguitaiis  gradn 
coUocatum  esse  censlat,  admodum  hotiorifice  com- 


C 


psisse  (Cap.  III)  narravimus.  In  ea  enim,  ulbabetiir 
(frJCarm.  5dePjischate(Angek)Maid»8s.  Aocl.,  t)apud  Bulaeom,  Erigena  «  studii  Parisini  »  (id  cst 
.  V,  p.  iS^.  Sclilueter  p.  597.)  stAolae  palatinae,  quam  vocabant)  jam  olini  «  capi- 

(c)  Die  deutsclien  Papste.  Abtbeil.  11,  p.  80.  tal  fuisse  >  dicitur.  Ex  his  coHigas,  quo  tempore  M- 

(a)  CL  inf.  Gap.  Vlextr.  de  scriptis  Erigena 


»enae  du- 
biis.  Nro.  IH. 

{e)  Tidetur,  I^endum  esse  <  p&rticipadonis  > .  Cf. 
iuf.  not.  g» 

mCf.  not.e. 

(g)  Ex  iiis  locis  patere  videtur,  quo  jure  supra 
Hot.  c  legenduin  esse  arbilrati  simus  Pro  <  prin- 
eipalionis  t  —  <  participationis  >. 

{h\  t  futurp  ». 

jn  adunabimur. 

Ij)  Velut  illam  epistolam.  quam  Nicolaum  I,  Pqot- 
ttax.   de  Joanne  nostro  adCarelnitt  Caivum  scr;- 

*  Locos  depravatus  ct  ex  parie  roulilusest,  Inte- 

7er  et  ad  trium  codicum  ftdem  casiigalus  exiat  in 

.  Scot.  expositionibus,  a  nobis  nunc  primum  editis. 


coi.  L  illam  epistolam  composuit,  eo  Scotum  adbuc 
in  <  palatio  »  regis  habitassei  Convenii  aiiicin,ut 
diximus,  iuter  Oinnes,  aiil  aniio  DCCCLX  aut  quiu- 
quennio  post  eam  esse  scriplam. 

(k)  Carmen  i ,  Aiigelo  Mai  I.  I.  p.  426  seq. 
Schlueier,  p.  593-595. 

{/)  Cf.  Mahill.  annal.  lib.  XXXV,  n.  93  9i  ei  1U7 
extrem. 

(w)  Cf.  cap.  l,  coh  6,  nol.  //. 

(«)  Cf.  Mabill.  annal.  lib.  XXXV,  n.  .^;  XXXYUI, 
n.  li. 


infra  col.  liO.  Respice  e.n,  qitac   ibi  in  hunc    loiunix 
aiiiinadvcrlinius,  Amimauv.  Euif. 


*5  DE  JOANNE  SCOTO  COMMENTATIO.  44 

meiMOraijtMr*.  Aique  illos  vei  sieulos  exlrenK)  viiae  A  dical,  ignoumi  e»t.  Petrus  Atixins  etiro  faisse  esi- 
icmpore,  ui  opinamiir,  coridi«Hl.  Neque  eniru,  qtiod  stimaviiWiilfadiim,  prjmum  Remeiiseni  caHOiricvm. 
posiea   scripserit,    reperiiur  quidquam  («),  el  vix      posiea  Bituncenscm  episeopmn(e).  HancAIixfi  cwi- 


incnriio  inierjeclo  Anaslasiiis,  libliothecarios  Ro- 
maiius,  iii  cpisiola  ad  f.arolura  Calvum  missa,  iia 
•ie  eo  nieiiiioneiii  fecii,  ut  eum  tunc  jam  mortmnn 
fuisse  crodas.  Conqiieslus  etiim  de  eo,  quod  in  Tcr- 
lindo  Areopagiia  tam  obscurus  fuerit,  haecce  adji- 
cii  (b)  :  <  Quod  eiim  noii  egisse  ob  aliam  caiisam 
exisiiiiio,  iiisi  qiiod,  cuni  essel  liumilis  spirrto,  non 
praesiimpsit  vcrbi  proprieiaieiii  desercre  >.  Hacc 
«pisiola,  ui In  codice  ms.  Pttrum  Soc.  Jes.  Biiuri- 


jeclurara  Schlueierus  (f)  ul  rem  confessam  reeepU. 
Quaesitum  «st  etiam,  tium  Erigena  clerieus  fu- 
eril,  necne.  NegaiH  Hiorthis  (ji),  Tlwinas  Moore  (A), 
M.tial.  Alex.^nder  (r),  Mabilloflius  (» :  veri  similli- 
mum  putaitt  lloHiius  (*) ,  Siaodenmalerus  (/)  :  af- 
firmat  <  (licet  alil  dubilent)  >,  Schliieieru»  (m).  Sed 
qiiinegant,  miilio  magie,  qiiam  qui  ailirmaiU  aliirma- 
rintve,  rebus  certis  factisqur  nitnntur.  Hi  enim,  quac 
seqiianlur,  in  eft  po&iia  e»se  dicwit,  quod  Scotus 


censium  lecium  esse  aii  Natal.  Alcxanrfer,  scripta  theologiae  ac  pliilosophlac  stndio  niiice  deditu»  fue- 

csl  <  X.   Cal.  Aprilis,  indictione  VIII  >,  qui  esl  an-  nt,  cunique,  orla  de  rebua  lliMioficia  rixa,  vel  epi- 

uus  DCCCLXXV.  scopi,  ut  suam  de  illis  senlentlam  proponeret,  rogn- 

Cerliora  liujus  rei  indicia  ad  nostraim  aijtatem  non  B  verint ;  hasce  aulcm  res  ilia  a«tt(«,  nisi  in  ho.^niue 

pcrvcneruni.  Neque  iillo  lcsiimonio,  cui  quidem  slne  clerico,  vix  aul  ne  vix  qntdem  usn  ftiisse  veniuras. 

erroris  periculo  credere  possimiis,   inier  rerum  au-  Quasi  vero,  qui  lunc  aiiquo  casu,  forsiiau  ipsa  u«- 

etores  vcl  lioc  coitsiaie  rcperitur,  quo  loco  Erigena  lura  ferenie,  in  scholis  ad  philosophiac  ei  ihoologiue 

viiatn  posueiii,  prieierqtiam  quoil  l^|^bilionius  <  vi-  studia  delaius  ea  adanusscl,  utiu  iis  jMjrsiaret,  clo- 

deiur  »,  aii,  i  iu  Francia  perseverassie  ».  ricus  debuisset  e?a<lerc  !  Episcopiis  autem  iiioc  tuui 

Sunl  quideni  qui  Scotum  diulvHs  vixisse,  atqoe  Erigenam  adiisse  consi;a,  quum,  rebus  suis  admo 

adeo  circiier  annuni  DCCCLXXX  ab  Alfredo  Magiie  duni   angusiis,  a  qiio  defenderenlnr,  vis  haberciil 

»n  Anglii»!!!  accersiiuni  esse  coniendai>l,  sed  earuni  quemquam.  Quarenos  magi^allera  illa  raiio  muvct: 

«■^iisa  sic  profeclo  est  comparata,  nulhun  ut  iis  fi-  idipie  vel  liac  sola  do  causa,  quod,  ebi  Ulis    tempo- 

dcm  Iiaberc  queas.  Quod  niox  videbimus.  «ibus  inore  ftiil  receptum,  ut,  qui  aliquent  clericatus 

Plura  omnino  Joanni  iiosiro  scripia  tribuuntur  :  giadum  obiinuissei,  couliuonlei'  teie  eo  nomine  ap- 


quorum  parltin,  uipote  quibus  certus  quid.vn  locua 
\id«retur  convenire,  eo  ym  salisi,  opiiuimur,  eo- 
piose  descripsimiis,   parlim  infra,  cum  nihil  plane 


peliarelur,  Scoius  lamen  ncc  ab  ahis  scj-ipioribus, 
qui  cum  eo  vixerunt,  nec  a  semet  ipso  appollalus  in- 
venllur,  nisi «  Scotigeua  », «  Scoiusille », « cxireuins 


de  iis  niemorlae  sil  prodilum,  nisi  lioc  ipsuin,  Erige.  sophiae  sludentium  »,  et  quae  simt  gcneris  ejusdem. 

nam  esse  eorum  auctorem,  peculiari  capiie  recen-  Hauti  facilo  crediderimus,   iiiter  homines,  quaUs 

scrc  in  animiim  induxinv.is.  Erigena  fuit,  qucmquam  exstilisse,  de  quo  uiajore 

Quoniam  aulem  homiaibus  ei  ingenio  ei  doetritia  conlroversiaruin  mulliludine  ab  bii^ioricis  agiiattiia 

praesiaiiiibns  solenne  esl,  ul,  qui  eoritin  disciplinain  ^^-  llaqiie,  qiiamvis  magnam  earuin  numerum  jam 

sequaniur,   Laiicanl,  compliires  arbilramur  praeci-  adtij^efiinus,  una  lamen  esi  reliqua.  Narrani  (euim) 


puam  Erigen;te  operam  dedisse,  jjiisqne  seciatores 
exsiiiisse,  pi-aeseriLm  cum  celeLerrimae  illi  <  scholae 
palalinae  >  piacfuisseciedaiur.  Quamquam  vix  unus 
«orum  nominalim  poiesl  proforri.  Sola  enira  hislo- 
ria  opiscoporuni  Aniissiodorensium  quendam  Scoti 
diacipuiuin  novii,  Humbahiuin  Camcracensem;  quem 
abomnis  doctrinaeelcganiia  summopcre  inslructnm 
fuisse  scribtt  (c).  Deinde  hoc  loco  id  quoque  moni- 
tiim  velimus,  quod  Scotns  ipse  in  rjite  hhrortim  de  ^ 
Kaiuris  (d)  lioiuiiiem  c«in|>ellat,  quo  ulaiiir  familia- 
rissimc,  ciijusqiie  ei  exhoriaiionibus  et  soleriia  il- 
'ud  optis  inchoaium  ac  perfeclum  sit.  Qneni  aulem 

(fl)  Cf.  Mabill.  atinal.  lib.  XXXVIjl,  n.  1%. 

(b)  Cf.  Nalal.  Alex.  disscrtal.  XIV.  in  Uisl.  eccies. 
s«culi  IX.  ei  X.  et  §  I,  n.  VL 

ic)  Cf.  TlMjra.  Gale.  I.  Sc.  Erig.  tesliin.  p.  5. 

Id)  V,  AO. 

(«)  Cf.  Thom.  Gale.  I.  1.  appand.  p.  80.  De  Wul- 
Jado  cf.  Uitl.  liil,  de  la  Fr.  u>ib.  V,  p.  477; 

(/■)  Cr.  l.  Sc.  Ens.  p.  592. 

Iq)  Cr.  1.  Sc.  Erig.  p.  46. 

(/»)  Cf.  hisl.  of  Irel.  vol.  l.  I.  13. 

(i)  Cr.  Disserlai.   XIV.  in  hisl.  eccl»«.  sec.   IX  et 


i^ermulli  auclores,  eonirn  quod  nobis  in  Gallia,  ut 
diximus,  ntorluus  esse  videiur,  cum  ab  Alfred'0 
Miigno  (eirciler  a.  DCCCXXXV)  iu  Angliam,  ui  do- 
Irinae  suae  Auglis  hominilms  copiain  faoercl,  accer- 
siium  oase ;  hicad  abi>alki  digaiiaiem  eum  ptrveuisso 
et,  quum  vioienl*  neee  occidisset,  etiam  in  <  san- 
ftorum  mariyruiB  t  numeroesse  habitiim.  Uane  nar- 
ralionem  his  duccnlis  feic  annis,  cum  co  usqiie  diu 
iuconcussa  steiisset,  Mabillonio  (n)  duce  ac  signiiero 
diligeniissiini  quiquehistorici  acerrimcin^^iuguaruni. 
Nosira  antcui  aeiaie  oxstitit,  qui  rem  despcratam  in 
prisliniim  reslilu^re  conarelur  (o).  IIoc,  quam   no>i 

X.  Jl.n.  n. 

0)  Cf.  Acia  Bciietl.  sec.  IV.  p.  11.  pag.  510;  a«- 
nal  Bened.  !ib.  XXX VIII.  n.  72. 

(ft)  Cf.  Bphemer.  Bonnctis.  Aisc.  XVI.  p.  ^. 

(/)  Cf.  1.  Scot.  Eri|.  p.  1$4. 

(m)  Cf.  I.  Scot.  Erig.  p.  UI. 

(«)  t.f.  Acia   Bcne<l.  sec.  IV,  lom.  H,  p.  508  seq. 

(»)  DiciniHS  Slaudeuiiiaierum;  cf.  ejus  IHtruin, 
qui  iiiscrilMinr  :  Joannes  Scoius  Erigcna  cet.  c^^t. 
p.  ilOscq.  Hiilc  adscnitiur  Schlueterus  in  sua  H- 
broruin  dc  div.  IS:(l  cdiliunep.  V  seq. 

*  Luiddoncm   Craccum  fnisse,  isiis   vcisibus  reapse  non  scquitur.  Insius  menlio  fii  apud  Flodoard. 
Hisl.  Rhem.  III,  12.  15.  Animadv.  Edu. 


45  DE  VITA  ET  PR^XEPTIS  J.  SCOTI.  —  PARS  I.  46 

c»ii$€Ci>*.us  iik,  \ici\  pUusoreiH  smua  iiiven(ri\,  pau-  A  quftm  Nicolaus  l  dc  eo  ad  Carolum  C&lvum  iiii»ii  {e). 


«is,  opinamur,  dectaFaii  potCHt. 

Quanlamcunqiic,  qui  rcm  ikfendiini,  lesiiunonio- 
nim  E»rragineiu  congerunl  («),  anliqui»6ima  al>  iift 
scriploiibiis  repcluiil, qui  «luc(>ntis,  el  auiplius,  aniiit; 
posi  Scoltim  vixeriiiii  :  Ingnlfam  liiciiuus  ub)>;4lem 
et  Cuil«Iiiii>m  Malincsburicnsem.  Ad  horum  fidem, 
qul  postea  scripsere.  sese  fere  reoipiimu  Cnjn  Mal- 
mesburiense  quidein  illi,  quos  inler  reliqu.im  lurbnm 
habent  veiu^  iuier  igitcs  iunam  miiiores,  ad  verbum 
lcre  consenliunt,  practcrquam  quod,  ul^i  iile  Ciiuiiiis 
dubitai,  iii  plcrumque  coiiQtlciilor  ailirniant  :  nec 
iiliu  paclo,  id  quod  jum  N;iialis  Alexuiider  vidil,  du- 
bitindnm  est ,  quin  ille  ab  bis  9«!  verbum  'transcri- 
plus  Kit  (^).  Quuve  ad  JngulfumeiMalmesburicnscm, 


in  Galliam  adventum,  relicU  Gallia,  ad  Airr«>dunn, 
hHJus  I  munificenUa  i!leetu«  i  »e  coiiluleril,  quufri  in 
confasiio  habe;Uur,Alfredwin  ^snLe  aniium  DCCCIyXX?», 
bellonim  niultiliidine  di»tr»eium,  de  docti»  honttnl- 
liis  illiciendis  ne  cofilasse  quidein,  qnum  deniqu* 
illa  epislola  jain  anno  DCCCLX  au'.  qitinque  annis 
posi  scripla  sit  (/"). 

Titin  litgul.ius  Scotuin  suum  Aeihcliiiijiensi  moua- 
aierio  abbaiem  praefecii;  qiiod  cuiilra  Maimesbu> 
rie>.sis  suum  in  .Vfalmesburiense  cueiiobiwm  uiixil(<;). 
Ceierum  Ingulfiis  salis  maiiifc&lQ  ostendit,  unde  sibi 
error  isle  objectus  sil.  Scribii  cnini  [h)  :  i  (.Alfredus) 
de  veieri  Snxouia  Joannein,  cogiion-ienio  Scottim, 
aeerriiiii  iiigeniipUilosophiim,  »d  se  allicicns,  Ade- 


(aiiquam  ad  triarios.  rc»  vf^nil.  Hi  «uLem,   quamvis  "  Ii:ig:uo  nionasi.eirii  sui  consliluil  prael^ttuni  >.  Jam 


(ii&erlis  verbis  iilsro  narrittiondai  tradiderini,  lainen, 
eum  neque  ii  sint  auclores,  qiios  adniodum  fide 
dignos  habere  soleant,  et,  id  qnod  supra  j:un  monui- 
mits,  prirai  post  Seoii  aetaiein,  a  qua  ducentis  et 
amplius  anui  ab&unt,  de  Seolo  in  Angliuin  profeclo 
&ermonem  faciaiit,  magno  opere  consiJeranduin  esi, 
quanta  iis  fiJcs   bac  in  re  sit  habenda,  aul  polius, 


vero  Asserus  in  vita  Alfredi  (i)  relert,  vocasse  Al- 
fredum  ad  sc  ex  Gallia  i  Ji>anncm  quendam,  presby- 
tcrumac  monachum,  Ealdsa\onem  (j)  genere,  viruni 
dociissimum,  quem  poslea  Aethelingiensi  coenobio 
abbaleai  praefeceril  ».  IngiiUos  aulem,  qiii  haec  ipsa 
scirei,  sinuilque  dc  Joaiinc  Scoto,  ingenioso  illo  phi-> 
losopho,  ea  fere  aeiale,  qnt  Alfredus   vixii,  apuii 


ikum  forte  proplor  diversas  ajgumeiiloruin  rationes     Gallos  noUssimo,  ut  videttir,  audivlssel,  quo»  duos 


o:)ini:3  iiac  in  re  fnles  iis  sil  abrcganda.  Aique  di- 
vcrsa  ab  eurum  lesiimonlo  argumcnta  babemus  sane 
£ravl3.  Priiuum  enim  Asserus  &lcnevensis,  Bunco- 
rensis  abbas  el  Schireburnensis  episcopus,  qupm  AI- 
fredus  projxlcr  eximiain  litierarum  scienliam  a..  se 
vocavcrat,  ciijosijue  lidelissiina  opera  in  optiroaniu) 
{«rtium  sliidiis  bene  insiiluendis  utel>ati:r,  inVila  Al- 
fredi  a  se  scripta  accuraiissimc  doctorum  virorum, 
qui  ad  Alfrcdum  vencriinl,  quorumque  ipse  qnasi 
collega  fuii,  inenliouern  facil,  neque  de  Scolo  nosiro 
quidquam  dicit,  pluribu8  cerie  de  eo,  uipote  viro 
bumiua  docirinaelaudecoui^picuo,  conurenioniturus, 
»i  is  unquam  ad  Alfredum  venisset  (c). 

Quae  vel  una  res  ad  plures  Malmesburicnses  atquo 
Ingulfoii  rcfelicndos  V;ilet.  Deinde  Malmesburiensis  ii?. 
scribil,  ouasi  Scotus  staiim  (d)  post  iliius  episudae, 

(a)  Slaudenm.  1.  I.  omntuiyi,  qiios  vidimus,  {du- 
rima  habci  :  quare  ad  ejus  libruiu,  qui  reia  cogni>- 
scere  cnpianl,  ablegavcrimus. 

(b)  Cf.  Nat.  Aiex.  disseri.  in  hist-  eccles.  see.  IX 
#»t  X,  §  IIl.  .\IbericHS,  Trium  FonliHnn  moHachus,  in 
tlnon.  suo  ad  a.  MCCXXV  fatoiur,  novam  histo-  j) 
riam  Anglorum  sibi  duceni  fuisse  :  nanai  autem  <ie 

^colo  (ad  a.  DCCCLXXVHi)  iisdein  prope  cuin.  G. 
Malmesb.  (lib.  de  rslius  gest.  peguin  Angl.  H,  4) 
verbis.  HuHC  Albericum  Slaudenmaierus  non  laudu- 
vit.  Qiios  auiem  laudavit,  b?  et  ipsi  satis  aperie  dc- 
(darant,  eundem  G.  Malmesb.  verba  sibi  sua  prae- 
bui'  se.  Nam  quae.  G.  Malmesb.  (cf.  Gale.  I.  1.  lest. 

K.  ii  cl  p.  8)  narrat,  ad  verbum  fere,  ut  jam  dixlmus, 
.ibeni  et  Ipsi.  IDun»  auiem  boruJu  verborum  aucto- 
rom  cssc,  iiide  paterearbiiramur,  quod,  ubi  IIIcscb- 
bit :  I  ut  intellex!  i  —  h.ibent  isti ;  c  ut  jntelligitur  », 
qiiod  illo  dicente  :  i  scripsit  librum  bene  uiilem(sc. 
Scyliis)  }  —  isiorum  quispiain  ila  doc«t  :  ♦  scripsit 
libruin,  qnem  utilem  esse  ait  >.  lilud  e  scrip«i^  >  di- 
citur  de  Scolo.  i  Ait  »  auiem,  quijra  ad  Scoiiim  re- 
lerri  ncqueat  (quia  Scolus  nusquam  talia  de  Uiiro  suo 
ait),  ad  eum  referendnm  est,  ex  quo  isie  quispiani 
4r  iila  Ubri  utitilate  c<^novit  :  huoc  vero  nemojiu'i 


habere  debtiif,  eos  gnum  eiindemque  habnit,  aiqtjc 
hujus  nomen  nomiai  iilius  taoquam  «ognomen 
&djecit. 

Quoniam  aulem  Slaudenmaierua  MAlmesliurien- 
sein  poiissimum  se^niiur,  etiam  <k  boc  sigillaiim 
nonnulla  dicaiiuis.  Is  igiiur  praecipue  in  bac  narra- 
lioiie  de  Scoio  nostro  ssepiiis  velicmenler  erravit. 

Cujus  rei  uniim  exemplum  jam  proliilimus,  iiec 
plura  dcstiiil  :  aii  enim  (h).  Florum  (/)  scripsisse  ad- 
versiis  Scoll  libnim  de  divisione  Naturae,  quuni  scri- 
pseiil  adversus  librum.  do  praedesiinalionc,  el  quae 
suiii  ejtisdera  geiicris.  Deiiide  iie  id  quidem  negli- 
gpndum  cst,  quod  iii  libro  suo  de  geslis  regumAn- 
gloruin  (m)  rem  ul  dnbiam  iiarral  :  utitur  loculioni- 
nibus,  quales  sunl  «  credilur  »  —  i  ul  feriiir  >  — 
(  quod  sub  ambigiio  noii  dixerim    i.    Quamquam 

haiiebitG.  M:ihuesburiensem. 

(c)  Gf.  Hist.  Hit.  de  la  Frauie.  lom.  V,  p.  419. 

(rf)  Cl\  Thoir..  G;!le.  I.  I.  losiim.  p.  6,  p  8. 

(e^)  Cf.  sup.  c:>p.  III,  col.  17,  not.  e  ci  /'. 

(f)iJ.  Siaudtmm.  p.  \^. 

{g)  Cf.  Sl^udeHm.  p.  156.  Rertim  Aitgl.  scripi. 
post  Bedain  piaecipui.  Fraucof.  .MDCl  lo|.  p.  87y. 
Sup.  not.  d. 

{h)  Cr.  siip.  riot.  «. 

(i)  Cf.  Mabill.  Joatinis  Aeibelin^;.  al>b.  elog.  hist. 
acUi  Bened.  saoc.  IV,  p.  II,  p.  o07  seq. 

(j)  Hoc  esl,  isaxoiiem  cx  Gcrmani;»  oriuiidiim,  iit 
muUis  exCMiplls  probavit  Maliill.  I.  ).  p.  -^08-509. 
Vir  dociissiraus  exisiimavii  pr;ieierea,  yixissc  iiluui 
E:il.Jsaxoneiii  apud  Gallos  in  ii^oiiasieiio  Corbeiensi, 
qtio  luin  phires  Saxoiifis  es:  Gennania  piiuodos  edu- 
cabant. 

lk)a.  Tiiom.  Oale.  1. 1.  lesl.  p.  6-8, 

(/)  Hoc  ?iu,  S.  Prudeiitius,  episc.  Tricassinns,  cu- 
jiis  noinen  crat  i  Florus  Prmieutius  Galindo  »  —  vol 
Florus,  diaionusLiigduaciisis,  cui  ab  aliquibus  iibcr 
ecclcs.  'i-tigtl.  adversiis  Scolum  liibuilur. 

(m)  Cf.  N;ilaJ.  Alex.  j,  laud.  §  III. 


47  DE  JOANNE  SCOTO  COMMENTATIO.  48 

aliis  locis(o)  iiihll  (Iiibilal.  Quoil  aulem  his  ipsislocis  ^  nnmero  XIV  :  in  prooemio  iibri  de  praedestinai. 


adjicil<  nlex  scriplis  regis  (Aifredi)  inicllexi,  (Joan- 
nes)  subiimis  Malmesburiae  resedii  > ,  haec  pro- 
feclo,  rebus  alioqnin  ila,  nl  expiicalun!  esl,  se  ha- 
benlibns,  paruni  nos  movenl.  Esl  enim  fortassc,  nt 
ex  regis  scriplis  iniellcxerit  <  rescdisse  Mahnesbu- 
riae  Joaisncin  »,  de  suo  aiilem  addideril,  eadem  fere 
ciiin  Ingiilfo  ralione,  <  fuisse  hunc  Joannem  Sco- 
inm  Lrigenam  ».  Ejusmodi  errores  illis  scriploribns, 
ex  qiiorum  numero  est  Guilelnius,  saepissime  offusi 
suni.  Aiqiie  faciliorem  eliam  haec  lola  res  explica- 
lum  baiiet,  si  Joannem  ilium,  ut  noslrum,  Scoiorum 
genlis  fiiisse  fcceriinus.  Scimus  aulem,  maximam 
ea  aelate  dociorinu  hominum  mulliiudinein,  qui 
Sroloruni  geniis  esser.t^vraecipne  ex  Hiberr.ia  pro- 


habeturl;  prooemio  interpreialionisPseudo-Dionysii 
adjecta  sunt  II;  Cangiiis  in  praefatione  ad  Labbei 
glossariiim  edidiil;  Schhielerus  ex  codicibus  Angcli 
Maii,  nl  dicil,  nova  prolulit  X  {[)*.  Brevissimum  IV, 
longissimuin  ad  LXXX  versiis  iiabel.  Missa  fere  snnt 
Carolo  Calvo.  Omnium  ferme  argumcnta  ex  phiioso- 
phorum  theologoriimque  chariis  deprompla  sunt  :i 
canilur  <  Christus  crucifixus  >,  <  crux  >,  <  pasclia  il 
alque  simiiia.  Errores  continent  muhos  eosdemqiicj 
propemodum  cum  libris  de  divisiotie  Nainrae  et  dc 
praedcstinalione.   Auclorem    sihi   fuisse  oslendunC 
niulio  magis  erudiium,  quam  poeiica  facuhale  in- 
signem.  Habcnt  omnino  permnlla  sic  pntida  atqiic 
argiiia,  ut  diiigeniem  leciorem  non  offendere  non 


Iccios,  in  Aiiglia,  Gallia  vixisse(6).Hiic  accedil,quod  .>  queanl.  Ailamen,  quac  illorum  leniporum  est  ratio,, 


inajiis  eliam  esl,  ut  annales  Hidenses  diserlis  ver- 
l>is  lcslcntur  (c),  fuissc  inter  eos,  qiii  sub  Alfredo 
rcge  Oxonii  jiivenluiem  instiiuisseiii  in  artibusopti- 
mis,  praeicr  illam  Joanncin  EalJsaxoncm  (d),  de  quo 
siipra  fuii  nientio,  eiiam  Joannem,  ecclesiae  Mene- 
\cnsis  nionachum.  Potuiine  ergo  ficri,  nl  Alfredus 
Inuic  ipsum,  aliqiiamdiu  muncre  illo  funcium,  qnera- 
fldniodum  Joannem  Eahlsaxonem  Aethelingiensem 
ahbalcm  consiituit,  itain  Mahncshuricnse  coenobiuin 
miUerei?  Poluitne  lieri,  ut  hic  ipse,  qiium  dicalur 
monachiis  Ecclesiae  Menevensis,  etiam  Scotus  vel 
esset,  Tel  appellareUir?  Certe  enim  meminimus,  do- 
cerenos  supra  (Cap.  II,  col.  12not. /«et  Cap.  I),  habi- 
lasse  procul  dubio  in  illa  ipsa  regionc  Meneveiisi  ho- 


summa  profecio  laude  digna  sunt.  Walafridusqiiidero 
Slrabo  nec  facililaiis,  nec  elegantiae  palmam  Nostro, 
praeripere  potuit.  Libcllum  <  de  visione  Dei  »  Ma- 
billonius  deprehcndil  in  ms.  codice  ClaromarisceiiM 
propc  Audomaropolim.  Post  eum,  quod  quidem  scia- 
mus,  qui  lihriim  viderii,  fiiiliiemo,  quainquam  plures 
eum  diligentissinie  qiKicsiverunt  {g). 

Referl  Mabillonius,  iniiiiim  cjiis  1m)c  fui*e:<  Tra- 
clalus  Joannis  Scoii  dc  visione  Dei.  Oiniics  scnsiis 
corporei  cx  conjuiiclione  nasciintur  animae  el  cor- 
poris  (/j)  >.  Argumeiitum  libelli,  iii  fallatur,  in  eadein 
re,  ait,  versalum  esse,  qua  Lupi,  ahbatis  Fcrrarien- 
sis,  epislola  XXX  ad  Goihescalcum,  uionachum  Or- 
baccnsem.  Quae  Lupi  episiola   (i)  locum  quendam 


iriines  Scotos,  alqiic  adeo  Scoium  nostrum  ibidew  q  cxphcat,  qui  est  apud  S.  Angusiinum  in  libiis  de 

civiiaie  Dci  XXII,  29  :  <  de  qualiiate  visionis,  qua  in 
fuluro  saeculo  sancti  Dcum  sint  visuri  >. 


(cf.  Cap.  II,  col.  12  not.  //)  naium  videri. 
CAPUT  VI. 


Df  iilis  Erigenac  scriplis,  qitae  adhuc  a  nobis  recensila 
non  suni. 

PoslPseudo-Dionysii  el  S.  Maximi  ioterpretationes, 
post  lihros  de  praeileslinalione  ei  de  S.  Lncharislia, 
<^uoruni  jam  nienlio  est  facLi,  super  illis,  qiiae  iiem 
Mcre  siint  Erigcniana,  aliquol  carminihus,  Iraciaiu 
de  visione  Dei,  libris  V  de  divisione  Natur.\e  dala 
opera  dispulare  decrcvimus  {e).  Nam  quae  a  nonnnl- 
lis  praclcrea  Scolo  adscripta  sunt,  non  reddiia  tamen 
falionc  probabili,  ea,  quum  librorum  ope  dcstitntis 
«obis  ipsorum  causam  dijudicare  non  licueril,  dein- 
ceps  simplicitcr  tantum  enumeranda  arbitramur. 


Librorum  V  <  de  divisionc  Naiurae  >  sive  <  Ktfil 
yuffewf  /xejoio-fxoO  >,  qui  iidem  appellanlur  <  de  Na- 
tiiris  >sive  <  Tvtjoi  yOorrwf  >plures  rcperli  sunlcodices 
mss.  (j).  Duoscoruin  Rlahillouins  ipsiiis  Scoti  aelale 
exaraios  dicit  :  iicc  t;imcn  ullus  noincn  auctoris 
habuit.  Guilelmus  Malmcsburicnsis  et  Ilugo  a 
S.  Victore  primi  (/»),  quanUim  pro  cerlo  a  nobis 
stalui  poicsl,  Scolo  noslro  libros  siios  atlrihuerunt. 
Niiiilominus  tamen  eliam  ineunte  seciilo  Xlllfuere, 
qui  Anialrici  Benensis  eos  esse  opinarentur  (/) :  Tri- 
thcmiiis  abbas  et  Baleus  adeo  ad  Joannem  Scotum, 
quem  Mailrosium  vocanl,  Bedae  Vencrabilis  aequa- 
D  lem,  hos  iibros  relulerunt  fw).  Verum  enimvero,  si 


Carmina  igilur  Scoti,  quae  nobis  innoluere,  sunt      quis  vel  aliud  agendo  libros  de  Raturis  cum  Erigeirae 


(n)  Apnd  Gale.  1. 1.  p.  6-8. 

{!>)  Ci.  Siip.  Cap.  I-III. 

(f)  Cr.  Gale,  1. 1.  lest.  p.  5. 

[d)  Joaimes  Ealdsaxo  est  is,  quem  annales  Hiden- 
ses  (iicuiit «  coUegam  S.  Grinibaldi.  >  Hos  enim  una 
cx  conlinenU  ah  Alfredo  accersiios  constai. 

(<?)  Sunl,  qiii  eliam  de  episiolis  loquaniur.  Vernm 
praeier  illas,  qiiae  Areopagiiae  et  Maxinii  inierpre- 
latioiiiim  prooeinia  sunl,  prorsus  nuJlac  exstanl,  nul- 
Ifle  tnemoranliir. 

(f)  Cf.  Ejns  edit.  libr.  de  div.  Nat.  p.  I,  p.  595  seq. 

{g)  Cf.  acu  Boned.  sec.  IV.  p.  II,  p.  LXVL  Thoin. 
G»le.  I.  1.  tesi.  p  12.  Iliori.  1.  1.  p.  ^G. 

"Schlneierns  illa  carmina  e  codicibits  liiblin:hec«e 
Valicanac  non  primiis  pivitilit,  scd  nb  Angclo.  Maio 


(h)  Eiiain  in  tib.  11.  de  div.  NaL  c.  23.  scribit 
«  Exteriorsensus  conjuuciio  quacdam  esl  amimae  etj 
corporis  >. 

(i)  Cf.  Max.  biblioih.  vei.  Palrum  cel.  Lugdunens 
lom.  XV.  p.  15  E  seq. 

{j)  Cf.  Thom.  Gale.   testim.  p.  12.   Mahill.  acl 
Bened.  sec.   IV.    p.  II.  p.   LXVI.  Hisi.  litt.  de 
Frnnce,  tom.  V.  p.  425. 

(li)  Cr.  Thoin.  Galc.  lesUm.  p.  1-2,  p.  6-7.  Alb 
rici,  Trium  Fontiuni  monaclii,  ClinHiiron  ad  aHtiUE 
MCCXXV,  ed.  LeibnU.  lom.  I.  p.  5U,  515. 

(/)  Cf.  Thom.  Gale.  le.Uim.  p.  12. 

(m)  Cf.  Thom.  Galc.  I.  I.  p.  12. 

Classic.  Aiict.  t.  V,  p.  426  scqq.  edila  typis  rep«»ti" 
vil.  Cf.  Proocmium.  .A.mm.vdv,  Edit. 


i9  DE  VITA  ET  PRiECEPTIS  J.  SCOTI.  —  PARS  I.  50 

libro  tle  praeilesiinatione  coniiilerit,  niliil  prorsus  A  «leni  in  foniem  originemqiiesiiam  (id  esl  Deuai)  red- 
tlubitationis  ci  rclinquclnr.  Qiio  ractum  est,  iit  jam      itiira  esse  i. 
|iriiiem  inlcr  viros  doctos  uno  qnasi  ore  hac  in  re 
sil  consensura. 

Q;iod  autem  TlioiiMns  Galcus  iii  p.aefalionc  edi-* 
lioiiis  suae  (p.  4)  scrihii,  icsics  iide  dijjnos  aHirmare, 
Floium  (a)  hos  libios,  quo  racilius  coiiriitaret,  dc- 
pravasse,  liacc  quidem  omrdiio  inunis  est  siisjiicio. 
Testes  illi  sunl,  ciedimus,  Mntthias  Wcsimonasle- 
riensis  (ad  anniim  DCCCLXXXIII),  el  si  qni  fortc  in 
liiijus  verba  jurariiiil.  Scd,  <|niciinque  snnl,  quiim 
Florns  ilie  (quem  Wcslmonasieriensis  <  ignorari  » 
conlcndil)  non  libros  de  Naluris,  sed  libnini  de  prne- 
destinatioiie  impugnaverit,  vchementissime  errave- 
runt.  Hiic  accedil,  qnod  ipsos  libros  acciiratc  perle- 
gcniiea  apparelpartiuni  cohaerentia,  is  olTeriiirsen- 
i.ntiarum  iiexus,  nl  liocsolo  argumenlo  confisus  vir 
doctissimus,  Ilockius,  illam  Thomae  Galei  snspi- 
cionem,  ul  vanam,  juie  rcpudiaveiit  (/»). 

Bis  omiiino  libri  de  divisione  Natnrae  lypis  snnt 
dcscripti  :  primum  ai  MDCLXXXI  prodiere  Oxoiiii 
per  Thomam  Galetiin  ,  Oxoniensem;  dcinde  a. 
MDCCCXXXVIII  Monasicrii  Guesiphalorum  opera 
C.  D.  Schliieleri,  Monasteriensis.  Posierior  editio 
proplcr  mullitudinem  mendorum,  qiionim  ne  index 
quidem  adjectnsesl,  priori  longe  esi  poslponenda  [c). 

Exterua  dissercndi  forma,  qu;\  Scolus  liis  iu  libris 
ntitiir,  esl  dialogi  :  magislriim  enim  cum  discipnlo 
colloqnentem  finxii,  horumqiie  sermonibiis  altornis 
lolain  dispulalioncm  rite  dediicil.  Ut  magister,  iia 


Qiiac  philosopliia,  quam  accurate  lulnleiilnm  istud 
(sit  veiiia  verbo)  chaos  Alcxandriniim  recentiornm- 
qiie  Plaloniconim,  (juos  vocanl,  referal,  iicmo  non 
vidcl,  alqiie  iii  rapiie  II  uberiiis  a  iioliis  demoiislra- 
liim  est.  Ilaqiie  jain  per  se  liquerc  arbitramur,  qui 
factum  sil,  nt  alii  piiilosopliiam  isiam  Erigenianain 
quam  niHxime  sint  aliominali,  alii  contra  amplexati 
fucrinl  ciipidissime.  Ilonim  autcm,  qni  laiidarcnt, 
nnmeriis,  qiium  patrum  nostrorum  memoria  admo- 
dnm  exiguiis  ftiisset,  noslia  r.etaie ,  nec  praeter 
eoriim,  qui  sapiiini,  opinionem!  immane  •qiianfuin 
est  auctns.  Qiionim  partem,  qui  operae  pretium 
dtixerit  cognovisse,  adeal  Schlueteri  praefationem 
B  p.  VII  seq.  Esl  tainen,  ul  in  senatu  illo  —  t  lanqnam 
alti0!'e  spiritu  a(fl:tto  »  videamus  non  neniincm 
(p.  XII-XIII),  qnem  superciliiim  censoriiim  perqiiam 
facile  islinc  inoverit.  Jam  vero  illos  qni  vil)ipcra- 
rniit,  si  cnwmcraic  velimiis,  dies  profcclo  deficial  (e). 
Qnarc  hoc  loco  ca  lantnni  narrabimiis,  qnne  ab  liis, 
qni  ad  S.  Ecclcsiac  nosiia  giiljcniacula  consedere, 
adversns  libros  de  Nalnris  gesta  siint. 

Fuit  igitur  incnnle  saectilo  Xlil,  qiium  Amalriciis 
Beiiensis,  David  dc  Dinando  (s.  Dinanto)  hornmqiie 
reliqna  lurha  loiiiis  Gaiiiae  Ecdcsiam  vcliementis- 
sime  vcxabant.  Doclriiiam  siiam,  qiialciius  meiiio- 
riae  cst  proditum,  fcre  Joannis  Sccti  lihro  de  divi- 
sioiie  Naturae  debelKinl.  Gersonius  qniilem,  vir  do- 
clissimiis,  nnivers.  Paris.  cancell.,  haecdocuisse  ail 


discipulns  nunc  inierrogal,  niinc  inlerrogatur;  atque  C  .\malriciim  (f):  <  Oiiinia  siiiil  Deiis  :  Dcns  et  oiniia. 


ille,  rium  alliorem  ac  spccuhiivain,  qnam  vociiamns, 
philosophiae  Uicologiaequc  cognitionem  exceperis, 
vix  una  schola  dici  queal  doctior. 

Dc  loiius  operis  argnmcnto  aique  indole,  qnoniaro 
n  altera  noslrae  scripiionis  parie  proprie  dispulan- 
lum  est,  hoc  loco  satis  haiiendum  arbilramnr,  si 
Ua  Bruckeri.  verba,  qnae  jam  supra  a  nobis  allala 
.iint,  ilernm  nostra  fecerimiis.  Ail  igilur  Biucke- 
us  {d),  omnem  Scoii   philosophiam  huc  rcdire  : 

Omnia,  qnaecunqne  sunl,  non  radicaliler  iiiodo  et 
iriualiier,  sed  et  essentialiter  in  Deo  coniincri,  atque 
deo  omnia  ex  Deo  ab  aeierno  prngiessa  esse  el 
luxisse,  inque  varias  classes  inferiorum  el  superio- 
um,  deteriorum  meliorumqiie  entium  distincta  tan- 

(rt)  Cf.  snp.  Cap.  V.  col.  46,  not.  /. 

{b)  Cr.  Ephemer.  Bonnens.  fasc.  XVI.  p.  37. 

(4  Aique  hic  salis  graviter  conqiieri  non  possii- 

itis!  Esl  apiid  Galenm  niendornm  multilndo  ingens  : 

csiinl  plurimis  locis  iiitegra  verba,  inlegri  vcrsiis. 

lorum  Schlucierns  nisi  paucissinta   iion  snslulit  : 

ec  nova  desiml.  Collegerat  autein  Galcns  sna  inenda 

uam  diligpnlissime;  inseruerat  eorum  indici  cgrcgias 

lane  <  variantes  »,  qiias  vocanl,  cx   m.  s.  coiiice 

..aiisiensi  :  hic  Galci  indcx  per  dcceiii  paginas  for- 

lliae  maximac  porrigiinr.  Ilunc  vero  Galei  inriiccm 

'  chlueierus  fcrc  nnsqnam   aiil  cnravii  aul  ciiiare 

•^liiit.  Ipsius  quidcm  lypothela  affirmavit,  Sciiluete- 

im  ita  solilnm  fnisse  dicerc  :.  <  illud  opns  non  esse  ». 

iiareejus  edilionem  vi\  llocci  ducas,  ct  poli;is  <  de- 


D 


fi 


*  Cf.  ea.  qnae  in  Proormio  de  liac  ediiione  mo- 
niinus.  Dolendnm  cnimesl,  qiiod  Schliiclcnis,  ipse 


Crealor  cl  crcatura  idem  snnt.  Dens  ideo  dicilur 
finis  onininin,  qiiod  omnia  rcviTsnra  snnt  in  ipsnm, 
ul  in  eo  immuiabililcr  conqnicscanl :  et  nniim  indi- 
vidiiuin  aiqiie  incommuiabiie  permanebuni.  Sicul 
Abraham  ei  Isaac  iiniiis  cjnsilem  naiune  sunt,  sic 
omnia  csse  unum,  et  omnia  esse  Denin  :  Dcuin  eiiirn 
esse.omnitim  creaturariim  esscntiam,  c«. ».  David  de 
Dinando,  Amalrici  discipnlus,  easdcm  rcs  tanlum 
non  iisdcm  verbis  docnisse  tradittir  (g).  Qnoium 
seiitentia  niliil  esl  Erigciiianac  similiiis.  Q'!od  infra 
a  nobis  exponetur.  Neipie  hacc  rcs  illa  actate  laiuit. 
Diserte  eniin  narrant  historici,  Scoli  nostri  opus 
compilalum  esse  ab  .\ma!rico  (h).  At  tradnnt  ctiain, 
ilIos,qnornm  erni,  non  solum  damnasse  Scoti  iibnim, 

pravatam  »  dicas,  qnam  nl  ipse  (p.  I) «  emen  lalan)  ». 

(<i)  Cf.  Cii!.  philos.  hlslor.  lom.  III  (eiiit.  Llps. 
1741),  p.  621.  Alque  de  liis  ipsis  Briickcri  locniioni- 
bns  consulas  velimus ,  quae  dicta  snnt  siip.  C^p.  11, 
col.  1 1  nol.  d. 

(e)  Cf.  snp.  Cap.  II,  col.  H  not.  e,  uhi  eorum  non- 
nullas  atliilimns. 

(/■)  Cf.  Joaii,  Gersonii  opera  oniiiia.  Edil.  Ellies 
di!  Piii;  Anlwerp.  loin.  IV.  col.  821  seq.  Vide  ehani 
Tcniiem.  hisl.  philos.  vol.  VIII,  pars  I,  p.oIOs.  s 

(q)  Cr.  Tlioni.  Aqtiin.  in  IV  libros  senleiit.  II  dist. 
XVII.  Q.  I.  Ari.  I,  ci  .^li)erll  siimmathcol.  p.  I.  Iracl. 
IV.  Q.  XX.  Vidc  Teniicm.  I.  1. 

{Ii)  CI.  Gcrson.  et  Tcnnem.  !oc.  sup.  (nol.  f.) 
land. 

ocid(»rtim  luminf  privaMis,  non  nisi  pcr   alios  rcnim 
mimispcritosciiilionempararepoiuil.  A.m»jad\j  tuiT. 


St                                                   DE  JOANNE  SCOTO  COMMENTATIO.  54 

vt-rum  eiiani   publice  »c  soleiiHiier  comburi  jus-  A  ft>is,  prodiisse  dft  iiiiejjro  in   puWicum  libros  jam 

Eisse  (fl).  Anicriciis,  iriuin   fonliiim   nioiiacliiJS,-<|ui  prideiii  damiwlos,  Uoinae  iii  iiidicem  Ubrwrum  pro- 

admotlHjn    (ide   dignus     liabciur   (b),   ad    aiin!im  hibiiorum  i-elaii  suiU;  quem  locuin *«um  ad  hodior- 

MCrXXV  haec  mkn :  t  Lillerfle  summi  ponlilicis  mim  iisque  diem  obiiniieninl  (<•). 

(Hooorii  III)  — .  .  .  Iioc  aiino  (dc)  solonni  damiiaiioiie'*  Neque  lameii  ullo  paclo  Schiiielenis  reprehenden- 

ciijiisdam  liijelii  Joaiinis  Scoii.  Ilonorius  episcopiis,  dus  esl,  proplerea  qiiud,  eisi  calholicum  se  pioliiea- 

serviis  servorum   Dei,  archicpiscopis  et  cpiscopis,  lar,  poslhabila  summorum  ponliliciim   auciorilal*». 


e(c.  Iiiimiius  homo  zizania  Loiio  semiiii  sup<-rscnii- 
narc  noii  cessal,  clc.  Noper  siquidem,  sicui  noliis 
kigiiilicavii  venerab.  fraler  iiusler  Parisieiis.  cpisco- 
pis,  esl  quidain  liber,  qni  Perilisis  lil.ilaliir,  inveiitus, 
lol  scaleiis  verniibiis  haerelicae  praviialis,  unde  a 
Yeiieral)ili  fratre  nostro  archiepiscopo  Seiioiicnsi  et 


dciiuo  ilios  libros   ediderit.  Ni»m  iiiium  lioc  ipsuin 
niiper  a  (jiioflam  nionilus  Itiissci,  per  aiiolesceiacm 
,sibi   amicissiuium   cerlioreiii    euiii    focii,   sese   uec 
audivisse  iimjuam,  ncc  cicilere,  wlhim  Joaiiiiitt  Scoli  i 
Erigfiiae   opus  in   liidicciu    iibroriim  prohil.iloriim  -j 
rol.-^liim  cssc;  eum   rorias?e,  noiiiiiuim  simiiiludiiie 


«tillVaganeis  ejus,  in  provinciali  concilio  congregatis,  decppiiim,  qiiae  do  Joauiie  Duiis  Scoio  invcnissel, 

jiislo  est  Dei  jiidicio  reprobalus.  Qiiia  igitur  iiber,  ad  Joaunem  Scoluni  Eiigen.im  iraduxisse. 

siciil  recepimus,   in  nonnullis   monasleriis  et   aliis  B      Venimns  iiuuc  ad  ea  siuipiiciicr  affeieiida,  rpnv, 

iocis  habclur,  et  clauslrales  iionuulli  el  viri  schola-  iifiiis  el  iicm  aller  siiie  caiisa  necessaria  Erigeii;ie 

sJici  .  .  .  se  sludiosius  occiipanl  lcctioiie  dicli  libri...  li  ibuil,  Siinl  frre  Ikicc  (.'/)  : 

uos  juxta   pasloralis    solliciiiidinis  debilum  corru-  1.  <  Kxcerpla  cx  M;iC!obio  de  diffcrcntiis  ct  sorip- 

pielac,  qtiam  possel  iiigerere  liber  hujusiiiodi,  oc-  laljhus  Gnicci  LMiiii(|ue    verhi  >.  II.  <  Homilia  Ho 

turrere   salagenles,  voliis  universis  el  singnlis  ia  iniiio  Evangelii   tectmdum    Joanjicm   i.  Qiiac  <liio 


virliite  S.  Spirilus  disli  icie  praecipiendo  mandamus, 
qiiaienus  libelium  isliim  sollicite  perquiraiis,  el  ubi- 
cunqiie  ipsum  vel  partem  ejus  inveniri  coniigeril,  ad 
ims,  si  secure  fieri  possii,  sine  dilatione  miitaiis  »o- 


liliqiie  Erigeniana  esse,  vcrisimile  pulalur.  III. 
(  Coniineiiiarium  iu  Uionysiiiiu  .Areopaijiiam  i.  Hoc 
qui  videiit,  qtiod  quidem  iili ,  q;ios  (sup.  noi.  d> 
auciores  iiosiros  laiuiavimu»,  sil;i  peibuuseruni,  ''sl 


lcn  iier  comlmreiidiim,   alioqiiin   vos  ipsi  pubiicc  forlas^e  nenio.  Jain  vero  iiosira  aelale  Dr,  Crciihiii?, 

combiiiaiis  eiindem,  siibdilis  vestris  expresse  injun-  parochiis  S:tiiKalIcnbis,  in  biblioiheca  Vaiicana  repc- 

geiiles,  uf,  quicmique  ipsorum  haheiit  vel  haberc  vil  (e)  t  exposiiioncs  iii  Joaunis  Scoii  ad   Pseudo- 

possiint  in  loio  vel  iiiparle  exemplaria  dicii  libri,  ea  Areopagiuehicrarchiam  coclestem  ».  Typis  noniivjm 

iiobis  (ne)  diffcranl  resignare,  in  omiies  ,  qui  iiltra  csi  liesciipiiim;  pratlciquain  qtiod  locum  queudam 

XV  riies,  poslquam  hnjusmodi  mandattim  seu  denun-  ^  de  S.  Eiicharislia  ex  co  prolulii  iroeflerus,  quem  io- 

citilio  ad  nolitiain  eoriim  pervenerii,  librum  ipsuin,  cum  uos  quoque  snpra  (cap.  !V  exlr.)  exsoiipium 


iolum  aut  paiUem,  scienler  lelinere  praesumserini, 
cxcommunicaiionis  seiiteiiiiam  incunisse,  iiotamque 
pravitatis  h;ierelicae  noti  evadeiit.  Dalum  Laleraui 
X  Cal.  Febr.  »  cet. 

Haec  igilur  postquam  ab  Honorio  III  advcrsus 
libros  de  Naturis  siipremo  supplicio  saiicila  sunt,  per 
proxiiiios  CCCCL  aniios,  diim  Tliomas  Calei,  Oxo- 
nieusis,  opera  lypis  describunlur,  omiiiiio  propemo- 
diun  obiivioni  tradilos  eos  fuissc  credas.  Neqiie  ilii, 
qtii  interea  sancii  concilii  Tridenlini  jiissu  inJicem 
librorum  prohibilorum  confecere,  Scoii  libros  dc 
iiaturis  curaverunl.  Al  quum  primua;  reuunliaium  ^ 


liabenuis*.(4ijus  loci  oraiia  tsl  salis  Erigcniana.  IV. 
Iiilcrpretaliones  Laliriae  el  <  .Moralium  Arisloielis  • 
el  «  varianim  mirabiiiiim  hisioiiaruiii  >.  Illa  Sroli 
csse  faiilius  iiegalur,  quam  concedilur  :  <le  h:ic 
negare  rioit  diibitaiU.  V.  «  Commentariiim  in  tvan- 
gciiam  seeunduHi  Matihaeum  »,  c  tiaciaius  de  olii- 
ctjs  hiimuiiis  t  t^l.  cct.  Qiii  lil;ri,  quaudo  a  Joaitne 
vel  a  Scolo  aliquo  scripli  dic;iulur,  coiuinuo  a  \iria 
doctis,  qu!  opinaihlo  phirimuiu  valeresuleaiil,  Joauni 
jiosiro  adscripti  cieduiitiir  ;  couslarc  eiiim ,  atiis. 
ipsos  ferc  auclorjbiis  diberj,  qujbus  uiuiin  ve!  Josi 
iiia  vci  Scoti  uomeii  cum  Notjlro  cuiumuiiefueiii. 


PARS  POSTKRIOU. 


§i- 


Nalurae  (s.  fuaiup)  nomine  comprehenuiiur,  quid- 

(a)  Cf.  Gerson.  eiTeiinem.  1. 1.  Thora.  Gah;.  lesliui. 
p.  l|,  Bist,  lill.  de  la  Frauce,  lom.  V,  p.  4'i."S. 

(fci)  Qiiod  pliiriiius  probai  vir  sumraus  G.  C.  L«mI)- 
iiilius  in  praef.  ad  alteruiu  voiuiu.  parative  a  se  hu- 
jiis  Alherici  edilioiiis. 

[c)  Cf.  Ind.  lihror.  ^Tohibil.  e  lit.  Mcchliuiens.  a. 

WDCCcxxxviii,  p.  m. 


quid  <  vel  animo  pcrcipi  pole^i,  vel  animi  inlentl 
nem  superal  >. 

(d)  Cf.  Hisl.  litt.  de  la  Frnnce,  tom.  V,  p.  4?7  »e 
Thom.  Gale,  lesl.  p.  it  el  p.  15.  Nos  lllam  potissi 
mtim  hisloriam  secutl  sumns,  qiiae,  iit  s^^rius,  iU 
aciuralius   liac  de   ic   dispiiUisc    videalur,    quaM 
Thooias  Galeiis. 

[e)  Cf.  Iloeller,  die  deuHchen  Papste,  Ablh.  l\,  p 
80  scq. 


i 


CoQiQienlariorum  fragmenta  qu.ie  suiicrsuni,  e  codicibus ciula  niuuc  priniuui  edidimus.  Amkauv.  Kn 


ti 


53 


Dli;  YITA  ET  PRyECEPTIS  J.  SCOTI.  -  PARS  II  54 

^8.  A  pri«  n«iita«  siiii  iiiceiitla«,  ffu;<«  vore  »c  pmprie  rt- 


I.  f  Prinis  «e  Bumma  (rufUirac)  divisio  eti  in  ea 
(f4ije  luni,  «i  in  «a  quac  non  »unt  >.  (I,  1*) 

Habeiiiur  «ulem  «{uinque  t  inodi  »,  quiitu»  «liquitl 
(lici  potcsl  vel  <  csse,  >  vel  <  non  cssc  >. 

§3. 
f  Ouonim  primus  videlur,  pcr  qucm  raiio  snadcl, 
onini;»,  quae  corporco  scnsui  vel  inJelligeniiae  por- 
ccptiohi  succiimluinl,  posse  rAiionabililcr  dici  csse  : 
quHC  vero  pcr  excellenliura  suae  nnturae  omMCin 
bensuin,  intcltecliiiii  raiionemqiie  fiigiiint,  jure  videri 
nou  essc  >.  Hoc  igiiur  modo  dictmlur  esse  quaodaiu 
uiiiuscujiisque  esseniiae  accidentia,  non  csse  vero 
ipsas  essenlias ;  esseuliae  (cnim)  agnoscuulur  nou 
(  quid  siul  >,  sed  (tanium)  i  quia  sinl  >.  (1,  2-5.) 

§*. 

«  S«eundu«  Qtodus  in  naturarum  crcMarum  ordi- 
nibus  etindideraUir.  Unusqnisque  ordo  poiesl  dici 
este,  et  uoa  esse.  kirertoris  enim  <itljtma(io,  supe- 
rioris  esi  ne£p»lio  ;  infericris  negalio,  cst  siipetiuns 
afl)rm»Uo  *  c<il.  (1,  4.)    - 

(  Tertio  niodo  ea,  qiiae  ex  causis  suis  in  maleria 
'ormata,  in  lemporibus  et  tocisgenerala  roguoscini- 
ur,  qnadain  constietudine  dicimiis  csse ;  qitae  veru 
itiiiuc  iii  ipsis' iialur:ie  sinibus  conlineiiliir,  nec  iii 
RDrmala  maieria  .  .  .  apparenl,  eadero  consuciudinc 
ticiinus  non  esse  >.  (1,3.) 

§6. 
«  Quarlus  moJus  secundiira  pbilosopbos  imu  im- 
milabililer  ea  lauium  vere  esse  dicit,  q\n6  solo  in- 
lUectu  coraprehenduniur;  quae  auieiTi  lucorum  spa> 
iis  temporiimquu  inoubus  variajilur,  colHxuntur, 
vualur,  vere  dicuntur  non  esse  >.  (I ,  (>.) 

§7. 
<  Qiunius  moilus  in  sola  naiura  bumana  a  ratione 
M^iiicitur.  Ilaec  eiiim ,  qiiouiam  divinfte  iinaginis 
niuitein,  in  qua  proprie  substiiit,  peccando  dcse- 
nneritQ  esse  suum  perdidit ,  ei  ideo  dicitur  non 
;  (lum  vere  Dei  gr;ttia  reslaurais  ad   prisli- 
subkianttae  suae  statunr)  reducilur,  iucUoai  vi- 
(«),.(I,7.) 

§8. 

«  Videmus  il»que,  cavcodiiin  es&e,  ne  iliis,  quae 
I ^QUis  Malurae  noitilfle  comprebendil,  piiiribusqiie 
jiKiis  aul  esse  aut  bou  ess«  dici  posse  declaral,  ullo 
).clo  oontineri  exisliraenius  res,  quae  vere  acpro- 


(«^  Reducetur  videlicet  aliquando,  quodcunque  esi 
'Ulinum  (et  cum  hominibus  etiam  reliqiia  i  visibi- 
m  mnim  naiiira  >)  substaRtiaiiier  in  substaiitiam 
rinain.  Quod  infra  laiius  expone^ims. 
'.b\  Cf,  sup.  Ciip.  IV.  col.  17,  uot.  c  soqq. 
,c)  Cf.  de  Div.  Nat.  I,  a. 

,<Q  Quarta  iila  naturae  specics  ita  (  inier  impos- 
tUia  pouitur  >;  ui  noii  sit  qumldam  per  se  c  sul>- 
lens  >  qiiaiiuroque  a  tribus  iliis  divmom.  Duce- 
inus  autem  itilra,  quartam  nosirum  loiiirac  spc- 
n\  esse  unam  eauuemquc  cum  spccie  primu,  ipsum 


periantur  nii^uam.  Qu;«re  louge  a{ia  t^\  ratio,  cum 
Scouis^  pcfcala  peccalonimqNe  pocnas  esso  ncpanK) : 
p(^cca(:i  eniin  ei  pocn»e  ei  vere  niilla  suut,  quippe 
qiiac  iiisi  in  rerufu,  quae  sunt ,  privaiionilius  i.on 
iiilclliganiur  (c). 

§9. 

H.  Jam  vcro  alia  eftl  luuhoquc  gravior  Natuiae 
divi:iio. 

«  Qiiae  divisio  videliir  quaiuor  species  rccipcre  : 
qitaruui  prima  est,  quae  creal  ct  iiou  creatur,  se- 
cuiitia,  qiiac  creatiir  «l  creal;  leriia  ,  qtiac  creatnr 
ct  non  cieal;  qiiaita,  quac  iicc  creat  nec  crcaUir. 
Uarum  qualiior  binac  iiitor  se  oppDniiuinr :  nam 
tertia  oppouiiur  primac,  qiiarla  scciiiidac.  Sed  qiiarU) 
*'  inter  impossibiiia  puniliir,  citjns  diflciCiilia  cst,  noii 
posse  esse,  —  Miiilum  (tliscipiiliis  intit)  me  movci 
qtiarla  species ;  nam  ile  aliis  iribiis  nuilo  modo  bae- 
siiarc  ausiiu,  cuin  piima  in  causa  omititim ,  qiiae 
&iiui,  el  (juac  nou  sunl,  iiiiflligalur;  seciiiida  vcru  iii 
primordialilms  causis;  lcrlia  iii  bis,  qiiao  iii  geiie- 
raiio!ie  tcmpoiibusqiic  ac  locis  cognosciiiiiur  (W). 
Alque  de  siiigulis  dispulari  subtiliiis  necessarinui 
esl  >.  (I,  I.  II,  i.) 

§  10. 

A.  (  Prima  i^jiiiir  Naiurae  spocics  visa  esl  ca,  quae 
creni  ei  nou  creaiiir  >. 

llaec  (  de  solo  Oeo  locie  prapdicaliir :  hic  cni;u 
solus  omnia  ci'eai'.s,  soUis  siuo  principio  osse  inlel- 
C  Hgtlur,  quia  principalis  caiisa  oinniuui,  quae  e\  ipso 
cl  per  ipaum  facta  siiut ,  soliis  esi ;  ac  per  boc  el 
omuiiim,  quae  ex  ipso  siiut,  fmis  csi ;  ijibtim  eniiu 
omiiia  appetiiut.  Piiiicipium  esi,  (|iiia  ex  ipso  sunt 
omnia,  quae  csseniiam  pariicipaat ;  fmis  esl,  qui:i 
ad  ipsum  movoniur  omiiia,  quielom  moiiis  sui  suac- 
^ue  perfeciionis  siabiUiaiem  quaeieniia  >.  ^l ,  i%) 

§11. 

«  Ex  esscntia  coriim,  qnae  suiil,  ex  mlrabiii  roriim 
ontine,  ei  motu  orouiiim  siabili  ibeoiogi  rerte  iuicl- 
leKeronl,  Naiuram  crcatricem  ci  esse,  ei  sapere,  et 
vivere.  Ai^  perhoc  iuquisilores  veriiatis  iradiderun!, 
per  esseiiiiam  inlelHgi  Pairem,  per  sa|»ieiiii;iin  Filium, 
per  viiam  Spirilum  Sancium.  iiaque  iriniiaiem  do- 
cueruut  csse  iu  uuilaie.  —  Uuam  omuium  causauv 
D  iHieruni  uniiaiem.  llujus  anlcn),  niirabili  eam  muU 
iiplicitaie  coniueules,  Ires  subsianlias  {e}  inlellexere : 
iugeuiiam,  geniiam,  proccdeiiiem.  UabiUim  (s.  rela- 
lionem)  ingcnilae  .-xd  geniiam  uomin»iveruiil  Palrcm,. 
habitum  geuilac  ad  ingenitam  dixcruiit  Fiiium,  ba- 

Deuin.  Dciis  cnim,  qiioniam  ex  se  ediixit,  qiiaeoiiii- 
que  rerum  creaiarum  ambitii  coiiiiiieniiir ,  diciiur 
N;ilura  non  creaia  creans,  quoniam  auiem  aliqiiaiidt» 
omuia  illa  in  se  reducta  comprchciulei ,  niliil  ant- 
pliiis  ex  sc  ediiceiis,  iNaiiira  :ippellaiur  non  ci'eala 
uoii  crean*.  Cf.  II,  2  ;  Ul,  23. 

(e)  Llb.  11,  i9  scribii  :  Uiia  essoniia  in  inbu<t 
subsiantiis,  ei  Ires  siibsiauiiae  iii  iiua  csseniia  —  vel 
secundum  usum  Roiiiaiiae  liiiguae  :  una  subsianiia 
in  iribus  personis,  et  ires  personae  in  uiia  subslau- 
ii4.Cf.II,  23.S4. 


55  DE  JOANNE  SCOTO  COMMENTATIO.  5C 

Ijitum  proredeniis  a<j  Ingeiiilam  genitamque  appella-  A  boniias  (superbonus)  eic.  Omnia,  quae  adjeclis  par- 
verunl  Spirilum  Sanclnm.  Iia  Abraham  esi  nomen  liciiiis  super,  plusquam,  dc  Dco  praedicantur,  d«as 
subsianliae  (s.  pcrsona6)  el  Isaac  esl  nomen  sub-  illas  iheologias  comprehejidunl:  in  pronuncialiont 
«tantiae:  illius  habiius  ad  hunc  dicitur  ppter,  hujus  esl  forma  yMzufunri);,  in  intelleclu  aulem  uTtofKrtrra 
habilus  ad  illum  vocalnr  filius  >.  (1, 14.)    .  virlus.  (I,  16.) 

§  12.  §  ^5. 

Dc  processione  Spiritus  sancti  Scotus  mulio  magis 
Graecorum  sentenliae  favet,  quani  Laiinorum.  Ait 
igitur,  quemadmodum  dicatur,  una  essenlia  divina 
in  tril)us  snbstantiis  eic,  ita  (cnm  esscnlia  divina 
sil  omnium  causa)  eliam  dici  posse,  unam  cansam  in 
tribus  oansis.  Jam  vero,  cum  nullibi  inrerumnalura 
flx  duabns  cansis  fiat  una,  se  non  videre,  quo  paclo 
ex  Paire  et  Filio  (duabijs  cansis)  procedere  possit 
Spiritus  sanctns  [ima  causa  (a)].  Quod  si  dicas,  ideo  p  ^^*^.'"' 
Spiritiim  sanctum  dePatre  Filioqiie  procedere,  quod  ^  '^*'' 
per  Filiuin  de  Palre  procedat,  in  hoc  vix  quidquam 
esse,  cnm  Fiiius  el  ipse  causam  suam  hal)eat  Pa- 
irem  (II,  19 ;  II,  30-35).  Neqiie  tamen  recn^are  au- 
det,  quoininus  credat  Spiritiimde  Palre  Filioquepro- 
ccde.re:  nam  sanclos  pairesLaiiiiosc  raiioiiabi!iler  t, 
si  qnis  eos  h;ic  de  re  interrogasscl,  sibi  <  respoii- 
Sisros  »  videri,  ei  sacrae  Scriplurac  foriitan  auclo- 
rilale  posse  defendi.  (II,  35.) 

/  §  13. 

t  Num  decem  categoriae  vere  ac  proprie  de  nu- 
mine  divino  possintpraedicari,  diflicile  est  dictu.  Esl 
aniem  in  hac  quaestione  usui  theologia  «Ttofanxn  et 
x«TayftTtxjj,  quarnm  illa  negat,  haec  afiirmat,  esse 


divinam  subsiantiam  boc  vel  illud  eoruin,  quae  sunt,  ^ 
velui  ossenliam,  bonitatem,  solem,  stellam,  aquam, 
leonem,  ursum  »,  cet.  Yidentur  haec  esse  inter  se 
conliaria,  sed,  cnm  circa  divinam  versenlursubsian- 
liam,  omnino  consenliunt.  Namque  wTKfctTix»)  non 
ait,  divinam  subsiantiam  esse  illud  proprie,  sed  (per 
niciaphoraiu)  ila  posse  appellari ;  antHfarun  vero 
contendit  snbslaniiam  divinam  nec  vere  iilud  esse, 
nec  proprie  ita  vocari. 

Qiias  qiiidcm  Iheologias  pulcherrirae  a  S.  Dionysio 
Arcopagiia  sibi  suppediiaias,  Erigena  immorlaUter 
gaiTdet.  (I,  U,  16,  7S  cel.,  cel.  Prsief.  ad  Maximi 
ambigua  [Gale.  opp.  p.  IV].  ).Longa  autem  oraiione 
perseqiiilur,  nullam  esse  inler  decem  illas  catego- 


Palet  igilur  ex  iis,  quae  supra  proposuimns,  Dennf 
humanae  mentis  acie  prorsus  ferc  es.se  inaccessttm 
Verum  ipse  semeiipsum  cognosoit.  Est  quidem  om- 
nino  diccndum  :  «  nescire  Deum,  se  quid  esse  » 
<  Deum  non  in  aliquo  se  cognoscere  »,  et  qnae  sun 
generis  ejusdem,  at  haec  est  vera  virtus  illius,  qn:'.( 
in  Deo  est,  cognoscendi  faouliatis.  Rinera  eiiin 
Dcus  non  est  qiiiil,non  cst  in  aliquo,  l)OC  esl  non  es 
certum  aliquid,  non  hiihoiur  et  circumsoiibilur  U 

qiio  eorum,quac  suni  et  reriira  creatarum  numen 
comprehcndunlur.  (II,  28-29.) 

Sin  vero  qnaesicris,  qua  ralione  Deiis,  qiiac  co. 
giioscit,  cognoscere  exisiimaii  debeat,  respondebi 
tnr  :  c  qnod  nec  sensibilia  per  scnsiiin,  nec  inlelligi 
hilia  por  inielleclum,  nec  sensibilia  per  iniellecium 
nec  iiilolligibilia  per  seiisuni,  sed  omnia  in  aeteraii 
suis  raiionibus  oonlemplanir  >.  (Proocm.  ad  iiiler 
pre!.  Anibb.  S.  Max.  ap.  Gale.  app.  p.  lY;  dc  diy 
Kai.  11,  20,  28;  V,  17.)  t  Aeternae  illae  rationcs  i 
snni  «  ideae  »,  quas  vocanl,  omniuni  rerum,  qiiai 
Deus  erat  factnrus»  i  exemplaria  principalia  »,  Hai 
siinl  rcrum  tanlum  substantialium,  el  ipsae  qiioqm 
res  siibstantiales.  (Gf.  inf.  §  23  —  §  50.)  Hinc  Scoiu: 
suo  jure  eliam  boc  contendit :  <  Divina  scieniia  es 


reriim  oninium,  qnae  suiit,  causa  »  —  <  quorun 
Deus  caiisa  non  esf,  ea  nescit  »  —  <  rernm,  qu^ 
sunt,  cognilio  »  (videlicei  in  Deo)  «  cst  veraciier  rc 
eae,  quae  sunt  ».  (II,  20.  28  :  V,  27;  Hl,  i.  Dcind 
cf.  ejusd.  de  praed.  sup.  Cap.  IV.) 


§  16. 

Cum  nulla  categoria  proprie  de  Deo  praedicatui 
tum  neque  nona  in  eum  cadit,  7ro«TTt(v.  Dicitur  au 
lem  Dens  creasse.  Sed  creare  et  esse  in  Deo  uiiui 
idemqnesunl  h.ibeada.  <  Deus  non  erat,  pri-isqnai 
omnia  faceret.  Coadternum  esl  Deo  suiun  facere  < 
coessenliale.  Deasel  suum  facere,  hoc  esl,  sna  acli 
sunt  unum  simplex  et  individuum;  nam  Deus,  qi 


)ias  Arisiotelicas,  quam  vere ac proprie  de  Deo  pos-  j.  esi  innuinerabilis,  numernm  in  se  non  recipit.  Cui 


sis  praedicare  :  simul  harum  aiiquam  de  ipso  afilr- 
mavcrii  -xaT<x^Ttxyi,'contiuuo  eam  negari  a;ro^txp. 

(1,17-80.) 

5  14. 

<  Deiis,  quod  ipsi  oppositum  sit,  non  habet  (i). 

Quum  vero  essentiae  opponatnrnihil,bonitaii  autem 

inalilia  elc,  Deusnon  est  essenlia,  honitas,  elc.  sed 

plas  qiiara  essenlia  (  superessentialis),  plus  qiiam 

(a)  Qiiam  haec  concludondi  r.ilio  nnlla  sit,  Scotns 
ipse  animadveriisse  videlur :  iie  auiem,  qui  repre- 
hendant,  ita  respondet,  sola  reruni  natiira  diice  .tJ 
nuininis  divini  sanclaoqiie  irinilalis  inlclligenliant 
porveojri  !  Cf.  II ,  51  siil)  fin.  IlaLetur  prae- 
lorea  apud  Scotum  in  doctrina  de  S.  trinitate 
ftiam  hoc ,  ne    quis  piiiot  ,    «   filiiim    ex    esscn- 


orgo  audimus.  Denm  oninia  f;icero,  nil  aliud  dehemi 
iiilolligere,  quain  Deum  in  omnibiis  essc,  hoc  est,  e 
soniiam  omnium  subsisiere.  Ipse  enira  solus  per 
vore  est,  et  omne,  qnod  vere  in  his,  qnae  siml,  di( 
tiir  esse,  ipse  solus  est.  Nihil  enim  eorum,  q«. 
siint,  per  se  ipsum  vere  est ;  quodcanque  auiem 
oo  vore  iiueiligilur,  parlioipalione  ipsius  uniiis,  q 
soliis  per  se  ipsum  est,  vcre  esse  accipit  ».  (I,  74. 

tia  patris  naium,  aut  spiriiiiin  sanctiim  ex  osseni 
palris  procedcre,  cmn  ex  persona  palris  natus 
flliu5,  ex  persona  patris  prooedal  spirilus  s:inclii; 
(iici  onim,  cx  patro  natuiii  filium,  ex  palir  priKCik 
.spiritum,  neqiie  i.tMien  subslanliaHV  sctt  solam  |N 
sonani  palri  i's';p  propriam  ».  (34.) 
ib)  Cf.  inf.  ^  18  20. 


57  DE  Vrr.\  ET  PR.CCEPTIS  J.  SCOTl.  -  PARS  li.  58 

R  17,  A  ei  plus  quam  infinUum  ,  infiniias  enlm  infiniloruiu 

csi,  el  simpiicem,  ei  plus  qijain  sinipiicem,  oniniuin 

Aiqm^hic  ipse  Scoli  locus  i.croommodum  nobis     e„i,j^sin,j»,-n.ii^jn  .inipliciiasesl.Eicumipsoniliiiesse 

iransimm  paral  ad  aliam  quaiidam  de  crealrice  ejiis      j.rejitvei  inlelligil;quoniami|isceslambilusomniuin. 


Naliira  dis|uilau<mem. 

^il  igimr  imc  loro  videiur  aperiius!  Ociilis  cenii 
dixeiis  liorreudum  panlheismi  monslrum!  E.xprcssis 
verbis  scriplmn  est,  eieatiicem  Naiuram,  quam 
Deiim  appellari  diximus,  ita  esse  in  omnibus  rebiis, 
qiias  fecii,  ut  ca  ipsa  sit  sola  ac  vera  liarum  rerum 
esseniia.  Aique  eadem  prorsus  lalioiie  Erigeiiam 
saepissime  loculum  invcnimiH.  Yelul  in  libro  primo 
de  div.  Nal,  cap.  73  :  c  Fieri  »,  iiiquii,  «  aesiima- 
lur  Deus  in  creaturis  suis  universaliier,  diim  iii  eis 
iion  solum  inlelligiiur  esse,  sine  quo  csse  non  pos- 


quae  sunl,  elquae,  min  sual,  el  quae  esse  possunt  et 
quae  esse  iion  possuai ,  ei  quae  ci  contraria  seii  opposiia 
videntur  essc,  ul  non  di«lm  similia  ci  dissimilia.  Esl 
eniin  ipse  similium  similitudo,  ei  dissimiliiudo  dissir 
milium  opposiioruinque  oppositio  et  contrariorum 
coulrariclas.  Haec  enim  omnia  pulchra  inellabiltquo 
harnionia  in  una  concordia  colligil  alque  coinpo- 
nil  {b).  (I,  74.)  Deinde  ad  hanc  ipsam  illius,  quam 
Erigena  statuit,  divinae  superessentialilalis  explica- 
lionem  id  qiioque  perlinet,  quod  saepius  (I,  3.  73)  : 


„   ....  „        I  Esse  omnium,  »   ait ,    i  est ,  superesse   divini- 

suul,  sed  el  eoriim  essentia  sil  i .  Ll  ibidem  cap.  o  :  jj  ^^.^  ^^ 

,  Deus  namqne  omnium  essenlia  csl,  qui  solus  vere         -^^^^J^  ^^^^^^^^  ^.^.  ,„j,g„ii„ji„g„,  hnnc  quoquc  lo- 


esl  >.  Nequcnon  animadvertendum  esl,  uliimo  hocce 
h»co  eam  ipsam  rem,  quani  esseniiam  Scotus  vocat, 
etiam  subsiantiae  nomiae  ab  eo  appellari,  nec  noii 
salis  accurate  ila  describi,  ut  vere  ac  proprie  sub- 
Stanliam  agnoscere  coacii  simus.  In  libro  secundo 
dediv.  Nal.  cap.  2  :  i  Quid  »,  ftil,  <  si  creaturam 
crealori  adjunxeris,  ita  ut  nihil  aliud  in  ea  inieiligas 
praeier  ipsum,  qui  solus  vere  esl  ?  INil  enira  extra 
ipsum  vere  essentiale  dicitur,  quia  omnia,  quae 
ab  eo  snnt,  nil  aliud  sunt,  in  qiiautum  sunl,  nisi 
pkrlictpatio  ipsius,  qui  a  se  ipso  solus  perse  ipsiiin 
subsistit.  Nuin  negabis ,  creatorem  et  crcaturam 
unuin  esse?  Non  faciie  :  huic  enim  resistere  ridicu- 
losum  videtur  ». 

S  18. 


cum  adjiciamus  :  i  Nemo  lamen  esi  pie  credentiuni 
et  veritatem  inteUigentiuin,  qui  non  coniinuo  excla- 
met,  causam  iotius  universilaiis  creatricem  snperna- 
luralem  esse  el  superesseniialem  ct  supra  omnem 
vitam,  et  sapieniiam,  el  virlulem,  et  supia  omnia, 
quae  dicuntur  et  inlciliguntur,  et  omni  sensu  perci- 
piuntur,  (ium  sit  horuin  omniuni  principium  causale 
et  mediiun  implens  esscnliale,  el  iiuis  consummans 
—  el  ambiius  omnia,  qtiae  sunt  el  quae  nou  sunt, 
circumscribeiis  ».  (lll,  i.) 

§19. 
Deus  igitur  hicce  siiperessentialis  iia  quasi  supra 
>^  oainia,  quae  sunt,  quae  cogitantur,  iquae  menli& 
aciem  eCfugiuht,  est  constituius,  ul  ea  cuncta,  tan- 


quam  universilatis  quoddam    corpus  sua  essentia 
Huc  item  esl  refercndum,  quod  Nosler  (sup.  1 14)      compleclatur,  sua  essentia  impleat ,   sua  essentia 


affirmal ,  Deo  nihil  prorsus  oppoiii,  qua  re  fiat,  ut, 
cum  €  essentiae  »  opponaiur  <  nihilnm  »,  Deus  non 
sit  essentia  ,  sed  plus  quam  esseniia,  sive  superes- 
sentialis.  Nam  si  non  est,  quod  Deo  opponatur,  hoc 
certe  concedendum  arbitramur,  nihil  esse  praeier 
Deum,  hoc  esi,  Deum  esse,  quidquid  est.  Hac  autem 
re  missa  sequamur  consectarium  illud,  quod  Scotus 
ipse  proposuit,  Deum,  quum  «  essentiae  »  opponatur 
<  nihilum  »,  non  cssenliain,  sed  plus  quam  esseniiam 
esse,  sivc  superessentialem.  Haec  igilur  supercssen- 
lialiias  propterea  de  numine  divino  praedicalur  («), 


efliciat.  Itaque  lanlum  abest,  ut  Scolus,  quum  Ari- 
siotelicam  essenliae  categoriam,  utpoie  cui  opposi- 
tuin  sit  nihilum ,  cum  Deus  ,  quod  ipsi  opponalur, 
non  habeat,  de  numine  suo  divino  proprie  praedir 
cari  negal  (c),  idcirco  rerum  universitaiis  essentiam 
de  ipso  toliat,  ut  eam  diserle  ipsi  relinquat,  atque 
adeo  plaue  ac  diserie  iribuat. 

§20. 

At  occurrenl  nobis,  quicunque  aliendcruul,  eo, 
qiiod  Erigena  Deuin  s.  Naturam  non  creaiam  crean- 


quod  supra  illam  i  essentiara  »,  cui  opponitur  «  iii-  ,.  lem,  quuni  ab  initio  qualuor  Nalurae  species  con 


hiluirt  t  (sup.  I  8),  iia  quodammodo  sit  constitutum, 
ul  ipsurn  sit  quasi  lertium  quoddam ,  quo  illa,  quae 
inter  se  sunt  opposita,  simul  comprehendantur,  effi- 
cianiur  <  concordique  »,  ut  ila  dicamns,  i  pace  li- 
genittr  ».  Sunt  enim  apud  Scoiuni  haec  :  Fidcs 
'calholica  ac  vera  ratio  fatetur,  Deum  esse  infinitum, 

(a)  Quamquam  aliis  locis  etiam  aliis  de  caiisis  nu- 
men  divinum  dicitur  supcressealiale  ,  vehii  ideo, 
quud  supra  omnia  iUustriorem  quasi  essontiae  Socum 
oblineat,  quod  i  omnium  esseniiarum  fons  sit  >  et 
quae  sunt  gcneris  ejusdcm.  Sed  nunc  non  esi  his  lo- 
ciis.  lllas  aotem  explicaliones  lniic  nostrae,  qiiam 
hoc  loco  proponimus,  nihil  reluciari  infra  (§  22)  de- 
clarabimits. 

(6)  Opiimo  igitur  jure  de  Scolo  diclum  putamus 


stilueret,  item  Naturae  speciem  csse  dixerit,  atqu» 
adeo  tertiae  Naturac  speciei,  Naturae  creatae  non 
creanti,  ex  diametro,  ut  aiunt,  opposuerii.  Saiisfa- 
ciat  iis  ipse  Erigena.  Is  igitur  de  Naiura  nun  creaia 
creante,  priiua  illa  Nalurae  specie  s.  furma  :  i  si 
rite  ),  ait,   i  species  vel  fcrma  diccnda  esi  prima 

iliud  Sehlueieri  (p  XII!)  :  i  Doclus  Hegelius  diajc- 
ctico ,  ut  hoc  verbo  utauiur,  inonismo  suo  (per- 
auam)  mukifaric  Erigenae  mcmona  allerl ». 

(c)  Hanc  etiain  proplerea  de  Deo  pracdicari  nc- 
gat,  quod  Deus  aon  t  sil »  certa  quaedam  atque  de- 
(iiiiia  suiisianiia ,  quae  hic  vel  illic  i  in  creaiarum 
substantiarum  numero  reperialur  ».  Cf.  sup.  §  15; 
H,  28>29.  -^- 


59 


DE  JOANNE  SCOTO  COMMENTAT?0. 


60 


Oiuuiiiui  causa,i)(ixc  superal  omuein  foriuaiii  ei  f>pe- A  <  extinplii    principalia  i.    Ilas  «leindc  caiisas  pri- 


cieiii,  duin  &il  furuiiiruKi  ei  specierutu  omnium  'u\- 
loriiie  principiiMit...  liiforme  auicm  piincipiura  pro 
pierca  Deuin  dicinius  ,  iie  quis  eum  rorinanim  iiu- 
nvero  aesiimei  censeri^  duin  sil  formarum  omniuia 
eausa.  Ipsum  elenino  omiie  iormaiiim  nppeiii  (a), 
eiim  sii  per  se  ipsum  iiiiiniltis,  el  pliis  ({uam  iiifir 
nilus;  «st  enim  infiuilas  omiiium  11)^1:1!  laluin  >. 
(II,  1.) 

§21. 

Itaqiie,  ul  arhilraniur,  in  promplii  est,  nuilam  ex 
Scoii  scnleulia  in  liac  reriiin  universitaie  feubsl:iii- 
liani  reperiri,  praeter  substaiiliain  Nalurae  creairicis 
divinae,  neijue  quidquam,  ui  ipse  (U,  2)  ail,  c  extra 


mordi;iles  idem  Dcus  Paier  per  Spiritimi  sancium  in 
ipsarum  effeclus,  Niiiuram  crcaiain  non  creanitm, 
lianc  toiatH  rernm  univcrsilaiem  ,  1  divisJl  atquc 
mulliplicayii  >,  iia  ul  iie({uc  propria  sua  $ede,  quam 
Msqiie  ab  oinni  aelcrHitaie  in  ipso  Deo  obiiauere, 
di^jicercniur,  ci  sola  illariiin  pariidpaiione  subsian- 
li;i)i  sil  id  ipsum,  (jtiod  in  liac  reium  oniversilaic 
verc  ac  propric  essc  dicatur,  oinnium  rerum  esseuUa, 
substaniia.  Poslrcino  Natura  creaia  non  creaiis,  per 
creatam  creanlem  ex  non  creaia  creanie  substaniia- 
lilerevoluia,  eaiidem  viam  remensa,  subslaiiiialiter 
iii  non  crcatam  creaiilem  rcvolvetur  {e). 

Habel  igiiur  Scoius  iieque  ullain   prorsus  iii  u!la 

.,...,,,,..,        ,  re  siibstanliam,  nisi  subsl.intiain  divinam,    el  Detinr» 

illam  vere  essenliale  dici  > !  Qtiod  si  qujs  nac  de  re  1?    .   ..  .  . 

.,,.        ,./...  ••      ab  iis,  quae  crcavii,  (luasi  separaium  aique  scinii- 

eiiam  nunc  oubitel ,  huic  firmissime  persuasum  ir'  '  ^  '  •  *  1         j 


speraoius,  quum  de  reliqiiis  Naturac  formis  dispii- 

iabilur. 

§  22. 

Nihilomiiius  lamen  les  nosira  posuihtre  viHolur, 

ut  jara   ntiDC,  quae  nwi  ncmiiii  [b)  bac  iii   c^uisa 

Erigeniana  fucuni  fecisse  videinus,  quaiji.u:n  in  prae- 

seiilia  fieri  poiesl,  declaraie  atijuo  diluere  couonuir. 

Sunl  ojwiiiio  coniplures  loci  iu  libris  de  riivisioiieNa- 

lnrae ,   ubi  Erigena  ,  communi  forlassc  bomiir.im 

sensu  inscrvieiis,  ila  scripstt,  quasi  Dcum  liabeai  al> 

hocuniverso  separalum  («).  Legimus  eriim  cum  alia, 

lum  haec  :  1  Ipse  Deiis  in  se  ipso  uUra  omnem  crea- 

luram  —  nullo  iiitelleciu  comprohenditur  >.  (1,  3.  j      ,     „  j  r.  ^   .j„   ..^,   „    „•  .    v 

,       *^  ^,      ^  ,.,  cxcusando  aluue  defendendo  essei  coiiaius.   >erijni 

7,  cel. )  Legimus  adeo  (il,  I    eic;  :   f  Crealuram  L  .   .       ,     .,         ,.        ■     •      •.  ,  .. 

'  '       *•  ^  '  liifra  plurilius  cliam   ipsi  crit  occurrendum.   .\tque 


ctum.  j 

Quiie  cum  ita  siiii,  iios  quidem  profecio  non  vidc- 
mtis,  qiia  ralione  ftai,  ul,  qiii  paulo  aiteniius  rcm 
liaclaveril ,  simulaique  Erigena,  communi  forsiiaii 
luqneiidl  iisu  scrvions,  ita  fuil  lociitus,  quasi  Dciiin 
proliiealiir  a  creatis  rebus  diversum ,  coniiniio  of- 
feiidi  sibi  videalor,  Scotumque,  ab  auiiquis  lempori' 
bus  paiulicisini  accusaium,  noii  rnodo  absoIvtMidum, 
verum  etiam  omni  honorum  gcuero,  t  quum  ainussfin 
veiitalis  iion  sll  iransgipssus  >,  censeal  r.iactanduin 
alqueaugendum.  Ncqiic,  herole,  Scliliiclcrus^dum  ba^ 
ralione,  itl  nuuc  a  r.obis  esl  evposiia,  i(i$um  Scoii 
philosopbiain  pcrspicere  htiiduisscl,    lam  frusira  eo 


pci  nominc  ( per  metapiioram  )  posac  ai>pcll.iri, 
propierea  quod  a  Dco  f:icla  sit  [d)  >.  Qiiac  quibus 
facile  refclli  queanl,  sigillatim  comniemcrare  nolu- 
•iBus  :  hoc  unum  dicimus,  ex  ipsa  Erigeuac  philoso- 
phia  spoiiie  sequi,  potuissc  eum  lam  haec  docere, 
quam  quae  eum  supra  (§  16-21)  doceniem  audivimus. 
Esl  auiem  pbilosopbia  isia  .  id  quod  infra  pliiribus 
«lemonslrabitur,  ierc  liaec  :  D(uis  P.!lcr,  NaJiini  nou 
CTCala  creans ,  us(}ue  ab  aeieruitaie  in  Filio  suo 
unigenito  creavii,  hocest,cx  sua  subslaniia  subsian- 
iialiier  cmisil — Naiurain  crcalam  crcantem,  omuium 
rcrum ,  quaecunque  universiiatis  corpore  couiprc- 
kenduulur  t  caiisas  primordiales  >,  hocesi  (  ideas>, 


de  Naiuia  non  creaia  creanie  saiis  esl  dicium. 

5  is. 

B.  (  AUera  Naturae  species  cst  ea,  quae  creaiui 
el  creat.  t 

%  Hacc  itOR  nisi  in  primordialibus  caiisis  reriini.ut 
aestimaiur,  inieUigeiKla  cst.  Ipsae  primordiales  re- 
TumcausaeaGraecis;r^06)T0Tvir«,  lioccsi  primordialia 
cxcmpia,  vel  npoopivuuix,  hoc  est  praedestiiialiones, 
itcmdc-(R9s).i3,u9cTa,  hoc  est  diviaae  voluniales,vei  eiiaiii 
iUiu,  h.  c.  species  s.  forinae,  in  quibus  rerum  oin 
iiium  faciendaruiQ,  pritisquain  essem',  iirtnuuabiles 
rationes  condilae suut,  soleiit  vocari  (/).  —  Kec  i.ni- 


(n)  Hoc  est,  Hl  nobis  quidem  videtur.  c  omne  hr-  n  per  ad  inferiora  deflueniia,  iierumque  per  soceiis- 
niaiiim   (ui  ex  eo  processii,  iia  ei)  esseutiaiu  «yus      simos  naturae  poros  occullissimo  niealu  ad  fonleui 
■    •  •  stium  redeuni  >.  Quamquam  autera    hac  ratiorte  ht 

iu  omni.bus  oninia  Deus  ,   UmieD  super  omuia   6sse 
iion  desinit ».  (111,20.) 

{/■)  Quum  Erigeua  Plaionicorun»  doclrinam  de  ideis 
in  hac  sua  de  caiisis  priiiiordiaUbiis  dispulalione 
iftfcrai,  vel  maximeoperae  pieiiuin  fccisse  vittetuur, 
si  boc,  quo  nuuc  suimis,  loco,  quid  proprie  fiicrjl 
ideaPIaloiiica,  paucis  mouuciinius.  Llamtirllrnckeri 
verbis.  Is  igilur  in  «  liisl.  cril.  phil.  lom.  III.  p. 
UOo.  hacc  habet :  (  Piaioni  idea  non  esi  ill;i,  qu..^ 
ex  conlcmplatioiic  objc.uoruin  siisguhirium  rxjtiigit, 
iiotio  universiialis,  leiipic  alicujus  gf-ucrali*  coufc- 

|,lns sed  ideae  sunl  illi  «•SAiUlialia   reniin  ou»- 

iiium  siiigularium    e.xetttphiria,  cf^iwwffia  gaudeulia,  » 
ad  quorum  naluram  iiidolciuqiie  res  siiij;«!l»ick  fof 
maiae  sunl,  el  quae  his  rebus  ver.^m.  cj-rtain  ♦labi» 
lonuiue  csseuliaui  lai,ji.in;ur.  Ilue  ideae  ex  divinf 


narlicipat  >,  substauiialiierquc  cum  eo  cohaerci. 
Cf.  1.  12- i 3.  7i;lil,  1.  3-4. 

(^  Cf.  SchlucL,  p.  XYIII,  scqif. 

(c)  Cf.  Scbluet.  1.  I. 

(«)  Hoslocos  respicerc  debuerat  Schluct.  (p.  XIX) : 
c»nie  eiiim  ea  ad  Scoium  excusandum  pioiulibset, 
quae  longe  fuissent  dictu  speciobiora. 

{e)  (  Siquidem,  >  Scotus  (lib.  111 ,  c.ip.  i.)  aii, 
<  «K  fonte  totum  numeu  priiicipaiiler  maaai,  ct  pcr 
«jas  alveum  aqu;!,  quae  primo  siiigit  in  fonte,  sem- 
per  ac  sinc  ulla  inlenitissioue  deruudiiur  :  sic  dlvina 
bonilas  ei  esseuiia  et  vita  et  sajiientia  et  ouini;i, 
qua«  in  fonte  oauiium  >  (boc  esi  in  Deo  [cf.  lY,  1]) 

Slinl,  primo  iu  priinordiales  causas  deUuuiit,  el  cas 
«&9e  taciunl ;  deinde  per  priiuordiales  causas  iii 
earum  cJlcclus  iueffabili  modo  pcr  coiiVTnicules  sibi 
universilalis  ordines  decurruni,  per  suiioriora  sem- 


1 


61 


m  VITA  ET  PR.£CEP1TS  J    SCOTJ    —  PAflS  H. 


$S 


aiarilo  slc  xppeiiuiiiur  quonifim,  Paier  it.  e.  priiici-  \  t\  Paire  ^id  quod  usqu«  ttb  omni  aeleruiiate  (MLium 


piufn  omniuin  in\>rbos<to,  unigenito  viiieiicel  Filio, 
oinnium  refuui  rationes,  quas  faeieiidas  «sse  volwii, 
(iriusquaiii  res  tierefll,  praeformavi;  ».  (il,  i.  oti.) 

t  Causnc  igiturprtnioniiales,  (|uum  non  quariindain, 
snd  oinuiuiu  vibibiiiiiin  invisibiliuiDque  reiutii  causae 
siiil,  nuniero  careanl  iieicsse  esl.  Quain<{iiaiii  auicm 
iieqiie  cerinni  ordincm  iiahcni,  iia  ui  qiiacvis  cx 
ipsaruni  numeio  prima  csse  possil ,  S.  lanien  Dio- 
iiybius  juro,  ul  viilelnr,  iias  deccin  priinas  consli- 
liiit  :  Pcr  sc  ipsaiu  buuitas,  pcr  se  ipsaiu  esscniiu, 
per  se  ipsam  vila^  per  sc  ipsain  raliu,  per  sc  ipsai» 
inieliigcniia,  per  sc  ipsaiu  sapieniia,   |H'r  se  ipsaiu 


osi)  racliie  sunt  praedestinaiiones  sul>st.intiales  (li. 
e.  causae  piiinordial«s)  iii  verbo  Dei.  Causas  siqui. 
deni  priiRordiaies  Pairi  ei  Filio  cuaeicrii£>s  esse  cre- 
dimus»(IU,  i6;II,  liO-  21.) 

Sed  Scutus,  eisi  iiis  locis  disorte  dixit ,  causM 
priiiioidi;ilesPatri  f  iiiuqueesse  t  coaeleritas  »,  lameiv 
aliis  iocis  conlendit  ,  ipsas  iion  oninino  iiis  esse 
I  co.icteriias  ».  <  IJoo  (euiiii)  *,ait,  i  causas  pri- 
mordiales  Deo  liiciinns  coaeiernas,  quia  seinper  i*n 
Deo  .siiie  uilo  teinporali  prlncipio  subsisluiil,  ideo 
ipsi  iion  co.ieicrnas,  quia  noii  a  se  ipsis,  scd  a  guo 
creaiure  iiicipioiiiesse,  ipsc  vero  ciealor  nul.o  inoitio 
incipilesse  ».  Esi  auieiii  bac  iliiii.s  lei  explicatioiift 
viiius.  perse  (ipsam)  beaiiiudo,  per  seipsjim  veii-  ,,  """^'^  ^''^'"  miianda  lalio  quaedam,  quae  .luic  ip^i 

•-  •  ,x    .  .     .  '^  e^pHcaliuni  csiadjecia:  I  Si  inipsa  causa  causarum 

omniuni,  in  S.  Triniialc,  quaedajn  inleiliguur  pro- 


las,  perse  ipsam  aeiei'niias(/().  Aique  iia  inter  cau- 
S»A  primordiales,  qu-ti  leriim  oiuiiium  principia  di- 
Tini  sapienles  appellani,  sunl  oinnes  virtutes  ac  ra- 
tioncs  [b),  quas  semcl  et  simul  Pater  fecil  in  Fiiio, 
et  secundum  quas  ordo  oinnium  rcrum  a  sumnio 
usque  deoi-sumiexiiur,  lioc  esl,  ab  inlelleciii.ili  crea- 
lura,  quae  Deo  posl  Deuin  esl  pro\ima ,  usque  ad 
extiemum  rerum  omniuui  erdineni ,  qiio  cuipura 
cuulmeoiur  >.  (tll,  li,  i  ;  II,  3t>.) 

§  23. 

f  Visibilium  rerum  causis  primordialibus  esi  exi- 
•nia  sublililas,  iueiiabilis  nalurae  simjUidlas  .euquc 
obscurilas,  quaeuuilo  coloiis  iiimine,  nuiia  iorina- 
ruin  discretione  sit  declaraia  :  inieilecUialis  vcio 
estsenliae  causae  priniordiules  habeul  incomprolieii' 
sibiiem  aliiludinem,  iniiiiilam  sui  per  omnia  dilTu- 
sionem,  quae  nullo  pcrcipiiur  sensti,  nuilo  cumpre- 
lieudilur  intcllectu,  praeque  iiieffabilis  suae  puriiaiis 
eicjilejjlia  leaebraram  uumine  inerueruni  appeiiuii. 
£x  effeclihus,  lioc  est  ex  processionibus  in  gencra 
furmasque  sensibiies  atque  inlelligibiles  coguoscuu- 
lur,  quia  suiii,  iiuu  taiueii  iuieUiguutur,  quid  suiit  ». 
iU,  47.  20.) 

§  26. 

I  Si  quis  nossc  velit,  ulrum  principaiia  ilia  exem- 
pia  sc  ipsa  iuiellig*nt,  priusiiuam  in  res,  quarum 
causae  sunt,  pruHiiaat,  uecue,  buic  broviter  respDsi- 
denduui,  i.euiti  iu  sapientia  sua  (c)  eas  lecisse,  quo 
llat,  ul  uou  soiuiu  se  ipsa  cognoscaiit,  sed  elium  q  *^ 
rei-um,  qnaruiu  primipia  suui,  noiiiiaw  habeaut. 
Non  euim  credemliiin  esl,  in  diviiia  sapicntia  aliquid 
iiisipiens  ei  sc  ipsum  iguorau*  coudiluin  fais&e.  » 
(U,  18,  20.  V,  24.) 

5  27. 

I  Fuerunl  auien»  causae  iilae  primordiales  usque 
ab  omni  aeieniilale.  Sunlquidem  faclae,  veruiii  ita, 
ul  neque  aeterniias  earum  iaciuram,  neqiie  faclura 
earutu  aeiernitaiem  praecedat.  Nasccule  ettiiu  Filio 


cessio  —  Deilas  eniiii  giguens  et  mitUMis  praecedil 
genilam  el  protedcnlcm,  duiii  sil  una  el  insepara- 
bilis  Deilas  —  noii  mirum  e&t,  aut  incredibilc,  cau- 
sariiin  omnium  causam  praecedere  ea ,  quoruiii 
caiisa  esl».  (de  div.  JNat.  II,  21;  ill,  5  soqq.) 
I  QnanKiiiam  auteiii  capi  neqnit,  quomedo  causae 
p  imoidiales  ct  iaclae  e\  aclernae  possint  esse,  res 
taineii  illusiratur  exeinplo  numemruui,  qui  simui 
aeiei  iii  buuI  el  fatii ;  aciemi  in  monade,  lncVi  in 
monadis  muhiplicaiionc  ».  (lil,  il  seqq.) 

§  28. 
Viva  igitur  ilia  (snp.  §  idG)  umnium  viriulum  rali<«- 
C  nunKjiie,  qulbiis  icruni  naliirae  uiiivcrsitas  eUicilur, 
exeiiipla  priiaipali.i,  qtias  primordiaios  cau.sas  ap- 
peUavinnis  (§  "lo  "24),  iiuii  suluni  Dco  suut  coacterna 
(Ji  til),  verum  cliam  iibque  abomni  aeleriiitate  cuui 
Deocoiijniicla  aique,  adeoiii  ipsu  Doufuere.  Namqtie 
a  Deo  I*aire,   bunimo  omiiium  rcruni  printipiu,  in 
Fiiio  unigemlo,  creata  seu  condita  seu  lacla  siml,  ut 
seinper  «  in  ipso  subslilcrinl  ».  (§  25-2i;  |  2{i-27.> 
Quoinodo  aulem   casisae  priiiiordiales  ia  Veibo  l)t.i 
linigeniiu  condilac  siul,  «  omnes  superal  inlelieclU!», 
soliqiic  Verbo,  in  qiiu  suiit  condilae,  «oguilum  esl  t. 
(111,  lC-i7.)  iNibiiominus   Eiigena  alio  qiiodam  loeo 
scribil  :  <  Siquidem  ex  foute  Ihimeu  ptiiicipalihT 
iiianat,  el  per  ejus  alveum  aqua,  quae  suigil  iu  foutc, 
defundiliir,  sic  uivina  bonitas,  et  essenlia,  et  \ita,  cl 
sapientia,  ei  omnia,  qiiae  iu  ioni.e  onmiuin  (h.  e.  iu 
Deo  [cf.    IV,    i])    suul,   in    primordiaic»   tausftj 
dcfiuuut,  et  ea»  esse  fatiunl ».  ^IU,  4.) 

S  2«. 


menle  orimttur,  inque  ea  radicaniur,  s«ia  autcm  pro- 
pna  gandeui  subsianiia  i. 

(«)  llaeo  ideu  per  se  essc  dicontur ,  quod  «  «uius 
univeisurmn  c.iusae  jarticipationes  sutil,  nequc  illa 
eteatura  inier  ipsas  ei  ifnam  umnium  causam  iniei- 


Alqsie  haec  ipsa  verbii  apeite  declarant  eiia« 
illud,  causas  pt  imordi.aies  cssc  reruiu  exempla  sub* 
slaulialia,  quac  suhslanlialiter  ex  divina  fiuxero 
subslaniia,  ejiisdemqnc  euin  ipsuDcosunt  essentiae. 
Quod  Scotus  s;tlis  cuiisianter  itadii.  Lcgimuseum 


posilaesl  ».  (11,56;  IH,  1.) 

{b)  Quae  verba  ab  liiorlio  veriuuiur  (p.  70.)  «//« 
IhklifjeH,  tebeiidiyiH  Ucyii/fe. 

(f)  iloc  esi,  ia  Fiiio  suo  uiiigciito.  Cf.  sui».  6  \%.  ; 
de  Uiv.  II,  22.  15»' 


63  DE  JOANNE  SCOTO  COMMENTATIO.  64 

rrelia  alia,   lum   haec  :  «  Dicit  sacra    Scripiura  :  Aquaiii  fiigere  possit.Scolmii  his  locis  (lll.  9,  praeci- 

pne  lil,  <20-21)uiiaia  quaudaui  rem  prubandi  siudio 


i(  Iii  pnncipiu  fecii  Deus  coelum  el  lerram  >  >,  It;  e. 
Dcus  Paler  in  Deo  Filio  uuiversiJaiem  loiius  crea- 
lurue  visiLiiis  ei  iuvisibilis  condidil;  ei  quid  in  prin- 
cjpio  suo,  in  verbo  suo,  in  Fiiio  suo  unigeuilo  paicr 
cotuleret,  quod  ipse  Filitis  {a)  noii  esset?  Alioquin 
r.on  iu  ipso  cundideril.  Aul  qiiomodo  palercitir,  fieri 
iu  se  verbitm  {b.,  quud  &ilii  cotisubstanliule  non  es- 
£et?  i\on  eniiu  lux  siuit  in  se  teiiebras,  iicc  veriias 
in  serecipit  figmenlum  i.  (111,  17.)  Uubeiur  deinde 
/ill,  i)  hoc  :  <  lu  ouinibus  causis  priiuordialibus 
unilormiier  Laec  rcgula  observatur,  quod  per  se 
ipsas  participationes  principalcs  sunt  unitis  omnium 
causae,  quae  Dous  cst  t  (ci'.  II,  56).  Quid  autcin  isia 


fnisse  abrcpiuin,  nos  quidcm  illa,  (  Filium  Dei  cum 
ISauira  creaia  creaiiie  uuuin  esse  et  id  ipsum  >, 
(  Filiiim  Dei  esse  crealum  i,  nou  oinninoad  vivum 
exisiiiuamus  resecanda. 


31. 


C.  Veuimus  nunc  ad  (  leriiani  Naturae  speciem, 
quae  crealur,  el  uon  creat  i. 

(  Ilaec  specicH  in  iis  rebus  intelligilur  qufte  in 
geiieraiioue  leuiporibusque  :ic  locis  cogiioscuulur, 
hoc  est,  in  primordialium  causarum  eJTectibus  ex- 
tremis  i.  (I,  1;  lY,  1.) 

§  32. 


.  participatio  .  propiie  sibi  velil,   pluribus  (111,  3;  B     ^^^^^^  ^^.^^^^  primordiales  rej^um  on.nium,  quae 


ab  Erigena  e.xplicatur,  qiiorum  summara  ita  proposi 
taoi  inveuimus  :  <  Jiinc  racillime  datur  inteiiigi,  nihii 
aliud  csse  parlicipaiiouem,  nisi  ex  superiori  essen- 
tia  secundae  post  eam  esscnliae  derivationem  >. 

Jta  igitur  causae  primordiales  unius  omnium 
causae,  quae  Deus  est,  sunt  participationes,  ut 
«  carum  essentia  ex  hujus  cssentia  sit  derivaia  i 
hoc  est  <  ian(juam  aqua  ex  foute  proHuxerit  i.  (cf. 
Ul,  5  5.) 

§  30. 

Neque  lamen  hoc  loco  praeiereunda  videtur  illa 
Schlueteri  opinio  (c),  plane  errasse  1.  Goerresium  {d), 
qiium  ita  scriberet,  Kaiuram  crealam  ci^eanlem, 
quam  Erigena  staluat,  esse  Filium  Dei  unigeuitum. 
Utcrque  errore  ductus  est  :  ScMuetcrus  majore, 
quam  Gocrresius.  Nam  Scoii  seutentia  haec  csi. 
Deus  Palcr  usque  ab  aetcrnilatcgeuull  sibi  Filiuiti 
suum  unigcniium  (cf.  sup.  §  ii).  DeiudePater,  iteii 
usque  ab  aeteruilale,  in  hoc  Filio  suo  creavit  (h.  e. 
ex  substanlia  sua  subslaniialiier  emisil)  toiius  reruni 
univcrsiiatis  caiisas  priinordiales,  exempla  princi- 
palia,  quae  ejtisdem  plane  cum  Fiiio  subslantiae suiit, 
quorumque  coiuplexio  Naturam  cfQcit  crealam  crean- 
lem  (§  23-29).  llaque  Naiura  creala  creans,  univer- 
sale  quasi  lotius  condendae  uiiiversit^iis  exemplum 
principale,  non  solum  in  Fili<)  Dd  unigenito  contiiie- 
tur,  verum  ei.iam  ejusdcm  cum  ipso  est  subs(anli:ie. 
Potuit  .«'itur  Scolus  jure  qtiodammodo,  quae  Coer- 
resius  dicit,  pro  philosophiae  suae  decretis  revera 
docere. 

Itaque  faclum  est,  ut  conienderet  (III,  9),  (  et 
ipsuiii  Verbum  (li.  e.  Filium  Dei)  et  muliiplicem 
toiius  condilae  uiiiversiiaiis  raiioiiem  principalissi- 
inam  (h.  e.  ISaiuram  creatam  creantem)  id  ipsuni 
esse  I.  Aique  est,  ubi  majore  ciiam  nisu  rem  gesse- 
rit.  .^Hirmal  euim  (111,  20-21).  confidenlissime  ctiam 
boc :  (  Filium  Det  i  (noii  geuitum,  sed)  (  cre;Uum, 
iu  creaturarum  numero  factum  i. 

Verum  enim  vero,  cum  alias  saiis  cunsianter  do- 
ccaalur  ea,  quae  supra  explicavimus,  ucque  qut-m- 

{tt)  Qtiort  non  esset  ;  ipsi  Filio  oonsnbsianliale  i. 
ef.  lll,  47;  11,  20  seqq.;  lll,  8-9;  praecipuc  V,  24 
seqq. 

i^b)  Hoc  est  causarum  primordialitim  coinplexioneiu 


Nalura  creaia  uon  creauie  cojnpreheaduutur,  exeiu- 
pla  priucipalia.  quas  Dcus  (isqiie  ab  omni  aeteniiiaie 
in  Fiiio  suo  coudideral,  gempor  iii  eodem  uuigenito 
Dui  Fiiio  &ubsuierunt.  (§  23-30  ;  Ili,  8-9)  (  Dum 
autem  in  principio  omnium,  iuYerbo  Uei  uiiijjenilo, 
suhsiitulac  intelliguuiur,  uuum  sunt  ct  simplices, 
nulloque  cogniio  ordiue  dcliiiieae  aui  segregaiae. 
Iloc  in  elTeclibus  suis  pariuiilur.  Dtim  eiiim  iu  efle- 
cius  suos,  in  inftniiuiumuUiplicalos,  procertunl  sive 
proQuout.numcrosam  ordiualaiiique  sui  pluralilaiem 
rccipiuui.  Rcsclariuselucescit  iuiueulibuscirculuiii 
alque  lineas  ex  ceiilro  ad  eum  ducias.  O.nnes  entm 
lineae  iu  centro  uiiuiu  suiii»uec  uUo  modo  separaiae: 
Q  dum  vero  ex  ceiitro  proieuduuiur,  spaiia,  quibus 
segreganiur,  crescere  iucipiuiil,  douec  ad  e.\ireinuui 
circuiuiu  pei  veniuut,  ubi  laiissiraa  sua  diaslomata 
mciisurauiur  i.  (III,  1  seqq.) 

§  53. 
«  Deinde  uua  omuium  causa,  Deus,  causas  pri- 
mordiales,  quemadmodum  iii  Filio  suo  condidit,  ila 
per  Spirilum  sancium  in  eflectus  suos  dividit  aique 
multiplicat.  Ait  sacra  Scriptura  :  (  Et  Spirilus  Dei 
ferebatur  super  aquas  >.  Uujus  rei  facillimus  occur- 
vit  intellcctus,  si,  ul  Syrum  qucndam  translulissa 
feruut,  legaiur  :  (  Ei  Spiritus  Dei  fovebat  aquas  ». 
Spiriiusenim  sanciuscausaruiuprimordialium  aqua«v 
ut  in  ea,  quorum  cnusa  sunt,  prothiereiit,  fovebaif 
id  cst,  diviui  amoris  foiu  iiulriebal.  .Ad  hoc  namque 
D  ova  ab  alitibus  iovenlur,  ut  intima  invisibilisque  vis 
seminum,  qiiue  in  iis  latet,  per  niimeros  locorum 
lcuiporumqiie  in  fcrmas  visibiles  corporalcsquc  pul* 
chrituilines  erumpat  i.  (U,  36,  19-22.) 

i  54. 

«  Haec  autem  unius  omnium  causae,  quae  Deus' 
est,  iu  omnia,  quae   sunt,  per  causas  priuiordialet^ 
divisio  atque  multipiicalio  iia  iit,  ul  por  gcneralem 
omnium  esseniiam  primo,  deinceps  per  geiiera  goiie* 
ralissima,  deinde  per  genera  generaliora,  iude  por 


I 


sive  Naluram  creaiam  creanlem.  Cf.  §  30. 

[c)  Cl'.  |>.  xvui  seq. 

[d)  Cl.  Chrisit.  Mystik,  vol.  1,  p.  245  244. 


1 


6K  DE  VITA   ET  Ptt.^ilCEPI 

jiperies  spocialiorcs  usque  :ui  spccics  spccialissimas 
per  (lifTerciilias  propriel^^tesqne  «lescembl  ».  (111, 
54;  II,  2;  prael".  ail  Mas.   «inbb.  op.  Gal.   app. 

p.  111.) 

•^  35. 

c  Ilinc  qiiaeciifH|iit'  ali  mio  oniniiini  priiioijiio  pci 
nniurales  descensioncs  nsqiie  jkI  oxirciniuucm  loiiijs 
nalurae,  qua  corporn  ronliijcn!ur,  .«.unl  consiiiiila, 
uuitm  ill.iid  oniniiini  principium,  uiium  omnium  foii- 
tom  parlicipanl.  E^i  «111111  pajiicipi<lio  nibil  aliud  nisi 
ex  siipcriori  essctjiia  tierivaiio,  cl  ab  ca,  <jii:ie  pri- 
inuiQ  hal-el  esr<e,  seci;ii('ac,  i:t  sit.  ilislriiailio  t 
(III,  5).  t  Causac  prinioniiales,  inier  quas  et  reriim 
oniuiuiii  causaiij  niilla  crc.iiura  inlerposiia  csl,  immc- 
diale  uitam  illamoniniiim  cansam  pariicipaiii ;  ipsae 
a  rellquis  reruui  ordinibus,  proul  barum  causae 
siint,  parlicipantur.  Nam  qiuccunqiie  bona  suiil, 
suutpariicipaiioncs  per  se  ipsain  bonilatis;  quaecun- 
qu«  esseniium  habent,  sunt  parlicipaliones  pcr  se 
ipsam  esscnliae;  quaecunque  viviint,  sunt  participa- 
tiones  per  se  ipsam  viiae>,atque  tta  porro  de 
ceteris  principiis  (cf.  §  24)  eodem  modo  intelli- 
gere,  non  alienum  est  a   Yciitaie.  (III,  5-4;  11,  56; 

Jii,  1.) 

§  53. 

(  QuemBdmodum  autcm  causne  primordiales  sola 
nnius.omnium  rerum  causae,  ex  qua  fluxerunt,  par- 
ticipAlione  sunt  aique  subsisiuni,  iia  omnespost  eas 
rerum  ordines,  qiii  ex  iilis  manaverunt,  sola  illanim 
pariicipatioue  siini  aique  subsisiuut  >.  (i|,  5S;  lil, 
1. 8-9,  5^.  20.) 

Hisce  locis  ejtprcsse  di.scris  doccri ,  ipsas  omnium 

rerum,  quibus  hoc  universura  cDficilur.  subsianiias 

de  primordialiuin  causanim  scde,  qii.ie  esl  in  Fllio 

Dei,  in  lioc  universum,  roienia  lantummodo  siniiil 

illa  sede,  de.scendisse  :  quod  aliis  locis  exprcssius 

Cliam  docelur  (cf.  III,  4.  25;  inf.  §  38)., At  libro 

"quinto  (cap.   14   seq.)  haec  lcgimus  ;  <  Ul  ipsae 

causae  primordiales  non  deserunt  sapicniiam  (id  est 

Verbura  Dei),   sic  ipsae  subslantiae  noii  descnint 

iausas,  sed  in  eis  semper  subsisimil :  el  quemauino- 

h\m  caiisae  exlra  subslantiam  nesciuQt  essc,  sic 

ubstanliae  exira  cau«as  non  possunl  flnere.  —  Re- 

u-ii  itaquc,  de  qualitaiibus  substanisarum,  qiialit^ales 

!Ul.em  dico,  sicut  solenl  snpieniesomnia,  qoae  sub- 

tantiis  acciduni,  appellare,  quia  ixulabiJes  sunt,  et 

irca  subslantias  suas  votvaniuri  hunc  nuindum  fa- 

ricaiuin  comp;iciumque  fuisse.  —  Nec  sic  lainen 

raetliclaK  subsiantias,  subsiantiarum  qualitates  suas 

ubstaniias  circa  quas  voiyuniur,  omrino  deser«re, 

!i  iii  m:iJerjiMn  «ensibilis  miindi  convenire  arbitra- 

nur;sed  miiabiliei  hic.Tabili  modo,)foli  fsbricatori 

Hiuj  cogniio,  el  circa  sues  siibstantias,  quibus  iji- 

«parEbiliier  adbaoicni.seinpor  pfriuauenl,  ci  bunc 

iiunduff)  modoquodam  inieUigibilitQniposaionibu^i 

uis  perilciunt  atijue  compouuni  >. 

El  iiem  Ijbro  quinlo  (ca[v,   25.)  r  1  Onnia,    quae 
Dcis  temporaiibusque  varianlur,  corpoieisque  sensi^ 
(a)  Cf.  Schlueieri  praef.  p.  vi  seqq 
Patroi.    CXXIi. 


nS  J.  SCOTI.  -  TARS  II.  66 

A  bu»  succunibuni,  nr,n  ipsae  res  •ubsiauiiales  vero- 
quc  exisientes,  sed  ips-irura  rcrum  vere  evisleniiuin 
quaedam  iransitori.ne  imagines  «l  resiiilaliones  in- 
ldiig«'nd:\  siint.  Cnjus  raiionis  cxempliim  est  voi, 
ejusquc  im?,gi;,  qii.nc  r,/jl>  vocalur,  scn  corpora  ipso- 
ruuuiiic  umt;rae  :  quae  cunda  non  n-.s,  scd  falsac 
rcriim  imat^inos  pro!»ai)lur  csse  >. 

Nos  vero,  quuin  lji;if  r.a  paiiciorl!;us  lantum  locis 
hiiiu;  in  inodum  lociilus  sit,  illam  polissininm  so::- 
icntiam,  <juani  .'iliys  iii;i(jue  exprimere  vidclur,  nobis 
sequcndain  csfM;  puiavimtis.  Saii.s  aulein  erit ,  haviC 
alieram  a  noiiis  non  esse  nogloclam.  (Cf.  inf.  §  04.) 

g  57. 
Qulbus  exposiiis,  lucc,  ut  arbitranmr,  ciarrus  est, 
quae  Scolus  nosier  ct  de  origiiie  ct  dc  siibslauii;\ 
NsiUnae  cieaiae  non  crcaniis,  quo  nouiine  lianc  ro- 
runi  univcrsiialcin  appt-llat,  in  libris  de  div.  Na- 
lurae  docuerii.  Nam,  si  quis  aiius,  emanaiivum, 
quod  vocant,  systema  cxpressii  Qimin  vcro  nostra 
aetate  fuerint,  «lui,  opiuar.tos  foria.ssc,  illam  noo 
fuisse  verain  Scoti  senioniiam,  vix  ant  ne  vi\  qul- 
dem  dubitarenl,  qnin  .Scou  ratio  omninu  sana  aiquc 
inlcgra  esset,  neque  ulio  pacto  paniiii^ivmi.  {{110111 
appellant,  accusanda  («},  huic  di.^puiaiioni  noslriic 
inium  praeierea  ct  alteriiin  e\  Uhvh  dc  div.  Naiiiraft 
locum  adjiciemus,  unde  apcriius  ctiam,  si  licri  po?- 
sit,  hujus  oociiinae  Erigcni:inae  indulcs  pcriiosca- 
lur.  Deinde  videbimiis,  hanc  ipsam  cl  vcrain  csss 
librorom  de  div.  iNalurae  sententiam. 

C  §  •>»• 

I.  «  De  his,  qiii  de  eo  niliilo,  quod  lolius  essentiae 
ncgallonem  significat  vel  habiiudinis  ejus  piivatio- 
nem  vel  absentiam,  nmndum  factum  fiiisse  arbi- 
tranlur,  quid  dicain,  ignoro.  Non  eiiiin  vidco,  quare 
non  considerant  »,  quae  vel  maxinie  suni  conside- 
randa.  (III,  22.) 

Ac  nostris  iJa  verbis  Scoli  verba  clausimus,  propicr- 
eu  quod,  quae  ipse  illis  addidil,exscribero  non  pclui- 
mus.  Namque  per  densissimam  nugarum  silvam  sc- 
raet  ipsum  circumvolulando  tanquam  in.saiiOs  vex.-tl 
alque  exagilal  illos,  quibus  iis  verbis,  quac  nto.'© 
iniegra  exseripsimus,  bellun»  indixit.  Quam  ipse  lie 
illo  mhilo,  qiiae  sit  cerla  quaedam  maieria,  ex  qua 
Deus  mundum  composuerii ,  uaani  ac  solam  sequa- 
J^  tar  senienliam,  plurimis  versibus  explicai  (111,19. 
23),  quorunr.  summa  haec  est  :  <  Eo  nomine;  quqJ 
esl  nihiium,  inefiabilem  et  incomprebensibilem  dl- 
vinac  bonttatJs  (s,  nalurae)  inacccssibilcniqiie  dari- 
tatem,  omnibus  inleUecUbus  siv€  humanis  sive  an- 
gelicis  incognitam  j(superesseRtiaIis  est  enim  n  su- 
pernaturalis)  significamus,  quae  dum  per  se  ipsatn 
cogilaiur,  neque  esl,  neque  fcrai,  ..e.iuc  erii  1  ,cf. 
snp.  §  1-8)  ;  i  in  nuilo  cnim  Inleliigiiur  exisien- 
tiiim,  quia  superal  omnia;  cum  vero  per  condc- 
scensioncm  quandam  ine/Tabilem  ii\  ea,qu;»e  sunt» 
meniis  obiulibu*  inspicJtar,  ipsa  sola  invpnitur  in 
omnibus  esse,  et  esi  ei  erai.  et  crii  t  ■  liem  (III,  1 7y 


67  DE  J.  SCOTO 

i.lpsa  iiiaUM-iob  >,  aii,  <  lie  ({uu  legiiur  bcus  utuadtint 
fecisee,  ab  ipso  el  iii  ipsoesl,  et  ipse iti  ea  est,  quaiiluin 
iiitelligilur  ca  esse  :  uoii  eiiiiii  indiget  Oeus  altevius 
inaieriae,  quae  ipse  non  sii,  in  quu  se  ipsuni  facit; 
alioquin  inipolens  viderelur  el  in  se  ipso  iuipt;r> 
fyclus  t. 

II.  I  (Deus  esi)  causa  crcairix  exislcnliuiii  et  non 
cxisienliuin  omniuin ,  a  nuUo  creata ,  unuin  princi- 
pisiin,  una  origo,  unus  ei  uiiiversalis  universoium 
foiis,  n  nullo  nianans,  diim  ab  eo  manani  oinnia  >. 

OV,  1.) 

ili.  «  Ipsc  Dcus  oinniuni  est  factor  el  in  oiunibus 
faclus,  cl  duin  snper  oniiiia  qiiaeritur,  in  niilla  in- 
venilur  essentia ;  iiondum  enini  est  esse  :  duni  vero 
in  oiurtibus  inleliigilur,  ni!  in  iis,  nisi  solus  ipsc 
siibsisiil,  ei  neque  esi  lioc,  hoc  aulem  non,  sed  om- 
i»2  est:  proinde  ex  supcressenlialilale  suae  naturae, 
in  qua  dicilur  non  esse,  primum  descendens  in  pri- 
mordialibns  (causis)  a  se  ipso  creatur,  et  fil  princi- 
pium  omnis  esseniiae,  oninis  vitae,  omnis  intelli- 
gentiae,  el  oraniuin,  quae  in  primordialibus  causis 
considerat,  gnosiicu  iheoria  :  deinde  cx  primorilia- 
libus  causis,  quae  medieiaiem  quandam  inler  Deum 
ei  crealuram  obtinent,  iioc  esl,  inler  iliain  ineffabl- 
lein  superesseniialitaiem  super  omnem  intelleclum, 
et  manifesiam  subsiantialiier  naiuram,  puris  animis 
conspicuus,  desceiideiis  in  cfTectibus  ipsarum  fit,  et 
maniies(e  in  ibeopbaniis  suis  aperitur  :  deinJe  per 
imsliiplices  elleciuum  formas  usque  ad  cxlrcmum 
itjlius  Naturae  ordinein,  quo  corpora  contiiieiUur, 
procedil,  ac  sic  ordinale  in  omnia  provenieus  facit 
onmta,  el  iii  in  omnibus omnia, et, dum  in  omnibui iit, 
siipc.r  omnla  osse  non  desinit,  ac  de  nihiio  faciiOiii- 
ni;\,  de  sua  scilicetfinperesscniiaiiiate  producit  essen- 
tias,  de  s»pcrvitali(ate  vilas,  de  superinleiieciualitaie 
iniellectiis,  de  negalione  omniom,  quae  sunl  el  quae 
non  sunl,  aflirmaliones  omnium,  quae  suni,  ei  quae 
non  sunl  *.  (II!,  20)  Cf.  praelerea  III,  i.  17. 25,  qiii- 
biis  locis  eadem  res  iisdeni  fere  verbis  dcclarala  csl. 

lY.  ScoUis,  posiquani  ea,  quae  modo  (§  38,  III,  de 
div.  Nai.  111,  20)  integris  ejus  verbis  explicata  sunl, 
cdisseruil ,  hac  ratione  pergil  :  i  Haec  ardua  valde 
sunl,  el  a  scnsibus  corporalia  et  visibilia  cogitantium 
rcmoia;  his  vero,  qui  spiritualiter  in  cogniiionem 
Nverilaup  ascenduni,  verissime  clarescuni.  Quis  enlm 
tlaram  sapioniiae  liicem  cernere  nolentium  talia  au- 
diens  non  continuo  erumpat :  c  |n$aniunt ,  qui  bacc 
diciint?  Quomodo  eDim  Deus  iovlsibilis,  incorporalis, 
incorrupiibilis  poicst  a  se  ipso  deseendere,  et  se 
ipsum  in  omnlbus  creare,  ut  sit  omaia  in  omnibus, 
e.i  usque  ad  exlremas  hujus  rauudi  visibiiis  turpKu- 
dines  et  corruptiones  ^ilissimaSi  formas  el  species 
procedere,  ul  ipse  eliam  ia  iis  sil,  si  omnia  in  om- 
nibus  cst  » ? 

«  Ignorans  (est),  qui  dicit  nullam  lurpitudinem 
in  universilatc  loiius  crealurae  posse  esse?  Quod 

[a)  Nec  disbiinili  ratione  alque  inlertium  pejus 
eiiaiii  in  loio  «  opcrc  sex  dierum  i  exponoiulo  (III, 
24-40;  IV,  5  scqq.)  quae  sacra  Scripiura  vel  apcr- 


r.OMMF.NTATlO. 


68 


^  enim  pariiui  cottlin<:ii ,  in  toto  iieri  Deus  uou  sinii, 
cujus  nec  universitatis  lurpitudo  turpise&i,  nec  ma- 
liiia  iiocei,  nec  error  errat  ». 

Alque  eodeni  modo  etiam  alibl  (cf.  111,  17)  el  rcoi.ie 
ri.iioiiis  ei  doctrinae  Clirislianae  senleatia  (hujus 
rerwm  iinivcrsilatis  substaitliam  a  substaniia  diviiia 
esse  peiiitiis  divcrsani)  diseriis  verbis  aique  de  indu- 
slria  relcUiiur,  nec  non  ludibrio  fcre  babclur. 

V.  Hisce  uiium  dcnique  locum  arijicieinus ,  qiii 
etiam  lioc  doceat,  quam  acerbe  ac  petulauter  Scol  ts 
sacrae  Scripturae  sensum,  ut  ad  suam  eum  scnteu- 
tiam  deiorqueat,  vexaverit,  depravaverii,  corrupcrii. 
Verum  haec  res  est  profccto  ea,  quae  sanis  nienlibus 
sunimam  lum  miseruiionem  tum  iiidignalionem  noa 
movere  non  queat. 

B  Multis  igilur,  quibus  nibil  forlasse  unquam  dicliini 
sit  delirius,  quorumque  partein  jam  supra  (§  29.  §  55) 
relulimus,  sed  muliis  de  ipso  Genesis  exordio  elfuii- 
tis,  baec  docenlur  :  t  Fiat  lux  » !  hoc  est  i  procetianl 
primordiales  causae  ex  incomprebensibiiibus  lialurae 
suae  secreiis  in  fornias  et  species  comprehensibiles  >. 
(  El  facia  est  lux  >,  hoc  est  t  Deo  volenle  ac  dicenle 
obscuritas  primordialium  causarum  iu  formas  et 
species  processil  apertas  ».  f  Ei  divisil  Deus  a  tene- 
bris  r,hoc  esi  <  segregavit  notitiam  effectuum  ab  olv 
scuriiate  suarura  principalium  causarum.  Divisio 
quippe  iucis  a  tenebris  est  discreiio  rerum,  per  for« 
mas  ei  specios  appareniium,  a  principiis  suis,  in 
quibus  omnem  superant  intcllectum  >.  Ideoque  prae- . 
dixii :  (  Et  vidiiDv us  lucem, quia  esset  bona  i ,  hoc  esl 

C  f  placuii  Deo,  originales  causas.  ante  omnem  crea- 
turam,  ultra  omnem  inlellectura  conditas,  intellecti- 
bus  sive  humanis  sive  angelicis,  iuce  quadam  inielli- 
gentiae  superfusas  manifestari  >.  «  Appellavitque 
lucein  diem,  et  lenebras  nociem  * ,  hoc  esl «  contem- 
planlibus  aniittis  praestilit,  luauifestaiicnem  visibi- 
lium  ei  invisibilium  pcr  furmas  ct  species  diem  ap- 
pellare,  eoruin  autem  in  principiis  suis  inconipre- 
hensibilem  altiiudincm  vocarenociem  ».  i  Factuinque 
csi  vespere  el  iiianc  dies  unus  > ,  i  quainvis  eniia 
inter  obscuriiatem  causarum  et  clariiatein  efieciuum 
divisio  iiiteiligatur  ei  diOerenti  >,  unus  tamen  ideni- 
que  dies  est,  hoc  est,  unus  coruin  iniellecius;  iion. 
enim  alia  crcaiura  inlelligitur  in  causis  facta,  abu  ia 
effectibus  causarum  condiia,  sed  uua  eadeinque  in 

t)  rationibus  aeiernis,  veiuti  in  quibusdam   tenebris 
secretissimae  sapienliae,  omni  iniellectu  remoiae,  el^ 
in  processionibus  raiionis  in  eifectus  intelleciibus 
succumbens,  irduli  iii  quadam  die  perfectae  noliiiae 
znanifestata  (n}  >.  (lU,  25.) 

|39.  _ 
iSeque  alienum  videtur,  si  jam  uunc ,  quQ  faciUus, 
qut  haec  iecturi  sin(,  causam  coguoscanl,  de  pan- 
theivno  Erigeniano  cuin  iltis  argusnenlis ,  quae  a 
Schluelcro  {b)  nobis  opposiia  suat »  rem  tot»m  coa- 
focerimus. 


tissirae  enarrat,  Erigenianac  phiIos<^hlAe  tfecrel 
iiligata  diniiirqueiitur. 
{b)  Cf.  praef.  Scliluei.  p.  xvi-xxi!. 


i 


69 


Dt  VITA  ET  PRyECEPTlS  J.  SCOTl. 
^40.  A  accideas  est 


-  PARS  II.  70 

»  ei  rursus  {II,  1)  :  «  Non  est  Deus 


liaqun  nostro  landeu»  jure  hoc  nobis  suinere  vide- 
tnur,  aocuisse  Erigonam  re  et  faclo  ilia,  q\iil»us  su- 
|ira  (§  S?.)  tolam  ejiis  pliilosopliiain  conlineri  <lixi- 
mus,  sui)sliuili:ili!or  ex  siibstaiitia  diviiia  Oiixissi', 
nianasse  caiisas  primonliales  oiuiiiuin  rcnun,  qiiae- 
tiimjiie  h<>c  uiiiversilalis  corpoifs  «'onipieboniiatiUir, 
exenipla  priiicip;iiia  liasque  dt-inde  cansas  priinor- 
«!i;»les  in  cariun  eflectiis,  h;inc  ipsam  rcrum  univer- 
siiaiem,  pruflusissc,  promanassc,  iia  iil  noque  de 
propria  sua.scde,  quain  usque  atj  oinni  aeiernilatc  in 
ipso  Deo  ejusque  spienuore  coelesii  obiinuerinl,  sint 
dejeciae,  ei  sola  ipsarum  pariicipaiioiie  subslantiali 
sii  iii  ipsum,  quod  in  hac  reruui  uiiiversilaie  proprie 
csse  dicasur,  omniutn  reruni  subslaniia. 

§  4i. 

Poiuit  igitur,  imo  vero  etiam  debuil  Scolus,  si 
haec,  quani  paucis  explicaviinus,  vera  ejus  fiiit  sen- 
leotia,  ei  cum  lis,  qui  panlhcismum  sequuniur, 
iinam  lanium  iii  omnibus  rebu.s  subsiantiam  staiuere, 
eaniqiic  diviiiam,  et  uno  eoiletnque  lemporc  cum 
communi  liomihum,  qai  recte  seutiunt,  loquendi 
usu  beum  agnoscere,  ciijiis  sedcs  quasi  ac  domici- 
iiuin  slt  supra  omnem  rerum  naluram,  qui  hanc 
loiara  reruin  naturam  creaverii,  suaque  essenlia ,  ul 
ita  dicamus,  suiierei))ineut.  Modo  ne  lioc  expressis 
verbis  coniendal,  subsiantiam  divinam  ab  earuia 
rerum,  quae  a  Deo  creaiae  dicantur,  substantia  pe- 
niius  esse  diversam. 

§  42. 

Yeruin  enimvero  lantum  abest,  ut,  quod  uliimo 
loco  posuiraus,  ullibi  in  libris  de  divisione  NaUirae 
contenderit,  ut  ubique  fere  per  illos  libros,  vel  aliud 
agendo  (u),  vel  data  opera  ea,  quae  inodo  paucls 
comprehensa  proposuimus,  docuerit,  ac  praeterea 
eiiam  pluribus  locis  (sup.  §  38,  I.  IV)  conlra  illos, 
qui  diversa  sentianl,  acerrirae  delenderit. 

llla  vero,  quae  iiem  ab  Erigen:i  doceri  et  posse  et 
debere  animadvertimns,  <  esse  Dei  sedem  quasi  ac 
doniicilium  supra  omnem  rerum  naturam  •  — »  esse 
Qeum  loiius  rcrum  nainrae  causam  »  —  t  super- 
Jmineri  hanc  rerum  universitatem  essentiae  dlvinae 
iracstiintia  »  :  haec  igitur,  ei  his  similia  in  libris  de 


genus  creaturae,- nec  creatura  species  Del,  sicul 
creatura  non  est  genus  Dei,  neque  Deiis  specics 
creaturao  est.  —  Deus  non  esi  loium  crealtirae  nc(|i'.c 
creaiura  pars  Dei ;  nec  creatura  esi  totum  Dei,"ne« 
que  Dcus  parscreatuiae,  — Metaphorice  Deus  (lieiiur 
ei  geniis,  el  lolum,  et  species  et  pars  ;  oinne  enim, 
qiiod  ih  ipso  ei  ex  ipso  est,  raiionabiliter  de  eo 
praedicari  potest,  sedintelligibiliquadam  universitalis 
coniemplatione  :  universitalcra  dico  Deiim  el  Crea- 
iiiram  *  :  postremo  etinm  lioc  (IIJ,  f ) :  <  Causa  to- 
iiiis  universitatls  coiuHtae  oreatrix  est  superiiatiira!is 
ei  siiperessentialis  -el  supra  ouinem  vitam  ei  sapien- 
tiam  et  virtuteni,  ei  supra  omnia  qiiae  dicunlur  et  in- 
{elliguntdr  ot  oiuni  sensu  percipiiiiitur,  dum  e.st  ho- 
B  mni  omnium  principium  causae  et  medium  implcns 
essentiale,  et  (ini.s  consummans —  et  ambitus  omnta, 
quae  sunt,  et  quae  tion  sunt,  circumscribens  >; 


43. 


-  iiitec  igitur  et  his  similia,  ut  necesseesl,  in  librls 
de  divisione  N'aturae  legunlur.  Ai  sane  mirandum 
cst,  qui  racium  sit,  lU  Scotus,  qiium  h^ec  sola  com> 
munem  hominum  loijiiendi  usuin  referre  videa:Uur, 
baec  tarnen  ipsa  longo  paucioribus  locis,  quam  crc- 
dcres,  scripsisse  depreheudaiur. 

Quis  auiciii  est,  quin  videat,   non  esse  inter  hos 

locos,  qiiibuu  p:iniheismus  Erigenianus,  quem  qui- 

dcm  supia  ftxplioavinius,  iillo  paclo  labefactelur,  no 

iiicamus  disjiciaiur?  Sunt  contra  in  eorum  iiunicro, 

(]  qui  plane  ac  discric  panrhelsinum  doceant! 

Quae  qiium  ila  sint,  lioc  piofecio  stare  arbitramiir,  ' 
nUiil  omniito  ex  (ib>is  de.  divisioue  x^inlmae  poiae  an- 
quiri ,  quod  nb  illo  panilieismo ,   quem  emanalivumt 
qtiod  vocant,  sijiilema  exprtmii,  ipsds  Hbernri  poiH 
dedaret.  ^ 

§  44. 

Nibiiorainus  Srhlnctortis  (p.  XJV  seqq.)  invenisse 
sibi  videiur,  quae  illortnn  libroruni  doctrinam  pan- 
theisn>o  plane  absolvant.  Pugnat  autem  illo  iocoad- 
versus  Goerresium,  cui  hanc  tribult  senienliam  : 
«  Scotum  Areopagitae  ideas  ac  noiiones  evolvenlem  ^ 
necessitate  quadam  vetus  pantheisml  pcriculum  iii« 
currisse,  qui  in  scriplis  Ai-copagitae  .  . .  latucrit.... 


livisione  Naturae  pluril-us  locis  reperimos.  tegilur     Naturam  ereatara  creantem  esse  Wyov,  medium  sci- 
jnim  saepius  (I,  5.  7  cet.) :  «  Ipse  Deus  in  se  ipso  D  Ijcet  inter  non  creatam  creantera  (Deum)  et  creat.im 


illra  omnem  creaturam  nullo  inieilectu  comprehen- 
liiur  »  :  iiem  (IV,  1)  : «  Deus  esl  causa  creatrix 
sxistentiuin  et  non  existeniiuin  oinniiim  i  :  ei  hoc 
l,  (7) :  <  Categoriarura  significaiiones,qiiae  proprie 
Q  rebus  conditis  dignosctintur,  de  c:.usa  oinnium 
lon  absurde  possunl  proferri;  nec  lameii  ^ropric, 
ed  translaUve  :  nnm  st  aliqua  catcgnria  de  Deo 
'rnprie  praedicarclur,  necessario  Deum  genus  esse 
eqtjerciur;  Deus  antem  nec  genus  nec  species  nec 

(o^  Saepifisime.  iit  alia  laceamus.  lepittir  «  mun- 
<us-exr  fx  De^  »  ei  nusp  snni  peneiis  ejusdem.  Cf. 
Jill».  §  iO  ;  rte  div.  Nat.  I!,  19-:^0  (t  lolo  fere  lihrol. 

{b)  E.-?  Gnprr*>sii  SAHtenli.i  Schlu<>terii£  liocscriljere 
detuit  :  «  Naturaiii  crcatam    crcanicm   \i'{V)  cssc 


non  crcantem  (Crerauram)  [losilum.  Itatjue  Dcuin 
irinum  sese  Sooiocum  creatura  miscuisso....  Crcan- 
lein  autem  creari  naturam  ideo  ab  Erigena  docerj, 
«iuiaDeus  superessentialis  ei  superquaiiiativus  duln 
ex  aonoraasia  in  panlonornasiam  per  iheopha^ia& 
quasi  procedat,  per  hanc  processionera  (quatenUs 
per  ideas...  sese  explicet)  quodamraodo  oinnia  ia 
omnibus  fial  (*)  ». 
Adjiciuntur  his  ipsis  nonuuHa  ex  Goerresio  de  re> 

ideo  ab  Erigena  doceri,  quod  Erigena  rlociierit, 
Deum  ex  aonomasiai  in  panionomasiam  per  ibeo- 
phani?.s  procedere,  nec  non  dici  posse,  Deum  per 
uanc  prbcessionem  seraeiipsum  creare ». 


71  DE  J.  SCOTO 

dilu  uninium  rerum  in  Deunk ;  quae  quidem,  qaum 
hoc  loco  uuUiiJS  sini  momemi,  praeienniueiiila  esse 
sxisliinaYimiis. 

Deinde  Sclilsieterus  toiam  lianc  Goerresii  accusa- 
liojiem  bis  verbis  coiupreliCJnlil  (p.  XVI)  :  <  (Eri- 
gena)  paiulicisiniim  proliieiur,  quum  Aeyov,  Deum 
Filiuai,  emananicni  a  l*airc,  creaiuraiu  Pairis  es5€ 
afnrmci). 

§45. 

|[oc  aiitem  pacio  depravalus  alqiie  niMlilatus 
Goerresiusfacilijamiabore  devinciiur.  Verum  si  quis 
scire  cispiai,  quibiis  polissimitm  argumcuiis  i^eiilus 
wi,  fere  liacc  siint : 

I;.  <  Quaiiiqoam  i,  «il  Sehtiieienis  (p.  XVIU)  ail, 
«  nonDuilis  locis  Nalura  oreaia  crcans  cwin  Logo 
confusa,  velnon  saiis  abeo  disiiticta  videiiir,  muliis 
lamen  locis  dctenninalea  Logo  aelen^.e  genito  niiin- 
tlus  in  Logo  conditus  ei  pcr  Logon  facius  ui  N.Uni-a 
actertic  creaia  discerniiur,  lioet  cum  Logo  conjun- 
cius,  qiiando  Naturac  crcaue  non  crennii  opponilnr, 
idem  ei  cteala  ei  crrans  appeHcinr  Natura.  PraeltT- 
ea  Scotiis  iii  e^^positiouibas,  quas  Jc  tS.  Tcrttario 
proferi,  singttlas  personas  sccundam  dogma  distin- 
guit,  atquc  iia  Logon  dicit  aetcrne  genitum,  nec  pro- 
cedeiiiem,  nec  creatunt  i. 

Loci,  quibns  ilia  inter  Loi^on  et  KaMiraia  creatam 
creantetn  el  Naiuram  creatatu  not)  creaniem  disiin- 
oiio  clatissiine  videatlir  iiiuccscere  (praeter  iilos, 
<}uib<ts  Deusgenitus  a  Deo  gencrante  et  prpcedeiite 
non  niinus,  quam  a  crcatura  distinguatur)  e.v  inuU 
lis  afierunlur  bi : 

Lib.  I{,  %i  :  «  Oiunis  crcatMra  incipil  essc,  quia 
erat,  ((uum  non  erai ;  eiai  in  causis  quidem,  non 
erat  in  etToclibus :  noa  onuiiuo  igitur  vere  aeicrni- 
tali  eoaelerna  esi  s.  —  Deinde  babeniur  lib.  III,  16. 
17.  tS.  II,  iS,  «luibus  locis»  ul  »os  quoque  supra 
(S  28.  §  30)  audsvimus  «  iolius  crealurae  univer- 
silas  in  FUio  De»  unigenilo  facia ,  condila  »  dicitur. 

IL  Tuni  Sfiblueierus  (p.  XIX)  ita  fere  pergii  : 
<  S5  tero  Erigena  aliis  locis  (Jll,  20  seqq.)  conieiv 
dii :  I  Deuin  creari  iu  omnibus,  <  sive  :  >  Deuin  esse 
ii>se,  Heri  increaturis,  c  ideni,  ut  inulti  alii  fece- 
runt,  leciioncm  lantum  illam  apud  S.  Joannem 
Kvangel.  1,  Z'\  :  <  Quodcunque  Htclum  enim  es<r 

in  ipsa  vita  erai.   Ei  vita  erai >  seqnitur.  At 

sane  injustum  forei,  propier  haec  verba  Erigenam 
panlbeismi  accusare  !  Nonne  eliam  picior,  qui  regis 
imaginem  pingit,  quaerenii  quid  faciat,  respondet, 
fit  rex  I  ? 

Posi  nonnulla  ex  S.  Aiigustino  ei  ex  A.  Gnenthero 
in  alienissimum  sibi  iocun;  cuuipuisa,  Scblueterns 
(p.  XX)  bae«  bat^et :  <  Age  ergo,  ciiara  Erigenae 
indui^nuts  dicenii :  i  Deus  est  in  se,  flt  in  crea- 
luris »,  quum  propter  Paulinum  iilud  :  <  qui  esi  per 
omnia  et  in  omnibus  »,  alterura  ejn«dem  .4postoli : 
•I  qui  esi,  supr^  otnnia,  nMsquam  ncyglexerii  >.  iiimm 

(c)  llloc  lO^o  non  ipsa  Sci\lueleri  verba  aiiegavi- 
mus,  sed  illa  fere  scripsimns.  qnae  ipsc  suis  verbis 
ex  Krigenae  argumcnto  proiutit.    Locum  iltum  d« 


COMMENTATIO.  72 

A  reni  ui  probet,  laudai  ScbUieienis  de  div.  Nai.  IV,  5 
sub  liiiM  nbi  haec  leguntiir  .  <  Deus  ct  suura  osimia 
et  in  omuilius  est,  ipsc  siquidem  esseuiia  oiiinium 
esl.  qiii  vere  solus  >  (solus  vere)  esl. 

IIL  Monilo  aotein  (p.  XX),  tie  qtiis  Eiigenianiim 
ilbiiu  Naluiae  quatcrnariuin  cum  S.  Ternario  ilo« 
giiiatis  uito  rno.lo  niium  esse  piilot,  Scotus  (p.  XXII 
oinni  culpa  absolvilur,  proplerea  qnod  «  si  pan- 
theismuin  fiterit  seclatus  ,  docerc  non  potiiissct, 
qnae  docueril :  a)  Deum  esso  snperriaiurali-m  et  su- 
peresscutialem  et  supra  omnia,  quae  oniiii  seusii 
percipiautur,  dum  sit  hornui  omaiiim  principiuni' 
causale,  ei  mediutn  implens  essenlialc,  et  iinis  conc 
suiniuans, —  el  auibitus  circuinscribens,  —  neque  i 
(-\risloielicain)  <  calegoriam  essenliae  ,  ncqiie  ccte- 

B  ras  novem  categorias  >  (quae  omiies  proprie,  lii 
Scotus  [i,  17]  ait,  in  rebus  conditis  digiioscuntur) 
«  in  Denm  possc  cadcrc  » («).  b)<  Humanam  voUniia- 
icin  csse  iiberani  ad  eligendum  vet  bonutn  vel  ina- 
Iiiin,  et  genns  bunutiinm  in  Adamo  praevaric.ituni 
inoriique  olnoxiiiiii  facium,  in  Cbrislo  ct  per  Chri- 
stuni  salvatiiiu  csse  et  vitae  aelernae  redditum  >.  c) 
<  Superbiain  Lueiferi,  qui  sua  virtute  Deus  esso  c;:- 
piisset,  deiestabilc  crimeii  fuisse  i.  d)  <  Deum  eflicere, 
ui  inulta  extra  comuiuncm  natiirae  ordinem  eveniaiit, 
quo  oslendat,  sc  soluin  essc  Dominum  i.  Ilisce 
quinluin  additur  boc  :  <  Scotuin,  sipanilieisirtunifue- 
rii  sectaius,  notionero  classicc  dogmaticam  S.  Ter- 
narii  iioti  potuisse  pmnibus  locis  relinere  recietiue 
cxplicare  i. 

C  Habemiis  igitur  cuncta  illa  argumenia,  quoruni 
pondere  Schluetertis  iion  solum  Goerresium,  sed 
una  cuin  Goerresio  (cf.  p.  XIV)  eiiain,  quicnnque 
unquam  Scoium  pantheisini  accusarunt,  sati.^  su- 
perque  sibi  reprcssisse  visus  esi. 

§46. 

Nos  auiem  haec  argumenta  iam  ditigenier  descr 
psimus  ,  non  quo  inultum  iis  velimus  tribuere 
id  qnod  profecio,  qtium  iola  Erigenae  disciplina 
jam  accuratius  a  nobis  explicata  fuerii,  necesse 
non  esi  ,  sed  ne  quis  arrogantiae  nos  acctiset, 
ea,  quibus  aliquid  iribuaiur,  vix  digna  esse  conten- 
dentcs. 

L  Quanlopere  igltur  (§  ki)  Goerresii  aceusatio 
depravaia  esi  atqtte  muiilaia  '.  Is  enim  saiis  aperte, 
qni  sil  ille  pantheismus,  in  quem  incidisscl  Erigena, 
dedaraverat,  qiium  ita  dicerel,  «  Areopagiiae  ideat 
evolvenlem  enm  in  pantheismi  periculHHi  iiicnr- 
risse  i.  Atque  boc  ipsum,  licet  in  hac  causa  dijudi- 
canda,  ut  (|  22.  §  ■40-^  §  45)  satis  copiose  deinon- 
stravimus,  longe  mavimi  sil  uiomenii,  Schlueierus 
neglexit.  Neque  illam  injuriam,  sive  quo  alionQimne 
rem  appelles,  irapune  luleril,  propterea  quod  hac 
re.  opinanuir,  factum  esi,  ul  docirinam  Erigenia- 
nain ,   pantheismo  penilus   infectanrt  ,    paulbeisnii 

dlv.  Nat.  II,  1  praeiermisinous  :  eum  euiro  supra  £  4S 
y.m  posuimus. 


D 


•73 


DE  VITA  ET  PR^CEPTIS  J.  SCOTI.  —  PAftS  If. 


74 


culpa  piiiaverii  aiisolvcndam.   Namqne  iliae  ipscic  A  qni  nosirn  aelale  panliieismum  duccnl,  eornndctn 


res,  qti:is  a  p.inilicismo  Erigeiiiuno  una  ciim  com- 
miini  liomimtm,  qui  recte  jiidicani,  loquendi  usu 
doueri  .njque  sumi  non  solum  posse,  verum  cli.ijn 
debore  (§  40  —  §  43;  osiendimus,  qnae  nemiiiem 
pioleolo  iii  Erigciiae  doctrina  offendere  debueraiir, 
SclilueieiJ),  iil  in  dcfensione  sua  apejiissime  dccla- 
iVivii,  verlia  dedftniiil.  Quod  h:t;id  s:imasan  ritrlum 
iion  csset,  diini  illiid  Gocncsii  nionil;j:n,  ul  ucqiium 
Aiil,  dili^cnliiis  ciirassei. 

II.  Qiiid  .'111100»  illa  {d.  §  11) :  <  (Eiigenaj  pan- 
lljcismiim  proliicUir,  quuin  ^oyov,  Dei  r  ilium,  cma- 
n:iiiicm  a  Palrc,  cicaluram  Palris  es^e  alfirmel  », — 


Chiis:iaaac  religionis  rapiiuin  nomina  saUcm  re- 
lincanl. 

Y.  Scliluelcrus  (p.  VI) ;  «  Erigenan)>,  ail ,  f  muUi 
inuliismodis  perpcram  inlellexere.  Ilaudfacileiintim- 
quodquc  ejus  dicluni,  si  e\  oralionis  conicxlii  ab- 
nimpaiur,  dofendcrc  qucas.  .\l  airirmarc  audemus, 
euin.si  loium  rcspicias,  aniussiinvcriialis  nusquam 
iraiisgrcssuin  esse  >. 

Ilacc  verha  significare  videnlur,  Schlueierum  nen 
singiila  Erigenae  dicla,  quae  liic  illic  occurrani,  qui- 
J.U3  Ei  igeiia  impngneiur,  in  mcdiuin  allaia,  sed  ad 
iniijnos  philosophiae  Erigenianae  rcccssus,  ul  his 


quid  igiiur  illa  sihi  vclinl,  vix  iiilolligimus.  Pan-  locis,  qiiid  ipsa  reruin  agal,  perspiciaiur,  penclrz- 
llicismuin  nos  dociiisse,  quuiu  docuerimus,  Filium  lum  voile.  Quae  raiio,  si  vcruin  falcamur,  summo- 
Dei  iion  gcnilum,  scd  creaiuin?  Ai  Schluelcrns,  id  ^  pcrc  nobis  placeret.  ilic  aulem  scnsus  in  illis  verbis 
qiiod  ex  iis,  quae  (cf.  §  4o)  ad  liaec  respondei,  pa-  inesse  non  potesl  ,  propleroa  qiiod  seqnereiur » 
lere  :irbiirainur,  iia  scribcie  dcbuil :  <  (Erigena)  Schlueleruin  iila  ipsa  ratione  impnguari  veluisse, 
.p;miheismuni  piofileiur,  (jiium  n;  quc  Naiurain  crea-     qua  ipse  in  defendendo  esi  usus. 


lam  creaniein,  neque  Naiiiiam  creaiam  noncrcaii- 
lem  ab  nnigenito  Dei  Filio,  ipsi  Deo  Palri  consub- 
slatiiiali,  habeat  disiincl.im  (</)  >, 
Scliliicierus  has  res  a  Scoionon  disiinctas  negat. 


Hoc  ciiim  ex  iis,  qnae  adhuc  ab  ejus  libello  noUis 
suppedilaia  sunt,  luce  esi  clarius,  ipsum  in  occuUos 
istius  philosophiae  sinus  nbn  pcnelrasse,  ncc,  ul 
videlur,  peneiiare  voluisse.  Quapropier,  quod  de 


Se<l  jainpridem  a  nobis  demonslianim  esl,  quod  ad  tota  ejus  defeiisioae  di.\imus,  non  iiijuria  a  nobis 
subslaniiam  allineal,  qiia  una  !n  re  hoc  loco  cuncla  dictum  arhiiia.nriur.  Quid  enim  in  Scoto  dcfendendo 
posita  esse  consiai,  el  Naluram  creaiani  cicaniem,      anliqnius  haberc  «iehuil,  quan»  ul  id  ipsum  diligen- 


Cl  Natiiram  creaiam  non  creantem  in  librisdedivi 
sione  Nalurac  cum  sinigenito  Dei  Fdio  Patri  sr.o  con- 
subsiajiiialiesse  confusas  (§  29  —  §  38).  Hoc  aiiiem 
proprie  sibi  doinonstrandum  fuissc,  subslantiarum" 
esse  possc  diversitaiem,  Schluelerus,  opinamur,  non 
aiiimadvorlii. 

II!.  Quoil  si  (cf.  §  45,  li)  apud  cum  hoc  lcgimus, 
Erigcnae,  sicubi  dixerit :  <  Dcusest  in  se,  i'it  in  crea- 
luris  j,  sive  :  f  Deus  crealur  in  omnibus  »,  hac  in 
re  esse  iuduigendum  ,  quasi  hae  solae  iocutionos 
iint,  proptcr  quas  panUieismi  accusatio  Erigenae 
possil  intendi,  nos  quidcm  sane  non  videmus,  quid 
ipsi,  qiii  tamen  Erigenain,  quum  ederet,  pcrlegere 
debuit,  hac  in  re  acciderii! 

IV.  Nec  ampliore  foituna  usus  cst  in  iis,  quae^cf. 
§  45,  iil)  quasi  ex  abundaiiti,  ul  aiunt,  congessit. 
Uis  enim  de  rebiis,  si  ima  et  iiem  altera,  quod  la- 
incn  vix  crediderimus,  quae  cum  paniheismo  Erige 


lissime  peragerel,  quod  pline  neglexit  ? 

Denique  eliam  lioc  dicendum  est,  nos  profecto  igno- 
rare,  qiialem  omnino  sibi  finxerit  panlheismum 
aniraoque  conccperil.  Scribil  cnim  (p.  XIV) :  nNgn- 
nulli)  inJer  qjios  numerandi  vidcnliir  Thom.  Moo- 
reus,  Di'.  C.  F.  Hoekius,  reccntiorum  svstemaiuni, 
verae  liberlalir.hrislianae  spcculaiionis  minus  h- 
venlium,  pracjudiciis  impiiciti ,  admodum  «|uidem 
caveoi,  ne  Deus  cum  creatura  more  gentilium  pan- 
theistice  coiifunfllalur,  ncquaquam  vero  abyssum  li- 
meni,  inter  uirumquc  iierum  hiantem,  quem  lesie 
S.  Paulo  {Ephcs.  11,  13  seq.  el  Coloss.  I,  10)  Saivalor 
noslcr  iia  clausil  ,  ul  i  ulraquc  facerel  miam  t. 

Quae  postqi;ain  de  Nalura  creaia  non  creante,  hac 
to^a  rcrum  unkversiUile  ad  libros  kc&j  fOuEw  expli- 
cata  sunl,  ccieras  res,  ((uae  super  eadem   Naiura 


«iiino  pugnet,  rcperiatur,  qui  tandem  facium  est,  n  docentur,  sol,  luna,  queiu  habeant  cursum,  quae  in- 


ul  Schlueierus  ne  hoc  quidem  respexerit,  nuin  forie 
firigena,  quum  illam  doceret,  p.irnm  sibi  consliicril? 
Namque  est,  ubi  sibimet  ipsi  conlradicat  (b)  ;  nc- 
jne  levissimis  tantum  in  rebus. 

Quod  au/eni  nonniiiia  docUinac  Christianae  oapita 
libro  8U0  inseruit,  tanlum  abest,  ut  haec  islam  libro 
(>raviial«»m  exderinl,  ui  ipsa  quoque  lotam  libri  pra- 
ntatein  cuin  suiuma  sua  pernicie  induerint.  Atque 
lOC  de  muUis  ipsorum  jam  vidimus :  dc  pluribu» 
iliam  esse  vidcbimus. 

Ceterum  Schliieterus  hac  in  ro  ne  somnio  qui- 
tcn»  cogilassc  Tidelur,  qiiain  diligenler  etiam  jlli, 

(iF)  Hcc  isulcn?  Gocrresiiis,  cui  iribuilur.  non 
liiiil 


lcrvalla,  qna  raiione  ex  quaiuor  elemenlis  omnia 
corpora  sinl  composiia,  quae  sil  hominis  ejusque 
scnsuum  natura,  ct  qiiae  sunt  generis  ejusdem, 
maxinie  propierea  quod  ad  illa,  quae  nobis  lola  hac 
scriptionc  proprie  cordi  esse  debent,  parum  alli- 
ne«nt,  opiimo  jure  pracicrmittcadas  esse  exisiima- 
viinus.  Sunt  vcio  alia  longeque  consilio  nostro  gra- 
vissima  in  his  libris,  quac,  quum  propler  senten- 
tiarum  nexum  faciiliniuad  ipsam  de  Natiira  creata 
noa  creante  dispuiaiioncin  adjicianlur,  huc  trans- 
ferre  decrevimus.  Dicimus  autcm  praecipue  per  ma- 
gnas  quasdam  Chiislianae   docirinae  parles,  quao 

(6)  Cf.  Hock.  in  cphemm.  Bonnenss.  XVl,  p  4SL, 


4d. 


V  DE  i.  SCOTO  COMMEMATIO.  76 

l)hiiobop!i]ae   Erigeiiianac  sordiuus   misere  depre-  A  fuerat,  ul  nuUis  usibiis  corporalium  sensuum  indt^ 


fieiidemus  inquinalas. 


§48. 


Ipsius  igiliirDci  opera  fnclmn  fsse  (§  35)  <jixiiniis, 
til  causae  primortliales  in  elTecUis  suos  prolitierenl, 
proindeque  oinnia,  quae  Iioc  universo  cojuineniijr, 
desorama  dignitaie  sua  in  condiiioneui  <lejicereti{.ur 
mnUo  deleriorem  (II,  II).  Ihec  aulem  res  divinae 
boDiiati  non  repugnai,  ideoquod,  i  uj,  vera  ralio  do- 
ceJ,  mandus  jsiein  varias  sensii>iiesquespecie;*—  — 
non  fuisse  erpplurus  dici  polesi,  si  Dcus  oasum  ci  iu- 


geret,  soloque  intelligenliae  orficio  fruereiur  ».  (IV, 
16,  19.) 

§53. 

Scd  quac  landem  sunt  isla  nugarum  inonstra! 
Ideo  hanc  rerum  upiversilaiem  a  Deo  condiiam,  sivc 
in  siaium  deieriorcm  deirusam,  ui  liomini,  qtiein 
Dcus  sua  sponle  propciiieiu  isdic  prof»;cinniu)  prae- 
scivissef,etpoeiiitendiei  secorrigeadi  dareinrJocus! 
Iliuic  ipsam  esse  primi  liominis  praevaricaiionem, 
quani  vocant,  quod  de  causaruni  primordialiura  sede, 


Jeriluni  prinii  !)ominis,  uiiitaleni  suae  nalurae  d.oscr      Iioe est.  ei  ipso  Deo  ejusque  Filio  unigenito  in  hanc  ler- 

rentis,  non  praevidissel ;  lionio  auleni  post  ruinain      raiii,  bruiis  animalibus  incoiendam,  sese  demiserill 

suam  de  suinnns  ad  ima,  de  aeiernis  ad  temporaiia,      Non  niodo  posl  pecfalum  dcmuin,  sed  etiain  propler 

de  spirilualibus  ad  corporalia  — 

leni  interiluoi ,  tali  poena  adinonitus,  poiuii  cogno 

scere,  vl  Ad  suae  digniialis  pristinum  staluni  poeni 


tendo  divinasqnc  leges,  quas  Iransgressu*  erat,  im- 
plcndp  redire  posluiaret  >.  (U,  i'2.) 

§49. 

Aiqueliaec  ipsa  Scoli  verba  eiiam  illud  oslendunt, 
/Hiid  s:i  ei  primi  oominis,  ui  cum  iheologis  loqua- 
mur,  praevaricaiio.  jls  ^niin  «  primi  hominis  casus 
pi  inicrilus  »  dicitur,  quod  «  unilaiem  dlvinae  na» 
lurae  >  (in  qua  cum  reliquarum  rerum  causis  pri- 
mordiaiibus  propriam  suae  dignitaiis  alque  essentiae 
5edcm  outinebai  [i,  7 ;  IV,  iO  ;  II,  6  seqq.]),  t  dese- 
ruerll,  atque  ita  dc  summis  ad  ima  ,  de  %iernis  ad 
temporalia  »  —  —  sil  delurbalus  1 1  Hcc  aulefii  Sco- 
(us,  lit  pbilosophiae  ipsius  satis  convenit,  iia  aliani  C 
coftstanlcr  docet.  (Cf.  |  50  seqq.) 

§  50. 

(  Primus  hoino  praevaricandc  iiiam  dignitaleG;, 
qua  in  primordiaiibus  causis  oruatuscrat,  de$eruit. 
Jiiiic  abangeiica  adpecorinau3  non  soiumesseniiae, 
$ed  etiani  muUipIicationis  ralionem  corruii.  liac 
enim  d&  causa  eUam  in  roasculum  let  feminam  diyi- 
su$  est,  quura  aniea,  in  aelernis  §uis  ralionibus, 
non  haberet  divisionem  Sdxuunit ,  sed  8irapliciter 
iiomo  essei.  iieiiiraque  po^t  uniyersaleni  orapium 
corporum  nesurreclionem,  quae  in  fiiie  raundi  fulura 
dicilur,  haec  sexuum  divLsio  non  amplius  erit.  Ta- 


suuiu  miberalii"  soluiupeccalnm  istaunius  honiinis  diviiioiieduoslio- 
mities  esse  faclos!  diaboluni  hoinines  intra  teli  su) 
jactura  acceplsse!  corpora,  quao  gestainus,  hominura 
generi  dyta! 

Qiiae  est  isia  doclrinae  Chrisiianae  et  sacrae 
Scripturae,  ul  ita  dicamus,  irrislo  et  ludiricailo! 
(^uam  autein  haec  ipsa  res,  id  quod  nobis  prorecio 
gravlsstniiini  est,  soia  fere  hiijus  libri  philosophia 
atque  indole  et  prodiil,  el  prodire  debuil!  ISamque 
Scolus  ceteroquin  nec  doctrinain  Christianam,  nec 
sacram  Scripuiram  uilo  pact.o  sprevit  aut  repudiavit; 
hoc  solum  fecit,  ut  suae  philosophiae  placitis  ipsas 
accouiiBodarei.  Quod  qua  arle  effeceril,  jain  supra 
(§  3S,  L  \)  aniniadvertimus,  nec  non  illico  daris 
aiiquoi  documentis  uslendemus. 


§54. 

(  Piantatiunera  Dei,  paradisum  in  Eden,  non  aliud 
fuisse  diciraus,  nisi  ipsam  bumanara  nalnram,  qua- 
tenus  ab  inilioad  imagineraPei  (hoc  esl  in  principali 
sua  diguiiale)  facta  essei :  iu  ea  lignuni  vitae  (Ver- 
bum  videlicel  Palris)  oranero  fructificabai  vitara; 
in  ejus  medio  fons  oraniura  bonorum  (eadem  vide- 
licet  diviua  sapieniia;  raanabat;  quattuor  ejus  numi- 
na,  ex  uno  fontc  raanantia,  sunt  quaituor  principales 
animae  virtutes,  ex  una  sapienlia  profluenies,  ei 
quibus  oranis  virtus  et  foona  operatio  scatet  >. 

<  Unus  homo  io  paradiso  (lioc  est,  in  ilia  feiicitaiia 
fondilione)  dicilur  creatu^,  quo  in  homine  et  vir  ei 


jis  mascuH  et  feminae  adunalio  in  Salvatore  noslro*    mulier  [secundara  Paires(?)]  intelligiiur.  \ir  csi 
quum  resurgeret,  primumest  facla  :  ineoenim,  ul  ^  aniinus,  voOf,  uiiiversae  naturae  humanae  praesi- 


ait  Aposiolus,  non  est  raasculus  neque  feraina  >. 
(H,  6  seqq. ;  IV.  9.  12.  iS.) 

§  51. 

I  Hqnio  prius  in  stipso  lapsus  esl,  quum  a  dia- 
bolo  iculareiur.  Si  in  illo  slatu,  quo  Deus  ipsuni 
priinitus  condideral,  mansissei,  in  diabolura  non  in- 
currissct.  PriuscrgoQesccndit,  perversae  voltiniaiis 
inotu  itnpulsiis,  cl  in  rcs  tcmporales  se  praecipita- 
vit :  cadendo  autem  a  diabolo  sauciatus  et  spolia- 
tusest  ..  (IV,  lo;cf.  ^V,  25.) 

5  '•• 

«  Peccaii  raerito  primis  boniiriibus  corpora  sunl 
idala  :  antc  pocoaium  honio  innt:ie    spiMiualiiatis 


deps  '  mulier  est  sensiis  corporeus,  aurfijjaif,  cui 
incaute  conscntiens  animus  perdilur.  Qui  fuit  in 
iiio  paracliso  Serpcns,  est  illicita  delectatio.  qua  ea, 
quae  carnaiem  sensura  deleclanl,  dainnabiliter  con- 
cupiscuniur.  Poslquam  homo  in  soporem  incidit  ci 
pbdorraivit,  Deus  ex  ipsius  costa  fecit  mulierem, 
boc  est,  quura  homo  illaiu  anirai  intentionein,  t|ua 
seraper  et  ir.fic\ibililer  creatorem  suum  contemplari 
dcbuerai.  ad  delectaiiones  rcrum  inaierialiuin  re- 
flevisset  ei  carnalis  copnlae  appeiiiu  dedissei,  se 
jpsnm  omnino  aeicrnac  ac  beaiae  conieniplaiinn\e 
vigore  segregavit.  in  dolectationcm  iensibihutn, 
oiiini  viritile  evBOiialiis,  cecidil,  sensibiis  spiriiiiali- 
bus  pcnilus   rrci-ssil.  Q;nndo  ftuicm  liruno  ita  de 


77  PE  VITA  ET  PB.£CEPTJS  J.  SCOTI.  -  PAHS  II.  78 

naturae  saae  dignilalc  lapsus  erat,  eliam  sui  divi-  A  se  ipso  specialiJer  perfecii,  gcneraliier  in  omnibus 


sioneni  in  roarilum  el  feminain,  suaniquc  ad  simi- 
Ittudinero  pecorum  propagationem  ,  conseculus 
est  >. 

f  Licet  plures  harum  rerum  a  sacra  Scripiura, 
quasi  anie  hominis  casum  luciao,  narreniur,  Iiuc 
noslrae  senteuliae  non  repugnat ;  neijuc  enin>  i^no- 
ranins,  usilalissimum  esse  divinae  Scripiurfie  iro- 
piun,  qui  a  Graecis  uotte/jov  ■npoxtpcj  sive  nftu\o-[tg, 
a  Lalinis  praeposterum  sive  aniicipatio  vocalur  ». 
(IV,  lG-23.) 

§  &<>• 

Tali  igilur  ariificio  Scolus,  quidquid  sacriie  Scri- 
plurae.quiJquid  docirinae  Cliri.siiaiiac  in  ipsiiis  plii- 
lusophiam  incldit,  fere  depravaiuni  liahet.  llac  eniin 


perBciei.  Non  dico  iu  omnibus  boniioibus  solum- 
inodo,  sed  in  omni  sensibili  creaiura.  Ipsum  siqui- 
dein  Dei  Verbum,  qu^ndo  accepit  humanani  iiatu- 
ram,  nullam  creaiam  sulislanliam  praeiermisii, 
qunm  iion  accepit.  Ac  per  boc,  si  humanain  naiu- 
ram,  quam  accepit,  salvavit  et  reslauravit,  omnem 
profeclo  creattiran»,  visibilein  et  invisibilem,  resiau- 
lavii  ».  (V,  25;  cf,  V,  27.  36  [p.  289  edit.  Oxonj; 
llf,  20;  IV,  5[p.  170edil.  Oxonj ;  IV,  4;  11,9) 

Alque  hoc  profecto,  si  quidquam,  artis  istiusEri- 
genianae  specimon  esl  dicendum.  Quam  misorchanc 
doctrinae  Chrisiianae  parlem  in  uliginosls  istis  cau- 
sariim  suarum  priuiordialium  effectuumque  ex  iia 
proiiucnlium  paiudibus  polluil  atque  lurpavit! 


in  re  admodum  sibi  consentaneus  fuil.  Quod  iucii- li     Neque  Scotus,  dum  saiis  sibi  conslare  velit,  Eccle- 


lcntius  etiam  probaturi  quam  maxime  operae  pre- 

lium  fecisse  videmur,  si  illa,  quae  de  hQitiinum, 

Adami  culpa  perdi;orum,  redcmplione,  de  peooato, 

de  peccaii  poena  doccntur,  paucis  ausiricta  reiulc- 

rimus. 

§56. 

(  Omnia,  quae  ex  causa  oronium  i  (hoc  esi  vel 
Dcus,  \el  unigeniius  Dei  Filius  [cf.  §  28-^0] )  <  et 
ex  causis  primordiaiibus,  in  ea  consiittiiis,  proce- 
dunt,  viiescerent,  imo  etiam  penilus  pcrircnl,  si  ad 
fontem  suum  redire  neque  possent,  neque  redireiit ). 
(V,36.) 

(  Deus  itaque,  Dei  Yerbum ,  in  quo  omnia  ruoia 
suiii  causaliicr  ei  subsistunt,  secundum  suatn  divi- 


siae  verbis  dicere  qiieal  :  i  Qui  proplcr  nos  homi- 
neseipropter  noslram  salulem  descendil  de  coolo  » ! 
sed  ad  suae  philosophiae  placita  hoc  poiins  dicere 
Uebeal ;  «  Qui  propiei-  semotipsum  et  propter  hanc 
rerum  universilalem,  propter  suam  ipsius  cl  propier 
hujus  rerum   universiialis   saluiem    descendit    de 


coelo  » ! 


§  57. 


Qiioniam  deuiiiue  operis  iiostri  Erigeniani  sonien- 
liam  de  peccalo  el  peccaii  poena  sunuis  exposiiuii, 
qiii  operis  de  praedcstinatione  doctrinam  (cf.  siipra 
Cap.  IV)  novorit,  eliam  haiic  fere  oogitiiaut  ha- 
bebit. 
k.  I.  Quidquid  esse  dicitur  mali.  subsiantialiter 
nitatem  descendil  in  causarum,  quae  in  ipso  sub-  ^  in  rerum   uatiira  non  invenitur.  Noque  enini  esl 


sislunt,  elTectus,  in  istum  videlicel  sensibilcin  inun- 
dum  I. 

<  Quod  humanam  tanlum  assumpsit  naiuiain  », 
(id  est  in  humariara  lanluni  naturani  descoudii)j 
<  ideo  faclum  esl,  quod  in  homine  omnis  et  visibilis 
et  invi^bilis  creaiura  »  (lioino  vitleiicet  ex  aiiimo  et 
corpore  consiai  [cf.  «  de  div.  Nat.  If,  3  seqq.])  coii- 
iinetur  >. 

<  Desceiidit  auiem  Verbum  Dei  non  aliam  ob  oau- 
saiii,  niSi  ui  caubaiuin,  quas  secuuduin  suani  divi- 
niiatem  aeienialiier  ei  iiicommulaiuliier  habcl,  .se- 
cundum  suam  htmiaiuiatem  eirecltis  salvaret,  inque 
Siias  causas  revocaret,  ui  »  (eireciiis)  <  in  ipsis  » 


propria  ac  cerla  suiislantia,  sed  niliil  nisi  inottis 
quidam.  Esl  aiitom  inolus  ille  non  nalnrae  (ila  eiiim 
ad  ipsiisn  Deum.  qui  eam  fecit,  refefreiuij,  sed  li- 
herae  voluntaiis.  <  Malum  aulem,  per  se  coiisidera- 
lum,  omnino  iiihil  esl  praoler  Irraiionabilem,  por- 
versuni  lilierae  volunlalis  moluin  «.  —  «  VoJuiitas 
(eniin)  »,  ul  alio  loco  scripiiini  esi,  <  libera  ad  eli- 
genduni  honuni,  se  ipsam  servjlem  fecil  ad  sefpieu- 
diim  malum».  (IV,  IG[ed.  Ox.  p.  203.  p.20G];  V,26. 
50  [ed  Ox.  p.  282.  285.  288] ;  IV,  14.  22.  23.) 

II.  Quum  tamen  etiam  libera  volunias  a  Deo  sit 
dala,  jiirc  vcl  hac  sola  de  causa  moliim  illiiin  perver- 
sum  lion  proprie  nialum  ,  sed  <  illiciliim  »  tanlum- 


(causis)  i  ineflabili   quadam  adunaiione,   sicul  ei  j^  modo  possumus  appellare.  (V,  56  [ed.  0\.p.  282. 

ipsa  f  (communis  omuium)<  causa  »  (ipsum  Dci      285.288].) 

Verbum)  «  salvarentur  ».  (>'amj  <  si  Dei  sapicniia 

:n  effectus  causarum,  quae  inca  aelernaliter  vivuni, 

non  descenderet,  causarum  ralio  periret;  pereun- 

libus  enim  causarum  efleciibus  nulla  caiisa  rema- 


ueret,  sicut  pereunlibtis  cau.sis  nulli  remanerent 
elTecius :  haec  enlm  relaiivorum  raiione  simul  oriuu- 
lur  et  simul  occidunt,  aul  siiuul  et  scmpci'  pcrma- 
nent  >. 

<  Tolusitaque  mundus  in  VerboDei...  incarnaio, 
inhumanalo  adhuc  specialiier  rebiituius  esi  »  (id  osl 
hiiciisque  In  solius  tanlum  Verbi  divini,  iii  aiuiit, 
iMitnaiiilaie) ;  <  in  fine  vero  mundi  gcneraliltr  et 
uuivcrsaliicr  in  codcm  rcslaurabiiur.  Quod  ciiir.i  iu 


III.  At  quibusdam  aiiis  locis  Nosler  mulio  acutius 
verain  rei  raiioneiu  vidoiur  perspexisse.  Saliom  enim 
saiis  coiifidenler  ciim  atia,  lum  haec  alfirmat:  <  mo- 
lus  ille  perversus  exira  naiusam  el  e.v  bestiali  inioi!,- 
peraniia  sumptus  perspicilur  »  :  —  <  maliim  nullam 
aliam  in  rerum  natura  sedem  roperil.  nisi  iibi  falsi- 
tas  possidet,  hoc  est  in  sensn  corporeo  » : — <  onni  ma- 
lum  ex  naturali  causa»(iiOcoslexnaiuia,a  Doo  facia) 
<  i),on  nascalur,  reciius  viuelur  esse  <  lihidiuosuui 
appelilum  »  fyus  causam  dicere,  qtiam  nutlam  volrtn- 
i:ilcm;  hic  enim  naturaiihus  bonis  excliidiiur  ».  — 
(IV,  16  i^ed.  Ox.  |..  206.  20o];  IV,  22  [eJ.  Ox.  p. 
2ir;:;  V,  56  [ed.  Ox.  p.  286.  287.J) 


'9  UE  J.  SCOTO 

lY.  .Malum  auiem,  quuiu  ii,.que  OTia  quaedani 
fculjiLuiiia  sil,  neque  «  accideus  naiurale  »,  Scouis 
etiam  hoc  couleinlii  :  Auiintis  (liviiuis  uuljiiin  i»!a- 
iun».  nullaia  iiiiiliiiuui  iiovii.  Uivina  euifit  scieulia 
caiisa  csl  o.xisiealiuin  («)  :  iiieoqufr,  qtiidquid  novil, 
iiecesse  esl,  in  uniina  rpniui  iioii;  «jiiod  «uleaJ  iu 
naiura  reruui  noii  iiiveniiur,  neqiic  iti  (iivli.a  sciealia 
luveniri  pohsi.  Di^us  il.iqiic  iiei>cil  omnfs  (iiviuae 
legis  piiievaiicalorc.s:  iliorum  suljsl.auli;ts,  ouincque, 
«{110(1  iii  iis  recil.  (juodquf  iii  ijiso  siiJisislil,  novil ; 
i|i!0/l  aiilein  ilhiniin  pci-versis  inoiibus  iinlurao  a  se 
siihsiiiiilae  acculii.  oiuuino  ijfnonl.  (V,  i7  [I.  I.  [>. 
2^-9].  )  Alque  hanc  ipsaia  iciji  Scoiiis  iisdem  prti\)i;- 
jnodum  vorliis  saepius  docol  {ci'.  l\,  ^S ,  ejiisd.  de 
jtraedcsj.  siip.  Cap.  IV, (ol.  27  hui.  »'s<>qq  ;.  Quo  aii- 
lcmpacio  iuoc^ullispliilosophiaiiF.rigeni.inacsiiiiljus 
naia  sil,  jum  supra  (§  1-i)  iuJicax.niu.s.  v}u;«rc  Scoiiis 
nosicr  parum,  ul  aibiinuuur,  siUt  couseni:inci!S  ruil 
(u  hoc,  qiiod  nonnuUis  iocis,  quae  a  Deo  iu  lioinini- 
Ijus  l';icta  crediiiitiir,  secuuduiu  Erigcnac  pliiloso' 
phiam  auiein  proptcr  peccaluui  priini  lioiniuis  iis 
atciuisse  sunldicenda,  ideo  asuuinio  nuiniue  dJviuo 
iii  ipsis  facla  cssc  ailirinaviL,  quod ,  fore  ut  primus 
Iioiuo  pec(arct,  praesdvisset  (IV,  14  [ed.  Ox.  p.  i9o]. 
23[ibiJ,  p.  210] ;  cf.  U,  12).  ^eque,  hercle,  ignora- 
miis,  quaui  Nosier  luanilnis  pc<libu»(iue,  ut  aiiiul,  ne 
lp->ius  philoso[)!iia  doclrinae  Cbrislianae  advcrsari 
vidcaiur,  obuixe  facere  coasueverjl ;  qua  in  re,  ul 
aliciibi  alieraiu  aUotiiis  CQinmodo  iiimis  circumcide- 
rcl,  raciniine,  opiiKinuir,  fieri  poluit. 

Quod  si  Dous  revera  ouinia  peccata  putalur  igiio- 
laic,  noiine  eiiaui  ipsa  ne  curaic  quide:n  est  putan- 
dus?  Hiur  co);(ici!uP  non  toiiim,  ui,  qui  peccavil,a 
Dco  iKui  ;i::uialiir,  id  ouojI  Scoius  ipsc  el  in  librode 
pracdosl.  (i  f.  sup.  Cap.  IV)  ci  in  liiiris  de  divisione 
Naiiirae  (cf.  iuf.  §  59,  B.  IV)  expressis  verbis  docuil, 
veriiin  eiiam  aUeruin  isUid  muUo  inajiis,  ul,  si  qua 
ia  re  inoruni  praccepla  ani  simus  migraiurl,  aiil 
ii:ii;ravei'iniu.4,  ne  in  uliam  «{uidem  summi  illius,  qiio 
liOs  Deus  complectaluc  ainoris  cogit;>Uonein  deduci, 
.atqiie  hac  re,  qttao  profeciQ  ing{>nuis  bomlDibus 
accrritiuim  sllmtiium  addere  debel,  ab  erroribus 
uoslris  pussimus  abduci.  Ncc  mate  sauum  quidem , 
proplcrea  quod  patcrn;»  Dei  caritate  indignum  se 
prai^siiieiii,  peccassc  poenitcrcqueat.  Sed  inox,  ex- 
po.siio,  quac  Scoius  de  peccaiorum  pocnis  sentiat, 
jdjirii  hac  de  re  diceuins. 

Y.  Queinadmodiim  i^ilwr  ScoUis  in  libro  de  pra«- 
do..t.  docnit  i  pervcrsuin  isiuu!  niotum.quod  pecea- 
tum  appctlfi,  eo  couieiidcrc ,  ui,rfiviniset  vere 
nintientibii:^  riliciis  ,  ;»di'o  a.l  ipsiim  iiihiluin  perve- 
iiial »,  sic  eli;u:i  in  libii'.  de  div.  Nalurae  iiabelur  : 
4  Mali:ia  est  animjic  tiiioileclualis  naiuraliiim  Ikuio- 
rum  t  (hoc  esi  roium,quae  vcre  smii)  i  oblivio  et  ad 

(,'.•)  Cf.  si:|*ia  §  lo. 

(/»)  L^st  aiiiiMii  hoc  loco  aliendendiim  ad  ea,  quac 
d(-  caiisis  primordialibus  alque  i|k<i:ii'uni  ofliu  libiis 
sunl  dicla  :  illac  vciani  omniuiii  roriiii:  siihsUuliani 
conlinent.  bi ,  si  quis  eos  per  sc  coiisideravtTii.  nihii 
escc  cJicunlur   Quo  fli,  iii,  tjo;(C  cx  iliis  quasi  lonfjus 


C.O.\i.M£NTATIO.  80 

A  tiiiem  insitarum  naturae  virlulum  operaiionis  dfcfe- 
clus,  natuialiuuiquc  poleuliarunn  per  fallenieiu  judl- 
caiioneiu  iu  aliuJ  praeierfinem  irraiiouabilis  molus. 
Fiueiii  vcro  dlco  corum,  qiiae  suni,  causam  i  (hoc  esl 
Oeus,  m  *  foiis  oiniiis  vciae  essentiae  >  [IV,  1 ;  111, 
i]),  t  quam  naiuraliter  «[ipetunt  omnia  »  —  <  quum 
niilla  orealura  sil,  quae  velil  vcl  appetat  nihil  esse, 
nec  fugiai,  ne  ei  coiiiiiigat  non  esse  (fc)  ».  (V,  26 
[ed.  Ox.  p.  2.:;g];  V,  5.) 

Sed  hacc  hactenus :  nam  saiis  fusc  cxplicatum  esi, 
qiiaiu  Scoliis  propric  habcat  noiionem  malitiae; 
iicmquc,  ([uatcims  esi  maliiiae  opposiia,  virlulis, 
Tronseamus  %d  leliqu». 

ii.  i.  <  Mafitta  consummaiionem  accipict,  ei  in 

luiita  naiura  remanebit.  hc  pcr  hoc  natura  iiostra 

"  iiu!i  .scn^pcr  maliiia  deriucbilur,  sed  linilu  oiiini  lualo  > 

(hoc  osi  moiu  illo  [lerverso,  (lui  ad  i  noii-esse  »  len- 

dii) «  ad  boniim  rcvcrsura  esi  >. 

«  Sicui  ciiim  uiiibra  icrrae.  coarcianiibus  caui  so- 
i.dibus  radiis,  taudem  penitus  (teticil :  sic  maiiiia, 
quac  veiuti  quacdaiu  umbra  dclicioiuin  iiostrortnn 
nosiram  occu|)at  uaturuui,  abuu^iantia  aeieruae  boui- 
t:tiis  co;trciabitur  et  omiiiiio  abolcbitur,  dum  irra* 
tionaliics  aniitiae  liuinanae  motus  ad  rutionaliiies 
veritaUs  aflccius  convcrieutur  ». 

o  <  Ipso  iriauoiiabiii  motu lionilatis  amplitu- 

dinc  circuinscripto  et  ponitus  terininato,  raiiimabi* 
liter  scciindam  insilas  ipsi  naturales  virlutes  biimana 
naluia  movebitur  sursum  versus  erecia .   causan» 

(]  siiam  senijier  a[>peteus  >.  (V,  2(J  [ed.  Ox.  p.  259 — 
200];  Y,  28[ibid.  p.  2u4]. ) 

Haec  vero  Scoli  vorba,  practerquam  quod  ouiiiem 
omnitio  maliUam  aliqiiando  deieciur;4in .  hoc  esi, 
qiiaecunque  perverse  moventur,  taiidcm  rects  moia 
ad  Deiiin  pcrvcniuia  esse  contcnduni,  co  ipso.  qiiod, 
quaccunqiic  pervciso  inotu  indulgent,  soiis  forlasse 
«  daeir.ouibus  »,  ul  alio  quodam  loco  ^V,  51)  i^cpcri- 
tur,  cxcepiis,  ad  recltini  rincm  rediiura  aliirtnaiit, 
a|ieriis.>)iiiie  et  lioc  docent ,  liomiiics  ctiani  inviios, 
ncdum  noii  volenies,  dc  pervcrsitaUs  tramile  aliacioi 
ad  verum  suuni  hneui  coaclum  iri.  lioc  autem  coar 
ccsso,  qiiis  iii  virtute,  quaia  vocamus,  cxcrcenJa 
iocus  rclinquilur  liberlati?  jNec  tamcn  Krigeiia,  qiii- 
bus  iilc  his  in  rebus  arUiiciis  excelltt,  omnino,  ut 

l)  \idelur,  ad  incitas  essei  icdactus.  Qiio  se  foriassc 
pacto  e\[)edierit,  licct  iiequc  liuc  re  gravissimos 
crrorcs  eifugere  queat,  paucis  inieijcciis  videbiinus. 
(Cf.  §  57,  B.  m.  b.) 

11.  Finiia  auiem  onini  nialiUa  alque  impictate,  quis 
remanebit  malus  aul  inqiius?SoIa  cniui  maiitia  atqtie 
impieiate  sunl  ct  niali  ci  impii.  QuoJ  si  ouinia  ia 
Deum,  quem  {leccando 'dc»eriicre ,  suni  rediiura, 
lioniie  couscquens  crii,  liullaiu  iiiipioruoi  pucuam. 

eliam  rccedcre  aiquc  horiim  viam,  ut  iia  dicamits, 

acrioie  etiatii  auiiiio  peibcqui  conieiiduni,  ::d  •  uoii- 
cs.sc  »  IVstiiitnl  ;•  ([u;ic  coulia.  iciicli.j  causi.s  pri- 
inordi;4iib\;s  ad  ii^sas  redire  maiurAni ,  revera  nd 
4  es*e  »  propercni. 


81  PE  VITA  ET  PR.tCEPilS  J.  SCOTI 

iiiiilam  aeiernaiii  iniienue  moriem  remaiiburum  ? 
flitio  vero  sumiuau  orhiniur  ilil]i(.'iiluu&>.  Ubi  enim 
crl*  siippliciiiui  ueiennini,  iii  «iiiuj  iliiri  atiiit  iiiipii  ? 
Uiii  erii  ae:>Ui:>  iiie  /luuiuiaruiii  igiii!>  ucierni,  iu 
queiii  scieriUis  jiisiissiuii  ju<iicis  lualos  esl  uiissura 
diceus  :  <lie,  lualodicii,  iti  igueui  acicriium  *?  (Y, 
27.) 

Scolus  iia.ic  rcui  iUi  coiillcii ,  iii  nd  «Icas  poiijssl- 
niuiu  <juac-iiioi:os  rcspoiulcal  :  i  (^uuo  eruui  pue- 
iiac  »?  4  {i,n\  piiuieuliu'  <  ? 
fe   121.  a.)  Qiiae  eiuul  pociinc? 

I  l)ivcri>us  sii]>plicioi'iiut  lormas  iu'<{iic  iii  loco  ue- 
qiic  iii  leuipore  ullo  esbC  crci.!imiis.  llruut  Uiaiiim  in 
UKjUrum  voiunUluiu  el  corruplaruiucoiiboiiMUiariMn 
luoiii.us  porversis,  iiupie  pcrvcrsac  pole»u'ae  ouuii- 


PARS  ir.  8fi 

.\  jungeudas.  ut  quam  posleriore  iuco  posuimus,  pro- 
pric  reiineaiuuii,  aUeram  ad  hunc  rereratitus.  Haec 
euint  «i  iu  (ibris  de  divis.  ISaiurae  saepius  occurrit 
(cf.  V,  29),  et  iu  libro  tle  praedesi.  docetur,  nec  noin 
S(o;i  scuicmiae  «le  pet:cuio  louge  melius  conjjruii, 
«luamilla.  Qui  ab  ii's,  (]uae  vere  suui,  i*eccdi:os  ad  ea. 
lciidit,  qiiae  u(>usuul,pcccal.Quein.igiturhuichomi.:i 
dolorem.  (jiii  (luideni  ipsi  utillor  sil,  iuurcfe^iucas, 
quam  si  a  pcivcrsissimo  isto  iitolu  recle  eum  acsipn- 
pllciier  prohibsas? 

INec  lamen  prior  illa  seuteiiiia  esl  iic^ii^cuda  : 
iiauique  solo  iiUus  atixilio  Scotus  ad  posierioruui 
iucitduin  valot.  Qua:n  rempaucibaperieiiius.  hnpiuj 
igitur  aeternis  pocuis  atlecluui  iri  docui.  lliuo  pus-» 
teiiorc  iilu  seiiteulia  cousiituta,  spoiUeciTicitur,  fore 
niodo  subversione,  lioc  esl,  in  exsiiucia  omui  ouiuino  JU  in  ucternum,  qui  adres,  quae  uon  css;:  dicuniur. 


facultate  pectiuidi,  malcfa«^ieiidi,  impie  aijcudi.  — 
L"l)i  Judas  prodiior  lorqiieUir? —  Nus(iuam,  uisi  in 
poliula  sua  conscieutia  !  —  Qualem  poiMjam  paliiur? 
Seram  poeniteutiam  et  inutiiem,  qua  semper  uritur. 
—  Uiiusquisquc  impie  viveutium  ipsa  vitiorum  libi  - 
dine,  qua  iii  carne  exarsit,  velul  quadam  llamma 
iiiexstiuguibili  lorqucbilur  >.  (Y,  "29.) 

N(ui  suui  igitur  nialefaclorum  ])oenae  uisi  iu  per- 
versa  voluulale  atquo  in  ipscriim  niaie  iacioium 
coiis«;icutia.  Quod  Scolus,  ul  in  lil.ro  de  praedesU' 
iiaiioiie,  iia  H  m  libris  de  div.  IS'aUnac  diligfuter 
tenuiu  Uinc  facium  esl,  ul,  qui  a.oicrna  im^ii^orum 
l:(uniuum  suppHcia  a  Scolo  uo.siro  penilus  .^  q-iodl 
:>l]irriiare:it,  exstiterint  petpUuimi.  Ai  St^otus  nihii 


fesiinenl,  aique  ab  hoc  p-erverso  molu  quasi  »ioleuia 
rtiaiiu  leliucanlur.  Hasce  auicm  les,  ut  iufiu  videbi- 
nuti:,  Erigiiua  perpetuo  uiansura.s  essc  ni>gat,  naui. 
p(«i  t  hujus  scculi  8,  ul  ail,  f  consumuiaiioucin  » 
iion  amplius  eruuU  Quid  iude?  Simulaique  iilae  res 
evaiiuere ,  nerao  ccrls  Inipiu.^ ,  qui  ampJius  ad 
eas  properet  aut  ab  iitvpinhibcii  possil,  iCpcritfitir. 
Pociije  igiiar  csssabuiu '.'  ilauc  d>mcuU.'icr.s  pricr 
senientia  loillli 

k\^\s(i  est  priiclefiia,  ulH  Scoius.  iia  sctipsorii, 
qunsi  .soia  rcrum  diviiutrtna  ig.joraraia  alqiuj  iusciiJa 
IkDpios  Sii  «.{•uoiiiUir.t  (V,  31  [cU-  Ux.  p.  S,'G;}.  Jloc 
cerie  cmriibus  propeuiOiiau;  l&cis  legilur,  qua«  res  c4 
iieg<;5J:snaa  ralioai  quodauimodvj  couv«;siii  («},  h&iio- 


aliud  uegavii,  nisi  id  quod  qui  rccle  senliunt  oui-  ^  ruj))  liomiuuni  praemia  ineoesse  posita,  «piou  «  vo- 


nes  ncgant,  ccrtum  qucmdam  aui  vero  igue  pieuuin 
istorum  suppliciorum  lucum  essc.  (Cf.  V,  57.)  ♦ 

Jam  vcro  «lc  ipsa  pocuarum  naturaac  ralionc,  aiiis 
quibitsdam  locl;  uiuiioaccuralius  scripium  esl.  Duae 
aiiUMU  propoiii  vidcuiurseutei.iiac  :  t|uae  lamen  per- 
f;50iie  inler  sc  cyn«:i(iaulu:'. 

r-iuribus  locis  hujusmu^li  verb.i  h;il>entur  :  <  lta< 
pii  iuaues  rerum  sensibiiium  iutagiues  paiienles  H^ 
Luiit  t.  <  Impiis  mortaiium  reru:n  sempt^r  erunt 
phauiasiae  ac  divcrsae  falsaeqnc  species  secundunj" 
tii-.ersus  malaruui  suarum  cogitation:un  moius  t. 
(V,3l.) 

Alibi  aiiicm  Icgimushaec  :  *  Hoc  cil  lotum.  quod 
tlicilur,  libcrao  ac  i>ervcrsae  Yohinl.iiis  siippiicium,  ,. 
qaod  inipcliis  ejus  iiliidiuosus  relinebilur,  ne,  quod 
iUicitc  appetil, •iipprelieudat,  hoc  esl,  ab-iUiciiis  siiis 
niotibus  proiiibcbiuir,  ne  ai!  Ilitem  suac  cupiuiialis 
possiip(ii'vei!ire  ».  (Y,  5(>[od.  Ox.  p.  'Mt].) 

lias  igiuir  sciueullas  ita  arbiiraiTjur  inler  sa  ean- 


rac  ipsis  fjilurae  sini  conlcmplatii.mes  >,  qiiyd  *  vera 
Dei  coiUeniph.uioiu;  siut  gavistirj.  qui!i::>.  iiupli  luor- 
laiiaiu  rerui»  j^haniasii»  lorHueaaiur  >.  *V,  Sl  -iiiid. 
p.  '•270];  V.  3y.)  Libro  pricuo  (cap.  Si  iegiaius  eilanri 
liaec  :  «  Felrcilatem  sarifiovum  mkd  alhfi  esse  juU:?- 
«ius,  praelef  ipsius  liiviiiae  esseuiiac  puram  coa- 
tcmpIatiuRCia  utque  fmmediatam  >.> 

illos  auleiu  qui  iu  ilt^geliS'  vcrba  juraruui..  l<snge 
alia  ralione  ac  ISosUuiu,  in  istas  opioi-tiigs  d«lai.>ps 
Ciuislat. 

Poil(]tiarn  igitur  domoiistraviiuus,  qu.^^ies  pocua$ 
siiii.  fulut^ae,  ad  ultcraui  quasslioucin  pi  o^redifuUum 
esl. 

b.)  Qui  siui  i>!inie;idi? 

liacc  quaeslio  vau.i  foriasse  videaiur.  Si  qui  tiiui 
punicndi,  certe  puuiemlos  esse  ho:niiieb  impios.  h% 
apad.Scoiuin  rese->iadmadumniagua.  Scribit  eiiiiu  « 
(ipsos{tOiuiuesii).<p:o.s,hoccsi,impioruiiiliou>.iium!uci> 
liiraiu.substaiuiam,  uipoie  (jiiae  a'j  ipsoDcoprofecU 


((j^l  Cr.  Ball/er,  Leilru^e  zur  Venniulung  ciitcs  riehtigen  1'riheii*  iibcr  Kalliolicismui  mid  rroiesiauiisfimn, 
Fescic.  1,  p.  9-M. 


*  l\n:fiU%  iirleruat  Scnfus  apci  (e  proHlctur  in  ex- 
posilioiiibiis  c;\c!c>l!s  lciarchiac,  Cap.  VIII,  §  ']!,  iibi  : 
t'N'i:;  (^iiiiii,  iiiqiiil,  di'. inac.  l)ii!;iiai:s  iueiraiiiiis  pic- 
Ms  .<:fiii  nalii.-am,  (|uani  sui  simiic»»  «ocii,  ;ielci'ji3- 
liter  ;lci'oimJlaicm  pali.  Peiiniiiii  aulcm  ad  lCiiipus 
cani  corrii^M,  ul  ;ividiiis  ei  :\rdeiiUus  ad  siiam  d:p:iilii- 
lem  i'edcui,  aeriimnis  siiis  iustissitnii  ciudita.  Uaiio 
Siquidcm  noii  conccdit,  imagiiiem  Dci  >it  aetoiua  tur- 


pitudine  detinori  Ali-Xiuiri  coaelcrfja  eril  misfria  i^ea  - 
litudini,  malitia  bonitaii,  rejtKim  diaboii  ic^ikj  Dei. 
fifoi!  nutein  hoc  diciaius,  cjuuii  huIIu  po'^nit$it  uiH.r.tiit^ 
dnm  tmmquisijue  »iid  coiiuiciUia  siuti  beti'.!:iciil>iiiif\ 
?irc  dainnnbiiiir  iit  neteniutii,  ied  iulnrniiiodo  uqimut, 
qnod  nulla  •iiiLura  in  lillo  puitieinr  ..  C!.  ea,  qiu\tf  Ut 
iuiiic  locum  ibid.  animadrcriimus.    Akjma*v.  Ktt.7 


83  DE  i,  SCOTO  COAIMENlAnO.  '  84 

&it,  nuKo  pacto  posse  punlri  ».  {\,  50-31.  33;  de  A  rece«isere  uausean»  lanUimmodo  exciiaUuuin  aitii- 
praed.  sup.  Cap.  IV.)  «  Neque  iiaec  poeuis  esidigna, 


quuin  ipsaniliiipeccelauipeccarequeal  >.  (Cf.  §  57, 

A,  1.) 

Niliilominus  «  tonnenla  illa  (quae  poenne  dicun- 
tur)  nalurali  subjeclo,  (|uod  torqueaut,  caiTie  non 
'possunl  ».  (V,  50  seqq.) 

Quae  «  uodosaperplexio  ut  jiisiesolvalur,  stalucn- 
dum  esi,  puuiri  aliquid,  quod  non  sil  substanlia, 
sed  iaiiium  subsianliae  iniiaerens,  ita  lameii,  iit  haec 
ipsa  subslanlia  omui  poena  niaueai  libera  ).  Est  au- 
lem  subsianiiae  humauae  inbaerens  perversa  isla 
voluntas :  ei  baec  ipsa,  quemadmodu:»  suo  Martc 
pcccal,  ita  eliam  soia  per  sepunilur ;  queuiadiuodum 
peccaiis  suis  naturaie  bouuin,  natiiram  buiiianam. 


iramur.  il|a  auieiu,  quae  summa  ah  isiis  nugis  vitae 
usui  dainna  queaui  inlerri,  magis  quasi  in  ^tperta 
luce  coUocauda  esse  viileanlur.  Haec  igiiur  iiiiprimis 
in  islo  uno  pcsita  suiil  oninia.  quod  Deus  nec  qui 
peccanl,  nec  quae  peccaniur,  ulla  raiioiie  diciiur  aUt 
ourare  aul  novisse.  Soia  m;ilefactormn  conscientia 
euni,  qui  peccaudo  iiidulgel,  poena  aflicil,  sola  male* 
factorum   conscie.iiia  a  peccando  polesl  dcierrere. 
Nonne  liaec  res,  quidqnid  ad  scelcrum  libidinescoer- 
cendaseslconstituiuni,  fundilus  piopcmodiim  evcr- 
til,  disjicit,  ab   hominum  conspeciu   rcniovet?  Nec 
punientem  Deum  quasi  exacerbandi  timor  homines 
magis  ferreos,  nec  amaiiiem  Deumquasiconlrislandi 
nietiis  honiiuesmagis  ingenuos,  neureniem  peccandi 


\ 


tui  inhaeret,  omnino  non  conlamlnat,  itanequetor-  B  cupidiiateinpeccaudoexpleantaiqueexstiiigiiant,dum 


nieniis  suis,  quibus  puiiilur,  naturale  subjeclum, 
eiijus  ipsa  est  accidens,  et  in  quo  conlinelur,  ulla 
raiicne  torquet.  Itaque  irralionabiicsutolus  malarum 
vulunialum  puniunlur  in  bis,  qui  naturam  honamet 
raiionabilem  el  impassibiiem  partieipanl  >.  (V,  30- 
5i  [ed.  Ox.  p.  467-270].)  t  ISon  minus  igUur  in 
niaiis  ])ominibus,  quam  in  bonis — salva,  integra, 
incontaminata,  omni  passione  coulrariaimmunis  erit 
<a  semper  eritnatura  humana  :  attamen  contraria- 
rum  quaiilatum,  bonarum  dico  malarumque  volunta' 
tum,  virtuiis  ignominiaeque  > ,  et  hac  denique  ra- 
tinne  <  etiam  contrariarum  passionum  est  capax,  *. 
(L.  J.  p.  270-271.) 


Scoli  doctriiiam  sequi  voluerint,  permovebit.  Qiiotus 

aulem  qui^que  conscientiac  suae  iioc   tribuet,  ut 

eam  solam  sibi  ducem  eligat,  ncque,  voluptalum  vi 

alleclante,  unquam  deserat!  Quod  si  ista  docirina  ad 

vitae  communis  usum  referrelur,  vemotis  profecto, 

quaecunque  furentibus  peccandi  libidinibus  <  mo- 

les  >,  ut   Virgilii  verbis  ularaur,  <  et  montes  alti  » 

sunl   iniposita,  omnia  misceret  pcnilusque  dislur- 

barei. 

§53. 

Yenimus  tandem  ad  quartam  illam  Naturae  spe- 
ciem,  quae  nec  creatur  nec  creal.  Sed  quae  huc  per- 
tinent,  non  tara  prae  ceteris  perniciosa  sunt,  quam 


iV.  iiaec  denique  poslquam  sunt  disputata,  facile     ridicula.  Quare  quum  iu  iis,  quae  proprie  perniciosa 
esl  ad  intelligendurn,  quam  Scotusjuresuoet  haec  ^  e.ssent,  longiores  fuerimus,  in  bis,  quas    fortasse 


scripseril :  <  Deus  peccau  punit,  et,  ut  verius  di- 
cam,  puniri  tinit  ».  <  Maia  voluntas  praevaricau- 
tium  totius  peccati  et  tolius  pQenue  peccati  caiisa 
eflicax  est ».  (L.  1.  p.  269—270.)  In  libro  de  praede- 
siinatione  (cf.  sup.  Cap.  IV),  qiio  ipse  senteniiarum 
nexus,  ut  diligenter  de  vero  poenarum  auclore  in- 
quirereiur,  niulio  acriusposlulabat,  iiludipsum,  nul- 
las  a  Deo  poeiias  consiiiui,  omni  virium  conieniiouc 
tueri  studuis.  Quod  auiem  majus  etiam  est,  ipsa 
ejus  pbilosophia,  uL  lioc  doceret,  cum  coegit.  Nam- 
queexliujus  placiiis  Deus  nihil  aliud  novil,nisi 
quae  sunt  <  substantia  >  aut  substantiaiium  acciden- 
lia  naturalia ,  proindequc  <  totura ,  quod  dicitur 
malum  >,quum  in  bisce  non  reperiatur,  <  omnino 
ignorat  ».  (Cf.  §  57.  A,  IV.)  Quo  profecto  Kt,  ut, 
siianisi  Dcus  ipse  hominibus  impiis,  quibus  puniuii- 


aniles  tantum  fabiiias  appellaveris,  erimus  brevio- 
rcs. 

§  60. 
D.  «  Qiiarta  Nalurae  species,  quae  nec  crealur  nec 
creai,  profecio  ipse  Deus  esl.  Divina  (enim)  natura 
creiliiiir  non  cieari,  quouiam  primitiva  omiiium 
caiisa  est,  uiira  quaiii  nibil  esl,  a  quo  possit  creari. . 
Quuin  vero  post  rediium  universitaiis  conditae  ia 
suas  primordiales  causas,  quae  iu  ipsadivina  natura 
coniincnlur,  nuila  ulterius  natura  ex  ea  procreabi- 
tur  seu  iu  species  seusibiles  inlelligibilesve  muliipli- 
cabilur,  non  iininerito  nihii  creare  et  crediiur  el 
intelligiiur  ».  (IV,  26-27.) 

0  §  61. 


(  SoDt  argumenta  probaiissima  ex  rebus  sensibl- 
lur,  coustituat,  hoc  tamen  imprudens,  nedum  non  libus,  quae  reditura  illumfulurura  essedemonsirant. 
vQlens  faciftt.  Itaque  Deus  peccata  non  punit,  sedj  ad      —  Sphaera  caelestis  aslrigeia  XXIV  borarum  spaiio  : 

adeumdem  locorum  siium  redit :  sol  ad  idein  pun-* 
ctum  aequinoctialis  diaraetri  peractis  IV  anniseodea 
temporis   momento   pervenit.  Quid  de  aeris,  terrsi« 


iummum,  t  puniri  8init(/i)  >. 

§58. 


Totura  igitur  iioc  nosiri  decretumde  peccalis  pec- 
catorumque  poenis,  id  quod  satis  paiefecisse  arbi- 
framur,  raaxiina  sane  gravissimoruro  errorum  raul- 
tiludiite  est  refcrtum.  Quos  de  iuiegro    sigillatim 

(o)  Schlu.i.<riis,  licel  (p.  xm  seqn.)  Scoii  scnten- 
Ir.ira  de  <  iiialo  H  de  peccaiorumpocnis  »  dcfenden- 
dani  suscepcril,  idroquo  de  indusiria  examinel,  illo- 


animantibus,  surculis,  herbis?Noane  siroiliter  sua' 
tempora  observant,  quibus  iii  foetus,  ilores,  folia^^ 
fructus  crumpuni?  —  Et  simpliciier   dicenduraj™ 
nulia   corporea  creaiura  esl  vitali  motu  vegciala, 

riiiu  laincn  errorum,  qui  a  nobis  sunl  ootati,  oe 
ullum  (luidcni  repcrisse  vidctur! 


85 


DE  YITA  ET  PR^CliPTiS  J.  StOTI.  -  PARS  II. 


86 


quae  non  aii  prwicipiuin  nioius  stii  reverialor.  Koc  A  perse  ci  muUiiilia  suniei  iransiU>ria,ioci!>leuipori' 


busqtie  siibjeclff,  generalionibus  ei  cornipiiontbus 
obnoxia  ».(V,  13-16.) 

§  65. 

Quaecunque  praeierea  super  illo  rerum  oirtninm 
rcdilu,  si  rein  generaUin  alque  uaiversc  speclamust 
memoraiu  digna  viileaiiUir,  Scotus  ipse  in  angusUus 
rcdacla  Iiis  veibis  exponit. 

<  Visum  csl  Ku!*is,  quasdam  thcorias  dc  redilii  eA 
fecluum  in  caiisas,  hoe  csl  in  raiiones,  in  qiiihus 
siibsistunt,  subjungere.  Cujus  iienun  reditus  triplex 
occurrebat  modus.  Quorum  primiis  qiiidim)  genera- 
liter  in  transmulaliune  totius  sensibiiis  crcaturae, 
qiiaeinira  hujiis  ntundi  ambitum  conliiietur,  hocest, 
B  oniiiium  corporum  seu  sensibus  corporeis  succum-' 
bentium,  seu  eos  prae  niiuia  sui  suhtililaie  lugien* 
tium,  coiisiderantur,  iia  iit  nnlluin  corpus  sit  intra 
textum  corporeae  naiurae,  sive  viiali  moiu  soliim- 
modo,  seu  occuUe  seu  aporte  vegtttainm,  seu  irra- 
tionabili  anima  corporeoqiio  seiisu  poilens,  qiiod  non  . 
in  suas  «ausas  occnltas  reverlatur.  Ad  nihilum  enim 
rcdigetur  in  bis,  quae  substaittiaiiier  a  c:r.isa  om^ 
nium  substilula  sunt.  Socundus  veru  modus  specula- 
tionis  suae  sedem  obiincl  in  rediiu  gencrali  t4)iiiis 
hiimanae  naturac,  in  Citristo  salvatae,  in  pristinum 
Buae  condiiionis  statum  ac  veiuii  queiidatit  paradi»^ 
surn,  iu  divinae  iinaginis  (ligniialcivi,  nicrito  unius, 
cujus  sanguis  communiter  pro  saiute  lotiiis  humani- 
tatis  fusus  est,  it:t  nl  neiiio  iiominum  naluralihiis  bo^ 


ipsuin  de  loio  quoquc  mundo  iiiicilij^enduin  :  linis 
enim  ejus  est  ipsius  priacipium,  qwod  appciit  el  qiio 
reperlu  cessabit,  non  ut  sulislantia  ipsius  pereat.sod 
Ut  in  causas  suas  rcdeai.  —  Simililcr  aniinae  ratio-, 
iiabilis  concepiioiies,  qt;od  artiuni  liberalium  exom- 
plo  probatur,  priiicipia  sua  repetuiii,  iii  quilms  liiiem 
moliis  sui  coiisiiluunt  :  priiicipiuiii  <]uippe  et  ruiis 
in  iis  omnibus  id  ipsiiiii  est.  !n  onniibus  iioininibns 
UDUS  atque  idein  appelilus  esl  esstiudi,  benc  essendi, 
perpetualiier  essendi :  etsi  oinnis  molus  naturaiis 
noii  desinit,  donec  9d  finem  suum  pervcniat,  quid 
naturam  humanani  sislcre  valet,  ne  ad  id,  quod  pe- 
lit,  perveniai?  Q:iapropler  eliam  dc  hiimana  natiira 
patei,  ad  Deum  ipsam  esse  redituram  >. 

§  62. 

<  Redibunl  auleni  omnia,  quae  ex  Deo  proccsse- 
ruiii,  eadem  via,  qua  processio  illa  esi  facia.  Quv^^m- 
adniodum  igiiur  prucessio  ea  fuit,  ul  omnia  a  snpc- 
rioribus  ad  inferiora  defluereiit  (cf.  §  54),  sic  ellam 
in  redilu  inferiora  semper  in  superioracoiivcrieniur. 
—  Non  enim  vera  ralio  sinit  superiora  inferiori- 
bus  vel  contineri,  vel  attrahi,  vel  absuini.  Inferiora 
yero  a  stiperioribtts  natnraliier  attrauitnlur  etabsur- 
|>eaiur,  non  ut  noii  sint,  sed  ut  iii  iis  pius  salventur 
ei  siiltsisUnl  et  untim  sint  >.  (V,  8.  20  ;  11,  5  seqq.) 

§03. 

I  Itaque  inferior^  a  snporioribus  absorbentiir  , 
non  ut  non  sint,  sed  ul  in  iis  plus  salventur  ct  stib- 
sistant.  Hiijus  rei  argumcnia  in  rcrum.,natura  inve-  C  „jg^  ;j,  quj|j,„s  comlitus  est,  privetur,  sive  benc,sive 


niuntnr.  Nam  nin|ue  aer  siiam  perdil  siibslaQliam, 
rum  totus  in  liimen  sulare  converiitur,  in  tantutn,  ut 
nihil  appareat,  nisi  lii.y,  cum  aliud  sil  lux,  aiiudae.'-. 
Mclailum  aliqtiod,  in  igtie  liqueraolum,  in  ignem 
cunverti  videtur  saiva  melaiii^ubstanlia.  Gadem  ra- 
tione  existimo  corporalem  subsianiiain  in  animaiii 
esse  transiluram,  non  ut  percat  qitod  sit,  sed  ut  in 
mcliori  esseutia  saiva  sit  >.  (V,  8.  '20.  od  ei  pas- 
ftitn.) 

Hoc  ^utein  eiiam  alque  ctiam  nobis  inciilcaiur, 
(  sic  inferiora  sempcr  a  superioribus  absorberi, 
ut  salva  maiieai  infciiorum  substantia  ».  (V,20.o9.) 
Hinc  qiioque  proffcto  coiiigas,   rcbsis,  quac  absor- 


malc  in  hac  vita  vixerit.  Ac  sic  divinae  bonitalis  et 
largilatis  inefifabilis  ei  incomprehensiiiilis  diffusio  iiT) 
omncm  humanam  naturam  apparebil,  dum  innullo 
puniiitr,  qiioii  a  summo  bono  manat.  Tertius  de  re- 
ditu  tlieoriae  niodiis  versatur  in  his,  qui  non  solnm 
in  sui)iim!tatem  nalurae  in  iis  siibstiiutae  ascensuri, 
verum  etiam  per  abundanliam  diviuae  graiiae,  qnae 
pcr  Chrisium  el  in  Chrislo  eieciis  suis  Iradeiur,  su- 
pra  omnes  iiaiurae  leges  ac  terminys  superessenlia- 
litcr  iii  ipsum  Deum  transituri  sunt,  unumqiie  4n 
ipso  el  cum  ipso  fuiuri.  Quornm  recursio  veluii  post 
quosdam  gradus  seplem  «iiscernitur.  Ac  priinus  erit 
mulalio  lerreni  corporis  in  motum  vitalem,  secundus 
vitalis  motus  in  sensum,  torliusseiisusin  raiionem. 


beanlur,  veram  ac  propriam  ox  causis  primordiali-  D  debiuc  ralionis  in  animum  :  in  quo  iinis  tolius  ratio- 


bu3  imperiilam  fuissc  substantiam,  quae  ipsa  sub- 
stantia,  rebiis  in  causas  suas  reverieniibns,  salva  at- 
qiie  incorrupia  manere  dic;Mitr.  Al  praecipue  inlihro 
quinto,  uuo  de  reruin  omnitim  re.diin  disputalur, 
aitera  iila  setiieniia,  quam  supra  jam  expiicavimus 
(cf.  I  50),  uberius  est  e.xposita.  Itaqiie  Iiaec  ilocen- 
Uir.  Qiium  non  ipsae  rerum  sul)siaiiiiae  ex  causis  in 
bunc  imindiim  iingeiuliim  pro(l;ixeriiit,  sed  ex  suh- 
Slaniiarum,  qiiae  iii  causis  rem:iiiserutit,  <  quaiitati- 
bus  >  iiic  mundus  fabricatus  aiqiie  compactus  sit, 
(  ipse  r:'ditiis  non  csl  sitl)siunliaruui,  quae  immnta" 
biliier  el  insoliibiiilcr  iii  se  pcriiiai.eul,  sed  quaUia- 
Itim  et  quanlitatum  aii<»n:iviquc  accidciitiiim,  qtiae 


naiis  creaiurae  consliluitur.  Pust  banc  veluti  quin- 
que  partium  nostrae  naturae  adunationem,  corporis 
videlicet,  et  vilaiis  molus,  sensusqiie,  rationisque, 
inleliecliisque,  ita  ul  aon  quinque,  sed  unum  sint, 
inferioribus  seinper  a  buperioribas  consummatis, 
nou  ut  non  sint,  sed  ui  unura  sinl,  sequeniur  alii  ires 
ascensionis  gradus,  quorum  nnusest  transitus  animt 
in  scieniiain  omnium,  quac  posl  Deum  suni,  ftecun- 
dus  scicntiae  in  sapieniiam,  boc  esi,  contempiaiio* 
nem  intimum  veritatis,  quantum  creatur:ie  concedr- 
tur,  tertius,  qui  ct  summus,  purgatissimorum  ani. 
uiorum  iii  ipsum  Deuin  supernaluraliter  occasus,  ae 
vcluti  if.comprclicnsibilisci  inaccessibilis  lucis  lciio- 


87  TilOMiC  CaLKI 

i)rae,  in  quibui  caiisae  omitluin  »  (Ijocesielecionim  A 
scu  «  deificaioriiiiii  )  «  abscoiiduntur.  Ei  luiic  i)o\ 
sicul  dies  iilutuii)al>iliir.  Iioc  est  secrctissiaia  iiiyste- 
ria  bcaijs  el  illuiiiinatis  iiiiolieciilius  iiieffabili  qiio- 
dam  inodo  apcrientiir.  Tiinc  perficlelur  oclonarii  ini- 
iiierj  veltiii  supiTnaiuralis  culii  perfeclissiina  soli.Ii- 
las,  in  ciijiis  lyjiosexlus  liiuiaiiir  F^snlinus,  ««  Psal- 
niiis  iJavid  pcr  ociava  D-.Ucsurreclio  quofjue  Doniirii 
i:on  aliain  ob  causani  oclava  die  facta  esl,  nisi  ut 
lieala  iila  viia,  qiiae  posl  sepl.-nariain  liiijiis  vilae  per 
septem  dies  revolulioMcin  csifiiiuia  posi  iniindi  con- 
sunirnationem,  inyslice  siguificareiiir,  quando  iiu- 
iiiana  naiura,  ut  praedixinuis,  in  suum  priiicipiuiii 
per  ocionariaiii  ascensioiiem  redilura  sil ;  quiiiariam 
qui;!e!u  iiiira  iialiirae  lerminos,  lernariain  vero  kU- 
perriaiuraliier  cisiiperesseiiiialiteriiiiraipsuml)euin,  B 
quainlo  qiiiitarius  creaturae  «uuierus  lernario  Crea- 
toris  adiiual.liur,  iia  ul  iii  uullo  appareal,  nisi  soliis 
Disis,  queniadniodum  iii  aere  purissimo  nilaliudnisi 
bola  iux  ».  (V,  59.  —  a.  V,  8.  !(}.  20-^1.  22.  25 
I  0.6.  Ox.  p.  254  ;  ad  qiiem  locum  trausfereudus  esl 
Jorijs  quidaui  lil».  IV,  14  (I.  1.  p.  194)  ],  50  [l.  1.  p. 
28n-i90],  57  [1.  1.  p.  295-294],  58  [l.  1.  p.  301, 
508-5(19].) 

£xp;)siift  Igii.ur  liac  ratione,  quale  sit  {ibrorum  de 
dirisioue  Kaiurae  aigumenlum,  super  disserendi  de- 
jiioustrandiqiie  via,  qiiam  Scoius  noster  in  iis  per- 
scculHsesl,  quumquidempioposiiiquaesiionis  argu- 
ii.euti  verbo  re.^ipexerimus,  vix  quidquam  amplius 
dicendiim  videiur.  Uanc  eniin  jam  in  ipso  horuin 
/iijronim  argisineiUo  evplicaiido,  ([uaniuin  necesse  G 
esi,  a  iiobis  pateiaciamesse  arliiiramur.  Nec  dissi- 
miiis  esi  ei,  quamin  libro  de  praedesiinatione  lia- 
beri  Viidiinws,  Muila,  quasi  per  se  vera  siui,  suraun- 
lur ;  muUa  aucloritatibus,  praecipue  Pseudo-Dionysii 
ei  i^scuilo-Maximi,  firmaniur  :  ex  iiis  stsbiiide  nova 
quaedam,  «uuc  salis  sublililer,  modo  ciiam  iae- 
piius,  raiiocinando  efficiuutur.  Qua  re  cum  facttim 


PUjEFATIO  u 

sit, ut  haec  pUilo^opliia  ac  iliculogia  leio  sinl  iiibiil!>a 
quaedam,  pcrpelU9  opiitionis  errore  coiilicla,  illud 
profecto  iiocesse  fuii,  eliam  ipsi  Eris^enae  aliquando 
iii  mentem  veuire  ,  qtiam  sibi  adversaienlur  u<>n 
soluin,  quac  coiiiuiuni  omniiim  conseiisu  vcra  esse 
crodercnliir ,  sei!  ctiam  quao  doclriua  Christiana 
projiOiieret.  lloc  atitcm,  siniu!al(|ue  animadverlit, 
liihil  anliquiiis  liabct,  ({iiain  ul  atl  snae  diacipiiiise 
pl.iciia,  quaecuuqne  ipsi  coulradicaul,  accommodel. 
Aiijue  liac  in  re  mira  profecto  aric  excellil.  Per- 
multos  enim  sacrac  Scriplurae  locos,  pcrmulia  do- 
cirinaeCbiistianae  capita  lam  misere  vexavil,  dis- 
cruciavit,  ea  turpitudiiiis  specie  poHiiil.ut,  qui 
eorum  adspecium  ferre  pos->it,  vix  esse  putemus 
qiiemquam.  Sed  liacc  liaclcuus.  Quum  res  ipsas  p!u- 
rimis  explicaverimiis ,  dc  rcbiis  islis  paucissinia 
suniciaiit. 

Qiiicunquc  igiiiirhanc  aUerani  scriplionis  noslrae 
pariem  saiis  magiia  cum  diligentia  examinavcrit,  is 
ccrle  ad  propo.sili  quacsiionis  argumenti  verba  : 
<  An  ei  qualeiids  J.  Sc.  Erigcuae  liber  de  divi- 
sione  Naturae  ei  cnm  recta  ratione  et  cum  doctriiia 
Chrisliana  coiiseiitial  i,  hoc  fespoudeudum  esse 
coucedel,  ilium,  quem  diximus,  libriim,  si  lotu;n 
ipsiiis  argumeutum,  tolam  ipsius  disciplinam  atquc 
iiidolem  respicias,  uulla  ex  parie  aut  cum  recta  ra- 
lione,  aul  cum  doctriiia  Christianaconsentire,  alque 
optimo  jure  ab  lloiioi  io  lU ,  Pontifice  Maximo  ,  ul 
»  scatentem  vermibus  haereticae  praviiatis  »  ess(i 
damnatum.  Nam  pitetenpiam  quod  ei  alitid  agend«» 
et  dala  opera  apertissimum  docel  pantheismiiui , 
illum  videiicet ,  qtiem  emanativum  ,  «luod  vocant, 
syslema  sequitur  ,  ctiam  hoc  comniisit,  ul  piures 
easdemque  gravissimas  docirinae  Christianae  partcs 
ad  panlheismi  istius  decreta  miserrime  depravave- 
rit,  et  eo  iisque  mutilaverit,  ut  ne  viiae  quideTi 
usui  masiRia  iude  damua ,  non  redundare  non  po»- 
sint. 


TmMM  GALEI  PRJEFATIO 

KDITlOfilS,    CUI   TITIJLLS  : 

JOANNJS  SCOTl  ERIGENAE  DE  OIVISIONS  NArilllAE  lihri  quinque  Jiu  demlerati.  .ic- 
cedil  Appendix  cx  Ambiglis  S.  MaximiGrucce  d  Laliue,  Osonii,  e  Ificatro  Schelduniuno, 
anno  IrlDCLXXXI. 


{Puq.  ui.)  Ad  sopieiidas  conlvoversias.  quae  de  D 
Joanne  Ertgena  eju.sque  scriptis  exoriae  suul  se- 
cuiis  piacicriils,  consuUissimuju  viris  dociis  vjsum 
eii.eos  ipsoa  libtos.  de  quibus  canieiid^ihaLur,  in 
hxQAiXi  edere  :  ila  ilc-iuuin  ,  quasi  labidis  prolatis, 
Ith^rioiem  cjivis  tt  expeditioieru  judicaniii  fino 
faouiiaiom. 

Scripsit  Kri^v:.i.i..  :'i/^5Ui  iliticit:.!:  i  el  1'arduli  iqui 
tiinc  in  •oliiis  uiuivum  celebr:;  ,.,:;ji' oi)  crudiiio 
neiu    y»    .•<auriilou;n ),   aav.u.sus   v^^io.scii.^iicuut  </.- 
PraniL*:-tiim\one  iibrtim.  Varia  .idinodutn  d*?  eo  iibrc 


pro.^^erebaiit  judicia  istoruui  teniporuui  viri  eccle- 
siastici.  Qui  p.uiio  acuiius  dc  hac  re  judicarc  sibi 
videnlur,  dinnii,  Scoiiadvcrsarios  nou  eum  oppu- 
guasse,  sii.i  HincMiaiuiu  per  eju.s  lalcra  peiivisse. 
Coepii  opiis  illud  aptid  p.iucos  compareie;  iino  pcr 
iiov<mjdecim  i:iuium  capitula  aliqiiaiilo  leMiporu, 
()j::ie  iniuiici  cxcerpserani ,  ciicumforebstur.  Fcris 
iil,  lit  in  rcbus  oliscuris  pliira  veris  iuiagineuiiir. 
<i.^cpt?i-unl  igitur  tmiiii  suspicari.  doio  ii-alo  agi  cum 
LVi.UCua ;  (icsis  criiiiiiMbus ,  cl  lal.-.^  iuvidi;;  liomi- 
te<T'    opprcssum    fuisse    'ini-ieb.inlur.    Ntr    f«w»n 


aa  IN  LIERUM  DE  OIVISIONE  NATUR.f:.  ,  90 

querelae  islae  prius  habiiiirac   vidcbatitur ,   qii;uii  A  iioiKiiim  saiis  aiilii  liqMei.  Ccile  .-vmimanl  iesi«s  fid«j 


iiilogriiiu  opiis  prodirct.  Alqiie    illiul   l.iiKleiii  emi 
scruiit  ii,  qui  libciilius  leiiebris  (laiiui;i.-»soul. 

1'Jcui  Jo.innes  Erigena  conipobtiit  opiis  ile  Eucltu- 
riillu,  jussu  Caioli  C;ilvi.  Conliniio  dc  lioc  qiioque 
sciipio  in  p:irios  iliiin  est.  Post  nnnos  ducenios  li- 
ber  Scoli  inroiicibiis  lig:iis  iisliil;iliir.  Qii;»cris  qiKiia 
ob  reiii?  Vincciiiius  Bclliiacensii  insi»eciilo  dociH- 
i!;ili  responilel,  qiioni:un  Berong^iiius  Scoliinj  ui- 
niiuin  ailiiiiralus  esse!.  Punilis  ingeniis  gliscii  aucio- 
ril:is  :  cxsiiiicto  isio  libro,  uiagis  niagisque  <le  eo 
di.ssiilia  crevenini ;  per  seciila  fcre  noveni,  suspicio- 
nibu«  cl  obsciuis  dubiisque  conjecliiri.T  serra  isia 
Irahitur.  Hxiii  Umdein  liber  ille ,  sub  Halramni  no- 
fnlne,  ut  aliqui  conienduni.  Quid  luni  posiea? 

Tum  veoii  posuere,  onumque  repeule  rescdU 
Flaius. 

Neque  enim  lam  sacei-,  aul  horribilis  iste  libcllus 
e&se  dc|)rciicudilur,  modo  absil  nialignus  inter' 
pre».  Iia  nou  mavinias,  quao  ma>.imae  suni  inler- 
dum  irae,  injarias  faciunt. 

( Pag,  IV. )  Oiu  muUumque  lilleraii  viri  qiiae- 
siveruiU,  ubi  geiJtiHiu  lalereni  libri  ntpi  yvff.wv 
ftf/iMrjuov,  quos  Joannes   idem  coinposuisse    perhi- 


dlgiii,  Fioruni  lios  libios  (!/>]) nivais^ ,  ul  f;tcilius  pos- 
s.H  coiifiJtarc.  lllud  uniiiii  scio,  nittil  (jiiicquani  a  me 
scifnicr  cl  priidonler  liiisse  inui;iiiinri,  inepuui,  Sco- 
licus  pulles ,  nubilmioiies  ,  errc^ies  ,  lap3U.<J  oinnes 
oninis  geiieris ,  quos  invcni ,  reiiqni;  non  ad  lio- 
ininis  inramiam  ,  sed  ad  meaiu  lidem  conteslan- 
dani. 


De  opere  inierim  isto  non  iiitfrpoiiarti  auclorita- 
•  icui  nieain,  quae  plaiie  nulla  osse  dfcbet;  liberuni  el 
iiitegruin  volo  esse  legenliuni  jiidiciuin.  Cuiu  li;;ec 
scribcrei  lCrigena ,  de  Graecis  non  admodinu  anii- 
cubiiiter  seiitiebani  Laiini.  Piioiius  caliiedram  Coa» 
Sianlinopoiilanam  tenebat.  Nicolaus  I.  cncyclicas 
ad  Gallos  scripserai,  ad  refcilendos  Graecorum 
i^  errores.  Mocuil  aliena  invidia  Joanni  iioslro.  ideuque 
wahts  luerces  oblruderecredebatur,  quoniam  Grae- 
cus  suos  subinde  crepabal.  Enimveru  si  rairumsen' 
tenliis  iia  utaiur,  ac  ipsiinsuis  scripiispostierunl-;  si 
fraus,  si  siropba  ,  si  paralogismus  oaiuis,  si  crypsis 
improba  liuic  viro  abfuerit ;  videiint  ii,  qui  in  eo 
damnani  id,  quod  in  illis  Pairibus  aui  probaul  aut 
dlssimulanl  *.  Porio  palrociniuin  ei  commodare 
videtur  argumenlum,  quod  Iraciat,  lubricum  illud 
betur.  Certe  Hisioriae  Anglicanae  scriplores  illud  quidem  et  subiile  Graeci  Trtpi 'Apx^ii  dicunt;  in 
opus  ioiigni  laude  exluleranl ,  el  praedicarant  pro-  *l"o  excolendo  quis  esl  sive  Graeconuu  sive  Laii- 
pter  perplexiiatem  quaruiudain  quaesiionum  tolven-  tior\km,  qui  nou  aliquid  Iiumanilus  passus  est.  Et 
dam  bene  utilem,  Q,\yi  haec  salivam  non  moverinl?  fac  permulia  ease,  quae  deiicalus  quispiain  iu  hoc 
Qiiis  non  accendiiur  desiderio  videndi  Joannis  illius,  scriplore  desidcrare  possii;  cerle  quidem  nec  bumi- 
qui,  ul  Helias  apud  Judaeos ,  vel  Agapius  apud  ^^'"  menieiu  erga  Paiies  Ecclesiae,  nec  piain  erga 
Graeccs ,  Svff6JT>jg6/wv  unopmv  nodos  lam  feliciicr  ^  Deum  desiderabil.  PotuU  ergo  errare,  liaerciicus 
tolvil?Hinc  non  nemo,quasi  ingemiscens,»  si  revixe-      «sse  noluil.  Sed  nec  Erigeuae  viiam  nec  apologlam 


rit  iUe  liber  Scoli  » !  AUer  auiem  de  libro  nunquam 
viso,  (  irislia  ei  dura  omnia ».  Ecce  igiiur,  0  boni ! 
•desi  corain ,  quem  quaeriiatis.  'Hxu  vex^uv  xsu- 
6/i«v«  >!ftl  ffxoTov  7ru),«c  Xtrwv.  Verum,  e  sepulcro 
musciialus  an  eliam  cicalrices  adferal  Flori  Pru- 
denlit  Galindonis  (uli  Hector  ille  Achillis  vulnera), 


scribere  decreveram  ,  uuUas  ego  ejus  lites  meas 
faciam.  Nuuquam  mihi  conieudendi  fuU  auimus,  ucc 
otium  nunc  quidem.  Qui  igiiur  pUira  de  Joanne 
Erigena  scire  cupiat»  teslimonla  de  eo  legat ,  quae 
infra  digessi ,  maxima  ex  parle  hj^ieDus  a  nemine 
producia. 


TESTIMONIA   ALIQUOT  VETERUM 


DC   JO>NNE   SCOTO    ERIGESIA. 


{Pag.  T.)  Prudeniius  Tricassinut  in  libro  suo  adver- 
sus  Joannem  Scolunu 

t  Te  solum  omnium  aculissimum  GaUiae  iransmi- 
tit  Hibernia  >.  Ironice. 

Pardulus  Laudunensis  episcopus  de  Joanne  Scoto. 

I  Scd  quia  haec  inter  se  valde  dissentiebaut,  Sco- 
tHia  illum  qiiL  esl  m  paiaiio  regts  [CaroU  Calvi] 
Joannem  nomine  scribere  coegimu^  ». 

Ex  hisioiin  Episcoporum  Antistiodorensiuin. 

^  «  Humbaldus  Cameracensis  iiberalium  ariium 
Studii^  apprime  inslructus.  Joannis  Scoti,  qui  ea 
t«;mpe.staie  per  Gallias  sapicntiac  fundebat  radios, 
fecxus  pcdiseqtius,  cujus  (^tsciprmalui  loiigo  terapore 
inl\9erei.s«  divina  simul  et  l)uiTK4na.  .  .  didieit  >. 


D    Ckronieon  anonymurti  apud  Chesnium,  tomo  III, 

I  Hogaiu  Aelfridi  Joannes  Scotus  redUt  a  Frnucia^ 
ubi  erat  cum  Carolo  Calvo  >. 

Rogerus  Wendover  in  Chronico  ad  annum  8S3. 

i  Anno  883  venit  in  Angliam  magisier  Joannes 
Scotus,  vir  perspicacis  Ingenii  >, 

Ex  VHa  Grimbatdi  abbatis  per  Goicelimn,  ut  DiUeiuTf 
aerifjta. 

I  Aelfridu»  lex  consiliO  Elitrcdi  ijrchicpiseopi 
Cunluariensis  oratorcs  uiisii  a;^  mouastcriuMi  S.  Bcr- 
lini,  de  accers^ndo  Grimbahlo,  inier  (]uos  pre-ibyier 
Joannes  et  Assertua,  virrerudUissUui  et  vtvacis-simi 
ingenit,  pr«ceUeI>anti. 


*  Haud  immcrilo  damnari  aut  improbari   Scoti  nostri  falsas  doctriuas  ,  jam  tx  iis  ,  quac  iu  coiu- 
lueniaiione  snpraposita  dispuiaiilur,  salis  Uquel.     A!«imai>y.  Eoit. 


. 


91 


TIIO!H.€  (;AL,£|  rR.EFATlO 


9§ 


Annaies  liidenXii. 

<  Anno  Doininioe  incarn:Ui<iiiis  88f>,  r.inio  sociuiiio 
aiivenUis  S.  GrinibaUli  in  Aiigliani,  inroepta  esi  Uni- 
versilas  Oxoniae.  .  .  iu  S.  Thcologia  legtnilibus  S. 
Neoto.  .  .  ft  Grimbaldo.  .  .  in  granmuitica  voro  et 
riielorica  Asserio  nionacho.  .  .  in  (iialeclica  voro  ei 
miisica  ei  anllinieiica  Joanne  inonaclio  Menevcnsis 
Ecclesiae ;  in  geomelria  et  ysinjnoinia  (ioceiue 
Joanne  monacho  el  collega  S.  GriiubaliJi  ». 

Wiilielmus    Malmesb.  in  lib.  v  de  Pculi(icibus  ine- 

diio. 

*  Hujiis  EUVedl  lenipore  veiiil  in  Ariglian»  Joaiines 

Scolus,  vlr  piTi^picacis  ingenii  el  nuillae  facuiKliae, 

qni   diKinin,  relicla  palria,    Frar.ciain    :u\  Caroliiin 

{laiviiin  iraiisieral,  a  qno  inngna  ilignalioite  su.,ce- 

plus  liiniiliarimn  partiiini  hai)ebalur,  uaiisigebyli|uc 

enm  eo  lan»  seria  ([nani  joca,  iiKUviiliiiisqiic  comes 

ei  mensae  el  cnhiculi  erai.nniltae  faceliac  iiigeniruine 

leporis ,   qnornni  exenipia   hociie(]iie    consiani,   nl 

siint  isla.  Assederal  ad  inensain   contra   llegein  ad 

aliain  taiinlaj  pariem.    Pro(^edeni)bus  |'.oc(jlio  con- 

snniplisqne  lercnlis,   Carohi.s  fronle   iiilariori   post 

(jnaulam  alia  ciim  vidissel  Joannein  {[uiddam  focisse, 

qiiDdGallicanain  {Png-  vi)  comiialem  oJlenderel,  ur- 

bane  increpnil,  el  dixit  :  Quid    dJslat   inier  Soitnm 

«:t  Scollnni?  Uetnlit  ille  solenne  couvilium  in  ancto- 

rcm,  et  respondit :  Tabula  tanlum  :  inierrogaveral 

i\'X   de  morum  difTcrenli  sludio,  responderat  Joan- 

licsdeloci  dislaine  spalio;  nee  vero  rex  coinniolus 

csi,  (jiiod  miiacnlo  scientiae  ipsius  captus  adversus 

inagislrnm  iiec  eiclo  i.isurgere  veilel ;  sic  eum  usi- 

i:iie  vocal)ai.   Ilem    ciim  regi   convivanti    minisler 

patinam  obiulissel,  quae  duos  pisces  praegrsmles, 

.'idjcclo  nno  minusculo,  coniinerei,  dcdii  ille  magi- 

tiro,  ut  accnmbentibus  duobus  juxia  se  clericis  dc- 

jiariiretur.  Eranl  illi  giganleac  molis;  ipse  «>erexiJis 

corporis.  Tum  qui  sempcr  aliquid  honesii  uivenie- 

hat,  ut   laeliiiam  coiivivaniium  excitarel,  rcieniis 

sibi  duobus  majoribns,  unun)  minorem  duobiis  dis- 

tribiiit.  Argucnti  ini({^uitaiem  parlilionis  logi ;  imOt 

inqiiit,  heue  feci  cl  aeqne;  iiam  hic  ost  unus  parvns, 

de  seilicens;  et  (hios  grandcs,  pisces  langens.  hem- 

que  ad  cos  conversus  :  llic  sunl  duo  n>agni  clerici 

immensi,  ei  unus  exiguus,  piscem  nihiloininus  lau- 

gens.  Carol!  ergo  rogalu  Hierarchiam  Dionysii  Arco- 

pagiiae  in  Latinum  de  Graeco,  verbumc  veibo,  Irans- 

tidil.  Qiio  lil,  ul  vix  intelligalur  lalina  iiUera,  quae 

voluliilitaie  magis  graeca,  qnam  posilione  conslnii- 

inr  iipstra.  Compoauii  eliam  librum,  qiiem  peri  pby- 

sion  .Mciisimi,  id  esl,  de  iSaiurae  divisione  lilulanl, 

propter  peiplexitalem  quarundam  quaeslionum  sol- 

vendam  beiie  nlilem,  si  tamen  ignoscaiur  ei  in  qui- 

linsdam,  (luibns  a  Latinornm  iramile  deviavii,  dum 

in  Graeiios  acriler  oculos  inlendit.  Qiiare  el  i.aeieii- 

<-.ns   puiatiis  esl,  scripsil(jnc  conira  enm  qnidain 

Florus;  sunl  enim  revera  in  iibro  peri  physion  per- 

pinrima,  (juae  nisi  diligonler  discnlinnlnr,  a  fii!c  ca- 

iholiconim   alihorrentia  vidcantnr.  Hiijus  opiuionis 

pariic.eps  fui*se  cognoscilur  Nicolaus  papij,  qui  ail 

in  episioia  ad  Caiotum  :  <  Uelatunt  csi  aposlolnlui 

<  nostro,  quoJ  opus  H.  Dionysli  Areopagifac,  quoii  de 

<  divinis  nominibns  vet  caelestibns  ordinilius  ^raeco 

<  descripsit  cloquio,  quidam   vir  Joannes,  genere 

<  Scolns,  nnper  in  Latinum  transiulerit,  quod  juxta 

<  rnorem  nobis  miiti  et  nosiro  judicio  debuit  appro- 
I  barl,  praesertim  cum  idem  Joannes,  licel  mullae 

<  scienliae  e&se  praedicetur,  olim  noti  sanc  sapere  in 

<  quibusdam  iVequenti  rumore  Uicalur  ».  i*ropler 
hatic  ergo  infamiam,crcdo,  taeduit  euuiFranciae,  ve- 
niique  ad  Re(;eu)  Aelfredum,  cujus  muHificeiilia  il- 
lectus^  et  magisierio  ejus,  ui  ex  scriptis  regis  iniel- 
lexi ,  ftubliinis,  Mekiuni  rese.dil,  ubi  posi  aliqnot 
aniiot»  a  pneris,  quos  doccbal,  grapiiiis  perforains, 
animani  exuit  lormento  gravi  ci  accrbu,  ut  duni 
iniqnitas  valida  el  manus  innrma  saepe  fruslrareiur 
ci  sacpe  impeieiet,  atnaraui  mortcm  obirel.  Jacutt 


A  aliqnandin  in  bonorabili  .scptdtura  in  lieati  Lanrenth 
ucc1esia,qii;io  fsi(M'alinfaiulae  caedis  conscia;  ^e.l  uhi 
divinii<;  favor  niuliis  nodihus  su[ier  enin  iiiceni  in- 
iiiilsii  igncain,  ydmoniii  nio:iaciii,  etim  in  ii!:ijoretn 
ecclcbiani  tiansluicnmt,  ci  ad  sinisiram  allaris  |0- 
neiiies,  liis  mariyriiim  cjns  versibus  psfcdicavc* 
rniii  : 

Condiliir  liocnimulo  baiicliis  sophislii  Joi»niies, 
(,li)i  cfil;i(Ub  erai  jijm  vivens  (joatn.iie  miro; 
Marlyfi«>  tanucin  l^lKiili  coiisccn.lere  r-  Riiur»., 
Quo  nieruit,  regnanl  cuncti  ptr  secula  saiicu. 

(Pflj/.  vii.)  Idem  WUlielinus  in  eodem  libro. 

«  Tiiraldo  sui  sliuitns  esi  Warinus  de  Liru  mona». 
cliiis.  .  '.  Is  ciiin  priiiiuin  acl  i.bL'a'.  ani  [.Malinsb.]  ve- 
liil,  anicc-essoruin  lacta  parvi  pcnJens.  lyplio  qno- 
dain  et  nausea  jergaj  sanclorum  coriwiar-iiiiebatMr; 
ossa  deniqne  sanciae  memoriae  Meiidnlphi  i?l  <oi6- 
lonnn,  (|ui  olim  abbales  ibi,  posleaque  in  plurllju» 
«  locis  aiitislites  o!)  jeverentiam  palioni  sui  Ahielmi 
**  .«e  in  ioco  tumulalum  iri  jnssissfiit,  quos  antiquitiis 
veneranda  in  liuabns  lapidcis  craieiis  e.t  nira<[(ie 
paitc  altaris,  disposilis  inter  cnjnsqiie  o?sa  ligneis 
iniervailis,  reverenier  slatuerai.  Haec,  inquam,  oin- 
nia  pariier  conglobata  velai  acervum  ruilernm,  ve- 
iul  reliquias  vilium  manci|)iorum  ecclesi;ie  foribn» 
alienavit.  Et  ne  ([uid  impudenliae  deesset,  eliam  S. 
Joanuem  Scotiim,  qneui  pene  pari,  qna  S.  .\Ii!ei- 
inum,  veneraiione  monacbi  colebani,  extulii.  Hos 
igiinr  onmes  in  exlremo  angalo  hasilicae  S.  Michac- 
lis.  .  .  inconsiderate  occiili,  lapidiitusqiie  pntfciudi 
praecepil.  0  leinpoia,  omoics!  qnis  digno  impro- 
perio  lantani  proscquaiur  audaciam  »?  cet. 
Idem  ex  Codice   Tliuaneo  ms., 

i  Peiro  suo,  Willehnus  suus,  divmae  |)IiiIosopliiae 
participium  t. 

i  Fralernae  dilectioni  morem,  frater  amantisime, 
geris,  qnod  me  lamaniua  consuliaiionc  digiiaris.  Esl 

r>  enim  praesumlio  cariiaiis,  quod  me  laiiio  mnneri 
noii  iii<parcm  arbiiraris.  Praecipis  enim,  nt  iniltam 
in  lilleras,  nndu  Joaniics  Scolus  oriumius,  ubi  de» 
fiinclns  fnerit,  ([nem  auctorem  libri,  qni  «spifJvttM 
vocalur,  communis  opinio  conseniit .  simulqne  quia 
de  libro  illo  sinisicr  riiinor  uspersit,  brevi  scrijito 
elucidem,  quae  potissinunn  lidei  videantnr  adversari 
caiholicae.  Et  priunim  quideni,  nl  pulo,  probc  fa- 
ciam  ,  si  prompie  cxpediam ,  quia  ine  lalium  reruiii 
verilas  non  laleal  :  aiterutn  vero,  ut  hominem  orbi 

.  lalino  meriio  .scientiae  nolissimnm,  diuqne  viia;  et 
invidia  defunciuni,  in  jus  vocein,  aliius  est  quaiu 
vires  mcae  spirare  audp.ani.  ^'am  cl  ego  sponte  te- 
fugio  summorum  vironim  Idjoiibus  insidiari ,  qnia, 
ni  qnidamait^^itiniprobe  facit,  qui  in  alieno  libro  in- 
geniosus  est  »».  Quapropier  pcne  fnit.  ui  jussis  tain 
iniperiosis  esbcm  coutrarius,  ntsi  jamdndtim  consli- 
tissei  animo,  qnod  vobis  in  omnibus  deferrem  ,  ui 
patemi  grur!.-isi!no,  in  his  eiiain,  quae  onerarenl 

p.  fioniein ,  (}uae  esseni  poiioris  mei  pei  iculo.  Joannes 
igilnr  cognomenio  Scolus  opinanles,  (!.uod  ejus 
genlis  fueiil  indig«na  ,  erroris  ipse  argnit ,  qni  se 
Heruligciiain  in  tiinlo  Hierarchiiie  inscriiiit.  Fuil 
sulem  gens  Hcrnlornm  quondam  poieiiiissima  in 
Pannonia,  quama  Longobanlis  penc  delelaiu  eoruu- 
dem  prodjt  historia.  Uic,  relicta  patria  ,  Fram  iani 
»d  Carolum  Calvum  venit,  a  qno  magna  dignaiione 
susceptns,  familiarium  parlium  hahebatur,  iransige- 
i>aique  cum  eo  (ut  aiias  dixi)  tam  seria,  quam  jocii, 
individuusque  comes  tam  mensae ,  quam  cubicnii 
erai :  nec  nnquam  inier  eos  fuil  dii>sidium ,  quia 
miraculo  scicniiae  ejus  rei;  c^jptus,  adversus  magi- 
sirum  (iiiamvis  ira  pracproperum  ,  nec  dicto  insur- 
gf!re  vcllei.  llegis  ergo  rogatu  UierarcUiam  Dionysii 
deGraeco  inLalinuoi,  de  verbo  verbuni,  transtulit, 
<|uo  fii,  nt  vix  inieliigatur  Latina  ,  quae  vdubilitale 
inagis  grueca,  quani  pof^iiione  construilur  nosirti. 
Composuil  ot  iibrutn,  qne.ni  ntoi  ^iu^nv  fiepiff^ow,  iii 


03 


IN  LIBRLM  Dli  D!V!S»ONi:  .\ATLf\/C. 


04 


esJ,  de  Nainrae  divisione  liiulavji,  pro|jter.tiu;irmi-  A  i^on-  '•'>•)  Joltunnes  fijke  iu  libro  de  Jiegibut  Aiujlo 


daiii  pcrpifxarum  quaesiionimi  soli.'r"Oiiem  boiic  iiii 
^tni,  si  lameii  igiioscalur  ei  iii  qiiibiisdaiii,  qiiiljiis  a 
Laliiioriim  liamiu-  tleviavii,  (liim  iii  Giaecos  iiiiiiiiiiu 
rculos  iiilemlii.  Fuil  iiuillae  (/'«■/•  viii)  lci  litmis  el 
ciiiiosae,  atris,  seiJ  inelcgaiilis,  uliiixi,  ail  iiileipre- 
lamliim  scienliae ;  (|iioil  eum,  ut  viubis  Aiiaslii!>ii 
ll<i!iiaiiae  Eccb.siae  bililiolhecarii  lo(iuar,  iioii  cgisse 
aliam  ob  caiisani  existimo,  iiisi  (jiiia,  cum  essel  liu- 
iiiiiis  spirilii,  iion  praesumsil  verbi  pioprii-Uaiem 
tlosercre,  ue  arKpio  iiiotJo  a  serisus  veriiaie  tfeciiieret. 
Doctiis  ad  iiividiam,  ul  Graeeorum  peiiisequiis,  (|iii 
iiiiiila,  qiiae  iioii  recipiaiil  aurcs  laiinae,  libris  suis 
asperserit :  qiiae  uoii  igiioraiis  (luam  iiividiosa  lecio- 
riiiiis  essent,  vel  sub  peisona  eolioiuioris  sui,  vel 
siib  pallio  Graccorum  occiiiebal.  Qiiapropicr  el  hae- 
relicus  puiatus  esl,  et  scripsil  contra  eum  quidam 
Florus.  Suiil  enim  iii  libro  Ttc/Jt  (f.-.iffi&)v  perpiurima, 


Siixonum, 

t  S.  Griii.ltatdum  aliosque  ctimillo  per  legaios  [Al- 
fridusj  adscivit;  pliircs  tlc  Alcicia,  el  iiliiiiiis  terrae 
iiiiibiis,  qiios  scieiiiia  polliMx*  iiovii,  >ti  re^iiiim  suuiii 
allicieiis,  lioiioribus  ampliavil  i. 

Johannes  Ihssm  in  libro  de  liegibus. 

i  Uex  Alvrcdiis  S.  GrimbaMiim  Flandrensem  mo- 
naclium  de  monasteiio  S.  1] 'rtiiii  ,  ciim  eoiisociis 
Joamio  ei  Asseiio,  ei  JtKiniiem  Wailensem  a  nit>- 
naslerio  S.  David  bibi  niiivit  i. 

Joluinnes  lie  Triieniicni  in  liuru  de  St:nj)loiibu5  eccla- 

siusiicls. 

t  Jo:tiiiie»  dicius  llri;^ena  .  inoiiaclins  iii  divinis 
Scriptiiris  ducliis,  el  in  discipliiia  seculariiim  liiio- 
rarum  erudilissimus,  Giaeeii  el  Laiiiiu  ad  plenuni 
inslruclus  eiotiuio,  ii.geiiio  subliiis,  j>iriiionc  coinpo- 
silus  >,  etc. 

M»  in  libio  II  de  Scripioribus  Uri' 
lunnicis. 


quae  inulioriim  aesiim.iiione  a  lide  catliolica  exor- 

liiiare  videantur.  Hujus  opinionis  cognoscitur  iiiisse  n  """"  ''  "'7 

Nicolaus  papa,  qui   ail   in   Epistola  ad  Carolum  :  "  •'o''"""^'*  i«'««a 

«  Kelatum  est  Aposiolalui  nostro,  quod  opns  beati 

«  Dionysii  Areopagitae,  qiioJ  de  divinis  nomiiiibus,  «  Aelfridus  Plt^jgmuiidiim,  Weiefridum,  Asserium, 

<  velcaelestibusordinilJus,graecodescripsileloquio,  Alenevcnsem,  Grimbaldum,  Jo.oinem  ntonaclium  e 

(  quidam  vesler  Joaiincs ,  generc  Scotus,  nuper  in  Saxonia  iransmariiia  oriuniUim,  Joaiiueiii  Sctil-iim, 

I  Latinum   kiansluleril ,    quod  juxta  morcm  iiobis  qui  Oionysii  liii^rarcbiaia  inlerpreiaius  esl,  in  preltu 

c  iiiitli,  el  nostro  debuil  judicio  approbari,  praeser-  liabuii  ei  familiaritale  i. 

t  liin  cum    idt^m   Joannes,  licei  muliae  scieiitiae  Alque  haec  suntea  lestimonia.quac  mihi  visa  sunl 

«  esse  praediceiur,  olim  iion  sane  sapere  in  quibus-  ...       ,         ,               ^.             ,    . 

«  dam  frequenti  rumore  dieeielur.  Ilaqiie  qiiod  ha-  cerlissimc  hunc  Joaiinem  bcotum  .lcsiguaie.  Quae 

«  ctenus  omissum  esl,  vestra  industrja  suppleal,  et  vcro  Uuieus  de  linjus  patie  Palriao,  de  peregrinu' 

«  nobis  praefalum  opus  sine  uUa  cuncialione  :nitial ..  Hone ,  qua  Aihcnas  poiiil ,  de  luira  in  linguis  Onen- 


Propter  hanc  ergo  infamiam,  ut  creiio,  laeduii  eutu 
Fraiiciae,  venitque  Angliam  ad  regem  Aelfredum , 
ciijiis  munificentia  illecius,  ct  magrsierio  ejus,  ui  e\ 
ficriplis  ejus  iniellexi ,  subiimis  Alalmesburiae  rose- 
dit.  L'bi  posi  aliqnot  annos  a  pueris,  qiios  docebui, 
graphiis  pcrfossus,  aniinam  exuit  tormeiilo  gravi  et 


talibus  perilia  scripsii,  nullain  iipiid  me  lidem  impe- 
traiit.  (Juoniani  auifiii  cogiiomen  illiut  Lrif^en.i,  qiiod 
Joaniii  noslro  iribuiiur,  iiunduiii  s;ilii> ,  ol  inihi 
videtur,   inlelligilur,   promam   uieas  de  co  conje- 

accrbo,  ul  dum  iiiiqiiilas  valiJa  el  manus  infirnia  p  cturas. 

«aepe    ffnslrarclur   el  saepe  impeierel ,  amaiam  ^      Qtiod   igiiur  aii  Gulielmus   .Malmesburiensis  in 

•iioriem  obirel.  Jacuil  aliquandiu  in  eccle.ia  illa .      Episi^i^  superius  allata.  Scoliini  se  appcHasso  llern- 


Snae  fucral  inlioncstae  caetlis  conscia;  sed  ubi 
ivimis  favor  iniillis  noctibns  super  eum  iuc.ein  iir- 
dulsit  igneani ,  adiiioniii  nKmachi  in  luajorem  eiiin 
iraiislulerunt  ecclesiam,  el  ad  sinisirain  allaris  posi- 
tum,  his  praedicaverunt  vcrsibus  mariyrem  : 

Coiiditus  boc  tumulo  s?Dcms  Soiiliisla  Joamie?, 
Uui  diuius  eral  viveti.s  jarn  dogin.ite  iiiiro; 
IWariyrio  tandein  nieruil  conscciulere  cat-lum, 
(|uo  semper  cuiicti  reguaui  per  secuh  saucii. 

«  Scd  ct  Anastasins  de  insigni  s.Tnciitale  adhiic 
vivcrtlem  collaudai  his  verbis  ad  Ciuoliim  ;  i  iliian- 
«  dumquoquc  esi,  quomodo  ille  vir  barbarus ,  Joan- 
«  nem  dico,  ille  qui  in  linibus  muudi  posilus,  qu^inio 
«  ab  homiiiiluis  conversatione,  laiito  credi  poluii  ir'>u:>ni-  yni^  «< 
«  allerius  linguae  dictione  ionginquns,  talia  iutelleclu  i\  tionibus  gentiuu 
«  capere,  in  aliumqac  linguam  iransferre  valiierii,      ^es  vocal. 


ligenuin.in  liiiilo  Uiernrcliiue,  ii.ui  faeile  prn  vero 
admiseriiii.  Omnes  eniin  Codices  AIss.  uno  (juasi 
ore  ei  coulradicuni,  ei  pcfpeluo  prac  sc  lcruni  aul 
Erigcnain  aul  Kriuijeiunn.  Ltigeral  Giilieliuus  apud 
Asserium  el  Iiigulluui  fuisse  cum  Alfredo  Joanijem 
quendaiu  Laldsaxoiiem ;  atqiie  adeo,  tpiia  lioruii 
gens  cranl  oliiu  m  aniiqua  Sa.\onia,  hunc  Jian- 
iiem  ex  Uerulis  oriundum  existiniavit. 

Si  quis  tameii  credit,  isia  non  tciiicrc  Alalmesbn- 

riciisi  cxcidisse,  facial  sanc  pro  eo,  quod  llenilos 

intcr  Hibcrneiises  olim  coiisedisse  veieies  Scriptorcs 

tradanl.  Qua  de  re  consuli  polest  La^ius  de  viiyra- 

am,  et  Beaius  Uhenaiius,  queni  in  par- 


«  Joannem  dico  Scoiigenani,  \irum,  quantum  coiii- 
«  peri,  per  oinnia  sanctum.  Sed  lioc  operatus  est 
I  ilie  ariilex  spirilus,  qni  huiic  ardenteni  pariicr  et 
4  bqueniem  fecit ;  nisi  cnim  e.v  gratia  ipsius  iguc 
«  caritatis  llagrasset,  ncquaqtiam  donum  liiigMis 
t  loiptendi  procui  dubio  susccpisset.  Nain  luiiic  iiia- 
<  gisira  carilas  docuit,  quod  ad  luultorum  insiru- 
«  rtionem  cl  aedificaiionem  pairavit  t.  Alternanl 
ergo  dc  laudibus  ejus,  et  infamia  diversa  scripia , 
quamvis  janipvidejn  laudes  praeponderaveriui.  Tan- 
tuin  ariiiici  valuit  eloqueiiiia ,  nl  luagistciio  Cjiis 


Non  magis  iiiilri  probaliir  eorum  teiileiilia,  qNi 
cx  lioc  vocabiilo  lirujena  Joaiiiiem  faciiuil  Iltber- 
nHin.  Nara  et  sacpiusMii  aniiquis  libris  i.ringena 
dicitur  quam  Erigtnia;  cerie  in  codice  uliimne 
^intiquiiatis  (qiii  iiuiic  scrvaiur  in  Biblioilieca  co!* 
legii  S.  Triuilalis  Canlabr.),  qv.o  usn.<i  cst  Usserius 
Arinachanus,  et  cgo  (luoiiue,  scribitur  Eiiugena , 
iion  Erigena.  tta  quoqiie  St:l!ridiis  Petri,  iia  in  suis 


niaous  dederil  omnis  Gailia.  Verutn  si  qui  iMajoruiii  .  rt;|>crii.  Dioiiysius  Peiavius,  iia  Philip.  Lal.>beus.  Et 

aidaciamanhelain,  ut  synodiis,  quae  icmpore  Ni-  vox  EHn.  HiL.ernus,  piwlucii  noi,  EriuenuM    »e(i 

colai  p;'pae  secundi  Turonis  coiiHrejiala  esl ,  iion  in  r.  •                           .,            ,         ,            ,.    .' 

euin  ,  stld  iii  scripta  ejns  duriorem  se.itcniiain  prae-  '^'»"5'''«"'«.  *!"«  <l"^'t*ai  pacio  rccif.  eam  d.ctionein 

cipiiant.  SuDt  ergo  liaec  fere  quae  ooiiirovtjr.^^iaui  l>inxii  i*.  Aiaica  in  Episiola  de  hocyoflMuead  Lucaiu 

P*"""^ *  Dacbe:iu:u  exarala.  Nec  luovere  qiicuiquaui  Jelk'ai_ 


95  TaOM.f:  GAL 

«juod  hic  Joacnes  Hiberntjs  toilcs  tlicalur;  id  cvftnif, 
quoniam  sliuiiorum  gratia  in  ea  gcnlt?  diu  vcrsauis 
eral,  quae  liiiic  {fag.  x)  lenRpori.s  Jjonartini  liltera- 
njjii  oflfcina  fiiit.  ilossus  in  iiluo  rlc  I\t>gibus  e\ 
(]uo(Ja(n  aiititiuo  scripiore  ista  de  Hiliernia  proferi  : 
Aii(iticanis  stjidiis  nnspensis  [  per  G;'egOriiim  I  ab 
Angusliiii  teinpore  J  flarebal  scienlia  in  Scotia  ei 
Ulbeinia  ;  erai  veto  lliberma  loiius  iuiic  scieni.iue 
proriituarium  elalumna.  Ibi  slutlebat  S.  Cedda^  prins 
S.  AiUum  iAuJiffer.  episcopi  discipulus ,  postea 
Eborum,  et  demuni  Lindeseiae  el  tolius  Merciae  epi- 
icopuii;  cui  consclwlaris   [uit    in    liibemia    f^gbcr- 

lus ^ft  ntulti  prueciari  mvribus  et  sciculia   mri 

rie  Arigliu.  Disi  eiim  iJeo  Hibcrmiin  iiiisse  dic- 
luin,  quoil  iiii  liCteris  operara  dederit.  Ideni  acci- 
dil  Marco  cuidani ,  qtii  liibernui  coinmunitcr  dice- 
I/aiur,  c»n\  tamen  essiil  naiione  Brilto,  eilncaJns 
vero  iii  Hiberma,  ui  de  eo  scriijit  Ericus  Antissio- 
dorensis  in  nae  librl  i  de  ^jracijUs  S.  CeriDAiii. 
Idein  accidil  S.  PaUicio,  Pelagio,  aiiisqtie  muHis. 
Vt  i|j;iiur  paucis  nieam  conjeciurain  couiplecittr , 
opinor  Joannein  islum  Erigen:un  diciam  i^iiissc  a 
ioco,  ui  videiur»  nataii.  Est  autem  Ergeno  par»non 
coniemnenda  Herefordensjs  toniiialus,  Waliiap  eon- 
termina.  ImO  unum  e  regnis  Walliae  inii  lioc  icm- 
pore  Aifridp  {.ribuladi^ni.  Ir.  iiociractu  repeiin  loeum 
Eriuvenr  m^i^  quidem  dicti.)  parnm  discrepal  ab 
Eriugen  {el  contracie  Ergenc).  Jam  lola  lerra  ab 
ipsis  Wallis  modernis  diciiur  Ertjnug ,  vtl  Ereinuc. 
Oui  ol>servaveril,  qnantae  in  aliis  diclioiiibus  bar- 
baris  ad  nonnam  ialinam  iieiorquendis  mulaiiones 
plerumqne  fiant,  non  aegre  Jias  leviuscirlas  allera- 
liones  n>ihi  hac  m  voce  cencedel.  Enimvcro  Libor 
Ecclesiac  Landctensis,  in  Tomo  lil  Monastici  AngJi- 
cani,  Ciraldu&  (juoque  Cambrensis  in  Cambriae  de- 
scriptione  c»  5  pienlus  de  Jiac  regiujicula  docebunt. 
Quorum  hic  notal,  Xuisse  parlem  dioeceseos  Mene- 
densh;  ubi  A&ser  fuit  arciiieptscopus,  qui  fuit 
lu-ojdnquus  Asseri,  qui  Joar>nem  Erigenatn  audivit 
docenlem»  Unju*  quoi{ue  provinciolae  memluil  liber 
Deomeadoy,  in  qiio  slc  lego  :  ilae  consuctudines 
erant  Wtdlensium  7.  R.  E.  in  Arckenefeld,  id  esl 
Ergene.  NotBt  porro  tum  Giraldus,  lum  iiber  Lun- 
damisis^  Scoio«  Waliorum  (ines  aliquaudo  occu- 
passe;  unde  el  dfoanni  uosiro  Scoii  cognome»  poii^it 
accessisse.  Sed  iil  re<ieam.  Hacc  etiam  inde  videnKu- 
confirmari  ,  quod  Joanues  Erigena  a'  scripioribus 
diserle  Wo.Uus  appellelur,  Sic  Uidettsiiitn  Amalium 
eomposii^jr,  sic  Rossus  in  libio  dereglbui.  hm  ipse 
se  Waltum    non    obscure    inniiit    iu  caruiinc  ad 

Cjirdum  Caiviun Advena  Joannes  Spendo  meo 

f.arola.  Vox  enim  Wallus  ei  udvenit  aequipollent. 
Qai  viiinm  Giiufljaldi  hcripsii,  prodii  Joaunem  cum 
Assero  legaliim  iii  Fiandriaiu  misstjm  fuisse  ad 
inviianiium,  Aifrcdi  uominc,  Grimbaldum.  Nnn  carei 


.¥.[  PK.^EFATIO  96 

A  probabdiiale,  magisirum  Joannem  cum  suo  disci- 
pulo  iianc  legaiionem  obiisse.  Andierai  Joannes  [jsr 
Fulccnem  {uuur,  ■.irun  882,  arcbieiiiscopnin  Ue- 
meneein,  nuper  abbatem  Berliniauam)  de  fama 
Grimbiiidi  Bertiniani  ;  redtjx  ille  in  Angiiani  aii* 
110  8S3  Aelfredo  euindem  coinnicndaverat.  Hrnc 
sccuia  esi  illa  legaiio  aniio  vel  circiter  884;  iiam 
aiipnltt  hi:c  Griinbaldus  anno  iiSa.  isla  dieia  sunl, 
ne  quis  cxistimei,  Erigvnam  boc  iu  lempore  in 
Galliis  liaet>isse.*  Sed  bac  de  re  plura  iiiOX. 

Peniqiie  qiiaeri  ab  iis  poiesl,  q;ii  Joa:inem  liunc 
lliberniim  gcnte  etdomo  fnis.^e  coiiieiKlunt,  cur  iiic 
sulus  e  tol  pouuluribus  stiis  Eriijenu  cogiiominalus 
fueril.  Teslaniur  certe  Aunales  Saxouici ,  teslatar 
Ericus  Antissiodorensis,  aliique  apiid  doctissimum 

B  Jac.  Usserium  Arniac.  [Pag.  xij  .Arcb.  in  Praefatione 
ad  Epiitolas  ilibernicas,  perplures  Hibcrnos  (seii 
Scoio-Hibenios)  orbi  lilleralo  iimotuisse,  per  Caroli 
Magni,  Caroli  Cidvi,  Aelfrcdi  lempora,  et  deinceps; 
quoriiiti  Ijimen  nemini  nomen  hoc,  Erigena,  pro 
gentili  attribuium  cognoscitiir.  Omnes  enim  vel 
Hiiierni,  vel  Scoii,  ci  Scolo-Hiberni  audiunti 

Yenio  nunc  ad  Scoli  Erigenae  scrlpta  recensenda. 
Pono  auiem  primo  loco  ea  Iiominis  opuscula,  do 
quibus  liiilia  apud  veieres  repeiitur  ambiguilas.  Edi- 
dit  igiHir  Joannes  ille  : 

1.  l>u  Eucbaristia  libnim  I. 

2.  Vs-.sioncs  Dionysii  Areop.  lib.  lY. 

Vi.lelicel  : 

De  Caelesii  Ilierarebia. 
C 

De  Ecciesiastica  Hierarcliia. 
De  Divinis  Nomii.ibus. 
De  Mysiica  Tbeologia. 

3.  De  Praedeslinaiione   advertnt   Gotesclialctim 
iii).  I. 

4.  \ersiones  S.  Maximi  de  Aml>iguis  S.  Dionysn 
ei  Grcgorii  Theologi. 

5.  De  VisioRC  Dei  Tractalum. 

6.  De  Divisione  Nalurae  lib.  V. 

7.  Epistolas.  _ 

8.  Versus. 

Tribuimiur  eidcm  et  baee,  quae  subnoianlur  • 

9.  In  Martii^tnum  Gapellam  Commenta^ii, 

10.  EKcerpta  ex  Macrobio. 

n         i  J.  De  Disciplina  Scholariam  iiber  I. 

12.  Disputalio  qnaedam  cuin  TbeoJoro  Sludiia. 

13.  Yersio  Moralium  Arisiotelis. 

14.  Yersio  libri  Aristolells  de  Regimine  Princh- 
pum. 

iS.  Commentarii  in  Aristotelis  Praedieamcnle. 

16.  Dogmata  Pi^ilosop^orum. 

17.  Homiliae. 

1{>.  De  Fide  contru  Bmtfnros. 
19.  Paraplirastici.  Tonii,   iiPf  Commeniaril  in 
Dicmjsium  Areopaytiam. 


•  Qua«  hncusqtie  de  cognomine  Lrigenn  et  de 
Joannis  Seoti  in  Anglinm  reditu  dispnlantur,  aut 
ymnino  fulsa  siinl,  aul  argumcntis.  quae  quidem 


(Irma    sjiit,   nullis    f)robari    poss«    videnlur.    M 
Pro9emiunt  nostrnnt. 

ANiMADV.  Epir. 


97 


IN  LIBRUM  DE  DIVISIONE  NATUR^E. 


9H 


i.    Horum  opusculorum  primum  pulanl  aliqui  A  sieiisJ ;  eas,  quas  seu  scnl»ae  nosni  lesiiijaiionoc., 


itiierciilisse;  aiii  adbuc  cxstare  vuluni  sub  liomine 
Uenrami,  vel  Rairarani.  Praeier  alios  hac  de  rc 
consuli  possunt  Peirus  de  Harca  apud  Lucam  Dacbe- 
rium  Si>icilegii  Umi.  U,  ct  dociissimus  vir  Joatu 
Mabiiioiiius  in  Praerat.  ad  partem  il  seculi  iV  Act. 
Uenediciinoruni. 

S.  Yersiones  Dionysii  exslant  in  inanuscriplis 
coild.,  quoruiu  aliquot  viili,  ipsius  seculi,  in  quo 
vixit  Joan.  Scolus,  quanium  coujeciura  assequi 
iiceat.  De  liis  vide  Anasiasium  bibiioiliecariuui,  et 
Pbiiippuin  Labbeum  in  Atiastasio.  bibl.  Exslant 
eiiam  typis  cusae.  Observanl  uonnuUi  ob  banc  ver< 
dioueiu  primo  iu  suspiclonem  venisse  Joanneui  tidei 
parum  sanae 


seu  codicis  ipsius  defecius  multifajiam  suppievcruni. 
Si  quis  posiliac  aliquas  in  bac  edilione  ab  exem- 
plari  ms.  discrepautias  olj.s^^rvaverii ,  scial  eas  evc- 
nisse  non  cousulto,  sed  casu;  nou  studio,  non 
fraude  mala,  sed  per  bumanam  (nlirmitaUMn,  quac 
non  videt  omnia,  iirepsisse.  llos  V  libt-0!>  Abbas 
Trilhemius  adscribit  Joanni  Scoto,  queio  Mailrotiuui 
vocant.  Eum  sequilur  Baleus,  el  cum  errante  errat. 
Nam,  ut  de  HistoHcis  nihil  dicam  (qui  quidem  uni< 
nes  uuanimilcr  hoc  opus  Scolo  Erigenae  adscribuui), 
satis  conslat  exversione  Ambiguorum,  unum  el  euu- 
dem  ulriusque  operis  esse  palrem.  Diu  baud  dul>ic 
sine  aucioris  uomine  circumbli  sunl  bi  libri;  co  ca- 
ruit  nosler;  eo  etiain  Pari^ieusis  codex  caruii.  luiu 


5.  Tertium  scriplura  de  Praedestinatioue  lypis  B  »«*«<> 'g'^^''»^*^"^  "O™®"  ^"^^^*'"^»  "^  <^P"s  1^'''"^  <^^"'' 


vulgalum  Parisiis  auno  salutis  noslrae  M.  DC.  L. 
Iiabes  apud  regium  consiiiarium  Gilbertum  Maugui- 
num  inter  scriptores  seculi  IX,  cum  variis  de  eo 
libro  antiquorum  judiciis  et  ceusuris. 

4.  S.  Maximus  scripsit  exposiliouem  Amblguorum 
aliquet  locorum,  quae  iu  S.  Dionysii  et  Gregorii 
Nazianzeui  libris  occurrunU  iiaec  {Pag.  Xll)  Ambi- 
gua  Joannes  Erigena  veriii  laline.  Nescio  an  tolum 
Maximi  opus :  quoniam  Graeca  S.  Maximi  integra 
i.unduni  nacius  sum.  Quae  bic  in  Hue  legis,  accepla 
uiecuiu  refcr  pariim  benelicio  t.  cl.  Emerici  Bigoiii, 
qui  ex  fiibiioiheca  regis  Galliarum  ia  meos  usus 
descripla  exaniinavil ,  parlim  codici  meo,  qfxi  coiu- 
plurimas  ejusdem  Maximi  lucubraiiones  couliuet. 


uatum  fuerit  Parisiis,  quaiu  cousiiierit,  cujus  essci 
foeius.  Martinus  Poionus  sic  de  eo  scribii  ((jueiuud- 
modum  iu  duobus  MSS.  penes  Reverendissinuim  ia 
Chr.  P.  GuUelrauiu  Arcltiepis.  Caniuar.  Kgi)  :  II ic 
liber  [m^i  ywffewvj  inter  alioi  libros  coiulemmUos  l*u- 
risiis  ponilur,  el  dicilur  liber  Amulrici.  i'ostreiiia 
haec  verba  non  coniparent  lu  ediiis  libris  Marl.  Po- 
ioni.  Gulieimus  Malmesburiensls  prinuis  suo  auciori 
viadicavii;  Erigena,  utparesl  cxisiimare,  liic  aput' 
fuos  id  fassus  erat,  quod  apud  exieros  celuvcrat. 

7.  Episiulas  Scuti  nullas,  quoJ  scio,  quisqujiin 
vidit,  praeter  eas,  quas  libris  suis  praenxii ;  noc  ta- 
iBeu  dubil»iri  poiesi,  qulu  alias  scripserit.  Subjoci  in 
calce  bujus  volumiuisi  iueditain  episiolaiu ,  quam 


Ceiermn,  ul  redeam  ad  Scoium,  ejus  ualatiouem,  C  scripsit  Erigena  ad  Caroluiu  Calvum  dc  S.  Aiuximi 
quam  hic  edo,  mecum  commuuicavit  humanitaie  et     versione. 

erudiiione  celebris  v.  Joaunes  Mabillon,  de  quo  S.Viersusomisissemlibenler,  nisi  liosdiguosexisii- 
siipra  commemoravi.  Uaec  versio,  absque  iis,  quae  massel  Baleus.quos  [Pag.  Xill]  commeiuorarei.  Ex- 
in  libris  de  divisione  Naturae  facile  observaulur,      slanlquidamiuCalceepisloUteadlibrumdePraedesii- 


saiis  ostendii,  Erigeuam  fuiisse  io  Graecis  plane 
aiphabeiariuui. 

5.  Idem  v«  cl.  J.  Mabillonius  iibrum  de  Visione 
Dei  deprehendit  iu  ms.  codice  Claromarisceusi 
prope  Audomaropolin,  cum  hoc  titulo  et  iniiio, 
TRACTATUS  Joannts  Scoii  DE  YiSlONE  DEI.  Ow- 
nes  sensus  corporei  ex  conjunciione  nascunlur  ammae 
ei  corporis.  Dedi  ego  operam,  ut  ad  me  perveniret 
hic  Scoti  liber;  sed  couatui  adhuc  uou  respondit 
successus. 


nalione;  aiii  habentur  pracmissl  ad  Areupagiticu  u 
Scolo  couversa.  Suiit  quoque  uonnulii  in  Glossai  io 
Labbei,  quod  Cangius  in  iucem  dedit.  Reperluniur 
denique  aliquot  Scoii  ud  Carolum  cariuiua  iu  Codicc 
ms.  Benediciino  apud  Caniabrigienscs;  quae  tamcii 
eadem  forie  sunt  cuin  iis,  quos  itevercndissinius 
iOsserius  jamdudum  pubiicavil. 

Tribuuntur  Scolo  Erigcnae  eliam  haec,  quae  se- 
quunlur,  opuscula;  rectc  ui\  secus,  non  defitiio. 

9.  la  Martiauuiu  Capeliam  Conmenlariu  Servaii- 


6.  Libros  V  de  divisione  Nalurue  primus  uunc  ^  lur  commentarii  quidaiu  in  Cnpeliam  suiis  aniiquae 
edo.  Uos  uiibi^  suppediravit  supellex  mea,  (curia  tuanus  in  Bibiioibeca  ainpiiss.  viri  i.  Coiiou,  liuro- 
aibs)  libraria.  Codex  noster  vidctur  scriplus  fuisse  neiii :  sed  anoi  ymi  sunt,  et  ub  nunnullus  raiionc» 
aute  annos  sexcenios.  Quoniam  auiem  uon  satis  tu-  puio  Duncbanto  Poutilici  Hibcrnen.^i  poiius  esse 
Uim  existimavi  unico  iidere  exemplari,  praesertim  adscribendos.  Dundiauium  servalBiblioiiteca  ri'^i:i 
in  scriptioue  conlroversiis  obnoxia ,  primo  locos,      uostri  Curoii. 


quos  Scotus  ex  anliquis  PAlriiius  adduxii,  non  indi- 
iigeuter  inspexi;  unde  nonnullas  emendatioiie&  co- 
dex  ille  noster  lucraius  esi  :  deinde,  cura  rcscirem, 
Parisiis  in  Monusicrio  S.  Germani,  hujuso{>eris  ser- 
vari  exemplar  aliud  (et  lorie  unicum  becundum  illud 
meum ;  uam  Cudcx  Thuaui  vulde  luuliius  crat)  ami- 
coruffi  gratia  (inter  quos  primus  D.  v.  Pcirus 
Alixiu»)  oblinui  varianies  leclionesex  islo  ms.  P:'.ri- 
PAxnoL.  CXXU. 


iO.  De  excerptis  ex  Macrobio  sic  clarissimus 
Armach.  Jacobus  Usserius  :  i  Joannla  quuqiic  no- 
striputanluresse  excerpta  iiia,  quae  iuier  Macrobii 
sciipta  ferunlur,  liediirereniiis  et  socieia.iibus  giueci 
latinique  verbi,  cel.  Iia  quoque  censuit  P.  Piiliuou» 
V.  cl.  i  liacc  llle  in  Episl.  ilibernicls. 

11.  De  Dt.^cipiiua  Sciiol<)riuna.  Puiai  Joannem 
liuiic  scripsisse  Buleus  iii  lllsioria  AtftdemiMR  Pati» 


S9  TflOM.  GALEl  PRAEFATiO  IN  LIB.  DE  DIV.  NAT.  100 

Bi>nsis.  Equidejn  aJlier  oenseo.  Quanquam  cnim  a  vivos  esse  desiii,  non  cerlo  deslgnat.  Conslat  ex 
ScoUxfHWSiev  barbarus  erat  et  in  finibus  mundi  po-  Rogero  WenJovero,  Scotuni  in  AiigUam  rediissc 
sUu$,  ul  de  eo  loquliur  Anastasius  Jbibliotbecarius,  anno  saluiis  SS3.,  vel,  ut  alii,  anno  884.  Hoc  ipso 
cerienon  .adeo,  ac  auclor  istiuslibeili,  iBapSsfLpudVf  anno  885.  fato  funcium  esse  scripsit  magnus  Baro* 
nec  Chrysostomi  noraefl  ci  unquam  tribuissent  sui     luus.  Yerum  senientiae  suae  nosirates  solos  biatori- 


secuii  honiines,  si  istius  scripti  figulum  exisiwnas^' 
5ent. 

12.  Disputaiio  cum  Theoiloro  Studila  hujus  essc 
non  videtur,  quoniam  Theodorus  paulo  seoior  fuit^ 


cos  lestes  laudat,  qul  id  non  dicunl;  nani  de  ejus 
morte  loquuntur  eo  anno  per  quandam  aniicipatio- 
nem.  Post  aliquol  annos  (ab  885.)  graphiis  psrfossus 
animam  exuit,  inquit  Gulielmus  Malmesburiensis. 


quam  ut  ad  Scoti  nostri  fempora  pcriingere  possei :  Secuhdo  anno  post  adventum  GrimbalUi  (venil  Mle 

deiude  videtur  iiia  drsputaliu  celebrata  fuisse  de  in  Angliara  anno  884  vel  885.)  iegit  Oxonii.Scotus, 

cultu  im^ginum,  qiiae  vquidem  agUabatur  tempore  sl  Hdes  sit  Annalibus  Hideusibus,  qui  aut  primi  au( 

Alcwiui  et  Joannis  Scoli  Mailros.  Huic  igitur  po-  soli  hoc  affirmant.  De  reliquo  vilae  spatio  nihll  coot- 

tiusquamEiigeQaexompetere  videtur  Istadisputa-  pertihabeo. 

!io  :  servaiur,  uti  aulio,  in  celeberrima  Bibliolbeca         Periit  indigna  raorle  :  grata  posterltas  immorta- 

Regis  GalUarum.  B  lem  efficere  cupiit,  ideoque  ejus  natale  ad  4.  Idus 

15.  MoralLa  Arislolelis  an  latine  vcrteril  r;escio.  Novembris  diu  cclebravi^  Arnoldos  Wion  de  eo 


$u.>picor  alius  Scoti  esse  laborem  illum. 

14.  Ycrsio  ArLsioleUci,  ut  piilatur,  Ubri  dereqi- 
mine-Principum  hujus  Scoti  non  est  opus,  quicquld 
conndentissimus  scripserit  Baleus.  Habeo  aiinuot 
isUus  libri  exemplaria^  vidi  alia,  in  quibus  pmuibus 
is,  qui  vertit,  ^KxiyxtJoann^s  Patricius  Bispafiensis>. 
Multi  boc  cum  superjori  opusculo  idem  esse  scl$cuntt 
quibus  non  accedo. 

15.  Conuneniarii   in   Arlsiolelis  Praedicamenta 
^unt  h^jus  loannis  nivnitd,  si  Hugonem  et  Petrum 


in  Ligno  vitae  honoriflGe  meroinit,  notalque,  in 
Marlyrologio  Romano,  quod  excudebalur  anno  1589, 
ei  locum  et  decus  suum  Integrum  constitisse,  a  quo 
tnroen  sequentes  edltiones  .Variyrologii  eum  penitus 
detraxerupt.  £0  fato  mihi  natus  fuisse  Joannes  vide- 
tur,  ut  hominum  de  se  judicia  seroper  aUcrnaniia 
subiret.  Anastasius  bihliothecarius  virum  per  omnia 
5anclum  praedicat,  alii  ut  mendacem,  ineplum,  de» 
mcntem,  haereiicum  difTerunU  Pueri  Malmesburien- 
ses  eum  intcriiciunt;  Mouacbi  sepulcruro  coudunL 


de  S.  Victore  recte  capio.  Scio  tameu  in  Catalogo  Abbales  alii  pari  eum  ferc  cum  suo  Aldelmo  honore 

guodam  Biblioihecae  Oxoriensis  eadein  alius  Scoti  prosequuntur^  Warinuspene  pro  purgaraento  habe(. 

nom^n  praeferFC,  Kihil  de  hls  pronuncio,  libris  non  Hi  eum  fastis  inserunt,  alii  expunguoL  tta  ejus 
vists.                                                                   C  fama  et  nomen  recidiva  quasl  (ebii  jarn  diu  confli- 

16.    Dogniaia   Philosopliorum ;    17.   Homiliae  ;  ctatur. 

♦8.  de  Fide  contra  Barbaros  milii  plane  sunt  «pera  De  solo  sepulturae  loco  intcr  omnes  convenit.  Ca- 

i^jcogDita  omnra.  32  nidi^iel  Baleus,  utique  et  iiiilia  talogus  SS.  in  Auglia  sepuliorum  (qui  nunc  in  col- 


fiorum  app&suissel. 

10,  Ue  Paraphrasijcu  iomh,  ohticonwmlftriisin 
Diontiiiunit  praeter  lenuem  &uspicionem  nihil  ha- 
beo;  suspicor-  autem  esseJgannis  ScyihopoUtani 
napttBiasts,  auas  vertit  Anaslasius  biblioiheca- 
rius;  vel  parapnntsin  Abhalls  cujusdam  Yerccl- 
tensis. 

Porro  de  scripiis  Jomnis  Erigenae  quale  fuerit 


legio  Benedictino  apud  Canlabrigieuses  servatur)  de 
eo  sic   scribit  Utteris  Saxouicis  :  S.   MaildunuSf 
S.  Aldelmus,  et  Joannes  saptens  requiescunl  in  MaiW 
mesburia.  Eadem  habet  Codex  Collouianus  ex  Got- 
ceiino  Bertiniano,  nee  abit  ab  his,  iiti  vidimus,  Mal- 
mesburiensis  Bibnothecarius ;  nec  vetusta  quaedamj 
connoiatlo,  quae  olim  legebalur  in  Mertoniana.B|K| 
bUorheca  Oxonieusi :  —  S.  Atdelmus  et  Joannes  »a- 


nnliquonim  hqminum  judiclum  ,  qui  scire  arei,  viens  pausant  in  loc.o,  qui  dicilur  in  Malmesbiri.  Fuit 
IogalscriploresHislonaeGoteschaIcianac(/*asi.^lY),  quoque  in  honprem  hujus  Joannis  siaiua  posita  in 
Yosstum.  llsscrium,  Matiguinum,  CeUoUum,  iiem  lempJo  Abbatiae  Malmesburtefisis,  cuin  hac  inscri- 
Pelnim  de  Marca,  Joan.  Maliilloniura,  cl  P,  Alixium.  D  piione  :  Joannes  ^coius,  qui  transtulit  IHonysium  e 
(iuo  mortis  genere  periii  Joanncs,  docuit  tios  Guliel-  Craeco  in  Lutinum.  Iia  LclanJus  in  Uinerario.  Uaec 
imtis  Malraesburieniiis;  quo  auiem   tempore  inlcf      habui  de  Joanne  Erigena,  quae /mnc  dicereni. 


m  C.  B.  SCHLUETERl  PRAEFATIO  IN  UBRUM  DE  DJVISIONE  NATLR^.  «02 


C.  B.  SCHLUETERI  PRAEFATIO 

£D1T10XIS  CU!   TITULDS  : 

JOANNIS  SCOTl  ERIGENAE  DE  DIVJSIONE  NATURAE  Ubri  qninque,  Editio  recognita 
tl  emendata,  Acctdunt  tredecim  auctori$  hynmi  ad  Caroium  Calvum  ex  paliinpsesti^^  An- 
gdi  Maii.  Monasterii  Guestphulorttm ,  typis  et  sumplihyjs  Ubmnae  Asthaidorffianae. 
MPCCCXXXVIH.  • 

{Pag.  ni)  Joannes  Scotus  Eiigena  (a)  geuere  A  leni  adversus  Godescalcum  scripsll;  quo  mulio» 

Hibernus  (6K  natus  rorlassc  circa  annum  82$,  iigt  adversartos  sibi  comparavil.  Posireniuni  papa  Nico» 

palria  iitierarum  cnltu  tuuc  temporis  oinnium  ccle-  lius  J  ea,  quae  S.  Romiglus  docuerat,  approbavjt» 

berrima  ,  optimarum  ariium  studils  ei  graecis  quo-  copcUiique   Valenliani  canoaes   ad    lianc    contro- 

que  docirinis  et  pliilosophia    admodijm    erudilus  versiam  pertinenles  confirmavit  ♦♦.  Qui^us  eiiam 

esl  (c).  QuiLus  perJeclis  foriasse  jam  iunc  conse-  t  venenum  »  dogmaium  Erigenae  persiringebalur, 

cratione  sacerdotali  inauguratus  (licel  nonuuUi  oum  ipse  lamcn  Erigeua  iiaud  damnalus  est.  NIjMlominus 

laicum  mansisse  putent,  aliique  de  longinqMiij  Iiine-  complures  inferioriji  aevi  scriptores  causara  Eriger 

ribus,  quibus  Graeciana  et  ipsum  Orienlcm  visita-  nae  egerunt,  ei  scrlpla  ejus  aduUcraia  csse  conien- 

\erit,  sermonem  facianl),  ut  iilo  lenipore  mulii  po-  derunt.  Post  baec  Caroius  Calvus  rex  Erigenani 

pularium  ejos,  in  Galliani  se  coniulit.  L'bi  Carolus  exciiavit ,  ul  opera  (Pseudo-)  Dionysii  Areopagitae 

Calvus  rex,in  pronJoveQdisliileris  acer  ei  industrius,  graece  couscripta,  quac  Micbael  Balbus,  orienialis 

eum  Parisios  vocavii  et  raagistrum  in  mathesi  et  Romanorum  regni  imperaior,  a.  827  antecesson 

dialectica  ♦,  praesidemque   scholae  aulicae   tunc  iirms,  Ludovico  Pio,  donaveral,  ilcrum  in  latinuni 

perquara  ciarae  constiluit.   Regi  hilarilas  eju§  et  verierct  sermonero.  Erigena  rcgis  desidcrio  salis- 
facete  ingenioseque  dicta   magnopere  placuerunt ;  B  fecit,  a  papa  autem  Nicolao  i  viiuperatus  est,  qnoJ 

quarc  Carolo  mox  amicissimus ,  imo  sacp^  mensae  ipse,  qui,  <  licei  scienlia  magna  cssei  »,  tamen  jam 

socius  aique  contubernalis  faclus,  procul  dubio  ad  aulca,  si  ad  oriiiodoxiara  respicias  ,  penes  nmlloj 

incitar.da  opporlune  eliam  extra  urbem  Parisios,  faa,?,  haud  boiia  gauderet ,  iibrum  ii^lerprclalioni 

tolo  Francorum  regno  liilerarum  artiumque  libera-  faisae  tam  obuoxium  sine  PonUficIs  Maximi  appro- 

Jium  siudia  nmltum  valebat.  Sed  paulo  posl  variis  batione  edidisset.  (859.)  Jam  alli  Papam  jwssiiise  nar- 

et  molestis  incoraraodis  implicalus  est.  Monachus  ^sjal,  Erigenam  propier  istam  rem  Parisiis  amandari 

enim  nalione  Saxo  Godescalcus  {Pag.  lY),  quum  Romamque  duci,  alli  librum  iUum  sibi  etiam  tum 

dnpllccm  esse  praedeslinationem,  alieram  bealorum,  niiiii  ad  approbandum*^.  Voiuntati  Papac  nescimus 

alteram  reproborum  ,  illp  lempore  proposuisset,  cm   lia^id  obtemperalum  est^  necjue  l»apam  ipsura 

hanc  ob  causam   ab  Hincmaro,  archieplscopo  Re-  poslea,  ut  maudaium  suum  observareltir,  instare 

roensl,poenaacerbissimaaffliciuserat.Quocommoli  yidemus.  Atiamen,  quamvis  P;.pa  Erigenam  viiu- 

insignes  aliquot  Ibeologl,  PnKleniius,  Florus  Diac6-  perasset,  aequalis  ejus  Anastasius  ,  biblioihecarius 

nus,  Lupus.  Amolo,  sancius  llemigius  et  alii  Go-  Romanus,scnptoremuoslrum,propier  euudem  illam 

descalco  tuendo  operam  dederunt,  tandemque  Hiac-  versioi.em,  nou  miims  quam  propter  «  samtara  ejus 
marumeo  adduxerunl,  ut  et  ipse  alios  quosdam  rci  C  vitam  »   iia  laudavil,   ut  probaiam  ab  eo  ingenii 

dogmalicae  perilos  ad  se   defendendum  excitaret.  praeslaniiam  ei  viriuteiu  taolum  ex  singuiari  qua- 

Inier  bos  Erigena  causam  archiepiscopi  recipiens  ^iam  graliae  uivinae  per  Spirllum  sanctum  infusae 

c.  a.  852  librumde  praedeslinatione  adhuc  exsian-  efiicieniia  derivari  posse  conlitcretur.  Quod  quidem 

{a)  Cf.  Opus  egregium  quo<^  Prof.  Dr.  Sfaudeu-  pairiau>  fuisse  putal ;  alii ,  cognoujcu  Scoli  male 

maier  scnp^it  :  Jolumnes  Scoius  Erujena  und  dte  jiuerpreiaj.ies,    cum  i;)   leira,    quae   nunc  Scotiji 

Wmenschafi  setncr  Zeii.  L  Vol.  Francf.  a.  M.  1834.  appcltalur ,  nalum  esse  exisiimarunt. 

Quae  ylv  ille  doctissmjus  ibi  p.  102-213  dispaiavit,  ic)  Imo  liabraitas  ei  r/uiaBse  syricas  etiam  littei a^; 

ea  hic  ita,  Ht  iu  rebus  lantuiu  minoris  mnraenu  ab  didici.^se  feriur;  cf.  Johamies  Stotus  Erigeua,  ein 

ilUus  sententia  discrepemus,  breviter  exposumius.  BeUnig  zur  (jiescukhte  der  chrha,  Pkilosopltie  mh 

(6)  Ceriijisimis  argumentis  confirmal  hoc  Tfcousas  besondercr  Itucliskht  atif  die  Damellungenvon  Uiort 

MooreiDUbro:/i(»««;r«/ ofyre/a»((i.,  lom.  I,  eap.  43  und   Smde)nuaier,    bearhf^ifet  von  Dr.   C.  Hocr. 

Siaudenmaier  Eriuven,  Bniuoiae  locum  Engenae  Ephem.  Bonnem.  l&  FasoIc.  183,". 

»  Joannem  Scotum  uiagistrum  tnalhesens  et  aia-  quenli  rumore  dicaiur,  Jiomae  repraesenlnri  fncial, 
leeiicae  rwi^se,  wemoriae  non  proditur.  Cf.  De  Joanne  atu  cerie  Parisius  in  nudio  moruri  non  iimt,  nc  cam 
Scoio  commentationeni  supra  pftiitfim  Cap.  il  coL  iriiico  sacri  etoquii  grana  zixuniae  el  {olii  miieeTe 
11  not.  fl.  Ammawv.  Edit.  dignoscaltir,  el  panem  ijHtterenlibus  venenum  iwrriyat . 

**  Ne  liaec  quidem  fide  velerum  niluntur.  Cf.  jj  cj.  ^'icolai  papyB  l  iiiieras,  Joaiinis  Scoli  verstoni 
corfimenlaiioncm  laud.  Cap.  !Y.  Ani.\iadv.  Euit.  Operum  P.seuuo-Dio«ysii  a  nobis  pracuxas,  nec  uon 

itxjiw       *t.    ,  I  t  .    ./^      ,     r.  f  ca,  quae  d»3  huc  re  iii  cummcntaiione  lauU   dispu- 

*^Ip5e  Nicolauspapa  Ipostuist  uiCaroiusCatvus      uniur.  .A^iruov.  Enir. 
Joaimem ,  qui  tton  sane  sapere  in  quiliusdam   fre- 


105 


C.  B.  SCI1HjET£RI  PaJTATlO 


104 


liacumenlo  est ,  quid  de  to  Romae  et  in  ipsa  aula  A  discipulorura  tumuIiuanUuin  grapbiariis  {Pag.  Vi) 


poniiiicia ,  licel  fama  ambigua  olim  aspersus  esset , 
extslimalum  fuerlt.  Studium  lanlum  nimium  arche- 
lypi  ad  Terbum  transferendi  in  ea  versione  Anasta- 
sius  reprehendendum  esse  putavit ,  quamvis  illud 
sludjum  «bumiiilali  i  Erigenae  ad  (Paj.  Y)  scriberet. 
Poitremum  circa  annum  870  doctrina  Paschasii 
RaUberii  de  Eucharislia  ,  quae  pracseniium  Christi 


necaius  vita  decessii  (c).  Fauia  perbibet,  post  ejus 
moriem  super  bepuicrum  ejus  lucem  miram  visau* 
fuisse ,  eanique  tara  diu  refulsisse ,  donec  ei  ho- 
uesiius  eliam  sepjulcrum  in  majore  Malmesburieu- 
siumecclesia  propeaitare  pararetur*».  Quam  oh  caiw 
sam  non  minus,  quam  propter  viiae  inlegritatem 
ii»  Fraifcorum  Anglorumque  mariyrologiis  usque  aa 


pene  niinis  «amalem  et  adeo  capheniaiiicam  sta*     annum  IS^,  quo  Rouiaoorum  libri  liiurgici  iuducti 


luii,  novam  in  ecclesia  coniraversiam  suscitaverat. 
Giiam  Erigena  buic  controversiae  se  immiscuit,  el 
cum  Rairamno  potissinium  jjtlritualc  dogmatis  mo- 
mentum  iliustravit.  Quae  singiliatim  de  Eucbarisiia 
tlocucrit,  nescimus,  quum  liber,  qui  aquibusdanri 


suDi,  tnter  sanctos  mariyres  commemoratus  est. 
Saucle  vixit,  neque  unquaui  ejus  vita,  sed  sola  ejus 
doctrica  interdum  vituperata  est ,  quaiavis  inceria 
et  arabigua,  ut  vidimus,  ilia  siut,  quae  aiitiquiore 
tempore  adversus  orihodoxiam  ejus  suscepia  esse 


Erigenae  adscriptus  est,  foriasse  jam  anle  seciduu      dicantur.  Stalura  exiguus  fuit ;  animi  vero  culiura 
undcciiiium  iuterierit  *,  Dubiuin  euim  noo  est,  quin  B  insigNis,  ingenio  acri  et  sublimi,  scientia  tam  ampia 


vel  idem  vei  alius  liber  de  Eucharistia,  cujus  aucio- 
ritale  Bereagariu^usus  est,  et  qui  in  concilio  Pa- 
risiis  Henrieo  1  rege  habito  damnalus,  atque  in  con- 
cilio  Vercellensi  a.  4050  concremalus  esl ,  neque  ab 
Erigena  ,  neque  a  Bertramo  quodam  ,  seJ  a  Ra- 
tramuo  perscriptus  sit  («).  Maxinium  autem  ei  gra- 
vissimum  Erigeuae  opus  esl  de  divisione  Naturae 
dialogus,  quiaque  libris  coosians.  Qui  quo  tempore 
conscripitis  sil,  nescimus ;  aucioriiaiem  vero  nactus 
est  nuilto  minorem ea, quam  meruit.  Nou  minus  enim 


quam  prolunda,  dialectica  Platone  et  Proclo  digoaf 
postremum  divino  quodara  menlis  instinctu,  quo  ex- 
celsa  quaeque  et  generosa  percipiebat,  investigabat 
et  ad  extremum  usque  contemplans  perscrutabatur, 
longe  plurimos  et  doctissimos  aequaiium  superavit. 
Erigenam  mulii  muitisque  inodis  perperam  intel- 
lexerunt,  Id  quod  fierl  pcne  necesse  fuit,  quum 
uoamquaniqi]e  veritalem,  quam  acutissime  poiuit, 
cxpriraere  sluderet,  et  ingenio  indulgens  opposita  ita 
amplecieretur,  ut  locis  aliisalia  et  diversa  de  eadeai 


doctum  quam  ingeiiiosum  prinium  esi  in  Occidente  re4isserens  in  utramque  partera  modum  prope  ex- 
opus  iheologlcum,  quod,  iudole  oinninophilosopiiica  cederet.  Quain  ob  causam  baud  facile  unumquodque 
pracdilum,  seiiteiuias  eas  proponit,  quibus  ct  scho-  cjus  dictura,  si  ex  orationis  contexlu  abrumpatur, 
iasticorum  logica  et  mystica  mediae  aelaiis  theologia  defendere  queas.  At  aOirmare  audemus,  eum,  si  totuni 
inaximam  pariem  nixa  censiderari  potest.  Quum  C  respicins,  araussim  veritatis  ousquam  traosgressum 
autem  secuio  xiii  Albigenses  haereiici  aliquot  hujus      e.%se,  quod  etiam  singiUari  vitae  ejus  sauciitati  rai- 


operis  locos  seinper  in  ore  ferrent,  ct  Erigenae  au- 
rloriiate  glorinrenlur  ,  Honorius  111  papa  eos  libros 
nndique  conqtiiri  el  coiicremari  jussil.  Praeter  baec 
praecipiia  ,  qoae  Erigena  scripsit,  opera,  iredecim 
laniuin  hymnos ,  ab  angelo  Maio  in  codice  pa- 
limpsesio  reperios,  quos  editioni  nostrae  iu  fine 
adjecimus,  laudandos  essciduxiraus;  celera,  partini 
temporis  invidia  deperdita ,  hoc  loco  memorare  no- 


aime  conveniret. 

Enimvero  volgata  illa  sentenlia,  quam  poela  noslro 
leiipore  clarissiraus  .proiulil  :  Mundi  historiara, 
mundi  esse  judicium  {d),  quamvis  inlerdum  vera 
e^  reperialur,  saq)issiiue  tameo  failit ;  nec  ni:n 
Erigenae  nostro  accidit,  ut  pene  omnes,  qui  euiit 
vituperaveruut  vei  laudaverunt,  proftmdiiati  et  acu 
rolni  ejus  capiendis  minime  pares  fuerint,  atque  adeo 


kiiunis  {b).  Forsan  tayn  discolrdiae,  quae  Erigenara  inlque  de  eo  judicavcrint,  perpaircis  tantuin  aliam, 

inier  el  plures  in  Framria  sacrorum  antislltes  paul-  qun  pr.ieditus  fuit,  mentem  recie    intelligenlibus. 

latim  intcrcesscranl,  quara  velus  illa  papac  Nicolai  I  Profectoenimetiam  laudcm  illorum,  qui  philosophum 

cjtalio   iinpuleruat  Erigenara,   ul,   id  quod  nunc  nostrum  tanquam  Spinosae  anlecessorem  declaran- 

prope  exiia  dubium  posiium  est  ( probabiliter  circa  les  <  pantheisraum  ejus  el  sehsum  ab  Ecclesia  ca- 

anniim  8$5  vel  paullo  serius),  vocaius  ab  Alfredo  D  iholica  {Pag.  VII)  abhorreniem »  quam  maxime  po- 

Magno  in  Angliam  sc  conferret.  Ibi  quidern  Oxflniae  tcrant  extuleruiil  .(«}^  Jpse  prorsus  et  quidem  juie 

iii  liiterarum  uuiversiiale  per  quoddam  lemiMwris  «uo  recusaret. 


dpalium  matbesin  et  dialeciicaiu  docuit;  po&tremum 
in  coenobio  Malmesburiensi  abbas  facius,  sub  maiubua 

(n)  Cf.  Dolllnger,  Lehrbuch  der  Kircfiengeschichle. 
Regeiisburg  uiid  Landsbul,  1836.  Vol.  U  Pg-  *09- 

{b)  Cf.  Hock  1.  i. 

(c)  Alius  est  noster  Joannes,  alius  Joanne»  <al)bas 
Aihelingensis  ,  qui  a  sicariis  mercede  conduciis.io- 
leifeclus  esU 

*  Peculiarein  Joannis  Scoli  de  Eucharistla  Hbrum 
oiiiniiM)  "011  exsiiiisse,  verisimiliiinHinnobisvideiur, 
m  oslentrumis  iii  Prooemio.  Animady.  ICdit. 

**  Uatc  qu.u'de  reitltu  Juannis  Scoti  in  Angliam, 


Age  vero,  ut  aliquatenus  videamus,  quem  locuie 
J)rigena  in  choro  doctorum  atque  eruditorum  ora- 

{d)  t  Die  Weligescbichte  ist  das  Weltgericbt ». 
Scbiiler.  Cf.  Th.  Galei  praeiht.  iu  iibros  ds  div., 
pag.  ultima. 

(e)  CS.  Tennemann,  Gtuhichu  d<r/*A«f.,lom.Vni, 
sect.  1,  p.  £13  et  p.  72. 

ei  de  mone  cjih  narraniiir,  comperla  non  e$se,  i«i 
Prooemio  inonuinn».  Cf.  coDtraeniat'onem  laud. 
Cnp.  V.  Amimadv.  Ei)iT. 


105  IN  LIBilUM  DE  DIVISIOME  .NATURiC.  106 

nuimterapo-umobiiucal.eilamaliqiioijudicia  mious  A  uberrimum  bisioriaeEHgeaaeapparalum  colHgeiis, 


iuiqua  a  recenlioribus  laU  audiamus.  Inier  quos 
]>osi  uoUim  Tbomam  Galeum»  qui  Erigenae  acumen 
admiratus,  soiiis  Lucusque  iibros  de  divisione  edi- 
dil  {a),  primus  Dr.  Fctrus  tJ|jori  nomioandus  est  y 
Danus,  ingenio  scieniiaque  praestantissimus ,  qui 
oiim  Soris,  nunc  Copenbagiae  pbilosopbiam  remque 
liiterariam  Gtrmanorum  docct.  llie  euim  libello  a. 
182S  edilo  (i>),  de  Erigeua  ,  quod  iudolero  ejus  et 
excellenliam  in  lucein  faniajitque  deuuo  piuvexit , 
optime  merilus  est.  Iljorii  quidem  opuscuium  prac- 
ter  prooemium  in  tres  partes  dividitur.  In  qnariim 
prima  scriptor  de  origiiie  rci  litierariae  occidenialis- 


oinnium  diligeiiiissiinusde  lemporibus,  quibus  ipse 
floruit,  et  de  iis,  quae  proxiuie  aniecssseruni,  it^ 
flcripsit»  ut  apparcret,  unde  dociriua  iitteraruinque 
scientiain  eo  manaverii.  Nec  minus  accur^teidem 
vir  eruditog  efiicieaitam  expriuiit,  qua  Erigena  aJ 
scbolasiicae  mcdiac  aeiatis  discipiinam  e,t  uiysiicam 
et  logicam  valuerit,  id  maxinic  agcns.  ui  probant 
integramque  aucloris  nostri  mcntem  alque  oribo- 
doxiam  ostenderet.  Quum  pro  fme  bujus  pracraitoni^ 
nimis  longiim  toret,  si  es  praedioto  libro,  (|ui  sysie- 
matis  Scoti  uberiu&  et  plenius,  qnam  bucusqise 
tenlatum  esl,  repraescntanili,  quasi  prodroinus  ba- 


etde  Theftdortci  Austrogoibi,  Carxjli  Magni,  Caroli  beiidus  csi,  omnes  roaximi  gravissimique  momenii 
Calvi ,  Alfrediqne  Magnl  lemporibus,  qualoous  ad  locos  eliam  t\  parte  tanluro  liic  laudare  veilcinus, 
rew  iitterariam  promovendam  periinebanl,  doctis-  B  uiiiversiim  opu»  omnibus,  qui  buic  rei  dilig»miius 


•ime  agit  et  Erigenae  narrat  vitam.  Allcra  pars  toia 
iu  ekponendo  piiilosophico  Erigenae  systeinate  oc^ 
cuptta  est,  Idemque,  quamvis  hreviteretsummaiiui, 
tamen  si  totum  respicias,  ciare  r^cteque  adiiinbra- 
lum  continet.  In  lerlia  i>erte  piiilosophia  christiana 
qua  ralionc  media  aetate  per  scbotaslicos  doctore& 


sludent,  legendum  apprime  commendasse  sulliciat. 

Eleganter  et  bi-evi  sennone  cuncta  coinplcctens 
etiam  Albertus  Kreutzbage ,  in  ahna  universiiate 
Gottingensi  juucx  acadeinicus,  scriplor  taiu  ingeniQ 
quam  pura  mentis  intentione  ile  pliilosopliia  opiime 
meriius,  in  libro  ad  marginem  inudato  (<j  siiigiilas 


et  subsequentibus  secuiis  pcr  recenliores  pbiloso-      quasque  Pbilosophi  nosiri  virtuies,  tanquam  aiiioie 


phos  ad  Qostrum  usqueaevum  excultasit,  cxplicatur, 
et  sanctum,  quod  soriiia  est  mumis,  propooilur. 
Seriptory  IT^manni  Baaderique  amicus ,  in  Ira- 
clanda  (^ilosephiae  historia  ex  parte  dialecticam 
Uegelii  sequutus  e&t  methodum.  Quanti  vere  £ri- 
geo»  phiiosophaos  sacrae  Scripturae  et  Patrum 
aueloritaiem  fecerit ,  eidem  probe  et  ex  veritaie  co- 
gnitum  alque  iotellectum  fuisse ,  loco ,  quo  de  bac  ^ 
re  pulcherrime  agit,  satis  apparet.  Cf.  pag.  47  seq. 
Qnod  si  Hjortum  audis ,  Erigenae  placila  nihil  nisi 
piiilosophicam  Gdei  chrislianae  evhibent  explica- 
lioriem,  ratione  <  recle,  pie  et  catholice  pbiloso- 
pliantis  >  repcrtam. 

(Pflgfo  YiU.)  Yerum  muUo  praestanliora  conse- 
quutus  est  vir  Uiiistris  Anionius  Slaudenmaier, 
theoiogiae  caiholicae  nunc  in  nniversitale  Fribui-- 
^nsi  professor.  Qui  in  libro  jain  snpra  laudalo 

\a)  Joannia  Scoii  Erigeme  de  dhisione  mturae 
libri  quiuque ,  diu  desiderali...  Oxonii  a.  1681.  Cf. 
ibi  I.  p.  8  itstimoiiiuriim  iu  Galei  praefalione. 

(b)  Johaii  Scoiiis  Eyiffena,  odev  von  dem  Ursprung 
einer  chrisilichen  Philosopkii^   und    ihrem  lieiligen 


quodam  spirilu  aiQutus ,  digiiis  laudibus  effert  :  iu- 
dolem  diciinus  Eiigenae  nalivam  et  invenlricem  , 
acumen,  profunditaiem,  pbilosopbiani  veio  eiiiisiia- 
oam,  scnnunis  pulchritudinem  aliiiudinemquc,eru- 
ditionem,  sensus  purilatem  et  diviniUtcni  Spirilua- 
Iisinopropriam(qua  ille  quidein  ceieberrinm  omniuui 
poetae,  Dante ,  viro  non  miuare  ,  quam  qnae  illi 
contigit,  injuria  per  longum  lempus  iniquc  aesii- 
malo  ac  neglecto  assimilari  polest ) ;  ppslremutn 
sysiema  panlheismum  quamvis  aliingcns,  lamen 
creaiiauismi  fines  haud  transgrediens,  neqiie  discri- 
nien,  quod  inter  Creaiorem  et  crealuram  inlercsi , 
ullo  modo  resolvens.  Verum  enim  vero  ipsa  ejus 
verba ,  quorum  elegantiam  laiine  exprtmere  ei 
omniiio  reddere  vix  ppssis ,  liecai  nobis  hoc  Iocq 
iuserere  * ; 
€  Heutc,  me/fvlicber  Freund,habe  ich  den  kleiaeu 

Beruf.  Voo   Dr.  Peder  Hjorl,  Pmf.  dcr  deutschen 
Lileraiiir  in  Soro.  Ropenbagen,  1845, 

(c)  Mitlhiiiungen  uber  dcn  EiufiHSs  der  Philo&o- 
hie  auf  die  Eniwickeliing  des  innern  Lebens.  Miinslcr, 


pnt 
bei 


Tbeissiiig,  1831  pag.  416  seq. 


*  En  istius  epistolae  versionem  lalinam,  qua  seu-  D  in  Dei  naturam  inleUigendnm,ot  inexplicandam  scn 


Kum  auctoris  nobis  asseculi  esse  videmur 

(  Hodie,  amice  carissime,  Scoii  Erigenae  de  Di^ 
visione  naturae  volunicn  absolvi,  alque  laiido  prac- 
(ficoque  casum,  qui  mibi  praeclarum  iHud  ol  rarum 
opusobviam  ohjecit.  In  perlogenda  disputatione,  quau 
est  de  priniordiaiibus  cauais,  iterHtn  alqiie  ilerum 
agnottcas  necesse  esl,  coniineri  in  hoc  opcre  oaiisas 
primordiales  innnmerabilium  icleanun  pbiloHopliica- 
rum,  quaepostea  singnlae  inlcgris  pliiio»opbiae  sy- 
slematis  auiinae  ac  qiiasi  ccnira  i>K9ltlcre.  Qnin, 
si  recenlioros  quidam  pbiiosopni  can  lidi  essf;  ycilent, 
palain  probierentur,  opiuor,  principalcm  sibi  ideam 
ab  Erigena  subministratain.atqiie  varias,<jti'isiniere 
ipsi  vias,ope  Erigeniani  ingenii  aitissimi  ci  aculis- 
siml  sibi  patefacias  essc. 

<  Funilaireniiim  disputaiionam  i'eceniior;im  de 
mentesui  «onsciadcque  triplicihujus  meniis  naliira, 
atque  alliores  coi^nilionc»,  quae  indc   rediutdarunt 


teniiam  gravissimoruin  quoiundaiu  Cbristianac  re- 
ligionis  uccretoriim,  deiiique»  ui  breviier  dicam,  iii- 
veiilnin  jecenlioris  pliilosopbiae  faoiic  primariu  ii 
jam  pridein  Erigeiia  pioposuil  veibis  bis  :  »  Men-i. 
eienitn  et  notitiam  sui  gignil,  ot  a  sc  tpsa  amor  siii 
et  noiilia  sui  prooedii,  quo.  et  ipsa  et  noiitiu  »ui 
coiijimguntur  >■ 

t  iNeque  minus  admirabile  diccadi  genus  Eri^^c- 
nianum,  tmsquani  non  enlbeum,  rarani  allissimi  in-. 
geuii  cuiu  acuiisi>inio  coitjunolionem  (nue  sc  fert.  t'i 
legendo  quusi  abripi  videaris  in  lemplum  vel  sacrum 
iucum,  niiris  imaginibus  referiiun,  resoiianieinqtut 
divinis  vocibus,  ititima  vilac  soorota  pattdentibns. 
Atque  in  uuiversum  spiriluaiis  plitKtsupbiae  siudiuiu 
jd  eilicil,  ut  primum  iiiagis  i»agisi|ut:dobiliiotiir  ciiiu 
materiaiis  vita,  tuin  prinoipinn:,  ^aod  in  oa  taioi,. 
negaodi  abstracle<iuo  cognosooiidi,  obsctirmti  illud 


^^*^  C.  B.  SaiLUETERI  ph^fatio  m 

FoUaiiteu  des  Scoius  Erigeiia,  tle  divisione  Nalufae,  A  eieaim  et  DoiUiam  sui  giguil,  et  a  &e  ipsa  amor  siii 


lu  Eiide  gebraciu,  undpreise  dw»  ZufeH,  der  mir 
diese»  herrliche  und  seitiie  Werk  ia  die  Hande 
spieJie.  Bei  der  {Pag.  IX)  Abhaadlujjg  uber  die  pri- 
mordiales  causas  ioj  zweitea  Buclie  muss  man  es 
wiederhoU  anerkennoi,  dass  in  diesein  Werke  die 
priinordialcs  causae  unzahliger  phiiosophischer 
ideeo  iD  Fiilie  vorhanden  sind,  weiciie  seiideni  ve- 


61  noiiiia  sui  proeedit,  quo  el  ipsa  et  notiU«  sui 
conjunganlur »,  • 

i  Die  seitne  Verbindung  dcs  hochsten  Scharfsinns 
und  Tiefsinns  be!  Erigena  spricht  sich  auch  ia  seiner 
Bijerkwiirdigen  ,  Oherali  Begeisirung  athmenden  , 
Schreibarl  aus,  so  dass  nian  beim  Lesen  foriwahrend 
in  einer  Stimmung  erhallen  wird ,  ais  befande  man 


reiiueU  ganzeu  phiiosopbischen  Systensen  zum  Le.      sicli  In  einem  Tempel  oder  heiligen  Hain,  voU  wun- 


benspnncipe  und  Cenlium  dieaeii  mussien.  Ja,  C3 
&cheinl,  dass,  weun  manohe  neuere  Pbilosophen 
offeoherzig  sein  wolltenr  so  wLrdeH  sie  hekennen 
mussen,  dass  ihnen  Erigena  die  Hauptgedanliei:! 
angab;  dass  sie  au8  der  Ftiiie  setnes  Scharfsinns  und 
Tief^nns  ihpe  Systempuise  nabmen  za  sehr  diver- 

girerrden  Richtungen 

(  Die  Basis  der  neuern  Forschungea  iibep  das 
Seibslbewusslseiii  und  seine  Trinitae,  die  tiefern 
Einsichteti,  weiche  von  da  aus  in  iktziehung  auf  das 
Wesen  der  Goltheit,  den  Sinn  mancher  wlcbtiger 
Lehren  des  Chrisienlbums,  die  Crealion,  daiErken- 
nert  gewonnen  slnd ,  karz  eine  der  wichUg&len 
Erforschungen  der  neuern  Philosophie  wurde  schon 
von  Erjgena  jn  den  Worien  au^esprochen : « inena 

uon  miniis,  quam  ohscurans ;  deinde  magis  r«agls- 
H«e  perdomeiur  cupiilo  per  piinclpium  iiludaccerisa, 
quae  nos  impellit,  ut  vitam  in  inferioris  regionis 
rebiis  ieramus.  Q»o  fii,  ut  harum  inferiorum  vii-ium 
letalia  lela  coiifusique  luinuhns  amplius  penetrare 
nequeant  in  allhorem  lUam  r^ionem,  ob»  divinae 
naturae  veriiaiisque   lumine  perfunduulur  omtiia. 

Fassi  di  ragfio  lulta  sua  parvenza^ 
Hefllesso  at  gottiiiio  dei  mobiie  primo 
Che  {wende  q^iimli  vivere,  e  polenza. 
E  coRie  clivo  in  ac!i|Ua  di  8U0  itno 
Sispecciiia  quasi  per  vedersi  adorno^ 
Ouanto  fe  ael  verdis,  e  nei  (iort-iti  opimo, 
Si  sopraslasitJo  a)  lume  intorno  inlorfii> 
Vidi  gpeccirursi  iii  piudi  nriilc  <;ogiie. 
Ou»iilo  di  nol  bssii  fauu  ba  rKorno. 
E  se  rititiaio  grado  ia  se  r^tcenKlie 
Si  grande  luuie  :  qiiatil'  d  la  iarghem 
Di  qaesla  rosa  iielJ*  eslreme  fogliet 

(Dante,  Parudis»,  canto  xxx,  vers.  106  seqq.) 
f  Guentherus  seciaidum  morem  suuin  Erigenia- 
nuHi  systema  noniine  paiitheismi  dependenliae  insi- 
gniret.  ^eque  polest  negari,  iilud  saepe  pantbeismi 
quasi  latu3  radere.  Atque  in  liuiveriium  omnia  spiri- 
tuaiia  systeraata  illuc  vergunt,  imo  in  panstieisniuat 
facile  alure  possunt,  si  n\cmi  sui  consciae  pnmae 
paries  tribuuniur,  deinde  cogUandi  lc^^es  pro  poien 


derbarer  Bilder  und  Geistersiiinmen,  welche  von  den 
innersien  Lebensgebeimaissen  weissagen.  Ueberbanpt 
hat  das  Siudium  der  spiriiualistiscben  Philosophie 
die  raerkwiirdige  FoIge,dass  das  malerielle  Leben 
und  das  in  ihm  verborgene  finsiere  und  verfinsternde 
Princip  de*  vemefnenden  und  abstracten  Verhalien* 
H  immer  mehr  gescbwachl,  und  dasdurch  jer.es  Princip 
augefachte  Streben  zur  Erfiillung  des  Daseins  luit 
Objecteu  aus  der  niedern  Begion  immer  mchr  fiiier> 
waltigt  wird ,  so  dass  seine  verderblicben  und 
iodtenden  Pfeile  und  die  gebrochcnen  Laute  seiner 
unheilvoUen  Zerstorungsmacht  nicht  bis  in  Jenoi 
ftegion  zu  dringen  vermogen  ,  wo  im  Lichtc  der 
gottlichea  Wesenheit  ood  Wahrheit  alies  verKiart 
■wird. 

categoriae,  quippe  quae  subjeciivae  sint,  mundum 
diruani  atque  desiruant,  econtrario  praestaiit  niun- 
dum  atque  aediticani,  quippe  quae  ohjectivae  sint  et 
reaies.  Condiiiones  eniin  explicant,  quibus  inielligi- 
bilia,  subsiantiae,  Gunt  sensibilia;  atque  cum  cate- 
goriae  simul  et  substanliae  sint  ei  sensibilia,  horum  ' 
aml>oruiii  quoque  iarter  se  identitalem  deinonsiranl  i. 
Q  t  Jum  ^rigena  instrucius  accuraia  naiuraliuiii  ■ 
siudioium,  ihaiheseos ,  astronomiae,  quales  et  siia 
aeiate  nono  secaio,  et  superioribus  temporibos  fuc« 
runt,  eogniiione,  penitusque  imbuius  ium  Graeco- 
ruin  plaiosopiiorum  lil>ris,  ium  scripiis  Pairum,  iJ 
strenue  agii,  ut  soUdum  quasi  nucleum  veritatis, 
quae  in  Christtana  religione  esi,  diiigeniissime  phi« 
losophica  via  cogiioscendo  enucleet.  Eaviaad  gravis- 
siinas  conclusiones  pervenit,  afque  in  universiim 
raro  quodara  exemplo,  quod  e  posterioribus  scbola* 
siicis  philosophis  unus,  si  ingeuii  acumen  spcclas, 
cxaequat  Thouias  A({uiaas,  aperte  deinoustrat,  ve- 
ram,  quae  pbilosophiam  iuier  et  Christianam  reli- 
gionem  iniercedit,  rationcm  nequaquam  es&e  simul- 
tatem  Inimicarri,  sed  nonnisi  conjunctim  ambas  (inem 
SQDin  assequi,  qui  qubiera  linis  veritatis  cognitione 
cernitur,  nimirtirn  ut  veritas  per  cognitiooem  peni-> 
tus  \n  nobis  vivescat,  nosque  in  ea  simus.  Sin  vero 
phifosophia  et  Ghrisliana  religio  di^unguniur  ei  dis- 
trahunlur,  tuni  phiiosophia  non  nisi  sterilia  rupium 


;..     ^  j.  .    ._..  _•    •       ,  ,    '        •        "  titiuuiiiuii,   luiii   uiiiiv:iuuui<i  «tuu  nisi  atciiiia  luuiuii 

l^^i^^^f  "it^^if.fr'!"^"^^^  »>  cacu.nina  ascenfit,  etl[uo  aliius  assurgit,  eo^na 


creandi  vii  ad  solas  ipsarum  inier  se  retationes  re- 
fertur.  Unile  eincilur,  ut  spiritus  sit  omnia  iii  oi[\- 
nibus.  Verum Eiigena  quidem  haud  niif^ai  «os  nnes, 
qui  paniheismuiri  a  creaiionis  doelrin^  disjungunt. 
fiftm  etiam  uui  proxiinE;  eos  fmes  aitiiiglt,  velut  in 
deilicaiione  sanctorum,  accura$e  creaitiram  a  Crea- 
lorc  secundum  essentiam  discriminat.  Quod  quidcm 
aperte  osteudii  exemplum  a  ifuce  (lepromptum,  quae 
aera  complei,  eumqueioiuna  in  suatn  naturam  milia- 
re  videiur,  rkeque  iamei^  loihi  di»crimen.Saoe  Erigenae 
priinordiaies  causae,  quarum  evolutionibus  retroque 
revoiutionibus  mundus  iia  nliiiur,  ui  singularla  in 
ufiikersaiibus  permnneant,  revocant  haee  quidcm  in 
ineiiionaiin  Hegeiium.  \erum  Erigcna  non  ialcm 
dicii  regre&bum,  qui  esbentiam  loltat,  riKijtje  igitur 
identiiatem,  sedcreMuraein  Creatore  immaneniiam. 
Hae  cauiiae,  primum  suam  vim  exserenles,  progi- 
ignunt  caiegorius  Erigenianas,  quae,  cum  CunUanae 


gis<  solidarn  veritatem  amitiit.  Neque  quidquAm  ei 

reliiiqiiii^rx  "'^^  ^^  '"  i"^'^i  ^^**^  ^^  ^^  ipsius  um- 
bn  ar^uiieiur.  Aursud  in  Chrisiiana  religioiie  do- 
gmala  lia  rigescuott  ut  fere  maieriales  exteriorcsque 
Hgurae  videantur.  iieque  aiTipiius  in  eis  inierioieni 
vividauique  viiam  aspicere  valcnt  faebotes  timidique 
ocuii  eorum,  qui  pedes  quidem  in  sacro  loco  caiceis 
nudaverunt,  oculos  vero  lexerunt  veio.  Sic  revela- 
ti.o\  quam  de  gravi&simis  noslrae  nattirac  (|iiaesiio- 
nibuii  Jdgmuia  praeiieul,  non  ainpiius  iiiielligilur, 
neque  cogiiu^ciiur  veritatis,  qua  abufid£iit,  pleni- 
tudo.  Vcriias  autem  iia  demuiti  viviftcare  ac  hbe- 
rare  polest,  ul  eam  ei  per  eam  nos  ipsos  cy§4osca' 
mus,  el(|tud  luerimu».  et  quid  birntis.  et  quid  recu* 
perare  dei:«amus,  quid  sit  viLie  nostrae  propositum, 
qualisque  inierecdat  iiecessiuido  nosjoter  et  Deuui 
niundumque  >.  AatHAflY.  EuiT. 


m 

Ein  Strahl  erscheinl  sie  ganz,  «nd  dieser  walll 
Muciulratil«iuiauf  «leshoolisu-a  Hininieli.  Uogeii, 
Gil>l  Let>eu  ihin  uml  sotiatlutHe  Gewall. 

Uiiil  wiesuni  Bacli  aii  seinem  Fuss  eiii  Hiigel 
Seiu  BilJniss  ueigi,  als  siiti'  t*r,  liold  gesi  hmiiikl 
MiiGriinuiio  Blitm-^.iis  liinel/,i>icligern  iiidieseitiSpirKel; 
(Pag  X.)  So  schien  sicli  alles,  was  von  iiiis  oacL  drouen 
Zuriicligekehrt,  m  spiogeln  in  dern  Lich», 
Auf  lauiieiid  Smren  riugs  lieruin  eiiiobeu. 

Uuii  lassi  in  sich  die  unierste  der  Reihu 
So  vieles  I  iclil,  wie  weii  enifaliei  miissea 
Die  aussern  Ulaller  die:»er  Hose  seiu  l  — 


f  Dante  isl  dodi  ein.gdtilicher  Seher  und  A.  \V, 
Scbiegel  lial  sicii  iii  diesem  Biuclisiijcke  ^eiiier 
Ueberseiztiug  seibsl  zu  dieseni  Dictiier  erhoOei)  ... 

<  Gunilier  wtirde  das  Sysient  des  Erigeiia  als  Pan* 
tiieismus  der  Depeiidenz  classinoiren,und  es  ist  auch 
wohi  nicht  zu  laugnen ,  dass  es  oft  uahg  am  )*an 


IN  UBR13M  DE:  DIVISIONE  NATUU^.  UQ 

A  auf  eiiie  vorzijgliche  uni  voti  lu:iiiem  der  spateru 
bcliolastisclien   PhUosopl\en  ausser  von  Tl\oinas  von 
Aituiiio  in  Beziehung  auf  den  Scharlsiiiii ,  erreichta 
Weise,  wie  das  wahre  Verliailuiss  der  Philosopliie 
ziim  Chrisienlhume  nicht  ein  feindseliges  sci,  sontlera 
l>eiae  nur  in  enger  Yerbindung  ihr  Ziel  erreielieii 
k6nnen,  die  Walirheit  zu  erkennen  ;  damit  durcli 
die  Erkennloiss  die  Wahrheil  iii  uas  durchdringend 
l»;bendig  werde ,  und  wir  in  ilir  seien.   Werden 
dagegen  Philosophie  uud  Clirisientl>um  von  einander 
geirennl  und  entfernt  gehallen,  soersteigl  die  Piii- 
losuphle  nur  unfruchtbare  Felsenspiizen,  wo  sie,je 
hoher  sie  kommt,  immer  inehr  die  concrete  Wahr- 
heit  verlierl,  uud  iu  der  ausgeleerten  Luft  nur  iio<h 
uber  ihren  eigenen  Schatlen  giubelt,  Im  Chrisien* 


Iheismus  voriiberstreift.  Dieser  Grauze  nahem  sieh  B  ihuine  aber  erstarrtdann  das  Dogma,al3  ob  es  zup 


tJberhaupL  alle  rein  spiritualisiischen  Sysieme,  ja 
sie  kunneu  in  Pantheismus  iibergehen,  wcnn  der 
Standpuukt  de&  Sclbstbewusstseins  fiir  den  hijdisten 
erklart,  und  dann  die  Denkgesetze  auf  die  WelL  als 
schaifrende  Ageuiien  iibertragen  werdeu,  ihr  Scha/ten 
aher  nur  iu  ihren  Ueiaiiouen  selbst  Ite.steht,  wodurch 
der  Geist  alles  iu  allem  wird.  Erigcna  halt  indcss 
die  Granzlinie  zwischen  dem  Pantbeismus  und  der 
Creation  fest.  Deun  selbst  da ,  wo  er  dieser  Griktizc 
am  nacbsten  kornmt,  z.  b.  in  dcr  dcilicatia  sancio- 
rum,  untersclieideL  er  scharf  Crcator  iind  Creatur 
dem  Wesen  nach,  wie  es  das  frappanie  daselbsL 
gebrauchte  Beispiel  zeigt  von  uem  Lichie,  welches 
die  Lufterfiillt  und  diescganz  iu  sich  zu  vcrwandehi 


ausserliclicn  Gest»lt  inaieriaiisirL  witrdey  und  die 
bluden  undscheuen  Augen  der  Schauenden,  vielche 
an  der  heiligen  Siaiie  zwar  die  ^chulie  von  deiv 
F&ssen  ziehen,  aber  dafiir  eine  DecVie  Ciber  ihre  Atigen 
ziehen,  vennogen  sein  reiches  inneres  Leben  nicht 
■flnelir  zu  erbllcken,  die  OlTenbarung,  weiche  es  iJbef 
die  hdclv»ten  Fragen  unsrer  Exislenz  epiihalt,  niclit 
mehr  zu  vernehmen  ,  und  die  Fiille  der  Wahrhelt 
jn  ihm  aiclil  meiir  »u  erkennen.  Die  Wahrheil  hauft 
Jedochnur  dadurch  uns  beleben  und  belrein,  dAss 
wir  sie  und  durch  sie  uns  selbst  erkenneii,  1n  Deni, 
was  wir  waren,  was  wir  sind  und  w;ts  wir  wieiier 
erringen  soUcn,  was  die  Aufgabe  uusresDaseins  ist, 
in  wclchen  Relaiionen  wir  aur  WeU  und  zu  GolL 


scheint,  aber  denuoch  den  Uniersclued  liestelien  C  sieben  >. 


lasst.  Erigenas  prlaiordiales  causae  iii  iiirer  die 
Welt  begrundenden  Eutfaliung  und  Riickkehr  —  mit 
dem  Bestehenbteiben  des  Besondren  iiu  Allgemeinen 
—  erinnem  zwar  an  Hejjel ,  aber  es  be/.cicUnel 
CrigenadamiL  nicht  ein  auihebendesWieilerciugetien, 
mithin  uicbt  eiiie  Idemitiii,  sondern  die  Imnianenz 
der  Creatur  im  Creator.  Die  nachste  Eni.faUung 
derseibt^u,  die  Kaiegorien  des  Erigena,  weidieia 
ihrer  objectiven  Reafitat  die  Welt  darstelteii  und 
construiien  —  wahreod  die  Kantischen  subjecuven 
Kategorien  sie  deslruiren  —  ersciieinen  aU  dfe  Be- 


Pergeniibus  sentenlias  receniioruin  quonmdain 
aiquedociorum  deGrigen.')  latas  proponcrc ,  proxi- 
nius  nobis- obviain fit  Philippus  Gcrbet,  philosophus 
inler  FrancogaHos  hoc  (empore  pielaie  et  eruditione 
insignis..  Qui  licetorlhodoxiae  s>coti  miiiui  faveai.,. 
larnen  inluitioncDi  ^ju&  cuin  aururji  super  pliilosQ- 
phiae  incunabulis  repenlino  cxoria  cQmpacaus , 
doetriiiam  Erigenae,  quani  ab  Aieopagita,  relii|ui«a 
sysleniatum  orientaliu/ii  cuin  Chrisliana  dagniaic 
conjungente,  accoperit,  etcnu  pcaprji*  comin.is«iie- 
ril  noUonibusaUiiie   idefs,  sysJema  appcllat,  c.ujus 


zeiehnuug  der  Beditigungeo  ,  unier  denen  sich  die  &ubliraitaseLampIiludogiganteaauducissirai$Indicae 
Noun»ena,die  Substanjten  iuErscheiuung  ubersetzen,  philosophiaeconatihus  aemuIetur{rt).Posiquam(P«g. 
unddurch  dieiiategorieiialsmitSuUsianzund  deren  XU)  placita  Erigenae  de  nalurA  quadripartiia,  de 
Erscheinung  idenlisch,  wird  auch  die  identitat  beider  ^  analysi  et  syiilhesi  primariae  iinitatis  diviiiae  sive 
unter  sich  i\ervorgelioben.  je  creatione,  itein  de  nomiuibus  Dei,  qui  oinni  no- 

<  Mit  einer  genaiiien  Kenniniss  des  Standpunkts  der      minecareat,  taiidem   de  rediiu  omnium  reruui  in 


physicalischen  Wissenschafien.  der  Mathematjk  innd 
Astronomie  in  seiriem  Zcitalter ,  dem  ncunten 
Jahrhundert,  unddes.<ien  Yorzciiausgeriistet,  durch^ 
aus  vertraut  mit  der  alieu  Liientur  dcr  gnechis- 
chen  Philosophie  iind  den  {l*ag.  Xt)  Leistungen  der 
Kirchenvalcr  sucht  Erigeua  den  reinen  Gehait  der 


Dcurn  gradatim  assurgenLinm  et  de  apocalastasi 
aeierna  recensuit,ac  linearnenia  syslematis.quaMivi* 
paniheismiun  eidein  »apcre  videatur,  perspictic  et 
accnraie  depinxit ;  postremum  notal ,  non  i;im  per 
logicam  arlem,  quaiu  per  subhmem  et  iiigentem 
quandam  intuiiionem  Erigenam  ad  tantam,  laiui|tio 


WahrheitimChrisicJiUiumephilosopihschinstrenger  cxcelsam  mundi  percepiionem  elatum  fuisse;  logi- 
Wisseiischaflilichkeit  zu  erKciinen.  Er  gewinnt  die  cam  ef\iin  ibi  metaphysicaesijbjecJam,  jiecilominam 
ausserordeniUdAsten  Residiate  und  zeigt  iiberhaupt      quasi,  sed  famulain   videri.  Nihiloininus  tamen  in 

(ft)  Cf.  Introduction  u  la  phiioiophie  d<  rfmiQire,  par  rabbe    Ph.   Gerhet.  Paris  1852,  3«  coafm»iii:e  , 
pag.  101  seq. 


["  C.  B.  SCHLUETEUI  PRiEFATlO  li» 

libris  Je  Divisione  vesilgia  ei  n-a-meiiia  systeruaiis  A  Veruna  inagnopere  ad.niraii  sumus,  qiiod  doct«in 
<:.'j(is.la.n  logiel  sparsa  reperft, quod  Jate  patens  alle-  Hegelium,  qui  idem  dialeciico,  ul  hoc  utaraor  verbo, 
n,  iiaturae  scilicei  syslemati,  quoaararnodo  respon-  jnoi.ismo  suo  tara  muliifarie  memoriam  Erigenae 
«lcat.  Dictioue  prope  mechanica  iiiens  duas  aCSrmat  afiert,  tantum  ex  audiiu  vel  abrupiis  ex  partibus 
idearum  series,  phiiosophicam  dico  el  iheologicam  ,  Erigenae  opera  comperta  babere  vldeUamus.  Alia 
fpiasi  diffissas  alteram  juxta  alleram  per  lotura  opus  enim  ratione  fleri  non  poiuit,  ut  tam  obiier  et  tam 
ita  porrigi,  ui  in  philosophica  paniheismum  auctor     profimdalevitateillumtractaverit,  qua  idfactumesse 


haiid  effiigial,  quem  Umen  in  theologica  iinmutans 
atque  infleclens  dogmati  accommodare  sludeat.  Si 
res  seculi  decimi  publicae  miniis  turbulentae  anl- 
hiisque  in  altiora  studia  elevandis  minus  adversae 
fuissenl,  scholam  existimat  oriri  potuisse,  quae 
viiaiis  Erigeoae  errorihus  ad  intuilivam  accessisset 
Orienlalium  scleiilianii  et  raiionem. 

Cum  Gerbeto  tres  praesianUssiinoruin  InGermania 
phitosophorum  Fridericiim  a  Schlegel,  Franciscura  B 


revera  reperimus  in  ejus  historia  philosopbiae  (e). 
Atiamen  cum  Erigcna  verara  philosopbiam  ini- 
liuiii  cepisse  agnoscit;  sectaiorem  I^eoplaionicorum 
et  Dionysil  Areopagitae  ipsum  appellat.  Miiloso- 
phiam  ejus  profundam  rectamque  esse  dicit,  sed 
(quod  Hegeliura  contendisse  animo  vix  concipi  po- 
test)  exegesi  et  Patrum  aucioritale  baud  nixam,  iino 
prope  syncretisraum  referentem! 
Inter  eos  vero  recenliorum,  qui  non  solum  cura 


A  Baadcr,  et  Anionium  GunlUer  conferre  aplum  erit.      Hegelio  Erigeuam  prope  ignorarunt,  vel  cuia  fastu 

Quorum  primus  non  diibiiat,  quin  medii  aevi  philo- 

bophia  succcssum  habuisset  laeiiorem,  si  praeter  S. 

iBcrnhardum,  Ansclmum,  aliosque,  Erigenam  poiissi- 

jnum,  quem  philosophum  Christianum  aeque  perspi- 

cnum  et   simplicera  atque  ab  omni  falso   rerura 

riinandarum  studio  alienura ,  et  meliore  suo  ipsius 

judicio  ulentem,  appellat,  sequuta  fuisset  (a).  Alter, 

Fr.  a  Baader,  vir  clarissimus,  jam  anno  1824,  ei  in 

iibro,  quem  Fermenl?)  cognitionis  inscripsit,  et  aliis 

iocis  leciorum  suorum  aniinos  ad  speculalivas  ope- 

riim  Erigenac  sententias  adverlit.  Saepiusque  eum, 

nbi  ipsc  cura  illo  conseniil,  citans,  haud  infiliatur 

quidein,  Erigenam  hic  illic  panibeisinum  atligisse, 

sulam  tamen  Mali  notionem  ab  eo  propositara  viiu-  C 

perat,  qua  in  neologicam  absiraciionem  inciderit  et 

p.opierea  a  catholica  {Pag.  XIII)  Ecclesia  merilo  ira- 

probalus  sii  (A).  Dr.  A.  Giinlher  aulem,  ubi  de  effecii- 

\ms  prolestantismi  sermonem    facit  (c),  anliquam 

Catholtcorum  in  rebus  speculativis  libertatem  laudat, 

«'Amquecumbodierna  aniistitiimEccleslae  timiditate, 

qnac  cuni  protestantismo  incessit,  comparans,  siraul 

(iini  S.  Augustino  Erigenae  exemplum  eo  aptius 

:iilerre  potull,  quo  incerliora  otnnia  3unt,qu£eprimis 

post  Eiigenam  seculis  adversus  eum    ab  Ecclesia 

.ncta  esse  dicunlur. 

Nec  minus  doctus  hisloriae  philosophiae  scriptor 
Rixner  {d)  Erigenam  philosophura  magnura,  singu- 
larem,  diaieciica  ac  mystica  arte  et  scienlia  insignera 
prodignitate  aestimat,  et  plcniorem  operum  de  divi-  ^ 
sione  Naturae  ct  de  Praedestinatione  epitomen  in 
line  lomi  secundi  historiae  pbilosophiae  adjccil. 


hegtexerunt,  sed  eiiam  priorum  temporuin  injusti- 
tiara  seqimii,  pie  agere  sese  exisiimarunt,  duia 
inveteratum  de  illo  praejudicium  ^  deniio  con> 
finnarenl  acuerenlque,  noniiullos  conspicimus,  qui 
timore  parlim  laudabili  ducti ,  ne  Christianum  dognia 
el  opinio  de  scriptore  nosiro  quasi  antiqnitus  iradiia 
laederetur,  in  dijudicandis  Erigenae  meritis,  fas 
aequiiatemque  postposuerunt.  His  accedunt  alii  , 
qiiorum  ingcnium  ,  ci.m  rem  Chrisliaiiam  ratione 
mere  historica  {Pag.  XIV)  tractare  gestiant,  omnem, 
quae  unquara  emersii,  speculativara  dogmatis  inda- 
gationem  et  explicaiiunem  profundiorem  spernit. 
Alii  denique,  receuiiorum  systematura,  Terae  liber- 
tati  Chrisiianae  specuiationis  minus  faveniium  , 
eamque  inter  iines  nimis  angustos  coarctantium, 
praejudiciis  impliciii  admodum  quidera  cavent,  iie 
Deus  com  crealura  moregenliliunrpantheistice  con- 
fundatur,  nequaquam  vero  abyssum  (/)  timent, 
inter  iiirumque  iieruiii  hianlem,  quem  teste  S.  Paulo 
(ad  Ephesios  C.  II,  v.  13,  seq.  ei  ad  Coloss.  C.  I, 
V.  19)  Salvator  noster  ita  clausit,  ut  <  ulraque  fa- 
cerelunumi.  Inter  ejusmodi  viros  numerandi  vi- 
dentur  scriptores  historiae  Francorum  niterariae, 
Maurini,  Thomas  Moore  et  Dr.  C.  F.  Hock,  viri 
cum  propter  indolem,  tum  propter  ingenii  acnmen 
doctrinamque  haud  parvo  aestimandi.  Yeriim  ciiin 
his  non  litigabimus,  quia  res,  dequa  quaerilur,  pro- 
pler  slnguUtrem,  quam  ilU  sequuntur  in  rebus  scru- 
tandis  et  dijudicandls  metliodum,  boc  loco  vix  possct 
absolvi. 
Jam  vero  cum  alio,  sl  non  Erigeiiae,  tamen  ejus 


(a)  Philosoplne  dev  Gescliichie.  Tom.ll,  p.  159.  Cf. 
Ilugo  V.  Sc.  Victor,  von  Dr.  Liebeiier  p.  7.  ei  Ueber 
die  tnyst.  Thcol.  des  Joh.  Charlier  lon  Gerto»,  von 
Dr.  Hundshageii ;  UlgerCsche  Zeitschrift  fiir  hislar. 
Theol.  Bd.  iV.  Hefi  1,  pag.  82,  seq. 

(b)  Ferra.  cogniJ.  VI.  fascic.  pag.  xxvi.  Cf.  eliam 
cjusdero  Spek.  Jjogmatik,  Hefi  IV.  Vorl.  9.  Vom 
Segm  und  Fluch  der  Creatur;  el  ;  Ueber  den  Begri/f 
des  Gul-oder  posili»-und  des  Nichtgul-oder  negaliv- 
gewordenea  endlichen  Geiites. 

*  Praejudicio  sanc  ducii  non  esse  videntur  vetcros, 
qui  J.  Scoti  faUas  opiniunes  aceriime  jiidicaruni; 


(c)  Cf.  Yorschule  zur  spekulat.  Theologle ,  H.  Ab- 
theil.,  Iticarnatious-theorie,  Vorwort,  pag.  xii. 

(d)  Handbuch  der  GeschiclUe  der  Philosophie, 
II.   Tom.,  pag.  10— 16.   Cf.  Appendix,  pag.  3— 10. 

(e)  Vorlesungen  uber  Geschichto  der  Philosopbit. 
lU.  Tom.,  p.  159-161. 

(/)  Cf.  Hoffmanns  Vorhalle  xur  spekulativen  Lehrt 
Franz  Baadeis  pa^.  67.  Ueber  das  Yerhuiinifs  dei 
Theismus  zutn  Chrtslenthutn . 

naiD   roiilta  ille  doeoit,  qnae  veritnli   noo   con- 
gruant.  ANiNA»r,  Edit. 


U3                                            IN  UBflUW  DE  WViSiONK  NATLi;.*:,  il4 

doeirinae  advcrsario  in  cerlamen  dcsceiitlaiiius,  «jui  A  incUiodo,  licei  inaj;Ii  schola>iicc,  (raciasse,  cotilen- 

lani  inylhologiam,  quam  bisioriaim  percogniias  iia-  luni,  dumnioJodivinam  uigcrcl  iiiiitalem.  Creanleni 

bcns,  nec  miuu»ChrIsiianae  specuialioais  profundi-  j^uiem  creari  naluram  eam  ob  rem  ab  Erigenadoceri, 

laiem  edoctus,  eandcmque  pcrspiciens  et  amoro  quia  Deus  superessentialis  ct  snperqualitalivus,  dnni 

anipleclens,  postremum  iniegre  sine  siudio  et  ira,  «x  aonomasia  in  panionomasiam  pcr  iheophanias , 

alque  ex  autopsia  judicare  soliius  —  «unc  tamen,  quasi  procedal,  per  lianc  processionem  (qiiatenus 

quod  mirura;    iu  acie  hosiili  conspicilur.  Dicimus  per  ideas,  sive  Btia.  Btkniinra  sive  7r/»oo//ief^aT«  sive 

J.  Gdrrea,  professcrem  Monaclui  doccniem,  virum  Tr^-aT&TVffaseseexplicei^quodaramoiloQmniainomni- 

crudilioue  et  menlis  acumine  insigncm,  cujus  de  bus  liat..  Poslremum  notai,  eundcm  de  sepiiforiui 

Erigena  sentenliam  consulto  usqucad  [inem  citalio-  rediiu  naluiae  crealae  non  creanlis  in  Deum,  et  de 

num  nostraruin  distulimus,  ut  e jus  de  iilius  ortho-  iransiiu   inferiorum  in  superiora  ,  el  omnlura   in 

doxiaplacitis,  quippead  quae  eliam  ccterorum  vilu-  Deum,  qui  tanJem  solus  snpersies  sit,  aciiie  et  inge- 

peria  paene  omnia  redcant ,    aiiquol   argumenta  niose  traclarc,  sed  eliam  boc  loco  pantheismi  erro* 

maxime  ex  ipso  Erigena  petita  opponeremus,  et  ea,  rem  non  cffugisse. 

qua  decel,  reverentia,  et  ipsi  el  omnibus,  qui  de  hac  Jam  si  haec  depretio  decreiis  Erigeiiae,  quatenus 
re  judicare  possunt,  scripioruni  Efigenae  relegendo- B  dogma   speciant  aique  scieniiam,  tiibuciuio  modo 

rum  ansam  praeberemus.  Quamvisenim  paraii  simus  dicia  breviter  conspiciamus,  cuncla,  quae  Gtierres  in 

ad  accipiendum  responsiones  argumontis  probaiaa  ii!o  viiuperanda  et  iraprobanda  censel,  ad  hacc  iria 

eorum  omnlum,  qui  eiiam  lum,  quum  totum  ErigC'  redeuul: 

nae  opus  perlegerinl,  placila  ejus  absona  esse  a  fide  1.  Erigena  humanae  raiioni  nlmium  dedil,  el  quae 

ehrisiiana  couteudenl;  bona  tamen   el  cerla   spc  rationis  sunt,  cum  divinis  mlsccns  eloquiis,   revela- 

ducimur,    fore,   ul  bac    via   judicio   de   Erigena  lionem  (Pfljf.  XYI)  nou  salis  a  phllosophia  dlsiinxit, 

ferendo  laelior,  quam  hucusque  factura  est,  parelur  declaraus  veramphilosophiamveramessereUgionenu 

exiius.  et  veram  religioiiem  esse  veram  philosophiam.  Quod 

J.  Gorreslaudatquldem  Erigenam  («),  qul  prlmus  eiiam  Tennemauu  anirmai,  sed  Erigenac  iu  laude 

scieniifica  rationc  Genesim  exposueril,  et  hanc  expo-  ponii  [b). 

siiionem   (Pag.  XY)  cum  magno  mentis  acumine  2.  Panlheismum  profitetnr :  a.  quum  Uyov,  Deum 

nsque  ad  singola  quaeque  mirabililer  perduxeril.  fiUum,  emanantem  aPaire,  crealuram  Palrisesseaf- 

Nec  minus  profunditatem  ejus  et  audentiam  probat,  firmet.  Ib.  quum  omaes  creaturas  in  universali  rerura 

conantis  progredi  ultra  sysiematis  Arcopagitici  ler-  apocaiaslasi  per  Deum,  unam  scilicet  substauiiam, 

minos,  dum  Platonis  dialecticam  cum  logica  Aiisio-  G  doceat  absorberi. 

ielis  conjungat.  Evolveniem  vero  Dlonysii  Areopa-  5.  Ullra  systemaiis  Areopagitici  fines  ejusqiie  su-^ 

gitae  ideas  ac  notiones,  euia  ail  iterura  uecessliaie  peresseniialera,  omnia  superautem  divinam  unitaicin 

quadara  vetus  periculum  pantheismi  incurrere,  qui  rtonprocessit,  et  dogmaticam  S.  Trinitaiis  noiionem 

in  scriptis  Areopagitae,  tanlum  propier  expositionem  in  Theologiam  raysticam  et  speculallvain  inducere 

rerum  universallorem  et  minus  expressam,  latuerit,  omisit. 

et,  ut  tum  temporis  vix  potuerit  eviiarl,  apud  no-  His  iribu3,quae  Goerres  in  Erigenae  repreliensio- 

&irum  auctorem  meutis  quadam  inte^ritate  et  inno-  nem  ooiat,  accedat  quarium,  quod  mulli  iu  eundem 

centia  prodierit.  Hanc  creaturae  cum  Deo  confusio-  aniraadvertcruut : 

nem  jara  in  initio  libri  de  Eucharistia  (puia   de  4.  M^li  ethici  naluram  alque  gravitaiem  haud 

Praedestinaiione)  apparere,   ubi  veram  religionem  agnovit,  immo  in  universali  rerum  apocaiastasi  in- 

et  veram  philosophiam  unam  eandemque  rem  esse  feroalia  supplicia  finem  assequi  docuit. 

conlendat.  Affert  deindenotam  Erigenae  quadripar-  Adl.  respondemus,  proposiiionem  :  <  Vera  pliilo- 

litam  naturae  divisionem,  in  qua  naigram  creatam  sophia  est  vera  religio,  et  v.  v.  vera  rcligio  est  vera 

et  creantem  J.  Gorres  ^oyov  esse  aOirmat,  medium  ptiilosophia  >,  duplici  et  diverso  sensu  posse  intel- 

scUicet  inter    naturam   non  creatam  et  creanlem  Ugi,   sed  eandem   iu  aucloris  noslri  ore  non  magis 

(Deum)etnaluramcreatamiioncreaniem(Crealuram)  esse  suspeclam,  quam  id,  quod  prope  omnes  saucli 

positum.  ilaque  Deum  Irinum   cum  creaiura  ei  se  Patres  doceut,    revelalionem   sciUcet  Christi   essa 

miscuisse,  iudeque  coactum  fuisso  Erigenam,  ut  FI«  summam  sapientiam  atque  omnem  continere  philo- 

iiuro  Pairis  crealuraraesse  declararet.  Propier  hunc  sophiam.  Ex  quo  sequilurv.  v.  eiiam,  veram  pliilo- 

errorein  eundem  uitra  Areopagiiae  systema  lermi-  sophiam  eaudem  esse  ac  veram   religionem,   nec 

Jiumque  non  longe  progredi  poluisse.  Neque   enim  hauc  aliam  et  ab  illa  sfparatam  involvere  veriialem, 

■cum,  V'J  quod  Areopagiia  ueglexeritj  trinitalem  in  Erigenam  vero  nec  sacram  Scripturam,  neque  lesti- 

inystlcarum    rerum    speculationem  m',roUuxisse   :  monia  Patrura  couiempslsse,  lam  multi  ioci  in  libris 

verura  sequeniem  vestigia  Areopagilae  el  librum  de  divisione  probant,  ul  ridiculura  foret,  hoc  loci» 

ejus  de  diviuis  Nomiiiibus,  aeque  alque  illum  tanluin  singillalim  laudandis  ubcrius  approbare.  Duos  lanlura 
de  unica  Dei  csseuiia,  eadem  fere  contemplaiionis     locos  afferamus,  quoram  alier  huraiiitaiem  lesiatur, 

.    C«)  Cf.  Christliche  Myslik,  lom.  U  l^ag»  243.  (b)  Gescliklue  der  Pldtosopliie,  tom.  VIII,  sccl.  h 

j?.  72,  cf.  p.  63. 


115  C.  B.  SCHLUETERl  rR.ilFATIO  <iG 

quairt  i»  perscruiaudis  rebus  divinis  aucior  noster  A  mam  poiissinuim  adminisiretur;  lilam  ibcologian», 


semper  servavii,  quaniacunqiie  fuit  liberias  ejua  ei 
afldacia,  quandoeasdem  resper  raiionern  diviiia  gra- 
lia  illunnlnaJam  invesiigabat ;  alier  vere  ostendil 
eiindem,  quamvis  raiione  adjuvanie,  scripturam  iiv- 
teiligere,  occulium  ojus  sensum  penetrare,  eruere  el 
explicare  se  posse  confideret,  lamen  cxistiinasse, . 
liunqnam  ulira  sauciarum  Scripiurarum  radium,  et 
absque  ope  earum  aliius  se  elevare  et  de  rebus  divinis 
iractarc  sibl  licere;  In  secundo  libro  de  div.  di- 
cil  :  I  Quid  enira  prodesl  illa  velocilas,  qiiam  piira 
veritatis  contemplaiio  efFugit,  aut  quid  nocet  ipsa 
fftrditas,  cui  desiderata  facies  occurrit  » ?  et  iLidem 
pag.  130  (II,  23). 
{Pag.  XVir.)  Alterlocuscsl  Hb.  I.  p.  69  (I,  66). 


hiiiic  pliiiosophiam  setisu  angustiore,  seu  pliysicam 
appellai,  quamvis  ad  felicetn  succeskum  uirique 
parandum  scripiuram  et  gratiam  verbi  divir\i  otiw 
nino  necessariam  esse  deciaret.  Cf.  tib.  Ul,  p.  187 
m,  3). 

{Paff.  XVlII.)Ad  li.  a.  Quanquam  inlibrisdeDivi- 
sione  nonnulli  loci  reperiunlur,  quibus  mundas  ar- 
chetypus  in  Logo  Deo  a^rne  conditus,  quam  unne 
ideam  erealionis  appeUare  solent,  cum  secunda  S. 
T ririiaiis  persona  confusus,  vel  non  saiis  ab  eadem 
disiiiicius  vjdeiur;  mulii  tamen  alii  loci  occurrunt, 
qui  determinaie  ei  praecise  a  Yerbo  aelerne  geiiiio, 
uiundDm  In  eodem  Yerbo  condiium  et  per  idein 
Ycrbum,  ul  ipsedicit,  factiim,  et  a  Spiriiu  sancto 


«  Si  quidem  de  Dco  nibil  aliud  caste  pieque  viven-  B  ^«'"'ectuin ,  ut  naturam  aeternc   condilam,  scilieet 

llbus,  studioseque  voritatem  quaerentibus  dicendum  creatam,  discernitnt,  licet  ctim  Logo  divino  conjun- 

ref  cogitandiim,  nisi  qnae  In  sancta  Scriptura  re-  c*us,  quandc  naiurae  creaiae  non  creanti,  quem 

periuniur,  neque  aliis,  nisi  ipsius  sigiiiricaiionibus,  mundumrealein,scilicetUniversum,  vocare  solemus» 

nicndum  es£  his,  qiii  de  Deo  sive  quid  credant  slve  opponilur  idem  et  creata  el  creans  appeijetur  na- 

disputent.  Qiiis  eniin  de  natura  inefiabili  qulppiam  a  Uifa.  Praeierea  Erigena  in  variis,  quas  de  S.  Tei- 

seipso  repertura  dicere  praesumat,  praeler  quod  illst  nario  profett  exposilionibus,  quam  sirictissime  sin- 

ipsa  de  se  ipsa  iu  suis  sanctis  organfs,  ihfcologicii  f?uli»s  pevsonas  sive  (ifcaarMsis  classice  secundurn 

dico,  inodulaia  est  >.  Cf.  eiiamlib.  IL  p.  105(11,15),  dogma  distinguil,  ei  consequenler  etiam  Wyov  dicit 

et  llb.  IV,  p.  5i^,  394  (IV,  17).  aeteriie  geniJum,  nec  aeterne  procedentem,  nec 

Piorsus  accuraiior  Erigenae  lectio  unumqiieinque  aeterne  creaium.  Locos,  quibus  iila  fnier  Logon  na* 


sanae  ei  jiistae  meritls  lectorem  absque  dubio  con- 
vincet,  Erigenam  de  ratione  uuTovd/iiw  et,  uii  dica- 
mus,  solipslsrfca,  quara  recentiorcs  siatuunt  philo- 
sophi,  ne  soiurio  qufdem  cogftasse.  Iiiio  nisi  radio 


luramque  creatain  et  creantem  disiinctio,  multo 
magls  etiam  inier  eundem  et  naturam  creativm  non 
creantem  scilicet  creaturam  proprie  dictam ,  noLis^ 
clarissime  viJetur  iltueescere  (praeter  ilius,  quibus 


verilaiis  ex  verbo  divino  et  lesiimonils  sanciorum  C  ^^^^  genilus  a  Deo  generante  et  procedeote  non 


Ecclesiae  Patrum,  rauio  srmnl  irilerm  luminis  ad- 
juvante,  lanKerciur  («),  nuUuin  novii  rationis  usum, 
nec  ullam  gratia  diisiilutam  anlmi  intentionem, 
qu.ie  ron  Tirtute,  opibus,  rebus,  fcliciqoe  exilu  ne- 
cessario  carerel;  nusquam  ne  praeieieuado  qiiidem 
Senlentiam,  qH.Tie  isium  saperet  rationaiisrr.um,  pro- 
lutit.  llla  vero  philosophiae  deflaitlo  Erlgenae  eam 
ob  causain  in  suspiclonen»  versa  est ,  quOd  simu! 
Insanum  lioc  sigiiificare  posse  videbaiur,  hoc  vel 
Illud  systema  inere  philosophicum,  arteque  bumans 
pro  libitu  contextum,  vmm  esae  et  unain  feligio- 
ncm,  non  auieirt  veram  refigionem,  fide  aecepiam, 
inteileetam  et  operibus  inaiiifestaiam ,  veram  esse 
philosophiam    (6),  Celermn    Erigena     nihilonilnus 


miilus,  qiiam  a  creaiui-a  disiinguitur)  {c)  e  muUis 
afferamus  hosce : 

Llb.  ]U.  p.  2i8.  &e<[.  (lil,  16).  t  Credamus  itaque 
et,  quantum  datiir,  inentis  acie  intiieaiTtur,  oinnia 
visibiiia  el  itivisibiiia  elc,  etc.,  quaecunqiie  uiiiver- 
sitas  loiius  creaturae  cohtinet,  in  Verbo  Dei  Uuige* 
nilo  et  aeierna  simiil  et  facta  esse,  et  nemie  aeter« 
nitj^tem  ?n  eis  praccederc  facturam,  neque  facluram 
praecedere  aelernilatem.  Siquidem  eorum  aeter* 
i\Utts  faeta  e^t,  ct  condltio  aeicrna  in  dispen<<uitiond 
verbi  I. 

Lib.  ill,  p.  'HSfi  (ill,  17).  (  Incortcussa  iiaque  au« 
Cioriias  divinac  Scriplurae  nos  compellit  crodere, 
tolius  creaiurae  Universitalem  iri  Verbo  Dei  condi- 


Iheohigiae  fines  a  philosopbiae  finibus  probe  disctjr-  D  laai  es-^e,  ipsius  vero  eondilloru»  raiionem  ouiKes 


Kit,  Tespiciens  tara  aniborum  objectu,  quarn  anifni 
vires  et  faculiates,  quibus  paraniur  ei  concipitiUiir. 
Illi  eiiim  sanctae  Triniiatis,  causarum  priraordja- 
lluin  rerumque  aeternarum  speculaiionem ,  huic 
vero  rerum  faciaruni  el  per  locos  ei  tempora  appa- 
reniium  peicoptioiicmei  iut«»;siigaiionem  ad^eribit; 
illaiii  sapieiiiiam,  qn.ie  per  inielleeium,  scilicet  ani- 
mi/ui,  lianc  scienliam,  quac  per  raiioiiem  seu  ani- 

(aj  Cf.  Ackermaiiu  ;  Chrisilickes  iin  Plato,  pag. 
815. 

{b)  Cr.  lib.  II :  «  Nulla  eium  alia  ntl«lium  anima- 
rum  iahis  est,  qii.^^iu  de  unu  ouiiuuiii  principio,  quae 
vcie  praetii*:tiiliir  <  reileii».  el  qiiae  vcrc  civdiiiiiur 
iiiieligore  >.  Kt   iib.  l :  » lii  laiuiim  suisum  respi- 


irUellccius  superarc;  soiique  Verbo,  in  qiio  condiu 
suiii,  cognitamesse». 

Lib.  III,  p.  239  (!il,  18).  <(  Dicii  enim  (sacra 
Scriplura) :  In  principio  fecil  Deus  coehim  ci  ler- 
ram;  hoc  esl,  Deus  paie-r  in  Deo  lliio  universaliia- 
iem  loiius  creatiirae  visibilis  ei  rnvisibilis  comli- 
dil :  ci  quid  in  principio  suo,  in  Yerbo  suo,  in  Kilio 
suo  unigenito  Paier  conderet,  [Pag.  XIX)  quod  ipse 

cienies  quantuni   se  iiifcrt  divinoruin  eloiiuioruio 
radlus ». 

(e)  Cf.  lib.  M.  ( (Jiiiniiauiem  creaiura  incipii  esse, 
quia  crai,  quum  non  eial;  eral  in  caus.s  quideiu 
iMiii  orat  iii  eileeiibits  on  oriiniiio  igitur  vere  ae> 
ieruitati  cuaeterua  est  i. 


n? 


IN  LlBfiUM  DE  DIVISIONE  NATCR^. 


118 


Filius  iioii  essel;  ;)liuquift    non    iu  ipso    conde- A  nietite  seinesVigeneoLebensbegegncl»?  ^*AgeergOt 


lel  I.  (fl). 

Si  vero  Erigena  aliis  locis ex  cil.  lih.  Ill.p.  S45  8cq. 
(111.18)  S.  Basilii  verois,  qui(Uoinii.  8,  in  Gen.)  (iicit : 
«  Uiviiium  verbum  naUira  cst  eorum,  quae  facia 
suut  >  :  secundum  sensum  ibi  menioratum  assen- 
liens  coniendit:  f  Deura  creari  in  cinmbust,  sive 
4  Deum  esse  in  «e,  fteri  iit  creaiuris  >,  iJem  ul  postea 
i.  Taulerus,  S.  Suso  multique  alii  Palres  lectionem 
tantum  seqiiitur  S.  Jobannis  Tbeologi  (Evange- 
lisiae)  c.  f.  v.  3. -4.  aniiqiiam  et  aduioiium  vuiga- 
lam  :  <  Quodcuuque  factum  est,  in  ipso  vita  erut  el 
vtta  erat  Tux  hcimiium  >.  Simililer  Suso,  pag.  161 : 
4  Alie  Kreaturen  nacb  ihrer  innebieibcnden  Ausge- 
flusseni:)eit  sind  evtriglich  in  dem  Einen,  nach  Golt- 


eiiam  Ertgenae  indulgeamus,  diccnti :  *  Deus  est  in 
se,  (it  in  creaturisi,  quum  propter  Pa\dinuin  iilud  ; 
I  qui  esi  per  oinnia  et  in  omnibus  >,  aiterum  cjus-> 
dcin  Aposioii  :  a  Qui  est  supra  oinnia  t,  nusquam 
neglexeril.  {d)  Poslremuin  vero  caveas,  ne  quater< 
nartuin  naturac,  quae  dicitur,  apud  Erigenam  ul» 
pote  formaiem  cuin  sanclo  Ternario  dogmaiis, 
quera  expressis  verbis  dooei  atque  connrmat,  uHo 
modo  unum  idemque  esse  existimes.  Jani  ipsius 
Erigenae  deciaratio  de  quarta  et  de  priraa  iialura, 
sive  de  nalura  nun  creala  ueque  creanle,  et  de  na- 
lura  non  creata  et  creanie,  utramque  unain  ean« 
demque  esse  naturam,  {e)  secundum  diversiim  re* 
Eipeeluin  processionis  et  reditus  rerum,  sic  appel- 


lebender,  Cottwissender ,   Goilwesendcr  Istiglceit,  B  btam,  satis  demonstrat,  banc  divisionem  ex  parte 


wie  das  Evangeiium  in  principio  sagi  :  das  vrorden 
ist,  das  ist  in  ihin ewiglich gcwesen  das  Leben  >.  (b)'*- 
Sane  injuslum  fbret,  propter  haec  et  ejusinodi 
verba  vel  Susonem  vel  Erigenam  pantheisini  accu- 
sare!  Nonne  etiant  picfor,  qui  regis  imaginem  co- 
loribus  depingit,  quaerenli  quid  faciat,  fespondet : 
Fit  rex !  Sic  etiam  S.  Aiigusiinus  :  i  Crescal  ergo 
Deus,  qiii  semper  perfectus  esl,  erescal  in  le. 
(}uanlo  eitim  mag,is  inlelligis  Deum,  it  quanto  niagis 
capis,  videtur  in  tecrescefe  Dcus.  Fpse  aiileHi  non 
crescit,  scd  semper  perfecius  est.  Iiiieiligebas  hcri 
moilicum,  inieUigis  hodie  ainplius,  inlcUiges  cras 
miiltoamplius :  lumen  ipsiiui  Dei  crescit  in  te,  ita  veiut 
Deus  crescit,  qui  semper  porfectus  manet.  Oxeniad 


ut  subjectivanri  tantum  ei  formalem  accipiendam 
eise.  Quod,  quuni  Erigenue  de  Trinitate  do- 
ctrina  exposlta  fueril ,  evidentius  eiiam  appa*' 
rebil. 

b.  Simili  modo  aliquot  alios  operis  de  divisione 
locos,  ubi  de  universali  reruin  instauratioiic  in  al- 
tcro  Cbristi  advenlu  fulura  et  de  oltimo  judicio  agi- 
tnr,  ininus  aitendenii  et  cogilationura  sericRi,  ver- 
ijorumque  vira  negligentius  perpendenti  pantbeis- 
miiiii  sapere  posse  non  >iegamus.  Verum  lainen 
muito  plures  loci,  qui  coiilraFiuin  unirmant,  ei  quin- 
tus  cjusdera  operis  iiber  paene  totus  prudenlem 
quenique  lectorera  Oinnino  convincenl,  doctrinam 
de  uiiiver.saii  rerum  oinnium  per  Deum  in  consum- 


modam  si  curcntur  cujusdam  oculi  ex  pristina  cae-  ^  maiione  seculi  absorptionc,  qua  jiitercil,  non  vero 

citate,  et  inciperet  videre  pauluhim  lucis,  ct  alin  die  gloriftceiur  et  magis  salvetur  crentura,  a  mente  £ri- 

pfns  vidcret  et  tertia  die  anipii()&  :  vidctur  iUi  iux  genae  prorsus  aiienam  fuisse.  Expi-essis  enim  verbis 

crescere:ius  lainenperfeclaest,siveipsc  videat,  sive  non  solum  plaies  iu  aeierna  beaiiiudine  gradus  ju- 

non  videal.  Sic  esl  el  interior  bomo  :  proficit  qui-  slorum  statuit,  (f)  qui.  iii  Jesu  pro  eorum  ineriiis 

dem  in  Deo  ct  Deus  in  iiio  videiur  crescere;  ipse  pracvisi  et  pracdeslinaii,  deinceps  sine  rine  Doum 

lameu  minuitur,  ut  a  gloria  sua  decidat  et  in  gioriam  videbunt,  verum  etiam  cerlum  immerora  singuiari 

Dei  surgat  >.  [c)  Nec  minus  A.  Giinttigr  in  libro  gratia  in  deilicationem  supra  omiiem  (Pag.  XXI)  na- 

Thomas  a  Scruputis  p.  223: «  Und  wis  konnte  diese  luralein  virlutem  eiecioruni  esse  docci  atqiie  descri- 

Liebe  aodres  sein,  als  jene,  mit  der  sich  <(0tt  auch  i>it ;  inio  fuoestum  Uluni  errorem,  quo  creala  omuia 

in  der  Kreatur  liebt,  weil  er  in  ihr  isein.en  ewigen  in  Deo  pereunt  et  cum  Deo  uno  superstite  confuii- 

Gedanken  {Pag.  XX)  wiederGndet,  ia  ilireineni  Mo-  duntur,  ipse  nominaiim  reprobat  el  asperuAtur.  Jam 


a\  Gf.  lib.  11,  p.  m  (U.  ^2>  «  Ad  quid  >  cet.,  «t 
p.  iii  (11,  22)  <  Oinniu  i^itur  >  uU 

(*)  Cf.  Heinrieh  Svs^^s  genmnl  Amandus  Lehen 
und  Schrifienvm  Mdchior  Oiejjcnbrock.  2  AufL,  Re- 
gcnsburg.  1837. 

(o)  Cf.  Giigler,  Hdlige  Kunst  dfr  llebrder.  Voi.  I. 
p.  36.  Item  de  Div.  iib.  iV,  p.  S32  (IV,  7)  <  Hine  S. 
Augustinus>  cet.,  ubi  S.  Angiistinus  niiris  vei-iiis 
omniiio  idem  qtiod  Erigerta  docet.  Ilcin  p.  341  (IV, 
!^  <  Quapropier  de  inieileciu  >  cet.  Ilem  iib.  V.  p. 
4/5  (V.»)  <  Quid  euim  sapientia  >  cei. 

(d)  Cf.  lib.  IV,  p.  520  (IV,  5)  «  Miior  cur  >  cct. 
{e)  Cr.   lib.  III,   p.  248   (lll,   23)    <  Sed    quod 
tlieol.  >  cet 

*  Laiiiie  sic  reddi  posse  videntur :  <  Oiiines  cren- 
turae,  iitpuie  quaeelfisixer»  eaederoque  iniiiiansrre, 
in  un»  aeteritjesunt,  vivente.s  inDfO,  De.iim  cogiio- 
sceiiies,  quusi  deificaiae.  ni  iegilnr  iti  Evangetio  : 
Quod  facium  e*t,  inipto  viiaerut».  A.n  mov.  Ldit. 


(/)  Cf.  lib.  f,  p.  8  (I,  8).  (  Nain  unnsquisque,  ut 
diximus,  unigeniti  Verbi  Dei  noiitiam  in  se  ip.<io 

T^  po»sidebil,  quaniuni  ei  gratia  donabitur...  Quotus 
eniin  utinierus  eleciorum,  tot  erit  numerus  mansio- 
iiuin;  quanta  fuerrt  saiict.trum  animarum  muliipli-' 
catio,  tauta  eril  divinarum  tbeotiiianiaruin  poj&«3-* 
slo  >.  Et  lib.  V,  p.  58(>  (V,  38) :  <  Quando  erii  nQti 
solum  g^nei'aie  sattbalum  in  oinnilius  divinis  op6- 
ribus;  vcrum  eliaui  et  speciaic  sabbatum  saLbato- 
runi  in  sanctis  angeiis  sanctisque  honiioibus;  ct  im« 
piebitur  doraus  Dei,  in  qua  unusquisque,  ordine  sibi 
con^ruo,  conslituelur  :  alii  inferius,  aiii  sitpenus, 

.  alii  in  subUmitate  nattirae,  alii  siiper  omnem  naiu- 
raicin  virtuieni  circa  ipsum  Deuin  >.  Eliam  p.  5|3 
(V,  3i)  et  474  (V,  24)  ei  550  (V,  36). 

**  Laiine  sic  verii  po.3(>e  videntur ;  <  Et  hic  quideni 
amor  quisiiam  aiiiisesse  potesi  tiisi  ille,  quo  Dens  ^*i 
aniat,  et  iii  creaturis,  in  quibus  aeieriiamideamsuam 
reperit,  moraeiiium  quasr  prOpriae  vilae  ofTenJit  »J 
AxiMADV.  Edit. 


119 


C.  B.  SCHLUETEKI  1»R.£FAT10 


m 


81  ati  utuUas  piilchr;«!jquc  re$>picere  velis  analogius,  A     >•  Huuiuuam  volunuteui   csse  libernin  ud  etigen- 


quihus  Erigcna  ulilur  ad  lianc  fuluri  seculi  6£iu9iv 
quodautmodo  explicaudaui  aique  dilucidandaui,  de 
itac  re  prolinus  miitinie  dubilubis.  Hae  aualogiae 
suni,  cxeinpii  gralia,  de  fcrro  iii  igue  caudesceuie, 
quod,  totnnt  ijiiis  facluin ,  nihiioiniiius  non  desiiiit 


ditm  vel  bunuiQ  vel  tnaiuni,  et  geitus  iiumanuin  in 
Aiianiu  praevartcalum  mortique  obnoxUtm  faclura, 
iii  Clii-isio  el  per  Chrlitum  salvalum  esee  et  vltac 
aeiernae  redditum  (e). 
5.  Superbiam  Luciferi,  qui  sua  virtuie  Deus  esse 


esse  ferrum ;  de  aere  illuminaio,  qui  lolus  lux  soiaris^     cupiebat,  deleslaiidam  crimen  fuisse.  Cf.  lib.  V. 


factus,  lamcii  aer  roanel ;  de  slellis,  quae  orienie 
sole  evanescuiil  el  lameu  nou  desinunl  esse.  Quaer 
siniilitudiitcs  apud  oiunes  fere  probatos  theoiogos 
primorurn  seculorum  mediaeque  aelaiis  specuia- 
tivos  possunt  reperiri,  nec  scilicet  confusionem  Del 
ciim  creatura,  immb  pcuetrationem  seu  inbabiiatio' 
item  et  iiiexisienliam  ainborum  ciarissime  s'^nili-' 
cant.  (o)  Al  teste  S.   Puulo  iiomo,  qui  Deo  adliaerel^ 


4.  Deuiii  efficere,  ut  uiulla  exira  communem  na- 
turae  ordtnem  eveniant,  quo  osleudal,  se  solumesse 
Doniinam,  neque  alium  qacadam  —  et  cousequea* 
ter,  niiracuia  posse  fieri.  <  Nullis  > ,  iaquit,  c  coD- 
jjecturis  animi  inquirendum,  cur  —  res  nalurales  — . 
ex  invisibilibus  causis  in  vi  seuinum  semel  coiisti'- 
tutis  noa  simui,  sed  lemporis  intervallis  et  locorum,. 
in  formas  sensibiles  debent  procedere,  quasi  iiou^ 


unus  cum  Deo  ftt  spiritus.  Nec  qiiisquam  veieribus  B  aiiier  ficri  possetU,  si  divinae  voluiiiati   aliter  fleri 


tUeologis  iu  viluperium  vertit,  enibusiastice  proli- 
teniibus,  eum  in  rinem  Deum  faclum  esse  hominem, 
tit  homiiii  polcsias  reddcrelur,  qua  Deus  liercl,  seu 
deificareiur  :  t  Touroy  ^/k/s  yivof  iVftffy  i ;  cf.  I  Cor. 
VI,  17.  Ceterum  locos,  quibus  pantheisiicam  Dei  ciim 
creatura  uiiionem,  qua  ereatura  absorbealur  et  per- 
eai,  auctor  noster  deierminate  aspernaiur^  hos  af- 
ferre  siiQiciat : 
Lib.  |il,  p.  2i3  (UI,  20).  Cf.  el  iib.  V  ioit. 

I  Muialio  itaque  bumanae  naluiae  in  Deum,  non 
tn  subslauiiae  inieriiu  aestimauda est,  s«d  in  pristi- 
num  staium,  quem  praevaricaudo  perdiderat,  mira" 
biiis  ei  ineifabiiis  reversio  >.  —  Uem  :  <  Non  cnim 
vera  raiio  sinit  supeiiora  inferioribus  vel  conlineri, 


videretur ,  quae  nulia  lege  conslringilur.  Nam» 
et  saepe  contra  consueium  ualurae  cursom  mul» 
ta  solent  fieri,  ut  nobis  osiendaiur,  quod  diviitO' 
providentia  doq  uno,  sed  luuliiplici  modo  alque 
iiifinito  poiest  omnia  admiuislrare  >.  Cf.  lib.  111,  p. 
229  (lU,  16). 

5.  Nolionein  classice  dogmaiicam  Temarii  sancti 
noo  poiuisset  omnibus  locis  reliDere  recteque  espli« 
care.  Yerum  ut  hanc  rem  uberius  esponamus,  simul 
accingimur  ad  icrliam,  quam  supra  DOtavimus,  ob» 
jeciionem  refulaDdam. 

Ad  lU.  Sane  Erigena  saDctam  TriBttatero  in  spe* 
culativam  theologiam  iDtroduxit  et  eandem  secun- 
dum  symbolum  Atbanasianum,  et  oolionem  ab  uiii« 


vel  aiirahi,  vel  consumi.  Inferiora  Yer&  a  supei-iori-  ^  ^^f^a   Ecclesia  reccptam   per   sexluplicem  analo 


liiis  itaturaliter  atirabunlur  et  absorbentur,  non , 
ui  0011  siut,  sed  ut  in  eisplus  salventur  et  sub" 
sisiaiii  ei  unum  sint  i«  Item,  utlib.  V  etiam  monei '. 
f  Non  autein,  ut  saepe  dixiraus,  essenliarum  aul 
siii  slaiitiaruiti  confiisioite  aul  iuleritu  »,  Deoique 
eiiara  p.  5S9  (V,  57). 

Gregor.  Nyssenus  ibid.  ; 

«  Omnino  lempore  resurrectioais,  secundum  bene 
fiituram  conversioueDi  iu  Spiriiu  sancto,  per  gra- 
tiain  uicarnati  Dei,  absorbebilur  caro  ab  anima  Id 
spirilu,  anima  vero  in  Deo  {b)  >. 

(Piig.  XXil)  nenique  si  Erigciia  paniheismum  secta- 
i^lur,  docerc  non  posset,  (juae  docet : 


giam  explicavit.  ^uas  simililudinesplerumque.ipsius 
dogmatis  verbis  propooil  el  tDierpretatur ,  eadem  ratio- 
De,  quaS.  Bonavenlura,S.  Berobardus  (Pa^.XXUl),  el 
jam  auie  eosetErigeuani,S.  Augusiiuus  analogiain,. 
sumtam  de  memoria,  iniellecui  et  voluniale  auiiiiae 
humanae,quae  io  se  uua  cst  atque  simplex  cet.,  eun- 
dem  in  finem  adhibuerunl.  Erigeua  quidem  : 

1.  Similitudinemaireiide  communi  omniuiurcrum 
creaiarum  natura  sumlam,  eae  stve  rationabiles  sint, 
sive  irrationabiles.  Oinues  enim  iii  hoc  coDveniuut» 
quod  ia  eis  kaec  unum  sunl  :  Esseulia,  Virtus 
ei  Operatio,  {ovoia,  Suvxpit;,  cvjpycuc  quorum 
primum  absque  intercedenie  tempore  secunduiu 
tamqusn)  gignii;  tertinm  veroex  primo,  utedianie 


1.  Dcum  esse  caus^im  oiinium  super  esseutia-  ^  secuodo,  procedii  lolumque  manifestat  (/'). 
Jam  (c),  nec  categoriam  esseniiae  sivc  oOviac,  nec  2.  Aiiera,  quae  eiium  apud  nounuUos  patres  anie 
ceteras  novem  calegorias  iu  Deum  posse  ca-  Erigeuara  reperiiur,  analogia  est  :  Esse,  velle, 
dcrc  (d).  scire;    qtiae    ab  Erigeiia  ad  priorcm  reducitur; 


(«)  Cf.  lib.  III,  p.  243  (Ili,  20).  1  Dciitde  peri  cel. 

(b)  Cf.  nol.  f. 

{c)  Cf.  lili.  UI.  <  Ncmo  tameii  est  pie  credcntium 
i>t  veriliUeui  iiiteliigeiuiuin,  qiii  uon  oouiinuo  absqiie 
iilla  cunciationc  exciamet,  causam  totiiis  uiiiversi- 
iatis  crealiiocm,  suiienialuralem  csse  et  siiperessiMi- 
lialcm  et  siipra  oinaein  vitani,  ct  sa^iieittiam  cl  vir- 
tu!i>iu,  cl  supra  oiiinia,  qiine  diciiiilur,  iateiligiinliir 
•  cl  oiuiii  sciisu  penipiiintinv  diim  sil  liortun  omiiiiiia 
priiicipiiim  cau.^ale,  cl  luediiiin  iinplen.s  csseiitiale 
ot  iiiiis  coitsiimiiiaiis  omiiemquc  uiolum  stabililaii» 
qiiiclumqiic  f.iciciis,  cl  amiiiius  oiniiia  quae  siiiit  et 


quae  non  sunt  circiimscribens  >. 

(d)  Yid.  lib.  1 81  lib.  II.  <  Nou  CDim  Dcus  genus  e.  ( 
crealurae  >  cet. 

(e)  Cf.  lib.  V,  p.  521  (v,  34). «  Yideiur  enim  >  cot., 
et  p.  51t>  (Y,  31).  i  Qi:amvi9  »  cei....  <  quarta  >  cet. 
et  lib.  IV,  p.  370  (IV,  14).  <  Multa  enim  praescit, 
qtiorum  non  est  causa  >  cet.,  el  lib.  V,  p.  535,  540, 
543  (V,3e). 

(f)  Cf.  lib.  L  <  Deuroergo  »  ccl.,  ei  ibid. «  Absque 
vero et>seutia  >,lib.U,  p.  126(,ii>  25).  <  Nihi  ntihi» 
coi. 


m  IW  UBRUM  DE  filVlSIONE  ISATLRifi  (22 

«slcndil  ejum,  Vdle  ;ia  Yirluien),  Scirc  aulem  ad  A  ^ed  in  illicilo  lanium  luijiis  ToltiiUaUs  mom  ejus(|iie 


Operaiionem  raiionalis  creaiurae  rcferri  fa). 

3.  Tcrlia  a  ciealura  irnilioiiabili,  a  luniine  scili- 
cet  solari  pciita  ;  Sol  ,  solis  Uadias,  et  radiorum 
Splciiclor  ab  iiii'0(|iie  proceclens. 

i.  Qiiaria.  raiionaleia  lanluiu  creaiuram  respi- 
cicns,  in  hiiniana  anima  el  ejusdcin  moiibus  seu  fa- 
cullalibus  mauifestalur  :  Inleliectus  seu  Auiinus , 


abusu,  sequens  S.  Augustinum,  ponii  (e),  perperant 
judicaveril,  ideoque  inali  aboininaiioiicm  et  turpi- 
tudluera  negaveril,  atque  sancti  Del  leges  et  in»li- 
lutiones  adversus  idem  sancitas  ci  ordinatasnegie^o 
xil  et  contempserlt.  Verum  si  eloquia  ejus  Lac  de  re 
breviler  acsummalim  concipius,  senlentiara  repeiles 
cum  docirina  Cionysii  Areopagitae  et  S.  Augustini 


Ratio,  Sensus  interior  (voGc,   Uyof,   Siavota)  (*).  paene  omnino  congruam.  Erigena  enira  in  hac  rc- 

o.  QuinU  simili  modo  elucel  ex  imagine  diviiia  gione,  ia  quara  homo  praevaricando  (depulsus,  ut 

aninii  :  Mens,  Perilla ,  Disciplina.  Augustious  ait,  a  bonis  non  ad  mab,  vernm  ad  niimis 

6.  Itera  :  Mens,  Notltia   sul,  Amor  sui   io   ant-  iona  ei  e  honis  malisque  mixta)  de  seile  Paradisi  ce- 

ma  humana,  quae  si  ad  lumen  omnla  illuminans  cidit,ip8aetiamvitia,quae  Deo  quamvisnon  volcnte, 

convertilur,  pcrfectissiina  ftt  S.  Trinitatis  imago(c).  tamenpermitlenle,  humanara  naturain  usque  defor- 

Ad  IV.  De  Iheoria  mali  saoe  non  omnino  sulfi-  niant,nonqaideminhominis,tamen  inCreatoris  lau- 

cienie,  quam  scquUur  Erigena,  pauca  tanium  hic  B  dem  quodammodo  vertendaputavii  (f).  Nullum  enim 

animadverlenda  sunt.  Quum  eoira  auctor  nosler  lana  vUium  exi8lereaulumat,quod  nonnmbra  sil  alicujus 


pieiale,  quain  hilarilaie  iusignis,  fere  non  dissimiiis 

Adamo,  priusquam  praevaricalus  esset,  quodammodo 

Dcum  in  omuibus  el  omaia  in  Deo  videat,  et  usque 

-cognoscere  studeat :  sane  specishtio  ejiis  praecipue 

in  describcndis  bonis,  datis  scilicet  et  donis  dlvlnist 

■per  quae  Deus  in  opere  creationis,  redemptionis,  fu- 

turaeque  censummalionis  se  ipse  glorificat  etcreatu- 

-ram  beaiifical,cujn(Pa^.  XXIY)  sublimi  admirationis 

amorisque  inleUectualls  gaudio  versatur  {d).  Quara 

«bcausam  nihil  ab  eo  magis  alienum  fuit,  quam  Dua- 

lismus  iste  tristisei  rlgor  Manichaeorum  obscurus. 

Celerum  etiam,  quis  negabii,  In  depingendu  rerum 

universitate  albedinera  el  nigredinem  absque  verila- 


virtutis,  ut.<  ira  correclionis.luxuria  quielis  > ,  cet.,  vel 
ex  (Pagi.XXY)  cujus  coniparaiione  opposita  ei  virtus, 
cujus  defectus  et  privatiuest,  majorem  non  acqiiirai 
laudem  et  magis  extollatur  ({/).  Sic  eiiam  pulchram 
piiantasiam  mali,  suh  specic  boni  coloralam,  a  Deo 
.creaiam  atque  ideo  bonam  esse,  haud  (lifliietiir  (A) , 
non  Tero  mendacium  maiumque,  quod  hac  sub  spe^ 
cie  latet  el  veluli  abyssus  per  eandem  operitur. 
Porro  In  consummatione  seculi,  quando  cunctae 
res  in  Deum  redibunt,  Deusque  ominia  in  omnibu» 
erlt,  omuem  malitiam  periturain  esse  afllrraat  (t), 
neque  Deo  rerum  universitaiero  peocare,  id  est,  uni» 
vcrsum  hunc  mundum,  sub  aeterniiatis  specie  et  pcr 


tis  diminulione  varla  atqtie  diversa  ratione  componi,  C  ^jug  causas  consideratum  (j)  corara  Deo  valde  b»- 

niisceri,  et  alierutram  praevaleie  posse,  prout  io  phi- 

iosopho  vei  timor  atque  lex,  veldilectio,  quae  est 

legis  plenitudo  et  sapientiae  perfcetio,  locuin  obti- 

neat  potierem;  prout  vel  dolor  peccali  et  tri$iitia 

propter  nefas  ab  homiiie  commissuoi,  vel  |;audium 

redemiionis  et  beata  conscientia  praeclari  et  imI- 

orandi,  quod  Deus  hoino  perpetravii,  operis  In  ejus 

mente  praeponderet?  At  quaeritur,  num  Erigena  de 

ortu  mali,  quem  recie  neque  io  Dco  neque  in  ulia 

principali  quadam  eausa  mala  ab  aeierno  existenlt, 

neque  In  crealura,  qua  opere  Dei,  nec  consequenter 

Id  hominis  vel  angeli  voluntate  qua  dlvtnilos  dat;^, 


num  esse  (/:),  etiam  post  praevaricationem  hominis 
per  Cliristi  gratiam  redempii.  Quae  omnia,  si  recte 
intelilgas ,  sensum  continent  sanura  probumque; 
quin  apud  Dtonysium  Areopagitdm  et  S.  Auguslinum 
multos  ejusn>odi  iocos  reperlre  queas ,  qui  suspicio- 
nem  eodem  cum  jure  el  jusiius  niovere  possint 
Exemplt  gratia,  quum  ille  i  malum  omnino  uihii 
esse  -i  (l),  ad  significandam  ejus  absolutara  impoten- 
tiam  et  vanitatem,  contendat ;  hic  daemonem  ipsun^, 
^ui  homicida  ab  iniiio  mendacium  et  dixit  et  TGcit, 
bonum  appellet,  quatenus  m4  ,  sive  esse  particlpet ; 
quum  porro  malunn  in  nMindl  hisioria  dimicaos  ciun 


in)  Cf.  lib.  Y,  p.  509  (Y,  51).  i  NonaUtcr  *  cei., 
locos  ex  Augtistino  et  Dionysio  citaios. 

{b)  Cf.  lib.  II,  p.  127  (II,  25)  et  ibid.  <...  siquidem 
Pairis  in  aniino,  Filii  in  ratione,  S.  Spirilus  iu  sensu 
apertissima  lucescil  siniirilndo  >. 

(c)  Cf.  Ilb.  11,  p.  161  (11,  5i),  ubi  eiiam  S.  Augu- 
stinus  ciiiitur.  Iiem  lib.  11,  p.  115  (11,  19),  et  om- 
.jiino  Itbrum  secundnm. 

(d)  Cf.  lib.  V,  p.  358  (Y,  56).  <  0  quaniuin  »  cet. 

(e)  Cf.  iib.  lY,  (  Et  quia  omne  malum  nec  in  na- 
tura  rerum  subsianiialiicr  ioveniiur,  neque  e.v  cena 
'Causa  et  naiurali  procedit ;  per  se  enini  considera^* 

tum  omnino  nild!  est  praeter  jrrailonabilcin  et  per- 
versuni  imperfectuuique  rationabilisnaitirae  motuni: 
nnliam  aliam  in  universa  creatura  sedein  reperit, 
nlsi  ubi  falsitas  possidet ;  piopria  autera  fatsiiniis 
possesslo  e$t  sensus  corporeus  >:  Et  porro  ibid. 
f  Cujos  mulier  sensns,  cui  incAute  animus  («  vovft 
Adam)  con&cnticns  pertliiiu  >  cet.  et  lib.  Y,  p.  544 


T.  (Y,  56).  Cf.  etiam  Aekermann  «  CLristlicbes  iin 
^*  Plato  >,  p.  187. 

{()  Cf.  lib.  V,  p.  525  (Y.  35).  <  Et  hoc  est  raalum », 
cei.  Eiibid.,  u,  522(Y,  55).  « Aliud  enim  »  cel. 

(gf)  Cf.  lib.  Y,  p.  52!  (Y,55).  « Yidelur  eolm  »  ceX. 
et  p.  552  (V,  56)  et  alibi. 

(/t)  Cf.  Ub.  Y,p.540XY,56).  «Nam  luculenlisslme  » 
cet. 

(i)  Cf.  Ub,  V,  p.  516  (Y,  51).  <  Aliud  esl  enim  » 
cet. 

(j)  Cf.  lib.  Y.  p.  658  (V,  56)  et  Ackerniann  p.  520 
tamcn  et  ibid.  p.  251  et  502. 

{k)  Cf.  lib.  Y,  p.  521  (Y,  55). «  Yidetur  enun  >  cet. 
et  ibid.  p.  522  (Y,  55).  <  Aliud  enim  >  cet. 

(i)Cl,  Dieangebl.  Schrifleu  des  Areopar,itm  DiO' 
»11/«,  von  Engediardt  vol.  I,  pag.  97,  et :  Clirislliches 
in  der  Flah  i*liilosophie  von  Ackermann  pag.  61  oi 
m  ct  187. 


m                              C.  B.  SCIILUETEKI  PR^FATiO  IN  LfB.  DE  DIV.  NAT.  124 

bouo  anlilJielis  rlieloriim  comparct,  qaibas  sermo  ^  vfsuros  cssc  ;  gloriam  vcto  et  gratiam  deificaiionis 

acrius  »'xciialur  ;  quiin»  aDii»a<1verlai,  per  ipsos  ina-  eleclorum  jusiorum,  eorumque  bealiludinem  rtpro- 

los  vcrluiis  el  virlulis  scclaloribus  vicioriam  parari  1)0S  in  aelenium  iion  parlicipaluros.  Quin  eliani  aiiis 

ina]orcm  {n)  ;  quum  denique  asseidieine  Leibniuio  locis  aflirmal,  eos  posl  mortem  vanis  rerum,  quibii» 

ile  raagna  mali,  quod  voealur,  parie,  non  allier  Ira-  eliara  in  hac  viia  inquieto  et  insaliabiliter  inbiantes 

ciet,  nisi  ut  de  minus  bono  et  perfecto,  cui  lantum  cTrcumagebantur,  (Pajjf.  XXVU)phantasiiselappeliiu 

niajor  desit  reiiliias.  Vix  aliud  Erigena,  Deum  aftir-  tanialico  puniri  (/).  Poslrenium  animadvertas,  se- 

ntans  nullara  naiuram,  vel  nil  in  ulla  creaiura,  quod  culo  nono  Cbrislianau)  doctrinam,  quae  de  damna- 

ipse  feceril,  punire,  sed  islud  lanium  mbilet  incau-  torum  est  suppUciis,  nondum  tara  accurato  Ecclesiac 

sale,  quod  non  fecerit,  quaravis  praescivertt ;  iramo  dogmale  denuilam  et  fii*raatam  fu)8se,quam  deiiiceps 

hoc,  malum  scilicei,  secundura  aeleriias  creaturae  seculo  xiii  per  conciliurn  Laleranense  quanum  fa* 

rationali  a  Deo  indiias  lcges  se  ipsum  poiius  per  ir-  ctum  esi.  Quod  ex  ipsius  Erigeuae  verbis  clarissimc 

rationalflmeliimaiuraiemvoIunlaiis(i*a^.XJ)tYI)per-  paiet  (j().  Immb  praeier  Origenera  eiiam  Cregorius 

vcrsae  niolum  punire,  quum  usque  fruslretur,  et  JNyssecus,  Gregorius  Nazianzcnus,  Basillus,  ei  ipse 

iamcn  a  uiala  voluntate  non  cessei  {b).  CcleruKi  jVmbrosiuseiHieronymuspassim  universalem  reruni 

Erigerta  el  de  superbi»,  quam  capul  omuis  nvaliiiae  B  apocalaslasin  docuerunt,  sifnul  cum  ea  liQem  suppU* 

vocal,  et  praeserlim  in  Lucifero  deiestalur,  ei  de  cioram  aeiernalium  staiuenies. 

falso  libidinoaoque  volunlaiis  molu  aique  carDalis  co-  Postquam  baec  de  Erigenae  vita,  iodole  et  scripiis 

pulae  appeiitu,  qui  in  Adamo  fuil,  et  deconcopisceo-  commemoravimus,  $imulqHe  lestimonia  de  eo  a  cla- 

Ua  serpeniis  iuslar  Evam.id  est,  seiisum  («wt9»jj,v),  rissiuiis  viris  praeleri^i  «l  magls  eliaro  praesentis 

et  dein  per  hanc  eliam  Adaraum,  id  est>  intellectuin  temporis  lala  adduxinms,  nec  rainus  gravissimas  in- 

(vovv)  aiiicrente  et  sedacenle  (c)j  uberrime  iraclaL.  cnsaliones  contra  ejus  placita  factit;ita»recensuimus, 

Superbiam  et  libidinem  raaximam  siuliiiiam  vocat«  iectori  benevolo  opus  lioc  rarissimum,  quod  pro  vi- 

neque  verbft,  (^uilms  ptinii  parentes  post  4ransgres-  rili  parie  a  typographicis  mendis  prlmi  et  solius  co- 

slonem  mandati  divini  sese  coram  judic^i  excusare  dicis  hucusque  ediii  *  iiobis  cura  fiiit  puig.-jre,  iradi- 

siudent,  ullo  modo  probal.  £x  originali  auiem  pec^  maSt  potissimum  eum  in  (inem,  ut  novae  et  accura- 

eato  iioi^  3oIumprof^ndam  dcrivat  reriim  divinarum  Uon  inquisitioni  de  meriiis  viri  pracclari,  qui  tam 

ignoraiUiain  et  malam  meniis  coDcupisceniiam,  mor-  diu  rumore  flagravii  sinistro,  ansam  praebeamus. 

leiu,  et  ceJera  mala,  verum  eliam  corpus  homini?  Cooferas  ergo,  benevoie  iector,  syslema  de  Naiurae 

materiale,  quod  sub  lunicis  pelliceis,  quas  Deus  prs-  divisidne  ab  Erigeoa  proposiium  cum  eihica  Spiiio- 

rois  pareniibus  fecit,  innui  putat;  immo  et  sexualem  ^  zacaliisque  recenliorum  sysienjatispantheisiicis,et, 

inascuU  et  feininae  diiferenUaim  et  divisionwn,  simul  uU  nfis  •juidem  cpiuamur,  aniraadvertes,  specie  lar^-- 

cum  geiieris  bumani  propagaUone,  ul  nune  est,  ani-  tHninrtodo  verae  el  genuinae  cujusdara  sapienliae 

iiiali,  el  homine  Indigii^,  quae  in  fuluro  seculo  ces-  divjnae  taro  mulla  alquc  praeclara  ingenia  potiiissc 

sabit,  quando  in  universali  rerum  reditu  omuis  ma-  seduci ;  quod  sane  minime  faclum  fuisset ,  nisi  Eii- 

ieria  veJuU  foeuum  ia  flamnia  ardebit,  totusque  hic  genae  aliorumque  sysleraaU  multo  majore  piofun- 

niundus  destrMeiur.  Deniq«e  de  suppUciis  daranato-  ditate,  copia,  et  meniis  acumine insignia ,  sinuilque 

rum,  quamvis  apud  Erjgenam  passim  significaUone5  Christiano  dogmaU  nuigis  congrua,  propter  tcmpor 

reperianlur,  quyJcs  sunl : « ^elerna  supplicia,  aelernae  nira  invidiam  lam  multos  aequalium  laiuissent.  Aiio- 

poenae,  aeierna  dsranaiio,  inexsiinguibilis  flamma ,  «}uin  euim  certo  Erigena  ingenu  sui  splcndore  istos 

irrevceabile  judicium  Dei  (d)  »,  et  quae  ejus  sunt  vipisset  ei  obscurasset.  Speraraus  Vamen,  fore,  iit 

geaeris,  tamen  mulljs  aliis  locis  senteuU.^  contraria,  pliilosopbia  noslri  aevi,  praescrtiiu  ea,  quae  maxime 

quae  sciiiceV  supplicioruiu  aelernitaleiia  dQ^iruU,  ab  speculaUva  sst,  et  di.ilecticji  virluie  poUel,  ei  quae, 

eodem  proponi  videtur.  Dicit  eaim ,  neminem  a  Deo  postquam  omnem  speciem  sensibiiem  et  veram  sin- 
privari  iiaturaUbussiveconcrealisbonis(e),  etdam- jv  ceraraque  iinaginationem ,  ualuram,  historiara  et 

natos  tempore  resurrectionis  et  restauraliQiiis  unw  dogina  posiiivuro  reliquU,  uni  iscilicci  raiionis  abs- 

versalis,  ubi  ornuis  maliti?!  per^at,  innovatum  raim-  iraciae  et  kutov6/:xou  noiioni  univeraali  addicia,onmia 

duai  nulla  prorsus  umbra,  iiec  uUo  di.screpante  con-  faceie  et  excogiiare,  nlhil  accipere  ei  fide  inielli- 

ceiUu  dilTorraaturos ,  immo  per  Uieophaiiiam  quau-  ^ere,  omnia  toUere,  iiibil  ponere  gestil,  etjam  in  eo 

dain,  quamvis  a  visione  beatifica  jusicrum  luullo  est,  ut  in  absoiutum  incidat  nihilismuro,  eUam  per 

diversam,Deum,tuncemuiauiomnibusapparenlenn,  Erigcuae  placila,  qui,  noUoni  universali  et  diale- 


(fl)  Cr.  Ub.  V,  p.  mi  (V,  SS).  tVideiur  enim »  eet.  (d)  Cf.  Ub.  V,  p.  505,  ibid  p.  5i0,  552,555  et  5oS 

cum  miris  ipsius  Augusiiui  verbis  ibi  nlljilis  ei  p.  525  /y,  50.  56.  57). 

(V,  5i)€  Quidenim»  c»t.  (e)Cf.  lib.  V.p.  5l0;ibid.  p.535ei534  (V,51.56). 

{h)  Cf.  iib.  V,  p.  SlSrV,  81;.  <  Impiis  vero »  ce.1.  et  M  Cf.  Ub.  V,  p.  5J5,  5ia,  513,  5!6  et  617  (VJ 

p.  551  (V,  31)  «  Consideiaviinusenim »  cei.  49.  51.  32K                                                             1 

(c)  Cf.  col.  129,  not.  e  et  alibi.  {g)  (Cf.  lib.  V,  p.  490 ;  \b\A.  SM  (V,  «7.  3i). 

♦  Tribus  sane  codicibus.Tliomas  Gale  in  adomari-  io  teitinoniis,  quae  silluUl,  supra  excusis.  Anim^dv^ 

da  edilione  prinia  usus  est,  muUIo  Thiiani,  suo  ime-  tDtT. 
gro,  iiec  nou  codice  Pansicusi,  id  quod  ipsc  testatur 


m  EXPOS.  J.  SCOTI  SUPER  lERARCHIAM  CAELESTEM  S,  DIONYSII.  196 

Cllcae  artj  quamvi*  faveal,  uinen  nec  ?iisloriani,  iicc  A  aelerna  idea  exposiulal,  quamntie  nonnulii  recentin- 

fidei  dogrna,  nec  speciena  visibilem  onirjino  deiterii  rum  lajnquain  propbeiico  quodaiu  soinno  denuo  de- 

et  abnegal  vel  {Pug.  XXYill)  conieronit,  ad  exiiuin  «iderare  coeperunt,  f.am  in  viia,  (juani  in  scripiis  re 

laeliorem  pcrducaiur.  Haud  lamen  inGcianior,  H^  vera  expriioere  pvluerint.  Itaque  magni  hujus  inge- 

geiii  specnlaijonem,  praccipue  si  eani  cum  pliiloso-  ni»  eiTigics  |)onalur  juxia  ini.agines  Dantii,  Bonaven- 

phia  criiica  el  cum  subjeciivo  idealismo  conipares,  lurae,  J.  Boebmii,  paucorumque  aliorum,  qui  injuria 

de  Chriiiiauft  philosophia  et  ilieologia  oplime  esse  leniporum  paulisper  oppressi,  ei  situ  obscuraii  ei 

merilam,  aique  etiam  Erigeaae  scriptis  faciliua  in^  peoe  ignoll,  nunc  (andem  ea,  qua  decel,  inler  Cliri. 

ielligendis  quodammoiio  cerieviam  aperuisse.  Deni-  sUanos  philosophos  ei  poeias  prae  ccieris  ernintn- 

que  oinnes  <iui  auctoris  nosiri  leclioni  ciniveuieniein  ^cs  gaudenl  gralia  ei  reveieniia.  Jani  quicunquc 

openm  navabunt,  libenter  etiam  illorum  reiiiinisccn-  divina  ei  aeterna  adhuc  suspiratls, eamque  seciamiui 

tur  lemporum,  quibus  lam  fide  crcdere,  quam  ra-  ei  ainaiis  sapieniiam ,  quae  omnes  vere  sapienles 

lione  rerum  nexuin  et  causas  invcsiigare,  et  aiterum  iuce  sun  illuminat,  sive  parvi  sinl,  sive  inagni,  sil 

alleri  «om;iiiar€r,  tAiniiiibus  magis  io  proniptu  el  vobis  hoc  Erigenae  mouumentum  prufuudae  el  paci- 

tanquam  natural«  fiiit;  quippe  qui,  quanlacuiique  feraedeleclationi,  instiluiioni,  ei  validae  in  sanct^ 
fuit  iilius  aevi  asperitas  et  violentia ,  lameu  saepe  B  fide  el  pictate  oonQrnation^  Yeniie  cl  gusiale  quain 

divin&m  quandam  siibUinitatem  cum  liumilitate  piis-  suavis  sit  Dominu^ ! 
slma,  meniis  pauperistem  cum  ubei  ri  na  aelernaruin         Monajierii  Gue&lphalcrmn  4  Jan.  1838. 
veritaium  abundanlia,  vitam  ei  grandia  opera  cuin  r  n  <; 

cogitfttioiio  alta  et  profunda  coniungere  sciverinl.  r.  •    ^    j  <.<  '    /• 

Bam  ob  canasm  illis  coniigit,  ut  facihus  philosophiac  f„    rty/fl   Acadenim  Bbniiikq 

el  poeseos  ciim  rcligiom)  unione/n ,  quain  vera  el  monMitm  Guesifliulorum. 


JOANNIS  SCOTI 

EXPOSiTIONES 

mm  lERARCHIAJH  GAEliSIEM  S.  DIONISIf. 


Cod.Vat.  632,  sec  XI A 

Cod.  Mon.  mi.  laL  38Q,  stie.  xn.  ,  .  B 
E^usdem  codicis  altera  manus.  .  .  .  B" 
—•         —    leriia     —  .  .  .  .  B** 
Cod.  Briigensis  n.  1,  sec  m  vel  xv  C  ] 


INCIPIUHT 

EXPOSITIONES  JOANNIS  SCOTI 

SDFER 

^tt&vchm0  0mcii  l3tont}^tt '' 


CAPITULUM  I.  Q  inseribilur  de  caelesti  lerarchia ,  xv  capitulonini 

S&ncli  Dionysii  Areopagilae '  primus  liber,  qui      serie  contexliur,  quorum  prinii  titulus  est :  Quonlam 

YARIAE  LECTIONES. 

*  A  dvoni^ii.  sic  ubique.    B*  diomw,  sic  ubique.     '^  A  B  C  urioDugiiat. 


127  EXPOSITIONES  JOANNIS  SCOTI  m 

omuii  divlita  Ulnminaiio  tecundum  boniiaiem  varie  A  ne  luireris,  quoU  diximns,  nullain  substiitiiam  crea- 
in  eu  t  quae  praevisa  suni,  proveniens,  iioc  csl,  quo-  turani ,  iiisi  coiivei-iaiur  ad  Crealoi-eiu,  perfeclani 
iiiaui  divinae  boaiiaiis  onitiis  iUurainaiio,  quae  inul-     fieri  posse.  Vera  siquidem  docei  raiio,  oiniiia,  quae 


lipliciiei*  iu  ea,  quae  piacvisa  suul,  facienua  pro* 
cedil,  nianet  simpta  iii  seipsa  ',  el,  ilum  dilTuudilur 
uiilversaliier  in  ca^,  quae  sunt,  ui  sinl,  quia  iiulla 
alia  esl  reruin  ontniun:  scnsibiliuin  ct  inleiliglbiliuin 
snbsislenlia  priaeler  divinae  honilatis  illuniinalionem 
ei  difTusionein ,  non  desinii  esse  iu  se  ipsa  siinplex 
et  inexbausla.  Est  enim  foiis  uon  deficiens ,  et  in 
oiunia,  quae  sunt,  inOnita  numerosiiate  profluens, 
Et  non  solum  in  oniniu  manatet  provenit,  ui  subsi- 
stanl,  verum  eiiam  *  universa,  quae  ex  ipsa,  etin 
ipsa ,  et  per  ipsam  subsistunt ,  in  unam  ineilubiiem 
liarmoniam  ^  coapiat,  ila  utiu  universilatc  muliiplex 


suni,  ad  causiim  suain,  ex  qua,  ei  per  quam,  ei  iu 
qiia  subsislunt ,  ut  perGciantur,  respicerc.  Iniel- 
leclualia  quitlem  ei  ratioiialia  immediale  *  per  se, 
Inielleciu  vero  et  ralione  carenlia  quadam  medielate 
ralionabiiium  et  inleliigibilium  interposita,  ad  ununi 
universiialis  printipium  converluntur.  Omnis  itaque 
dalio  oplima,  et  omnis  donatio  perfecla,  desursum 
est,  id  est,  desursum  descendit;  a  quo,  nisi  n  fonie 
inetfabili  omnium  bonoiTim,  a  Patre  luininura?  Q(io- 
cuitque  enira  seu  sensu  corporeo  *"  inierniiiitianie, 
seu  puro  iutellectu  invesligante,  in  universiiaie  coii- 
dita  ad  liquidum  percipilur  atque  cognosciiur  in 


sit  *  per  iniiniiam  mulliplicationem,  et  in  ipsa  ouinia  B  substiiuiionibus  naturae  et  perfectionibus  graiiae, 


uuuni  sint  [ter  iiicomprehensibilem  adunationem.  Et 
hoc  est  quod  ait :  maiiet  simpla  ,et  non  lioc  soium, 
sed  uniftcqt  illuminala,  lioc  est,  per  suam  illumina- 
tionem  et  processionem  facia.  Totus  itaque  (itulus 
csl  primi  capituli:  Quoniavi  omnis  divina  illuminatio, 
secundum  tionitaletn  varie  Jn  provisa  ^  proveniens, 
manei  simpla,  el  non  hoc  soluin^  sed  unificai  iilumi-  . 
nnta. 

§  1.  Ipsum  vero  capiiulum  ex  sententia  Jacobi 
apostoli  ordilur :  Omne  duluin  opiiinum,  vel  utexpres- 
sius  dc  verito  in  vcrbum  transferatur  :  oranis  datio 
optima ,  et  vmne  doiium  perfectum  desu  rsum  est,  descen- 
dens  a  palre  luminum.  Quae  apostolica  senten(tadivi-> 
iiam  daiionem  cx  divina  donaiione  inirabili  discernit 
diflercnlia ,  oplimam  quidem  daiionem  universalis  ^ 
creaturae  subsiitutioni  distribuens,  perfectam  vero 
donationem  divinaegratiaelargiiati;quoniam  omne, 
quod  cst,  duobus  niodis  divinaip  pariicipat  bonita- 
tem,  qiiorum  primus  in  conditione  naiurae  est,  nlier 
in  disiribulione  graliae  p«rspicitur.  JNibilquippe  est 
in  universali  creatura  ,  quod  bis  duobus  careat. 
Subsislit  enim  omne,  quod  esl,  ac  divinae  graiiae 
juxta  convenieniem  sibi  analogiam  particeps  esl.  Et 
noiandum,  quod  non  simpliciter  est  diclum  :  Omnis 
datio  oiniina  et  omne  dvnumperfecdm-  Primordialiter 
qiiippe  iu  omnibus ,  quae  sunt,  praecedil  datum  ' 
iiaiurale  subsiituium,  cui  subscquenter '  distribuilur 
pcrfcctue  douutioiiis  augmeutum.  Ct  ut  scias  dationis 


non  aliuiide  nisi  a  Patrc  luminum  procedit.  Paier 
aulem  luminum  est  Pater  caelestis,  luinen  priuium 
alque  intimuin,  a  quo  iunien  verum,  VSibum  suuin, 
per  quod  facia  sunt  omnia,  ei  "  inquo  substiiuta 
suiit  omnia,  unigenilus  Filius  suus  nascitur,  a  quo, 
Paire  dico,  coessenliale  sibi  Verboque  suo  lumen 
procedit  '' Spirilus  sanctus,  spiritus  Patris  et  Filii, 
ia  quo  et  per  quem  donationes  gratiarum  disin- 
jbuuntur  in  omnia.  Et  haec  esl  triua  lux,  el  trina 
boniias,  ires  subsianiiae  io  una  esseniia ,  Paier  et 
Filius  et  Spiriius  sancius,  unus  Deus,  unabouitas, 
unum  lunien  dUTusum  in  omnia,quae  6uut,  ut  essea<- 
tiaUier  subsisiaut,  spiendens  in  omuibus,  quae  sunt, 
ut  in  aniorem  et  cogitatiunem  pulchritudiuis  '^  suae: 
converianlur  omniu,  superemiueDS  ouinia,  qiiae  sunt, 
ut  perfectiouis  suae  pleuitudine  fruantur  oinnia,  et 
in  ipso  omnia  unum  sint.  A  Patre  itaqws  luminuoi 
oiunia  lumina  desceudunt. 

Sed  fortasse  quis  dixerit :  Quomodo  uninia,  quaej 
sunt,  luinina  sunt?  Quuinvis  enim  universilas  reruii 
omniura  *^'*  a  Patre  per  Filium  el  Spirilum  sanciur 
condita  sii,  Puter  quippe  vull,  Filius  facit,  coopera 
lur  Spiritus  sanctus,  proprie  lameii  et  specialiicr  de 
intellectualibus  et   i-aiionaiibiis  condita  luniina 
Patre  luminum  per  geniium  lumen  perque  lume 
procedcns  oporlet  praedicari,  cetera  vero  plus  iilu 
minari,  quain  lumiua  esse,  credenda  suiit!  Sed  hui 
consulta  ratione  facile   possumus   respondere.  Et 


etdonaiionismanifestissimamdiscreiionem,  inluere,  jy  prJmo  quidem  dicendum  :  si  Paier  luininum  per  se 


quod  ait :  Omnis  datio  optima,  hoc  est,  omuis  crea- 
turae  substiiuiio  valde  bona ;  sicui  scriptum  est : 
(  Ei  vidit  Deus,  et  ecce  umuia  bona  valde  >.  Quo- 
nium  vero  nulliussubstituiio  perfecta sit,  nisi  adCrea* 
torem  couveriatur,  sequitur  ;  ei  omne  donuin  perfe- 
(lum.  Praecedit  iuqueoptimaaaturaesubstilutlo,cui 
ad  perfectioueiu  addilur  adCreaiorcm  couversio.  El 


ipsum  !ux  est,  neque  enim  Paler  luminum  esset,  si 
in  se  ipso  lux  non  subsisteret,  omniA,  quae  fecit,  in 
sapicntia  sua  fecit,  quae  et  ipsa  lux  est",  quoitiani 
coesseutialis  Patri  luminum  est  :  uumquid  ahter 
extsUniandum  uisi  ut  ''  omnia  ,  quae  Pater  lux  iii 
sapienlia,  coesseuUali  sibi  luce  condidit,  lumina  con- 
dila  credanlur  ct  iQtcUigantur?  Pater  auteni  suae 
sapicnUue  Putcr  est.  Sgitur  omnium,  quae   iii  sua 


VAKIAE  LECTIONES. 


«I 


'  Sic  AB.  *  B  in  ea  universaliter. 
iibitiiie.  *fisilmuliiplex.  *SicA  B. 
diale,  sic  feie  ubit|ue  in  aiiU'  m.  / 


'Bvefumuiinen.  C  nt  subsisierenl.  vere.  eriam.     *  AB  armontani,s'u 

'  B  donum  dutuin.      '  BstibsisteiUer,  \V  iiorw  substiluto.     '  A  B  iiiiHez 

ailsiiiiilalur.     '*  coniereo  ont.  B.       "  et  uiii.  B.      **  B  proa 


non 


luiiun.     '*  A  B  pulcriindiiiiy    sic  uiuquo.     "  U  «i«/it«m  leium.     '*  fst  oin.    B.     "^  m/ oin.  B. 


^^^                                     SLTER  lERARCIIiAM  CAELESTEM  S.  DIOXYSII.                                   130 

saplenlia  fecit,  ipsc  P;»ler  esse  necesse  esi,  soilicel  A     INilchre  igiturllieologus  Deum  Patrem  limilnumpa- 

Patreni.  Quoii  eliaiii  ipse  Dominus  evidenler  aslruit  lr«;inappcil:ti,  (luoniaiii  abipso  sunl  omni:^,  in  quibus 

dicens  :  i  Contiteor  libi  ,   Doniine   Pater  caeli  el  ol  pcr  f|uacoiniiibusse  manifestai,  etinjuce  suae  sa- 

terrae  >.  Est  et  alia  ratio,  qnae  luculenter  edocet,  pienliacluminisconforniiaunificatelfacit.  Ikatnsau- 

omnino  creaturam  visibilem  el   invisibilem  lumen  lem  DionysiusAtbenanim  episcopnsdecaolesli  ierar- 

esse  condilum  a   Paire  Inminum.  Si  enim  summa  cbia,  bocest,  de  caelcsti  episcopaln  SMpermmidalium 

bonilas,  quaeDeusest,  onmia.quac  volnil,  propterea  virtulum.inquibus  maxime  et  principaliterposlpri- 

feoii,  ut,  quoniam  per  selpsam  invisibilis  el  inac-  mordiales  caiisas  pater  luminum  dala  sua  opiima  et 

cessibilis   Inx  est,   omnem  sensum   et  inlellectum  dona  sua  perfecia  el  multiplicat  in  infinitum,  elin  se 

siipfiaiis,  per  ea,  quae  ab  ipsa  •  faota  sunt,  velutj  ipsumrevocalin  unuiu,  vnlens  scribereprHefalatheo- 

perquasdani  lucubraliones»in  nolitiam  intellectnalis  logica,  tbeoriamoisusest,  qnam  subsequenler  expla- 

et  raiionalis  crealurae  possil  descendere,  quod  eliam  nat,  dicens  :  Sed  el  omnis  Putre  moio  manifesialionis 

Apostolus  edocet,  ail  cnim  :    t  Invisibilia  ejns    a  luminum  processio,  in  tios  opiimeaclaryeprovenieni, 

creatura  raundl  per  ea,  quae  facia  sunt,  inlellecla  itermnut  unijica  virtus  nos  replel,  eiconveriii  ad  con 

fonspicinntur  »  :  qnid  iniruni,  si  omne,  quod  inac-  gregantisPalris^^  unUalem  et  deilicnm  shnplicilaicm. 

cessibileiii  l.icem  qnodam   niodo  \  ut  accessiiiilis  fi  Quoniam  beaiuin  Jacobum  de  processione  et  miilii- 

,sii,  puris  intellectibus  iniroducil,  lumeii  illtiminans  plicatione  divinorum  biniinuni  per  data   naiuiao  ei 

animos,  et  in  cognitioiiem  Creatoris  sui  eos  revocans,  dona  gratiae  soluramodo  videbai  dixisse,  de  adima- 

Mulla  raiione  obstante  inlelligatiir?  Verbi  graiia,  ex  *  lione  vero  eorum,    inque  fonlem  suum  resliluiione 

intimibnaluraeordinibusparadigmasumamns.  Lapis  siluisse,  nierito  banc  senientiam   subneciii.  Ae  si 

isle  vel  boc  lignum  niibi »  lunieu  esl ;  et  si  quaeris,  dicerel  :  Non  soliini  data  et  dona  divina,  qii«e  post 

quomodo,  ralio  me  adnionet «,  ul  tibi  respondeam,  angelicas  substaniias  in  bumanis   meiuibus  adhiic 

iiunc  vel  hunc  lapidem  consideranli  ^  multa  mibi  morlali  carne  gravaiis  maxime  fiiinl,  desursuni  s.mt 

occurrunt,  quae  animum  meum  illuminant.  Eum  a  paire  luminum  descendeniia,  verum  eiiam  nmnis 

qtiippe  anm)adverlo  subsistere  bonum  ei  pulchrum,  processio  divinae  illnminaiionis.  quae  inelfabili  pa- 

secundum  propriam  analogiam  esse,  genere  specieque  lerno  motu  in  nos  copiosissime  et  multipliciter  pro- 

|»er  differeniiain  a  c^eleris  reTum  generibus  et  spe-  venit,  iterum  ipsa  congriienier.  dum  sii  virtiis  nos 

ciebus  segregari,  numero  suo,  quo  unum  aliquld  fil»,  nnincans  aique  resiiiuens,  sua  graiia  impletetcon- 

contineri,  ordinem  suum  non  excedere,  locum  sunm  vcrtit  ad  ipsum  Pairem,  qui  ad  se  congregat  qnr.o 

juxia  sui  ponderis  qualitatem  petere.  Haec  borumque  a  se  procedunt,  el  in  se  unifioat  diversa.  ^i  deificli 
simiba  dum  in  hoc  lapide  cerno,  lumina  mihi  fiunt,  C  sibi  conformia,  e'i  simplicai «»  veluii  in  infinitan.  nu- 

hoc  est,  me  illuminant.  Cogilare  enim  incipio,  unde  merosiiaiein   muliiplicata.  Qiia    >'    .oiitem   .aiione 

ei  taha  sunt,  et  iniueor,  quod  nullius  creai.irae  sive  TraTpox.iv-riTo;,  id  e^t,  paier  motus  a  Graecis  dicatur, 

▼is.bilissive  mvisib.bsparlicipalionenaiurabierhaec  noi.  incongrue  quaeriiur.  Qnomodo  enim  imniutabi- 

«ii»sui.t,acmoxrationeducesuperomiiiaincausam  lis  raoveiur,  vel  a  quomovetur.  vel  in  quid  »»  ei  ad 

ommum  iniroducor,  ex  qnaomnihus  locus et  ordo,  nu-  quid  movetur.  non  infructuose  a  sapienlibus  invesii- 

inerus  et  species  genusque,  honitasel  pulGl,ritudo»et  gatur.  Movet  igitur  seipsum  «on  iocaliter,  .lon  tem- 

essentia   ceteraque  data  el  dona  distrihuuntur./Si-  poraIiler,sed  "  superesseniial.ter  superloca  et  tem- 

ciihter  de  omn.  crealura,  a  summo»  usque  ad  deor-  pora  mvetur  a  seipso.  NuUa  «iquidem  cansa  nrae  • 

ium,  hoc  esi,  ah  intellcctnali  usque  ad  corpus,  ad  cedit,  quae  ipsum  moveai,  cum  sitipse  p.imauna- 

audem  Creaioris  referenlibus  eam  et  se  ipsos,  et  que  causaomnium  motuum.  Ipseesl  motusei  staius. 

ieum  sunin  studiose  quaerentibus,  et  in  omnibus,  motus  stabilis  et  stalus  mohilis.Quoaiguinenio,  die 

luaesunt,  eum  Jnveniieardentibus.elsuperomnia,  qnaeso,  approhas  immobilem  Palreui  moveri'  Ex 

luae  8unt,  eum  laudaie  diligeiuibus  lux  introductiva  nomine  argu.ii.mtor.  Si  quaeiis  no.nen  llliid,  andi. 

«l,  SHis  ralionibus  consideratis  ,  liquidoque  menlis  In  ulraque  liugua,  graeca  .idelicet  latinaquc,   Paier 
ontuitu  perspicuis.  Hmc  est.  qiiod  universalis  bujus  D  voeatnr;  ei  graecequidem  cGmponiturTrc^T/;»,  hor  est, 

aund.fabnca  maximumlunien  fit,  ex  nrallispartibus  :r«vT«  rvjp^.v  '*,  id  est,  omnia  servans.  Non'  >'  tibi  vi- 

eluti  ex  muliis  lucernis  compactum,  ad  inlelligibi-  detur  rec.e  moveii,    ul  ousiodial  oinnia.  qui  servat 

um  remm  puras  species  revelandas  el  contuendas  et  salval  omnia,  .qaa<j  in  unigenito  suo  fecit?  Audi 

«»118  acie,  divina  gratia  et  ralionis  ope  in  corde  etiam  illm; :  Patei-  et  Deus  vocatur,  hocest,  es%'  »% 

ilehum  sapientum  cooperantibus.|  currens,  nomen  a  verho  6.-«  '*,  quod  idem  curro. 

VARIAK  LECTIONES. 

luwu:l^^<i  'i'?u6rano«^s.     '  A  (luodammodo.     '  B  «.'  ab  ex  (puncl.  indicat,  ex deleiidum  esse).     »  michi, 
'.mudo  om.B.      '"  B  u^snmo.      "  Pnms  om.  AB,  marg.  adscr.  B"       '^  AC   simpt.ficat.       '^  K'    mar?. 

IdeTaveruo.  '""'*■  ''''^^''''  "''"'■      "  ^'"^  ^^'   <^'  '^'°  P'"^  ^''^^'    ^^  "^'"^'^  ^»*^ 

Patkol.  CXXil.  K 


m                                                  EXPOSITIONES  iOANNlS  SCOTI  132 

u^rivnium   '.  Cnrrii  *  oujn^  per  omiiia,  iiuplcns  ol  A  lioue.i,  .'/«««/Mm  poisibile  en,  reipicicmHS.  Jam  runc 

subsfaiiiificoiis  omiii;».  lili  liuis  el  <nialis  '  esi  ojus  iiicipli  tlo  caelcsiibus  icnrciiiis,  l»oo  osi,  ciiiscopaii- 

inotiis?  Voibir.ii  siiuui   nioius  siuia  csl,  sormo  suiis  bus  Iraclare.   El  «it  «nlo  voi'boruiii  :  Noiiiie  ei"go 

moius  ejiis  e&l,  iic  uuo.r&almisia  fiii  :  «  Voiuciier  rospicicinus,  <|ua!iiiiii»  (Xkssibikj  esi,  iii  sacraiissliiio- 

currii  sermo  cjns  »,  cl  ipsc  scruvo  iio  sc  ijiso  :  «  Ei  riiin  oioquioiuiii  a  Paire  iradiias  iiliuniuarioiics,  in- 

scrmo.    impiii,  (lueir.  a.iilisiis,  jiou  esl  juous,  se»l  vooaiiics  Jesuoi?  Siuisiis  anltim  lalis  csl :  Quiiiiiam 

iniuciilis  me  Palris  j.  .\aiii  ei  aliiiui  luoium  Pairis,  c\  ipso  Paire  oiimia  voinuui,  ci  iii  ipsuin  i-cileuui, 

cuoessejnLialem  sibiei  filio  siio,  qui  mouis  proceJeiis  uoiiiie  nos,  qei  invocamus  Jcstim,  qui  csl  *•  paier- 

diei.itir   Spiriiiis   verilalis,  qiicm  liiiuil  Paler  iii  iio-  liiim  limieii,  lumeii  viileiicoi  de  luiuijie,   ci  vcruio 

miuc  Filii  siii.  Summa  ilaquH  Triiiiias  trinus  iiiimy-  l.imcii   iJc  vero  lumiiic,  qiii  illiiminal  omnem  li(»- 

biiis  nioins   e&l  :  Palor  iiiovciur  gignendo   Filium  miiiom  venieniem  iii  mumlum,  iii  ipso  ei  por  ipsum 

sumn,  in  quo  ei  por  <piem  fecii  omnia;  Filius  moveiur  resiauraium  '*,  per  quem,  Jesuin  '"  scilicei,  ad  priii- 

fariens  quae  vhU  Paier;  Spirilus  moveiur  co(>perAns  cipale  lumen,   qnod  Paieresl,  accessnm  babuimus, 

Filio  el  Palris  volimlali.  (iiiaccessibilis  cuim  cral  iiobis  illa  incompreiiensibi- 

De  moiu  summae  bonitalis  a.l  servanda,  faciend.'»,  lis  liiv  P.ilris,  prius<|uam  incarnarclur  cl  lioii.io  iieicl 

perliiicitda  omnia.  ipsc  Dio.iysius  copiose  diss(!i'il.  P  liix  ab  eo  genita,  (piaeesi  Ciirisius;  ipso  aulcm  bu- 

Sed  nolandum,  ipmd   i.i  bac  periodo  *,  sicul  et   in  inanaio,  ei  in  nosira  natura  facio,   accwssum  liaiie- 

coteris  ac  paene  onmibns,  simpllGia  verba  pro  *  in  nms  ad  invisibilem  Pairem ;  nam  duni  inicllitrijjius 

G^acct)   composiiis  *  p.oi»ler  faciiiorem   iiiiroiluni  Chrisli  iium.in!luiem,prorecto(:ogii()Scimus,quantuiii 

<i  fificiilimorum  iiiielleclimmiranstulimus  procpwco-  dalur  nobis  cognoscerc,  ipsius  el  Palris  el  Spirilus 

rpo(v£tac  ^  jioc  esi,  lumiiiuin  apparitioiiis,  illumina-  utrinsque  abdiiam  "  diviniialom:  liinc  csl,  quod 

lionis  soaommodo  ponenles,  ei  pro  (iYaBoSiTw;  ®,  ipseail:  i  Pbilippe,  qui  me  videi,  cl  Palrem  iiienm 

qiiod  est  .'^dverbiaiiier  ©iiiime  *,  daiive,  alTaiim,  vel  vidol »,  lioc  esl  :  (jui  nic  veriiin  Deum  et  bomUier.i 

bene  ac  l.irge.  lili>detiain,  c.uod  diximus  uos  replet,  inicIligii,ipso  Palrem  meuni  inme  inielligil, quiaei;<; 

quoiiiam  ex  ainbijriio  Gracco,  qiiod  esi  ava7c).av  *',  i'i  Palre  oi  Paler  iii  me  el  ego  Cl  Palcr'  uiium  sumos) 

iranslalumest,  poiesi  etsic  iransferri  :  noscompli-  in  sanoiissimorum  eloquiortim  a  Patre  iradilas  illu- 

€11,  uL  sil  seiisns  :  Queniadmodiim  divinae  illumina-  miaaliones,  boc  est,  in  divinas  visiones,  quas  Paler 

lionis  processio  copiose  nos  mtiliiplicai  in  iiifiniia-  nobis  iradidii  in  sacris  "  Scripliiris,  quanlum  possi 

tem.  iierum  complicai  ei  unilicai  ei  restimii  in  siin-  bileesl  adliuc  carnecircnmscriplis,  rcspiciemusVAui, 

plicem  coiigreganiis  et  «leilicaniis  nos  Pairis  uniia-  iil  exprcssiusinGraccoiegilur«v«v6uy&»^aEv  **,bocesl. 

A      lem.  lloc  atiiem  dico,  quoniam  lero  toia  beaii  Uio- ^  nuium  inierioruni  *'  cordis  oculorum  erigeinus  *^? 

nysil  per()mfi'>s  boslibrosinleiilio  esl  "   de  inrmiia  lloc  auiem  dioil,  (juoniam  e.v  visioiiibtis  proplie- 

numerosilaie    nHiliiplicaiioiriS  suijsisienlis  per    .«ie  licis,  qtiasGraeoi  C/£o})«vi«?  "  .^ppellanl,  id  esl  divi- 

summi  Jjcni  snonmia,  quacper  se  '*  ipsaiiec  ossent,  Jias  aj>paritiones ,  caclestiuin  \irluium  ordinaiione^ 

nec  bona  stibsisiereni,  nii.i  pariicipaiidue  ipsius  es-  ci  dispo.?iliones.  (juas  ierarcliias  vocai,  hiayini^  lni- 

senliae  boniiyiisfiue   esscnl,  et  bona  e.ssen!,  deque  maiiis  mentibns  in  (piilinsdam  ex  seiisibilibus  rebns 

ipsiiis  miiliilbrmis  niimi^iosilatis  iterum  rcduclionc  conformalioiiiluis   similibus  vel   dissiiiiilibus  inlro- 

reciiiuque  in  ipsuin  snmmum  bonum,  iii  quo  nume-  diiolae  stinl.  Ll  l.ioc  est  qiiod  subjunxit :  cl  ab  iitsii 

rosiiasiniinita  (iiiem  poniiel  uuum  est.  Va  imc  apo-  snmboticc  **  uobis  el  (nmjoyice  inuuifcslalas  cach- 

siolico  perhibel  lo&timonio  dicens  ;  Elcuiin  ex  ipso  mium  ammoinm  ierurctiias,  (iHaiilum  polentes  snmux , 

omiiia  el  in  ipsum,  iil  diviiium  ail  verbum.  Ae  si  di-  ii!.-ipiciemns,  lioc  est,  per  ipsas  (livinortim  cloipiiorfmi 

oei(>i  :  Proplerea  divina  virlus  colligilnos  et  coin-  illtiminaliones,  iii  mcnlibtis  propliolicis  a  Dco  tp.uli- 

plicai   ad  coiigregaulis  Patris  iini!..lem  et  deilicam  '"S,  noii  |HM'  sc  ipsas,  vertim  per  symbola  ,  hcc  esl , 

simpliciiaiem  >',  ul  sancia  aposiolica  icslatur  sen-  pcr  signa  .scnsibilibus   rebiis  similia,  aliq.iando  ei 

leiiiia.  _^  ptira,  .'iliquanda  dissimilia  ei  confiisa,  ei  per  a«r.i{jo- 

§  2.  Seqniiiir  :  Ergo  Jeium  invocanies  putenitim  gen.  hocesi,  por  ascensioncm  meiiiis  in  divimi  my- 

lameu^ijuodeHveinmdelvmine^^^^^fiiodillumniatom-  slcria  **  conlemplabimtir,  quantiim   nobis    siniUif, 

nem  homiiiem  venienian  in   munium,  per  qi\em    ud  manifesiaias  caelestinm  inlclleolnnm  disposilionp-s. 

principale  tuinen,  Pairem,  access^nn  habuimus  in  sa-  '-l  qm)niam  primipinm  cl  funs  csl  lolitis  illmnin»- 

frflfiss/HiorHm  elo(ptioriim  a  Puire  iraditas  itlumina'  ''""''=^  invisibilium  suhstanliarmn,  sive  prius  in  thoo- 

VAUiAi:  LECMONFS 

'  B*  supra  adlscr.  e«/dcrivalum;  C  qiiod  cst  curro  <?i/  derivainm.  '  C  cucnrrii.  ^  A  (jnidiicr.  *  AC 
yeriodu.  '•  Pro  om.  ABC,  addidi  cx  coni.  '^  C  opposiiis.  '  AIIC  '.«Toy>v.«;  II'  mzr^,  adscr.  pio 
ifiololanias.  "  B  marj».  adscr.  i.  c.  (Kjtidolhos.  "  .\  ot>tiinc.  '*  Sio  .\H.  "  SioC.-  cs!  om.  All,  supi.t 
Jdscr.  B'.  "  Sic  BC,  sc  om.  A.  '^SicC.  sinr.pticitatem  om.  A8.  "*  /Ji:  tuminc  o\ti.  toMiis  iiracc.  ci 
a.  Scoli  versio.  '•  Sic  <.'.,  pro  <;iii  cs/ AIJ  que.  '"^  AC  reituuratum  est.  "  Jesum  om.U.  ""  Si«:  AC«  B 
yddiium.     "  HC  siinclis.     **  IV  marg.  adsep.  unaneusomen.       *-  Coni,  \  inleriorism  ,  P»  inlerieiisin   (piui. 

cia   B*  adiccisse  videliiri,  C  hoi- ci\.  miruin  interiorcm.       *'  W  eri(jemui-,C  cxigcmns.       "11"  marg.  adscr. 
Llieophanias.      '^'  AH  snnbolice ,  sicB.  fere  ubiquo,  A  inlordum.     **  1»  mistcriuy  ubiqiic. 


i53                                    SUPER  IERARCni.\M  CAELESTEM  S.  DtONYSlI.  m 

logorum  visioiiibiis,  Jk^e  poslerius  iii  spiritualinin  A  ipsosGraoros  pro  ccunposiiis  S!in|»licia.  fpsi  quippe 

vlrorutii  menlibus ,  q.iibus  daliiui  est  divina  nosse  P'0  Biupxt/M  "  P.dre  e«rov  r.u.-zic.a.  *'  ,  id  osl  tSivi- 

arcana  *,  paier  huninuni ,  a  quo  oinnia  proveniunt  »••!«»  Palrem,  el  pio  fu-zrjooabx  ^af/.Kj8iav- '*,  id  esl 

ei  in  qiiem  omnia  recurruni,  |<roj)ieiea  sulijunxit :  dariialem,  freqiiejitissime  ponunt  ".  Quis  esl  au- 

el  principulem  el  sxtperpriucipalem  di>Ani  Pairis  da-  leni  ra(lii's  ille  sinipiey   paleniae  claritatis,  in  ciijii!» 

riiuWiH,  quue  anijeiorum  nobis  in  figurciiis  sifmbolis  conspeetu  **  ab  ipsa  claritaie  iinmaterialibus  e'  noa 

mauifeslai  beatissimas  ierarchias,immaierialibus  *  et  litubanlibus  mentis  oculis  intellecla  leponinius,  me- 

non  iremeuiibHs  metuis  ovulis  recipimies ,  iternm  ex  rito  quaerilur.  Et  luibi  quaerenli  nihil  probabiliui 

ipsa  in  simpiiim  suum   '  resiiiuitnur  *  radium.  In-  occuriil  ad  creilenduni  el  inlelligenduni ,  quain  Dei 

tuere,  queniadmotlum  processionem  divinae  illumi-  Patris  Verbum  *',  quod  insiar  ladii  ab  inaccessibili 

nalionis  a  Deo  Palre  in  nos ,  et  iterum  ex  ipsa  pro-  el  invisibili  sole,  id  est  Palre,  iii  universiiatem 

eessione  claritaiis    et    niultiplicalione    '  nostram  sensibilis  et  inielligibilis  creaturae,  ei  inaxirjic  ac 

resiitutionein  in  siinplum  ipsius  procedentis  lucig  priiicipaiiter  in  angclicos   ei  liumanos   inieiiecius 

radium  per  singulas  edocet  periodos  ®.  Esl  aulem  diLfundilur,   implens  omnia ,  per/iciens  iinperlecla , 

liujus  '  periodi  verborum  ordinalio  :  et  re3tituimur  penetrans  obslrusa,  iiluminans  mysieria  ,  Ibrmans 

iterum,  ex  ipsa  videlicel  multiplici  datione,  In  sim-  B  visiones  in  inierieribus  sensibus  Uie<dogorum  ,  ape- 

plum  ipsius  radium ,  duin   recipimus  *  immateriali-  riens  iniellectus  cas  visiones  quaerere  el  intelUgere 

bus  el  uon  tremeiuibus  mentis  oculis,  sed  spiritua-  volenlium  ,  et  seipsum  secundum  analogiam  unius- 

libus  et  iiifirmis  simul "  theoriae  oblulibus,  princi-  cujus<jue  omnibus  in  se  intuentibus  manifesiaiis. 

paleni   ei  superprincipalem  ,   hoc  est ,    plusquam  Quod  ex  consequcniia   praeseniis  c&pituli  iaciiiime 

principalemdivini  Patris  clarilatsra,  id  est,  ex  divino  quis  poiest  approbare.  ^'ara  sequiiur  :  Etenim  neque 

Patre  dalam  ilUimiHationem ,  quae  ang»>iorum  nobis  ipse  usquam  unquam  a  propria  singulari  sua  unitate 

in  figur«tis  symbolis  ,  hoc  est ,  per  formas  signitica-  deseriiur,  hoc  cst,  Ipsa  pairis  iuiniiium  claritas  "  pure 

tivas,  beatissimas  nianifestat  ierarcbias.  Ac  si  pl.^ne  a  tiobis  ac  firmiier  inlellecla  in  simplum  suiim  ra« 

dicerel:  Dum  principalem,  el  plusquam  principalcm  diuin  nos  reslUnit,  quoniam  ipse  radius  nulia  loco, 

ex  diviiia  procedefltem  clarilalc  "  intellecluali  visu  nulio  teinpore,  a  propria  et  singnlari  siia  uniiate  iU 

et  vacillaniis  aiiimi  contiiitu  percipinms  ,  per  quam  est  simplicitaie,  reliiiquiiar.  Quid  "  enim  simplicius 

iiobis  be.!iiissiniaeangelorumierarchi:ieperquaedani  Verbo  Dei,  dum  per  seipsum  in  Paire  suo  super 

symbola   manifestaniur,  iierum  pcr  ipsam  in  sim-  omiiia  cogitauir,   quantum  se  sinit  cogitarl?  Qald 

plum  suum  radiura  restauramur.  Ei  notandum,  quod  eodem  muliiplicius ,  dum  super  omnia,  quae  in  ipso 

hic  quoque,  sicut  superius,  simplicia  pro  composi-  ^  et  per  ips  Jin  facia  suni,  expanditur,  intelleciibusque 

lis  transtiilimus  verba.  Pro  eo  enim  ,  quod  est  Bsxp-  sapere  valeiiiium  niMiiciose  dislribuitur?  Ei  ne  eil- 

Xiii^ivnctrpof  ^\  divini  Patris,ei^^fMroBoaiKv,clarita-  stimes,  quod  aliud  sil  clarilas  Paiiis,  aliud  radius' 

tem  posuimus.  Nam  Qta.px^k  "  ad  purum  transferri  Patris.  Chiriias  Pairis",  radius  Palrjs,  Filius  suus 

non  potest,  nisi  per  periphrasin  ";  dicitur  eniai  est,  qai  P;Urem  clarilictivit  mundo,  qui  super  omnia 

Isat/jxwo»  "  Pater,  quia  totius  Deitaiis   principium  uniformis  tsl  '*,  ei  forina  omnjum  '*,  et  in  omnilius 

est,  Filii  per  generationem  *•,  Spiritus  sancti   per  rouliiformir.  est,  el  n>uItifo£niiiasomnium,etmaxime 

processionem.    f-wTeSoertoe    "     vero' .esl    luminum  in  angeHcis  et  humanis  mcniibus.  Et  hoc  aperie  de- 

daiio  ,  qtiac  specialiter    ad    Patrem   refertur,  qui  chraliiicensiAd  anayogicatnvero  e/uni/icameorum, 

omnium   luininum  dator  est.  Pro  eo  itaque,  quod  tftic-e  provisa  sunt  *^ ,  coniemperaniiam  optime  et  pul- 

potest  per  ambitum  transferri  sic  :  et  priacipalem  et  chre  muliiplicaiur  ei  provenil^  mimeique  intra  se  m 

plusquam  principalem  lumimim  dationem  a  Patrc,  inconimulabilisimilitudine  mifurmiler  fixus,  et  inse 

qui  in  Deitale  piincipiumest,  faciliusnobisvisum '*,  quantum  fas  est,  reapicientes  proportionaliler  in  te 

qoamvis  virtute  verborum  longius,  ponere  :  et  prin-  extendit  *»  ei  uni^cai  secundum  simplicem  std  unita- 

cipalera  et  superprincipalem  divini  Patris  claiiia-  lem ,  hoc  est :  diviims  radius*,  quamvis  proprian 
tera  *•,  ea  ratione  ducti,  qua  sacpe  inveniiiius  apad  "  sinr.jjlicilatem  et  singulaiem    unilaiem    saan»  non 

VAIUAE  LECTIOiNES. 

•  AB  archana,  sic  fere  uhique.  *  ^w.aieria,W  supra  adscr. /i/jus.  ^  i  n  non  trementibus  ~  simpluvx 
mum  om.  B.  *  A  remituuulur.  =  AC  multipiictttionem,  B  muUiplicalion<:m  (puiict.  B'  adjec.  videlur). 
»  AC  perindas.  "^  hnjiis  om.  b;  C  ejus.  '  \  recepnnuv..  ^"  A  simJlitei.'  '  "SicABC;  forlasse  1«-^ 
Kendum  :  ex  divino  Putre  prucedenlem  clarimtem.  "  B*  mavg.  adscr.  themchicoy  patris.  '  '*  B*  inarg. 
adscr.  el  pro  eo  quod  est  photodosian.  "  B*  marg.  adficr.  thearchico.<.  »^  AB  perifrasin;  sic  / 
[WO  ph  fere  iibique.  »«  B*  marg.  adser.  ihearchicos.  *«  Sic  C;  AB  pro  Fiii:\  per  generaiionem  simnliciier 
aroferunl :  deitas,  quod  seiisu  caret.  "  B*  marg.  adscr.  pkotodosia.  ^«  8*  ;,dscr.  esi  visum.  '»  Sic  \\C. 
4.J  clarilaie.  **  B*  marg.  adscr.  (/iearcAicfl.  *^  C  maTg.  nihcv.  id  est  thion}.'atera.  "  Sic  AB ;  B*  marg! 
«i*cr.  id  esl  pkotodosia  lamptyron;  C  proferl  :  ct  pro  pholodoiia  lamplyron.  «^  j^j^,  gQ  ^  ,^3  „yj,j-,_  a,  jj 
:9Hti)ectum.     "'  Ikcens  manus  in  B  marg.  adscr.  qvu4  Dei  Patris  Verbum  in  universiliitem  cel.     «*  S'c  C,  A 

IUaritatis,  B  clarilatis  (puncl.  arijee.  B*).  "  B*  marg.  adscr.  De  simplicitate  et  mulliplici.ute  Dei.  *"  la'  A 
iMnus  recens  vocem  supra  adscr.,  quam  radius  aiit  Pater  Ieg;is.  B*  adscr.  Pai.er  est,  etmarg.  adscr.  compa- 
'alPatrem  ud  claritatem,  Filiuniad  radium.  *^Qui  Patrem  clari/icavii — mifovmts  esl  oiw.  B.  '"Pro omw/uff» 
Z  honiinum.    '*  B  quae  suni  prqevisa.    '*  B  extendii  in  se 


155 


EXPOSITIONES  40ANNIS  SCOTi 


m 


ihacr.d  ,  piiltiiU'  i,'iii!(-ii   uiuUiiiiicaiiii    el   procetlil  A  nosira,  qua  lebus  sensibilibus  adliaeremus,  reductio- 


ia  ea ,  fjiiae  piovi.a  *  sunl,  ad  eorui»  anngogi- 
ram  el  uiii(icani  coiileniperaiiliam  ,  coaduiialioiiem 
illam  vitleiicel ,  qiiae  sursuin  ducil  "  el  uniiical 
oninia.  Non  eiiiMi  osunia  sui)sislei'eiit ,  iie<iuo  ,•  ac 
vdiili  iiuis  dixeii!  :  (;ua  nslioue  el  ciir  siinplox  inui- 
lipiicalia?  ud  pslMcipiiiui  siniui  ,  qnod  siirsuiii  esl, 
Paliein  Oiniiiuiii  diio,  r«Miirenl ,  si  noii  radius  ille 
ii.ciriibilis  (liHliiidojciiii'  iii  oninia ,  ul  sui)sislere«l 
onii)ia ,  01  ifi  ipso  u»!uni  ciric(Mciil  ^,  sii0(iue  copa- 
kiienlur  iiiitio.  Ei,  duni  pulcbre  nn!!liplic;it;!r  el  in 
oiiniia  procedit,  inau;'!  in  scipso,  nio\elur  iiiconimu- 
taitilis,  Siii  simnl  uniforinis  (ixus,  el  eos  ,*  qui  in  se, 
tjnanlujn  fas  esl,  hoc  csl,  (|ii:ti!iiii;;  iicet  eisque  con- 
re  'itur,  rcspiciuiil,  jiixla  illormnpropriam  uualogiam 


nem  per  intelligibiies  aetaies,  quibus  per  acUonem 
eiscieniiam  rationaiis  anima  crebcii,  doncc  occurra- 
luiis  in  virum  perrecUini,  hoc  est,  in  plenissimam 
Chrisli,  qui  est  linis  |)crreclionis  nostrae,  conlempla- 
tioiiein,  el  iiiipso  el  ciini  ipso  perleclissimamaduna- 
tioiiem.  llaque  "  et  ipsa  suiiima  ac  sancla  Triniias, 
el '"  specialiier  ipse  Filiiis,  omnesque  caelesles  viriuies 
in  quibusdani  siiniliiiidinibus  divinis  apparuere  pro- 
jihelis,  in  liuinana  videlicet  elligie ,  in  leonina,  vilu- 
lina,aqiiilina,  cqnina  *',  diversi  coioris,  igiiea,  nebii- 
losa,  eleclriiia,  iiuviali,  rolali,  celeriier  currenti,  ce- 
lerisque  '■'*  similiter  figuralissyinbolisrornianiur. In 


13 


sequenii  aiitein  iiljro    per    sacranienla   visibilia  ei 
corporalia  Veieris  Kovique  Testameiiti  idem  Dei  ra- 
in  se  ipsum  cxiendil,  lioc  est,  ad  se  ipsum  erigil  ei  B  (jjus,  Yerbum,  caeleslesipie  viriules  propler  noscon- 


uiiifical  eos  ad  siinilituJineat  suae  stniplicis  uniialis. 
Sed  quia  ipse  radius,  pcr  se  ipsum  incompreheiisiLM- 
lis,  invisibilis ,  inaccossiidlis  esl  omni  creaturae,  si- 
quideni  sensus  omnes  oiiiiiesiiiie  superai  inlelleclus, 
iion  poluil  omnibus  ,  in  (jiiibus  mulliplicatur,  apija- 
rere,  nisi  per  (juaet!am  velamina  nobis  connaturaltfl, 
quibus  sese  adhuc  in  luic  carne  constilutis  qr.oquo- 
inodo  manileslare  voluil.  Seqiiilur  ;  Et  enim  neque 
possibile  est ,  aliler  nobis  liiccre  divinum  radium,  uisi 
vnyietaie  sacrorum  veiaminum  anagoyice  circmnvela- 
tiun,  el  im  '*,  quue  secundum  uoa  sunt,per  providen- 
timn  palernum  connaluialiter  el  proprie  praeparatum. 
Ac  s."  diceret  :  Paterna  piovideiilia,  el  ineffubiledi- 
vini  amoris  ei-i^a  salulem  el   re<Juctio;ieiii  "  noitra*» 


formari  docentur.  Verbi  graUa,  in  tabernaculo  " 
eral  arca  '^  teslamenli  in  figura  Dei  Verbi  propter 
iios  incarnati;  eriint  duo  Cherubim  '*  circa  arcam 
hinc  iiide  volitantes  '*  in  similitudine  "  supercade- 
sliuin  substaniiaruiii,  (luae  circa  Domiiium  Jesum 
Cbristum  aeleruoet  inieiligibili  volaUi  ciicumvolani. 
Similiter  iierum  in  lemplo  eadem  arca  Cherubimque 
eranl  in  eodem  lypo,  celeraque  iegalia  symbola.  lii 
iNovo  *'  vero  ^**  sacranienta  baptismalis,  altaris,  cali- 
cis,  vini,  panis ,  sacerdolum,  ei  niystici  chrismatis, 
ceieraqwe,  quae  in  figura  Christi  poaiintur ,  de  quibiis 
traciare  nunc  et  longum  est  et  superlluum,  quoniam 
in  secundo  copiosissimeaciitantur.  In  eo  *'  vero,  qui 
est  de  divinis  nominibus,  peripetesmala  *'*  radii  sunt 


a<ita,  quaepeccaiidodesoruiimis,  sludiuiii,  invisiM-  ^  principales  causae,  verbi  gialia  bonilas,  essenlia, 


lc:it*®  per  se  ipsuin  radiuni  vririis  ac  '  sacris  vel^ 
a.inibusjuxta  ralioaes  anagogaecircumvelavil,  ct  e.x 
liis,  quae  coniiaturalia  nobis  sunt  et  propiia,  el  ut 
comprehensibiiis  iiobis  essol,  quialiter  comprehendi 
uo:i  polest ,  moiliiui  quendam  apparilionis  ?pi;iepara- 
vit.  De  quibus  volaininibus  ei  iu  hoc  libro,  qui  est 
.'e^caclesli  ier.archia,-et  iu  seifuenii,  qui  scribiUir  de 
oi.cle^siasiica  ieriu-chia,  nec  boii  et  in  lertio  de  diviuis 
iiOiuiiiibus  alUuenter  iraiilalttr.  Sed  si  quaoris,  pauca 
de  pluribus  propier  praei»entis  perioili  re.serationiitn 
|.raegiisiabinius.  In  "  hdc  ii;ique  libro  vclamina, 
(juibus  divinuscircumveliitur  radiiis,  et  per  pateriiam 
IHOvideniiam  propler  nos praeparatur,  pro[)heticatt • 
visioiu.-s  sunts  quae  per  angelicas  virluies  in  siniili- 


D 


vita,  sapicnlia,  veritas,  virtus,  et  similia.  Et  ui  bre- 
viler  dicam,  omnes  species  vi&ibilis  el  invisibilis 
creaturae,  omuesque  allegeriae,  sive  in  factis,6ive 
iu  dicUs,  pcr  .omnem  sanclam  utriusque  Te«iaineuti 
Seripturam,  velaiiiiiia  paternl  radii  sunt ,  et  ipse 
radiiis  secundum  carncni  suam  siiimet  secunduui  Dei- 
laicm  niaximum  velameu  esl  nobisque  connaturale. 
§  5.  Sequiiur :  Propier  qttod  el  sanctissimam  no 
siram  ierarchium  ■ztltzv.^yji;  **  sucrorum  posilio  caele- 
siiunt  ierarchiarum  supcrmundana  imiluiione  dignam 
jndicans,  ei  diclus  immateriales  ierarchias  uiaterialibus 
figuris  et  formatibus '"'  compositioHibus  varificans  Iradi- 

(///.Ordo  verborum":  Propler  quod  trailiditTi).<T(i|BX'f 
sacrorum  posiiio,  hoc  est,  telelarchicum  *•  sacerdo- 


liidinemrerum  sensibilium,  iufiriniiaf.inostraeadhuo  ^' Imm,  cl  sanctissimam  noslram  ierarcliiam  judi- 
sensibus  corporeis  succumbeuii  **  naiuraliter  con-  caiis  digoam  supormuudana  imitaUone  caelesUum 
gineuUura,  in  Iheologoruin  memoria  coniorniai;uj  "ierarchiarum ,  ei  varilicans  dicias  iminaleriules 
junt.  ad  eruditionem  uostram,  ei  ab  iufanliiiiale      ierarchias  materiahbus  liguris  et  formalibuft  »»  com- 

VARJAE  LECTIOiNES. 


•  Sic  ARC. 

r^dempitiincm 
hoc  iibrii. 
I 


-  H  sursum  esi,  ducil. 


*  Corr.,    AIjC  studio  imisibUi 


B'  corr.   efflcercnlur. 


7  ./(•  om.  AC. 


B  /.•(■/* ,   sic   iibiqne 
^  D"  niar. 


"  Sic  .\C; 


toc  iibro.      '  ir  maijj.    adscr.    Ue   prupiuiica  iir.ioncel  mdo  recclutionis,  el  qiu:re  sic  fil  reveLitio.      "^ 

;    subcumhenli,   U'    ( orr.  succambcnti.       >»  Sic  ABC,  B'    corr.   liique,  ot  niarg.  adscr.  De  diversis  modi 

[pparuionum.      '^  P,  nc.      '•''  13  eqnataa.      »•  iJ"  marg.  a  iscr.  qnae.      "»  II  mar^.  iidscr.  De  qui>  agitur  I 

iibro  seqiiemi  qui  rst  de  eccleiiaslica  ihcrarchia.      *«  SioAC;   B  hubiiaculo.      ^  AB  archa,  sic   nbiiiuu. 

»«  li   i.henibiu.   sic  uhi(pie.        "»  Sic   BC ;    A   volulantes.       »*  S;c    AC  ;    B   siinirnudincm.       *'  H    nono, 

"  Sic  ABC,   suppie   resiumeuio.       ««  jj.  „,.j|.g    ^.\^^.^.^  [).,  ,^„„   „(i,-,,„.   ,•„    ///.j-o    ,^,.,/o,  <■/«/  esi  de  dioiuh 


.      '''  Ah  peiii;>e:.usiH,Uu.    B'  supra    .;cr.    id  csi   n&i\.  C  per  iipeta.-imala.      "  B"  mai^g.  ;idicr, ' 
'■c.w,  t.  V.  perleitissiinn.       «"  A  formttbiiibus.       ^"  B'  siiora  scr.  csl.      »" 


iiominibus 

e.  tliflelurc 

ch'tnin.     "•'  Sic  Ui'.;  \  fonnal>ili>'ius 


Corr.  ]i' .  AUC  xeieiar 


157  SLPEU  lEUAUClllAM  CAEIESTEM  S.  DIONYSII.  »58 

|iosilit»nibus.  El  esl  sensushtrjusiiiodi  cOuoiiiam  Pii-  A  sumiria  Triniias  Ur^oQiiia,  quasi  u^&wv  Oiffut,  hoc  esl 
leriia  pruviilenlia  siiiipiiccin  suuinraLiiuin  per  coii- 


iiMiiiratia  iiobis  volainina  mulliplical,  nl  nos  meriio 
p«ccali  oriijiiialls  dispersos  in  prislinain  nalurae 
oosirae  simplicilaiein,  in  ({iia  lacli  suimis  ad  imagi- 
nem  '  divinae  uniuuis,  revocarel,  proplerea  eiiara 
sanclissiniam  noslram  ierarchiam,  hoc  est ,  sanclis- 
simum  ecclesiaslicum  episcopaluiii,  ipsa  teXstkjox'?  * 
sacroium  posiUo,  quae  graece  dicilur  TeleTu.pyji 
ItpoifyiK,  iioe  esl  Ttltripy^n  ^  saccrdolium  ,  tradidit 
el  consliluil,  quoiiiam  iuilicavit,  eam,  nosiram  dico 
ierarctiiam,  dignain  esse  stipermiindana  simililiidinc 
caelestiuiii  episcopaiuum,iit  Ecclesia,  quae  adhuc  in 
peregrinaiione  est  hujus  vitae,  sparsim  per  loca  ci  ^" 
lcmpora,  variaiim  *  per  tiiversa  mysieria,  mulliplex 


sacrorum  posilio,  coiivenieiiler  "  dicilur,  quoniam 
ipsa  "  est  omniiim  sacrorum  mysleriorum,  (juibtis  " 
woslra  ralionabilis  naliira  enidilur  in  doclrina,  pur- 
galur  in  aclionc,  illuminalur  scieiUia,  deificalionis 
▼Irtuie  pei'ficilur,  primum  et  immobile  firmanienliim. 
Ac  "  veluli  quis  interrogaril  **,  cur  <aelesU;s  siib- 
slantiae,  quas  niilla  seiisibilis  forma  scii  figiua  cir- 
ctimscribit,  nulla  parlium  conipositio  conjiingil,  per 
diversas  formas  figurasque  et  composilioncs,sive  iii- 
Irinsecus  visionibus  prophelicis,  sive  exlrinsecus 
sensibus  corp<n'eis  variaiilur  el  mullipijcaiiuir,  sub- 
junxit  dicens  :  nt  prepoyiionabiliter  *'  uobis  ipsis  a 
sucralissimis  fonnalionibus  in  simplas  el  non  (icjuralas 
tscendamus  alliluUines  et   simUitudines.    iloc   est  ; 


in  doclrinis,  composila  in  symbolis  caeiestium  virlu-  g  propterea  ad  similitndinem  noslram  caelesies  ieiar- 


luin,    in  quibus  nulia  diversitas  esl,    unilatcm  el 
aequalitaiem  possil  ascendere,  el  praediclas  ierar- 
chias,  jd  est  caeresles  essenlias,  dnm  *  sint  nalura- 
liier  immaleriaies,  superoinnia  locael  lempora,  su- 
per  oimies  materiales  liguras  et  foimas  et  coniposi- 
liones,  per  inateriales  fignras  eC  lurmas  et  ccinposi- 
llonesadsimilitiidinemnoslraeierarchiae,  qtiaeadhuc 
in  lerrisesl,  varificavit,  hoc  esl,  in  diversis  visioni- 
bus  ei  symboliset  allegoriis  multiplic"avii,  et  nosti*ae 
infirmitati  conformavit ,  quoniam  earum  siinplicilas 
il  ininielligibilis  uniias  per   se  ipsam  lucere  no- 
bisimpossibile^erat^.Te/sTK/Jxti^ulc^^^^poScffiK^hoc 
c.si  TslttKpxn  **  sacerdoiiuni,  est  summa  sanctaque 
Trinitas,  priina  omnium  ierarcbiarum  ierarchia,  ex 


chiae  in  sacralissimis  varilicanlur  formaiionibus,  ut 
per  eas  sanctissimas  imagines  valeamus  ascendere  in 
simplam  omniqiie  imaginalione  careniem  c^ieleslium 
-virtutuiii  simililiidincin,  ut  *'  per  omnia  iii  omiiibus 
aequales  eis  elBciamur.  Et  hoc  eliain  *'  ralio  suh- 
nexa  insinuat.  Ait  enim  :  Quonium  im}wssHfile  •?st 
noslro  animo  ad  immaterialeni  ascendere  caelestium 
ierarcliiarum  et  '"  imilationeni  et  contemplalionem, 
nisi  ea,  quae  secundum  ipsum  est,  mnteriaii  munu- 
duciione  utaiur.  Ac  si  liicerel  :  Nam  non  poiest 
nosler  animus,  densissiiuis  divcrsoruin  dileclonim  " 
errorum,  falsarum  cogitalionuni,  matcrialium  plian 
lasmalum  *'  caliginibus  nndique  sppltis  doceptusque, 
ad  iminaterialem  civium  caolesiium  imilalionein,  boc 


qua  omnes  ierarchiae  in  caelo  et  in  lerra  ct  factae  C  est,  siinililudinem   secundum  naluram,  el  conlem- 


el  ordinatae  el  tradiiae  sunt.  Cur  autera  summa 
Trinilas  tali  nomine,  qnod  est  x{ktvnypy,ig  "  {xtltrh  '* 
autem  **aGraeci3  dicitur  hoslia  purgaiiva  omnium 
peccaiorum,  per  quam  de  homine  efBciiur  Deus),  ac 

Iper  boc  sancta  Trinitas  dlcitur  »*  unus  Deus?  Quo- 
iiiam  causa  et  principium  est  toiius  nostrae  purga- 
Ijonis  et  deificatioius,  pulchre  et  rationabiliter  xt\s- 
ripx^i  "  vocalur,  lioc  est  Tt^sxcoKpyri  ",  principium 
iicHicet  purgationura  el  finis.  Siquidem  Kpyn  "  apud 
Jraecos  ei  principium  significat  el  finem.  Causa 
iuippe  subslilutionis  nosirae  secundum  naluram  ea- 
ein  est  causa  et  sanctiflcationis  noslrae  ei  perfe- 
lionis  secundum   graliam,   Simili   ratione  cadera 


plationem  siimmae  omnium  cansae  per  Uieologicaui 
gratiam  exallari,  nisi  prius  introduclione  niaterialium 
rerum,  ut  ad  hoc  perveniat,  uialur.  Denique  quid 
sit  "  ipsa  maierialis  manuductio  *%  qua  huinaims 
«nimus  ad  angelicae  natmae  et  gratiae  alliludineui 
ut  uniformem  aeqr.alitatem  *•  sublevetur,  consequen- 
ler  subjunglt,  dicens  :  Yisibiles  quidem  "  formas  in- 
mibilis  pulcliritudinis  iniaginaliones  arbitrans,  boc 
mt,  d\m  arbitralur  et  iucnnctanter  jiidicat,  visibiles 
.termas,  sive  quas  in  nalura  rerum,  sive  quas  ia 
sanciissimis  divinae  Scriplurae  sacramenlis  conteiu- 
plattir,  nec  pr«pter  se  ipsas  faclas,  nec  propier  se 
ipsas  appelendas  seu  "  nobis  promulgalas,  sed  invi- 


VAUIAE  LECTIONES 


•  A  ymaginem,    Vic  A  fere  ubique,  B  persaep'.    *  B'  niarg.  adscr.  tlieletarchis.      ^  Sic  AB  inore  laUuo 
m  finiunt  adjcctum  in  is,  e;  apud  Graecos  lalc  adjeclivnm  in  19,  t  terminatur.  B'  marg.  adscr. //je/(?lfl»- 
i«  ierotesa  h.  e.  theletarce.    *  B"  infra  scr.  per  lempora.    ^  In  B  rad.  corr.  variatir;  C  uarialum.    ^  Sic  A 


iim 
iis 


vu 


■,^  cum.      ■^  B'  corr.    non  possibilis,  C  inposnibile'        •  Berai  (va  siipra  scr.  B').       »  Corr.,  ABG  ««r 
Rursus  adject.  firitur  in  e  pro  i.  B*  marg.  adscr.  tkeletarchis  aul  ierotesie  h.  e.  tlteletharce.         C  qtmi! 

>tthelelarcliis.BUnAr%.iniscr.thelctttrcisvocalurpater.      "  B' marg.    adscr.  leUte.      »*  Sic  AC;  B  a«/^;tj 

dicitur  om.  B.    »»  B*  marg.  adscr.  teletarcis.     '«  B'  marg.  adscr.  iheletarche.     "  B'  marg.  adscr.  arche, 

Verba  :  iriniiusltpoSeiTiu  —positio  con-  on\.  B;B'  supra  voc.  venienler  scr.  cou  et  marg.  adscr.  trinila» 

oo9sa-ta,   i.  e.  ierotesia  quasi   kpSi-j  QtaiK  i.  e.  ierorUesia.      '"  Sic  CB*,  AB.   ipse.      **  B*  marg,  adsci. 

ot.  numerat  operationes  sibi  invicem  ordinatas  scilicel  erudire,  purgare,  illr.minare,  perficere ;  alibi  auteni 

'ntum  tres  ponuniur,  omisso  erudire.      *'  Sic  C  ei  rad.  corr.  B;  A  aut.     **  C  interrogaverit,  B'  interrogu- 

\t.    "  Sic  BC :  A  proportionabiiiler.  *^  Sic  C ;  B*  corr.  et  ut ;  AB  virtutum  et  similHudinem  ut.      **  B  Et  eliam 

lunciaB*  adj.  videtur),  C  Elheceliam.     ^"  B  el.     *'  Sic  AU'«;  BC  delictorum  (B*  corr. dt7^c/o)um  eandeniqmi 

|inc  correcluram  niarg.  adscr.)    -*  U.  faniasmatum,  sic  B  fere  ubique,  A  saepissiine  /"  pro  ph.    "  Sic  a 

anus  ductio     '^^  Con\;\  uniforme  inaoqHrtiitale.n 


iid  sit  om.  B,  B"  marg.  adsc.  quae  sit,  C  <jrKfl«  sit.    »*  A  manus  duc 
iforme  in  aequalitateni,  B*  corr.  nniformtter,  C  uniformem  aequali 


tate.     "  Sic  AC.Bfii<;Hi</e«i.     ^'Pro«H 


139  E XPOSITIONKS  JOANNIS  5C0T!  HO 

S!l)i!iS  rjiiif.hriUidiiiIs  imaginalioiies  esso,  per  qiias  A  "^^^  ^ons  toUus  snpieiiliae,  qui  <'sl  CJinstus,  imdiqiie 


tliviiia  PiOYi-.lfiilia  in  ipsaiu  punuu  cl  invisibilem 
piiichriimiiiioni  ipsius  verilalis,  quam  anial,  el  ad 
ijiiaiii  teiuiii  oii!i:e  qiiod  amai  sivo  sciens  sive  ue- 
scipns*,  liumanos  aniinas  rGvo<?ai.  Slrailiier  el  dc 
ceieris,  qiiae  soquunUir,imelligeaiinm  *.  Ei  seasilii- 
lcs  suavilalcs  figuras  invisibilis  disltibiuionis,  a  supe- 
rioribus  ■siibdllur  :  arbiirans.  Seiisiliilcs  siiaviiuies 
dicil  corporeos  odores,  quos  olfacieiiiii  serisusreci- 
pU  iji  figiirani  iuvisibilis  UislriljiUiouis,  ul,  qu«mad- 
modum  *  per  exierioiem  seusum  uariuin  suaves  seu 
iflsuaves  discernijnus  odorum  qualita<«s,  ila  in  inle- 
riori  seiisu  inicIUgiijilem  virlutum  disiribulionem 
per  singulas  i^pecios  discreiionis  virHiie  djseernamus, 
easfjuc  dlUi^eniissimo  rationis  couluiiu  al»  opposiiis 


por  diversas  lliedlogiae  spcouhlioiies  insiiiuni.  Et 
l'oria.-sis  lioc  est,  quod  per  Psaliiiisiaiii  di;  bealo 
viro  dicilur  :  «  Et  eril  lanquain  ligiiiiin ,  quod 
plantatiun  esl  secus  dccursus  aquarum  i,  hoc  est, 
sicnt  Ciivislus  eril,  iiv  cujus  signilicationem  lypicam 
onvi;f:s  iatiualos  arlss,  iulra  quarum  te.iiiiiuos  tola 
diviua  concbidilur  Scriplura  ,  concurrunl.  Nulla 
enim  sacra  Scriptura  est,  quae  regulis  liberalium 
careat  diciplinaruai.  Et  adumti  ad  divina  ei  or- 
dinali  hubiliis  earum  ,  quae  hic  sunt,  diiposilionutn 
ordines.  IIuc  est :  omnesordiues  dispasilionum,  quas 
vel  ex  natura  vel  ex  sapientunn  bomiDum  raliofrabili 
lnv«niione  *'  et  operatione  m  rebua  sensibilibus 
praeseniis  hujus  vitae  humanus  annnu»  coniiderai. 


viliis,  aui  eas  lalsa  imagiuaiioijo  imilari  *  cou<inti-  i»  iinagines  esse  arbitrandi  sunt  adunalae  et  ordiiiutje 

1...^.-.  » .*-.-.._  ri-  K  .  •  .        .  "    K^.  U!i...]:_!~ !_!• lf_        l * * 


bus  segregejuu^.  Hinc  *  cst,  qiioj  ei  .^anctissimHm 
cbrisiuutis  sacramenimn,  tliuris  eliani  fumigatio,  m 
Ijpu  iniiir.ae  virluium  suaviiaiis  et  virlulum  dividi- 
catiouis  *  a  sacerdoiibus  cou.(iciuiiiur  ecclesiae.  Et 
immatetiatis  luctilentiue  imacjinem  maierialia.  lumina, 
subaudis.  similiter  a  superioribas  :  arbitraas.  la  hoc 
loco  pro  ^wToSoc-twf  ^  id  est  lumimim  dalionis  *,  lu- 
culentiae  *  posuimus.  Malerialia  *»lumina,  sive-quae 


habiludinis  spiriluali.<^  qua  huvnana  aniuia  incom- 
mutabiliter  divinis  adhaerei  vlrtuiibus.  Sequitur  : 
Et  Jesu  ^*  participntionii  "  ipsam  diviaisdma^  euchn,- 
ristiae  assum/Jiioneat.  Intuere*^,  quam  pulchre,  quam 
expresse  asserit,  visibilem  hanc  eucbarisliam,  quam 
quolidie  ^''sacerdotesEcclesiae  in  altari  coQflciuntex 
&ensibill  materia  panis  et  vini,  quamque  confeclam 
et  sanctincatam  eorporaliter  accipiunt,  typicam  '' 


naturaliter  '^  in  caelestibus  spatiis  ordinata  sunt,      ^^se  simiUtudinem  spiriiualis  parilcipatiouis  '^  Jesu, 


qucin  '"  rideliter  solo  inieliectu  gu&lamus,  fiocesi,  in- 
telligimus,  inque  *'  uosLrae  naturae  inleriora  viscer« 
sumimus,  adnostramsalulem,  elSj[iiriiuale  IncremeH* 
tum ,  et  ineiTabilem  deLTicatiQnem.  Opurlel  ergo. 
inquil,  huinanum  anitnum,  ex  sensibilibufi  rebus  iii 


sive  quae  m  terris  humano  ariilicio  efliciunlur,  ima- 
gines  sunl  inteliigiMlium  lumi.ium,  super  omnia 
ipsbis  verae  lucis,  quae  illmniual  omnem  !iominenJ 
venieniem  in  mundum,  quae  semper  et  inextingui- 
biliier  in  aiigeiic^s  el  in  »^  Uunianis  inieUeeiibus  ardet, 
^i({»\lm:Eisecundumintelieciimi.  conlmpktmeple-  C  ^'^*^^^^^^^^  virtutum  similitudineaj  el  «equalilatem 

niiudinisperms  SiacrasdiseipUms ;  hicquoqmsBhim-  ascendenlem  arbiirari,  divinissimam  eucharistiam 

«iis  '^^arbitraas;  inugines esse *'  subaudi arbilran^, Sg-  visibilem,  in  Ecclesia  conformaiara  *'', maxime  typum 

X  plem  disciplinai,  q,uasphi!o.sopbiUbera!esappe!lani,  ^^se  participuiionis  ipsius,  qu;t  el  uune  pariicipamus 

Intelligibilisicomcmpbiivae  "pleiuiudinis,  qu»  Deus  Jesum  per  fidem,  el  in  fuiuro  participabimus  per 

45tcreatura  purissime cognoscitur,  signi(kaifon«s  esje  spcciem,, eique  adiinabimur  per  caritatem.  Quid  erg* 

asitruii.  Ipsas  auiem  sacras  dlsciplinas  J/^^J^jrif. »«  *^  ^^^^  ms\n  theologi  Dionysii  praeclarissimam  lu- 

nominai,  lioc  est  peivias,  quoniam  intelligenlUMis  ^^^   respondeni ,  qui  visibilem  eucharisliam    nil 

«as  perviae  sunt  ei  plafice,  vel  quoniam  quaedam  ^''"^  signillcare  praelei-  se  ipsam  vulunl  asserere, 

Yiae  sunt,  p^er  qaas  ingrediniur  meiim  sciejiliain.  ^"'"  clarissinie  praefala  tuhia  "  clamal,  mm  illa  sa- 

4(85o§<ixa<: "  iiem  ^**^  discipJinas  uoiiore  »'  interpretii-  cramenia  vlsibilla  colenda,  neque  pro  verilate  am- 

tione  decursaliva»  pos&urrius  accipere.  Ut  enim  muU  piexanda ,  quia  sifnificaiiva  Yeriialis  suat ,  nequo 

lae  a<},Hae  e.>;  diversi.>i  fouiibus^  in  unius  flumioi.».  aU  propter  se  ipaa.  iavent;^,  quoniam  \n  ipsis  inteliigen- 

veum  conflijunt  atque  d^currun.t,    iia  naltiraies    ei  'i^  ft"'*  "  "^"   ®^^ '  ^^^  pwpler   incomprehei\ai- 

liberales  discipUnae  in  una  eademque  internae<;oji-  bilenv  "  veritatls  virlutera,  qua  **  Christus  esi  m 
templaiioois  signiricatione  *»  adiiiuontur    quom  sum-  D  ^-niii^te  humanae  divinaeque  "  suae  subsiantia! 


VAUl.iE  LECTIONES. 

*  A  nesciesciens.  *  D*  adacp.  est.  C  intelll^eHdim  est.  '  Sic  AC,  quemadmodtifn  om.  ft.  *  Sic  AC, 
B  mntari.  '^W  mav^i,.  nd&cv.  Dc  sacrameato  arismatiin  et  fumigationis  thuris.  *  SicABC.  '  B' mai^.  adscr. 
photodoms.  *  Slc  CB*,  AB  d«/io«e.  "  Sic  C,  kH  luculenier.  '"  AB  OTa///erifltifl,  sic  A  saepe,  B  raro. 
**  B  :  qu.;e  htcviemer  naiiiraiiier  (puucta  B'  adjjjc.  videiur).     "  lu  om.  AC.     '*  Sic  AC :  B  sutmuiti*  (panci. 

IV  adljec.  videiur.)      ''  Sic  AC ;  i>nasing$  eise  om.  B.    **  Sic  C  et  lilteris  minialis  corr.  B;   AB  couirmpLj' 
noni.i.     "^  B'  niarg.  adscr.  dacxodifa^.     "  W  marq.  adscr.  diexotiicas.      '-*  Sic  C  et  :\d  mai^.  corr.  B*;  AU 


m/t^r. 


19 


Si 


>   niarg 
ic  C;  IJ 


i  tiocicie  (ijnac  VO.V  ila  scripia  est,  ul  ad  vocem  uotiore  proxime  ;icce<laJ),  A  noticione\ 
*»  Sic  C;  AB   .siijfu(icaiiontm.      *'  Sic  AC;  B  iKvenlione  rntionabili.      "  Sic  litieris  miniatis  ccrr.  B.  PiO; 
Jesii  \B  imniuiu  ;(|»:iO  voces  iii  coiU  scrjplura  UQH  muiluin  dilferunt  a  i/jt;sy).     *' Corr.  B*,AB  firtncipationii. 
»*  C  inthure.      ^'^  A\i  coHiiJh\  .sic  iibi«juQ ;  C  colhidie.      "*  C  lijin  quam.       "  Sic  CB',  AB  principationif. 
'"  quem  ou»-  C.      '*  r/ ctrr.   in  qiutn.     ^^  C  confciinulinti.      *' C  iuba  prefiua.      '*C/mi'j  inltUigenliat. 

fin 
'•' B   iticoniprehen.Mltilis ,    intomprchQtisibilitcr,     '' C  flM/fC     *' C  ffirinfic /»Hrwajm/''/w«:. 


Ul 


SUPER  lERARCIIIAM  CAELESTEM  S.  DIONYSII. 


149 


olira  oinne,  (jiioil  scnsti  senlilur  forpoico  ,  super  A  lu»'  esl,  lnunaiiiiatis  :innoreni,  ((iiidam  iii  clemeniiam  , 


omne.  quod  virliile  peroipiUir  inlclligciiliao,  Dciis 
iiivisJLiiis  in  ulraque  sua  '  nnlura  ».  El  qnaecunqHc 
alia  Cueiestibn/'  qmdem  essenliis  supcvwiindunet  nu- 
bis  vero  siimbolicc  Irudila  sunl.  Ac  lirevi  sciUeiitia 
beatiiH  r/ionysiiis  iloect  iios,  iitciiticlaiiier  non  solu<u 
hunianos  aiiinios  adliuc  Iii  canio  tlclciilos  pcr  scii- 
sibllia  syiiibola,  voniiii  cliain  an^olicos  i!ilcll<'('iiis 
oniui  caniali  gravilaie  absolulos  pcr  invisibiles  sl- 
{{niricaJioiii^s,  (|iias  llieoloj;ia  tIi(iOH!l^"'''S  iu»mlnai> 
ipsaiii  veriiiiiciii  cognoscerc,  (pjoiiiain  por  sc  ipsam 
nulli  cicatiirae  S(.^u  ra:io?jali  sen  iiiielligibili  Citiiipie- 
ben&ibilis  *  csl ,  supcr  '  oinitctu  sensuin  ei  iiiiel- 
leclimi  exaliaia  *,  oniiii  visibilici  iiivisibili  crcaiuia 
veniola.  Meo  siiporniunJaiic,  iinpiil,  lioc  esl,  siipi^r 


yt),t«v0jO(»7ro;  "  aiiltMii  iiiis<;ricors ,  vel  humanus,  vel 
cieiiiciis  DeiK>  c^l  cl  Ipse  csl  ri).izc(ii'/_iu  *",  boc  csl 
porleclae  purgaiionis  iiiiruini)  caclcsies  nobis  icrar- 
cliias  manifeslat,  el  cuiisorloiii  **  illarum  nostrani 
hovpyjuj  **  pcrlicil  jitxla  possibiliiaiem  uatuiae 
iioslrao  virlulis  por  simililudintMii  ;iiigelicis  subslan- 
liis  «lcif()rinis  suae  *'  sanclilicalionis,  qua  nos  san- 
cillical,  ci  pcr  scnsibiles  foriuas  divinos  descripsii 
inlcllocius  liiviiioruiu  eloipiioruiii  lypicis  cottligura- 
lioiiibus,  ul  iios  reoiioeioi  pei-  ca  ,  qnue  scnsibus 
succunibiml ,  iii  ea  ,  ipiac  iiiiclleclti  sotu  conside- 
I-  raniur  **,  el  per  synibola  '^  liiiiirata  in  simplam 
caelesruiiii  viriiilum  oxc(!lsiiiidinem  subveheroi 
ipsa  igitur   sancia   Triiiilas  iioslra  Oiwot?  cst  **, 


oninos   sensibilcs  liujus  iiiundi  species  caclesiiltiis  [\  laio  esl  (leifioaiio  ;  (loilical  "  ciiini  nosiram  nalu- 


csjsoniiis  anparcre  veritaleni,  nobis  vcro  pcr  sonsi- 
bilia  syiiibola.  Neque  eniin  cliam  angeli  cognfiscimi 
per  '  se  •,  ipiid  Dens,  vcl  quid  sii '  voriias  ;  hoc 
enim  ab  omni  crealura  rcnioiuin  osi;  sed  soliiiiiinitdo 
cogiioscunl  sc  esse,  oi  vcriiuiem  snpercsseniirdilcr 
«sse,  el  ab  ipsa  onmia  proccdcrc.  Propler  Itaitc  crgo 
nosiram  '  conralionobilcm  '  Oiatnv  '"  vuscricers  ner- 
feclionis  principium  et  caelestes  itrarcliias  nobis  mu- 
tilfestdHS,  cl  conminisirum  earim  perftetens  '^  icmr- 
chiam  uoslram  ^^adeirlnlem  noslram  simHiludine  dei- 
foimis  sitae  6anctilicalion's  sensibilibus  ^^  imaginibus 
$>ipeye'telestes  des':ripsit  inlellectus  iit  sacroscripiis 
eloqtiiorum  eoinpcsuiunibns ,  quutenHS  ''  nos  redu- 
eerct   per  "  scnsibilia  in  inteUectnalia,  el   ex  sacre 


ram,  roduceiido  eam  por  scnsibilia  sytiibula  i::  aiti- 
iiidinein  sxngeiicao  *"  nauirae,  ei  .'cincaiis  eaiii  in 
liis,  riui  -'^  ulira  oinnia  iii  ipsiiin  Doiim  iranseunt. 
Ipsa  csl  nosira  TsXiTapx'*  '  l'*>f'  esi  ,  perfcclis- 
siinae  nosirac  piirgalionis  ei  sanclifica^ionis  exor- 
diuni;  iiisa  esi  prima  el  s'imm:i  icratcliia.  Nulliis 
eivim  iu  caclo  viil  in  lorra,  boc  csi,  in  illa  pubiica 
civiuiio ,  (jiiae  suh  culiu  uniits  veri  Dei  ex  la- 
lionabili  ei  inlolligibili,  hoc  csi ,  ex  humana  ei  an- 
gelica  naiiira  consliluitup,  ordo  ^",  cujiis  ratio  nan 
praeccdat  iii  ipsa  ,  el  ab  ipsa  *'  non  procedai  n 
summo  us(|ue  deoisura,  voi  in  ipsain  iioii  rovocetur 
a  deursum  nsijue  ad  sursum.  Ijisa  nobis  manifostal 
viriulcs  in  iiguris  ac  formis  iioslrae  iiilirmitali  con- 


ficiuralis  iKinbolis  in  simplas  caelesliurn  ierarcliiaruui  q  gnienlibiis,   \\i  per  eas  vcliili  por  (luosd.im  gr;idus, 

^Hminitales.  Avaxsoi/.A«iwcrtff  '*  osl  lolius  capilulr,  qiiiic 

Icvjssimarn  exigil  expcjnaiioiiem,  (luoniam  in  prao- 

Uielis  osl  exposila.  Breviier  ergo  possumns  ijilolli- 

l^ere  sic  :  Piopier  baiK'.  noslrae  naiuiae  coriraiion;i- 

bilem  ei  cCKicqualent    ;«ngelic.ac  naiirrac  OioKTtv  '", 

hoc  en  jleilieaiionom,  riisotrcors  et  clenicniissimum 

perlceiioms  principi4im  (piam  (fi')'X-i/^p(,triu-/  '"  (piidain 

vcrluni  i<i  miaiCricordiam,  quidain  in  humaniiaiem, 


i\uos  in  divinis  **  instruxiL  eloqiiiis,  facta  dii^o  pa- 
lri:irchanim  ^'  ,  cvangelicas  panbolas.  oiniio.-qnc 
virlirics  ,  (}iias  Domiims  in  cariic  peregil,  visibilia 
sacramciila  iiov;io  Icgis  ,  quae  ab  ipso  Domim»  el 
inchoala  ei  Siuicrtlicala  siinl ,  el  sanciis  ;ipoiloti3 
iVofinciilaia,  et  cob^braia,  oi  anol;i,  conscenil;inii:s 
aciionis  el  scioniiac  giessibiis  ,  divina  graiia  nos 
ducenie,  adjuvanlo,  cotiperanie,  doiiec  porveniamus 


\Ah\\K  I.ECTItyNES. 
'  Sic  .\C;  B  sui.  *  G  incomprehcnsibiHy.  ^  C  el  snper..  *  Corr.  D  .  AB  exaltiiri ;  C.  el  super  omnem 
seHsiim  exnllari  et  inleUeclum.  *  Sic  C,  per  om.  AB.  *  Sic  AC ;  1>  se  (ptiiicla  U*  adjee.  videiur). 
'  Sic  AC  ;  sit  om  B,  *  nostrnm  om.  AB,  adtiidi  ad  QdtMU  gnioci  le.xlus  el  J.  Scoli  vorsionis.  •  B 
ttitws^.  adscr.rioslrae  uaiurai*.  '•  B*  marg.  adscr.  ilieosiin,  i.  e.  deificaiioncm.  ^^  {i  prajiciens ,\V  corr. 
pcrficiens.  '*  ierarchiam  nostrftm  ofn.  AB,addidi  ad  (iilein  praoci  loxtus  ci.I.  Scoli  veisionis.  '^  Corr. 
W ,  Pi^  scnsfbits.  ^' .Kli  tfuaiinus.  "Af/p*?/-;  H  ci  per  '^  AB  «vazcyc<>£;&.(3-£>.  B  lilleris  minialis  marg. 
adscr.  AnaccpUalcosis  i.  e.  recapiiiilalio.  C  pioforl .  Aaccphaleosis  i.  e.  recapitulalio.  '"  B  liltoris  uu- 
nialis  iiiarg.  adscr.  : /.'icosi».     "^BIiilciis  miiiialis  marg.  adscr.  :  pltUaniropian.     '*  B'  marj?.  adsci 


laniropos.      "^  B"  m;ug.  adscr.  tctetarcliia. 


Ex 


COIIJ. 


tem,  U"  niarg.  adscp.  juxla,  ila  ul  lcgendum  sil  e(  ju.Uu  soriein.  C  juxia  sortein 
c.   krarchiam.       "  AC  sivc,  B  sine.      -^  Sic  CB*,  AB  lon&iderant 


opian.     "  li    marg.  auscr.  phi- 
pro  el   cousoriein  A  eam  sorlem,   B  et...  ior- 


'-*  B*  marg.  adscr.  i*. 
^*  B  !i!".'',"/;  (pimel.  adj.  ei  sim^ 


sintji 

Liila  snpra  scr.  B*  )  AC  sintnda.  *"  B*  marg.  adscr.  thcosls  est.  "  B'  marg.  adscr.  QuaHier  deiftca' 
mur.  *•  Sic  C;  .\  euuamjelice,  B  c;.«j/(ii(?/»c?  (piincl.  ;idjoc.  B*).  *'  Sic  .AC,  B  qnue.  '*  B  '  suara  scr. 
esi.  ''  Sic  BC,  A  ipso.  '*  Sic  AC,  B  intUvinus,  B  *  pro  -  diviuus  ni:iig.  adscr.  divinis.  ''^  A  pa- 
trhircarum. 

rSOTAE. 
a  Quae  J.  Scoius  de  SS.  Eucharislla-hfc  dtspuiai,  J)  liaai  > ,  pliis(ptam  mcrnm  symbolum  in  SS.  Eucha- 
reapsc  a  voriiatc  Ciirisiiana  noii  eiiam  recedere  vi-       risiia   se  agnosccre  aperie  prodit,  doccns  eam   in 


«iciitur.  Impiignal  cnini  eoSj  (^k)  oisibilemeucharisliam 
nil  cdiitd  siqnificare  praeler  se  ipsam  volunl  asserere. 
Speciolius  quidom  iii  SS.  Eiicliarislin  lypici  aliquid 
ac  figuramcontineri,  cum Ecclesi.-^  ilieoicigi  doceni  ad 
uiiuiiiojuiios.  Ncoiion  ipse  Scolusplus(iuan)  :  memo- 


infcriora  noslrae  nntunie  viscera  sumi  ad  noslram. 
ineffiibilem  deificnlionim.  Q;iaro  quum  omnino  in 
PiiSolia-rtinos  lioc  loco  iiivchatur,  ipsius  verbis  vix 
aliquiil  iisosse  videiiir,  qiioU  ci  opprobno  verli  de» 
bcai. 


143  EXPOSITIONES  JOANNIS  SCOTl  iU 

aeqnaliler  cum    angelis  iii   simplicissimam  purarr>-  \  qiieulaiu   "^   aclione   et   scieiilia.     Deinde  caelesffs 


que  iiicommiilabilis  veiitalis  speciilalioiiern.  Sed 
lorussis  prolixius,  quani  res  evigit,  primuin  capilu- 
Iiim  exposuirnus;  quauia  laraeii  in  seqiieulilius 
aperial,  sludiosus  leclor,  iii  lallor,  inveniel.  ExpUcit 
itttcliitut)  defriiiio  capitulo  K   Incipil  de  secundo. 

CAPITULIJM  II. 

Sccuiicli  cnpiluli  iTiiypv.iiaa  '  est  :  Quoniam  pul- 
chre  dioina  et  cuelesiia  eiium  per  dissiinilia  symbola 
m<anfcslanlur.  Diviria,  iiiquit,  el  caeleslia,  hoc  est, 
caelesies  virtules,  [quas]  '  llieologi  in  ires  divi- 
dunt  ierarcliias,  siciit  in  piocessu  praeseritis  operis 
ricclaraUilur  ,  piilchre  porsymbola  ,  qiiamvis  eis  * 
dissiinilia  sinl,  manifeslantiir  nobis  el  sigiiincanliir. 


ierarcliias  laudare  seciindum  ipsarum  in  elo'juiit 
munifestalionem,  subaudis  a  superioribiis  :  oporlftl, 
Ac  si  diceret  :  Posi  generalis  ierarcliiae  ,  ejusqse 
Ibnnaruio  ei  st>c<'ieruin,  et  utiiiiaiis  uniuscujusque 
caruni  divinis  laudatoribus,  hoc  csl  his,  qui  divina 
caiiuiii  iiiieiioie  ei  exicrioie  laudo,  specuiationem 
couseqiieiiier  o|)oriet  caelestes  ierarcbtas  laudare« 
glorificare  videlicel  ei  praedicare,  jiixta  sua  io  •' 
divinis  eloquiis  symbola,  per  quae,  quauivis  dlssi- 
inilia  siiit,  «iiobis  niauifeslanlur.  Consequenierque  " 
liis  dicere  ,  quulibus  divinis  formulionibus  cuelestes  fi- 
(juranl  ordines  eloquiorum  sacrae  descripliones  ".  Diira 
iiaec  ,  inqiiit,  quae  praediximus,  conseqiieiili  natura- 
lique  ordiiie  fiierini  considerata  ,  oporiel  dicere , 
Nuila  siqiiifiein  Kensibiiis  species  est ,   quae  omjiino  ft  (piales  divinas  formalioncs   B&nclorum  eloquiorum 


inlelljgibiiium  siiuilitudinoin  assequalur.  Longc  • 
enitn  a  se  discrepnnl,  ct  ppnitus  dissiinilia  suiif, 
qtiae  sensn  corporeo  oxlrinseciis,  vcl  quae  *  phan- 
lasiice  iiilerius  apparent ,  ut  sunt  visiones  sive 
sompiiianliuiu,  seu  ii.eniis  esccssuin,  quent  Graeci 
ezcTTKc-tv  '^  Yocant ,  palientium  iii  spirilu,  et  ea  * 
quae  puro  el  iiitimo  menlis  contuiiu,  nulla  plian- 
lasla  seii  sensibili  specie  inlerposita,  per  se  ipsa 
inlelligunlur.  At  vero  quoniam  noster  animus<5  ut 
siiperiori  capitulo  dictuni  est,  ad  ipsam  inlimam  " 
in(elligibiliu;n  rerum  speculationem  non  conlinuo, 
nulla  mediante  intftrcapedine,  potest  ascendere,  pul- 
chre  divina  Providentia  dissimilia  symbola  inierpo- 
siiit,  similia  quidem  nobis  adliuc  corporeis  sensibus 


sacrae  descripliones  *'',  boc  est,  sancla  Jbrmarum 
assimilalio  ad  caclestes  ordines  significaudos  figu- 
lanl  alque  coiiformant,  utrum  abs^flulae  siiil  el  a  se 
iiivicem  iiatiiraiibus  diflerentiis  discretae,  ut  est 
liomiiiis  effigies,  seu  leoiiis,  seii  aqsiilae,  au  diversis 
naturaliuni  rerum  imagiiiiluis  iina  qiiaedam  raixla 
etcomposita  imagiiiaiio  sii  *',  ut  roia  iii  rola,  mixta 
quoque  quaiuor  animuiia,  sibi  invicera  in  singuiis 
coiinexa.  Sequilur  :  el  ad  qualem  oportel  ascendere 
per  formas  rerilaUm  '*,  velul  *'  expressius  iran»- 
ferri  poiest  :  per  figmenia  in  noii  figineniura.  Con- 
sequens  est,  inquit,  diccre,  ad  qualem  el  quara  pu- 
ram  et  sincerara  intelligibilium  rerura  veriialein 
omni  figmento  carentem  oportci  nos  .claro  menlis 


detenlis,  dissimilia  veropurisinleIleclibus,adquorui«  C  contuilu  asccudere.  Et  qua  ratioue  debemus  tara 


contemplalionem  per  illa  noster  ducilur  intelleclus. 
§  1.  Oporlet  igitur,  ut  aeslimo,  primum  expcnere, 
quam  quidem  esse  speculationem  omnis  ierarckiae 
aestimamus.  IIoc  est :  ordo  rerum  exigit,  ut  arbiiror, 
priusquara  ad  expositionem  *'  digsiniilium  symbolo- 
rum,  per  quae  ad  purara  caelestiura  virlutuin  visio- 
uein  animus  introducitur ,  veniamus  "  ,  primuin 
explanare,  qualem  speculationem  ,  id  esl ,  qualem 
definilionem  judicamus  esse  omnis  ierarchiae,  id 
csl  imiversalis  ierarchiae.  Est  enim  generalis  ierar- 
chia,  qnam  **  generaliler  oportet  definiri ,  quoniam 
siibdiviililur  in  mullas  iorarchias,  quac  veluii  species 
ipsius  simt,  suasque  speciales  definitiones  ab  laii- 
datoiihiis.  Et  "  quid  unaqnaeque  ,  species  generalis 


alte  ascendere?  Sequitur  :  ul  non  et  nos  eodem 
viodo  velut  multis  ''*  immunde  existimemus  caeitste$ 
et  deiformes  animos  muUipedes  e»sequ9sdam,etmuUo- 
rum  mdluum,  et  ad  boum  pecHdalitalem,aut  adleonum 
beslialeni  imaginationem  formatos  *',  ef  ad  aquilarum 
ctirvo  roslro  speciem  ,  aul  ad  volatitium  triperlitaM 
alarum  commotionem  effiguratos.  £a  ralio  esl,  in- 
quii,  quae  nos  adraonet  ** ,  ulira  omnes  propheticas 
visiones  et  forraationes  raentis  contuitu  supervoli- 
tare,  ne  et  nos  eodem  niodo  ,  sicut  ct  inulii  carna- 
liter  spirilualia  cogiiantes,  et  uitra  ca  ,  quac  sensu 
corporeopercipiuut,  nihil  "  esse  iinmundis  suift 
cogiiationibus  *'  puiantes,  eiistimemus,  siiniles  illi» 
facti,  caelesies  el  deiformes  angelicarum  virtuluin 


ieraichiae,  divinis   suis  profuit    *'*  (audatoribus  **,  0  animos,  quosdam   quidera  raultos  peties  iiaturaliler^ 
hoc  esi,   qualem  et  quanUm  pulchriludinem  con-      habcre,   dum   mombrorum    compage  corporaliuiii 
tuli.t  liiii,  qui  per  eara  et  in  ea  divinM  laudes  fre-      omnino  carent,  quosdani  vero  raultas  spccies  simi 

YARIAE  LECTIONES. 
cupitulo  ouK    B;    B*    inarg.    adscr.  litulo.      "  B*    niarg.    adscr.    epygrama   esi   i.  e.   superscriptie 


lexl.   graec.  ct  vorsio;   AB  idem,   C  i.  e.         '*    profitil  oin.  AB,   ad  raarg.   adscr.  B**  ^  *P' 

cies  ipsius  ienerulis  ierarcliie.  divina  inofuil  laudatoribus.  *"  Sic  C,  A  frcquentantur ,  B  frequcntantuf 
(puncl.  adjeo.  videlur  B').  "  Sic  C,  in  oin.  AB,supra  adscr.  B  *.  '*  H  consequentibus,  rad.  corr,  (onser 
quepierqne,  AC  con&equentibusque.  '*  A  dispositiijncs  ,  C  descripciones.  *"  B  eloquiorum  sanctornm  d*A 
ncriptiones  xacrac.  Vrn  sucrue  descriptioucs.  ki.'.  !>ticru  deSi-riptio.  *'  A //'/.  "  Sic  CB*,  AB  uiinelatertli 
?•■'  AB  velud,  sic  B  passiiii.  -''  B  lad.  oorr.  multi.  "  Corr.  B*,  AB  foiinalns.  '■'  AB  ammonett 
sic  seinper.     '■  B  nicliil,   sic  ubiqiic.    *"  Sic   C,  et  rod^  corr.  B',  AB  coqitutiones. 


U5 


SUPER  lERARCHlAM  CAFXESTEM  S.  niONYSH. 


146 


coinnilxlas,  wun  oiDiii  specift  vjsihili,  sive  tliscrela  ,  A  ipsis  inlclieciihiis,  qiionua  symbola  sunl,  ijuasi  i|>$a 


sive  coiifusa  absoUili  bint.quosdflrn  hi  eirigie  iKMiiii  ir- 
i'alioiiabiiiiiiii,quosil:un  in  iniagiiiercrociiiii)  ieonun), 
qiiosdani  in  spccie  aquilaruin,  quanuii  iiaUiralc  pro- 
piium  esl  rostri  curvalura,  quosdam  sex  aias  lialierc 
volaliles,  qiianiiii  iriibrniis  di-.tribulio  esl,  eluiia  qui- 
denn  iii  duas  vuitum  aiiiinaiis  velanies  ',  ailera  iii  duas 
ejii.-)dciii  aiiiinalis  pedes  legentcs,  f orlia  in  duas  sursum 
seiiiper  cxpjnsis  pcniiis  voiilanles.  ilaec  eiiiin  suiil 
dissiinilia  syiiiljola  iii  propliclicis  visionilius,  iii  * 
eoruin  propiieiarum  spiriiu  adininisliaiione  an^'elica 
plasiiiaUi,  ad  noslrani  eruditioiiein  el  iiilroducLionona 
ao  piirissiinas  caelesiium  essenliarum  iti  semeiipsis, 
remota  omni  pliantaslioa  '  plasinalione,  cogiiilio- 
ne$  *.  Quae   •  propbelica  figmenta  si  quis  incauie 


siiil,  accipianlur,  oporlel  ascendere  ,  liclanue  ex 
verii!,  segregaie.  Seipiilur  :  Eleniin  ualdn  mlificia- 
liier  *»  iheohgia  factitiis  sacris  foiniaiionibus  tn 
non  liytiralis  inlelieclil)u$  usa  csl,  noslrum,  ul  dt- 
clum  esl,  atiiiuum  relevans,  elipsi  piopriu  el  conndtu- 
rali  rcducliofic  provtdens  ,  el  ud  ipsum  refoimnut 
aimgogicas  sacrus  Scri/Huras.  Siquideni,  iiiquil,  mul- 
lum  avlificiose  theologia ,  illa  videlicet  virlus  ", 
quae  naturaliler  liutnanis  inest  menlibus  ad  divinas 
rationes  qoaerondas,  investigaiidas,  contemplaiidas, 
amandas,  faclitiis,  lioc  est,  ficlis  sanclis  imaginalio- 
nibus,  ad  sighilicandos  divinos  intelleclus,  qui  omiii 
ligura  el  forft»a  scripta  el  sensibili  carent,  usa  «st, 
tali  uamque  arle  "  iiclarum  imaginum  aiiimum  iio- 


cogiiavcrit,  ila  ul  in  eis  •  iiiieni  cogniiionis  suae  '  B  strum   relevans,  velul  expressius  iransferri  potesi, 


cuiislituat,  el  non  ultra  ea  ascendai  iti  wnteinpla- 
tionein  rerntn  intelligiliilium,  quanini  ilia  imagincs 
sunl,  noii  solum  ipsius  animus  non  purgalur  el  exer- 
ciliilur  ,  verum  eliam  tiirpissime  polluiiur  el  stultis- 
sime  opprimitur.  In  quibus  aiitem  prophetanira 
tales  ■visiones  leguntiir,  superfluum  est  inseiere, 
quoniam  ouinibus  sacrae  ^  Scriplurae  pcritis  luce 
clarius  occiirrunt.  Sequitur  :  Et  rclas  quasdum* 
igncas  tuper  caelum  imnginemtis,  *•  et  ihronos  male- 
riales  Divtmlali  ad  recubilum  necessarios,  el  eques 
quosdam  mtdlicolores,  et  amiiferos  archistralcijos  ", 
et  quaeciinque  alia  ex  eloquiit  nobia  sacre  et  fortna- 
bililer  in  varielate  manifi^sialivorum  symbolonm 
tradUa  sunt.  In  onmibus  hujus  "  periodi  colis  ** 


animo  iioslro  consulens ,  ipsiquc  animo  propria  et 
connaturali  rediiciioiie  ,  quae  videlicet  ingeniose  iii 
iinaginibus  rerum  sensibilium  formatur,  quae  nobis 
adhuc  in  canie  constilutis  connaturales  proptf^r  de- 
licta  nostra  *^  sunt,  providens,  ad  ipsum,  hoc  esl,  ad 
ipsius  animi  reduciionem,  sanclas  Scripiuras  an- 
agogicaff,  sursiim  scilicel  aiiimum  ducentes,  confor- 
mavii.  Ac  si  apertc  dicerei :  Quemadmodum  ars 
poetica  per  iictas  fabulas  allcgoricasque  similim- 
dines  moralem  doclriiiam  seu  pliysicani  coinponii  " 
ad  liumauorum  aniraorum  exereiiaiionem  ,  iiocenini 
proprium  esl  beroicorum  poelarum ,  qiii  virorum 
fortiiim  facta  el  mores  flguraie  laudani :  ita  tlieo- 
logica  veluti  quaedam  poetria  sanctam  Scripturaia 


dum  sit  lelracolon ,  a  superioribus  aperitur  intel- ^»  ficiisimagiuaiionibusadconsultumnosiri  animietre- 


lectus  sic:  Et  ul  non  imaginemus  **,  roias  igneas 
super  caelttm,  lioc  est,  in  su])crcaelestibu8  essenliis, 
obi  ^'^  »uUus  ignis  sensibilis  cst,  et  iit  non  imagine- 
flus  **  ibidem  tbronos  maieriales,  hoc  est,  sedes  ex 
corporaii  niaieria  fabricatas,  ad  recubiluoi  Divinitali 
Beccwarios,  velut  expressius  iraiisferlsr  opportu- 
Bos  "  vel  c«aptaios,  et  ul  non  imaginemus  '^  iu  spi- 
ritualibus  aaturis  armiferos  archistrategos,  hoc  est, 
ftrmiferos  duces  principum  exercitus.  ^Apxi-vrpKx-n- 
yie  *•  eniHJ  diciturquasi  «pxiwv  cou  crp«.ro\)  wycpiwv  ", 
fuod  est ,  principura  exercilus  dux.  Quu  nomine 
sifnificantur  caelestis  exercilus  principum  duces. 
iNon  igitur  solummodo  principes  caelestis  militiae 
sunt,  sed  eliam  ipsoruin  principum  duces.  Ne  igitur 


D 


duclionem  corporalibus  sensibus  exlerioribus,  veluti 
ex  quadam  imperfecia  pueiitia,  in  reruin  inlelligibi- 
liumperfeciam  cogiiitioniMn,  tanquam  in  quandam  *' 
inlerioris  "  hominis  grandaeviiatem  conformai.  Non 
enim  "  humanus  aniinus  propier  divinam  Scri- 
pluram  factus  est,  ciijus  nuUo  modo  indigeret, 
si  nen  peccaret ;  sed  propter  humanum  aniaiuni 
sancta  Scriptura  in  diversis  symbolis  alque  doctrinis 
conlexia  *'  scilioel  esl,  ut  per  ipsius  introduciionem 
ralionabilis  nosira  nalura ,  quae  prevaricaudo  ex 
contemplatione  veritatis  lapsa  est ,  ileruni  in  pri- 
stinaoa  purae  eoatemf4ationi«  reduccretur  altitu- 
dinem. 


'taiis  imaginatio  tam  inanis  et  proterva  noslris  sub-  "      §2.Sequilur  :  Si  cui  autem  sidetnr^  mtras  qutdem 

repseril  intelleciibus,  super  omuia  visil)ilia,  veritati      recipi  eomposiiionei  tanquam  simplicium  in  «tf*fwt« 

jreruui   intelligibilium  dissirailia  symbola,  ne    pro      ignotorumque  nobi*  et  inconiemplaltHium  tubtitUn' 

YARIAE  LECTiONES. 

*  Sio  C  et  corr.  B*,  AB  volantes. 
Irum,  fiunt  ininislerio  anqclorum. 
Itoni*.  C  cogiiaiiones.      "  B*  niag.  adscr. 
[prophetiae  in  spiritn  factae.      *  Pro  in  eis  B  mens. 
\das,  C  quidcm. 

[«■  B'  infra   aclsi  .  , 

Umagiiietnur;  C  ymaginamr.     '«  A  vero.      *^  WC  ul  supia.       "  BL  oporlunos. 
jC  archislruu-gos. 

'-   I{    m:iiP    :i.l^(i-     niinl  r^l   ihenliuiin .      - '   bU',  K.  01  rao.    toir.  n  ;  ai 

"  Sic  C  ei  rad.  corr. 


•  B*  marg.  adscr.  quod  sitniiitudines,  quae  fiunl  in  spirilibus  propheta- 
Sic  C  ei  corr  B',  A  plianlasica,  B  fanlasia.  ^  Corr.  B',  AB  cogni^ 
scr.  visio  intelleclnalis  seinpcr  esl  necessuria  ad   inifUeclum  luibendum 


umpcr 
B  cogitalionis  stiae  jinctn.      *  BC  sanclue.      '  B  quas- 
'•  B*  corr.    imagiiietnur ,  C   ymadinenmr.      "  Sic  C  et  ra.l.   corr.  B',    AB  urchislragetos. 
aclstr.    huius  modi.      *^  Emend.,  A  penodicoii,  B  periodicor,  C  peridicolis.      "  B*  rad.  corr. 

»«  B*C  ul  supia.  "  BC  oporlunos.  "*  6C  iU  supra.  '»  AB 
'-*  B*  luarg.  adscr.  i.  e.  ab  airhon  e.l  slralotj  ei  cgcinon.  *'  Sic  AB  et  versio  graec. 
Ilex?.  «T£/vwf.  "  B  nijig.  adscr.  quid  est  ihcologic  -'■  Sic  C  el  rad.  toir.  B';  AB  ante.  '■  ii  noslra 
Ideheiu  ''^  AC  eomponunl.  U  loinpoiintit  .  |)uiicl;i  iidj.  B' i  -'•  {'.orr.,  M\  quendam 
jB  ;  ABiiucriorihiii.  -^  I'.'  maii;.  ad^cr.  i<i/i  esset  iieC':yi>crit!  divina  Sciplura  homift:,  si  non  peccassel. 
l"  B  coiUc.iu.  H    corr.  coniexia,  »J  iuune.ra 


ii7  EXPOSITIOWES  JOANNIS  SCOTl  liS 

(i)t/j/,  inconvfnieules    uero  aeslmui  .-iunclorum  inlel-  A  Kl  si  ille,  iiiqiiil,  (jiii  saiiclne  Scnphnac  ijnagiuaiio- 


lecluum  in  eto<iuiis»aeras  (tesciiplionei  rosi(]ijam  re- 
prelicndii  cos,  qHi  divinu  symboli^  diviiias^nie  iiiia- 
ylnaliones,  qiiiljiis  sanela  S«jrjiriiira  proplw  iioscon- 
lccla  e.'*l,  earnaliler  ;ic  larpiier  accipiiiiii^arbilraiites 
jpsa  .syfnbolaip.sasqiie  iiiiagiii.Tiiioii^s  iieiinc  '  iuiagi- 
naiioiiCaesse  ucc  symbola,  sid  i|>sas  ijuiK-rcaelesirS 
viriulesjier  si.ipsas,  in  suis  projiriis  iialuralibosijuc 
ro''(nis,  (juae  a  conditore  oiatiiititi  iaciac  sonl,  iii 
spiriiibits  :t(>p;aTuis5c  projihciicis,  iia  ui  iniiliiin  iu 
ijisis  Hpparilionibus  myslicuin  cl  ailcgoricuiu  imini- 
ralur,  sed  veluti  jjitua  qiiaedain  (.'i  simpiex  }iisio»'ia 
renim  "latnraliier  raciarnm,  courertil  %e  perspfcax 
iiiagisler  el  agii  adversus  eo»,  q»i  noii  negani,  sed 
plaiiC  aririiraiitur,  saiicias  coinposilas  Ibrinalioncs 
divinac  Scripliirae  in  ligiira  i^iinpiiciiim  siilislaiuin- 
ruiri,  qnae  per  scipsas  *  incogiiilac  cl  inconlcmjiia- 
Jiilcs  liobis  sunl,   recipicmlas  <^t  inlclligendas  essc, 
inconvenieiitcs  autem  arbilraniiir  lales  descrij>iioncs 
sanclormn    intdiecluiiin    in   sai!Cti.s  e!o(]iiiis    fieri. 
Aiunt  cnim  :  iSon  oporlcbai  iFiPologos,  boc  es(,,  di- 
viiios  pr()plietas  tam  inlioncstas  et  conlusas  loiigis- 
sinicque  'disianles   sancioruin*  inicllcctuuni   veii- 
taie  sacris  liitcris  commcndare  descriptiorics ;  pro- 
jnne  siquidcm  descriplio  dicilur  formaruni  imaginalio 
sioiiiiiina  bis,  qironim  descrijviio  e.?i ;   ncc  sic   iii 
r/j;iiilibiis  eorum  app:.rei'e   debere  '';  et  ad  lioc  du- 
ciiiitur,  iit  per  desciipiiones  divinae  Scripiurae  iion 
^auclos  [arbiirentur]  *  iiitellectns  accipicndos,  vcriim 
eiiam  quos^rain  humani  aiiimi  rationabiics  niotua, 
si   descripiiones  bonesiae  sint,  quosdam  vcro  irra- 
jioi;a!)iics,  si  tiirjics  alqiic  confusae,  dc   moiibus  ^ 
lioslris  omnia  inleiprctari  conantes.  Si  itaque,  in- 
i";uit,  fslicui  vidctur,  mulios  in  uno  *  conformans,  sa- 
cras  compositiunes  non  propter  se  ipsas  rccipi  dc- 
bere,  sed  propter  quae<iam  siniplicia  nobis(j«e  iiv 
cogniia  ct  inYisibilra  ,  saiictis  auledi   rntclkctibus 
oinniuo  non  cortvenire,  adliiic  dicens  :  Ei  omne,  sic 
dkere,  dnnm  hoc  aiigelicomin  nontiitum  thctnrum. 
IIoc  esk;  El  si  eidcm  videiur  de  sacris  conqjositio- 
nii)us  tic  il-icenduiri  :  omiie  boc  angclicorum  nomi- 
nuni  iheatrum  duriim  et  incouveniens.esi  sanciis 
inicllcclibus,  et  plus  Iheatrica  ci  monstruosa  rigmen- 
ta,  qiiam  supercacleslium  esscntiariim  signi/icativa 

I 


ncs  sanciis  intclleclibus  angelii  is  incOiiveuienKjs  esse 
cxistirnat,  iheologos,  perfecios  vi(Jclicel,  dum  ex  ab 
litudine  diviuae  coiileniplationis  desccndiint  ad  cor- 
pjieani   facturnm,  lovjioribus  '•*  videlicet  simileir,, 
iiiiiVfisaiitcr  iucoiporalium,  hoc  esi,  omiiiuo  iitcoi- 
j)or.iliuni  virtutiim ,  volcnies   in    qnibusdam    simi- 
liiu  iiiiibus  rerimi  se!i.sibiliiiiii,  quod  sensoin  siipciaSj 
bignilicarc,   (Icbuisse  fia»  incorporalia  sciiicel,  pro- 
priis   ct ,   quantum    possibib^    eis   tbeologi!»  essel, 
co^iiaiis  '^  ,  l;oc   csl  (T/iinati»r;iiibus  llgurjtiioniliua 
f(jrii!;i!'c '*.  Vacat  "  cniui  re  m   hoc  loco  ,  et  pro 
formare  refoiiHiirc  iiosuil.   rormare  «juideni  prius, 
in  spirilibiis  suis,  iu  quibiis  primoidiiililer  veliiti  vi- 
sibiies    angelicarum    viriuluui    sjiccics  adininistra- 
B  lione  '*  diviui  r.uliis  liguranUir ;  poslerius  vero  nia- 
nilesuire,  divinis  videiicet  scriplis  sd  lioslruin  a;ii- 
inum  crudiendmii   nnindare,  Noii  cx  vilibus  maLe- 
riairurn  rerum  forinis,  verbi  gratia,  hominis,  ieoiiis, 
ecleiorumque  spccicbits  aniiKalium,  (juae  de  leircria 
humirKjiie  hac  '*' fragili  matcria  condila  suni,  iioii 
ex  liis,  ini|ii;.m,  ilieologi  (Icbuisscni  iiicorpoialiiiri> 
simililudincs  facere.  Ijrsis  "  siquidein  propbeiis  d«!- 
pulftt  visiories,  (juas  angcli  in  s>)iritibus  corum  dj- 
scribiint,  sedexliis,  quac  nos  exislimamufi  pt*cliosiS' 
.sioia  ac  veluli  iminaicrialia,  ex  aetherAa  videiicei 
igneaqiic  nalura,  atque  caelesti,  qtise  superoaelesti- 
bus  siibstaiitiis  pro.vima  alquc  vicina  esi  iu  lantiim, 
ut  non  immcrito  spiritus  vocitetur,  quoniam  incor- 
jioi^^iliiiiis  noi)  iiicorrgriic  sptrilibtis  similisesl.  Qao- 
niodo  cl  supcrcmiiicniibns  '®  cssentiis,  vclitt  ex|>res- 
sius  transfcrlur,  quomodo  ct  superemincntium  (!S- 
scntiarum,  co  scilicct  modo,  qv.o  siipcFemiiientiuni 
essentiaruin  imagines  licri  ojioricl.  Propterea  seqiii- 
tur  :  Et  non  caeJestibus  et  dcijormibus  simjdici'.atibus 
terrenai  tiocmimas  circinnpoxiiai  iiulliforwiutes.  Ac 
si  diceret,  iion  dcberetlieoiogos  Caclesiibus  icrrenas, 
el  deif(irn>ibu3  vilissiiiias  lodusque  crcalurae  '•  ei- 
trcmas,  ei  siniplicibus  composiifts  assimilare  niuhi- 
formitafes.  Irebnerani  *"  enim  caclesics  per  cacle- 
s;i;»,  (tciformes  jrepsuminas  lnjius  mundi  naiura», 
Siinpl'citaies  sinipliciiim  i>er  simpiici»  eleinenia  si- 
giiilicare.  Itoc  qnidevi  ei  ttostrum  subiimius  fuiurum*' 
csset.  Viluli  dicerct :  Si  iioe  ihcologi  fecisseni,  id 


udicanda  suiit.  Angclicorum  auiem  nominuni  dicil,  .  esl,  si  cx  sublimibus  Imiiis  mundi  naHuis  su).nnies|; 
,.  .        .  •  -1.       ..■.•*'•       •  .  ■  .  ti^  .i      f  .  . _„_>». «f..  . ,  .    ' 


lioc  (?st,aiigclicaruni  imaginum  nominibus  practitii 
Ijilm'.  Kt  de.liiiisse,  ait,  ilicolorjoa  ad  corporeim  fnctu- 
rum  ®  universaHler  incorporalimn  venienlcs,  propriis 
i'l,quaitlnin  possibile  **,  coyualis  "  reformareet  muni- 
festare  fiiiuraUunibuis  ex  apud  ucs  prcliosissimis  et 
immaierialibus  iinomodo  el  tiitperemineniibus  esteniiis. 


imaginarcr.i  iiiicllecius.  fiilutun>essei  profeLio,  ■ 
slruni  animirm  sublimiiis  in  cogaiiionein   reniiii 
tclligi1)iliuin  exallari.  El  supennHndftnas  nianiiesliv. 
nes  noH  deducercl  in  inconveuienles" dissimilitudinu, 
velut  expressius  potcsl  transferri  :  iii  obscuras  di»- 
Simiruudines.  Hoc  wl  :  non  soium  essei  fitiunM»- 


VARJAE  LECTiOMES. 
*  AC  nec.      ■  B  ipsas.     ^  \i  lonffissime,  C  !f(ji:iimc(ju,-.      "*  Sic  AB,  C  a  sanclovum.      ^  Sic  ABC. 
aiunl.      '■  flr6/<r<j/jfar  om.  AliC,  addidl  exconi.     •  Corr.    !>',   XHC  moribus.     ^  ^\c  Xii,  C  mullatim 
/irtnuns.     '■'  l*,  corporcam  ft^Hram  fnoluram.     '*  B  supra  s<'r.  esl-     "  Sic  C  cl  corr.  B',  .\B  cofjrtiri*. 
corporibus.      '''  Sic  C  ct  corr.  IJ',  ,\U  coiiuiiis.     '^  !>'  strpra  scr.  rcforniare.     '"  Sic  C  et  corr.  H"  Abi 
"  Sic  C,  A  ammiimtraiionem,  Iv  aminisiral  onem  •punct.  B"  adj.  videiur.)     '*"  B  1';h1.  corr.  ac.     "  B'  ili 

adscr.  De  prophetia.     '*  Fa  super  Bom..  IV  marg.  adser.     "*  B  cri.'afuTas.     "  Sic  C  el  corr.  LV,  A 
btifral.     ='  fnlurum  i.ya\.  B.      **  Sic  rad.  corr.  B",  A  i»  Jeducerel  inconvenientes;  C  in  convrnienles. 


y 


4y  SUPtU  lEKAHCIHAM  CAELF.STEM  S.  DIONYSH.  «50 

iijiliitiiiis  2iiiiiiiur.  noslniiii  asceniicrc/nistiper  eiiaiii  A  resiaiivis  '"clarerloquiis,  liocesl,  in  divinis  eloquils. 


ui.-^niiwiiilauas  inanifesiaiioiies.lioc  esi,  snperiimii- 
aii.iniiii  virliiluiii  iiiiftgiitationes  iioii  liciliioerci  iii 
:tcoii;:ritas  ei  leticbrosas  ili.'»similituJi;ies.  Sef|iiitiir: 
loc  eliam  in  dhinas  iUtifv.me  non  injurium  (aceiet 
iriuies.  Hoc  ipsmn,  iiuiuii»  quod  (li.vi  oeberc  theo- 
L'gos  liescribere,  iioa  facerei  '  injusle  divinantin 
iriitliim  iDJuriaiu.  Quae  eiiitu  uujor  iiijuria  esi, 
uatn  ttl  «|iiis  cneiesies  lerrtMiis,  diviiios  tDorialibus, 
iiupiices  coniposilis  iiti;iginil)us  sigoei  *  itiiellecius. 
il  a€(f.uc  uoslrum  non  seduccrel  *  animum  in  '*  ini' 
aundtts  '  sese  inserenlcni  composilioncs.  Ac  si  dice- 
ei :  el  iilipsum  siniiliter  ooii  deciperel  noslruin  aiii- 
iittin,  qui  prompius  e;t  se  ipsum  inserere  iu  immiiu- 
[as  compositiones.   Itiinuindas  auleivi  iiicii  compo< 


in  quibtis  dare  ei  apprle  non  ipsi  per  se  sujKrircaele- 
sies  iiit««l!fe(tts,  sed  eoruni  sifTiilitudines  matiifeslan- 
iiir.  Ac  per  lior,  ne  lalia  carnales  animos  decipeieiit, 
non  debiiere  ibeologi  per  tam  viles  vilium  reniiu 
imagines  in  visiouibiissuisoftclestesvirtutes  llgurare. 
Haelenti»  ev  porsotia  leprelieiitlcntis  ilicologos  iu 
diviuis  descripliotnlius.  Niiiic  aulcm  convincit  euiii 
niagisier  dicens  :  Scd  vcrilaiis,  iil  c.ristimo,  rnqHisitio 
osieiidil  ,  eloiiuiorum  sacratissiuiani  sai)ientii:in  iit 
ani^norum  cuelestium  [ormalionibus  "  ulruiniint  vaide 
providisse,  ita  ul  ne(]ue  iu  divinas,  sic  foysilun  dicerei 
(juis,  injuriam  facercl  virlules,  uexfae  '"  nos  in  vi'.e:'. 
passibililer  infujercl  inuujimm  hnmiHtateii.  Ac  si 
diceiv.l  :  Non   ita  est ,   ut   lu   falso,  quiiuiique  Os, 


iiioucs.aut  quia  ex  animalium  i.erre»orum  simili- ^  proplietizas  "'.  Re|)reiietidis  vtsiones,  sed,  sicul  ex 


uJiiie  fiunl,  aut  quia  mi.vlim  ex  diversi^  formi»  di- 

ersoi-uitt  .iiiimalium  compoiiuuiur,  vel  certe  quia 

;x  immundis  in  *  iege  ci  ad  Ycsceiidtim  proliibitis 

lestiis,  ui  sunl  ieones  et  equi,  imagiiiatiiur.  Ei  for~ 

assls  cliam    exisiimalninlur    sitpercaeleslia  leoninis 

mibusdam  el  equinis  mulliludinibus  rcpleri  ',  et  mu- 

^tiia  landum  pralione,  el  lolaliti  ungetorum  princi- 

utu,  et  animtttibus  aliis,  et  materiis  ignobilioribns, 

unquuni  nd  inco-nsequens  el  vjnobite  et  pa^sibila  re- 

tusu  diiscrrbendo  per  omnia  deformes  "  ctare  manife- 

ativorum  ctoquiornm  simitiiudines.   Hoc  esl  * :  lV>r- 

assis  eUatn,  quod  gravius  esi,  ab  Itis,  qui  terrena 

olunimodo  sapiunt,  ei  caelestia  peniins  ignoraui, 

ilfihniabuntur  iheotogi  supei"cae!estia  non  iniagini- 


siimo,  ei  non  fnllot',  veriialis  inquisilio  ei  inveutio 
apcrlissime  oslendit,  sacratissima:ii  sapieniiam  ** 
divinorum  eloqtiiornin,  dum  caeleslitnn  virlulii!;i 
foniias  de5.cribii.,  iiaec  duo  Iieiie  providisse,  iia  tu 
neque  "  iii  divinas,  sic  loisiiaii  dixerit  qitls,  sicul 
cgo  dico  ci  omnis,  quicuaque  recie  inielligit,  conlu- 
nieliani  facerei  virluies,  iieque  animum  iioslruni 
passiljiliter  dctinerei  in  visibilibits  liumilibt.'3t|ii« 
divinarum  imaginuin  descrlpiionibus.  Siquideiu  in 
quatiiiini  viles  e.v  vilil.us,  bumiles  e.\  liuniilibiis  ler- 
renisque  animalibus  imagines  diviiiarum  virttituni 
myslice  fiiigunUir,  iti  laiiiom  ipsae  virtules  el  lau- 
dantitr  et  cKaltantur.  jSuHa  e.iim  major  laus  esi  ea, 
quflc  **  e.\  coiitrarioriiai  coniparaiione  a.ssitiMiiur, 


MS,sedvcris  lconibus,  veraqueeqiiorum  muliitudine '^  vel  eertcdiviiia  per  aiigeloa  adminislraiio  in  visio- 


eplerc,  et  mugientium  boKm  OavoV/tWs-  '",  pro  qtto 

ranslitlimusr  iaudem  oratioiie;  csi  enim  hymnolo- 

ki  "  Ofxvwj  ).o7^z,  lioc  csi,  lauduin  oraiio  vei  laiida- 

)ria  ovatio,  quasi   in  siipcrcaelesiibiis  sinl  boves, 

ui  r.alurali  miigitu  ncum  lauitare  possint,  ac  velnli 

)i  sint  principaius  angclorunr,  volatiltnm  naiurali- 

ribrniis  ciicumscriptoruni,  auiHrarraque  "  aliadi- 

jrsigeita  ;  igitobiles  quoque  maieriae,  quae  de  icrra 

ascuntur,  lb'-tassts  existimabuntnr  babiiare  siipei-- 

teleslia,  qiiod  vable  abominabile  "  ost  ab  boinine 

igilari;  lanquai^i  ad  fd,  quod  incoogruunr  estcacle- 

ibus  haI.ii:>toribus,  ei  ad  fd,  qiiod  ignobile  *'  ei 

issibtle  esi,  vile  videlicct  el  nioritjle,  i-eclasa,  Iroc 

t,  pateracla  "  siiu'*  si'percaelestiuifl  virtutnm  Ita- 

lacidr. ;  describe.ido,  id  esl,  diinubeologi   des(.ri- ^  t/riis   esse  noMram  aiuitoijiam,  non  vnlemem   immc- 

ml,  pcr  omnia  deformes  ",  velul  cxprcssius  trans-      diats  "  in  invisibites  exlendi  contemptationes,  ei  desi- 

rlur  per  omnia  di5.similes,  simi!lludines.in  inaiii-      derantem  proprias  ei  connuturales  rcduciiones,  qv.ae 

VARIAE  LECTIONES. 
^SicCeirad.  coiT.  U",  A /«cere.    *  Emcnd.;  A15C  sJifiiaK    ^H  subducerci.    *7Hom.  A.     ^  Cinmundas. 

Sic  AC,  IJ  '",      •  B*   corr.   repltre.     «  li'   corr.  difformesi  C  deiformes.      »  est   om.  AF,0,  addidi  e.K 


nibus  prophclicis  non  in  maierialt^es  leircnasque 
species,  sed  eanim  caelestcs  et  spirituales  raiioncs 
cOfUetiiplala  esl  ".  Saepe  enim  vidcmus  in  "  vilioii- 
Lus  atiiaialium,  friicliKim  ,  berbarum  speciebus, 
qtiain  in  ptiicbrioribus  majorcm  virtuieiH  sajii.Miles 
laudare.  Quid  cnitn  vilius  e.sl  giano  siniipeos,  aul 
quid  preliosius  virtule  iilius,  quandoquidt^io  cJ  ca- 
ibolicae  fldei  iiec  non  cl  ipsi  Cbrislo  "  compaialnr, 
ul  cvaiigelica  "  docel  paiabola!  Ouibus  aulcm  car,- 
sis  iiifonncs  iitlelleetus  et  carentcs  timni  ligura  per 
formas  aique  liguras  ai  nos  crudiemlos  imaginanlur, 
conse<|uenier  snbjunsiiur  :  Quia  "  quiucm  "  t'.-»'/?»» 
ijiqitil,  pnlchre  procuralac  iunl  informium  formae  cl 
fifptrae  carentium  fujuris,  non  iinam  cansani  diccrel 


31 


e.v 


m 


«  IJ"  mar^.  adscr.  i.  c.  ijmnoloifin.  «'  AU  ymnologia.  '*  Vianimalia.  '*  AB  nbhomiuahile,  sio 
tique.  '*  Sic  C,  A  iqnorut>iie,  U  ignonibHc  (pimcl.  IV  atij.  videiur).  '»  Sic  C  et  corr.  D',  AIJ  paiela- 
ie.  "  Ij  sunt.  "■  B"  eo.rr.  difformes.  '»  Uad.  corr.  B'.  AB  mamfcsiaKiris,  C  muuifisiiiioriis. 
in  nHimoninicaelcstinm  fotmalionibus  0»).,  supplevi  e\  vers.  **  B  A'»JC.  *^  AliC  prophctias.  '^  su- 
!Wfjrt.'itoii!.  B,  C  habel  sa^ie/i/irtJ»  i'/i7iUH»H  diviiioriiiiv  (da.^iiiorum  cel.  "  ita  ttt  neque  om.  AB,  marg. 
scr.  IV,   Cul  neque  {iln  om.)     *'  A  eaque.     -» B  comcmplalio-nesi  pro  io  supra  adscripliiiit  eiat  ..,  (luo 

Slea  eraso  B"  corr.  io>?Yt'ni/;/.'?f/o««->jM.'.     "/«om.  A.     -' C/nisJo  om.  B.     ''^  Qevanijelinu.      "  B'    corr. 

wd.    »"  Ememl.,  A  qiddam,  B  quidam  (pmict.  B*   adj.).    ^'  B*  corr.  (iixerii.     '*  A  B  in  «erfiV .'..'{c,  U* 
rr,  immcdietute.  .  ..  ,. 


451 


EXPOSITIONES  iOANMS  SCOTI 


152 


puuibUet  nebii  fornuiiwnes   praetenduni  iaformiuiH  fidtfum;  corrtinipiuir  qiiippe  luijllts  ddkUs  faljaci- 


snperm(uraUum<fue  '  HpecHlalionum  *.  Ac  si  dij.'e- 
jtH  :  Nemrt  recie  intdligeiiiium  dixerii,  iimm  sin- 
giilaremqufi  proruialiirimi  ^  lormaruin  et  tigiira- 
Tiiin  *  inroniiiimi  iniellecluiim,  carenliiimiine  Cv^u- 
lis  caiisam  esse,  iioslraiii  videlicet  proportionom 
adhuc  ififirinam  ei  mortalem,  ac  perhoc  noii  vah;ii- 
lem  absque  aliqiia  medietale  interposita  ad  invisi- 
hiles  diviiionim  animonim  asceiidere  conlemplatio- 
nes.  Semper  desiderat  »  proprias  el  coniialiiralos 
sibi  seii?ibiiiiim  imagiiiuni  maiiuduciiones,  ijuaecum 
sint  possil)iles  nobis  ad  cognitionem,  praeteiiduii!, 
lioc  est,  prius  n<d>is  osiendunl  formalioiies,  imagi- 
iies  profeclo,  informium,  careiilium  videlicet  forma, 
supernaturaliumqne     cogilalionibusqiie    *   gravata- 


busque  eogilaiionibus.  Neque  ©mnibus,  ut  divioae 
perhibenl  Scripturae  '*,  conc^dilur  &umnia  scieftUa. 
Et  non  hoc  divinae  boniiaiis  imputatur  largitati,  sed 
poihitae  meiilis  larditati  ac  malevolentiae  ",  siciit 
scriptum  "*  esi :  f  in  malivolam  aiiimuDi  non  iairat 
sapienlia  ».  Solis  igitur  puris  sancijficalisque  aniniis 
aperla  ei  pervia  csl  divinoruni  intelleciuum  veriias, 
eiiam  per  niyslicariun  imaginum  aenigmaticann 
descriplionem  iii  visionibus  prophelarum.  Et  for- 
tassis  hoc  est,  qnod  diviuus  ait  Apostolus,  <  nunc 
videniiis  j>or  spociilum  ei  aeiiigmate  **,  tuuc  autcm 
videbimiis  facie  ;^.d  faciem  ». 

Poslqiiam   aiiiv,in    conviclos    repulsosque    habet 
et   '*  eos,   qui   immiiiida    siia  cogiiaiione  decepii 


rum  '  speculaiionum  *,  divinoriim  scilicet  aniino- B  caelestes  viriuies  sensiliilibu?.  terrenonini  animalium 


rum,  qnos  iioii  immerito  speculaliones  appellai,  qiiia 
non  aliier  nisi  gnostica  '  summae  conieniplaiionis 
virtuie  inielligi  possiiul.  Non  igiiur  haec  sola  causa 
est  proplieticarum  imaginationnm ,  nam  el  allera 
iion  iiifcrior,  forlassis  aulem  et  superior  causa  ad- 
ducitur,  qiiam  subsequenter  conn^ctit,  dicens  :  Sed 
quia  et  hoc  nujslicis  eloqniis  est  decenlissimum ,  per 
incomprehensibilia  divim  neniijmaia  occultare,  et  '• 
invinm  niullis  poiierc  sacram  altdilam^ue  snpcrmun- 
duHorurn  intellecluum  veritatem.  E«t,  inquil,  allera 
causa  sancianim  in  Scripiiiris  divinis  descripiio- 
num  "  deceniissima  convenientissiraaque  ««  divino- 
rum  eloquiorum  inysleriis,  Et  ea  est,  sacram  secre- 
lamque    verilatem    supermundanorum     spirituura 


fonnis  circumscriptiis  "  putanl,  et  nil  aliiid  signifi- 
calivum  in  spiriiibus  theologoriim  apparuisse, 
praeler  ipsas  per  se  ipsas,  eosque  **,  qui  signlficati- 
vas  **  imagiiies  rerum  invi^iidliuin  nobisque  incom- 
prehensibiliiim,  in  spirilibiis  prophctaruiu  descri- 
plas"'*,  non  sohim  noii  iicgani,  verum  etiani  incun- 
cUmter  recipiunt,  cas  tamen  angelicis  inlcUeciibus 
inconvenientes  esse  approbant  :  cenverlit  sevmo- 
nem,  et  agit  itcnini  coiiira  cum,  qiii  exisliiuat  de- 
formcs  causas  "  diviiiaruni  imaginuna  descriplionis, 
el  ait  :  Si  atilem  deformes  imaginum  detcriplionis 
causas  aeslimaverit  quis,  dehonestari  dicem  referri 
sit  turpes  formaliones  deiformibus  et  lanclissimxt  dit- 
posiiiombtis  -",   sufficit  ad  eum  dicere.   Si  quis,  in- 


oceultare,  inviamque  inullis  ponere  per  incompre-  C  quit  *',  aestimaveril  causas  ueformes,  qualescunque 


liensibilia  et  diviiia  aenigmala,  hoc  est,  per  difiii- 
cilliinas  et  inacccssibiles  divinasobscuriiates  his, 
qui  indigni  suut  pura  caelestium  virtuiuin  cogni- 
tioiie. 

Est  igiiur  honestissima  cansa  obscuritatis  iiicoin- 
prehensibiiiuin    divinae    Scriplurae    formatittnuin. 


sint  irralionabiies  ralionabilis  animi  niotus,  de- 
scriptioiiis  iniagiuum  in  sancta  Scriptura  **,  et 
dehoncstari  dicit  deiiormcs  et  sanctissimos  ange- 
lornm  ordines ,  si  eis  lurpes  tales  forinaliunes 
myslicarum  visionum  referanlur,  sal  est  «dver- 
sus  perniciosam  ipsius  opinioneni  respondcre  :  ^iie- 


oceullam  facere  inviamque  multis  poUutis  animis  modo  duplex  est  sanctae  mmifeslationis  modus,  uhm 

arcanam  **  angelicorum  animorum    veritalem.   Et  quidem  *"  quasi  "  consequens,  propler  similes  pro- 

cur  hoc?  Audi  quod  sequitur  :  Kst  etiim  non  omnis  venieniiutn  sacrarutn  /igurarum  imagines,  alter  ver» 

sacer,  neque  omnium,   ut  eloquia  aiunl,  scientia.  Ve-  proplerdissitniles  forttiarum  factnrat  in  otnnino  inceu- 

Ititi   aperte    diceret  :   Proplerea   decebat   myslica  sequetis  et  indecorum  formaius.  Duo,   inquit,  inovti 

eioquia  vcrilatem  supermundanorum  '*  intellecluuin  sunt,  quibus  sanctac  manifestalione*  sanctorum  aii- 

per  aeaigmata   occultare ,   inviamque  abditamque  gelorum  in  divina  Scriptura   per  iraagines  fiuni, 

l^eBere,  quia  nou  oronis  humanus  animus '•  purus  quorum  unus  est,  qui  spiritualium  suljstantiarura 

ei  sancUficat^is    est,  veritaUsque    contemplatione  ^' intelligibiliumque  viriutum,  quibus  ratiooalis  ani- 

VARIAE  LECTIONES. 
'  B  supernaturaliierque  ,  B'   corr.   supemaiuraliutnque.         *  Emend.  ,    ABC    speciilationem.        '  Sic 
corr.   videtur  B*,  ABC  procuraturam.         "*  formarum   et  figururum  om.    B.       '  B"    supra    adscr.    r/HM 
sernpel'  desiderat;  C   setnper    consideranletn.       ^  BC    cogitatiotiibus  ,    B*   corr.    cogtiitiotiibus.      '  Conj., 
ABC  gravatam,  W   litlcras  ra  punclis   insignivil    et   supra  ua   posuit  signiini,  quasi  legisset  grauerniay: 
*  B"  corr.  speculaiionem.     "  B  gnosiica  (puncl.  B*   adj.  videtur).       '*  B"  "inarg.  adscr.  Quure  sacra  Sci 

ptura figurativc  et  parakolire  laquilur,  et  hoc  idetn  dicii  ista  glessa  J'  Scoti  et  J"   Sarrnceni.     "  Sic  C,  A: 
descriptwnetn.     '*  |{  coincnieniissima,  B*  supra  adsor.   et  convciiieiuissima.  C   ct  convetiieuiTssinia.     '•  l^ 
archanuin,  sic    B  siMiiper,  A  saep;;.      '<►  A    mundanoruin.        '•  Anitnus   oni.  AB,    liabet  C  el    ad    niar? 
•"«'i"^ '/    ^*       "^  '^  ncriplurnl;  perhibcnl,  C  ut  proliibent  diiiinc  scriplure.       '"  B  tnali  luletuiae,  C  ttinliuoleiici 

L        iT'-    '!  ^' '"  <ie>tiiinintc,\i'    supra  adscr.    in  cnigin:Ue.      ^'^  ct  om.  C;  pro  hobel  et  B"   rad.  oon 
nnbel.     *'  Sic  C  el  corr.  B",  A  ciriuinscripiis,  B  habuisse  videlur  tiivnJHsori/JM".      **  Coir.  B*,  AB  eiimqu< 

C  eoi,  siijniluuiicus  (que  qui  om.)       *'-  Sic  C  et  corr.  B',  AB   descriptis.       *"  A  deformes  cnusas  deformn 

B  dclvrnu\<cnu!>ns  dlijormes     |iii!icl.  ot  i  supra  adscripl.    B'  adj.  videlui) 
■.■rnbus      *'  t    A>  si  dicerci  :  Si  quis.      -<*  B  //(  noslra    causa   siriptura. 
lexlu  version'.5.  AB  </«/  na  B  "  ^upra   adscr,  eu. 


««  Rad.  corr.  B",  AB  ii> 
B  '  srqiia  adsor.  eu. 


I 


153  SLTER  lEIURCHIAM  CAELESTEM  S.  DIONYSII.  154 

ma   decoreliir,   '  altsolulis  quibiisdam   convenien- A  exceliere  qualicuiiquc   modo    proljajilur,    Jioc   wi. 


tilxisque  -  iiiiugiiiulioiiibus  '  foniialui',  ul  esl  in 
ProiiliCiH  :  «  Viili  Doniiuum  sedciiieui  supersoiiuim, 
el  in  Apocalypsi  :  <  iMiilier  uniict»  solc,  cl  luiia  siib 
podibiis  ejus  v.  Haec  quippe  liiiinaiiis  latiunibus  spi- 
riluuliiiinqiic  aiiimae  oriiainciilorum  simililudinibus 
assuinpla  siiiit.  Aller  vcro,  qni  l>osti;.riiiii  rerociuni 
superbaruiuque  *",  ul  h-onis  el  e(|ui,  seu  turpium,  ut 
ursi  et  verinis,  scn,  qnoil  loiigissluie  pulatiir  dislare, 
iiisanienlium  bominmn,  ul  Oavid  ia  poru  Gelli,  aut 
temulenlorum,  ut  Noe  el  Lotli,  aul  furibundoruui, 
ut  "  saepissime  logiiiir  :  «  Iralus  est  Domiiiiis  i,  el 
I  exarsii  liiror  cjus  >,  ceteroriiinqiie  borum  siiiiiliiim 
conrijr,'uratioiiibus  iingitur.  liuc  etiain  accedil  rorma- 
ium  coiifusiu,  dum  in  una eademque  imagine  species' 


laudantur,  denciunt  tamen,  etiarasi  '*  sic  exeeUentefi 
ei  supermateriales  sint,  clivina  '*  simiiiiudine,  buc 
est*divitiam  simililudincm  ipsius  non  atiinguiit,  dum 
veritas  consulitiir.  £t  hoc  esl  qiiod  sequilur  :  Eil 
cniiu  iupgr  oinuem  eiteniium  el  vilatn,  uullo  ciuidcm 
ip.sain^*luinine  caracleiizaure,  hoc  est,  flguranie,  seu 
formante,  oinnUjue  ratione  ei  inielleclu  similitudine 
ipsitii  incomparaHliler  dcreliclis;  id  esl,  diiin  omriis 
r:ilio  et  inlellectiissimiiitndine  ipsiusalienaliir.  Nulli 
siqiiidem  ratio  vel  iiiielleclus  csi,  qui  '*  similitudi- 
ncm  ipsiiis,  qaoniain  iiicomparabilis  est,  possit  at- 
liiigeie.  Deserilur  enim  el  vilescit  oiiinis  crealura 
visibiiis  et  invisibilis,  dum  compaiatur  summae  et 
supernaturali  naturae,  quae  super  omnia  est. 


Iiumana,    vituiina ,  aquilina    monstruose  miscelur,  u      Sequttur  seGundus  forniationis  modus,  qui  omnino 


4)uoii  omnino  absolutis  naturalibusque  foriiiis  contra- 
riuiii  perspicitur.  Et  prioris  quidcm  modi  paradi- 
gmala  subjungit  dicens  : 

§  3.  Ilaque  colendaui   siiperessenlialis  9tapyju{  ' 
beaiitudinem  manifcslativoruin  eloquiorum  mysticae 


inconsc^uenset  indecorus,  hoc  est,  inconveiiiens  divi- 
nis  virtulibus  ei  deformis  esse  videlur.  Aliquando  vero 
dissimUibus  manifestalionibus  ab  ipsis  eloquiis  snper- 
mundane  laudalur,  eam  invisibilem,  et  infmitam,  in- 
compreliensibitemque  vocantibus,  et  ea  *%  ex  quibus^ 


tradiliones  aiiqnando  quidein    ut   ralionem  et  intelle-      non  quid  est,  sed  quidnon  est,  significalur.  Secundus.N. 


clum  et  essenliam  laudant,  divinam  ralionalitateiH  et 
tapientiam  ejus  declaranies,  el  vere  existentem  subti- 
stentiam,  et  eorum  quae  suni  subsistentiae  causam 
veram  •,  et  quasi  lumen  eain  reforinant,  et  vitam 
rocmt.  Colenda,  inquit,  et  adoranda  bealitndo 
timpyJKj  ',  boc  est,  summae  Deiiatis,  quae  supe- 
rat  omnes  essontias ,  in  tradiiionibus  mysticis  di- 


inquit,  niodus  divinarum  manifestaiionum ,  quibiis 
in  divinis  Scripturis  superessenlialis  Dlviiiilas  supra 
omuem  mundum  '*  laudalur  ",  duplex  est.  Aut  euim 
per  dissimilos  formas  et  inconvenienles  longissime- 
queab  ipsa ,  ut  praediximus ,  dislantes  imaginatur  *", 
aut  per  ea ,  ex  quibus  non  quid  est ,  sed  quid  noa 
est,  significatur,  iunuitur,  dum  invisibilis  el  iniinita 


vinorum   eloquiorum ,    quae   inicUigibiies    virtiites      et  incomprehensibilis  vocatur.  Siquidem  dum  suni- 
q[iiibiisdani   figurationibus   niauifesiant,  saepe  qui-  ^  niam  Deituiem  et  boniUilem  invisibiiem  el  in(initani 

et  incomprebensibilem  diviiia  vocat  Scriplui-a,  non 
quid  ipsa  cst  signiiicat ;  non  cnim  invisibililas  et 
iniinitas  et  incomprehensibiliias  cssentia  ipsius  esl> 
sed,  iiuid  non  esl,  ostendil.  iNon  est  eniin  visibilis, 
neque  finita,  neque  compreliensibilis.  Et  quoniam 
duplex  *'  divinae  siguificationis  ralio  est :  aut  enim 
aflirmalive  significaiur  ",  verhi  graiia,  duiii  de  ipsa 
praedicatur :  ossenlia  est,  seu  boiiitas,  seu  vita,  seii 
sapioiitia,  seu  veritas,  ceioraque  siiiiiliiiiii  virluium*' 
nomina,  quae  divinae  alliiudiui  aique  subsisteniiae 
convenienlissimacssevideiitur;  aut  negaiive,  ut  ciun 
"'dioiturinvisibilis,  infinita,  iiicohnprebensibilis,  invia, 
et  ii!vestigabtlis,cetcraque,  quaedeipsa  per  uegalio- 
nemproniinlianlur.  Proptei-ea  sulijecil " :  Hocenit»,  et 


d«m  laudatur  in  figura  rationis  *"  et  inielleclus  et 

^ssenliae,  dum  superai  oinuem  raiioneni  et  sapien- 

iain,  quam  in  hoc  loco  iniellectum  nominat.  Omnis 

{iiidetn  intdlectus,  qui  veriiatem  intelligit,  sapientia 

>st.  Esseniia  dicitur,  et  quasi  lunien  formatur,  sub- 

istens,  et  plus  quam  exisleniia  et  substanlia,  quo- 

liara  eorum,  quae  sunt,  siibsisientiaeTera  etiiicom- 

imtabilis  "  causa  esl.  Essentia  dloitur,  et  quasi  lu- 

|aeii  lormatur,  el  veluti  vila  vocatur,  dum  sil  super 

mne  lumen  et  super  omnom  vitam  loiius  luminis  et 

itae  fous  inexhauslus.  Et  bae  sunl  mirabiles  et  su- 

ermateriales  forinae  ipsiiis  priiicipalis  Deitatis,  et 

jpercaeleslium  virluium  quae  ciica  eam  sunl.  Quod 

iHisequenter  adjungit  dicens  :  Tantis  inirabilibui  re- 


trmatioHibUs  ijloriosioribus  quidein  exisleatfbus,  et^  aestimo,  potentius  est   m  i/>sa.  AeslimO,  inquil,  banc 


laieriales  farinationes  exccUere  quoquo  inodo  prebatis, 
ifleienlibut  el  tic  lliearchica  »*  ad  veritulem  siinilitU' 
.  Tales  suut,  inquil,  tantae,  ot  tain  magnae  mi- 
ibiies  tormae,  quae  gloriosiores  existunt,  omiiesque 
ateriales  formationes  el  imaginationes  superare  el 


lalionein,  quae  est  negativa,  poientiorem  elconvrtiien- 
lioreniinipsa,hocesi,  iii  ipsiussummaedeibtissigni- 
licatioiie,  dumanobis  colilur  et  adoraliir.  Validius 
qiiippo  ei  pFopinqinus  veritas  ineffr.bilis  et  d'vitia 
exisieniia  negalive,  quam  afliimauvo  insiiiualur.  £t 

YARIAE  LECnONES. 

*  Sic  ABC.       -  H  conccnienlihus.       ^B   imayinibus.      "^  Sic  C  elcorr.  B  *,  Ali  saperborumque.     "  Sic  C  . 

oni.  AB,  supra  adsor.  B'.       "  speui.^s  oiv,.  B.       '    B  6j«^^£ao,    B*ni;iiii.  adsor.    /.  c.    lliearchinc.     >*  B. 

iram  aiusdm.     '*  B  (5:-.yo/«ae  '^puncl.  adj.  B'  cl  ad  marg.   adser.    i.  e.  lerurchiae  .       '^  Corr.  B  ',  AB  m 

hurationibus.  "  Sic  .AB,  C  et  iiicominuiahilis.  '*  Curr.,  AB  Ihcarchia,  C  iiiearchie.  •^  Luiond.,  A 
]et  juin  si,  C  n.  '*  ij  '  marg.  adsoi.  f/?cflrcitfi.  '"  Sic  C,  AB //wo.  ^^' \  quis.  '' B  '  siipia  udscr. 
ir  ea.  •'*  miu/d;/m  oiii.  B  ''■*  B  '  ud  niaig.  adscr.  creitluntin.  *"  A  imuijiuaniur,  U,  intujiuuntur  (pur.cl. 
|j  B  '),  C  imaginenlur.  *»  A  dupplcx.  -^B  siijnificalur  affifmitlivc.  "-  B  oiriuium  t>imUium.  -^  B  dum, 
iSic  ABC. 


155  EXPOSITIONES  JOANMS  SOOTI  «56 

!ioc  esl  (juod  sequittir  :  (fuonum  qiudevi,  ut  occidia  A  tlisf|ue  nnluralwi  in  Mgnifieaiione  ipsius.  qui  buj?er 

W  saceidolalis  IradiUo  subinlrodvxit,  non  esse  seciin-  omtiem  formam  ct  (igiiratii  vn  scii»so  ahsq-ac  fornia 

lium  quid  eornni,  quae  suni,  eam  vere  dicimus,  iijno-  eubsisiii  cl  (igura,  plus  possiim  itecipi,  ul  exislimem, 

tamns    nnlcm    supercssentialem     ipsius    et    invisi-  Deum,   ipsum   iiicircinuscriplfiu,  bumana  "  efligic 

bilem  ei    ineffabV.em   inlinaiiiatcm  \  Ac  ^i  dice.rcl :  circumscribi,  el  iiivisibilein  cl  iiieirabilem  [viilcn"J, 

Projticroa    iicgniiva    ratio  iii    diviiiis    sigiiilicalio-  "  ac  de  eo  aliqiiid  "  lari.  Dum  vei'0  in  eisilcm  visio- 

liibus     iiraepoiiiiur    aninnaiivac,    quoiiiam    verc  iiibue  peimaii  bomitus  ac  volibinlis  imagiiieiit  iuvc- 

drcimus  ipsam  Deilalcm  ,  «jiiae   superemiiiel  om-  nio  iii  sigiiilicalioiie  caclcsiiuui  vi;-luluin  seu  ipsius 

iria,  noii   essc  aliquitl  corum  quac  suut,  et  igno-  Diviniialis,  veluii  celer:  volalu  omnia  peiieirantis, 

lanius,  qiiid   ipsa  sil   ipsiiis  supcrosseutiaiilas  et  non  fucile  fallor,  quoiiiam  iii  natura  renitn   visibi- 

invisibiliias  cl  iiicfrabiliias  ci  iiiliiinlilas;  non  au-  lium  peiiiialuin  liomiiiem  ct  volitanier.i  nec  vidi,  nec 

leni  vcrc  diciimis,  dum  ali<(uid   eorum,  quac  suiu,  legi,  nec  audivi.  Esi  eiiim  moiisiruosum  et  oiiiuim» 

esse  '  eam  allirmamus.  NuUa  siquidcm  cssenlia  esl,  ab   lii;ma«*a    ualura  "  alieiuim.   ^am   cl   p»>eiica 

nullaquc  boulias,  quia  supcrcssenlialis  est,  el  plus  ligmenla  iu  falsissima  fabiila  «ie  volaiu  Daedali  noii 

qiiam  boiiiias,  ci  supcr  omiie,  quod  dicitur  el  iulel-  ausa  suni  "  liiigcie  pUimas  ei  alasue  corpoi-c  ipsiii» 

ligiiur,  cxaliaia  osi.  Et  propierea  subjungii :  Si  iyiiur  B  bomiiiis  naluialiier  crevisse ;  iiicrcdiiiile  eiiim  essel 

depuhioues^  in  divinis  verae,  inlentiones  *   vero  in-  ei  deloniic.  At  pcr  liocciliusadducoi'ad  iicgaiidum, 

conifacice,  obscuriiati  arcanorum '^  maijis  npla  esl  tali  imagine  omaiiio  diviiias  viriuies  ipsumquo  Deuin 

per  dissimiles  rc{ormatioim  manifesiatio.  Si,  inqnit,  circumscribi  el  deformiier  for:iian;  onuie  siquiiiem, 

depnlsioiies,  boc  esi  negatjones,  quas  Graeei  ftrt)y«-  quod  contra  naturam  est,   lurpe  atque  "  f.erormc 

ctic  ^  vocaiit,   in  divinis   sigmr.caiionibus   verae  esi ;  quam  ad  conseq.ieiKlum,  talcs  liguras  iiaiura- 

sunl",  noii  autxiin  iiiteutioives,  allirmaiioMes  vidcli-  liler  in  c^elestibus  csse.  El  coniinuo  nulla  mora 

ecl,  quas  xuTK-fuaui  "  dicunl,   eisdem  divinis  sigiii-  inierstianie  *'  pcrepicio,  illa»  imagiuaiioties  divinae 

ficaiionibus  coiupactae  ei  amYcnieriias  suni.  Vcrc  Scripiurae   stguificativys  essc   naturidiuui   rerum, 

«ttim  negatur  Deus  aliquid  corum,  qiiae  sunt,  non  sinipiicium  quidem,  omnique  fornia  aiquc   figura 

aulem  vere  aiiquideoiumpraedicaiuresse,  quoniam  scnsibili   circumscripiaque  careiiiiuHi,   non   auten» 

supcr  omiiia  superessciitialitcr  ab  omnibus  reioove-  5p-ias  iiaiur:xs,  quae  islis  si^nibcalionibus  au  purgan- 

lur.  r-ofeclo  obscurilati  arcanoruin,  boc  esi,  inelTa-  das  noslras  icrreiias  cogitaiio;ies  iniimaniur.  Sicut 

biliuin  niuUo  aplior  *  cst  por   dissimiles  formatio-  iiaque  licgaiio  affiriuaiioni  praeiH)nitur  in  sigiiilica- 

nes,  quani  "  pcr  simiies  "  niauUestatio  '*.  Ac  si  lionibus  **,  iia  inconvciuenios  aique  dsformcs  spc- 

dicerei  :  Si  vera  esl  ncgalio  in  divinis  rebus,  non  C  cios  formosis  couvciiieiUibus,jUC  praeponuniur  ima* 

auten)  vera  sed  metypborica  aflirmatio  ";  vcre  cnim  ginaiionibus  mauirestaiionibustpie  di\inari:i;i  reruin, 

dicilur  Deus  iiivisibiiis,  non  aulem  visibilis  vere  ac  seu  sensus  corporeos,  iiisunt  Jtigclicae  viriuics,  i-u 

prcprie  dicitur,  simirtler  iidinitus,  incompreiiensi-  omnein  »niellcct4im,  ut  est  ipsa  Diviuiias,  iuelfabih- 

bilis  vcie  de  eo  praedicaiur,  fiiiitus  vcro  et  conipre-  ler  superaniium. Ft ijuod dc cfligie volalilis "  hominis 

hcnsibilis  non  proprie,  sed  modo  quodatn  loqtiendi  :  diximus,  ipsum  de  lconc  viluloquc  pennoso,  iicii!  de 

quid  lairun),  &i  naiuralibns  simpiictbKsque  formis  aquila  hitmana  tuUu  configuruta,  coierisque  coiifitsis 

longedissimiles,  mixtat.  confusac,  deformesquft  jdus  liguris,  seu  in  eodeni  gencre  siipcrfluis,  ul  animali» 

ad  diviuA  e.t  iucflabilia  valeaut  signincanda,  qiiam  iiia  sciias  a!as  habentta,  esi,  intcliigeiiduni.  L'l  ctiim 

absoluiae,  e:  '*  sjmplices,  omnique  confusione  ca-  hacc  omnia  naiBrales  abnegini  fornias,  ita  caciestc? 

renios  naiuialium  lonuanim  imagina(ioHo&,  tt  ul  virlules  his  oinnibus  **  sjwciebus  c?irere  manifesiis- 

planius  dicaiu,  plus  intelligo  Dcum,  dum  audto  do  simc  iiisinuanl.  Sequitur  :  Ei  nunc  iiaque  nun  luq^ci, 

jpso  praedicaiiiem  :  esscnlia  non  esl,  bonitas  non  vchii    expresse   iraiisfertur   posiroinae  **,    leiAent 

est,  quoniam   siij^cressciiiialis  csi,    cl   ]>His  qMam  caetesles    ornaius    etoquiovnn   sacrae  de&cTipiioncs, 

jstnjus,  quam  diim  audio  :  essenlia  osi,  bonilas  est.  <iissiniH\hus    eos    formarum    facturis    iuanifestnn" 

Hoc  cniui  Detim  intcr  oimiia  connumcral,   iWuii  iin-  ie$,  el  per  lias  oslendentes  mctenaiibus  ^*^  simul  onf 

\lem  super  omnia  ipsum  cxaltal.  Eadem  ralione  duni  nibus   supermundalium   exceiieniias.   Breviler    coii- 

in  sanclis  visioniliuK   saticiorum  prophetarum   lcgo  cludil,    quae    hacicnus  *'    praedixit,    convincens 

humanam  cfligieni  pulchiam,  absolutam,  omnimo-  eos,   qui  carnaliier  divsna  cogitanl,  existimautcs 

VARIAE  LEGTlOiNES. 
'  ADC  et  iucflabilem  eMnrinaliiaieni.      *  Haliquid  esse  eorum  quae sunt  esse.      >B'8upra$cr.  neyatio' 

nes.      ^'B*  supra  scr.  ajpimrthones.        '^  Ti  arclian°!^'^"^  obscuiitati.      «  B*  marg.   adscr.  i    e.  apofalei. 

'  Sic  C  et  rad.  corr.  B*,  AB  vere  fiunt.       *  B"  marg.'  adscr.  caiavhases.        *  Corr,  B'  ABC  Hliior.       '•  1*. 
plitsquam.     «»  SicC,  A  dis*iHi»/M,  B  </i,wJmi7<?s  (piitict.  B*  adj.  *idolur).    **  Sic  C,  A.  manifestuttones,l\mn- 

uifestationes  (puncl.  B'  adj.  vidclur).'  "  Sic  C,  AB  fnmaiio.  B*  supra  adscr.  affirmaiio.  '*  B  ac.  '•  Bti 
humana  \ei  forlassc  B*  addidii).  •''  Vuleri  oiii.  ABC,  addidi  cx  conj.  "  Sic  Ccicorr.  B",  A  iuquu,^^ 
inquid.  *"  iv«iurfl  o>n.  B,  B'adniarg.  :\dscr.  «»  Sic  C,  B  ausa  sum,  B  *  corr.  ausu»  sum.  "  B  m, 
"  A  inslante,  C  iutestanle.  '"  Ad  purqandiis—aiyinlicationibus  om.  B.  "Rvolatis;  B'  corr.  vnluntis.  *'  Sic 
C,  A  liomittibns,[iliominibus  (iium  puiicia  B*  adjeccrii,  diibium  csl).  "  B'  marg.  adscr.  tHaferia/JNiJ, 
'*B'  supra  adscr.  a  matcrialibus.     "  A  acienus. 


i57  SUPER  lERARCHIAM  CAELEST1:M  S.  DIONYSII.  158 

ra  seiisil>iiibu.s   fonnls,  sive   absolulis,    iiioiliuiiqne  A  «JOi^j  similitudiiiei  rnirubiiilef  descendil.   Ne  illuii, 


iiaiunH*  i;ou  oxicdeiiiiliiis,  sive  oonliisis ,  s^ive 
fcu()e:'fluis,  ui  superius  dicluin  esi,  circuiiiscrilii, 
simJlilcr  «l  eos,  qul  im;)j,'iiies  qiiideui  sigiiific.ilivas 
es8«!  recipiiiiii,  aiigelicae  laiiieii  ei  stipeiviuiiieniis 
iiaiur.Hi)  «Jigiiitaic  ifidignas  arbilraiitur,  <lei'ideiis,  nec 
lion  ei  eos,  qui  spiriluaiium  iiiiagiu.nlionuni  causas 
tnrpes  ei  irraiionabileik  uulumnnl,  refulans.  El  lioc 
es(  quoiJ  ail  :  £l  miiic  ilaque,  jain  videJicet,  consi- 
(ieraia  verilale  ilivinaque  sapicnlia  coiisulia,  iion 
repient,  ut  insi|tieDles  exislimanl  ',  inatcrialibus 
sacrae  descripliones,  sanciae  scilicet  imaginationes, 
wnctorum  eloquiorum  caelestes  ornalus.  dtim  eos 
liissimilibus  sibi  formis  manifesiant,  ei  per  cas,  dis- 
bimiles  videlicet  *  rornias,   siiper  omnes  simul  ma- 


Inquil ,  simplices  iniprudenlesi|ue  ndeliuiu  aniiir.te 
palerentur,  boc  esl,  incircumscriptos  *'spiril»s  cae- 
leslium  virliitum  aureis  quibusdam  formis  pulchris- 
«jue  liumani  corporis,  iiiembrorum ,  armoruin  cir- 
cumscriplos  ,  pi'ciiosissim?.i|ue  vesiinienia  induios, 
fislsis  suis  plianiasiis  dcceptae,  occasiones  eii;une.\  '* 
propbeticis  visionibus.  accipienies,  exisiimarent,  se- 
que  ipsas  seducereiit ,  abomiiiabiliaque  idola  ,  longe 
divinis  inielleclibus  remota,  in  suis  cogitaliunibus  '^ 
lingerent ,  sapienlissinia  Itieologia ,  bumanae  insi- 
pieniiae  consulcns,  cliain  ad  deforniium  formarum 
dissimiles  imaginationes  descendii,  qiias  nec  natura 
visibilium  rcrum  "  recipit,  nec  invisibiliiim  subli- 
mitas  omnino  sibi  convenire  permitiit.  Ac  si  aperte 


leriales species  supermundalium  viiiiitum  alliludines  ^^  ipsa  sancia  lljeplogia  clamarel :  qiiemadmodum  lalcs 

deformes  inhonestaeqiic  imagiuaiiones  '•,  quas  na- 
luralis  simplicilas  respuit .  el  pulchrilndo  deridet 
caeleslium  inlellectuum  ",  ineifabili  sinceriiate  el 
incomprehensibili  uniformitate  "*  refellniilur,  quara- 
vis  in  figuris  eorum  tenebrosissimis  apparuerntii  : 
ila,  et  non  aliter,  foiniosissimae  imagines  illae  ", 
quae  humanae  dignilaii  pulaniur  congruere  ,  al» 
eorundem  intelleciuum  '*  purissima  iu<ircuniscri- 
plaque  subsistentia  universaliier  removeniur.  Has 
siquidem  omnes  sacras  figuratioiies  divinae  Scriplu- 


osiendunl.  Hac  autein  coiiiroversia  finita,  ad  laudem 
(iissimiliuin  simiiiiudimim  convertii  sermonem  el 
ait  :  Quia  vero  el  noslrum  aiiimiiin  reducuul  magis 
(iissiiniles,  velut  significaniius  transfertur  obscurae, 
Buuililudines  ',  non  aes:imo  (lucmquam  bene  sapien- 
ium  contradicere.  Non  arbilror,  inquit,  ullum  eo- 
i.nm  »,  qui  sapiunl,  coniradicere  *  mihl  dicenli, 
dissiiniles  vel  obscuias  ®  similiiudines  inagis  quam 
siiiii/eset  aperlas  animiim  nosirnni  reducere  in  ve- 
ram  cielestium  viriuium  coniemplationem.  Quod 
cliam  ratione  subnexqi  suadet  dicens :  Jn  quidem  ejiim 
}:re!iosioribus  sacris  formalionibus  consequens  est 
ieUnci nuriformes quasdam  aestimanles''  essc  caeteslcs 
essentias,  et  quosdam  viros  fulgureos,  decora  indutos 


rae  *'■  significaiivas  esse,  non  autem  subslantivas  *', 
vciissima  verilaiis  speculaiio  acclamai.  Non  conce- 
(iens  *^  materiale  noslrum  in  turpibus  iuiaginibus 
manens  requiescere.^ou  concedens,  inquit  ,  llieolo- 


vesiimenla,  candide  et  iqnee  innocueque  resplendentes,  gia,  materiale  nosirum,  hoc  esl,  iiosiruin  *'  aniinuin 

ft  *  quibuscunque  aliis  similibus  imaginalis  formis  rebusmalerialibuspromplissimumseinserere,  in  lur- 

ilieologia  caelestes  /iguravit  inlellectus.  In  preliosis,  pibus  imaginibus  manendo  *"  requiescere,  imiue  els 

inquii,  hoc  esi,  pulchris  naluraeque  similibus  sanctis  finem  cogitaiionis  ponere,  ad  obscuras  indecorasque 

imaginaiioiiibiis  facillime  possunl  seduci,  qui  exisii-  similitudines  pervenit.  In  Graeco  "  .scriptum  esi  : 


mani ,  caelestes  substantias  aureas  habere  formas, 
ci  (]uosdam  viios  luculentos  ibi  esse,  qui  pul- 
(hra  indiiii  sunt  veslimenla  ,  quiqiie  '  caji- 
dido  colore  et  ignco,  innecue  lansen  resplciidenl  '*, 
aliasque  similes  imaginatas  formas  htimanorum 
corporiim  configiiralionibns  siir.iles  habilaie  <aeles- 
lia  fingiint,  sjiiritualium  et  invisibilium  virlulum  in- 
teliigibiles  naturaliler  subsiiluiiones  nec  recle  cogi- 


7rpoa-0>ov  «fiwv,  id  est ,  materiale  iiostrum ,  omne  vl- 
delicet,  quou  in  nostraanima  ad  simiiiiudinem  matc- 
rialis  nostri  ^"  corporis  faciUime"  inclinalnr,  inque 
amorem  rerum  visibilium  irraiionabiliier  fleclitur. 
Purgans  vero  sursum  versus  anitnam,  el  suggerens 
deformilate  compositionum,  tanquam  neque  jusio  «e- 
que  *'  vero  probanle  csse ,  neque  ^*  valde  materiali-' 
bus,  quia  sic  turpibus  simitin  secundum  veritutem  sunt 


tarc,  nec  pure  cognoscere  valentes,  et,  quod  est  supercaeleslia  ei  divina  speciacula  ^*.  Hoc  facil,  in- 
ruiserabilius  ",  vix  in  humana  multitudine  paucissi-  ^v  ^"'^'  ^''ovida  iheoiogia,  pui^ans  sursum  versus  ani- 
nius  sapienttim  numerus  invenitur,  qui  tali  errore  mam,  hoc  est,  supeiiorem  pariein  animae  rationalis, 
seduci  non  possil,  falsa  pro  veris  approbare  re-  quae  pars  animus  seu  iiitellecius  a  sapienlibus  no- 
spuens.  Sequilur  :  Quod  quidem  ne  palereniur,  qui  minalur,  ab  omni  falsoruin  phanlasmaiuin  conta- 
nihil  visibilibus  bonis  "  a!lius  inteUigunt ,  sancla  gione  "  mundans.  Pro  eo  qiiod  translulimiis  »  snr- 
ilieologorim  rcsiiiutiva  "  sapientia,  et  *^  ad  inde-      sum  vcrsus  animam  k,  in  Grac<^>  scribllur  « «v&i^ii^ff 

VAHIAE  LECTiONES. 
*  A  existiinent,  C  estimant.  '  H  ridelicel  dissimiles.  ^  Sic  vers.  el  lexi.  graec,  AB  similes.  *  uUnm 
eorum  om.  U.  *  co'('ii/dw><?om.  B,  ad  marg.  adi-cr.  B*  ^  \  oscurus.  '  A  aesiiinontis.  *  Sic  V(.'r- 
sio  cl  text.  giaoc. :  pro  ei  A  e.-fi  om.  B.  *  H  quibus.  ">  U  resplent,B'  corr.  rcspleudcnt.  "  Sic  C, 
Bimrubihus.  '"Bdonis  ^^  A  inrtitulivu.  '' B*  supra.  adscr.  fMfliM.  '»  A  cjrcumsmp/os.  '*A  in. 
■  bic  C  ei  coir.  B*,  AB  coyii.niones.  '*  rerum  om.  B.  "  A  CGgilaliones.  '"  B  virlulum,  co;r. 
lorle  eadcm  m.  iniellecluum,  "'  Corr.  B*.  AB  incomprelieiisibiHum  formiiuie.  **  B  Ulae  inn.gines.  "B  iu- 
lellectum.  **  B  .s«i;i«s  scriptunte  diiinae  fiijuraliones.  »»  B  subsianlias.  *^  Sio  (-  ,  AlJ  cedens,  B*  ad 
iJiarg.  adscr.  co«-ce(iti;iS.      ^^  noiirum  om.B.     "  B  manens.     **  B  in  iericko,  B'  pro  icridm  ad  inarg. 

-dscr.  gracco.      ^»  S!<' C  el  ra.l.  <>oir.  W,  AB  nostrae.      »'  B  nec.      ^-  B'nec.  '    "  Ex  vei's. ,  ABC  expccut 

<:ula.     '-  B  co(jii!it:onc. 


159  EXPOSHTONES  JOANNIS  SCOTl  m 

T>5f  ^vx^f  » »  hoc  esi :  ^uod  sursiim  feriur  in  ani-  A  ilieologia  per  descensionem  ad  huniillimas  ei  coo- 


\  rna.  Mens  quippe,  quae  nosirae  nalurac  sublimissi- 
ma  par&esi.sursum  semper  ad  spiriUialia  uaiurali* 
appetilu  feriur.  Hinc  *  aii  Aposielus  :  f  wenie  servio 
legi  Dei ,  carne  ;uUein  le^M  peccati » ;  icleoque  ipsa 
pars  noslra  '  «iivjn:te  llieologiae  adntinisiralione 
purgaiur,  ul  pnrgala  in  caelesliuni  virluUun^  ipsius- 
que  causae  omniiim  conleniplalioneni  apia  (iat  alque 
insirucia.  Ei  suggerens,  veliit  proprie  iransferlur 
aiibpiingens  ^  seu  siibslinnilans  inenteni  ,  ipsa 
5ieoiogia  per  deforinilalem  composilioniiiTi,  lioc  esl, 
per  defonnes  imaginalionuni  mixluras.  Et  lioc  sug- 
gerit  menli,  qtiia,  sicut  insipienliljus  "  vidoliir,  di- 
vina  *  speclacnla  el  supercaeleslia  similia  siini  ^. 
secandiun  veriialcm  lurpibusimaginatioiiiiius.  Neqiie 


fiisas  inUoneiitasque  raaierialiuu)  rernm  coufonna- 
liones''*,  quibusdiviuiaQinii  signiiicaniur.  Nunc  vero 
iractareincipit,  quod  nonsine  ralione  divina  ibeologia 
siuiililudines  ruruiu  invisibiliuinexojuni  visibilicrea- 
lura  suBipserit.  Propierea  seqniiur  :  Sed  ilaque  el 
hoc  inteUigere  oporlel  ,  nihil  eoium ,  qu»e  tunt « 
esie  unioersuliter  boni  parlicipaiione  privuium ,  siqui- 
dem,  ui  eloquiorum  veriiaa  *•  ait,  ouinia  bona  valde. 
Oporiel  nos,  inqiiit,  "•  inteliigere,  quod  iiulla  crea- 
liira  est,  quae  omoino  juxta  suatn  anatogiani  parii- 
cipaiioae  sumiui  boni  privetur.  Ait  enini  Scripiura  : 
«  et  vidil  Dens,  et  ecce  omnia  bona  valde  i.  Li  "  ai 
ila  est,  quid  mirum,  si  in  rebus  materialibiis  specn- 
lationis  inielligibilium  occasio  sumaiur,   ul,  qiio- 


iuslum  neque  verum  boc  est,  neqtie  ulU  jusiiiia  ne-  B  niam  omnia  summum  bonuin  participant,  ex  sinii- 


que  nlia  veritas  approbat,  neque  valde  res  ipsae  ma- 
teriales  llunl  incircuHiscripiibiiiuni  ^  spirituum  *, 
similes  *'  sibi  esse  supercaelestes  essenlias  appro- 
bant,  magig  autem  suis  speciebus  respuunt.  Natura- 
Utcr  quippe  uiaterialia  oninia  in  spirilualia  transf<erri 
appeiunl,  spiritualia  vero  ad  nialeriaiium  hiiuiiieni 
yiiissiniuniqne  exiremiiateivi  inclinari  nolunt,  quo- 
oiani  inipossibile  csl.  Possibile  est  namque  inferiora 
ad  sniieriora  ascendere  ,  descendere  vero  superiora 
ad  iufeiiora  naturali  Iransmutatione,  inipossibile 
tsi.  El  si  quis  dtxerit  :  videtnr  *'  ilaque  beatus 
Dionysius  argelicas  virtutes  omnino  carere  '*  corpo- 
rlbus  praedictis  rationibus  [dicerej  **.  €ui  brevi- 
ler   esl  **  respomlendum.  Terrena  malerialiaque  '• 


iitudine  inferioruin  bonoruin  ad  cogiiilionem  subli- 
niiuin  hiunanus  aniinus  possit  ascenderc?  £t  liocest 
quod  sequitur  ; 

§  i.  Esl  ergo  ex  omnibus  inlelliyere  bonas  specu' 
latioues,  et  invi!>ibilibuii  et  inielicclualibus  ex  mulenis 
*'  reformare  diclas  dissiniitts  "  siiniiiiudines,  allerv 
tnodo  inlelleciuulibus  habeinibus,  ijuae  aeniiibilibus 
aliter  ditlnbula  sunl.  Si,  inquil,  oinnia  siimini  boiii 
parlicipanlia  snnl,  oportul  prulecto  ex  oninibns  m- 
teliigere,  hoc  est,  in  omnibus  maierialibus  cuuipi- 
cari  bonas  innnaierialiuin  ^*  conleinplaiioncs,  el  ex 
materiis  sensibilibus  forinare  praediclas  dissimiles 
similiiudiiies,  ut  per  eus  invisibiles  et  inlellcctiiales 
intelligantur  viriuies,  diim  non  eoiiein ,  sed  altero 


corpora  morlalia,  corruplibilia,  meinbrornni  "^  couv  ^  raodo   intplligibiiium  virlus  et  sensibilium  naiura 


positionibus  distincia,  sensibitibus  "  forniis  locali- 
busque  spaiiis  circuinscripia,  temporibus  inuiabilia, 
seu  horum  omniuin  imagines,  sive  '^  interius  in 
phantasiis  ^*  memoriae,  sive  exterius  in  seusMuni 
impressionc  "*,  divinos  animos  habere  peuitns  dene- 
gai.  Spiriiualia  auleni  corpora  simplicia,  nuilis  for- 
flnarum  sensibiliuin  **  lineainenlis  **  coarlata  *', 
ipsis  divinis  aniinis  siatillima  el  convenienlissima 
po&sidere  eos  non  soluin  non  dcaegat,  veruin  etiaui 
afflrmai.  in  quibus,  caeiesiibus  vickilicet  sublilis»i- 
misque  suis  corporihu^,  humanis  obiutibus  saepe 
visibiiiter  apparuure,  ut  Abrabam  et  Tobiae  ,  traDS- 
iButantes  invisibiieii  et  iucircumscriptas  suorum  spi- 


perspicilur.  Quod  coiisequcnter  suhnectii  rticens  :  £l 
enim  furor  irralionabilibus  quidem  ex  passibili  molu 
ineit,  el  omni  irralionabiliiate  est  repleius  furibundut 
eorum  motus;  sed  in  inlellectuulibus  allero  modo 
oportei  iratcibile  iutetligere.  Furor,  inquil,  el  it*a 
besiiis  raiione  carentibus  ex  passibili,  naturali  ta- 
inun  motii,  vel,  sicnl  in  Graeco  scribilur,  «$  s,:^?:*- 
fioO;  of>fitf;;,  ex  pa<ssibili  impetu  vel  cupiditaie,  iiislta 
suni,  irratiunabilisque  eoruin  niotus  pleniis  est  irae 
alqtie  furoris,  ut  in  leonibus  ceterisqne  feris  ft^roci- 
hus,  quarum  furibiinda  rabies  vix  doiiiuri  polest. 
Moii  tainen  in  eis  lales  niolus  repreliendunlur,  (|iio- 
Riam  naiuralcs  siint,  ct  sine  quibiis  nalurae  pix}- 


ritualium  corporum  quaiitates  inquascunqueformas  ]^ieias  ip&ariiui  besliaruni  perfecla  esse  iion  poteiil; 

vi^ibiies,  in  quibus  hominibys  se  ntanifestare  ve-  opiitis  enim  luu  ko  uon  est;  sed  dum  talis  inipeii^ 

lint.  furoris  el  irae  sive  de  Deo,  sive  de  inlellcctnan 

Hactenus  de  providaergapurgationemnostri  auimi  sive  rationali  "  sapientia,  tamen  creatura  ,  pracdi 

YARIAE  LECTIONES. 

*  Sic  C,  A  naturalia,  B  no<«r«iia  (punet.  adj.  B*).  *  B  Nuf.c.  ^  B  nostra  ett.  *  Corr.  B"  (B  scr;. 
psisse  viilelui  subpongens),  A  subjmigen»,  C  su'jpongens.  *  Sic  C,  B  inspicieniibus  ;  B"  ad  inarg.  corf 
tiutpieHtibus.  •  B*  supr^  adsc.  (jruod  divina.  '  ii  rad.  corr.  sint.  *  &.  incircumscriptum,  B  vi.iuut^ 
habuisse  incircumscripluum.  sed  rad.  corr.  incircuinscriplnm,  B'  snpra  adsc.  corr.  i/;cirfi<mscrip/ii'i/ihfii, 
C  incirruBii.riproiMffi.  »  jpin/Mum  om.  B.  '"  Coni.,  ABC.  siuiiliu.  "  B*  niaig.  a.iscr.  h/;i4Hi  angeti  lih- 
beanl  corportx.  '*  Sic  ABC.  "  rficert;  om.,  addidi  ex  coiii.  '*  £i<  o.n.  A.  ^*  h  inateriatia.  ••  U 
membrorumque.  '^  B  srnsiftus,  B'sii|.ra  adsc.-li-.  '*  B  sea.  ^^*  b  exleriiis  phantasias.  »*Bi»i»i.'H- 
suum  tmpressionem  **  B.sen»i/;u/n.  H*  rorr.  sensibiiium.  "  ABC  liniumentis.  •*  ABC  caariuia. 
»*  B  reformaiiones.  "  Sic  ad  mari;.  corr.  B'  ;  A  oeiens,  B  veiens  (punci.  subj.  B").  «'  B  inquit  not. 
»'  B  sed.  ««  Sic  AB.  *'  B  similes.  B  siipra.  adscr.  dii-.  "  ="  Sic  C,  AB  bona  si  in  malerittltbus,  B 
KCtr.  bottas  siin  malerialium.       *'  A  ralionalis. 


161  SUPtR  lEKAUClHAM  CAEIXSTEM  S.  DlOxNYSIl.  1«% 

i-aiur,  aliera  raiioue,  <i;unii  in  hcsUis  pcrspiclUir,  A  cxplanalioiicm.  Aii  cuim   ;  Simili  modo ,  lior  «61. 


oporlel  iulelligi.  Proplorca  seciiiilur  :  Ueclaram,  ut 
iiestiino,  eorum  virilem  rationabililtitem  '  el  immitein 
tjuietem  in  divinis  et  immutabilibus  fnndamenliH.  Fu- 
ror  ila(|iie  el  ira,  dum  de  iniellcciujlibus  legiuitiir 
uaturis,  uo»  ferocein  impeliim,  seil  quadam  siuiili- 
Judine  viriieiu  foriemqiie  raiiouabiliiaiem,  el  iinmi- 
lem  *,  lioc  esl  irrcpreliensihilem  ',  quieiem  *  in 
diviuis  ac  semper  numeiilibus  esseuliis,  declaral  •, 
ul "  quadain  pulclierriina  melapliora  furor  iu  lieslia, 
irraiionabilis  videiiccl  luolus,  raiiunabilis  vigor  el ' 
foililudo  iu  natura  iulelligibili  accipilur,  ei  lesUa- 
lis  •  ira  irrepreliensibilcm  •  quieieui  diviiii  auimi  iu 
diviiiis  coUocaUonibus,  quae  semper  et  incommui.i- 
bililer  manent.  Esl  igilur  furor  irraUQiiabilis  raUo- 


tiuemadmoduin  de  furore,  isia,  quae  '-'  diximus.dft 
ccucupisceiiUa  quoqiic  irialionabiliinu  auiui;di»iui 
dicere  debenius.  Nihil  aliud  quippe  esl  concnpisccn- 
lia  irraUonabilium,  itisi  iucousulia,  absque  raiioua- 
bili  vidclicel  coiisilio,  ei  maieriiilis  iugeiiila  passibi- 
lilas,  quae  cx  nalurali  moiu  seu  frequeiiii  '•  con- 
sucludiue,  siue  ulla  couiiueniia,  in  rcrum  iimiabi- 
lium  impaUenU  amore  *'  nascilur,  ei  irraUonabilis 
corporeae  libidinisassiduilas,  quaeomneauimalcogii 
in  illiid  coucupiscibile,  quod  csl  secuiidum  sensum, 
prouo  iiiipelu  ruere.  Cum  vero  dissimiles  similitudine% 
intellectuahbus  circumponen!es,  concnpiscentiam  eis 
coaformemns  '*,  amorcm  divinum  ipsam  inteUigeti 
oportet  super  raiionem  el  intelledum  iinmaterialitatiSt 


wabilis  forUludinis  imago  '•;  esl  ira  "  {erzWsqjneBetinflexibile^etnonindigensdesideriumsvperessentia 


impeius  "  intelligibilium  auimorum  in  divina  **  se- 
veritate  inque  immulabili  amorc  juslitiae  immiiis 
irreprehcnsibilisque  **  absque  ulla  adulatione  per- 
pciuae  qnieludiuis  symbclum.  Videsne  quomodo  in- 
feriora  b«na,  quae  ex  participalione  summi  boui  " 
proveniunt,  prlmaque  '*  boiia^  summoque  bono  pio- 
xima  imaginaniur  '^?  Et  ne  mireiis  ",  quod  beaius 
magisler  a.ft-.ihy.xw  £^iv,boc  est,  iuimiiem  quieiem  iii 
liiviuis  et  iinmuiabilibus  lundamenlis  dii^erit.  Immi- 
tis  •*  eniuj  quies  est  severa  el  inflexibilis  in  amore 
4:aelesUum  virtulum  incommul.nbilisque  possessio. 
Scc  resislii,  qued  ail  Dominus  :  <  Beaii  miies,  quu- 
iiiam  ipsi  possidebuut  terram  >.  Necesse  est  euim, 
eos,  qui  mitcs  sunt  iu  malo,  hoc  est,  toiius  maliUac 


liter  castae  el  impassibitis  conlemplationis,  el  ad  Ulum 
puram  et  svblimissimani  clarif.atem,  e'  invisibilent  et 
formicam  pulchritudiiiem  aelernae  vere  el  invisibilit 
socielntis.  Et  pcleuiiam  excipit  quidem  **  in  su^-^ 
cienti  ^^,  et  incmversibili,  ei  a  nuUo  alJlicji  valeHie  per 
ittconfusam  et  immutubilem  divinite  pulehniudinit 
amorem  el  universalem  revocaiionem  in  id ,  qucd 
vere  est  appetendum.  Bum  vero,  iuqnit,  "  dissimiies 
simililudiues  ex  maiirialiura  rerum  ratioueque  ca- 
rentium  '*  naluralibus  "  circa  iniellecluales ,  veluU 
quaedam  vesiimenla,  ponimus  viriules,  et  concn- 
piscetiiiam  cis  circu^uformainus,  nou  irrationabilem 
molum,  sed  amorcm  diviiunn  per  ipsaiw  concupi- 
scentiarn  iuietligere  debemus.  Quid  divinus  amor? 


cxperles,  immiles  Beri  in  bono,  ia  bonarum  vide-  C  Esl  laudabilis  coucupisceniia  ipsius  inimaieriabtaiis. 

quae  siiperai  omnem  raiionem  el  iniellecium.  Ean- 
dein  quuque  concupiisocutiam  in  (igura  inflexibilis 
ei  uon  iudigeuiis,  hoc  esl,  noii  ex  iuopia  reriira  tem. 
poralium  nascenUs  desiderii  superesseuiialis  et  c^* 
siae  el  iinpassibilis  coalemplationis,  ei  aeieruae 
vcraciier  et  invisibilis  aJunaiionis  ad  illam  puram 
et  exceiftissimam  Iiu^uienUam  et  invisibilem  pul- 
chriiudiuem,  ex  qua  omnis  forma  ei  puKhriiudo" 
faclaest,  accipere  nos  oporici.  Et  ipsa  spiritiialls 
concupisceiitia  polenliaiu,  vel  ut  *•  siguiticaulius  ex 
ambiguo Giacco, qiiod esi  to  iy.ptnri;  **,  potest irans- 
forri,  puritatem  suscipii  in  suflicieiiii,  hoc  esi  forti, 
slrenuo,  robiisto,  el  iucouversibili  ^*,  in  eo  videli- 
cel,  quoJ  sr.fficiens  esi  slrenuunique  aique  robu- 


licet  viriiiluiu  *'  severa  diligentiqiie  cuslodia,  earum- 
que  zclo  lauda!)ili  ira  commolos,  adversus  ^'  ouinia 
vilia  '*  pugnare  non  desinenles,  "  vigilique  semper 
aniuto,  ne  aiiqiio  praevaleaul,  in  pace  virtutiim, 
qiias  cuslodiunt,  quiescenles.  liinc  apustolus  di- 
cit  •* :  (  Irascimini  et  noliie  peccare».  Et  alibi  de 
^furore  spirituali  atque  supeibia  **  laudabili  praecl- 
pit :  4  Quae  sursum  sunl  sapite,  non  quae  super 
terram  ».  Sequitur  :  Eodem  modo  concupiscentiam 
^uidem  esse  dicimus  in  irrationabilibus  inconsutt(sm 
^andam  et  maleriatem  ex  nalurali  molu  aut  con- 
suetudine  in  mutabilibus  *^  inconlinenter  ingenitam  " 
passibilitatein ,  et  irratianabilem  corporatis  volupta- 
tis  "  conlinuitalem  ,  simul  omue  aniinal  compellentis 


in  tecundum  sensum  concvpi&cibile.  Brevem  quaerilDsium,  inconvorsibiii  "  quoquc ,  et  in  eo,  quod  a 

YARIAE  LECTIONES. 
*  B*  marg.  adscr.  Not.  quod   in   angelis    raiionabiliias  dic.     *  B  miiem;  B*   supra  adscr.   Inmitem. 
*  B  irrepreheiisibHem.      *  Coi  r.   B*,  ABC  rem.      "  decUtrat  om. ,  ad  luarg,   adscr.  B'.     *  B  aut.      '  el 

Om.  B.    *  B*  marg.  adscr.  i.  e.  quid  dicatur  ira  in  besliis,  ostendit.      »  B  irreprehsnsibilem.      *•  B*  SU- 

pra  adscr.  i.  e.  ad.  "  B*  inarg.  adscr.  quid  est  ira  in  feris?  Est  enl.  »*  B*  supra  adscr.  in  besliis.  "  m 
divina  oiu.  B.  "  B  irreprehensibilisque.  "  boni  om.  B.  ''  A  prima.  "  B*  supra  adscr.  i.  e.  iinkantur. 
*•  B  meinineris,  B*  puncl.  snbi.,  el  ad  marg.  adscr.  inireris.  "  B*  marg.  ;idscr.  quid  est  quies  imtnids. 
••  B  virlutum  videtia-t.  "  B*  iiifra  sdscr.  vilia.  ■-  vHia  om.  B.  **  B  desinenie.  *'  A  iiocel.  **  B* 
raarg.  adscr.  De  Auperbia  laudabili.  *«  Corr.  B*,  AB  ininnlubilibus.  "  iv.gewtum  om.  AB,  ad  inarg.  adscr. 
B*.  *•  votuptntis  om.  B,  ad  marg.  adscr.  B*.  *»  Sic  C  el  r;\d.  corr.  B*.  AB  istn({ue.  *"  B  frequenter. 
•*  Btn  paiientia  niore.  **  B"  corr.  circuinformamns.  *^J.  Scotus  igilur  pio  gzAiSoiujv,  quodesl  apud  Corde- 
rium,  legit  sx)i6oi  idv.  ••  Sic  rad.  co,t.  B*,  A  in>:u/ficientre.  "  inquH  om.  B.  "  B  ralione  careniiumque^ 
"  B*  ad  marg.  adscr.  sensibus  natiiralibus.  "  Sic  C,  et  corr.  B*,  AB  pulchritudine.  ^»  Sic  C,  AB  eeht. 
*f  B"  marg.  adscr.  i  e.  toaciirates.  *'  Sic  C  ct  rari.  corr.  B*,  -AB  inconsersabili.  **  in  eo  videlictt  — 
inconversibili  om.  B. 

Patrol.  CXXII.      ,  6 


m 


EXPOSniOKES  iOAKNlS  SCOTI 


164 


«ullo  '  alTiigi  polesl  *.  llis  ciilm  oifnnibus  noniiiii- A  feciaih   railonis  tl  sonsns,    scd  superemlnciuiain 


J>U3  (IJvfiiaii)  \iilutein  significal,,  ui  arbiiror,  quiie 
suffi<iciiteni  •„  sircnuam,  robustamque  Ct  inconver- 
Mbilcin  polenliam  desitleranliljus  se  lirgilur,  qiiac 
\ii!e!icot  poientia  vel  jnirilas  a  nulla  alia  virtiiie 
sibi  oppcsita  vc!  aflligi  vcl  vinc:  valei.  Ei  boc  loLiim 
dalur  proplcr  incc.fusnm  cl  liqniiluni  el  inimuiabi- 
lem  dtvinae  pulcbsiludinis  amorem,  el  propter  ca- 
ihoncan»  rcdu.  tioncm  in  id,  quod  verc  cst  :(pj)elen« 
duni,  snmmum  vidclicet  bonuni,  quod  .'tp|)Ctii  omrTe 
qiiod  amare  poie.sl. 

PosKtuam  vcro  dc  similitudinihns  *  longe  dissi- 
n»iliiniis,qnaee.\  naiuranbus  molibns  irrationabilium 
besiiarum  ad  Taiionabiles  ^  ii.telHgibiUum  animo- 
rnm  virlutes  fiigniliciindaj  sancta  inlroducil.  Ibcolo- 


earum,  qiia  nosiram  raiionem  nostrnmqne  sensunt 
exsuperant,  oportel  me  accipere.  N'on  enim  adbue 
ralione  el  sensu  comprebendimus  aUitndi:>em  nain- 
rnc  supercaeleslinm,  doiiec  pcrvenianius  in  eorum 
aequalilalein.  Est  ilaquc  non  dissonas  refohnc.re 
caeleslibus  fvrmas  **,  et  cx  vilibus  matcriae  jKtrlibns, 
quomam  et  ipsa  ex  vere  bono  subshlentram  posxideus, 
per  omnem  sui  malcrialem  dispositionem  resonanliai 
qnnsdam  intelleclualis  pulchritndinis  liabet.  Etpos- 
sibiU  ett  per*'  eas  reduci  ad  '*  immateriales  primns 
fffrmas,  dissimililer ,  ut  diclum  es'.,  simitiludiuibi.s 
acceptis,  et  cisdem  non  siiHililer,  compnclc  auieiit 
et  *"  pulchre  intelleciuuHbusqite  **  et  sensibilibus  pio- 
prielfitibtis  deftuitif..    iSoianduni ,  qiiod  ex  *"  abiin- 


gia.  trnclatum  est,  quiJ  ipsa  irrationabiVitns  raiio    jj  daniia  graecae  loculionis  sacpe  praoposiiioncs  j-o- 


nabilium  cl  iiis;  rsualit^s  sensn  carenlium  in  ipsis 
rebus,  qiiibns  naturaliier  Insimt,  poicst  definiri, 
quid  jn  divinis  confonnal  intellcciibus,  aptisi5inie 
snl)ji;ngil  et  ait  :  Sed  et  ipsam  irraiivnubiHtalem  et 
ir.scnsualilatsin  in  quidcm  irrfitionabilihus  auimalihu.s, 
aul  inanimatis  *  materiis,  dcfectum  rationis  et  sensus 
proprie  vocamu»  ;  in  animuiis  ^  aulem  immaleriali- 
bus  et  inlelleclualibiis  essen:iis ,  saucle  et  dccenier 
SKpcreiiiinens  earum ,  ul  superniUndalium ,  confile- 
inur  •  noiytra  transitoria  et  corportH  ratione,  ct  ma- 
teri.ili  alienalo  incorforaUbus  •  atiimis  sensu.  Ipsa , 
inquil,  irralionabililas  irralionabilium  aninialium 
defecius  rationis  cst ;  insensualiias  vero  carenliurri 
anima  scnsuali  '•  niaieriaruin,  de'iectus  sensus  csi" 


niinUir,  «i  nulbim  aiig'  ni  iniellectiini.  El  maxirr.a 
bae  ires  :  re,  et,  ad ;  «va,  x«t,  Trpii  ;  xara  similitt-r, 
quae  in  diver.sas  veriilur  translationes.  Quas  prae- 
positiones  vidclicet  pro|)ter  ditigentiam  interpreta- 
tionis  nobiimns  "  pr;>elf  rire,  praescrtim  cum  cusiii- 
siis  lector  perspiciet,  nbi  neces.^iariae  sunt,  et  ulj 
snperabunilanl  ".  Est  itaque,  inqnii,  boc  est  opor- 
tei,  formare  formas  non  dissonas,  sed  convenientcs 
caelesiibus  stgnilicandis  csseniiis,  etiam  *•  ex  vilibiis 
parlibns  terrenae  morlalisque  maleriae ;  nec  sine 
ralione,  quoniam  et  ipsa  maleria  ex  summo  bono, 
quod  sobim  vere  csl,  subslaniiam  possitlct  in  oiniii- 
bus  suis  niaierialibus  ordinibus,  et  babei  reso!ianli.is 
quasdam,  boc  est,  rcsiillaliones  inlelleclualis  pul- 
el  proprie  dicitur.   Dum  '*  aulrai  irralionabililas  ei  G  ciniiudinis.    Resonr.ntias  autem  dico    vel   resiilta- 


liisetisnalilas  de  imnialcrialibiis*'  el  inlelleclualibus 
praedicalur  ebsenliis,  insensualitas  quidem  de  im- 
materialibus,  de  intelleclualibus  vero  **  irrationa!)i- 
lllas  ",  pulcbre  cl  religiose  confitemur  significari, 
qiiod  in  ipsis  supermnndalibus  si  pereininel,  boc  cst, 
criieni[datioiiis  earnm  virtus,  quae  omnem  fensura 
lioslruni  nosiraniqjie  ratioiscin  siipcrgreditur,  dum 
nostva  tran-iloria  et  corporalis  raiio,  boc  cst,  adbuc 
inorlali  corpore  gravala ,  ct  niaierialis  sensus  lon- 
pis.>ime  ab  incorporalibns  "'  aniinis  iilien.^^.nlur. 
Ilac  "  forma  locnlionis  Aposldlus  '*  niilnr,  dicciis  : 
t  StuUuin  Dei  sapienlius  esl  bcminibiis  »,  siiperemi- 
ner-liam  divinae  sapienliae  in  fignra  slnUiliae  l.u- 
dans.  Diim  crgo  lego  vel  '-  anili.),  intcllecliiales  es- 


liones ,  quas  graece  *•  it.Krr/J,.;j.c.7K  ^*  vocaiil,  renirn 
inteiligibilium  imaginalioncs.  Sicut  enini  imago  vo- 
cis  in  rupe  qiiadam  seu  aliqaa  concavitate,  vclsicni 
imago  corporis  ex  speculo  "  resultai,  ita  inlelle- 
ctualis  pulchriiudinis  caeleslium  virtuluin  iinagina- 
liones  cx  omni  lerrena  vilissiniaque  niateria  respon- 
dent.  Meoque  possilule  esl,  nosirum  aniinnm  rediici 
per  resonanlias  ad  immaloriales  primas  forn:as, 
qnas  Graeci  kayjTJm«s  "  appclbint,  qiiarnm  resid- 
lanics  iinagines  sunl,  ita  tamen,  ut  dissimiiiipr 
ipsae  simililudines  accipi;nitur  in  materialibus,  uiide 
rcsiiltant,  et  in  iiiini.-Morialibns,  "  qiiibns  resull.inl. 
Aliier  cnim  furor  in  leone  difTn.itur,  aliler  in  an- 
gelo.  El  eisdem  simitiiudinibus  non   eodem  modo 


sentias  in  formis  irratiom-.V.ilium  a:iimaliuin,  vel  in  ^  consideralis  *S  sed  juxta  diirerenlias  malerialiinn 
simililndinc  rorum  nialeii  ilium,  aninini  el  sensu  ca-  rcrum  et  allitudines  immalerialium.  Compacie  .iiiiein 
reniium,  apparuisse  vcl  Hjrnificalas  fr  isse,   non  de-      cl  pulchre  proprictas  deliniiur  *'  uniuscujusque  io 

YAUIAE  LECTIONES. 

'  l*ro  quoque  cl  in  eo  quod  a  nnllo  B  in  eo  quoqnt'  quod.     *  B*  supra  adscr.   non  potesi.      '  U  sHffirirn 
ter.     *  Sic  rad.   corr.  li ;  AC   dissinitlitudinibus.     *  B  irralionabiles.     *  Coir.   B",   AB  in  amatis.     '^  Corr. 
IV,  AB  in  nmalis  {aiiimatis  oni.   texltis  gmecus  et  versid).      '  B  carum  ut  super  ccnfttemur,  W  corr.  enrum 
coiifueuiur  ut  sutier.      •   \l\  in    corporalibus,  B'  corr.    ah  incorporalibus.      "    Sic   C.    A  «  sensuali,  B 
««fn«uH/i  (p»incl.'?idj.  B*)-      "  fsl  supra  adscr.  B*,  ora.  ABC.      »*B*  corr.  D»Vi/Mr,      "B  malerialihus,  B 

corr.   imnnleritd'ibux.      *'*  praedicalur — vero  om.   B.       ^*^  iminortr.tiius      ( /cr»  supra  scr.  B").        "  B  fl 
corpornlihus.  B"  snpra  adhcr.  c.rr.  nb  incorporaUhu^.     *'  Sic  C,  A  Ha^i ,  B  Uacc  rsi.     '*  B*  ad  inarg.  adscr 
//M/i  aposioliis.       '•  re/  i>m,  B.      *'Corr.  B',  AB  (oimis.      *'  per  om.  B.     "  ad  oiii.  B.  ad  niarg.  adscr.  K" 
**  Bal.  corr.  B*,  AB  ii'..      *'  B  intelleciualibus.      *'  ex  om.  B,   ad  inarg.  adscr.  B*.     *•  A  nolumus.     "  S 
snperliabundanl,  sic  iibiquc.      *'  Sic  C,  AB  et  iom.     *'  Sic  A.  B  qr.     "»  B'  marg.    adscr.  i.  «u  dpcchemal^i 
*'  r.oiij.,  A  snecilit,  B  ipeciHo,  V,  spr.cula.       **  ABC  upy_iT\)zixc.  B'  supra  adscr.  i.  e.  arcltitipias.      "  Sl€^| 
C  el  rad.  ((iri.  B',  AB  'U  innhicialibu.t.      "''  Sic  C  clVoir.  B",  AB  consideratas.      "AC  diffiniiur. 


165  SUPER  irUARCHlAM  CAELESTICM  S.  DIONYSll.  166 

iiite!li'ctut'.lJ)iis  virliitibus  et  tsensiliiltijus  nutteriis.  A  in  priiuordiis   coiiivxir.siuiiis  iiciiuuiac  ani(r.ae  "  &() 


Verl>i  gralia,  irraiioiialjilitas  defectiis  ralionis  esl  in 
aiiinialibus  ralioiie  oarcnlibus,  ii>  c^elestilxis  vcro 
esscnliis  su|>eremineniia  rationis  el  superraiioiialii- 
lilas ,  qua  siiperanl  oiiuicni  rationcm  nosirum  et 
soiisiun.  Sequilur : 

§5.  Huec  vtijslicos  (hcolofjos  inveniemus^ non  sulum 
cttelesliiim  disposilionum  *  dedaralionibus  mirabili- 
it'i-  circuniformanles,  sed  ci  ijisis  aliquando  thearchicis 
munifcstalionibus.  Ilaec.iiiquil,  quae  «lixiinus  de  cae- 
lcsiiiiiu  fonnalionibiis  cx  iiiaicriae  parlihus  assump- 
lis,  lioti  soluii)  inveniiuHS  divinus  Uicolo^os  Cuclosti- 
Iius  i!eclai-aii(tis  niirabili  inodo  circumronuarc,  ve- 
t'tii:i  cliain  aliqtiando  in  ipsis  diviiiis,  id  «st ,  in  ip- 
('ius  aiiiiiiiiac  ac  sanclae  deiiaiis  manirestalienii>iis 


Deum  snnm  inci;)il  oriri,  subiiideqiic  pulche>riin!is 
splendor  prncticae,  id  esi,  actioni»  virlutuin,  au- 
reusque  ruhel  Tulgor  piiysicae ,  naluralis  scilicet 
scicnti.'»o  o;iiijiunrrcrum  ,  qiiac  posl  Dcuin  sunl ,  el 
lioc  lonlumin  spe  fuUirae  gloriae  peragilur,  et  su- 
pcr  luicc  01)1  .ia  posl  maximuai  iuierioria  lioininis 
luiHinare  ,  hoc  cst,  posl  exiiniaui  diviiiae  Thcologiae 
Uiciiienjiain,  quae  sola  divirja ,  omneui  iiitclTccium 
Siiperaniia  ",  giioslica  virtiilc  llag.^^Anlissiniae  cari- 
latis  consideral  :  qui.!  sequitur,  nisi  ipsiiis  venlatist 
incirciinivclaiinn  lufiicii ,  hoc  esl,  ouuii  velaiulno 
seusibiliuin  JiguiMnini  carens,  clper  se  '*  ipSHin  in 
divinis  lucutibiis  altimdiiie  '*  iiiiclicctualis  coiucm- 
plaliouis  relulgcns  **?  El  iiitucrc  has  trcs  iiiiiigiuu- 


accijK-re,  ut  eisdein  dissimilibtis  ^  hoc  csl,  longe  di-  B  lioiics  divinae  sapicniiae  cx  subliiuissiuris  niaierialis 

Maiitii.us  simiiitudinibus  el  ipsae  caclesies  esseniiae, 

tH  ipsaiiini  snmina  et   uuiversans  OHiuium ,  quae 

siiiit,  oausa-signilicctur.  Propterea  Inplicein  nioduin 

divinac  iiuaginationis  siilijiingit  dicens  :  et  aliijuando 

quidem  ipsam,  videlicel  Deitaiem,  ex  luminibHs  pre- 

tioiis  laudant ,  ut  *  sotem  jusliliae  ,  ul  '*  slellam  ma- 

tutinam  in  anininm  sancte  orienlem  ,  et  :U  '  lunicn 

incircumvelale  ei  iniellectvaliter  resplendens.  Hacc  * 

suiil  |)rctiosissiinae  et  subliinissimae  liujns  nuinui 


hujus  niundi  parlibus  iutroductas,  soleiu  vidclicct , 
et  lucirciuin,  acMiereumque  lumen,  qijoJ  ubiqne  " 
scinper  spleudet,  nulla(/ue  »*  tencjhraruin  cali^jiuo 
obumbniiur,  nullo  '•  lerrenoruui  corporuin  seii  ali. 
qua  niole  ciiTuiitscriplorijm  ohsiai  ulo  iiiqiedilur,  scd 
iibcruiii  uhiqiie  |>urissiinumque  diflunJilur.  Ex  ine- 
diis  aiitcin  uiundi  parlibus,  boc  est,  ex  acre  humi- 
doque  elemeuto  duas  similituuines  Theologus  susc^- 
pit  *',  ignem  plane  et  aquain.  In  superioribus  nam- 
p:irtcs.  Aliquando  vero  ex  niediis,  lioc  esl  niundi  que  aeris parlibus,  qui  **  aethereis  spaiiis  adjungi- 
piulihns,  a/  ignem  innoeue  tiAendentem,  ui  aiiuum  tur,  flammas  innocuasesse  physici  aHirmaiii.  Iiino- 
tu'a/is  pleuiludinis  dairiccm t  et ,  stjmboiice  diceu-  cuae  "  vero  proplerea  sunl,  quia  nuUam  corpiilen- 
</(/m,' trt  venirem  •  subeuntem  flumiuaque  redun-  Uain,inqua  ardesnl,  inilii  reperiuiit  *%  q.ioniani 
duntem  inmensurabiliter  refluentia.  Animadverte  ,  leauissiinus  spiriuisi  in  suhlimiiale  aeris  hiiJMS  cir- 
qiijun  pulchre  el  hrcviier  biugula  expotiit.   Siqui-  ^  cumlabilur.  Qui  iguis,nl  arbiiror,  ipsui.i  imaginat, 


dcm  "^  sol  isie  visibilis,  ipsiiis  solis  invisibilis  justi- 
tiae  imago  cst ,  el  sicUa  niaiiiliua  *"  inox  in  auimo 
fidelium  oricniis  sanctae  iliiimiaalioiiis  pcr  lidem. 
Prinia  si(|uidein  rniiouabilis  animae  ad  crcaiorem 
rcdeuiilis  iiluniinatio  csi  donum  fidei,  qnod  poi"  sa- 
crameiila  b::p:ismaiis  ct  datur  ct  significalur.  id-^o- 
que  non  iiicongnic  fnies  suiumae  et  coessentialis  Tri- 
i;i(atis,  quac  primitus  in  anima  ridelium  surgil  el 
spparet,  sub  syiubololuciferae  stellae  a  sanctis  lhi'.o- 
logis  innuitiir,  qiiam  stellain  mysticani  clara  sequi- 
isiraurora,  splendor  videlicct  iictionis  el  scieiuiae 
in  spc  robusiissima  futurae  beatiiudinis,  deiudc  sol, 
flarissiina  profeclo  species  summaeacsanctae  Theo- 
|>haniae  rclucet.et  fcrveulissima  virlus  divinae  ca- 
ritalis  iii  his  ,  qui  ipsam  verilalem  et  conteinplantur 
?ldiligunt,  ineffabiiis  graliae  ardore  ineensi,pul- 
ihritudiiie  aUecii.  Et  lioc  estquod  aii :  ut  lumen  in- 
•ircumveiale  el  inlelleclualiter  resplcudens.  Dmph 
'iiim  clarissima  lidei  stella  in  inalulinis  ,  hoc  csl  ", 


qui  de  seipso  ait  ;  «  Ego  sum  iguis  coiisuinens  ». 
Siimma  siquideiu  ac  saacla  Triuitas  Dons  uniis  hw- 
Kiaiios  animos,  iu  quihus  iiabiiat,  in  se  ipsum  con- 
veriii  alque  cou.sumil,  uon  ul  eis  noceal,  seii  iil  in 
eis  solus  appareal,  non  ui  consiim.u  eor»in  siib- 
siaiUiam  ,  sed  ut  perfuiat  eoruiii  bciUiiudiiicm.  A<j»a 
eiiam  vilalis  esl  pleuiiudointorjiae  siapieuiliie,  qiiai', 
dum  primo  oecullc  et  iuvisibiliier  in  abdita  raiiona- 
lis  animae,  veliit  m  queiidani  vontrem  iiubit,  jnel- 
fabili  mealu  veluli  **  in  apcria  ilumina  virtuliiin  cl 
ininensurabilia  di  inorum  dogiuatuin  llueuta  redun- 
dat.  liinc  est  quod  Doniinus  ait :  «  qiii  credit  iii  inei, 
sicul  dicit  Scripiur.^,  <  flumina  de  >,  Ciitre  ejus  fluent 
aquae  vivae  >.  Sequiiur  :  aliquaudo  o.mem  e.t  novis- 
simis,  til  unguentam  suave ,  ul  lapidcm  angularem. 
Sed  et  beslialem  ipsi  formam  circumpomint,  et  leonis 
ei  et  pantheris  **  speciem  *'  coaptmit .  et  pardalin 
eam  "  vesiiunt  et  ursam  saevientem.  Posi  mediaruni 


i 


iiiundi  parliam  imaginationes  conscquenier  novissi- 
YARIAE  LECTIO-NES. 

*  Sic  text.  graec.  ci  versio  ;  AB  inoenimus.  *  A  dispoiitionem.  '  Sic  C,  AB  eu  *  B  rt.  '  ui  ntu. 
l.  *  Sit  AliC.  '  B*  corr.  vidctur  dicendo.  »  Sic  C  et  corr.  B',  Af^  invenire.  '  ARG  Si  qniilcm. 
•  SicC,  A  slellam  matulinam,  B  slelium  matullnam  (punct.  B*  adj.  vidc.iir).  "  esi  Oiii.  AB.  '*  in  ntu- 
ufims-animae  oin,  B.  "  Couj.,  A  cvperant  n  §nostica,  B  s;tpera7it  agnoslica,  C  superal  guoslica  virtule  fla- 
;raiuissime,  cct.  '*  se  om.  B.  "  B*  corr.  altnude.  "  refdUjcns  om.  B.  "  B  ubi,  B*  siipra  adscr.  abique. 
'  \H  nulloqiie  t.  calig.  «»  B  nullnque.  ■*  B  accepit.  *'  A  qua.  "  f?'  marg.  adscr.  Araumentum  liic 
uvd  iqnis  in  pnrle  superiori  non  comburil  nec  arriet ,  sed  iolum  splendei.qnin  non  inuenil' ibi  maleriam 
'>rpulcntam,  in  qnain  agnt  combnrendo.    "   B  reppeyiunl.      •►  \  uelut.     "  B'   ni:ug.  adser.  vel  panlher.ce. 

Rad.  corr.  B" ;  A  speiimcn.     '"  Al>.  pa:dii:iiieum . 


167   •  EXPOSmONES  JOANNIS  SCOTI     \,^c\t^i^^^  *^* 

marum  pai-adigmata  subdunlur.  INovissimae  aiiiem  A  g<i'is  in  iibris   ■Ktpi  yOffewv   "  Jaiius   Iraciaviinus. 


(ntiiidi  paries  sutii,  quac  (errenae  iiiolis  constiiuun- 
lur  '  consiilulioiic  *.  Quae,  quamvis  in  nalura  vi- 
sibiliuin  novissinium  aique  veluii  vilissimum  obii- 
neiil  *  lociim  ,  virtuie  lamen  divinanui»  rerum  signi- 
ricaiionis  non  sunl  novissima ,  sed  c.vcelsa  ct  incom- 
prehensibilia,  et  maxime  utriusqiie  ^  naturae  uiiigo- 
niii  niii  Dei  ilomini  el  salvaioris  noslri  Jesu  Cbrisii 
significaiiva.  Ungueniiim  •  itaque  siiave  Cbrislus 
esl,  in  ciijus  imagine  sub  figura  Ecclesiae  ail  ibeolo- 
gia :  f  dum  essel  yqx  in  accubilu  suo,  nardus  in  ca  dcdil 
odorem  suum  >.  Lege  inysiicam  reiiiiiiam,  quuepaulo 
anle passionem fudit  alabastruin  '  in  capile  Domini, ei 
imptela  estdomusodore,  bocesl,  totus  mundus  suavis- 


}pseesl  ieo  de  iribu  Juda,  qui  vincil  muiidum  ipsiu&< 
qire  principem.  In  farma  quippe^-loonis  foriiiudo 
Cbi isli  expiiniilur,  el  furor  irralionalnlis,  qno  adver- 
santes  nobis  iniquas  potestaics,  omniaqiie  virtulibiis 
opposila  contcmnit '^  pcnitusque  interimit.  Mysticiis 
quoqiie  panlheri  **  esl.  Pantheri  quippe  diciinr 
quasi  paniber,  hoc  cst  bestialissimus  ;  fcrocissima 
enim  oranium  bcsiianim  est.  Quac  figura  dupliciler 
in-Christo  intelligilpr  :  aul  enim  e  conlrario  acci- 
pitur,  ul  per  nimiam  ipsius  besiiae  ferocilaiem  iiiof 
fabilis  divinae  pielalis  ciementia  ot  mansueliiiiu, 
qua  vult  "  omnes  hominos  salvos  fieriei  in  ngi;iii«- 
nem  veriiaiis  venire,  significdur,  aul  "  per  nuMa- 
pboram  saevissimae  bestiue  zelus  diviuae  boiiiiaii.s. 


»ima  docirina  passionis  Don.ini  et  resurrcctionis  ^  ^,,,,  „  ^,^^,^^^^  „  ^^  ^^„^„,„^  ^^^,,^^  f^^^,^^  ^^  .^^..^ 


celerarumque  viriulum,  quae  propter  nos  peregit, 
repleius  esi.  Hoc  mysticum  unguentum  in  consecra- 
lione  crismatis  eailiolica  componil  Ecclesia.  Lnpis^ 
angularis  Chrislus  esi.  qiicm  Jiidaei  })erlidi  respuunt, 
sed  angularis  nobis  faciiis  est.  In  ipso  eniin  conjun- 
giiur  Ecclesia  ex  Judaea  et  gentibus  collecta.  Iii  ipso 
ralionalis  ei  inlelleciiialis,  angelicri  videlicel  ei  hu- 
inana  paiura  unurn  facla  esl.  Ipse,  esl  enim  pax  i;o- 
stra,  qni  fecil  uiraqiie  unum.  1«  ipso  diviiiilas  ei 
humanilas,  verbum  et  caro,  una  subsiitMia  in  dua- 
bus  *  naluris  enccia  ».  Et  quis  idoneus  esi,  angu- 
losilalem  '"  Clirisli  digne  e.vplanare?  du»i  prae- 
ter  "  quod  dixinuis  deadunaiione  circumcisionis  el 
praepuiii  caelestiiun  iiem   lerresiriumque,  hoc  esl, 


tionabiics  nostrae  naturae  motus,  imaginatur  *'.  In 
cadem  figura  ei  pardalis  ursaque  sacviens  introdu- 
citur.  Ralionabilis  quippe  ei  plus  quam  rationubilis 
divinae  bonitatis  amor  irralionabiles  et  plus  qtiiMn 
irralionabiles  noslrae  nalurae  molus  seinper  appctii 
delere,  ipsnmque  naluram  liberam,  omniquc  feiaii 
suo  iatpelu  ereplam  in  seipsam  ineflabiiibns  divL- 
norum  aliineiitorum  morsibus  consumerc.  Seijui- 
lur :  Addam  vero  et  quod  omnium  **  vilius  eae  el 
magis  significnre  visum  est ,  quia  et  termis  specie 
ipsum  seifsnm  circumformanlem  dmui  sai)ienles  tra- 
diderunt.  Addam,  inquil,  praedictis  imaginaiionibui» 
illud  bymbolum,  qnod  omniuni  **  viliiis  **  essc  vi- 
sum  cst,  et  magis  s?ijj;nificaie,  vcl  ui  *'  e.xpressius 


intelieciualis  ei.  ralionalis  crealurae  in  unamdivi-  c  ,,ansferiur,  raagis  obscurum  vcl »«  dissimile.  Divini 


itam  ac  summam  civiiaicm,  nec  \m\  dciialis  et  bii- 
nianilatis  in  ipso,  quiiuuplex  ipsitis  angiilariiaUs  a 
sanciis  Pairibus  Iraditur  uiodus.  Ipse  siquidem  in 
seipso  ulrumque  scxum,  masculinum  videlicet  et 
temininuui,  in  simpliciiatan  divinae  imaginis,  se- 
cundum  quam  factus  csl  homo ,  coadunavit.  <  lu 
<:hrisLoenim  »,  ail  '*  Apostohis,  <  non  est  masculus 
neque  '^  femina  r.  hi  ipso  orbis  lerrarum  eJ.  para- 
disus  per  resurreciiouis  snae  graliam  unus  effici- 
tur  paradi&as.  In  ipso  genoraliler  terra  et  caelum 


siquidem  sapieiilcs,  id  esl  liioologi,  iradidcrunt, 
ipsam  sapieniiam  in  specievermi.s.seipsam  formasse, 
eo  locn  fortassis,  ubi  per  propbeiam  *»  loquiiur ; 
«  Ego  siim  vermis  el  non  houio».  Hoc  eniin  intelli- 
gitur  de  Chrisio,  qui  de  virili  semine  no:i  esl  natus, 
sed  sicul  vermis  de  simplici  nalura  lerrae,  ita  ipse 
cx  ViSceribus  perpcluae  virginis  et  inconianiinalae 
cni-nem  assumpsii.  Nibil  ^*  iiaque  in  natura  rirruiit 
malerialium  vilius  verme,  qui  de  simplici  limo  "  con- 
cipilur,  et  lamen  per  ipsura  incaruaiio  Dei  Verbi, 


pcr  simililudinem  'iuruanac  el  angelicae  vitae  unum  quae  superat  omncm  sensum  et  iniellectum,  ima- 

eflicilur  caelum.   In   ipso  corpoialis    et  spirilualis  ghialur.  «  Gencrationem  ejus  quis  enarrabit  i?  Po- 

ereatiira  per  adunalionem  substanliae  una  fit  spiii-  lest  et  sic  inlelligi :  Ego  sum  vermis  el  non  homo, 

lualis  creaiura,   diiin   inferiora  ui)i({ue  transeunl  in  boc  est,  ego  **  stim  vermis,  el  non  homo  vermis  ". 

superiora.  In  ipso  omnis  crealura  Crealori  copulaiur  1>  Ac  si  diceret :  Ego,  qui  plus  quam  homo  sum,  se- 

in    rc   'Mpsa  per  spcciem.  Videsne  quinqueparti-  creta  penetro  ^Moiius  naturae,  sicul  vermis  visceia 

tum  angularem  '»  Chrisli   modiim,  dc  quibus  sin-  terrae,  quod  uullus  alius   Immanae  naiurae  parli- 

VARIAE  LECTIONES. 

in  cod  Aad  marg.  adsor.  eonsiituuniur.  *  Sic  C,  A  consiiluHomm,  B  constiiutionem.  »  R 
^  B  uirius,  B'  supra  iAacr.-que.      *  Sic  C  el  corr.  B*,  A  ungentum,  Umgeulum.-     *  B 

■•■   •  '     ■    '— ■■■       *  Corr.  R*,  AB  rfuotu*.      •B*su- 

nec.  '^  B  inre.  '*  Conj., 
tempnit,  sic  ubique.  '"  Sic 
*"  Sic  C,  A  ac,  B  om.,  B  *  ad  marg.  adscr.  aut.  »»  Sic 
C  et  rad.  corr.  B  ',  AB  quod.  '*  A  duoverai.  *»  B  impginaius  est.  »|  omnium  om..  addidi  ex  vcis. 
ct  text.  graec.  »»  B  *  corr.  onmibus.  "»*  vUius  om.  AB,  sed  habei  C  et  ad  marg.  adscr.  B  .  »'  bic  C,  A 
B  velud.  *«  B  quam.  »» 
voce  per  ad  marg.  adscripU 
marg.  adscr.  Ego  ium  verinis 
ni|rp. 


'  A  con,  sed  rec.  m 
oplincnt,  sic  saepe 
olabtiusl 
nra 

A  angu ,  __  

ABC.       "  vutl  om.  ABC,  ad  marg.  adscr.  B'. 


jlincnt,  sic  saepe.     **  B  uirius,  B'  supra  adscr.-j/u^.        bic  C  el  corr.  B  ,  A  ?iHj 
abtiuslrum.      '  B"  marg.  adscr.  quare  Chrislus  dicitur  lapis  angularu.        Coii-. 
raadscr.  e«/.      >»  Sic  AB,  C  ««gu/orim/em.      '' Kpropter.      '\att  om.B.         B 
angulorem,  BC  anQulorum.     "  B  '  iiiarg.  adscr.  de  naturu  scihcet.     "B  conte 


■r.  omiiibus.     ^*  vilius  om.  AB,  seu  nanei  t.  ei  au  marg.  auscr.  j»  .    -  aic  i.,  a 

Sic  C,  per  om.  AB  ;  B  *  primuio  xad.  corr.  propheta,  deinde  Peslltuit  prophetr.ni, 

riula.     **  B*  marg.  adscr.   Not.  ijjornm  (?)   ad  humilitatem.     »'  A  umo.     »*  B  ' 

«115  ti  non  homo.    »»  B  rermh  (punct.  adj.  B  * .)      »•  Sic  C  el  corr.  B ',  AB  /v- 


I 


«69  SUPER  lERAUClHAM  CAl 

feps  poiesi  agcic.  Ciii  scnsui  anidei,  qiioil  in  alio  A 
|isalnna  sciipluin  esl :  <  cl  sul>slantia  niea  in  iiiferio- 
lilius  lerrac  ►,  lioc  i;si,  el  snbsiaiilia  nica  ',  qiiao  per 
ibt^ipsaai  sapieiilia  *  esl ,  iii  inreriorildis  leirae,  Iioc 
esl,  in  inliniis  iiauirae  condilae  sinilnis  '  siib^islit. 
l-SJ-e  eniin  oinniuni  osl,  siipcrcssc  Divinilalis.  Vci- 
iiiis  ilaque,  qni  abJila  lolius  crealiirae  ]>eiieli'al, 
sapicniia  paiiis  esl,  quae  tluni  esl  *  lioiiio,  oiniieift 
superal  huinaniuieni.  Audi  AposloUim  de  sc  ipso 
loquenlcin  :  <  Paulus  .'^poslolus,  iioii  aii  lioniinibus, 
jicquc  per  liomineni,  sed  per  Josuiii  Chrislum,  ei 
Deum  pairem,  qni  susciiavil  eum  a  morluis>.  Noa- 
11«  ipse  esl  mysticus  ille  vermis,  in  cujus  imagine 
«|iiingenlesimo  '  scmpcr  anno  iransacto  dc  cinere 
arabicae  avis,  plioeiiicis  *  dico,  proprii  sui  pecloris 
ftamma  coiisuRiplae,  vcrmis  nasciUir,  el  ad  prisli-  B 
iiam  viridilalem  rcvocaliir  ?  Chrislus  siqiiidem  ar- 
(fore  passioiiis,  quam  sponte  sua  susccperat,  con- 
siimptus  c»t,  el  desccndii  ad  infcros  inirabilis  ver- 
niis.  Scd  mox  post  iriduum  reversus  est,  suique 
aposloli,  qui  euui  in  cruce  ardcntem  videraiU,  ia 
spirituali  corpore  resiiigenl,em  conspexere,  virlu- 
luinque  peiiuis  volanicm,  ad  Palrcmque  suum  asceu- 
lieiilem  miraii  sunl. 

SeqiiiUir  :  Sic  omnes  iheosophi  et  occuUa  "^  iuspi- 
ratione  proplielac  sanciis  incoiitatuinulis  disiin- 
guunl  sancla  sanclorum,  el  dissiniilem  sauclam  figu- 
ralioncm  honorant ,  ut  '  neque  diviua  ivimundis 
Iraclabilia  sini,  neque  uurabilinm  agalmatuni  studiosi 
contemplatores  tanrjHam  veris  remaneanl  (iguris.  Et 
divina  konorificani  veris  negalionibus,  et  ad  novis-  ^ 
tima  compactarum  resonantiarum  diversis  simiiiludi- 
nibus.  Tali  inodo,  iiiquit  *,  figurarum  omnes  tlieo- 
iogi,  quos  nuHC  ibeosophos,  lioc  cst,  divina  sapienies 
appeilal,  et  oinues  propbelae  octulia  **  sancli  Spi- 
rilus  inspiralionc  formali  disiinguunl  sancla  sancio- 
rum  a  sanciis  inconiaminatis  ".  Ac  si  aperie  dice- 
ret :  A  sanclis  et  inconlaminalis  dissiniiiium  iiiiagi- 
naiiomim  symbolis,  quae  non  immerito  irtconlami- 
iiaia  dicuntur,  quoniam  diviiio  spirilu  in  menlibus 
tbeologorum  el  prophelarum  descripta  siini,  sancia 
sanctornm,  id  csl,  inielleciuaics  csseitliue  ipsaque 
Divinitas  discernunliir  per  ibeclogos  ineffabiii  sum- 
mae  sapieniiae  adminiblratioue,  ila  ut  el  illa  sym- 
Itola  sancia  et  immaculala  ab  his,  qui  iutelligunl, 
quae  per  ea  sigiiilicanlur,  lionorabiliter  venerenlur,  *^ 
ct  .sancla  saiieiorum,  quorum  imiigines  siiul  ^%  ub 
ris  longe  segrtgeniur  iniellectuaii  discreiione.  Di- 
\ina  itaqne  symbola  sancta  suul  '*,  res  vero,  qua- 
ruiu  symboia  sunl,  sancla  ''  sauctorum,  boc  esl, 


:LESTEM  S.  DiONYSll.  170 

sancli  iolcilecliis  sancioium.  Ei  dissimilem  sanciAm 
(igiiram  iioiioranl,  hoc  esl,  saiicta  illa  divinarum 
rcrniii  (iguralio,  quamvis  longe  dissimilis  sil  ipsis 
iiilellpclibus  per  eam  significalis,  honoraitir  a  s^n- 
clis  llieosopbis  :ilqiie  '*  propliclis.  Dnin  enim  ca» 
rcs,  quae  signincaniur,  piire  iulcliigunl,  ipsas  prius 
lionoiant,  ([iioiiiaiii  divinae  el  superiiiuniianue  sunl. 
Conscqueiiler  ciiam  earuin  liguralioiies  '*,  sive  ex 
R;iperioribus  maierialis  crealurae  partibus,  sive  rae- 
diis,  sive  iiovissiniis  Irauslaias,  iion  immerilo  vene- 
raiiiur,  inlollecluaiiqiie  dislinclionc  el  discreiiyne 
res  ipsas  suis  iigurationibiis  segreganl.  nee  figiiras 
pvo  veris  inielleciibiis,  nec  veros  inielleclus  pro 
figuris  approbant,  sed  omnibiis  remota  omni  confu- 
sionc  suas  deriniliones  cl  cogtiiiioncs  distribuunt. 
Ac  ",  veluli  quis  interrogaiel_,  cur  sancta  dissimilia 
symuola  '"  saiictorum  inlellecluum  a  tbeologis  el 
figuranlur  et  honorificaniur?  — raiionaiius  '*quippe 
viderctur,  similla  syinbola  sauctis  intelleciibus  con- 
figurari,  quam  dissimilia  —  reddiinr  (ausa  dissimi- 
lium  sigiiificationum.  El  ••  boc,  inqiiii ,  quod  quac- 
ris,  repcrtum  est,  ut  nequc  divina  Iruciabilia  sint, 
boc  csl,  ut  ueqne  divini  iiitellecins  pervii  ei  pate- 
facti  llereul  iminundis.  poilulis  videlicci  hominibus» 
delicsorum  impielatisque  vcl  cerle  snpcrbiae  sordi- 
biis  conlaminalis,  quibus  nec  scnsibilia  diYinaruin 
rerum  licei  vidcre  sacramciiia,  quanlo  magis  tra- 
claie;  qiioiiiam,  dum  divitia  sacramenia  **  conspi- 
ciunt,  veluti  piieiilia  et  ludibria  ei  uuilius  spirilua- 
lis  *•  iiilelieclus  signiiicaliva  coiitemnunt.  Et  nolan- 
dum,  quod  in  co  ioco,  quo  transliilimus  iraetabiha» 
in  Gracco  scriplum  esl  t\tyjipi>-.«,  quod  nos  possu- 
ir.us  dicera  facilia,  ut  labs  senstts  sii  :  Propterea 
divini  sapientes  sacramenla  divinarum  rerum  dissi- 
milia  ipsis  rebiis,  obscura,  mixta  ",  ex  maierialibus 
assumpia  conrormant,  ne  diviiia  iiiysieria  facilia 
riereiiL  ad  inteliigendum  iinmundis  animis  indignis- 
que  cognitione  verilatis.  Ei  haec  una  **  eausa  dis- 
simililudinis  sanctarum  imaginum.  Aliera  vero  esi, 
quam  subsequenter  "  adjungit  dKeiis  :  Neque  mi- 
rabilinm  agalmatum  studiosi  coniemplalores  tan-* 
quam  veris  lemaneanl  ligiiris  '*.  Ad  lioc  eiiam  ob- 
sciiraeet  dissimiles  imaginaliones  faetae  suni;  huc 
est,  neque  "  finem  suae  spcculaiionis  ponanl,  qut 
studiose  mirabilia  agalmala,  divinas  scilicei  imafi- 
oationes  conlemplantur»  in  ipsis  liguris,  putanles 
cas  veras  esse  et  nen  figuraiivas,  neque  ulira  eas 
virtiitena  inlimae  coniempialiunis  erigere  volenies. 
Talis  siqnidem  error  inulios  "  ac  paene  omnes  in- 
vasil  et  adhuc  invadil,  existimanies,  sensibilia  sa- 


YARIAE  LECTIONES» 

'  mca  om.  B.  *  B.  corr.  sapieniiuvt.  *  Sic  C,  AB  ftnibus.  *  est  om.  B,  supra  adscr.  B  *.  '  B  quin- 
geutissimo.  *  ABC /enjci*.  ''Uobscura.  ^Aei.  *<iK/«Jf  om.  B,admarg.  adscr.B*.  **  occulia  om.B.  "  Sic 
C,  B  sanctiscoHluminatis,  B*  supra  adscr  corr.  sauctis  et  inconlumiualis.  *-*««<  om.  B,  ad  marg.  adscr,  B  '. 
"  B  suHl  saHctu.  -^  B  «UHf  sancta.  '»  B  t/.  "Pio<?«rMHi  figurulioues  b  signilicaiiunes.  "  B  «/.  '•  B 
tytubola  disiimilia.     '•  B*  supra  scr.  inlerpositie.     "  Supra  scr.  B*,  .ABC  Ad.      *'  B  dum  diui  sa  ramenia 

(puncl.  adicc.  vtdclur  B*),  C  sacramenia  divina.  -*  B  iutellectualis.  *'  quod  nos  possumus  dicere  — mixia 
«»in.  B.,  ad  ii.arg.  adscr.  B*.  '^  \i'  snpra  adscr.  est  una.  "  li  conscquenier.  **  B  marg.  adscr.  quid  sH 
agalmu.     "  l>  nec  vel  ne.  !>'  oorr.  ne.     *'  B  omncs. 


^■'f  EXPOSITJOWES  JOANMS  SCOT»  172 

crameniu  ni!  aHiiis  slgnific.ue  praeter  soipsa;   nc  A  omne,  q.iod  diciiiir  ci  i»tvi!isiiui ;  it:»  non  proprie, 

sed  traaslalivc  dc  co  "  quis  difii,  e.ssc:tlia  e:.l,  sub- 


per  hof  approbaiiies  lalsa  pro  veris  et  seipsos  fal- 
liifii  et  siinpliciores  <ieci|Miiiii,  toinano.nlcs  in  figiiria, 
iii  eantm  vcio  mysiicinn  inteiiecinin  meniis  aciem 
in<igere  negligcnles.  i)e  lalibus  ail  aposloltts  :  i  Lil- 
tera  occidif. ,  spiiilsis  aiilem  vivilicat  ».  Oinr;cm 
quippe,  qul  niliil  iilira  qtiod  sciilii,  existiniai  essc, 
Jillera  oocJdil,  qucniani  spiriliiin,  il  csL  ipsius  lil- 


slaniia  esi,  bonilas  est,  verilas  esi,  ceieraqiic  lio- 
nun  siniilia.  Ac  pei  hoc  sicitl  ipsuni  niagis  lioiiornl, 
qiii  n.gal  euin  "  esse  qiiid,  qiiira  qiii  cuni  a!nrn:al 
quid  esse,  ita  plus  euni  sii;iiinoai  "  aiqtie  Iionorat, 
qiii  fig:iram  Ijesiialcni  ipsi  circumilal,  i|iiam  qiii  " 
•in  liiiinana  efligieaiiro  gctitmisqne  decorai  preciosa- 


lerae  inicllecium,  neiliie  valei  ncqiie  viiii  ailirigci-e.      qi:c  induta  vesiinienta,  caelesiibusve  splendidissiHiid 


Ubi  notan-.luin,  quod  bcaius  aposloius  non  illain 
soluniinodo  litleram  [dicit] ',  quao  *  im;igo  vocis 
esi,  scd  gencniliter  oinnes  mysiicas  ligiiras,  sive  ia 
diciis ,  sive  in  factis,  sive  in  rcruin  sensibilium 
iinaginaiioniibus  dcscriplas  in  lotins  divinae  Scii- 
piiirae  scrie,  pcr  qniis  vcritas  rcrum  spiritualium  ct 


corporibus  circumscripta,  ipsum  imaginal.  Pulal 
enim  eum  sic  subsislcrc;  non  autem  dccipiluv,  (lum 
de  ipso  besiialcs  tnrpesve  coiifusasve  fornias  Ira- 
dal  -';  nalurali  eniin  ingcnio  veraque  ralione  ductas 
omninoeum  sic  csse  fidiKialiter ''  negat. 

Seqiiilur  :  JSiliH  ergo  *^  iiiconKequeus,  si  e(  euelcsles 


superiiiundaliuin  arcana  ad  exercitalionem  humani  B  esseniias  ex  inconveniernibus   dissimititus  simiiiiudi- 


animi,  ct  a  terrcnis  ad  caeleslia  Siibveclionem  si- 
gnificanliir  *.  Agalma  auteni,  ex  qiio  singulaii  no- 
minativo  pluraliler  agalinata  fleclitur,  nmltipiicilcr 
etiam  ab  ipsis  Craecis  intelligitur.  Agalma  *  eniin 
dicunl  omnem  expressdm  •.imaginetii,  qiiae  inlneii- 
libus  laeliiiain  cQicil.  Agalaia  qnoqtie  dictmt.  ido~ 
lum  *  vel  siimilacrum  ^,   ipsi,  ciiins  jmago  »,   si- 


uibus  reformant  secundum  diclas  causas.  Koii  iira- 
lioiiabiliier,  iuqiiii,  secundum  praedicUts  causas,  ne» 
que  inconscqueiiler  "  sancii  tlicologi  caclcstcs  cs- 
gentiasper  inconvenienles,  ul  "  significantins  irans- 
fertiir,  pcr  oltscuras  dissimiiosque  conformaiii  si- 
n:iIiiodiues.  Hfictemis  de  exposilione  sanclanmi 
imaginationiim  SHpermiindanoruui  inlellcctuum.  De- 


militutio  csi  ',  siiniliinium.  Agaima  quippe  diciiur      inceps  apologia  est,  cur  in  lianc  inqnisitioiiem  vc- 


quasi  ^'yav  xh^y. '«,  hoc  cst,  vallc  excclstirn.  Ei  oivina 
iiaque  ''  hononficant  myhieria  sancii  iheologi  vcris 
iiegatioiiihus,  hoc  esi,  per  ncgaiiones,  quac  vere  de 
uivi.iijs  pracdicaiiiitr.  Ul  cnim  praedicliim  esi,  in 
divinis  sigiiificallonibiis  v;er.ac  '^  snnt  ncgaiiones  **,. 
affirinaiimics  vero  metaphoricae,  ac  veltiti  exsirinse- 


nciil  **.  Sjc  igilur  deft-nsioneiii  suani  aggicdilur. 
Non  euim.  forlassis  acque  non  "  nos  in  qu:iesliviiem 
auidem  ex  indigenlia,  in  anagogen  quoque  per  diU- 
genlem  dirinorum  seruiationem  veniremus.  Non  for- 
lassis,   iitqiiil;  nam  caiisalis  cotijimclio,  qnae  esl 


cmm .    vacat  ^* 


venireiiiiis  '• 


el  acq;ie  "   non 


ciis  acquiijitac,  aul  oinnlno  iiicompactae ,    hoc  est,  G  venircmus  nos  in  hanc  quaeslioncm  de    mysiicis 

non  propriae.  Et  non  soliim  per  iiegaliones  vcras  di- 

viiia  iioiiorii^canl,  verum  e;iam  pcr  divcrsas  i^iniili^ 

liidines,  vel  iii  '♦  cxpressiiis  Iransfcrliir,  pcr  alienas 

similiitidines  "  cctnpactanim    resohantiartitn,   hoc 

*,5t,  consO!:::nl;imi  imaginalioiium  ad  novissima,  ad 

malcrialium  videlicet  cl  corpoiT.liiim  rermn  formas 

el  specics.  IJi  enim   siipeiius  coiifdcl'im  csl  '*,  >«i- 

<'ui  plus  divina  lioiiorificari.  hoc  csl,  cxpressius  si- 

gninoari  per  veras  negaiiones,  quam  pcr  translatas 

alJipmalioncs  possunt  :  ita  |.-i:is  ol  significantins  ea- 

dem  divina  ^ov  aiionas  simiiiindincs  iiovissim  irum- 

que  niaicriaiiiim  rcritm   imiiginaiiones,  qnam  per 

pulchras  caele.stiiim  ralionabiiiumqiie  rernm  formas 

mentilms  hiimanis  insinuantur.Qnemadmodtmi  nam- 


sanciae   Scripturae    imnginationibus    ex    indigcn- 
lia,   hoc   est,  ex  inopia   inlelligcniiac;   non  eniiii 
iios  lalebat  mystlcus  sanclarum  figiiralioniim  iiilcl- 
lcciiis  ;  ncque  in  aiiagogcn,  Iioc  e.st,  in  scnstiin  ad 
snpcriora  dnceiilom  per  diligenlcm  uiviiioriim  sym- 
bolonmj   scruiatioiic:n  vcniivmiis ,  »j.si  deformilaa 
nos  ^'  extoffjuerci  niiinifcstatoriae  anffelorum  reforma' 
lionis,  noH  sinens  uoi^trum  «ninuan  remuncre  in  dissi- 
mi'ihvs  formarum  fucluris,  sed  luclaniein  negare  nv.te-t 
riales  passihilitates,  ei  assuesccniem  purc  exiendi  peri 
xisibiiia  in  snpermuudanns  ullitudines.  Ac  si  diccrct: 
In  hii.jus  qnaeslionis,  qiiac  Aa  divinis  symbolis  cs!  J 
diligoiilem   investigalionem  '^  non  descendcremus, 
si  noii  deformitas  ac  veliili  tiirpituilo  formatioimm. 


qiic  dc  Dcopraediijal  ",  qi;i  dicil,  invisibilis  est,  in-  ^  H^ae  acgeiicas  virtities  in  divinis  Scripiuris  masiiro- 
comprchoiisibilis  est  '»,  non  csl  substantia,  non  est  *'•'"''  ^^^^  "  ^*"*'"'  '»^»'<>s  cogcivt  '•  ei  exlorq-.icrci. 
os*cntia,  nihil  esl  eorum,  qiiae  sun;;  superat  enim      ^"■■'-'  "eformilas  non  sinil  nosirum  animura  rema- 

YARIAE  LECHONES. 
'  dicil  om.  ABC,  add.  ex  coni.    *  sic  C,  A  neque.  B  nec.  \V  rad.  corr.  niai.     *  B^ft^arg.  adscr.  SiqnificavH. 

AH    ijdotum.    7  A  siimulachrum. 


aqanumia. 


B  iia.      "  H  et  vtrae. 


*  15*  marg.  ailscr,  quod  agnlma  muitipliciter  diciiur.     "  l)  unpressnm. 
"  IV  ad  marg.  adscr.  esl  vel.     »  csi  om.  U.     **  B"  maig.  udsor.  i.  e. 

'*  A  liae  ncgalioncs.  »^  Sic  C,  AB  vctud.  "r^/  ut  — nimititadines  om.A.  '*  est  om.  B.  siipra  adscr.  IV. 
■'  B"  s::pra  adscr.  proprie  praedical.  '*  incomprehensit^ilis  esl  om.  B.  **  de  eo  om.  B.  *•  eum  om.  ABO, 
ad  mai-g.  adscr.  B*.  *'  Pio  eum  signiftcal  B  cnnxignifical.  **  qui  mn.  B.  *^  tlonj..  ABC  traclal.  *M»ro 
sic  esse  fiducialiter  B  sic  /iduriaHler  se,  B'  supra  adscr.  corr.  sic  fiducialii^r  ctSi:.  **  B  iioc.  *"  B  ronse' 
qnenter,  B'  siipra  adscr.  imonseijueuter.  «^  Corr.,  AHC  aut.  **  veneril  om.  AB.  ad  maig.  adscr.  R",  C  cur 
in  hanc  xeneril  in  ncquisilionem.  *»  Pro  «Y/i/e  non  IV  marg.  adscr.  neqve.  "  A  vaccat.  *'  iVo«  /br/oMi* 
---»eiii)v;jiHs  om.  B.     '*  (ionj..  A  iilaquc.  V,  iiiique.  C  iunrque  {J.  uliqiiei.  "  Sic  C  ct  siipi;»  adscr 


•i* ,    AB  »0«.      *' Co;r.   B",  ABC  uiln;enli  inuestigudone. 
B'.  \P.Ccogirel. 


noi    om. 


AB,  sijpri)  adsei.  IV 


coi  r. ' 
'*  Corr.  i 


173  SI:PER  lERAIVCIlIAM  CAELE^TEM  S.  DIONYSU.  174 

i;e«e  in  dissimilibus  divliioriinii  inicllcciumu  fprina-  A  **  non  soluin\isibiliunisacramciiloruni,veriim  pii:im 


lionilius.;  hoc  aiileni  dicil  condftscens  his,  (\n\  car^ 
iiijliler  diviiia  accipitinl  symbola;  sed  slnii  nosirniQ 
aniinum  luciari  adversiis  falsas  phantasias  vana  co- 
gilanliuin  *,  ct  negare  maierlales  passibililalcs  * 
spiritnalibiis  c:^rii:)iiier  iiiessc  snbslaniiis,  el  assu^- 
sceniem,  lioc  esl,  discenlem  nosiruin  anjmuin  sinjl 
pure  cxteiKli,  in  iiiconianiinata  viilclicet  siibvelii,  per 
visiWiia  s?crainenta  in  superinnnilanas  divinorum 
inlcllocluiim  excclsiludines.  El  hoc  breviter  concln- 
dit  (iicons  :  Tanta  qnidem  a  twhis  dictn  siint  proptet 
tualeriales  cl  inconvenienles  divinoriim  eloquiorim 
angelicarutn  imaginum  dacvipiioncs.  Posl  vero  apo- 
logiam  seqiieniis  operis  brevis  seijnilur  divisio.  Ki\ 
enim  :  Deinde  auletn  segregari  oportet,  quid  *  ipsam 
quidem  esse  *  ierarchinm   aestimamus,   qtiidve  ipsa  B  ei  scientia  "  et  actio  deiformi,  quanlum  possibiie,  st- 


"  corum  inlelligenlia,  cuslodianl  mysieria.  Quae 
nniformiJi  sunt;  tinum  enipn  significanl,  in  qno  *' 
omqia  wmvct  sunl.  Prohibel  enini  divina  Scripiura 
invisibiles  margaritas  divinoruro  intcllecluuni  iii 
porcos,  hoc  esi.  in  gupcibus  imnnindosque  hoini- 
iies  projicere,  earninque,  margariiarum  dico,  disiin- 
ctunu,  luculentum  "  bencrKiimqne,  boc  est,  amantes 
e)  inielligentes  sc  benef;«cienlem  ct  deificaniein  or' 
natiiin. 

CAPITULUM   III. 

Cnjns  pracfaiio  esi : 
Quid  sU  itrarcliiu  el  quae  per  ierarchiam  utiHlut  », 

§  i.  Esl  quidem  ierarcfiin  sectindvtn  tne  ordo  divhtUf 


icrarchia  '  prosit  ierarchiam  sorlietilibus.  Hoc  est : 
oporlcl  nos  de  cclero  segregare  *,  eerlls  scilicet 
lerminis  delinire,  qnid  ipsam  generalcin  ierarobiam, 
td  esl,  poniilicafnin  arbilranmr^  esse,  qnidveipsam, 
jeiieralem  videlicet '  ierarchiam,  sortiontibiis  pro- 
dcsl  nnaquaeqne  specialis  ierarchia.  Tota  siqnidem 
hojiis  operis  intenlio  est  de  g^nerali  ponlificatu  de- 
que  ejus  formis  traciare.  Sequilnr  oratio:  Dux  vero 
sU  sermonis  *  ChristHS,  siquidetn  tnihi  fas  ***  dicere, 
nietis ,  tolius  ierarchiue.  ^^  ttianifeslatioins  i/i-spjra- 
tio.  Dnx,  inquif,  sermoiiis  mei,.si  licet  inihi  dicorc, 
Christns  mcus,  a  qiio  incipit  et  inspiralur  tota  pon- 


tntdata,  juxtn  iitdilns  et  diiinilus  illuminalioncs  pro- 
porlioniililcr  in  Dei  simililudinem  ascettdent.  A  de^fi- 
nitione  ieravchiae  capiiiilum  inchoal.  Esl,  inquit, 
ierarchia  secundnm  nie,  hoc  csl :  qnanlnm  inihi  vi- 
detur,  ierarcliia  est  ordo  divinns  et  scieittia  ol  actio. 
Tribus  ilaque  partibus  dofinitionem  ierarcljiae  oon- 
cludit.  In  omni  siquidom  divino  pontificalu  hacr  iria 
considerari  necesse  est :  qiio  ordine,  qua  diguitaie 
qiiis  constiluitur  et  perficit  et  perficitur,  qiir.tittini  ia 
notiiia,  hoc  est,  in  scicntia  et  disciplina  divinanim 
rerum  et  ilhiminalur  et  ilhiminai ,  el  qnaleniis  in 
aclione  mandaiorum  proficit  et  purgalueet  purgat. 


lifloalis  configiiratio.  In  fine  vero  totiiis  capiluli  Ti-  Ac  per  hoc  perfectus  animi  hahilus  in  ordine,  cogni- 
moiheiiin  ",  episcopum  Ephesi ,  vel  certe  oiniies,  lio  vero  rerum  spirilualium  in  sciemia ,  divinoninfi 
qni  hmic  sennonem  lecluri    forent ,  alloqnilnr  in-  C  vero  mandalOnim  custodia  in  aciioiie  perficilur.  In 


^Aiiens  :  Tu  vero,o  piier,  secundutn  sanclimi  nostrne 
iacerdotalis  tradiliotiis  lcgislalionem  ipse  sancte  et 
decenter  auscuila  mirabililer  diclorutti  dicinus  in  Deo 
ei  in  docirina  factiis,  et  secrelo  atiitni,  qiiae  saticia 
«UH/,  circumlegens,,ex  immutid.i  ttiullitudinc  tanquatn 
nniformia  cnstodi;  non  emm  fas  ",  tit  eloquia  iiinnt, 
in  porcos  projicere  irivisibiliuiti  tnargarilarutn  incon- 
fustm  et  {ucifortvem  beneficumque  '^  ornalum.  Ilis 
verbis  hortattir  "  onines  minislios  divinorum  sacra- 
rocniorum,  sicnt  sacerdolalis  promulgalio  Iradif,  ut 
ipsi  sancic  et  hoiiosie  divinis  auscnltent  dictis  '*, 
diviiii  in  Deo  el  in  divina  doclrina  peifecti,  et  ul  " 
in  secretis  animi  sancia  mysteria  circuinlegant,  et 
ex  imniunda  cainaliler  cogitanlium  spirilualiaque  '• 


hoo  enim  iiigpno  universalis  Eociesiae  sive  in  caelo 
sivc  in  terra  plenitudo  formaltir.  Ilincest,  quod 
siiintiii  boni,  a  qiio  hacc  Iria  procedunt ,  coiifessio 
trina  est.  Hinc  eiiam  *^,  qnod  "  ralional>ilis  creatu- 
rae  ad  Deum  siiuni  conversio  iriformis  esi;  fi:Iesiqui- 
domeispeci  carilaie  reformiiiur,  inque  naitiialem 
stii  dignilatem  etgraliam  reverlilur.  El  nolamiuin  **, 
qnod  iheologus  mulatione  definiiionis  ierr.ichiae 
usus  est-  Ipsa  '"  siqnidem  definilio  dirooliin  "  our- 
rcre  "  videlur  sic  :  lerarthia  esl  "  aciio  el  seicnlia 
et  divinns  ordo.  Praecedil  enim  in  asoonsionilius 
\iriulum  aciio  divinorum  mandalorum,  per  quatn 
pnrgaiur  inierior  animi  oculns  sive  ralionalis  "  sive 
intelleolualis  ^*  creaturae,  utlnlimos  snmnii  boni  ra- 


penittis  ignoraiiiium  niultiludine,  quae  indigoa  est  D  dios  in  omnia  diffusos  vaIe:U  suslinere,  omni  vana 

YAP.IAE  LECTIOXES. 
'  Sic  C,  A  vana  cogituli.  .  .  .,  corr.  rec.  m.  vatins  cogilamium ;  B  tatins  cogitnnlium.     *  Sic  C  el  corr.  B'^ 
AI5  passibilesaue.      *  A  quod.    *  B  esse  qtiidem.     *  Coiij.,  AB  ipsam  ierarchiam.      *  B  segregare  dc  celcro^ 
'"A  arbiiratiiti.<!.    *  ridelicel  oni.  B.     »  B  snrmonis  sit.     '*  B*   snpia  adscr.   est.      "  Corr.  B',  AB  ierar^ 
eliiae.      "  AB  Thimollieum.     "  B'  snpra  adsor.  cst.     '*  Corr.  B,  A  beiteficlumque,  B  heneficininque.     '"Cor» 
B',  AB  ortatur.      '«  B'  corr.    divina  atisculietil  dicta.      "   ut  oni.  B,       '»  Sic  C   el  corr.  B*,  AB  spir^ 
tuaitque.    **  B  quae  immunda  est  ittdigna.     "  etiam  om.  B,  adscr.  B*.     *'  Pro  in  quo  W  in,  sed  rad.  ^or" 
ei.    "  B'  adscr.  e/  rucnienttim.     *'  Corr.  B*,  AB  scietiiiae.    *'  B*  snpra  adscr.  est.    **  quod  om.  A,     '*  B' 
supra  adscr    est.    *'  W  marg.  adscr.  Ostendii  qtio  ordine  deberenl  poni  ilia  iria  in  di\fiuiHone  ierarciiiac. 
*'  Corr.,  ABC  directum.      *■  B  curere.     "  Sic  C,   cst  om.  AB,   snpra  a.iscr.  B*.       *'  sive  tationatii  oni. 
B,  ad  inarg.  adscr.  B',  supra  vocem  raiionalis  scr.  hominis.     *'  B"  siipra  icr.  angdi. 

NOTAE. 

^»  Ctiins  praefatio  —  utilitas  ex  coni.  el  ad  fidem  J.  haec  falsa  profort :  Capttulutn  ociavum  (B'  ma rg.  adsor. 
Scoiivorsionisego  addidi.  Nainfinilo  CapiluIoA^fere  Capiiuhtm  ///),  ctijus  prmfntio  cst  de  doiniiuiiionibut 
sex  lincarum  spalio  reliclo,  ipsis  verbis  Capilnli  se-  el  virtulibus  et  poleslalibtis  el  de  tnedin  earum  ierar- 
«jUeniis  pergit.   B  vero  lilleris  miniatis  liluli  lo<o      chin;  atqne  iiem  pergii  vcrbis  Capiinli  sequcuiis. 


m  EXPOSITIONES 

phantarsia  omniqiie  viiioruin  callgiiie  libe?  ei  absolur  A 
lus.  Deindc  soieniiae  asppcliis  scquilur,  qui  omnia, 
quae  posl  Detnn  suni,  nalurali  motu  appelit  intueri, 
Oinneque,  nuoil  viribus  inieiiigenliae  poiest  inspi- 
cere,  ad  ijuidein  CreaJoris  referre.  Hinc  in  ordinem 
suiimr  perfeciissiiuum  dico  (Jivinae  conlempliitionis 
habiiiiui,  subjcclus  jiixla  donaiam  sibi  graiiam  unus- 
quisquc  ascendit,  boc  esl,  in  ipsiim  Deum,  cui  sinii- 
iis  erii ,  ct  in  quo  incommuiabih'ler  stabtl.  Et  boc 
esi^quoi]  sequilur  :  dcilbrmi  quantum  possibile  si- 
mulala,  id  est,  similis  et  '  ipsa  ierarcbia  omnesque 
pariioipcs  ejiis  deiformi ,  formae  omniiim  scilicet, 
quueDeiisest,  quanium  possibilc  creaturae  Crealo- 
ris  simiJiiudinem  parlldpare;  inque  ipsam  ascen- 
rlens  *  pnporiioDaliier  *  et  congruenier  juxia  in- 
dilas  ei  diviniius  illumiiujlioncs,  sive  per  naturam  ^ 
raiionis  el  inlcllectusdignilatem  *,  sive  pcr  gratiam, 
quae  pariicipanles  se  siipra  nalurales  illurainaiioncs 
iu  ipsiuii  Deumsiiblevaf.  Postdefiniiionem  vcroierar- 
thiae  laus  snmmae  bonilalis  scqnilur,  cujus  simili- 
liidinem  oiiniis  appeiit  ierarcliia  :  Divitia  pulchritu- 
lio,  ul  simpla,  ul  optima,  ul  re^eTafxtxa^/JMrfl  quidem 
/•?/  universalner  omni  '  dissimililtidine,  diatribiiliva 
rero  sccundum  dignilatem  uniuscujuicunq  :e  proprii  lu- 
mn>$  ',  et  perfeciiva  in  sacrificio  divinissimo  secun- 
cnm  ad  seipsam  perfeclorum  compacte  immntabilem 
fornxationem.  Pura ,  inqiiil,  cst  oi  omnino  omi;i  ' 
dissiniililudine  nuinda  el  absolula  divina  pulchrilii- 
do.  nec  immerilo,  qiiia  siinpla  esl,  quia  optima,  qiiia 
perfeciioniim  et  illiiminationum  p:  incipalis.  Nain  ct 
ipsa  simplex  el  opfima  divina  pulchriludo  *,  cui  ad-  ^- 
bacrere  *•  siinilisque  ei  fieri  omnis  "  vila  purgaia 
uaiiiraii  appclit  desiderlo,  uoii  aiiam  ob  causain  te- 
).st(y/!;fiv>3'*asanclislheo]ogismeriiit  vocari,  qiiam  " 
quod  T£)-sii3  «jOj^^Sf '*sit,  hoc  esl,  lioslia  principalis 
et  purgaliva  ralionalis  et  intelleclualis  crealurae. 
Purgal  •"enim  caelestes  animos  ab  igiiwanlia  suiu- 
mi  boni  ipsoque  siiperbo  et  irraiionabili  moJu,  qiio 
apostalae  spiriius  iii  aclernum  praecipiiati  '*■  sunl 
lormentum.  Purgat  bu  nanos  aiiimos  ab  omui  nebii- 
losa  caligine,  qua  inipcditiir  oculiis  mentis ,  quem 
philosopbi  ralionem  dicuiit,  ne  veritatem  po^sil  con- 
spicari,  ejusqiie  piilcbriludine  delectari.  Puigal  ab 
oinni  rcaiii  uiorlis,  posiremo  ab  ipsa  morte  purgat 
aclerna.  Noii  enim  purgationis  inifiiim  est  Domiui 
nosiri  Jcsu  Cbrisli  bumaniias,  qiiamvis  ipsa  pro  piir- 
galione  totius  miindi  sancta  et  unica  hoslia  iin:iio- 


JO.\NMS  SCOTI  1 76 

lala  sit,  sicul  scriptum  est :  <  Sanguis>  Chiisii  fllii 
ejiis,  Palrisviddicel,  mundainosahomnidelicloi,  se*l 
ipsius  diviiiitas,  nec  non  ei  Palris  el  SpiFitussancti, 
unius  Dei,  tolius  purgalionisei  iiluminallonis  et  per- 
fcciioiiis  csi  principium;  non  qiiod  ilia  hoslia,idest 
diviniins  iilli  '^  superiori  se  immolaretur,  quia  supra  ' 
se  nihil  esi,  sed  quod  eo  inodo  loquendi,  quo  cau- 
sa  per  factum  "*  significatur,  hostia  dicitur,  ac  per 
hoc,  quonlam  ipsa  caasa  et  principium  piirgationis 
est  ",  non  incongrue  purgalio  dicitur  el  hosiia,  cum 
plus  quam  liostia  sit.  Hinc  ipse  Dionysius  in  nega- 
lionibusmyslicae  iheologiae  ait :  <  Neqiie  hoslia  est », 
volens  de  ea  praedicare  '°,  plns  quam  hosiiam  es»e, 
ei  liGStiaruro  principium.  Quarc  subjunxit  :  distri- 
buliva  Tcro  *',  ipsa  videlicet  divina 


[Periodo  media  praeclsa  est  expositlo,  neque  ipse  textus 
codicum  vel  spalium  vel  signum  omnino  vrodit,  qnibii» 
indicetur,  deesse  lioc  loco  quidquam.  Elenim  in  codi- 
cibus  post  ipsa  Yideliccl  divina  endem  linea  le(jis 
condnuo :  iuminum  dationis  accepllvum  cet.,  tanquam 
liuec  esaenl  ejusdem  periodi  verba,  quum  reapse  jam  nd 
seplimum  Cnpitulum  perlineant,  ita  ul  e.Tpnutidiium 
linud  exiqua  pnrs,  abliinc  scilicel  usque  nd  Capiluluin 
Vil  fere  medmm  desideretur.] 

CAPITULUM  VH. 


\ 


D 


luminum  dalionis  aoceplivum,  vel  sicui  pl.-\nius 
transfcrlur,  supcrexcelsissiinae  illuminalionis  acce- 
Iilivum,  hocesl,  capax.  Habent  siiiuiucm  gnosticam 
viriulem,  id  cst,  scicniiae  habitum;  habeni  deivi- 
dam  ".  Deuin  videlicet  considerantcm  .spcculalio- 
nem,  el  superexcclsissimae  illuminalionis  cauaciia- 
tem;  habent  lereticam,  lioc  esl,  contcnipUtivam 
scieuliam  pracoperalricis  virtuiis  divinae  decorosi- 
lalis  ;  habcnl  pleniludincm  sapientincae  traditionis, 
dociriuae  scilicet,  quae  cap;iccs  sui  animos  sapien- 
lcs  efficil*';  babcnl  conimuiiic;Uionem  abundaiiler '^ 
ad  socunda,  boc  esi,  ad  assequenles  "ordiiies,  fi«- 
sioni  datae  sapienliae,  vel  planiiis  transfertiir,  f:isione 
doiiatae  sapieniiae,  ut  sit  sensus :  Sequeuiibus  se 
ordinibus  communicanl  fusioni,  hoc  esi,  ad  fusio- 
nem  vel  in  fusione  donatae  eis  primo  sapientiae, 
et  pcr  eos  sequenlibus  se  dilTiisae  '*.  Prius  siqiiideni 
ipsa  summa  sapientia,  qiiae  Deiis  est,  in  eos  diffun- 
dilur  "imincdiale;  deinde  per  eos  in  inferiores 
fiisio  jlla  denuil  inslar  finmiiiis  deorsum  snlienlis. 
Post  expianaiioiiem  noininationum  Serapbim  el  Clse- 


VAIUAE  I.ECTIONES. 

•irradcorr.es/.  *  Corr.  1i' ,  XJiC  ascendere,  *  A.  proporiiaiiier,  "  \  digniiate.  •  B*  marg.  adscr. /rf 
es'  tlielelarcica  i.  e.  consii^umativa.  *  IJ'  ntarg.  adscr.  nb  omni.  '  dtstribuliva  —  luminis  oin.  AB,  ad  marg. 
adscr.  IV.  *  B*  marg.  adscr.  n&  oinni.  •  B' siipra  adscr.es/.  ^*B  ndlineret.  •' SicC.  AB  omwis^Me.  "  B* 
marg.  adscr.  iliplanrcica.  '^  Coiij.,  pio  qunm  ABC  propter.  **  ABC  ruzzr.  a.pxi:>  B*  uiaric.  ailsc.  Ihelelar- 
cnis.  "*  B'  luarg.  adsrr.  qitnre  divinn  pv'chriludo  dicilnr  purgatha.  '''  Sic  C,  AB  principati,  B*  corr.  pro- 
jecti.  "  Sic  C,  AB  illi.  "  Sic  C  el  rad.  rorr.  \V,  \\i  pcrficlum.  "  B  est  purgalionis.  *•  B  praedicnre 
uolens  de  ea.  *'  1)  *  uiarg.  adscr,;4^  hoc  hca  deficil  cxpautio  ■nsqiie  fere  ad  primam  teriiam  portem  septimi 
capiluli.  Beccns  maniis  sec.  "XV,  Ul  videiiir,  addidil  ;  Alt  ho9  loco,  ubi  post  principium  lerlii  capiluli  dicttur : 
diJiribuiivii  est  proprii  htminis  iecundinn  dignitaleta  ctt.j  deficit  esposilw  usque  ad  septimum  puisuin  seplimi 
capiluli,  ubi  Hiciiur  post  principi(//n  :  Ipsa  Chcritbim  wo  cognitum  ipsorum  cl  Dci  inspcctum  ccl.  **  B  ' 
corr.et  nHdam.  ^^keffecit.  *' likaliundamer.  ^'^ IV  corr.  ariscqucntes.  **  Corr.  B'  .\[i  dcjnsae.  '^  A  dc- 
funditur. 


177                                   SUPEft  lEHARCHIAM  CAELESTEM  S.  DIOJsVSH.  HS 

nibiru  '  sig!iiiiMliO(iem   *  Tiin»iioruiii  voca!;nli  ex-  A  inenlum  lolis  virlulibiis  iiicommulabiliter  ci  slabili- 

poiieridaii»  coriseqncnlei'  iiigiediiiir.   Jpsn  auiem  ul-  ler  ac  ponderose  ciica  vere  excelsuin,  suniniura  vi- 

hnsimarum  rt  conipactanim  sedium  ontni  *  dHigeiiler  delicel  boiinin,  qiioii  sicul  verc  bomim,  ila  eliam 

rxaltari  iqiiominia  subjeclionis,  el  ad  summum  super-  veic  cxcelsum  esl-  Nec  non  acceplivum  docel,  boc 

munduue  sursum  [erens,  et  ex  omni  pxlreinitnleiui'/}'u-  esl,  acceplioncin    divini   (lesdpor  aiivcnliis  alisqne 

hiliter  in  suhHmissimum,  ct  circa  vere  excrlsum  lotis  passibililale  el  malerialilaic,  seJ  in  oinni  impassi- 

virtutibns  inconimulabiliier  el  slabililer  collucnliim,  bili  inimalerialil;>.le.    SiipeiaDt  naiDqne  omTieni  pas- 

el  divini  siiperadventus  in  onmi  impassibilitnte  ct  im-  siliilein  malericm.    Deileriim  qnoqne  docel,  boc  cst, 

maleriatilale  acceplivum  et  deifernin  el  finnuluriier  deigeram  eoriim   virliilem.     Denm    namqne   siifTe- 

in  divinm  susceptiones  apertum.    In  bac  senienlia  rnnt  el  sabveliiinl  faiuiilarilcr,  boc  cst,  ol  e  lienler 

paiei  S  quaedam  excolsissiinarnm  ei  sublevaianim  laudanl  ipsum   snlTerre  el  subvebere  omiiia.  Non 

sediuin  omni  diligenler    exiolli    circumcaicalioiiis  eiiim  snfferlnr,  scd  suffcrl;  nec  snbvebiiur,  scd  sub- 

vel  deambiilatiouia  niinorationc,  ei  sursum  suj>cr~  vcbit ;   neqye  sedel  in  aliquo,  qni  '•  in  se  sedcrc, 

muitdaitc  fcrens,  et  omni  ab '  exiremiiaie  inflcxi-  hoc  csl,  quioscerc  facit  omnia.  Docet  aperium,  vel 

bjiiler  siirsura  posilum,  ei  circa  vere  excelsissimum  siciii  planius  transrerlur,  siiggcsliim,  boc  esl,  sedile 

universalibus  virliitibus  immobiliier  el  pondeiose  B  in  divinas  suscopiioncs.    Siiiil  cniin   siiblimissimi 

fuiidatum,  el  divini  superadventus  in  impassibilitale  siiggcsti  ",  alta  videlicet  sedilia,  in  divinas  snsceplio- 

Oinui   ct   immaterialitale  acceplivum    et  deilcium  ncs,  in  divinorum  plane  intcllecluum  recoptiones 

«l  famiiiariler  in   divinas  susccpiiones  suggeslnin.  parati  atqiie  apcrli,  rcpandique  ei '*  ad  diviuam  ses- 

Ipsa,  inqiiil  *  —  superioribus  siiiiiiiier  subaudiiur  :  sioiiem  babilos. 

«oiiiinalio  allissiiiiaruin  el  coinpattarum  vel  siiblc-  §  2.  Ilaec  qnidem  nominum  ipsorum,  quantum  ad 

vaiariim  se  lium;  ex  anibigiio  enim  graoco  lra;!sfer-  uos,  declnraiio.  Ilacc  esl,  iiiqtiil,  <{uantuni  nobis  vi- 

liir :  srijofiivwv,  qiiod,  uirum  a  verbo  ir.ict^  "^ ,   i<l  (ieiiir,  el  a  nobis  iiiieliigilur.  exposiiio   iioniinum 

esi  {•ompaiigo  vcJ  aduno,  an  a  verbo  iraip-.i  *,   i  1  irinm  ipsoruni  primao  iorarcbiae  ordinum.  Diccn- 

«st  susloilo  •  derivatur '*,  diibiiiin  est  —  doccl  boc  dum  vcyo,quam  ierarcliium  eorum  aeslimtmms.  Sed 

diligcnler.   Quid  dooel?  Exaliari   plane  eas  sedcs,  dicere,  ail,  oportcl  nos,  qiiain  ierarciiiain,   boc  esl, 

vel  extolii  ab  omni  ii;noiiiiiiia,  vililalo  soilicet  siilije-  qiialen!  ierarcbiam  coriiin  arbilrainur  "  ess'\  Omnis 

ctionis,  vol  oxpressius  Irr.nslalum,  ab  oniui  ciiciim-  quidcm  eorum  ierarcliiae  speculationem  Deum  imi- 

calcaljonis  seu  dcainbulalioiiis   niinoralioDe.   El  csl  innii     '*     deifornnlaie     dcpendenlem    iufle.xibililer 

scnsii» :  Thronoruin  nominalio  docel,  excolsissimas  esse,  et  dividi  omnem  ierorchicum  actionem  in  pnr- 

divinas  sedos  diligenlor  exaitari  ab  omiii  igiiOiiiiida  ^  iicipalionem  sucram  el  Iradiiioncm  pnrgationis  purae 

subdiiae  multorum  pedibus  inliniiiatib  ^',  el  ab  omiii  el  divini    Ittminis  ct  perfeciivae  scieniiae,  suj^irienter 

loco  buinili,  qui   circunicalcanlium   et  deanibulan-  jam  a  nobis  dictum   esse  arbitror.    Omn.s,    iiiqiiil, 

tium  planlis  teritur  et  minoraiur,  boc  esl,  bumilia-  boc    est,    univcrsalis    iorarcbiac    spcciilalioiiem, 

lur  et  snpponiiur.  Ut  ergo  aliissime  a  communi  dcfinilionem   plane,  Deum  imiianii  "  dcif(»imiiaio 

omnibus  planiiie,  quae  veluli  igiiomiiiiose  undifine  dopondenlem ,    id  est,    quae    desnpcr    '"    pondoi, 

calratur  el  deambulatur,    inedila  alqtie  snblimia  oiiginemque  ducilcx  siniililudine '»  divlnae  fornio 

exallantur,  iia  Tbronorum  siiniliiimque  sui  ordo,  in  silalis  (superius,  siquidem  iii  lerii©  Capiiiilo,  niii- 

quibus  sedoi  regnans  et  judicans  omnia  Diviniias,  versalem  ierarchiam  definivii  dicens  :  lorarcbia  esi 

superexaltalus  esl  el  a  coinmuni  omnibiis  bumiliiaie  ad  Denm  ,  quanlnm  possibile,  similiiudo  ei  uniias) 

remoius,  id  esi,  omni  malcriali  creatura  bumilique.  inflexibilitcr  esse,  id  csl  incommuiabiliter,  sullicicn 

Et  lioc  aperlissime  Tbronorum    nominalio  docct.  ter  jam  a  nobis  dioliim  arbilror.  Arbilior  etiam  *' 

Docei  etiam  corum  virtutem,  qiiae  eos  siipra  niiin-  suflicieiiier  diclum,  dividi  omnom  ierarobicam  ac- 

duui  in  summum  bonum  siibvebit,  el  ab  omni  extie-  lioncm,  vel  sicul  planius  traiisferinr  negotiationein, 

niitale  corporalis  crealurae,  quae  veluii  in  conipa-  in  parlicipalioncm  sacram  ipsiuspiincipalis  omnii-m 

laiione  inlclligibilium  rerum  vilis  huiiiilisqnc  vide-  ^  ieiaichiae,  qu.ie  cst  Diviniias,  ct  iradilioncm ,  pcr 

tup,  in  sublimissinium  ineffabililer  subleval,  Deiim  snpericra  inferioribus,  piirgalionis  purac,  nulla  dis- 

videlicet,  qiii  sublimissimus  esl,  el  cnjiis  paiiioip.i-  similitudine  inlermixta,  ct  in  divini  luminis, »'  simi 

lione  ipsi  Tbronisublimes  suni.  Docei  iilud  colloc.i-  liier  participaiionem  el  Iradiiionom.  eJ  ib  perfecti- 

lum,  vel  fandatum,  boc  esl  coilocaiioncm  el  funda-  vae  scienliae,  eodeni  modo  pariicipaiionem  et  ira- 

VARIAE  LECTIONES. 

'  B  seraplm  el  cherubin,  sic  saepissime.      »  Corr.  B  *,  AB  signifu-aiionum.     »  B  '  siipra  adscr.  ab  omni 

Sic  C;  Mi  qui,  quod  est  quoniam.     *  £x  conj.,  pro  omni  ah  AB  omnio ;  ub  or.i.  (..        B  inqiuu,  U    corr.  tn. 

"'if.     '  AB  babere  videntur  inipao>.     "  Aninipc^.  «  Sic  ABC.  Foriasse  logond.  e.slsublevo,  qnae  vox  a 


Vi 


um 

mne 


i  sustnllo  scripiiira  vix  differt.  Voccm  sublevo  expecies,  qiiia  siipra  in  codd.  Ins  babebaiiir  5u/)/(?i)tf/a- 
,  non  sublaiarum.  '»  B  *  corr.  derivetur.  »'  C  et  oorr.  B  'infirmilalts.  »'  Sic  C  el  rad.  con .  B  ,  A  « 
f.    "  A  subqesii.     '*  ei  ora.  B  (rad.  delevissc  vidolur  B  *).      "  Sic  C  et  corr.  B  ,  AB  arbitramis.    '   Ex 


ers.  Scoli  el  lext.  graec. ;  AB  imitati,  B  "  corr.  imitale.     "  Sic  C,  AB  .»hi/«/i,  B*  wiitale.         Cor»-  8^  ,  B 
endit;  C  qtiae  stippendit.     "  A  simHitttdinem.     '"  B  cnfm  ,  U"  puncl.  s-ibj-  ••!  inarg.  adscr.  ettam.  B 

iiarg.  ad  o.r.  ct  pcrfectivac  scicniiae. 


*'®  EXPOSITIONES  JOANNIS  SCOTI  ,180 

diliouem  ';  quoiiiam  in  praefalo  leriio  Capiltilo  «  A  rerum  leuiporalium  ciipidine  '*  opprinailur,  ilivcrso- 


Isnne  tripliccm  lolius  ierarciiiae  praedixil  nioiium, 
pnrgalionem  videlicet,  et  illuniinationem,  et  perle- 
ciionem.  Primo  eniio  ptirgat  parlicipanles  se,  deinde 
illominat  divinorum  iniellecluum  scienli;i,  postrerao 
perHcil  in  ipsius  scieniiae  incominulabili  haliilu. 
jVunc  anwm  direre  dirjtte  ijfrotequfimur  '  exceUisH- 
mos  ititellecius,  quonicdo  jam  $ecundum  eos  ierarchia 
«b  eloquiis  mnnijeslalur.  Ac  si  dieerel  :  qiioniam 
superius  toiins  ierarcliiae  ei  definilio  ei  divisio  suf- 
licicuier  a  nobis  dicta  est ,  nunc  prosequamur  * 
digne  dicere  excelsissimos  divinos  inlelloclns,  prin- 
cipales  scilicct  primae  ierarcbiae  ordinas ;  hoc  est, 
qu:)craijms,  qnomodo  ierarchia,  quae  secunJuni  eos 
est,  quae  scilicel  in  eos  consiiiuitur,  in  sanclis  ma- 


rumqne  errorum  anfractibus  scducitur,  ei  quoJ 
omnium  perniciosissimura  esl,  ab  amore  ei  cogni- 
lione  verilalis  elongalur,  divina  gralia  nos  revo- 
cante  recipimur,  ip«ae  recipiunl.ir  *'.  Niinquam 
enim  deliclonim  «ordibus  coniaminaiae,  nunquain 
ni.Uerialibus  piianlasiis  vel  opprcssae  vel  dcprava- 
tae,  vel  a  conlempiaiione  summi  Loiii  repnUac 
sunt  '*.  Sed  ut  omni  subjeclione,  vel  sicut  expres- 
sins  iransferri  poiest,  minorationo,  boc  est  nb  omni 
nialerialium,  mortalium,  localium,  lemporaliumve 
rcrum  contempiibili  in  comparaiione  "  caelestium 
esseiiliarum  immatcrialium  ,  inanoriaiium ,  omni 
locali  el  temporali  motu  carenlium  vililate  ct  ex- 
iremitale,  niundas  ei  alliores,  ceieris  videlicet  cae- 


nifesialur  ejoqiiiis.  Primis  et$eniiit,  quae  post  sub-  B  leslibiis  essenliis.  El  boc  esl  quod  sequilur  :  Oinni 


tlttnlificam  eurum  llieerchiam  collocatac  "  [siini]  ^  et 
veluli  in  veslibiilis  ipsitis  ordinalae,  omnem  in.visi- 
bilem  et  visibilem  snperexceUenies  factatn  virtulcm, 
proprifim  aeslimaudum  est  essc  et  omnina  aeqmfor- 
t}iem  ierarchiam.  Ordoverborum  :  Aeslim.^ndum  est, 
'  jiidiiandum  plane,  piopriam  et  ©mnino  aequifor- 
r.iem,  aequalem  sciiicei  iss  ordinibus  suis,  ierar- 
cbiam  csse  *  subsiilntam  in  primis  caeleslibus  es^ 


supiMfirm.ilo  lemplo,  vcl  ul  '•  simpliciier  iransferlnr, 
oiuiii  supcr.nrnialo  sacro  '* :  «am  i.iph;  omnesacriim 
Graeci  vocant,  ol  maxime  lemplnm,  supercollocalas 
oniriibus  deiformosissimis  virlutibus.  Omni  bupcr- 
firmalo  lemplo,  omiii  *'  pcrfecio  *',  mnndo**  et  in- 
coiitiiniinalo  spirilui,  in  quo  Dous  el  babilal  et  col'- 
tiir,  snpercollucantur.  Sequilur  :  Et  proprio  per  se 
viotu  et  eodem  motu  secvndim  diligentit  Deum  in- 


scnliis,  quae  posl  subslanlificam  earum  tbcarchiam,      conversibile  ordinis  inflexibiliter  **  receptas.  A  supe- 


diviniiatem  profeclo,  collocalae  sunt,  ac  vebUi  in 
veslibiilis  ipsius,  proximis  videlicet  ipsi  ordinilius, 
ordiiifiiae,  superexceilentes  omnem  invisibilem  el 
visibilem  f;iciam  virlutem.  Primae  siquidem  cae- 
lesics  essentiae  in  prima  icrarcbia  '  coUocalae  et 


rioribus  subaiidilur  :  esi  *'  aeslimandnm  vel  duccn- 
dum  ",  reccptas  esse,  prim;is  videlicel  esseniias, 
iiiflexibiliier  **,  llecii  "  enim  non  poiest,  vebili  cir- 
cnlari  motu  seu  spliaerico  **  revolulae,  proprio  pcr 
se  motu,  qui  ex  scmeiipsis  cst,  quoniam  per  se  mo- 


«rdinatae  omnes  facfas  supcreminent  virlulcs.  Pwras  C  ventur,  et  eodera  molu;  esl  enim  uiiiformis  moius 


igiiur  eas  aeslimandumt  twn  ul  immundis  mucnUs  et 
inqninationibus  liberalas,  nequc  ut  •"  maierialibus  re- 
ceptas  phantasiis,  sed  ut  omni  subjeciione  munJas,  et 
altiores,  et  (tmni  superfirniato  templo  secundnm  ex- 
ceUenlissimnm  caslilatem,  ontnibus  deiformibus  vir- 
tulibus  sufercollocatas.  hm  de  laude  qnaiilatum  " 
priinae  ierarchiae  copiosius  incipii  tractare.  Puras 
igitur,  inquii,  boc  est,  omni  dissimilitudine  mundas, 
eas,  prim.-^s  videlicet  essentias  caelesiium  icrarcbia- 
riim,  existimandum,  vel  siciit  planius  Iransrcrlur, 
dicendum,  non  "  ut  iminundis  maculis  et  inquina- 
lionibus  iiheralas.  Ac  si  aperte  diccrcl  :  Non  sicut 
nos  homines  nioriales  ab  immundis  maci-Jis  delicto- 
Tnm  et  inqninationilHJS  tolius  nosir.ie  immnndiiiae 


eoruro,  quoniam  verissime  de  eo  praedicainr  moii»s 
siabiiis  el  sfatus  mobilis.  Et  hoc  esl  quod  sequiinr : 
Sccundum  inconversibile  **  diiigcnlis  Deura  ordiris. 
Omnissiquidem  ordo  Deum  diligens  inconversibili  ", 
hoc  est,  nulb)  modo  variabili  motii,  sed  semper  uni- 
foniii  circa  Dcum  *oIvilur.  Quod  atiiein  ait :  proprio 
per  se  moin,  diligenli  indiget  inquisilione.  Si  enini 
a  Deo  omnia  moventur,  ut  "  vera  docet  raiio,  nno- 
modo  caelestes  essentiae,  et  maxime  primordiaie>, 
circa  Dcum  proprio  per  se  motu  moveri  diciiniur? 
Nam  si  qnis  dixerit :  oinnis  cre;Uura  a  siimmo  iisqno 
deorsum  snnm  proprinm.po?sidPl  niotum,  naliiraivm 
viiielicet,  quaerelur  ab  eo,  qnid  igiiiir  magnl  e.';t,  si 
in  laude  caelcstis  et  excelienlissinii  ponalnr  Throni, 


divina  jratia  nosirara  purgationem  opcrantc  et  co-  *^  qnod  non  minus  periinei  ad  laudem  vcrmicidi,  si 
operanle  libcramur,  ipsae  liberaninr.  Neque  sicul 
nos,  roalerialibus  '*  piianlasiis,  hoc  est,  falsis  ma- 
lerialiuin  rerum  vanisque  imaginaiionibus,  qnibus 
inaxime  carmiis  aninia,  carnaliter  plane  vivens,  in 


uiiaqiiacqiie  crealura  siium  babel  naturdii*»r  mo- 
liim?  Sed  forlassis  in  hac  qnneslione  non  irrat!on;i- 
bilitcr  est  dicendnm  :  onmc  qiiod  a  siiporiori  se 
creatura  non  moveiur,  scd  ab  ipsa  sola  causa  om- 


YARI.\F,  LECTIONIi^S. 

*  et  in  perfeclitae-r-tradiliort^m  om.  B.      *   B   capilido  terlio 
'  B*  supra   ad.scr.  sunt.      *  siinl    o,m.   AB,   exlat  in  vorsione.       '  «>"    siipra    adscr. ,   i.    e.   i 
este  ierarchittm^    »  ierarchia  om.  B,  ad  marg.  ads(  r.  B*.      "  B'  siipra  scr.  ul  nos.      "  Ha»l.  corr.  B", 
ABC  qualiiatem.     "  B"  marg.  adscr.  tnundas  ncn  iil,  cet,     "  B'  marg.  adscr.  recrpUis.     **  A  cupidinem,  B 
ciipidinem  (piinct.  adj.  B').     "  B  recipiuniur  (ptiiicU  adj.  B"),     '•  B  suul  repulsne.     "  Sic  C;  .<B  inrompa- 


'  .K  per$-quamHr.      *  A   pe-scquamur. 
*  B'    siipra    adscr. ,   i.    e.   jud.       *   0 


it 


Sic  C;  A  velut,  B  velud.     "  Conj.,  pro  tarro  ABC  letHplo.  "  B*  supra  adscr.,  i.   e.  o» 


raiione. 

profecto.     '''  Conc,  ABC  niodo. 

corr.  dicendum.     »«  B*  rad.  corr. 

« 
rad.  corr.  B*,  .\  inconvcrsibit',  mncouversabili.    "  ^c  C,  ci  rad.  corr.  B*,  AB  iKf()»iiris«/ii/i 


jif. 


31 


.     •' B'  rad.  con».  ineffabUiter.      *^  est  snpr.  a<isc.  \V,  .\l\  et.     *•  B*  rad. 
r.  ineffahHiler.     •■  Conj..  AllC  fari.     "  AB  sperico,  C  speriio.     *'  Sic  f.  cl 


}i 


A  «^ 


I 


m 


SUPKU  IKRARCIIIAM  CAKLESTEM  S.  DIONYSll. 


m 


niiiin  iinnietVials  prliK:i>iiiin  sni   nioius  :ucipii,  a  A  inr,  iuefraliili  erg.i  silii  siibjccios  "  pieiale  ei  oari- 


nullo  moveri  iion  iinmoilfo  diriinr,  (tuoni:iin  cniisa 
iTiolii3  stii  siipfresseiiiialir;  esi.  ei  siiperat  oiiiiie, 
(piod  esl,  el  '  qiioJ  noii  csl.  CcJcii  vcro  iiiiiver.^ila- 
Cis  condiiae  oniiiies,  qnainvis  in  iina  oaiisa  oiDniuni 
inouis  siii  prinoipiuin  coiisriliianl,  i:on  tanien  iinme- 
(liale  ab  ipso,  scd  graditlini  per  siipcriorcs  scinpcr 
inferiores  el  inovcnliir  ci  a(l.iiiii;sli;»riiur.  Pnlchrc 
igimr  excclienliMsiini  caclcsiiiini  es^ciilinriini  orJi- 
iie.sa07oztvvjT«t,  liocesl,  per  se  moii  ci  siiiiiet  noini- 
nantur,  quoniain  per  seipsos  scipsos  inovcnl,  ei  a 
seipsis  inovcnliir.  A  niillo  eniin  siipcriori  so  nio- 
vsninr,  nisi  ab  ipso  Dcti,  qiii  nuHiiis  propric  prii'ci- 
piiiin   moiiis  esl,  (p'.oiii;iiij  onmiiim  gcnenlc  csl; 


lAtc  inovcnlur,  iiulluin  eoriiin  peiire  aiil  in  aliqco 
conlcmpiii  siiienlcs.  ('.oiiieviphtliinsqne  itetuin  s<r//s>- 
hitium  stitr.liolonim,  uul  iiili-lleciunHnui  s}}eculiilionix. 
A  siipciioriiitis  suiiauMilur  :  aesliinanituin  qv.oque, 
e;'S  conlcniphlivas  csse  scnsilnliiim  symholonini  ;ii;l 
i!!!cllccliiaiiiiin,  nl  siibaudialur  simiiiicr  syin!><)Io- 
riim,  spccnlalionis.  Quiic  scnlenlia  dnplicilcr  "  po- 
lcsi  iiilclligi,  ul  scnsus  stl  ^' :  scnsiiiiliiim  syinbo- 
loriiin  aut  inleliigiliirmm  coiilemidaiivae  sunt  spe- 
ciilaiionis,  lioc  est  occ!iii;ie  iiiielligenliac.  Ul  cnini 
iiiicl!i>ciualiuni,  ila  eliam  scnsiliilium  symboio- 
niin  Cimlcmplaiilur  inlcllccimn.  Sc-nsibilia  auicm 
hyiiibola     swnt ,     qiioium     iiiiellcclmn     caclcsies 


qiiod  aulom  oiniiiiim  gcncrale  esl,  nuHiiis  prcpriiiin      virtiUts  coiilcmpl.tnt:!r,   velcris   lcgis  sacnimonla, 
est.  Ilac  ralionc  non  solnm  primoidiales  omitinin  I)  verbi    gralia  l;»bcrnaculi:m,   ct  omnia,  quac  in  eo 


reruin  caiisac  «.-•iTovfJoro'',  veriiin  eliam  cxcollciitis- 
siiiii  *  caelcsies  ordincs  miiicupanlur.  Ilinnan.".  qiso- 
qiie  aiiima.  a  pliiiosophis  «vTo/tvvjTo;,  lioc  cst,  pcr 
fecipsam  mola  '  iion  irralioiKibiliicr  iiominattir,  qiiia 
iinlla  crcaliira  |»ropinqiiiorcsl  Dco,el,  si  noii  pccca- 
rel,  pcr  miiltim  supcrioicm  sc  ordijteni  adinini.^lra- 
retiir,  qiioiiium  nulius  supeiioriiia  lieietordo,q:icm- 
admodum  ron  crii ,  quando  ^  in  prisiinam  naturae 
suaerevocabitur  diguitateni.  Ei  insnbjecta  conlime- 

iam  oinnino  nescientes.  lloc  est,  qu^unvis  iii  siibli- 
inilale  universalis  creaturae  posi  Deum  coiisliiulae 
sint,  omiiino  tamen  in  ea,  quac  sibi  subjcct;i  snnl, 
COnlumcliam,  vcl  sicut  planius  iransrertur,  conlein- 

)ium  facere  ncsciunt.  Ei  non  hoc  solum,  verum 


firri  Pomiiius  pracccpii,  dcinde  visioiies  proplie- 
lanmi  in  v:iriis  formiilis  aKiue  llguris,  poslrcmo 
ecclcsiastica  Novi  Tcslamcnti  niyslcri;i,  quormn 
omiiiuni  inlimiim  liimen  saiicti  angcli  cl;ue  '*  pcr- 
spiciiiiil.  Quac  sint  vcro  inteHigibiiia  symboia  , 
noii  facile  nobis  occiirrit,  nisi  forle  dioamns, 
.ipsasllieopii:ini;is,  in  ouibuscst''  spccicsvcrilalispcr 
se  omni  iiilcllcclui  invisibilis  **,  mo.lo  qiiodam  noliis 
adliiic  iiicogniio  inlclicciualia  "  syndiola,  lioc  csl, 
maierialiiim  rerum  similitudine  carentia  ipsis  c.sse, 
iia  ul  in  ipsis  iheophaniis,  lioc  est,  divinis  apjiari- 
lionibiis ,  qiias  iiilcllecluali  ocuio  contcniplaiitur, 
inlimos  divinos  iiiicUectus  perspiciaiit,  qiiemadmo- 
diim  nos  pcr  sensibilia  symboia,  qu:intum  datiirnobis 


eiiain  in  amoreni  et  cognilionem  coinmunis  Creato-  C  intelligcrc,  quaedam  divina  occiilla  mysteria  '*  co- 

gnosccre  jiibemur.  Poli:st  cl  sic  intelligi :  Coatcm- 
plativas  scn&ibilium  sy:nboiorum  esse  exccllentcs 
es.sciitiae  existimandae  siint,  aut  conlcmpialivas  spe- 
ciil.itionis,  hoc  csl,  coguitionis  iiiielieciuaiium  (\»Si- 
liiimciiii.pie  reruni.  Non  enim  cogimuv  siibaudirc  in 
nlroqiie  :  symbolornm,  sed  ahsolule  soliimiiioiio : 
conieinpialivas  inlellcctnalium,  ul^  quodcunque  cui- 
libcl  piobabilius  viiloaiiir,  subaudiat,  sive  reruiii, 
sivearcaiiorum,  sivc  virttilum,  sive  liiij;ismodi  simi- 
lia,  Sed  quemadmodiim  eaelcslcs  esseniiiie,  cutn  '» 
sint  omnino  incorporalcs,  sensibiiia  coniemplanlur 
symbola,  non  parva  indiget  indagiiie,  nisi  forledica- 
m';s,  eas  spiriinalium  coiponim  habiHidinem  imiui,. 
ut  pensibilia  per  seiisus  cognoscant :  vd  cerle  cre- 


ris  subdiios  sibi  ordines  admonenl  "*  el  revocant. 

Quod   conscqiienler  subjungit  :  Sed  incasualem   ul 

et    intransinHlubilem    habenles    piojjiiue    deil'ormis 

specialitaiis  })uri.i$imam  coilocaiionein.  Hoc  est,  non 

M>ium  conteii:piiiiii  in  suiijecla  silii  iicscimil,  verum 

ctiam  uabcni  iiicastialom,  ut  «-i  intransmutabilem, 

purissimam  (•ollocaiionem  propriae   dcirorm[.>}  spc- 

cialitatis.  Purlssimani  quippc  coliocaiionom  ,  fiinda- 

aentum  *  piane  habent  incasuaiem.  quo:l  iiuiiqiiam 

ruil,  el  meriio,  qtiia  inlraM-mutabilis  est;  nesril 

iniin  moveri.  El  "^  quae  esl  "  ilia  coUocaiio?  quod 

undamenlum?  Propria  plane  dciformis  spccialicis, 

pjam  oinnis  appciii  croatura,   sive  sciens  quid  ap- 

)etat,  sive  nesciens,  omiiino  casu  el  transmiilabi- 


|ilate  carel,  nulli  creaiurae  a  so  condiiac  incuriam  ^  dendiiin    est,  eas  non  sobim  iiileliecltKilia,  veruiij 


etiam  sensibilia  absqiie  idio  corporaliiim  sensuum 
adminiculo  ccrncre  posse,  sicut  Elisaeus  "  Na.wnaa 
Svn:m  se  in  Jordanc  bivantem  spiriluali  ocuio  vi.iil. 
Ni'(inc  "  ut  varietalc  sacrae  Scripiurae  tlieoriae  in 
diviiinm  rediiclas,  sed  tU  omnis  immaterlaiis  scicn- 


leu  contemptum  iiifcrl.  lia  excellcnics  esseiitiae, 
Ipsi  formae  simillimac  alqiic  proximae,  omnino  il- 
|jm  sequenies  ei  imiiantes,  in  incomniiilabili  na- 
jliraesiiae  stalu  cl  pulcbritudine  divini  principalis  » 
[zempli  ",  quam  aijsque  ulla  dissimililiidine  seqiiini- 

VARIAE  LECTIONES. 
'  A  «0.     ^  R  excelsissimi.     '  Sic  el  rad.  corr.  B',  AB  mo/am.     *  J)  fort.  t/Kum.     '^  H  (idmonent.     '  B  ad 

IHS 

h»rg.  adscr.  sioc  fand.imenlum.     ^  H'  marg.  adscr.  osW.ndil.     *  It  sil.     '  I>  principnlii  (punct.  adj.  ef  lus 

lupra  scr.  B'.  '"  Sic  C;  AB  exemplu,  B'  corr.  exemylo.  "  Sic.  iWerga  siibjectos  sibi  tubjertos.  B  :  erga 
Ubjeclos  sibi  iubjeclos  (puiicl.  B*  stibj.  videliir).  '*  A  dupplicilcr,  B  ditppliciler  (puncl.  adj.  B').  '^  K  sil 
hnsiis.     ••  li  dare,  B'  corr.  ctnre.      ''  Conj.,  ABC  c/«.       '"  Sic  C,  X  iniellcctuuin  visib'His,  B  inlelleciuim 

hibitis   (piincl.   adj.  \V).      '■   B*    supra  adscr.  per  iiitclleciualia.     ■*  iJ   musieria  occulia.     '*  Kad.  corr. 

•,  ABC  dum.      ''  AB  helisaeus.      *'  B  nec. 


183  E>iPOSmONES  JOAKNIS  SCOTI  I8t 

tifie  '  tiUtoris  tuminis  repietai,  el  furmificae  ei  princi-  A  •ive,  iii  aliqua  plane  forma,  figuranl,  vel  ul  exprcs- 
palis  pulchrituiiiuis  el^  superessenlialis  cl  ter  Incentis   »  sics    Iransfertiir,   reformanl    deiCcam     in    seipsis 


conlemjjtalionis  ,  (luanliim  fns,  referlas  *.  Ncquc, 
iiiqnit ,  aesiiniandum^  coniemphilivas  esse  eas 
sensil.'ilinm  symbolorum  et  inlellecliiaiium  rerum 
sppciilalionis,  aUae  piane  intpiligenliae,  ul  '  redu- 
Clas,  lioc  esi,  quasi  rcdiicias  in  Deiim  ex  varietale 
iheoriae  sacrae  Scripi.irae.  Non  eniin,  sicut  nosira 
mcns,  qnae  praevaricando  divinos  desoniit  intelle- 
cUis,  ad  eosdem  iiernm  per  variclatem  et  mnltifor- 
inilalcm  sacrae  Scriplurae  conleiiijdationis  reduci- 
inr,  iia  priiicipales  cssenliae  primae  ierarchiae  in 
Deiun  rciiiicuntur;  sed  sicul  salialas  omui  iminatc- 
riali  scieiilia  altioris,  divinioris  videlicel,  luminis 
el  referlas,  qnanlnm  fas  esl,  lioc  esl,  quantiiin  licel 
creaturae,   formificae  el  prim  ipalis  pnlciiriludiiiis  B  simile  ipsis  donatum  est,  hoc  est,  Dei  similitudo  do- 


siaiilitudinem,  Non  siquidem  adhuc  veluli  parvuli  in 
symliolis  sanctisque  figmenlis  divinam  similiiudineni, 
qua  iinnc  in  lide  deificamur  ",  el  in  spccie  deifica- 
liiinur,  in  **  nobis  formaimir**,  sed  ut  vere,  lioc  est, 
absque  iillo  figmenlo  ipsi,  videlicet  Jesu,  approxi- 
inaiiles  in  prima  parlicipalione  sunl  scienliae  deifi- 
corum  "  ejiis  luminum,  hoc  esi,  deificanllura  se 
ejus,  Jesu  pkiue,  iUuminalioiium.  Nulla  qnippe  ima- 
ginaiio ,  iiuUum  sacramcnlum  vel  figineiilum  for- 
nialnni  inier  eas  est  medium  et  ipsum  Jesum 
Clirislmn,  cui  proximae  snnt.  Et  quia  Deo  siniite 
ipsis  subjeclissimc  donalum  est ;  seinper  superius 
verbiim  repetitur  :  est   aeslimandura  ",  quia  Dca 


01  *  snpcresscnlialis  ei  ler  lucenlis  "^  coniempla- 
tionc.  Plcnac  siquidcm  suni  superniundana  scieniia 
liiminis,  quod  superat  omne  *  luinen,  et  causalis 
pulchriiudinis,  quae  formincal  omnia,  ut"  superes- 
senlialis  conlempialione.  Ideo  antem  diciinr  caeies- 
linmesseiiiiariim  ceteras  supereminentiuiii  ierarchia 
plena  coniemplaiione ,  siiperessenlialis  '*,  et  ler 
lucens,  vel  ler  appaiens,  vel  »t  simpliciier  Iransfer- 
lur,  irUu.ce,  quoKiam  ante  alias  inferiores  essentias 
superessenlialitatem  lotins  universiiatis  causam  im- 
mcdiale  cnnspicatur.  Quae  eiiam  iriluca  non  immc- 
rito  dicilnr,  qiioniam  ter  hicet;  siquidem  in  Iribus 
subsianiiis  iniiu.s  rjusdemque  esst*nliae  clarissime 
ruiilal  se  qnaeiealibiis  pie  ct  inteHigenlibus  veie; 


nala  est  subjeclissime,  proxima  *^  videlicet  sub- 
jeclione,  siquidem,  dum  omnia  Deo  subjecia  sunt, 
subjectissimum,  hoc  est,  proximum  subjectum  sibi 
est  trinus  primae  ierarciiiae  oido.  El  communicant 
liujusmodi,  ut  possibile,  in  praeoperalrice  virlute  dei- 
ficis  ipsius  et  humariis  lirtulibus.  Quoniam,  inquil, 
divina  similitudo  ipsis  donala  cst,  veluli  pro\iiiio 
subjeclo,  proptcrea  eiiam  cominunicant  hnjusmodl 
ordines  **,  quanltim  eis  dalur,  in  pracopcratrice, 
quae  iii  eis  praeoperalur,  virtute  deificis  et  huma- 
liis,  idesl,  clemenlibus  seu  Iiumanilatem  diligentibas 
ejiis  virtnlibus,  cum  **  cooperatrices  sint  el  adini- 
iiistralrices  noslrae  salulis  el  deiricalioiiis.  Perfectat 
autem  siiniliter,  non  ul   sacra  varielale  anutylicam  *' 


Jiicel  enim  in  Palre,  a  quo  omnia  ;  lucel   in  Yeibo,  ^  scienliam  illuminatas,  sed  ut  jmmae  ei  supcreminenlis 


per  quod  omnia;  lucel  in  dono  ",  qno  beala  siiut 
f>muia.  Ct  nolandum  quod,  ubi  iranstuiimus  piil- 
chriludinis,  ibi  in  Graeco  -xaAoyj  '*,  qnod  poiest 
transferri  el  formae  et  pidcliriiudinis.  Ncc  disiat 
sensus.  Nam  tiivina  bonilas,  sicui  formilica  '^,  iia  et 
pulcbrinca  estoninir.ra.  Communicalione  autemJesu 
simililer  dignefaclas,  vel  ul  ''*  simpliciler  iransferlnr  : 
Jcsu  aut.nn  commiinione  similiter  dignas ;  a  superiori- 
l)us  supplelur  :  aeslimandum  dignas  **  e.<;se  commu- 
nione,  parlicipaiione  scilicel  Jesu.  Similiter  autem 
di.vit,  ut  inlclligamus,  aul  sicut  praefalis  virlutibus, 
ila  et  Jesu  coniinunione  dignas,  aul  quia  tres  ordi- 
nes  primae  iciarchiae  simililer,  hoc  est,  aequaliler 
coinmniiicalione  Jesu  digni  facti  sunl.  Non  in  ima- 
ginibussacre  fuclis  formative  ficjurant  deiftcam  simi- 
liludinem,  sed  ul  vere  ipsi  upproximnnles  in  prima 
parlicipalione scienliae  '®  deificorum  "  ejus  luminum. 
Non  in  imaginibus,  inquii,  sacie  faclis,  hoc  est,  non 
in  symbolis  sicut  nos  diviniliis  '*  plasniatis,  forma- 


deificutionis  *•  reptetas,  secundum  excetsissimam  ■, 
quunlum  in  angelis,  divinorum  operum  scientiam. 
Aeslimanilum  similiier  ;  hoc  est,  prioribus  benfficii» 
aequaliier  perfeclas  esse,  non  qiiasi  iliaminaias, 
sicni  iios,  sancla  symbolonim  varielate  in  analyiica 
sdenlia  vel  disciplina  -'.  Ulruiuque  eiiim  signifieal 
iKL9Tn'/.r,v,  nam  et  iii  scientiam  et  in  disciplinara 
veriiliir.  Nosier  quippe  animusJpsa  disciplina,  quae 
a  Gra:cisdicilur  avx).jrt-«,  per  s.vcrara  syrabolorum 
varietatem  illuminaius ,  in  aliituJinem  supeinae 
deificaiionis  reduciiur.  Duae  quippe  pariessuiil  dia- 
lecticae  disciplinae,  quariim  una  SjatoeTtzij,  aliera 
ftvr/Ajrtxsj  nuncupatur.  El  SiKiptrixti  quidem  divi- 
sionis  vim  possidcl;  dividit  naraque  mavimoruin 
genefum  uniiatem  a  summo  usque  deorsum,-donec 
ad  individuas  species  perveniat,  inque  iis  divisi>mis 
terininum  ponat ;  «va^yTtxjj  vero  ex  adverso  sibi  p«- 
sltae  parlis  divisiones  ab  individuis  sursum  vcrsus 
iiicipiens,  perqne  eosdem  gradus,  quibus  illa  duscen- 


VAKIAE   LECTIONES. 

«  B'   r-id     corr    immnteriali  scieniia.      *  sic  AB.      '  B'   corr.    est    relerias.      ^  B*  supra  a.Iscf 
K    rau.    coir.  ^  ^^  ^^^^   ^^  rad.  corr.  B',  B  babiiisse  videiur  ut.     •>  Verba  ei  tti 

et.      '•  B*  marg.  aiiscr.  lumiuh.      "  Rad^ 
rorr.   B,  Midomo:     '^»  Emend.,  AB   x«/>-o^,  C   x«A>ot.      "  A   .i  formica.      "  AB   re/«/    (B   »'^(«'0.  <] 
'      .6  sic    C  et  corr.  B',  AU    digna.        ''   B  scentiae  (puncl.    adj.  videlurB).      "  Coir.  B 
«8  B  diviniter.      ''  A  deilicamns.    "  B'"  snVi:»  ad&cr.  ei  in.     *'  B'   corr.  formabimur\ 
"  Sic  siipra  a.lscr.  B*.  AB  et.     *'  Sic  C  el  corr.  B  ,  AB  pro.xm«. 


esl.    '  B'    marg.   adscr.  ncque  ui 

/awilisBad  niarg.    adscr.      ^  A  om>ui».      *  h    rad.    corr 

corr.    1 

vel  u(. 

ABC  dfificum 

»•  Ct,  I.  ii\    ABC  deificim. 


"i| 


^;;;^-  "^^r^B  ;iarg.;to:B-  C;,:  ^^'B^ulscr.  ei  puncl.  aty.  corr.  rU  anagtica  scin^^ 
'«  B  riid.  corr.  priL  el  superminenti  dcificafione.  '■*  .\vi  unalylicum  scicntwm  vel  disciplmam,  B.  Ii| 
analyiicum  scicnliam  vel  disciuUnani  (puncl.  adj.  B  ) 


m  SUPER  lEUARClHAM  CAKLESTEM  S.  DIO^YSII.  186 

Uil,  ascjiadeiis,  cumvolvil  et  colligii,  e;>sdeiii4ue  iii  a  pt"  oirinia  ab  uiio  grucco  verbo  veniuiu  ,   quod  est 

uiiitat«iii   njaxiuioruiii    geiierum    reducii;    ideonue  ^iuwpiai '*,  cujus  icilia  persoiia   |»Iuralis  esi  avoOv- 

rcductira  diciliir  seu  reditiva  '.  Ac  per  lioc  nilio-  tv.i  ",  el  in  loi  praefnias  interiirelalianefi  verli  "* 

nalis  auinia,  poenaui  piaevaricalionis  suae  luens,  ia  polcst,  quue  Ituic  luco  cotivcniuul;  naiii  ftuoOvTat  *', 

int:lti|>ltces  luuUirormescioe  leniporalium  rerum  ap-  duin  veriilur  in  oculos  cohibeul ,  huic  scnleiiliat; 

peiilus   veliiii    quadain    diaerciicu  vi  *   pariiia    *  conveiiire  non  video.  Ubi  posiiiinus  :  sanciilicaiae 

fsl  el  scissa,  doiieo  partilionis  suac  in  aiuore  rerum  suut,  ibi  el  sacrilicalae  el  iioiuolalae  in  eodeiii  lii- 

corporaiiuui  terininum  posiierit  S  iiifia  qgem  pro-  nien  sensu  possunius  "  ponere.  Perfeciiojiis  autem 

dire  iion  poliiil.   Sed   iterum  Cieatoris  sui  gralia  priuceps  csl,  quae  graece  tiltruf>xi»  vocatur,  ipsa 

praeventa,  salvala,  adjula,    revucata  ,    (juibiisdam  Divinitas,  quac  sibimct  excelsissitiie,  hoc  est,   in 

gradiiius    analyiicis    in    scipsant    recuHigilur  ,    ac  summitate  universitatis  ordiites  primae  ierarchiau 

deinde  •  iu  unitatem  Creaioris  sui,  qiiam  peccando  sanclificat,  sacrifical,  itninolat. 
«ciderat,  in  deincaiionis  virlule   reslauraiur.   INon         §  5.  Iloc  ergo  iheologi  aperie  declarant,  supposilait 

ita  csl  in  caelestibus  essenliis,  praeserlinique  emi-  quidem    caeUstium   etseuliarum    dispositiones   a  " 

iientibus,  quaenunquamCreaiorissuiunitalem  disru-  superfirmatis    ordiiiate    entUiri    deificas   scieniias  ; 
))ci'aiil  •.  Noti  euim  eas  «v«).-jTtxfl  \  id  est,  reductiva  B  omnium  vero  altiores  ab  ipsa  ihearchiay  quanium  fas, 

hive  rediliva  «  scieniia   reduci  aestiuiandum,  sed  docirinas  iliuminari.  Declaranl,  inquit,  aperiissime 

>'eluli  prima  et  superexcellenti  deificaiione  repietas  Iheologi,  prophelae  videlicet  in  visionibus  suis  hoc, 

juxla  euiinenlissiiuam  divinorum  operum  scienliam,  q^o*^  «"  caelesiiuiu  essenliaruin  disposilionibus,  or- 

qimnlum  aiigeiis  dalur,,eas  debemus   lionorificare,  dinalioaibus  piane,  supposiii  »*  ordines  a  super- 

qitoniiim  iuintediate   ab  ipsa  divina  viriute  ei  illii-  finnaiis,  hoc  esl,  eicelsioribus  ordin»la  lege  eru- 

ininanliir  et  perficiunlur.  Et  hoc  esl  quod  sequitur  :  diiiiilur  in  deiflcis  scienliis  ,  iii  diviuoriitn  scilicet 

Non  eiiim  ver  alias  sanctns  esseiUias,  sed  ab   ipsa  ii'lellectuum  raulliplicibus  discipliuis,  qiiae  eos  dei- 

tbearchia  »  sanciificalae,  in  ipsam  inmediale  exten-  ^'canl  ;  alliores  vero  omnium ,  tres  scilicel  primae 

uuntttr,  omni  superemiiienii  viriuie  et  ordine,  et  ad  ierarchiae  ordines,  qui  ceteras  caelesies  essenligs 

castissnuani  omnino  foiliiudinem  collocanlur,  el  ad  dignilaCfe  praeceliunt,  ab  ipsa  Divinilate,   quantum 

immaleriulilalem  el  invisibilem  pulchriiudinem,  quun-  divina  sinit  lox,  in  doclriuis  iiieffabiiibus  illuminan- 

tum  las,in  conlemplationein  adducHnlur,el  divinorum  l"'"-   'psa  siquide.-ii  Divlnilas  proximos  sibi  ordines 

cpcrum  scibiles  rationcs,  ut  primae  el  circa   Deuni  docel,  ipsi  aulein  itiferiores  erudiuut  ,  ac  sic  **  gra- 

essentiac,  (lectuniur,  ei  ab  ipso  perfeciionis  principe  dalim  usque  ad  nuvissimum  oriiatuin  per  superioics 
excelsissime  sanctificatae  sunt.  Nuliiiis   expositioiiis  C  in  itiferioresdivinadescenditdoclriiia.  QuasrfameH/m 

indiget  haec  sciileuiia;  in  quibusdam  tanien  anceps  earuminiroducuniaprioiibussacreerudiins.Doniinum 

liaec  '•  iDleiprelalio  esl.  Quippe,  ubi  tratisluliiiius  :  esse  caeleslium  virtnlum,  et  regem  gioriae  in  caelos 

ad  casiissiinam   ontnino  forUludinem  ,   ibi   poiesl  /'w»i«»J'«s  rece/j/«ni.  Exemplo  approbai  quod  dixit. 

Ciiam  tj-aiisferri :  ad  casiissiraain  iiiflcxibiiilaiem  ;  Iniroducunt  eniin,  inquii,  ipsi  theologi  in  visioiiihus 

«pfeirif  "  eiiim  in  Graecoest  *»  scripium,  q;iod  "  el  suis  quasdam  erudilas  essentias  a  prioribus.  El  in 

feriitudifiem  el  inflexibililalem  significal.  Nec  lamen  quo  eruditae  suiit?  lu  eo  plane,  quod  Dominits  cae- 

«lifieri  sensus,  quoniam  vera  foriitudo  a  nuUo  ilecii  lestium  viituium,  ei  rex  gloriae  i«  ipsa  Jtumanitale, 

polesi.  Similiicr  ubi  invisibilem  pulchriludinem,  ibi  quara  ex  nobis  propier  iius  acceper.il,  in  caclos  as- 

intelligibileia    decorem  poiest   quis  ponere   'S   iu  sumptus  est,  hoc  est,  quod  humanitas  Domiiii  nosirl 

eodeiiique  *»  tatnen  inlelleciu.  Nam  invisibilis  pul-  «^^"  Christi ,  qul  est  Douiinus  virtulura  ei  rex  gio- 

Cbriiudo  nil  aliud   esl,  quam  inielligibtlis  decor;  »"'36.  *"  suam  divinilaieai,  quaw  caelos  appeiiant, 

siquidem  EJTr/si-sta  '•  ei  in  pulcliriludinem  veriitur  P«st  resurrcctionem  exaltatasit,  et  quod  ulriusque 

ei  decorem.  L'bi  quanium  fus,  ibi  poiest  dici  quaiitum  naiurae,  divinae  videlicet  atque  humanae,  proprie- 
licet,  vel  quanluni  lex,  vel  quanium  jiistum.  Ex  uiio  ^.  talibus  inconimutabiiiter  ex  uniiate  subslantiae  per- 

enim  Craeco  verlunhir  BipLtxuv   in  uno  iniellcclu ;  ™*"cni»i>"s ,  quemadmodura  Verbum  caro  factum 

omiic  quippe  fas  ei  iicet,  ei  lex  est,    et  jusliim  est,  ila  caro  Yerbum  facta  lotus  Deus  in  totis  suis 

esl.  Item  ubi  :  et  circa  Doum  essentiae  nectunlur,  naturis.  Et  ne  mireris,  diviuiialem  Clirjsli  pluraliier 

proflecluntor  poiesi   iransferri  "  perficiuntur,  vel  caelos  vocari.  Si  enim  ipse  inuliipiex  et  infinita  sa- 

docculur,  vel  iniiianiur,  vel  imbuuntur.  Ilaec  quip-  pientia  Palris  est,  duni  sil  uua  ei  individua  ,  et  si 

YARIAE  LECTIONES. 

'  B  recitiva,  corr.  ii*  rediliva.      »  Coftj.,  AS  quedarn  diaretica  ui,  B*  pro  diarelica  corr.  dialeiica.     »  C 

quaiiiim  dioreiica  imperlila.     *  B*  corr.   posuit.      »  B    demum.     *  B  diruperant,  H'  corr.    diruperun/. 

ABC    u-jKk\)-txK.       "  Sic  C,  AB  recidiva.      •  Ex  lcxt.  gr.  et  vers.,  AB  ierurcliia.       '"  haec  om.  B. 

"  ABttaoiTnB,-,  Cpanarepes.  in  textu  graec4)legis  nn-Moftirii.  ^*  esi  om.  B.  "  B  quod  (punct.  adj.  S'  . 
'^  Pro  quis  ponerc  B'  rad.  corr.  exponi.  "  B*  rad.  corr.  eodem.  •»  AB  euTzpinioc  C  euprepia. 
"  ABC  /ieri,  B'  stipra  adscr.  trans-,  et  rad.  corr.  {eri  (forie  leg.  dici).  '•  AB  ftvousci,  C  myan.  '»  AB 
^cvrai,  C  mtjonie.  =""  B  iransferi.  »*  AB  piwovT«v,  C  myonte.  "  Sic  C  ct  corr.  B*,  AB  posuimus. 
"  a  auu  AB,  ad  marg.  adscr.  B".     »»  A  supposi.     "  Con .  B*,  ABC  *i. 


187 


EXPOSmONES  JCANKIS  SCOTI 


iU 


jpsa,  Clnisii  viiidioci  divisiiLjs,  utia  el  singularis  A  inqMJli  e«'"  "  saucti  llicoiogi  prl:juis  caelesles  es- 


donKib  esl  l';ilrit>,  ei  lumeu  iu  ipsa  lutillae  iiLaiisio- 
nes  sttiii,  quiJ  expeiiit,  si  eaiiciti  credalur  ei  iuleili- 
gatur  caeluiii  el  caeii?  Caeliiin  qiiidem  projitcr  su- 
perstibsianiialiintis  suae  excelieiillain;  caeii  vero 
proi)ler  sapieuiiae  suae  uiuliipiicem  iufisiiiaieui, 
quouiara  sapieiiiiac  ej:is  nou  est  nuHierus.  Quae- 
dam  vcre  caclcsics  virluies  a  supeiioribus  scin- 
per  disciinl,  quomodo  Jesiis  Domiuus  esl  '  cae- 
lestium  viriiiiuin  et  rex  gloriae ,  et  quoiuodo  iui- 
nuiniias  ipsius  in  diviiiiiaiem  assuinpta  esl,  nou  ut 
assuntplionis  ipsius  ^  nioduui  itilellig;iiil;  superai 
quippe  oiniieni  iutellecluin  ;  sed  ut  ipsi^m  assumpiio- 
neui  supernaiuraliter  et  iueflabiiiici  esse  faciain  co- 
giioacaiit.    Quusdatn  vero  apud  ipsttm  JesuiH  i.hrl- 


seniias  ab  ipso  Immediate  doceri  introducunt,  quja 
ipse,  dum  iu  tautuni,  quanlum  praidi\iiiiiis,ceteras 
omucs  simul  in  dlvinis  iilumiiiaiiuuilius  supcrcini- 
netil  ul  mediate,  liecesl,  veluii  supcriore  uaiiira 
inlerposiia,  qiuieiUoiiii»  reverentcr  appcluut,  id  csi 
ruuide,  quod  graecc  dicilur  £0),«'wf,  dcslderaiii. 
Ei).«0cta  enim  est  cuin  amore  timiditas  vcl  verecuii- 
dia.  Ei  eniiH  non  Inde  inerrogutu,  lioc  eil,  et  enim 
non  ipsuin  Jcsuiii  iinuiediale  iiilcrrogani,  </M(.re^t;i'* 
ritbru  veslimenla?  vel  sicut  in  lueiioribus  excuipla- 
ribus  iuvcnilur,  quare  tui  "  coccinea  veslimenta? 
Apud  scipscs  '*•  vero  delibeninl  ante  interrotiare,  vcl 
siiiipliciicr  tian^rcriur,  apud  sc  ipsas  cuiictantur  '» 
vcl  haesitaiit  •*  an:c  dicere.  Potcst  ei  sic  iiilelligi  : 
sljnn    '    qiuterentes  ,    et    pro    nobis     sme    divinae  "  ^^  '•"'"•  JiO'»  ''»'Se  iiilerrogjut,  et  eiiiiii  ne  imie,  ab 


actionis  scientiam  disccntes ,  el   eas  Jesian  *  in  me- 

dielule   "  doceniein  et  praelurgiens  eis  mauiieslantein 

siiam  Jiuinauam  benitjuitalem.  Introducunl  quoque, 

iiKjuii,  tlicoiogi  quasdam,  hoc  est,  eicellcniissimas 

caclestes  essentias,  apud   ipsum  Jcsum  immediale 

£eii:per  esse,  quaerenles  ei  disccnies  ab  ipso  suae 

pro  iiobis  divinae  acliouis,  Ijoc  est,  inearnationis,  et 

passionis,  et  resurreclionis,  elassuniptionisincaelum 

scieiitiam.   El  introducunt  ipsum  Jesutn  docentem 

«as  inimediaie  et  manifeslautem  iis  ®,  praelargiens, 

lioc  est,  prius  quam  ceteris  iargiens,  vcl  sicui  etiam 

poicst  iiiterpretari,  praclargientem  ^  suam  huma- 

iiam,  hoc   esl  clemeniem  erga  saiulem  liuinaui  go- 

neris  benigniiatem.  Kgo  enim,  inquit,  disputo  jusii- 

liam  eijudicium  Sulutaris.  Seiiienlia  sanciae  Sa\-  ^  iulellexisse,  nisi  c\  ipsa  visione,  qiiae  describit,  duc 

pturae  appiobal,  quod  Domiiius  J.sus  proximas  sibi      Clieriibim"scinviceinii!tucrietquasiconsiliari,quod 


ipso  videlicct  Jcsu,  interiogant.  Siquidem  prae- 
dixit,  ut  meiliale,  id  esi  qu;;si  mediatc,  uoii  aulem 
emiiino  mcdiale;  niilla  qiiippe  creatura  inier  ipbas 
cl  Jcsum  altior  esl ,  ul  pr;ie!alis  laiionibus  iiicon- 
cusse  de!initum  ".  Cur  ar.lem  quasi  meriiate,  nori 
auiem  peniiiis  immediaie,  vel  penilus  n;edialc  inter- 
rogam?  Rationem  reddit  :  apud  se  ipsas  vero  deii- 
beraiit  iiitcriogarc,  velut  planius  translertur,  dlcere; 
deiiberant  quippe  allitudine  mysieriorum  expave- 
facli  ,  uiium  inlerrogareut  "  neciie.  El  ipsa  '» 
dellberaiio  veluii  **>  quaedam  inedictas  a  tbeologis 
vocaiiir.  Ideoque  iicque  medielas  est ,  ncqiic  *' 
jmmedieias.  Mihi  autem  videtur  non  aliunde  hanc 
deliberaiionem  excellentium  cssenliaruiii  llieolugos 


cadesics  es,seutias  sempCr  doceal.  Ego,  inquit,  Jcsiis 
viJelicet ,  dispulo  jusiiiiam  et  judicium  Salutaris, 
iiiei  pioleclo,  qui  '  caclesiiiim  ct  terreslrium  salus 
Siiiii,  el  pax,  et  rcdeinpiio.  Quae  enim  major  juslitia 
esi,  (jtiam  ut  '  Ciealor  crcaiiiram  ,  qiiam  ad  inw- 
gincin  suam  fccerat,  ab  erroiibus  suis  revocel  simi- 
iemqsie  sui  reslitual;  quid  nuijus  judicium,  quam  ut 
jr.ii.iiti  in  creatura,  quod  noii  fecit,  liberet,  quod  fe- 
cil.  Hiuc  Psalmisla  ail:  <  Misericordiam  el  judicium 
taiilabo  tibi,  Doinine  i  :  misericordiam  videlicet  libe- 
rando  tialurain,  judicium  vero  puniendo  dclictum. 
J/;roj-  autem,  quia  ei  caelestium  essentiarum  pritnae. 


eii;im  iste  uiagisJer  iii  scqucntibus  voluisse  videiur. 
Oslendcntes  quidem,  quia  discunt,  el  deificaescicnliae'^* 
«;?/je/«n.',liocest,per  hanc  deliberaiiiinem  ostenduut, 
i'iiia  discuiil,  et  deificam  scientiam,  qiiae  se  '^  dcifl- 
cat,  ab  **  Jcsu  petunt.  ISon  autem  praesitienles 
per  **  divinam  processiouem  imlilam  illuminationem  ; 
koc  est ,  uon  ita  petunl  diviuain  scientiam  ,  utj 
praeoccupeni  iaditam  sibi  iiiu:iiiiiaiionem  perdivi<l 
nam  processioncm  *^.  Nihil  eiiim  petunt,  nisi  piius 
processione  ilivini  lumiiiis  cognoscant,  ulnim  pciant, 
et  quid,  et  quomodo  pciere  eos  oportet.  Et  hoc  est 
quod  dicit  *"  :  non  praesllientes  in  litam  iiluminatio- 
et  Intilutn  siinul  otnnes  supereminent  ihearchicis  itlu-  pv  nem  divinae  precessionis.  Non  "•  ergo  pritna  caele- 

stium  intellectuutn  ierarchia  ",  ab  ipsa  rzU-^xfyia. 
sanctificata,  quo  in  eam  immediate  exlenditur  ",  san- 
clissima  purgiitione  mulio  Itmine  anieperfcctae  cou' 
summationis ,  proporlionatiter  eam  impiens.  purgulirrf 
el  illumiHatur,  et  perficilur.  Ordo  veilwrum  :  Noune 


vunulionibus  ut  mediute  quaestiones  reverenler  •• 
iippciuiit,  Ordo  verijorum  :  .^iiror,  quia  appetunt  ut 
jncdiale  quaesiiones  rcvcreiiicr  primae  caeleslium 
esseiiiiaiuiii ,  ei  siii>erefT)ineiit  laiitum  siinul  omnes 
Ihcarchicis  illuiniiiaiioiiibus.  Et  est  seusus  :  Miror, 


Y.\UL\E  LECTIONES. 

•  B  est  dominus.      *  B  illivs'.      *  Clirisium  om.  C,  vers.  el  lexl.  gr.     *  Sic  AB;  vers.  ct  lext.  gr.  ifsum 
Jesum.     *  Coir.  B*,  A  in  tnedietaleni,  li  iminedietatem.     ®  B  eis.     "^  B  praelurgienter.     *  A  quidem.     *  A  «7. 

*^  Corr.,  AB  seipsos.     "  Sic  C  et 
"  B'  siipra  adscr.  est.     '•  Coiij 


83 


{i= 


'**  AB  lU   reveren(er.      "  B  com.     '*  B'  eorr.  tua.     '^  B"  corr.  tua 

raol.  forr.  B* ;  AL5  cunctanler.      ^^  AB  esilntU.W  supra  adscr.  hesitani. 

AB  delibefnbnnt.       "•  Sic  C  n  corr.  li* ;  .\B  ips^e.      "  \  vclul.     *'  B  ncc.     **  B  clieruhiu,  sic  ubique 

lad.  coir.  deificum  scienliain:  C  oslendens  quidem  q.  d.  et   deificam  scietuiain.       *^  se  om.  B.      *'  Iu  B 

rad  corr.  a.     '"  B  ptr.      "  inditam  illuininatiotmn,  lioc  est  non  ila  peluui  —  processianrm  otn.  B.      '*  U 

dicitur.     "'  B  '  rorr.  Nonnc.     ""  A  ierarrlii.     *'  c.vtcndilur  oin.  AB,  addidi  cx  vers.  Ct  lext.  gracc 


I 


189.                                      SUPEK  lERARCHIAM  CAELESTKM  S-  LIONYSII.  190 

crgo  p-.irgalur,   ftl    il!uminal'.ir,  el  pcrftoilnr  (cinia  j\  ris,  diviiionuii  irilell«cliuim  docliiime  iiitlilae  saai, 

caelesiiiiininlellertuum  ioi:nTl\ia,abipsaTc).£Ta;/!X'«i  perfecliorqiie  eariiJ»  S(ionlia  ".  Distis  qnippc  setn- 

lioc  esl,  ab  ipsa  Riviiitlale,  qiiae  liosiiarum  princeps  per  ab  ipsa  Deilate  divina  mysieria,  quae  eam  la- 

esi  principium  ',  snnciiJicata  scu  ,  iil  commmiitis  leiil.  IlJHminal  aiilem  ipsa  liivina  cognilione,  hoc  e.-t, 

traiisfeitiir, qiiamvis  inusiralius,  poiilificala;ei*  siib-  eadein  diviiia  scienlia,  per  quam  cl  puryat  non  prius 

.'itidiiiir  :  Eo  modo,  q-.io  iii  catn  *  Imnicdiatc   exien-  conlempiantem,  primam  videlicel  ieraichiam,  qtiae 

ditur  ^.inciissima  pnrgaiionc;  iinilloluminc,  in  uuiUo  non  contempiatur,  nisi  priiis  piirgalur;  quam  iiiani- 

lumiiu!,  vel  iniinilo  liiminc,vel  m«gno  valile  liimiiie,  fesUit,  hoc  est,  quam  ierarcliinui  dcclarat  ipsa  scili- 

Yel  purissimo  lumine  ,  bacc  enim  omtiia  ab   imo  cet  divina  cognilio,  per  aliiorem  quam  ceteris  dalur 

graeco  verliiniur  «aaIto-j  ;  aiiie   perfeclac  con.sum-  ilhmiiiraiionem  ,  et  perficiens  iierum,  qiiasi  lertio 

jTialionis,  qiind  eliam  poiesl  iatorprelari ,  anlcper-  gradu,  eodem   lamine  .scienlia  ,  lioc  esl,  in  scienlia 

fcciae  consuimnalivac  vel  peifcclivae  theletaicliiae;  lucidissimanim  docirioariim,  quae  esl  secuiulum  ha- 

pl.iiie  proporiionaliter  r>am,  ierurchiam  srilicei,  im-  bilum.  Purgat    iia(|iie   primiius    divinae   scieiKiae 

pleii.s;   suo  siquidem  iiiftniio   lumiiie   ibelciAidiia  assumpiio  primam  ierarcliiam  per  indilam  scieiiliam 

piiinam  implet  ierarchiam.  Onim  qnrdem  ^  mhora-  perlVclioris  doclrinac.  Deiiide  illuminat  eam,  qnae , 

tionc  pura,  primi  vero  Ivmiiiii  '  ^ilena,  el  primo  dalnm  Q  prius  '*,  quam  purgclur,  Boncontemplalur,  per  decla- 

cogniiionem  el  scietiiistu  particiodKS  perjecta.  Pora,  ralionem  aUiorisilUuninationisdivinorumarcanorum. 

inqnil,  omni  uiinoralione,  hoc  est,  omni  subjectrone  Teriio  eam  "  cadem  iliuminaliono  in  habilu  iiicom- 

absoltila  •;  nnlUenim  creaiurae  ordine  ei  dignilate  muiabili  apcrlissiniarum  perficU  doclrinarum.  Anii.I 

^ubjiciiur;  plena  autcm  primi  luminis,  diTini  vid<i-  enim  •' purgareabignoranlia,  alitul  illuminareperdi- 

Iket,  ct  perfccta ;  primo  dalam  cognilionem  el  scieu-  sciplmam,  aliiid  perficere  animum  iii  habiiti  inconcusso 

liam  participans,  hoc  esl,  duin  parlicipal  e^  prhno  scie  Ui,iciniellectarmnpurgaiissimereriiaidivinarum. 

datacognUione  el  scientia.sive.ulcommodius  tiaiis-  §    4.    ]psa    ergo    est  ,    quantum    ad    nostram 

ferenium,  primo  dalae  cognitionis  et  scienliiie  par-  scienliam  ,     pr/ni«     caeleslium    essenliarnm    dispo- 

licipaus.  Comprehendfns  ttulem  el  ^  /wf  dixerim  for-  silio,  in  circuilu  Dei  el  circa  Deum  immediale  slans, 

tussis  non  immerilo,  ^uia  el  purgatio  est,  et  iUuinina-  et  simpliciler  el  incessanler  circumiens  aeternam  ejm 

tiCj  tl  pei^feciio  divinae  scientiae  assumplio.  Tanqtiam  scienliam  ,    secundum  excellcnlissimam  ,  quunium  in 

si  quis  inlMTogaril,quae  sit  ipsa  pHrgalio,el  iUiimi-  antfelis,  semper  mohilem  co//(;ca/ioH<?wi.  Ipsa  est  ", 

halio,  el  perfeclio,  respondel  dicens;   comprehen-  inqMil,  quanlum  nostrae  scienti.ie,  humanae  vitlcli- 

dens,  hoc  esi,  brcviier  colligens  :  Et  non  immerilo  cet**, daturcognoscere.  primacaclestiumesseniiarum 

dixerim,  quia  assuirpiis  (iiviiiae  scieniiae  *  purgaiio  C  disposilio  ",  id  csl,  primiis  ornalfs  in  circuilu  '*  Dei 

€st,  et  illumiuaiio,  et  pcrfeclio.  Lna  enirn  eademque  ei  circa  Deum,  geiiC!  aliier  plaiic  ",  si(  ut  el  ccterae 


diviiia  scientia  assumpia  sumpiores  suos  et  ptirgai, 
ei  Uiuminat,  et  perlicii.  Ubi  auiem  posuimus  :  jNon 
iaiiiierilo,  ibi  iii  Gracco  o-Jx  «Ttsr/dto)?,  quoJ  com- 
ttiGile  ac  proprie  iransferlur  e  noh  indccore  »  ,  sCu 
I  noa  iudecenler  >.  Et  ilerum  velmi  interrog.-^ieiur, 
quid  divinae  scieniiae  assumpiio  purgat?  «jiiid  illu- 
minat?  qnid  perficil?  el  vn  quo?  et  quomodo?  con- 
TesUm  explanat :  Ignoraniia  '  quidem  ulpole  purgans. 


esseniiae,  in  circuitu  D:;i ,  s|.i'(ialiler  vero  circri 
Deum ;  immediale  qiiidem,  ntilla  creaiura  interpo- 
siia;  nam  et  duodecim  iribus  Israel  in  circiiilii  la- 
bernaciili  leslimonii  iiniJiqiie  castra  melabanlur,  lon- 
gitis  lamen,  circa  vero  labcrnactiltim  immediaie  et 
proxime  summi  sifccrdoles  el  levilae;  slans,  slal 
quippe  ipsa;  ei  simpliciier,  lioc  esi  uuiversaiUcr,  ei 
incessaiiter  circumiens*",  sive,  si  volaeris  tr;uisferie. 


ticundumordineminditasr.ientiaperfecliorumdiutrt-  incomprehensibililer  ambiens  aetcrnam  ejus  scieti- 

v.arum,  illuminans  ttuicm  ipsa  diiina  cognitione,  pcr  liam.  Slal  crgo  et,  dum  sl^l,  universaliier  el  inces- 

^uiun  el  purgat  non  prius  coniemplanlem ,  quain  ma-  sanler  vel  incomprehcnsibililor  circumit  *'  vel  ambil 

nijcsiat  per    allioiein   illuminalionem,   et  perficiem  aelerBani  Dei  scientiaiu.   Stal  qiiidem ,  quia  unifor- 

hcrum  ipso  lumine,  secundum  liabitum  sciemia  iuci'  raiter  iii  eodem  permanel,  amblt  vero  ct  circumil  ** 

r.isimum  doctrinarum.  'Pm^til,  inquit,   ulpole,  hoc  ^' univcrsaliter,   qiiia  *'  nibil  est   in  diviiiis   abuilis, 

^>l,  verbi  gratia  ab  ignorantia  per  indilara  ordinale  quod  non   inquirat  :  spiiiius  enim  scrutatur  ctiaiii 

jcientiam  perfecliovtim  dociriuarum,  lioc  est,   per  profundaDei;  ei  incessanier,  quia  sempor  tsiovcttir; 

iii.siiam  iii  primo  ordiiie  caelesliHin  essentiaruin  ,  de  incomprehensibililervcro,quoiiiam  nec  a  so**  ipsa'*, 

T!0  sermo  est,  perfiM.tiorum  doclrinanim  scicntiam.  iiec  ab  inferioribiis  comprehendiltir,  quomodd  vol 

['vTfecUores  "  enim  pritnae  ierarcbiae,  quam  ceie-  qualitcr  acleriiaiu  Dci  scicniiam  ambit  vcl  circumit. 

VAillAE  LECTIONES. 

*  B*  stipra  athcr.  et  principium.     *  ABC  (lUffd,  IV  quod  punci.  insignivit  et  ad  marg.  atiscr.  et.    '  A  ?«.     *  R 
siqiiidem.     'Corr.  B*;  iprovero  luminis,  AB  vohiminis;  vero  oin.  C.     •  SicC;  kabsoluiam,\iabsolutom{in'.nci. 

\dj.  B*].  '  cl  om.  AB,  add.  ex  vers.  el  lexl.  graec.  *  B  srtpientim.  ®  B'  ad  marg.  adscr.  Al>  ignoran- 
'.ia.  '•  A  Perfectionis.  "  B"  stipra  aiiscr.  est  scienlia.  "  Sic  C  el  corr.  B*,  .\B  proprius.  '•'  Pio  eui%  B 
lero.  **  B"  supia  adscr.  est.  '•  A  est  el.  Inquil;  el  rad.  dol.  B.  *«  B  scilicel.  '^  I)  essenliarium  cogmcin 
iir.positio  (piinct.  B*  atlj.  videtiir).  '^  AB  c»rcwmf/H,  sio  iibi^iiic;  «cd  B  sciTiper,  utio  lioc  bu-o  e.xcepio, 
aci.  corr.  firi-«i/M.      '*  plane  otii.  B.     *'  B  circumienSf  sed  rad.  corr.  firfufe/j.s.     ''  B  oircumil  (puncJ.  adj. 

B- ).    "  B  rad.  corr.  circnit.    "  B  qnoniam.    ■'*,  Sic  C ;  pro  nec  a  se  k  necesse,  B  ncce.    "  B*  illa. 


m  EXPOSITIONES  JOANNiS  SCOTI  m 

4iubil  aul«Mu  aelerium  scienliam,  iioii  ut  eMavius  A  excelsissimue  ipiius  UluminulioiiU  em/HC«/Ja.  L:\adcs 


vaiu  '  circuuisciibal,  seU  ui  iiilcrius  eam  lusirel. 
Quaeaau)  creaiura  sit,  quae  aelerii-.tm  sui  Cieaioris 
scieniiara  ambire  possii,  quae  oniiiia  iiilra  se  *  coii- 
linet  alque  coarlal?  Secuiuiurn  excellenlissiiiiaiii, 
quaiiluui  aiigclis  conceditur,  seinper  inobilein  colln- 
caiionein;  seiiiper  qiiippe  collocalio  ejus,  hoc  esl, 
slauis  niobilis  csl,  et  niotus  collocaliilis  uniformilur, 
viileliccl  stabilis.  Quid  iiiirmn,  dum  ei  bujus  sensi- 
bilis  spbaerae  *  siabilis  niolus  sil,  quoniam  unilor- 
«liier  luovetur,  el  siatus  mobilis,  quoniam  semper 
uioveiur  *1  Mullas  quidem  el  beatas  videns  pure  con- 
templationes ,  simplos  *  vero  et  immediale  fulgoyes 
iUuminala,  et  divino  ntimenlo  replela.  Mnltas,  inquil, 
et  bealas  theorias  prima  ierarchia  pure  vidot.  Ipsa 


ipsius  (licii ,  quibus  Deum  ii;Iorilicat  tbeologia,  bo- 
minibus  tradidit  '\  .4/ii  quidem  enim  ejus,  sensibiliter 
dicere^^,  hoc  esl,  aliiquidem  pariicipcs  ejus,  priinae 
viJelicet  ierarchiae,  sensibiliter  dicere  "•a  '"  iheo- 
logis  tradiintur,  tanquam  vox  aquarum  reboant  :  Be- 
tiedicia  gloria  Domini  ex  loco  suo  '*.  Alii  vero  iilain 
valde  luudabilem  et  piissimam  reclamant  llieoloyiam  : 
Sanctus,  Sancins,  Sanctus  Dominus  Deus  '•  Subaolh, 
plena  est  omnis  lerra  gloriae  ejus.  Ubi  posuimus  piis- 
simam ,  ibi  eliam  honorabilissimam ,  vcl  valde  ado- 
randam  '*  potest  inlerpreiari.  Quod  auiem  dlcit, 
sensibiliier  eos  diccre  *',  non  facile  patet,  uiruni 
veluii  per  quaedam  spiritualia  corpora  *°  sibi  conna- 
turaliter  adjuncia,  in  quibus  etiam  bunianis  visibus 


quidem  divina  sapientia  ,  quam  clare  conspicalur,  6  appaniisse  divina  Iradit  historia,  praefaias  laudes 


iitultiple^L  est  et  beata.  Quoniam  vero  ipsa  mulliplex. 
sapientia  simpla  est  et  individua,  propterea  sim- 
plices  suos  fiilgores  in  primam  priniiius  dillundit 
icrarcbiam,  quibus  illa  illumiiiatur,  ac  veluli  divino 
alimeiilo,  sive,  ui  planius  iransferiur,  divina  laelitia 
saiiala  replelur.  Muttii  quidem  primo  data  fusione, 
tolu  rero  domeslica  el  unifica  divinae  refeclionis  uni' 
late ;  multuque  communione  Dei  et  cooperalionediyna 
e/fiCia  nd  eam,  ut  possibile,  simililudine  bonarum  ha- 
biiudinum  et  aclionum.  Ycrborum  conslructio  talis 
esl :  Digna  eiTecla  est  muUa  primo  anie  alias  ierar- 
cbias  fusione  snpicntiac,  sola  vero,  hoc  est  singulan, 
tlomeslicn,  proxima  plane,  et  uiiifica  diviuae  refa- 


corporeis  sensibus  sensibili  voce  coapialas  bymni- 
zant**,  an  quia  propbeticis  visionibus  ila  appariieie 
veluti  sensibiles,  in  simililudine  vidclicet  sensibiliuio 
vocuin  prolatae.  Yerumtamcn  qiiaquomoJo  sinl, 
ab  cxcclsissimis  priinae  ierarcbiae  e^seutiis  eas  fieri 
llieologus  iste  leslalur.  Ait  cnim  :  ilas  auiem  excel» 
sissimas  caeleslium  auinwrum  liyuuiologias  jam  qui- 
dcm  in  liis  qune  sunt  de  divinis  luudibi/s ,  quanlum 
postiibHe ,  aperuimus,  et  dictum  esl  de  liisin  illis , 
quanlum  ad  nos ,  sufficicnler ;  ex  quibus  in  admonitio- 
nem  sufficit  dicere  tanlum  secundum  praesens  tempiis. 
E\  hac  sententia  possumus  cognoscere,  de  diviiiis 
I.iudibtis  ipsum  scripsisse,  quoniara  i^nJi!n;odcdjvnii$ 
nontiuibus  ex  amaioriis  liymnis  sancti  Jeroibci  quae- 


ctionis  uniiaie;  noii  eium  omms  uniias  unilica  csl, 
sed  aola  divina;  muUaque  communione  Dei  et  coope-  C  d^nTnurodnxit,  in  quibus  de  praediciis  lauilibus  ni- 
ratiane  digna  facta.  Eum  quippe  priino  omiiimn  bil  tractaiur.  Ubi  posuimus  admonitionem  ",  ibi 
communicat,  hoc  esl   pariicipat,  eique  *  cooperaiur     uTrouvrjcrtv  in  Graeco,  hoc  est,  admonitionem  vel  re- 


in  admimstratioue  universitatis  infra  se  condiiae. 
Quomodo  comiiiunicat  et  cooperatur  ?  In  siinilitu- 
dine,  videlicet  ad  eain,  c(unmunionem  plane ,  el 
coo|>eratione  bonarum  babitudinum  et  aciionum  , 
qiiantum  poiest  lieri.  In  simililndinc  itaquo  bona- 
ran»  habitudinum,  hoc  cst  virtiitum,  vjrlus  enim 
eslbabiius  raiioiialis  uut  inieHeclualis  aiiimi,  et  iu 
&imilitudin6  boiiarum  actionum  communicat  Deo, 
eique  cooperatur,  Multaque  divinorum  superposite 
cognoscens ,  el  divinae  scienine  et  cogniiionis  in  par- 
ticipulione,  secundum  quod  fas  ".st,  facta.  Factaqtie  est 
sccuudum  quod  fas,  hoc  est ',  licet,  esi "  juslum  ® 


cordaiionem.  Suilicit ,  inqitit,  haec  pauca  cx  diviuis 
laudibus  ad  praesens  tempus  in  aiimoniiioiiem  vel 
recordationem  dicere.  Quia  iheologicam  **  scientiam 
ipsa  prima  disposilio**,  quantum  fas,  illuminata  e$f 
a  tliearchica  bonitale,  hocest,  quia  prima  ierarchia  illu 
minala  est  iu  theologicam  scicntiam  ab  ipsa  divini 
bonitate.  Et  ne  mireris  constructionem  :  ilhiniinata 
iheologicam  scieniiam;  cst  enim  rata,  diiinius 
qiiippe  iUuminor  *'  a  te  artein,  docco  le  disciplinain 
Qua  tnnquam  deiformis  ierarchia  el  aliis  quidein  ean- 
dem  deinde  tradidit ;  hoc  cst  :  ex  (pia  divina  bonilato, 
vel  ut  planius  iransfcrtiir,  ex  eadem  divina  boiiiiaie: 


tu  participationc  diviiiae  scientiae  et  cognitionis,  D  lanquam  deiformis;  quemadmodum  ijuippe  diviin 

cognosceus,  dum  oognoscil,  supereinineuler  mulla**  boitilas  conformal  oiiinia  ,  ila  et  ipsa  prinia  ieraiclii 

divinorom,siibauditur  inlelleciuum.  Sequilur  :  Pr»-  ceterarum  sequcniium  se  deiformis  cst,  hoc  esl,  p.i^ 

fitereaet  laudesipsius  ihsologia  his,  qtii  in  terra^^  sicut  Dciis  foriii:it;   el  aliis  qiiiiiem  eainlcm  doiiui 

sunt  t  tradidit ,    in    quibus  mirubililer  manifeslalur  tradidit,  id  est,  candcm   diviiiam  bouitalein  ,  qui 

YAUIAE  LECTIONES. 
'  A  eum.    *  ie  om.  B.      *  AB  spere.      *  et  status  inobUis  quoniam  semper  movetur  om.  B.     '  Sic  .AB.      '  B 
«•-orr.  utque.    '  B  quod  hoc  fas  esl,  b'  adscr.  corr.  quod  fas  est  fas  esi.      •  Conj.,  AB  et.     '  B*  adscr.  est.  C  i- 

patlicipaiione  secundum  quod  fns  esi,  hoc  est  licet  et  uijnstum  in  parlicipalioiic  cet.  '"  Sic  C,  AU  tupir 
jinineiilem  mullnm.  ''  A  iiitrn.  '*  in  quibus  miraliliter  —  [radidii  om.  B.  "  dicere  om.  fi.  "  B'  corr 
dicendo.      '■  \i  hoc  est  a.      '*  Veiba  supra  omissa  :  in  quibus  mirabililer  —  emineniia  U  ad  marg.  adscr. 

Aeii  falso  huc  inscreiida  esse  indicavil.     "  Sic  AB,  in  Crseco  eso;  dcest.      '*  SicC,  el  nirr.  B",  AU  adora»' 
tetn.     ^*  Q  dicere  eos.     **  ticorpora  spirilualia.     *' .AUi/mni^aH/,  sicubique.     *' li' carr.  umnwniltonem.    "B 
quia  «iiSflfn  theoloyicam  (puncla  U"  adj.  videlur).      *'*  Sic  C  el  corr.  B*,  AB  dcpusuio.     '*  Corr.  B',  AB  i/A 
ninc,  B*  marg.  adscr.  vel  erudior.  C  illumino  le  ariem 


i 


»93  SUPKU  lERARCHIAM  CAEI.ESTEM  S.  DIOINYSU.  194 

primo  illtiminatiir,  aliis  deindo,  st?t|ueiililt\is   vii!«v  A  fonniriiiio  Jtet»'/ ,  quod  iiascitur  a  verbci  oijtui,  \-.nc 

esi  pervenio  '*  vtlptiielio;  hoo  eniiu  pnipler  faciii 


licelsc,  dislribuil.  lllud  ;cr  brevitalein  dicere  mb 
iiiiruducens,  iioc  e.sl,  illuil  breviler  dicere  suliinlro- 
diK-il  ipsa  ierarcliia,  ipsam  *  piis$}ntam  el  i>lm  quam 
laudr.bVem  el  (audubilissiiuam  llieurchiiim  fas  esi  be- 
ueliclum*  esse  a  llicodochis'^  quanlum  possibile'*, 
cuijnosci^et  lauduri,  inieUeclibus ;  ipsi  enith  sitnl  tnn- 
tjuum  deiforwes  divini  loci  llicarcliicae ,  ut  eloquia 
aiunl,<iuielis.  Hoc  esl ,  iiiqiiil,  quoJ  breviier  subiii- 
Iroiiucil  prima  ierarcbia,  qno<l  fas  esi  et  lex  el  ju- 
siuin.  Ipsain  piissiiiiaui,  vel  bonorabilissiinam,  vel 
valde  nilornndani ,  et  siipcrlau^abilcin  cl  laudabilis- 
«iinaiu  Divinilaleuifas  est  beuedictam  *  esse  a  thoo- 
(locliis  iiilelicciibus,  ex  rocipieulibus  videlicei  Deuiu 
Iniclleciibus.  Ipsi  cnim  iutellecius,  qui  Dciuu  lec» 


taioiu  intelligeiiliae  feci  ••.  Sed  si  quis  propiietaiem 
iuierpretalioiiis  soqui  voluerit,  proexleudens  polcsi 
dicere  perveiiire'*  vel  peiietrare  facicns  ,  ut  talis  sil 
sensiis:  A  supercaelesiibus  essentiis  iisque  a;l  novls- 
sinia  lerrae  bonitatem  suam,  boc  cst  providcnliani, 
omnia,  quae  sunt,  penetrare  faciU  Tunquam  omnii 
eisenliae  $upcrprincipale  principium  el  causu  ,  omniu 
SHperessenlialiler  immensurabili  coniineniia  circuin- 
ligans.  Non  inmeriio,  inqnit,  providenlia  ojus  extea- 
ditur  in  omnia ,  vel  pcneiral  omnia.  Est  eiiim  oiniiir? 
essentiae  superesseutiale  principium,  et  oin 
nia  superessentialiter  rmmenaurabili  continentini 
jrcumligat.  Cbi  similiier,  nl   facilius  intelligere- 


piiint,  iaiu|uam  deiformes  divini  loci  suni  divinae  B  ^r,    circumligans  transinli  pro  graeoo  participia 


quiciis,  ut  sancta  tcstanlur  eloqiiia.  In  ipsis  siqui 
Jein  Dcus  quiescil.  Tbeoilocbos  auioin  dicitnr  quasi 
JfoO  ooxof ,  boc  csi,  Dfi  receptor.  Quo  nouiine  oinnis 
purus"~aniinus  sive  humanus  slve  angelicus  poiest 
vocari.  In  ipsis  enim  dnobus  Dcus  quiescit.  Ct  quia 
nonas  et  el  •  unitas,  tres  substanliaHler.  I5oc  qiioqtie 
«nbinlroducii  ^  scqneniibus  seierarcbiis  prirua  ierar- 
^faia  caeleslis,  qiiod  thearcbia,  id  est  Diviniias.  mo- 
las',  hoc  esl  iinitas;  Ires  substaniialiter,  Diviniias 
(uippe  unijas^st  [n  essejitia ,  triniias  in  siibstantiis. 


irzpiSiBpKyiiivKt ,  quod  proprie  inlerpreiatur  pahtio 
vel  piigiiocomprebendens.  Fiuilcapiiulutn  seplimuuu 
liicipit  oclttcuni. 

CAPITLLUM  Vlii. 

Ciijus  praefaiio  esl  : 

De  Dominaiionibus  et  Virtuiibus  et  Polesiatibui  et  ds 
nxedia  earuin  ierurchia  •. 

§  1.  Tratiseunduin  nunc  nobis  in  "  medium  cae- 
lt$lium  inlellectuum  exposilionem ,  Domitiutiones  illas 


nter  monada  autem  et  enada,  quamvis  apud  nos  $upermundani$  oculis,  quantum  po$sibile  e$t,  expto- 

nam  habeant  inierpretaiionein,  nion;iS  enim  dici-  rantibus,  et  vere  poteniia  specula.nina  divinarum  Po- 

•r  unitas,  similiier  enas  unitas,  talis  diffeicnlia  lestatum  ei  Virtulum.  Post  explanationem,   inquit, 

iiietur  inieresse ,  quod  inonas  sit  proprie  ipsa  uni-  piimae  et  sublissiniae  ierarchiae  iranseunduin  nunc 


is»  ex  qna  omiiea  nuineri  procediint,  prinoipiti.ti 

uippe  el  causa  est  tojins  numerosjtatis,  enas  *  vero 

»t  ipsa  uiiitas  substanliaram  sive  iti  snperessenli-jii " 

iseniia,  qo;ie  Deus  est,  sive  in  generihus,  sive  in 

rmis,  et  simpliciler  iu  omnibus,  qnac  unani  ean- 

;mque  participant  essenii.im.  Divina  ii  uiue  boiiitas 

onasest,  quoniam  principium  ct  oaiisa  esl  omni.i;!! 

lae  sunt,  enas'-'  auiem,  quoniam  uniiasest^'  in 

ibns  subsiaiiliis,  ot  tres  subsiuntiae  iii  unitate  es- 

iniae.  A  supereaelesiibus  essenliis   usqne  ad  novis- 

na  "  terrae  exieudens  bonilaicm  suam  in  omnia  quae 

nl  providentiam.  Hoc  item  prima  icrarcbia  in  lau- 

in  Divinitatis  subintrodiicit,  quod  a  subliiviissimis 

•  elestibns  cfssentiis  nsqne  ad  novissinia  ityrae  in- 

I  idiiboniialemsuam,  viJelicet  inomnia,  quae  siint. 


C 


D 


in  mediam  ierarchiam,  quae  eiiam  secunda  est,  no- 
bis  exploranlibus,  vel  sicnt  propiie  transfertur,  no- 
bis  iniuentibus  Dominaliones"  iilas  inleiloctualibus 
ocnlis  secnndum  jioslram  possibiliiaiem,  et  in  vere 
poteatia**  speciilainina  divinarum  Potesiatuui  ei 
Virtuluni,  simiiiter  siibaudis  transeundum.  Etenim 
unaquaequc  super  nos  essentiarum  cugnominalio  pro- 
pria  earum  signi/ical  virtults*".  1  gitur  sanctarum Do~ 
minaiionum  manifestativam  nomimtionem  Geslimo 
declarure  ubsolutam  quandum  el  omni  ignominiu  mi- 
norationis  liberatn  anagogen.  Quod  eiiain  sic  possii- 
mus  interpreiari,  non  servilem  quandain  et  omni 
sulipedestri  minoratione  liberam  anagogen.  Hoc 
quoque  in  laudibus  Tbrononira  posuit.  Igaominio- 
sum  quippe  est  et  minorationis  ct  subjectioiii&f  id 


pvidenliam.  El  nemo  arbilivtur,  me  per  ignoran-  **  est,  servitulis  indiciuni,  pede  ingrcdi,  ox  qua  libera 
I  m  Iransiiilisse  :  extendens,  pro  graeco  pariicipio      et  absohua  esl  oaelesiiiim  Dominaiiouuiu  anagogv, 

VAIUAE  LECnONES. 

i/)»am  om.  AB,  add.  ex  vers.  et  texi,  graec.  *  Sic  G,  kJi  benedicta.  '  B*  oorr.  (Iieolochis.  *  B' 
acr.  ^st.  '  Sic  C  ei  oorr.  B*,  AB  benedicta.  ^  el  oni.  A3,  add.  ex  vers.  et  lest.  graec.  ^  B  iii* 
tiucil.  *  B*  siipra  adscr.  est.  '  A  enaks.B  enahs.  **  A  B  sive  in  suptressentiaii ,  C  sii,  superessett' 
lii.  "  A  enahs  B  enalis.  **  est  om.  B.  ""Ra.i.corr.  B;  A  novissimum,  B  nooissimam.  *'Emend.,  A  Bi'. 
p  evenio.     ^"  B  facilitalem  feci  inieliicieniiae.     **  Sic  ABC.      "  B*  supr.   adscr.    esl   in.     ^^  K  donaliones. 

c  C  etcorr;B',  AB  vere  polenie.  »*  Sic  AB,  versio  habet :  coi»ni)minaiio  Dei  imiiaiorias  earum  signifi^ 
.  deiformes  proprietales,  quae  cum  texlu  graeco  ad  veibum  conveniuni. 

NOTAK 


A  liltorrs  miniatis  :  Finu  capilutum  sepiimum. 

h  f)ii  octiivum,  cujus  praefaiio  esi  dc  Domiitnlianibus 

irlv.liiiit*  e.i  Polesluiibux  et  de  rnedin  eurum  ierar' 

.  B  JUltMis  miiiialis  :  Cfipiiuium  nonumde  Prin- 

P.^.Ti;oL.  CXXll. 


cinibus  et  Archnngelis  et  Arigelis  el  de  ulliaia  corum 
ierurcliiu;  W  in  infima  parie  membranae  adser. 
Capiliilum  \ltl  da  Oominaiionibus  et  Viriulibus  ei 
Fotestalibus  et  de  /nedia  eorum  ierarchia. 


*9S  KXrOSiTIONES  JOANNIS  SCOTI  196 

hoc  est,  SHrsnm  versus  aliiiudo ;  nii  enim  terreniim,  A  meinbris,  sitbaiidiiur  a  superioribua  :  aesUmo  declu- 


fiil  viie,  ml  servile  ipsarum  alliludinein  deprimii. 
Ncn  aisimitat  lijrannicaium  dissiinitiliidinum^  tiUo 
modo,  hoc  est,  sc  lingil*  vel  colorai  illarum  alllludo, 
Unam  esse  lyrannicarum  dissiraililudinura.  Tyran- 
nica  quippe  dominalio  verae  Dominaiioni  dissimilis* 
est.  Caelesles  auiem  Dominationes  non  tyranntce, 
non  superjje,  sed  mofiesie  el  huinilitef  iu  amore 
l)a  el  sujjdiiornm  sibi  dominaniur.  Vymersaliler 
eam  inclimlum  tiberatiur'*  severam  dominationem, 
omni  nintuliiae'* seriituli superposilam,  a superioribus 
Mibauiiiiur,  aeaiimo  declarare,  universaliler  inclifta- 
lam  modesie  ol  liumiiiier  el  liberaliler  severam,  sive 
nl  polcsi  iraiisferri,  irreijrelieasibilem  *  dominalio- 
nein  superposiinm  onmi  nunoraiivae  serviluii.  H^on 


rare.  iVcprieov  universale,  ipsum  sjmmum  bci^niu 
dicit,  quod  proprie  est,  ei  umversale  bonum  esl. 
Omnia  siqnidem  bona  non  per  se  bona,  sed  pariici- 
palione  universalis  boni ,  quod  vere  "  bonum  esl, 
bona  sunt.  Ideoqtle  dixil :  ad  nuliimi  vana  vidcniium, 
fioc  est,  adnullum  eorum^^^quae  per  se  considentla 
vana  videntur.Yideuiium  enim  dicit  pro  visorum,  hoc 
est,  quae  videntur,  usiiatissimo  "  Graecorura  more, 
ei  quia  a  verijo  56zou«i** ,  hoc  est  video  el'^  videor, 
derivatur  ,  quoniam  commune  est ;  ut  sit  seiisus  : 
sed  "  aestiino  declarare  conversara  non  ad  aliquid 
eorum,  quae  vana  vidcniur,  quia  per  se  non  sub- 
sistunt,  sed  ad  id,  quod  proprie  est  ei  universale. 
Animadvertendiim,  quod  Graeci  Deum  vocaiii  ali- 


inJigeniem   subjeciionis  omms  et  remotam  ab  vni-  B  quando  neuiraliter  ov  ,  quod  esl,  aliquando  niascu- 


tena  dissimiliiudine  el  kyriarchiae''  inc€ssanter  ap- 
petfniein,  Ae&iimo  declarare  "  nullius  subjectionis' 
indigeiitem ,  nisi  soli'"  Deo  ei "  praecedenii "  se 
ierarchiae;  ct  remolam  abomni  dissimilitudine,  quae 
cam  deformcm  dissimilemqueCreatori  ''suoefTicial**, 
ct  kyriarchiam"  ,  hoc  est^  ipsam  Divinilaiem,  quae 
hyriarchia  '*  dicitur,  quonlam  princeps  est  et  princi- 
pium  lotiusdominationis,  indesinenier  desideral.  Et 
ad  ipsam  illitts  ipsivs  naturaliler  subsistenlis  virtttia 
$imililudinem ,  quanlum  possibite  y  et  seipsamt  et 
ifuaeposteam  sunt,deiformiter  conformanlem.  Uauc 
^entenliam  propicrea  sic  inlerpretati  sumus  per  ani' 
bilum,  quoniam  xuf-ta  "  in  Graecoest  posilum,  cujus 
fmlerpreiaiio  propria  uno  non  exprimitur  verbo,  sed 


line  uv,  qui  est.  tit  kyriarchicae  **  semper  deiformiict-.i 
ia  purlicipatione  secundum  quod  possibite  ipsi  facturu. 
Uoc  uUimum  oinnino  palcl.  Quod  enim  dicil  in  par- 
ticipatione  kyriarchiae  ^*  deiformitatis  faclam*', 
commune  esi  omuium  caelestium  esscntlarum.  Om- 
nis  quippevinus  earum  in  participaiione  Deitalis 
esi**,  quae  *'  est  Dominaiionum  princeps.  Ipsam  " 
vero sanclarum  Yirluiim,  subauditur  aestimo  decl:j- 
rare  nominaiionem,  foriem  quandam  et  ineemwvta- 
bilem  viritilatem  in  omnes  secundum  earum  deifor- 
mitatein  operationes,  ad  mltam  susceptionem  rndita-' 
rum  ei  divinarum  illuminationum  imbecilliler  infir' 
malam ,  polenter  in  imitalionem  **  Dei  reduclam,  nvi 
relinquentein  suimet  imbeeillilale  deiformem  motuin, 


sic  :  naluraliter  subsisiens  virtus,  at  sii  sensus  :  lu-  C  ^^.d  ^rmiier  fereiuem  in  superessentialem  et  poteniifi- 


desineniepappeiii  similiiudinem  ad  ipsam  kyrran", 
hoc  esl  viriulem,  qnae  naiuraliter  per  se  subsistil, 
el  quae  nibil  aliud  esi,  iiisi  ipsa  per  selpsara  sub- 
sislens  Divinitas,  quae,  quanlum  possibile  est,  ei 
ipsam,  dominationem  videlicet,  ei  quae  post  eam 
sunt,  w  iuferioribus  ordinibus  conformat.  Videtur 
enioi.  posse  sic  breviier"  transferri ;  Et  ad  fpsam 
«jusdem  propriam*"  similitudiuem,  quantum  possi- 
bjJe^S  ei  se  q^sam,  et  quae  posi  eam  eunt,  confor- 
niantein,  ul  sensus  sii*:  Ei  aesiimo  deciarare  appe- 
lentein.  ad  ipsam  propriam  simililiidineni  ejusdem, 
Kyriarchiae  plane,  quanlum  possikile,  ei  seipsam, 
dominationem  scihcet,  et  quae  posi  eam  sunl,  dei- 
formiter  conformanlem  el  effingentem.  Et  ad  nullum 


eam  **  virlulem,  el  ipsius  imar/mem  virluli  simitemjuxia 
quod  liccl  faclam  ",  et  ad  ipsam  quidem  ut  principO' 
lem  virtutem  poienter  conversain,  ad  secunda  vcra 
viilulis  dulricem  el  deiformiier  proveuientem.  Nomi- 
natio,  inquii,  Yirlulum  foriem  et  ineommuiabiiein 
caruin  viriiitaiem  vel  vigorem  vel  strenuitaiem  in 
omnes  deiforines  operaiioues  declarat,  quae  virilitas 
iiulla  imbecilliiaie  inflrraalur  in  suscepiione  insiu- 
rum  sibi  divinarum  illuuiinatiOHum,  quae  poler.ter  io 
imitaliouem  Dei  rcducitur,  hoc  est  sursum  duciti:r, 
quae  nun  relimjuii"  sua  debilitate,  quia  lu.uquain 
debihlatur,  deiformem  motum,  sed  firmiler  se  ipsant 
fert,  hoc  est,  nrmiier  teiijiit  in  superessentialem, 
divinam  plane  virtuiem,  quae"  se  poienieui  facit**, 


mna  videutium,  ted  ad  proprie  *ou  universate  eonver-  D  et  quae  *'  facta  estimago  ipsius  superesseutialisvir- 
sam  ;  m  omnibus  hujus  senientiae  colis",  boc  est      tulis,  dum  sll  virtuli  similis,  et  quae  convertiiur  pfr*  ^ 

VARIAE  LECriONES. 
*Corr.,  AB  (/isstJnJ/i(«din€r«.     *  Sic  C,  A  set  ingit ,  B  fringit ,  rad.  corr.  fiuqit.      •  A  simj/is.      *  B  u- 
hcralitUer  (puncl.  ii*  adj.  videlur) ;  B'  supra  adscr.  el  hberaliler.     '  B  miuuli.  o  supra  adscr.-te.     *  B  int- 

preheniibitem  (puuct.  adj.  et  s  Supra  adscr.  B*,  ut  tegas  irrevressibitcm).    '  Corr.  B*,  A  kyiarcliiae,  H  tiyrar- 

cliiae.     *  Sic  BC,  B'  corr.  deciinare,  A  dcctinnre,      '  A  iubveciionis.      '•  B  soit  (ii^pr.  scr.B*).     "  A  «. 

'*  Sic  C  ei  corr.  B*,  KHprafcidenii.    ^*  vnalori  (punct.  adj.  et  cre  supra  scr.  rideuir  B*>.    "  Corr.  1 
ABC  in(iciat.     *'Sic  AC;  H  liijriurchiam.      '«  vSic  C  el  coir.  B*,  AB  k^rarehin.    *'  AB  rvpfiu.     '*  B  hyri 
'•*  B  sic  bieiiler  pusse.    **  B  propriam  ejiisdem.     *'  B'  siipra  a<lscr.  est.     ^'  Sic  C,  A  colus,  B  coliis. 
C  el  corr.  B*,  AB  quid  vero.    <*  eorum  oiu.  A,  ad  maijj.  adscr.  B.  ■*"  Coir.  B',  ABC  usiiuiissiino 
raarg.  •jn\&cr.  dochoimtjm.    *'  B'  corr.  vel.     **  B"  o(;rr.  ei.     **  E\  vcrS-  el  lc*iil.  jiiaec.,  A  cfiiiiatchie,  B 
riarch.e,  C  t^tjriatcliie.     »*  AB  kyriurchie.     «'  Sic  C  el  corr.  B',  AB  formum.     *»bic  C.  AB  suni.     **  "' 
ttl  corr.  B*,  AB  qui.     **  B*  marg.  adscr.  l)e  vniuiibus.     "  A  imiltiHow.     »•  Corr.  B",  AB  poniificum.     "  Bi 
vera.  el  lext.  graec,  AB  (ucta.     ^*  Sic  C  ol  eorr.  B",  AB  Tdtquit.     -^  B*  vo«fi  quae  puncia  suly.,  d  supn 
scr.  per.    *'  fucit.  om.  B.    **  B  quue  se. 


ji 


1S7 


SUPER  lEKARCHIAM  CAELl-STEM  S.  DIONYSII. 


m 


lenleradipsani  virlntennnierilopriiiripaleni.quoniam.  A  P«'"  mediam  illam  »'  iecunda  muuife.Unlhne  delaiis. 

omniiirn  virUiiumet  priiiceps  CL  principium  esl,  qnae 

cliam  adscciinda  viruii<:ni  daiet  deifonniler  prove- 

nit,  hoc  esl,  instar  ilivinae  processionis.El  nolandu!!i 

quod,  ubi  posirimus  *  virlnli  similcm  cl  viilnlis  <ia- 

Iriceni,  ibi  in  Graeco  composila  suni  vorba,  ([uae 

eoniposiiive   non  possumus  lrai>sferre,   nisi  fnrie, 

quamvis  inusilalc,  dicimus  5vv«uQ»t5fl  *  virUilifor- 

nicni ;  Suva.tzoSoTwj  '  ve-ro,  duin  adverbiuin  videtur, 

non  nisi  noiiMnibiispolesl  iransferri,  ne  niininm  in- 

usilalO!  verlaUir.   Proplerea   diKimus  :  virtuli  sinu- 

lem  el  virlulis  dalricem.  Jpsatit''  aulein  sancutrum  Po~ 

tesiaium,  hoc  estj   ipsam  nominationem  sanciarum 

Poleslalum  aeslimo  '  dcciarare  uequipoientem  *  divi' 

mrvm  Dvminationum  ot   VirltUum  bme  ornatutn  et 


Ilas,  inquit,  pniprias  virlules  ac  deifornies  medius 
caelesliuin  aniiuoruni  ornalus  habel,  ideoiiue  purga- 
liir  et  illuminalur  et  pferfieitur  ,  quemaduioduir. 
dictiim  est  iu  superiori  (^apilulo  de  prima  ierarchia. 
iNec  alitinde  piugaiur  et  illuinim^liir  el  perliciuir, 
nisi  a  divinis  illuminalioniWus,  indilis  sibi  seriindo. 
adverbium'*  estsecuHtlo,  perprimam  ierarchicam  *' 
disposilionein,  quoiiiaiu  illa  primo ,  ista  vero  se- 
eimdo  per  iUam  divines  parlicipat  illiiiniiialiones, 
et  per  mediam  illam  iierum  secun.ia  manifesiationH 
in  tertiam  ierarchiam  veluii  per  secun<bm  '*  inanife- 
fttalionem  ipsis  divinis  illuminalionibus  delalis,  6ive 
ut  proprie  transfcftur,  dislribuiis. 
§  'i.Itaquepcr  ntiam  dicdonem  veuire  in  alium  aKgelum 


inconfitsam  circa  divinas  susceptioue.i   ordinalionem,  '*  audifumySijmbo'um  **  faciemus  a  loutfe  supcrperfecLie 


H  ordiualum  '  ^Hpermundanae  ct  inleUeclualis  pote- 
$lafis,  non  ttjraunice  ine.i,  qm^  iitferiora  SMnt",  polo- 
slafivis  virlutibus  praecipiiatue,  slhI  potenferin  diurna 
post  \yene  ordimfas  reduelcw,  et  posf  se  dBifarmUct 
rtdttcenfis,  et  patenfiftcim  '  exM«»au'/H«»u '",  quan- 
lum  fax  est,  Hisimilatae,  et  eam,  nl  po^sibilc,  angeli^ 
revelantia  m  beneomaHs  per-  ipmniordinibus  poiesta* 
liva  virlnUe.  Ipsa",  Hiquil,  noiriin.-tliosanclanim  Po- 
lestatuin  decIaraE  .•vequepoteutcm"  vel  aequeordi- 
natam'^  ordinalioii<>m  divinis  Dominalionibus  et 
\irtulibas,  et  hene  ornaiam,  et  inconfusam,  quae 
non  lyrannice,  hoc  est,  nou  abnsiva  potestate  in  ea, 
quae  sibi  subdiia  sunt,  in  ficia  '*   similitudine  po-. 


ei  per  processionem  occullae  in  sequcnliam  '*  perfectio- 
nii.  Haec,  inquit,  supernoi  uin  civiuni  coiloqnia , 
quibns  videmus  per  aiium  angelum  diciionem  venir« 
ir\  alium  angelum,  in  quo  esl  audiius,  si[jnum  facie- 
musa  lotige  SHperperfeGiae,  hoc  csi,  plus  quam  per- 
feciae  perfectiouis ,  ei  per  processiouem.occuitae  iii 
scquentiam  *''.  Ac  si  aptjrie  diceret  :  Nos  homines, 
qui  non  experimento,  sed  arjjumenlo  divinos  expln- 
ramus  sensus,  faciemus  *'  argumenlum  et  apertissi- 
iv.um  signum,  (juid  de  longe,  hoc  esl,  ab  ipsa  celsi- 
ludine  divinae  sublimiiaiis,  quac  longissime  ab 
omnibtis,  quaesunt,  renjovetur,  plus  quam  perfecla 
etpjH-  arcanam  processioncm  occuUa  perfcctione  ''' 


testativarum  vinutum  praecipiialur;  sed  potenieir,      gradalim  elordinale  irv  scqnenliam^",  in  caelestiuiu 


sive  ut  proprie  t-ransfertur,  poteniissime  in  divina 

rcdiM5iturposl  hene  ordinatas,  hoc  esl,  posl  primae 

lerarcUiae  pulchre  ordinatas  virtuies ,   quae  eani 

praecedunt,  et  postse,  id  est  ",  infra  se  ordittatas 

Tirtules  deiformiier  reducii  *",  sursum  ptane  dwcil, 

01  poteniiflcac  exusiarchiae,   hoc  est  Diviriiiaiis, 

^uae  i?owc£Offowf  '*,  quia  polesiates  faeii,  i^wcMfi- 

jjf«'*vcra,  quia  polesialum  princeps  esletprinci' 

i4uin,  nomtnatur,  quantum  licet,  similis  faeta  est, 

Hearn  i-^wKif-xj.ee»^^ ,  quantnm   possibile,   angelis 

-eTClat  potestaliva  virtuie  in  bene  ornatis  oi-dinibus 

)eripsam,  suam  videlicet  ordinaiionem,  per  quam 

iiferiores  ordines  ornantur.  Has  hnbcns  deiformes 

nopriefates  media  caelesdum  animorum  disposilio  pur- 


virlutuu>  videlicet  couse«iu(«ite!n  ordinationem  de- 
scendii.  El  hoc  esl  iiiud  argumenlumet  signum,  per 
alium  airgelum  profecio  "  venire  diclionein  a  SHtnma 
Divinitaieln  alium  angelum,  in  quo  illud  verlitur  *' 
uietuni  in  auditum ;  moii  quod  in  eis  corporei  .sensus 
sint,  sed  quod  sic  visio  piophelica  formata  sil.  Si 
ergo,quod  summa  bonitas  praecipil,  printa  ^'  ierar- 
chia  in  aliam  atque  aliam  icrarchiain,  veluli  in 
alium  atque  alium  angt<ium  ,  in  quibus  illa  diciio 
audilur,  descendit,  signum  ^Ht  ^'*  incunctanler  di- 
vin.te  processionis  per  ordiuatos  gradus  a  sunur.o 
usque  deorsum,  hoc  esl,  ab  excelleniissiinis  caele- 
siibus  essentits  usque  ad  homiitcs ,  qui  eiiam  angeli 
dictmiur,  quando  divinum  consi  ium,  quod  per   su- 


atur  quidem  el  iiiuminalur  et  perficiiur,  quemadmo-  i\  perioresangelosaccipiunl,  inferioribus  scaiinuiilianl^ 
'umdiclumc.st,  a  divinisilluminalionibus,  indilis  sibi  Woc.  autcm  dicit,  ul  intelligamus  mirabilem  reru^n 
fcmdc  per  primam  ierarclticnni*"  disposilionem,   ci      disposilionem,  per  qiiaiu  divina  Provi-.ienlia  tuaver 

VARIAE  LECT10.NES. 

'  Corr.  B*,  pro  quod  ubi  posnrmus  k  B  ubi  posuimus  quod,  C,  quod  non  posuimns.  *  ouvK'0:t'ji7  iu  codd.  ila 
cripiura  esl,  ui  taciUime  lc^as  falso  Svvat/oo-iav,  quare  B*  maig.  adscr.  i.  e.  dnnamosian.  -  IJ' maig, 
dscr.  »•  e.  dinamodolos.  *  B'  marg.  adscr.  /)<■  poteslntibus.  '  A  ips.  nom.  sancl.  potcst.  vominaliouem 
eslimo,  ^  ips.  n.  s.  p.  vominuiio:it'm  at^siimo.     *-  Sic  ABC.     '  B'  adscr.  i.  e.  ordinntionem.     '^  B  sf(/a  infe- 

iora.  *  Corr.  B*,  AB  poniifieam.  *"  K'  supr;i  sv.w  nUfer  crivsalem  pofefillim.  "  A  i;)sam.  ''Sic.4B,  C 
equipotentem.     »^SicABC.     ''*S«lC,  AB  iuficla,     '»  Sic  C  et  rau.  coir.   \W   AB  idem.     *•  B  reHuctae, 

Qwj.      '*  A   B  e<io  o'ji7i«ovr.«,  B"  «oir.  jxoijo--     "  A8 


corr.  reducens.     ''  A  f(jo  oya-iOTrou,  B  cqo  o-jc-t»- 


y*ovffj«ox«S(*,  B*co!T.  £:c<y(7.    '"C(HT.  B",  AB  lernrcftiam.     **B' inarg.  adscr.  ilLim  ?'.  e.  primum  iernrchiam. 
'k  Ad   verbum    "  Corr.    !V,    AUC  ierurcliiam.     *^   B    sauciam,  B"    8::pra   scr.  secundam.     '"  B'    m^.-g, 
dscr.  simbolum  i.  e.  e.ri.>.nph.iii  sivi  demvustrutionem.     *"  0  fCjucntia.     '-'  B'  corr.  sequentia.     ^^  B  /ar/«: 
l*  adscr. -m«s.    "     Bad.  corr.  11,   \\i  pcrficiionem.      ^^' H  seqneniiam  [punct.  adj  B  ).     *'  Corr.   B',  A 
Urfecio.     "  B  vertitur  illud.     "''  A  per  primu.  B  per  primo..  (p-,!iiit.  adj.  B   )    -'  Corr.  B" ,  AB  ejas. 


199  EXl'OSl'riONES  JOANNiS  SCOTI  200 

siialls  condltae  pliMiiuuUucm  incffabili  processionc  A  «'ipium  ornnium,  quod   supcrcsscntiale  esl,   Deum 


di^ponil.  littim  snpieules  circa  mcrut  noslras  *  im- 
violatlones  *  aiunt ,  pcr  seipsas  lucenles  divinoruin 
pteniludiiies,  per  alicras  contemplativarum  *  parlici' 
palivnum ,  esse  perfecliores.  Quod  praedixil ,  per 
SumuKtrum  sacer.loUua  approbai  lesliuioatum. 
Sapieuies  eniui,  inquil,  qui  sacras  iioslras  hoslia» 
ei  imuiolaiiones  *  myslicas  perfectc  inlelligunt,  di- 
«:unt,  per  se  ipsas  immcJiaie  luceules  pieuitudin«s 
divinorum  inicileciunm,  boc  esl,  divinos  inlellcclus, 
qui  per  se  ip&os  immediaie  plenissime  lucenl,  per- 
fi.'et.iores  esse,  quam  conlemplaiivae  participaliones, 
*  cunltnuplalivi  **'  scilicet  inleileclus,  qui  divioam 
coniemplationcm  per  alleras  viriules  parlicipanl. 
Ouod  hteviier  eoiligere  possumus.  Perfeciiores  sunl 


videiicet,  reducuniur,  ei  a  "  paFiicipaiione  lelelar- 
cbioarum,  diviuarum  videlicet,  purgalionum  el  illu- 
minationnm  et  pcrfcclionum.quantura  licet,  elTiciuu- 
lur,  Divinitas  "  auiem,  ui  saepe  jam  diciom  "  , 
teleiarcliis  dicilur  sive  lelelarcliia,  qnoniam  iiostia 
rum  principium  est  et  princeps.  Ei  haec  "  lex  ex 
divina  laxiarchia,  iioc  esi ",  ex  *'*  ipsa  deitate.  quae 
propierea  laxiarchia  dicilur,  quia  loiius  ordinaiio- 
nis  piiucipium  es*.ei  priuceps,  quasi  t«$;mv  «^//j  •*, 
qiiud  csl  ordiuum  principium,  tradita  est,  secunda 
sciliccl  speculamiua  per  prima  diTiaas  parlicipare 
illuminalioncs.  Invenies  uulem  lioc  et  muUoiiens  " 
theologis  "  exprcssum.  Ac  si  dicerei :  uon  solum  a 
sacerdotaJi  irailitione,  verum  eiiam  ab  ipsij  luopho- 


diviui  inl.liecius.qui  per  se  ipsos  immediale  divin»m  {j  lis  saepissime  praelaiam  lcgem  invenies  incolcaiaia. 


parlicipanl  couiemplutibuem,  quam  ceieri,  qui  *  per 
luedteialem  aUiortim  sc  candem  contempi»liouem  " 
suscipiuiil  *.  liituerc ,  uhi  jiosuimus  sapieotes,  ibi  in 
Graeco  5etv»t,  pro  quo  poiest  "  quis  diccre  :  reve- 
rendi  vel  periti  vcl  sapieutes.  Sic  uenimo,  el  mgeli' 
corum  ordinum  immediaiam  participationem  primo 
in  Deum  exieniorum  perfeciiorem  esse  per  medietatem 
perfeciorum.  Ouemadmodum,  inquit,  per  sc  luceules 


Quando  cniin  dioina  et  palerna  liumunilas  *'  hrael 
conversibiliier  ^^*  pro  sacra  ejus  salute  erudiens,  et 
ulcisccnlibus  et  immitibus  mtlionibus  in  correclionem 
tradens,  omni^ena  provisorum  in  meiius  iraduclioue, 
et  captivilaiem  dUnisit,  et  ad  priorem  clemenier  redu' 
xit  conslfluiiam,  videt  theologorum  unns  'lackuriat 
unum  primorum,  ut  aestimo,  el  ciica.  Deum  uugelo' 
rum;  commuae '^"  enim  est  "  omnibus  hoc  angelica 


pftrlectiores  suut  bis,  qui  per  alios  Sucem  accipiunt,      cognominatione'*,  ab  ipso^^  Deo  discentem  de  '*  lioc 


tta  aibitror  angelicos  ordines,  qui  immediate  primi- 
iiis  in  pavticipationem  Dci  exiendunlur,  perfectiores 
esse  perfectorum  ",  eorum  videlicel,  qui  aliqua  mc- 
dietftie  interposita  perfecli  sunl.  Ubi  posii :  perfe- 
ciiorem,  ibi  in  Graeco  iw.fiytvupccv  ",  quod  possu- 


consolatoxia,ut  dicttim  est,  verba.Mrio  verbonim  '• : 
Yidel  euim  "  theologorum,  proplieiarum  plano, 
unus  iiomine  Zacharir.s  unum  primorum  angeiuni..., 
principaruun  videlieet  \irluiun»,  «luae  ciroa  Deiim 
sunt,  ut  aestimo;   hoc  eiiim  iiomeu,  quod  cst  ange- 


mus  dicere  :   perfectiorem,    vel   potentiorem,  vci  C  lus,  ut  praedixi,  commune  est  omiiibus  caelesiibus 


crrle  elficaciorem.  Propler  quod  et  a  noslra  sacerdo' 
lali  iraditicne  perfeciivae  et  **  lucificae  el  purgativae 
virtuies  primi  '*  inlellectus  nominanlur  inferiorum  , 
lanquam  pet  se^inomniuin  superessetuiale principiuni 
r^iductoruni,  et  theieiarchicarutn  purgationiim  et  illu- 
minatioautn  et  perfeciionum  in  pariiciputione,  secun- 
dtim  eis  fas,  faclorum,  Hoc  enim  est  omnino  divina 
laxiarchia  *^^*  divinitus  promulgalum  ",  perprimase- 
cunda  dieinis  parlicipare  illuminationibus.  flac  una 
perplana  *'  lucidissimaque  seotentia  ordinem  caeie- 
Suium  essenliarum  dignilatemque  hreviier  uperii  atque 
Cimcludit.Propterea,  inquit,  nostra  humana  sacerdota- 
tisducirinaircspriraosordinesprimae  caelcstis  ierar- 
ciijart  perfeclivas  ei  lucificas  et  purg;ilivas  nominai 


virtulibus  propter  angelicam,  hoc  cst,  nnnuniiaiivam 
cognominalioncm ;  ab  ipso  Dco  disceniem,  didicit 
enim  ipse  uuns  primorum  angclorum  ab  ipso  Dco 
immediale  de  hoc,  de  rediiu  plaiie  Israel,  consolaio- 
ria  verba,  sicut  dictutu  est,  in  prophetica  scilicet 
visione,  qiiando  divina  el  paterna  humaniias,  boc 
esl  clemcntia,  dimisil  captiviiaiem,  ct  ad  prioreni 
reduxil  indulgenler  consianiiani,  erudiens  Isra?! 
couversibiliter,  hoc  est,  ut  coiiverierciur,  pro  sacra 
cjus  salute;  noluii  enim  eum  hoslibus  suis  tradere 
asperilale  vindictae,  sed  voluil  corrigere  et  salvare 
mansuetudiue  clementiae;  el  ulciscentibus,  sive  ul 
congruentios  huic  loco  transfcrlur,  coeroeniibiis,  «I 
immitibus,  vcl  asperis  iii  coireciionem  "  tiadens,  ad 

*'  provisorura    iraduclione, 


virlutcs.  quouiam  inferiorei»  ordines  per  eos  ad  prin-  D  corrigendum,  ouiQigena 

VARIAE  LECTlOiNES. 

•  Bnoitras  sacras.    'B'  marg.  adscr.  i.e.  sucrificia  sive  sacrameHla.     ^B'marg.  adscr.  i.  e.  ronlemplaiitil 
*  B*iwmoialiones  ei  hoslias.    *  B  perfectioues    participuliones.     •  Rad.   corr.    B'  ,    AB   eoniemplaiim 

1  qui    om.  B,  ad  marg.  adscr.  B*.     '  conlcmplationem  om.  B    '  B  (.bucipiunt.     '•  poiest  om.  B,  ad  marg 

adscr.  B*.     "  B'  marg.  adscr.   i.  e.    perfeclis.     '*  AB   hiyyttrxipov.     "  ei  om.  AB,  add.  ex  conj.  ei 
lexl.  graec.     *'B'  maig.  adscr.  ;;rimi  i.  e.  supremi.     "  B*  marg.    adscr.  per  se  i.  e.  per  eos.     "A/aji 
chicn.  B  taxiarehica.     "  B   vertnulgalim  ,  torr.   promnigalum     •■*  AI>C  per  ptana.     '^   B"   rad.    corr. 
*•  Sic  C;  AB  divinitus.     *'  B*  supra  adscr.    esl.     **  B*  voci  haec  puncl.  subj.,  »1  .^d  maig.  adscr.  haet  ,• 
quii  est.     "  est  om.  AB,  haliel  C  el  supra  adscr.  B*.     **  Sic  C,  AB  nd.    **  B"  marg.   adscr.  taxeonurd 
**  SiC  AB.     *'B"  siipr»!  adscr.  «  iheologis.     **  B'  stipra  scr.  i.  e.    pictas.     **  Had.  corr.  B",  AB  conoersi 
liler.     *"  B'  corr.  comniunis.     "  B*  marg.  adscr.  .«.  nfgolio  caplivilalis  el  rcduetiows  israel  ul  dicium  isi  • 
pruphelia.     **   B.    cognamiiiaiionc  ipunct.   a<ij.   B  ).     *' AB    hvc  (tb  ipto.     **  h  el  d«.     *•  B'    adsc 
**Benim  (puncl.  adj.  B").      *' ]J   coieptionem.      *"  B' iiiaig.   adscr.  vcl  omnigeHu  i.  e.    videlicet  gtntrii 

Qdau    \... 


I  tsi  >'  ■ 
tntrtiJ 

Ji 


!0( 


SUPER  liLRARCHlAM  CAELESTEM  S.  DIONYSIl. 


308 


lioc  est,  otnniiiioJa  eorum,  qni   diviiu  |«roviJenUd  A  cluose,  iiitdleKU  muUiplicAro  r«JeuraiA  «le  caplivitale 


regtiitlur  ei  corriguiuur  *,  maaiuluclione  io  melius. 
l)bi  diximus  roiistaiiiiam,  ibi  io  Graeco  cuTraOeucv  ^, 
|uoil  Cicero  voliiii  Iransfern^  conslanliani ;  ipsi  au- 
lein  Craeci  riTraStiKv  *  dirniil  luipyjciutv  *,  id  esl, 
)encfacieuliani.  E-jnu.StMi'  aiilcfniressunlsecmulum 
sioicos,  voluiitas,' gaiidiuni,  caulio.  cl  nonnisi  iit 
iniiiio  snpientis  constitnuntur;  volitnialeiu  dico  atno- 
-ciii  boni,  gaihlinm  vero  de  veritatis  invenliune, 
raiiilo  diligejis  reruin  consideratio  *-  Noa  aulein 
liciinus  vjr:u.Qiiy.;  *  gaudium  ",  aniorein,  odiitro. 
risliiiain  ,  qiiando  in  aniino  s&pienlis  *  vlriu- 
es  sunl,  ut :  <  Gaudetc  et  exuliate,  qiioniam  luerces 
'estra  copiosa  eslin  caelis  »;  ilem  :  <  Qnj  diligit  me, 
lliligetur  a  Palre  ineo  > ;  et  alibi :  <  Tu  scis,  Doniine, 


popnli  propngalionein  "^;  qui  vero  trnnslulil :  sine 
nturo,  enndein  sensum  sigiiincare  votuil,  ac  si  di- 
ceret :  laniu  tnnliiiudo  populi  erit,  ul  niuro  ainbiri 
non  possil.  Alter  auiem  iheologorum  Execliiel "  et 
ak  ipta,  inquit,  hoc  sacratistime  promuhjatum  este 
Cherubim  super/irmala  (jloriosisiima  Divinilate.  Al- 
teriu»  '*  theologi  quod  praedixll  approbai  tesii- 
inonio,  Iioc  est,  qiiod  divina  cnnsilla  in  piimis  an- 
gelis  immediate  suscepta  per  inferiores  angelos  in 
iheologorum  spiritibus  fonnantnr  ",  dicens  :  Allcr 
antein  iheologorum  Eiecbiel  dicit,  ah  ipsa  super 
lirmaia,  snperessenti^ili  videlicei,  gloriosissima  Divi 
iiitate  Iioc**,  qiiod  seqiriiur,  sacratissiine  **,diviniius 
plane,  promulgatuin  esse,  hoc  est,  Iraditiim  fuisse 


(nia  aino  le  »;  i  Iniquos  odiohabui»» »;  «  Trislisest  ^  »psis  "  Cherubim  immediaie".  Enim  Israel,  ui  di- 

niina  mca  usque'ad  luortera».  Innnimovero  insipien- 

is  (luin  consideranlur,  y.xinoni.Qvtu  '^,  hoc  esi,  inalae 

lassiones  recte  dicnntnr  ",  si   ianien  gaudium    in 

nima  insipieiili  poiesi  intelligi  :  estenim  gaudium, 

>etiiia,  qiiant  nunquam  sequitiir  irisliiia,  quod  in- 

ipientibus  evenire  non  poiesl.  Alterum  vero  subje' 

lorum  a»gelorum,  in  occursum  pruui  provenieutem, 

inquam  ad  illuminationis  maceplionem  el   melnle- 


sin  •».  Vidil  vero  ipse  Zacbarias  aliura  angelnm  de 
linoribus  obviamprimi*''  provcnireadsusceptioncnt 
luminationi),  revelaiioni»  videljcet  divinae,  qnae 
rius  sninmo  angelo  ab  ipso  buo  dicta  est.  £t 
jetalepsin  **,  id  est  percepiioneni,  pariicipaiionem 
ilicei;  melalepsis  '*  eniin  '^  dicilur  proprie  parli 


ctum  est,  exercilaliva  Humanitas  per  disciplinat  in 
metius  tradueens  justiliadiTina  obnoxios  condemnnt  ^*, 
innoxios  justificavii.  Traducens  Israei,  hoc  est,  dum 
traducebal  Israel,  ut  diclum  esl  in  divina  Scriplnra, 
exereitativa  hutnanilas,  iJesl,  divina  clementia,quae 
traducendo  exercet  per  disciplinas  In  mcliits,  qiios 
liberare  vuU.  lioc  doceiur  primus  posl  Cherubim, 
Inmbos  sappjtiro  praecinctus,  qui  poderam  jnxla  sym  - 
bulum  ierarchicum  induebatur.  lleliquos  (lulem  ange 
los,  qui  secure-i  habebant,  divina  taxiarchia  iwperul  a 
priori  •*  dqceri  de  hoc  divinum  judicium.  IIoc  4ocelur, 
inquit,  id  cst,  de  iioc  judicio,  obaoi^iQS  damn^^ndi, 
innoxios  vero  jnstirfcandi,  docelur  pritnus  angeius. 
id  esi  unus  ex  caelesU  ordine,  qui  sequiiur  Cheru 


paiio.  Deinde  ab  ipso  divinum  ccnsiliunt  tanquam  a  ^  biin ,  verbi  gralia  upus  Dominationum  dlu  Viriuium 

seii  Polestatum,  quoniaiu  primo  Clierubiiu  *^  ab  ipsa 
Diviniiale  iiumediute  de  eodem  judicio  edocii,  ipsi 
vero  Cherubim  primunipost  se  docenl  *',  qui  "  prae- 
cinclus  er£|t  luinbos  sappbiro,  qui  eiiam  poderam  " 
induebalur  secundum  symbolum'",  secundum  habitum 
Kup^rai  sacerdutis  in  Israet.  Sutnini  giquidein  sacer- 
dotes  perizomala,  id  esl  fcinoraiia  seu  succinctoria 
sappbiro  celerisque  pretiosis  lapidibus  omaia  prae- 
cingebantur.  Podera  quoque  lunica,  videlieet  (aUri, 
induebanliir.  Podera  autem  dicilur,  quia  usque  ad 
jro'5«f  *',  id  esi,  usque  **  ad  pedes  |»endebaU  In 
tari  habitu  ilaque  *'  snmmi  sacerdoUs  primus  angelus 
post  Cherubira  visns  erat  prophetae.  Divina  auiera 


immo  sacerdote  erudiium,  el  hoc  docere  iheologum 
tmersum.  Deinde,  inquit,  videt  occnrreniem  ange- 
[m,  eruditum  ia  divino  coniiilio  ab  ipso  primo  an- 
elo,  lanqnam  a  su|pmo  sacerdote,  el  videl  Uieolo- 
im  seipsnm  plaqe  conversuia  hoc  docere  *"  Israel, 
jod  a  primo  angelo  per  Eecunduin  didicil.  Pote&t  et 
c  transferri :  el  hoc  docere  *'  Uieologum  "  conver- 
mtem,  ut  sit  sensus :  el  videt  convertentera  angeluin 
mm  propheiaiu,  ut  hocdiscerel. QKoniam  fructuose" 
ibilabilur  Jerusalem  a  muUitndine  homiuum. 
anc  inlerpretaiioneai  a  Sepiuaginta  accepit;  llie- 
•nymus  "  quippe  trauslulit :  Quoniam  **  sine  muio 
ibitabitur  Jerusalem  a  nuiliitudinc  Iiominuni.  Unus 
men  sensus  in  ulrisque  est.  (^i  eiiiiq  dUit :  fru-  n  ta}.iarchia  ,   id  est  sutnoia   bonila^,   quae  ordinat 

VARIAE  LKCHONES. 
ei  corriguniur  om.  A.  *  B*  marg.  adscr.  t.  e.  eupaih'um{-  *  I^*  niarg.  adscr.  i,  e.  cupathiam. 
Conj.,  A  J>  evspyfiM.  B"  niarg.  adscr.  i.  e.  eueryesiam,  C  eilergesiam.  *  B'  iu;irg.  adscr.  eupathie. 
Jtn  U'  marg.  aJscr.  tres  sunl  eupalhiae  i.  e.  bonae  pasniones  secundum  Sioicos.  *  A  recens 
an.  sec.  xv  in  superiore  parte  membianae  scr,  Amor  est  vis  unitaiiva  irnnsformans  aniantem 
amatum.  ^  B'  marg.  adscr.  enpathias.  *  B*  inarj?.  adscr.  gaudium,  amor,  odium,  irisiiiia,  quaiido  in 
linio  sapienlis  sunt,  virlutes  sunt.  •  B*  corr.  snpienlis  suni^  "  B  hodiu.  ^*  A  U  x^xoTraStott,  C  kaco' 
■iliie.  "SicC  et  corr.  B*,  A\i  dueunl,  '*Emend.,AB  metalempsin;  H'  vwr.  me:aiempsini.  '*  Slc  AB, 
pnmo.  "  Euiend.,  A  melalemysin,  B  metulempsim,  C  me^altempiiim.  "'  A  inetalemp.its,  B  melakupsis, 
metallempsfs.  "  B  vero.  **  Sic  C  ei  corr.  B*,  AB  dicere.  *'  Conj.,  AB  dicere.  •«  docerc  iheologuat 
i».  C.  **  B*  tnarg.  adscr.  i.  e.  copiose.  "  A  ieronymiis,  B  ieroniwus.  ^^  B  qnod.  '*  B  purgationem. 
AB  ieiechiel  ,  sic  ubiqne.  **  B"  marg.  adser.  Ilcm  de  visione  prophelica.  *'  B  fmmnnier,  B'  corr. 
vmantur.    "  B  Aot  est  (puncl.  adj.  B*)      ••  B*  marg.  adscr.  <:/i*rufr/«i.     **  Corr.  B*,  .\B  ipsius.     *' B* 

arg.  adscr.  transduccns  Jpsum.     ^*  B  condempnnt,  sic  ubique.     "  B'  corr.  priore.      •*  B  cherubin  primo, 

Sic  C,  \B  dor.ere.  "  Sic  C  el  corr.  B*,  AB  7<//iin.  "^B  podera.  •*  B*  ntarg.  adser.  ierar- 
icum  scilicet,  t.  e.,  ftguYum  lerarchicam,  qnia  ierarchia  risibilihus  fiyuris  uiitur  ad  inoisibiiiunt  denomina-^ 
'«■'iM.      ■'"AlJ.  podas,      *••  ttsqne  oiU.  A.      ^  C  in  lali  tjuoque  hubitu. 


ip?i 


EXFOSITIONES  JOANMS  SCOTI 


204 


omnia,  imperai,  per  Cheiul.im  relkjuo^  »n|gelos,  qui  A  raiitia  divioorutn  sacramenloruin.  Non  eiilm  iniperi 


iricurcs  lialiehaiil,  doceri  a  priuri  '  ungclo  diviuuiM 

juiliciiHu  de  hoc,  ut  discerent  scilicei  divinain  jiisli- 

(iaiii  de  hoc  discriinine  ubnoxiorum  ct  innoxioruni. 

£i  quidcm  etimi  dixit  mediam  transire  Jerusnlem,  et 

ttare  reguum  in  frontes  iHfioxiorum  virorum ;  aliis : 

Lxite  iii  ciiHititemposl  eum,  el  percutiu\  et  itolite  pur- 

i'ere  ocuiis  vestrLs,  ad  omiies  autcm,  super  quos  est 

sigmm,  Jie  appropiiiquelis.   Ei  quidem  *,  iiiquit,  or- 

iliiii '  Cherubim,  vei  absohtie,  ei  CUonibim,  quo- 

niam  Cheruliiin  ei  Sei'uj){'iini  hebraice  *  uliiusque 

numeri  '  conimnnia  nomiua  sunl.  Nam  ei  Cherub 

ei  Clieriibim  singuiaiiier  pi-^ierunlur  per  o-uvri^tv, 

hoc  est  per  cotisiruciiouem  mancrorum;   sjniiliter 

da  Serub  *  el    Seraj>bim,   et   pluralis  nuineri  et 


lus  divinonim  iutellectuum  Tiam  verilalis  potest 
tngredi,  nec  lacem  ipsius  oonspicari,  sine  qna  neino 
diiincabitur.  Siquidem  »*  non  snfficit,  ut  qnis  sagii- 
tam  de  vulnere  relrahal,  nisi  adsit  »",  qui  sanaudo 
vulneri  medicinara  adhibeal.  Gratia  »•  uamque  ba- 
piisiiii  hoc  solum  praestat,  praelerila  non  "  nocere 
dclicta,  et  in  diviiiam  (ilielalem  nasci  :  non  autem 
largitur  lutura  commissa  non  iropedire;  hoc  **quipp9 
divinae  gratlae  per  poeniteuliam  }ibero  arbilrio 
commillitur,  divinae  quidem  gratiae  per  poeniten-  j 
liara,  libero  arbilrio  per  providcnliam.  Polesi  *» 
namque  quis,  ne  incaute  peccet,  providere,  sed  non 
sine  graiia.  Poiest  grytia  peccala  induljgere,  neque 
Itoc  absque  bona  hominis  voluntate.  Neque  er.im 
roasculiua  nomina  sunl.  Ipsi  it:.que  Cherubim  divina  £{  liivilos  vult  Deus  fitlrahere,  sed  vOleiites,  ne  donura 


(»xiarchia  dixil,  primum  post  se  "^  mediam  perirans 

ire  ci^itaiem.   Velut  &impliciier  potesi  iiilelUgi,  ei 

primo  post  Cherubim,  sed  per  se  ipsum  Cherubim 

4\\\i  mediam*  perlrajisire  Jerusalem;  mediam'  vevo 

dicit,  hoc  est,  in  obnoxios  innoxioftque  divisam;  et 

dare  signum,  criir,i§  Clirisli  vidolioel,  in  frontes  in- 

nox.ioruiii.  Ualum  "  esl  enim  signum  "  T  "  in  frontibu$ 

enrum.  T.tu  aulem  siniiliiudinem  crucis  gcstare  quis 

lideiium  ignoral?  IIU  soli  igitur  '^  liberantur,  qui 

crucem  Domini Odeliier  crediint.i  Arhitramureninn, 

;«il  Paub.is,  « jusiiiicari  hominem  per  .fidem  >.  Alii 

»uieiii  seonies  habebant,  qalbusiinperatum  est  nuUi 

paicere.  Puidire  autcm  '*  unus  innoxiorum  •"  signat, 

oi  non  alio  siguo  ni5i  crucis.  Unus  est  enim  Ciiristus, 

qui  suae  passionis  virlute  crcdenles  in  se  jilierat.  G  Q''Od  vero  securi '^  ferire  *'jubenlur,  neniini  si:ii 

Alii  autero  seoures,  hoc  est,  dohiiitia  gesiabant  aruia, 

quae  phis  aedincaiioncm  significant  quam  fuinam, 

diviiiQe  jusliiiae   severilalem  figurantia,  quae  per 

.'iiigclos,   praedicalores  ^plime  Ecclesiae,  virlutes  a 

viliis,  naturam  a  culpa   segroganl,  superflua  inci- 

danl  ",  naluralia  confowiant,  cx  (juibus  domum 

divinae  possessioni  apiam  consLruuiit.  Adeosauieiu, 

qni  sola  iide  diviuae  passionis,  dum  primilus  sacra- 

mcnium  bapiismaiis  snheuiit,  liben  sunt  *'',  accedere  " 


liberi  arbitrii  in  serviiutem  redigere  videatur  *". 
Primus  ergo  posi  Cherubim  sigual  fionles  innoxio- 
rum.  Oluioxii  erant,  sed  signorum  noxii  sunt  factl» 
Quare  Ciirisins  crucifixus  priraus  dicitur  post  Cbe- 
rubim.AudiPsalroistara :  <  Minorastieurapaulominus 
ab  angelis  ».  Yis nosse,  quomodo^ninoraius  est?  Audi 
paulnm  : «  Semetipsumi.lnquit,  ?  exinanivit,formam 
servi  acclpiens  in  similitudinem"  hominum  faclus, 
obediens  Patri  usque  ad  mortem  i ;  audi  signurntin 
froiiiibus  signalum  :  <  morlem  autem  crucis  >.  Solus 
signat,  solus  quippe  liberat;  angeli 'J  ejus  securibus 
percutiunt,  per  ministros  suos  acdificat  sibi  domuq} 
ex  humana  natura  dolata,  ex  informitate  sua  imfof  - 
mam  ipsius,  ad  cujus  imaginem  facta  esl,  reducta. 


oculis  parcere,  significat  severiiatcm  divinae  Scri- 
ptiirae  "  in  discvelionibns  et  correctionibus  "  deli- 
ciorum,  quorum  judc^  esl.  Uonorum  siquidem  ma- 
gisirorum  juste  "  discernere,  non  auiera  blandiri. 
rson  iiaque  ^"  Deus  naturam,  quam  fecit,  inierimii, 
sed  ab  CA,  <luod  cam  inficjt,  se^regat.  Non  eiiini  di- 
vjnae  honitaiis  inellabiiis  pietas  sinit  naturam,  quam 
)kui  similem  fecit,  aeternaiiter  deformiiatem  paii. 
Permittit  aiitcm  ad  tenipus  eam  c.orrigi,  iit  avidius 
ei  ardeBiius  ad  suam  digiiitatem  redeal,  aerumnis  " 
stiis  justissimis  crudiia.  Itatio  ^iquidem  non  concu- 
dit,  imaginem  Dei  in  acierna  turpiludine  detineri. 
Alioquip  coaeterna  ccil  miseria  beatitudiiii,  malilia 
hniiiiati,  regiium  diaboli  regno  Dei.  Nou  autem  lioc 


prohibeuiur.  Dulaii  enim  prius  ";  omnis  qiiippe 
suptMfliiiias  eonim  dono  fidei  '*  ampuiata  *'.  Nam  ** 
quisqiiis  pjsi  graliam  haptismatis  adeptam  non 
poccaverii,  correclionc  "  deliptorujn  non  .indigebit. 
Purgaltir  quippe  semel  et  simul  ab  onmi  originaii 
piopricqiie  peccjnto.  Indiget  autem  pnrg.iri  ab  igno-  D  dicimus.  qua^  nulla  poepa  "  sit  aeierna,  dum  uiu'S-j 

VAIUAE  LECTIOXES. 

'.  IV  corr-  priore.  *  Corr.  B*,  A8C  r/HJ.i  est.  *  B*  adscr.  i.  e.  vrdini.  »  AB  ehraice.  *  £ic] 
C  ct  (orr.  B*,  AB  tiuri.  •  B  serup,  B*  corr.  .<:erap,  (]  clteruh.  ^  B  vose,  B*  corr.  per  se.  ■  A  me- 
dium.  «  A  media.  »«  Conj.,  \BC  Dicium.  •«»  BC  signa.  »«  T  ,om.  C.  ♦*  Coiij.,  AB  lUi  si  igitarA 
B*  corr.  Jlli  igiittr,  et  ad  marg.  adscr.  sffii ,  C  j/(i  ergo  soli.  '^  Pro  autem  A  ait.  "  B*  inarg. 
8dscr.  fronies  iimoxiorum.  '•'B'  corr.  abscidunt.  *' Corr.  B* ;  pro  liireri  Tunt  h^  tiberis ,  C  iibe-\ 
ros.  "  B  accidere.  ?  B*  corr.  sutit  piins.  *•  Sic  C  et  corr.  B* .  A  Arfi ,  B  fide.  «'  B*  siippj 
adiicr.  est  amputala.  "  B*  tuur^.  stAscr.  ^uue  purgaiio  et  quoruvi  datur  in  baptismo,  et  quaerestat  posi 
bdvtistnum:  "  B.  correptione.  *'  Binarg.  adscr.  non  sufficit  tetum  abstraliere,  si  vult  vttinus  sannre.  **  A 
BG  <:siJ.'.  '^^'  mM-^.  !ii\scv.  Quidpraestai  graiia  baptismi.  "  Sic  C,  jjoh  om.  AB,  ad-cr.  B*,  **ii'marg. 
ndsor.  QHidexiqiitir  ail  vitandum  peccatum  post  baptismum  seu  poeniieviia  per  graliam,  piotideiitia  per  ttbenim 
arbiintim.  *»  B'  marg.  HdsCi .  pccciUuin  potest  quis  vilatye,  xed  non  sine  grafia.  »•  B*  inarg.  adscr.  Dt 
^uilificatiohe  impit.  qi'od  exigiiur  graiia  et  ustis  tiberi  arbitrii,  seu  botta  roluntas.  "  h similitudine. 
•"  }y  marg.  ads-cr.  Qttod  boitt  (ni;)e(i  suut  execulares  poeiturum  infligindurutn.  "  B*  corr.  securibus. 
^*  Emend.,  AB  feriri  *»  ,1}  doctrii.ac.  **  B  correptiottibus.  *"  B' supra  adscr.  rs/ juslc  "  A  t.'a.  ^*  B 
eTumpuis.     "  AB  penn,  sic  scmper. 


205 


SIPER  lERARCHlAM  CAELESTEM  S.  DIONYSIl. 


m 


quisquc  siia  couscientia  sive  beaiiflcabitur ,   sive  A ''hiarum  summi  sacerdoles  possuni  appellarl ;  suni 


damoabiUir  in  aeiernnm,  sed  solummodo  agiinus, 
(jiiod  nuila  naiura  in  ullo  puitieiur  ^.  Redesmus  ad 
proposiium.  Pulohre  iiaque  duonim  proplielarum, 
Z;uliari3e  liico  elEzechiel,  visiones  coosonae  appio- 
biuii,  Deum  immediale  cxceisissimas  essenlias,  quae 
circa  eum  siini,  docere,  deinde  ordinatim  per  pii- 
mos  seciindi,  per  secundos  lerlii,  per  lerlios  quarii, 
lioc  esl*  iheologi,  docenlur  ordines.  Zacharias  eniin 
aii,se  vidisseuiiuin  primoriimab  ijwoDcodiscentem  ^. 
Cui  aiior  occiirrit  inferiorum  angeiorum,  qui  veluli 
secuiuio  gradu  per  priiDum  divina  didicit  consilia; 
qui  iteruni  secundus  angelus  veluti  summus  sacerdos 
llieologum,  Zachariam  dico,  erudivit,si  quis  sic  velii 
iniciligert',  quod  raagisier  ait :  deinde  ab  ipso  occur- 


emra  poniifices,  qnainvLs  eorum  poniittcains  aeqna- 
tis  non  sit;  alii  quippe  alios  praecuiiunl.  Ni.>i  forio 
quis  dixeril,  unum  fuisse  ex  ordinil>iis  secundue  ierar- 
thiae,  pcr  quam  veluli  ineJieiaiem  quanduin  lci- 
lia  *  doceiur.  E(  si  ita  esl,  cogeinur"'  snbinlelligere, 
aiit  aliuin  angelum  inferioreni  illo  mcdininreni  fuissc 
inter  ipsum  el  iheologum  ,  si  per  leriiam  icrar- 
chiam  docenliir  hoinines;  vel  cerle  non  solura  san- 
ctos  iheologos  *  per  angelos  leriiae  ierarcliiae,  ve- 
rut.i  eliam  per  angelos  ntediac,  nec  non  el  primae, 
ab  ipsa  eliam  Dciiate  ^  posse  doceri,  non  c-<t  negan- 
duin.  Quod  iJcm  Dionysius  iu  libro  :  Ecclesiaslica 
ierarchia  videtur  assurcrc,  ubi  ail,  htimanos  aniuios 


sccundum  propriam   uniuscujusque  a'.;aloi;i:u\t  iri- 
refiie  angelo  tanquam  a  sumrao  saccrdoie  crudilurh  B  bus  c.^^elcstibus  ierasciiiis  insitos  esse.  Qiiiseiiim  ab- 


videt  convcrsum  iheologum  ;  el  boc  doccre  videt, 
quoniam  fruciuose  hnbitabilur  Jeriisatem.  Si  vero 
quis  inlelligcre  vull  :  deindc  videt  eruditum  occur- 
rentem  angelum  ab  ipso  primo,  qui  ex  Dco  didicil, 
tanquam  a  summo  sacerJole,  consequens  crit,  iii 
non  ipse  occurrens,  sod  primus  a  Deo  discens  sum- 
mus  sacerdos  iniclligatur;  ul  eubinferalur  :  et  vidil 
conversiim  iheologum  hoc  dicere,  iJesl,  vidii  secun- 
dum  *  angclum  a  primoerutiilum  docere  theologuni 
conversum  in  hoc  *,  quoniam  frucluose  haltiiabi- 
lur  Jerusalem.  Ezccliivl  vcro  ait  primo  '  ab  ipsa 
{jloriosissima  Divinitiile  Cherubim  doceri ,  deinde 
per  ipsos  primws  post  doceiur,  qui  in  sacerJolali  ha- 


imcrii  ",  raplum  Aposiohnn  in  lcriium  caclnm,  In 
tcrtiam  plane   ierarchiam  fuisso,  ubi  in  medictate 
ab  ipso  Deo  inelTabilia  auilivit  verba?  Qidd  forlassin 
quh  dlxerit  de  dicenle  amjeload  Duuiel :  Exioii  sermo? 
aiit  de  ipso  priino  ignein  ex  luedia   Clierubim    rect- 
jiienl'^?  aut  illud  ejiisdem  abiindanlius^^    in  ordini» 
angclici  osiensionem,  quoniam  et  Chernbim  imnnHi 
ignem  in  inanns  sandnm  slolam  induli?  aul  dc   vo 
cnnle  diviniisimum  ^^Gabriel,  et  dicenleei  ;  Fac  illuin 
intelli^^ere  visionem  ?  ant  quaecunque  '^  cHn  n  sacn 
theofoijis  dicta  mnt  de  caelesilum  ierarcliiarum  •'*  dc 
formi  ornalH,  ad  qucm  nostrae  ierarchiae  ordinatio, 
iecuiidum  quod  possibile  esi,  ossimilala,  angelicatt: 


I>iUi  visus  esl;  per  quem  iterum  vcluti  lerlic  grauu  _^  pulchriiudinem   ",  qnanium  inimaginibui"  habebii. 


docentur  angeli;  ut  onlo  sil :  ab  ipso  Deo  Chonibim  ^ 
inslriiunlur,  ab  ipsis  Cherubim  primus,  quic  inqiie 
sil,  ex  ordinibus  secundae  ierarchiae  doceun',  qui 
iierum  rerujuos  angelos  lertiae  ierarchiae  docet , 
per  quos  posiremo  Iheologorum  animus  iiluminutur. 
)n  visione  lamen  Zachariae  dnbiilm  videlur  esse, 
"uirum  dc  secundae  an  de  terliae  icrarchiae  ordini- 
bus  eral  illo  ailer  angclus,  qui  uni  primorum  occur- 
rii,  per  quem  theologus  eruditus  est.  Nam  quod 
suuimiis  sacerdos  appellalur,  nuUi  mirum  debct  vi- 
dcri,  qrioniam  omnes  animi  irium  caclestiura  ieiar- 


formalam  per  eum,  el  rednctam  ad  superesssnlialem 
simnl  oninis  ierarchiae.  Qui.«i  esi  angelits,  qui  lucutus 
esladDauiel,sancia  ilcclar.si  liisloria  ".i  Adhuc»,ia- 
quii  ipse  Daiiiel,  c  mc  loi^nenie  In  oraiione,  ecce  vir 
Gabriel,  iiuem  videram  in  visionc  a  priucipio,  cito 
volans  teiigit  me  in  teuiporo  sacriricii  vesjtertiiii.  Ki 
docuii  me,  ei  iocutus  est  mibi,  dixitque  :  Daiiiel  ! 
nunc  ego  '*  egressus  sumi  ul  docwem  te,  ei  iniclli- 
geres.  Abexordioprecuiniuyrum  egressusestsermo; 
ego  aufem  veni*  ul  jitdicarein  Ubi,  quia  vir  deside* 
riorum  es.  Tu  aolem  auintac-verie  sermoneun,  ei  in- 


YARIAE  LECTIONLS. 

'  Sic  AC,  esi  om,  B.     »  Corr.  fi*.  AB  descendsnlem.  Q.abeo  iiiso  descendenlem.     ^  B  sanctum. 


^B'  sHpia 


adscr.  sn/ufi,  »  Bprimotiit.  *  Sic  C  ;  AB  tcrtiae.  '  A  cogcmus.  *  Coi.j.,  ABC  «<i»c//  theQlogi. 
*B' marg.  itdscr.  Quod  revelalio  propiieuca  quandcque  fii  per  angelos  teriiae ,  qunnUoqnc  per  anyeto* 
niediae,  qnandoqne  per  uugelos  priinae  ierarchiae,  quundoqne  el  ab  ipso  Deo  immediale  rsvelalio- 
uein  accipium.  «»  A  abnuere.  "  D  luibundan^ius,  sic  ubique.  **  Ex  vers.  et  text.  gracc.  A  U  dignis- 
simum.  ^^  A  quencu;iqui\  li  quemcunque  (punct.  a<ij.  IV).  '*  Conj.  A  thcrnrchiarum ,  \i  iU<furchiaJum, 
B"  corr.  iherurchiarum  (  foriasse  '  legobalur  f/iej-rtr:/tiarK»t  pfo  ierarchiaruni,  umic  error  in^epero  po(uil). 
'*  A  siinilitudincin.  •*  It*  supra  aJscr.  est.  "  AU  istoria,  sio  ubique;  C  hgsioria.  «*  Sic  C  ei  coir  B'. 
AB  ergo. 

NOTAE 

•  EaiJcni  fero  dc  natura  non  punienda,   ueqiic  D  'es  naluras  rationales  nutu  omnipoienlissimo  punil 


aelerna  pocna,  quac  nihil  nisi  conscienli.i  »il  pecca- 
loruin  aeierna,  J.Scoius  saepius,  nccnoii  in  liltrodc 
praedest.  cap.XVI  docuit.  Ad  qiiae  reoie  Prudenlius  : 
t  Qiiod  Deus,  iiiquil,  piiniat  peccalores,  omnes  di- 
vinorum  cloquionim  p;vgiiiao  lcstar.tur.  .  .  .  Audis 
Dcuiii  piiiiioiilem.  hoininentquc  punitum,  el  non  so- 
bjin  hi)minem,  venim  cliam  lerram  iii  poenam  liliiis 
puiiilam,  ei  itegas  nalura  puniri  naluram?.  .  .  .  Aut 
jps«Crcaiornaiuiar'jiii  rebelles  sibi  aic^ueinobedien- 


autaIiquattdoma:vfeslo,  :itiquattdo  occulto,  nunqiiam 
luinen  lnjtislo  juJicio  nalur.is  creatas  a  nalurisrrea 
lis  punfri  jiibet  vel  siuit ».  Et  dopocnis  acU>inisidem 
haecaift  <  Pi^en.^is  nihil  alind  quaiii  cnnsciciiiiam 
pcccaU)rwm  jiixla  Origenein,  Viii  sccuuiiiim  lo,  iolum 
absenli:»iit  bealiludinis  vis  intelligi. . . .  Asl  orlhodoxi 
iranslaLores  non  solnm  aliam  pooiiam,  verur»  eLiam 
diipliccm  esse  poenam  gebeiinae  sonliif.l  aucioriiale 
saiiciae  Scripiurac  >  cet. 


^^^  .EXPOSrriONES  JOANNIS  SCOTI  208 

leriige  yisionenrj :  Septiiaginia  hcbdomadcs  .  ei  lotiis  A  dicia  sunl  de  caelesiium  ierarcliiarum  «•  deifornii 


scrmo,  qui  sequiiur  de  rediiu  populi  ex  capliviiate 
ei  de  advenlu  Christi.  El  hoc  esl,  quqd  breviier 
bealtis  Dioiiysif.s  inlroducil  dicens  :  Quid  forlasse 
qois  dixeril  de  dic«infe  aiigeK)  ad  Daiiiel :  Exivil 
serniO,  Quod  graece  dicilur  :  si;f,l^vj  o  lo^/o;,  »  p:o 
que  Hieioiiyniiis  posuil  :  egressus  esl  scnno,  aut 
ex  oie  Darii  regis,'  ul  iterum  aedificareiur  »  Jerusa- 
leni,  velccrteabipsoDeoperaiigeiu^i  iaaniinumpro- 
phetae^  Quod  aiilem  sequiiiir  :  aul  de  ipso  primo 
i;,M!ein  cx  medio  Cfierubim  recipicnie,  e.\  Ezechicl 
assumpmm  ost,  qui  aii  :  <  Ei  vidi,  el  ecce  in  firma- 
menlo,  quod  erai  supor  capul  Cherubiiu,  qoasi  lapis 
sapphirus,  quasi  species  siiniliJudinis,  soli  appaniii 
super  ea.  Et  dixit  ad  virum,  qui  indutus  erat  lineis. 


ornaiu,  ad  qneui  oriiaiuni  noslra  ierarchia,  qiian- 
tum  hominibus  possibile  ",  similis  facla  esl  in  suis 
ordinibus.  Angelicam  siquidem  pulchiiludinem  imi- 
tatur,  quantiim  polesl,  in  figiiris  et  symbolis  seiisi- 
bilibus.  Ipsos  namque  Domiiius  Jesus  Chrislus  docci 
swae  copieniplaiionis  praesenlia,  nos  adhuc  erudil 
per  symbola,  donec  veniamus  in  unuin.  El  hoc  est 
quod  ait :  angelicam  "  pulchriliidinem,  qiianlum  ii) 
imaginibus  habebit.  Habet  eiiim  nunc  caelesiiiiin  si- 
nniitudinem  in  divinis  symbolis ,  habebil  luiic 
eorum  piilchritudincn  in  principalibiis  exemplis, 
quantum  possibile  esl  fieii ,  iii  imaginibus.  Imagi- 
nesvocal,  ul  arbilror,  Iheophanias,  in  qiiibus  el 
ipsi  angeli,  et  hoinines   in  aequalem  eis  bealilud:- 


et  ait :  Ingredere  in  medio  rotarum,  quae  suut  inter  B  „em  gh.rificali,  ipsum  Deum  videbunt,  quoniam  >»  per 


Cherubim,  eieirunde  superciviiatem).  Elhoceslquod 
sequitur :  aut  illud  ejusdem  abundanlius,  hoe  es(,  il- 
lud  symbolumejusdem,  Ezechiel,  quod  estmanirestius 
ad  oslensionem  ordinis  angelici,  quoniam  et  Che- 
rubim  immiliil  ignem  ia  manus  sanctam  siolam  in- 
duli.  Quod,  quamvis  ita  in  oraefala  visionc  scriptum 
6SS8  nun  videalur;  ibi  enim  sohimmodo  soripuim 
est :  t  Ei  diii t  ad  virum,  qui  indulus  erat  lineis,  et  aii : 
Ingredere  in  medio  rolarum,  quae  sunt  *  subtus 
Cherubim,  et  imple  mannm  tuain  prunis  »,  potcsi 
lamen  inieliigi  aut  in  sepluaginta  iHterpietuin  edi- 
lione,  ex  qua  beaius  Dionysius  isla  omuia  introdu- 
xit,  sic  scripium,  aut  ipsum  sic  inieillxisse :  <  Impie 
ifianum  tuam  prunis  > ,  ut subaudiaiur,  quas  ipsa » Che- 
rubim  tibi  Iradi^iura  sunt.  El  ilenini  quod  seqiiitur: 
aul  de  vocanie  divinissinium  Gabri«d  et  diccine  ei  : 
Fac  illum  inielligere  visioncm,  ex  Hbro  Daniel  susce- 
plum  «,  ubi  dicitur: «  Et '  facturaest  aulem,  inquit, 
cura  viderem  ego  Daniel  visionera,  et  quacrei-ein 
intelligeniiam.ecce  sletitin  conspeclu  mco  quasi  spe- 
Cies  viri,  et  audivi  vocem  viri,  el  clamavit,  et  ait  : 
Gabriel,facinlelligereislam  risionem  i.  Haec«  aulem 
omnia  propterea  et  in  propbetis  et  sciipf.a  et  visa 
sunt,  et  a  beato  isto  n.agisiro  inlroducla ,  nl 
jnielligaraus  caelestiura  animorum  disposiias  or- 
dinaiiones,  el  quosdam  quidem  ab  ipso  Deo  imme- 
diate  doceri  el  illuminari,  eosque  ilerum  gradaiim 
se  inferiores  docere  el  illuminare ,  qui  a  supe- 
rioribus  docenlur    el    illuminantur.   Et   hoc  est , 


se  ipsuin  invisibilis  et  esi  el  eiit  oiiini  inlelleciui. 
Supcresscniialiias  qiiippe  illius  omncin  superai  in- 
lellechim,  Nostra  itaqiie  ierarchia  aivgclicam  pul- 
chriludinem  habebit,  quaiitum  in  Iheopltanicis  ima- 
ginibus  .seu  simililudinibus  haberi  poteril,  fonnaia 
l>er  eum,  ornatum  videlicet  caeleslium  viriutum. 
Nani  ecclcsiaslica  ierarchia  per  caelesies  virlules  ei 
ordinalur  el  forinatur  el  rediicilur  ad  superessentia- 
leiu  omuis  ierarcbiae,  ad  ipsam  sctlicei  omuium 
causam. 

CA*PITULUM  IX. 

Cujus  lilulus  est : 

De  Vrintipibus  et  Arclinngelis  el  Angelis  et  de  ullima 
eorum  ierarchia  ». 

§  i.  Reliquus  mhisin  conlnnplationem  *'*  orna(u*, 
an^elicfis  conclndens  ierarcliias,  a  deiforniibus  Prin- 
cipibus.  Archanyelisqueel  Angelis  disposilus  ".  Restal, 
inquit,  nobis  speculaiio  ipsius  ornatus,  qui  '*  om- 
nes  "  aogelicas  conoludit  ac  terminat  ierarchias, 
qiiiquc;  ex  Priricipatibus  el  Archangelis  et  .\ngelis 
conslruitur.  Et  primas  iiuidem  dicere  uectstarium 
aestin\o,  secundum  qiiod  mihi  possikile  ,  sanctarum 
cognominalionuin  manifestaliones.  (Juemadmodiim  iii 
exposilionibus  primae  el  mediae  ierarchlae  "  inier- 
pretiiliones.'*  noiiiiniim  prius  exj^lanavit,  deiiide  siii- 
giiiorum  ordinum  proprias  et  communes  virtuies  ei 
admiiiislraiiones ;  ita  et  nunc  in  ex|>osi(ioiie  lertiae 
ierarchiae  inierprelationes,  quas  Vi>cal  inanifesuiio- 


quod  ait :   et  quaocuiique  •  alia  a  sacris  tlieologis  D  nes  cognominationunn,  primo  iiigrediiiir  cxpaneie 

YARIAK  LECTIONES. 

'  AB  ^vj/.fiivf/osrt  (iif  !),  C  i^KoJ  jfra^cf!  «fafur  per  quo  icvoMiiniis  (e^wA^ev  o  /o'/«f.  pro  om.  C).  '  Sic  C,  A 
B  aedificatur,  U'  corr.  aedificelur.  ^  B'  inarg.  adscr.  sitpple  hic  et  in  seguentibus  inlerrogationibus  :  nisi 
quis  sil  infcrior  a  superiore  eruditus  et  accipit  doctrinain.  *  Sic  .\C,  snnl  om.  B,  inarg.  adscr.  U'. 
•Corr.  B",  AB  ipsae,  C  ip^as.  «  B'  supra  adscr.  est  ;  est  orf\.  C.  '  B  ff.  *  Sic  C  ei  corr.  B'.  Mi  fJanc. 
*  A  quencunque.  '*  Sic  C,  A  archearchiarum,  B  urckearchicarum.  '■  B*  adscr.  est.  '"  B.  marg.  adscr. 
DeyisiQne  in  patria.  '*  B*  raarg.  adscr.  cave  cuin  dicutur  in  Jo.  lii.  videbimus  enm  sirut  est,  sed  poiesl 
aici  cjuoad  capaciiulem  lolius.  '•  A  conlemplalione.  **  IV  rad.  corr.  disi>osiii>t.  '•  Sic  C  cl  coir.  B",  AB 
9«/'.  "  omnes  j)m.  C.  **  Quemadmodum  —  ifrarekiae  oiu.  B.  '*  interprelationes  oni.  B,  ad  niarg 
aoser.  B*. 

NOTAE 

«  Ca.pilulum  nonnm  de  principibus  el  orchaugetis  paiie  B'  scripsil  :  C  i\  de  prineipihus  el  prinripa- 

el  atigelis,  et  de  ultima  eorum  ierarchiu  ;  B  lilteris  libus  et   archangelis  el  angelis  et  de  uttima  eurum 

miniaiis  •.CapUulum  decimum.  cvjus  litulus  est  "  re-  ierarehia. 
peiuio  sgnage  angelicae ;  sud  in   innma  memhranae 


m 


SUPEK  ILIUARCHIAM  CAELESTEM  S.  D!ON\S». 


211) 


Quod  consequcnler  ad]tingtl : 'J/a/nTejrrt<  «niiM  t/;sa  a  manifeslaiissime  declaial  stiperessenllaienr»  stinimi 


quidem  caeletlium  principum  illud  deiforviiler  prtn- 
af)ale  educliium  cum  ordine  sacro  el  principaiivis 
lecenlissimis  viriulibus ,  et  nd  principale  principium 
eas  uniuersaliter  converli  *,  et  uliaa  ierarchice  dnci, 
el  iid  iUud  ipstim  ,  quautum  possibHe,  *  reformari 
princificum  principium,  manifcsiureque  sttpcressentia- 
iem  cjus  laxiarchiam,  ornutum   principalium  viriu- 


boai,  quod  Deus  est,  laxiarcliiniu.  Esl  eiiini  loliiis 
caelestis  iniliiiae  priaceps  s'.l  priiuipiiini  l»eiis.  El 
nulHndnin.  qnod  |n,oprie  oiiin  uiiiilnm  laxis  graeco 
iiominalur.  ldeo(|ne  DetiS  ipse  l.jxiarciies  el  laxiar- 
cliia  (iiciliir,  (inia  upxof  cl  upxO'  •'"♦^  ^^^  princeps 
el priucipiuin  universalilfi  i .lelchlis niililiaestibsislil. 
§  "2.  Ipta  "  auteni   sanclorum  Archmijelorum 


la 


l%m.  Declaral,  iinj[nil,  ipsa  cognoniinalio  caelesrniin      aequipolens  iiuidem  esl  caeleslibus  Principaiibus.  £»( 


riincipum  iiiiitl  principaie  educlivuin,  hoc  est,  quod 
principes  el  d:ices  sinl  '  oinniiiin   naiionuin,  per  lo- 
luin  orbem  iioniinibns  babilahilcm.    El  lioc  deifor 
miter,  ad  simililndinein  vidoliccl  unins  veri  Dei,  qui 
unns  e»  summns  omninm  princeps  est  et  dux.  Cum 


cnim  '*  et  eorum  et  AngeUrum  '*,  v.l  dixi ,  iernrchia 
unn  el  dispositio.  Ips;»,  inquil,  sanclorn;n  Arcliange- 
larum  cognoininalio  ejusdein  poieiitiae  esl  caciesli- 
l)Us  principalilnis.  Aet[ualis  siqnidem  significalionis 
suiit  et  Piincipnm  el  Arcliangclonim   noniiiialinnes. 


ordine  sacro  et  principalivis  dccenlissiniis   viijij^li-      Esleni'.net)ruin,  Arclian^^elornin  vidclicel.  ei  Princi- 
l:us,  lioc  est,  cum   sancta   divinaqne   ordinalitine,  B  p-un,  el  Ajigelorum,  ut  praediclnm  ",  tina  ierarcliia 


cumqiie  virintihus  convenienlissiinis  ornaiui  piinci- 
paiivo.  El  nonsolumprincipaniur  gentinm,  dnccsque 
earnm  sunt  suis  virtulibus,  verum  eliam.lpsas, 
suas  ^  Sciiicel»  vJrlnlos,  ad  snperpriiicipale  princi- 
pium  ,  Deum  plane,  qui  est  principium  onniium 
principioriim,  et  principale  principinm  ' ,  el  plus 
quani  iJrincipale  principium,  universaliter  conver- 
tunl.  IIoc  eniin  commune  est  *  omnium  caeiestinm 
animoruift,  priinnm  qnidem  ad  causam  suam  con- 
verti,  ul  ab  ea  formenlur,  deinccps  ad  inferiora  se, 
iil  in  eis,  quod  ab  nna  '^  omniiim  cansa  percipinnt 
laciendum,  pernciant.  El  boc  e&t,  qnod  ait :  et  ad 
superpriiicipale  principium  eas  universaliler  conver- 
li ;  ni  subaudias  :  el  cognominalio  caeiCbtium  Priii 


nnatjue  disposilio.  Hbi  jmsiiimus  aeOjnipolcns,  ibi 
ouoTa7»iff  "  in  Graeco,  pro  qno  pos^^umus  dicore  ot 
3e<juipoUms,  et  coilega  ",  seu  simililer  honorabilis. 
Vcrumlcmcn  ijuoniam  quidem  non  esl  ierarchia  non  ' 
cl  primas  el  medias  el  utlimas  virlnles  liabens,  Ar- 
cbangeloruni  sunctus  ordo  *•  commnnicative  ierat'' 
rhicae  *huedietati  e.tlremoruin  recipitur.  Hoc  osl,  i\\iod 
aii:  Qiianqiiam  "  Principatuumei  Arcliangclonim  el 
Angelorum  nna  iorarchia  sil  el  disposilio,  v«runla- 
men  non  parva  disccrnuntur  tlilfereniia.  Arcliange- 
loriim  siqnidem  ortlo  nieuielniis  proporliononi  inter 
tluos  cxlremos,  hoc  esi,  inter  ordinemPrincipatuum 
et  ordinem  Angericitm  oblinel  *\  quoniam  niilia 
ierarchia  esl,  sive  humana  sive  aiiifelica,   quae    nou 


fipum  dtxlaral,    eorum   virtutes  omnino  ad  Denm,  ^  habeat  et  priinas  el  meiliiss  cl  iillimas  virliitcs.  Ordo 

iiaque  Archangclorum  medius  csl  inler  *'  Piiucipa- 
inum  quasi  superiorem,  ei  Angelorum  velnli  inferio- 
rem.  El  nihil  alind  esl  ipsa  niedielalis  proporliu,  nisi 
ierarchia,  id  esl,  ponlificaUs  communicalio.  Unnm 
enini  discroli  ordines  comnuinicanl,sumniuin  quippe 
bonnm  simul  oinnes  appelunl,   simul,   quamvis    non 


qui  est  suporpi  hicipale  principinm,  converli.  El  alias 
ierarchice  duci,  et  ad  illud  ipsiim,  ()nanlum  possi- 
Jbile,  reformari  princificum  principium.  Hoc  est : 
non  solum  ipsa  cognuminaiio  proprias  *  Principum 
virlulos  ad  omnium  principium  converti ,  vernni 
eiiam  inferiores  eis  virtuies,  sive  humanas,  sive  an- 


lcas,  quihus  principantur  *  et  praesunt,  pereos  aoqnaliler,  parlicipant.  El  hoc  esl ,  quod  sequiiur  : 
poulilicali  ordine  dnci  declaral.  Et  ad  illud  Ipsnm  Eienim  sacratissiniis  Principatibus  communical  "  ei 
secmuhim  possibililalera  princificum  pnncipium,  sanctis  Antjeris.  Qiialis  autcm  sil  ipsa  coinmunica- 
Siunmum  honum  plane ,  qnod  omnem  principatnm  liva  medicias  ,  subseqni^nler  adjungii  dicens:/p«$ 
sua  perlicit  virlute,  reformari,  Ac  si  dicerel :  non  qi/idem,  quia  ud  superessentiale  principium  principu- 
solum  caclesies  Principos  snas  proprias  virtutes  ad      liter  conveniiur,  ff  ad  ipsum,  ut  posstbile  ^',  rcfor 

lipsmn  principium  ,   qiiod  eflicit  otnne  principium, 
sedetalias,  qnilms  principanlur,  ducunt  alque  re- 

|fornianl.    Manifestareque   '*  snperessenlialem  ejns 

ilaxiarchiam,  oinaium  principalium  virtuium  ;  hoc 

lcsl :   Principatuum    nominatio  manifeslal  ornatuni 

Uriucipaiium  viriuiuminanifesiare  superessentialeiu 

iLiiiiarchiam  ejus,  superprincipalis  videUcei  "  prin- 
hipii.  Ornalus  siquidem  cueiesliuio   principnm  nubis 


I) 


malur,  et  Augelos  uni(icatsccundum  benc  ornalos  ejvs 
et  oruinalos  "  et  invisibiles  ducatus  *".  Ipsis,  inquit, 
PrincipalibuscominunicalArchangelorum  oido,  qnia 
ad  superessenliale  princinium ,  Deuin  profeeiu, 
Principaliler,  hoc  est,  sicul  ipsi  principains,  conver- 
liinr,  ei  ad  ipsnm,  ui  possil-ile,  lelbrmaiur,  ».-1  qui» 
Angclos  unilkat  sccundnm  bene  orniilos  el  ordinaios 
ei  invisibiles  praesnlalus.  Hoc  eniin  ei  ipsi  Priuci 


VAIUAE  LECTIONES. 

»  converti  om.  AB.,  marg.  atiscr.  IV.     »  B  supia  adscr.  esi.     *  B  sunl.     *  Pro  ipsns  suas   B  suas  ipst» 

Deum  —  principium  om.  B.      "SicAC;«j<  om.   B,  adscr.  B'.      '  Coni.   ABC  uuo.      *  B  per    proprias 

k  principunter.     »*  Sic  AC,  B  manifesiare,    B'  supra    adscr.   maniicsi.  ei.       **  videiicet.  oit\.  V,.    ^  **  9', 

laarg.  adsci-.  De  nrchunqelis.       "  B'  marg.  adscr.  coqnominuiio.      *'  Corr.    B";  pio  Est  enim.  A  B  Eienim. 

I*  B  archangeluruni,     '*  B'  Kdscr.  esl.     "B  rec.  m.  inarg.  Adhcr.omoiages.     **  sic  C  el  corr.  B',  AB  coliigu 

Y  B*  rad.  corr.  t.isi.     »^  ordo  om.  B,  ad  m.Tig  isdscr.  B  .     -'  B  ierarcluae,     **  B  ct  tfoanquam.     "^  B  o\)lineL, 

|ic  plei-umqne.     »' B*  ad  niars».  adser.  ardi/jcm.     ^*  li  communicat  archanyehrurn  ordo  q[^   cel.     "  B' supra 

"icr.  est.     »'  ejus  e(  ordinalos  om.  B.     -'  Corr.  B'.  AB  diculus. 


1 


211  EXPOSrriOxNCS  JOAJNNIS  SCOTI  .  S12 

palus  faci(int/Nam  Aitgelos  iiinncaiil  ad  communi-  \  corpora  non  ae^iiialitcr  sohiriiim  radiorum    capacia 


calioiietii  siiperosseiilialis  princiijii,  el  *  quemadnio- 
duni  uiiiiiliis  e«niii>  el  ordiiiMtio  el  inlellitjibilis 
priiicipaius  Deiiin  conimunioai,  iu  et  angeios  sibi 
■unificant-*,  ei  pei'  inedieiaiefii  arcbangcloniin  Oc.iin 
coiiimuiiicare  iticiuiii,   inque  siiam  socieiaiein  pos 


suiit,  oinuibus  tamen  aeijuaiiter  y.ipcrlumiunlur,  de- 
qiie  omnibus  n^silieinlo  relucenl.  Sic  siinl  oinnes 
inleliecluaies  aiqne  raiionales  aii!ini.^'iilli!?  quippe 
illoruni  esi,  sive  piirus  sit,  sive  conlaininalns,  qui 
expers  sii  "  divini  radii./Non  taiiien  aoqnaliler  ejus 


suhveiiere  cumeiidiii!l.i/s(is  vero,  quia  el  eis  hypo-      capacos  iiunl,  noqiie  lioc  agit   radii  inlirniiias,   sed 


phelico  "  est  ordine,  dicirics  iilurninationes  ierarckice 
psr  primas  viylules  suscipie;is,  el  Angelis  ens  deifor- 
miler  annunciinis,  ei  per  Atujelos  nobis  munifesihns, 
secnudum  sucram  nitiusciijuiiinte  diviniius  iUuminalo- 
rum  analocjiam.  Islis  vero,  hoc  est  Angelis,  archan- 
{,'eiicus  ordo  cotumunicat,  quia  eis  esl  liypophelicus, 
iii  esi,  prapiieticys  ordo;  Archangeli  siquidein  an- 
geioi  uni  proplietac  suiit ;  (Uiin  Jivinas  illuminatio- 


animiirum  cap;icit;is.  Cur  autem  non  aoqualiter  om- 
nes  ei  angelioi  cl  humani  animi  capaces  suul  divini 
radii,  ipse  beaius  Uionysius  alibi  e.vpo,suit.  Si  enim 
Deiis  aequaliler,  ab.sque  ulla  ordinuin  diversorum  '* 
diirereniia  et  propriciaie  et  ascensioneet  descensione 
varioriim  graduum  univcrsiiaieni  condiiam  faceret, 
el  nullus  forlassis  ordo  in  republica  naturarum 
Iieret.^Si  nullus  ordo  ficret ,  nulla  harmoniajf  Al  sl 


nes  ieraiclike,  id  est  punlilicali  ordiiie,  per  prinias  g  niilla  barmonia ,  nulla  sequeretur  pulcliriiudo/" 

virtutes,  Piincipatus  videiicet,   qui  se  praecedunl,      In  omnino  enim  similibus  sicul  nulla  barmonia  est, 

suseipil,  et  eas  ijhiminaliones  iiobispor  Angelos  ma-      ila  iiulla  pulohriludo/E.st  enim  •*  barmonia  »"  dissi- 

nifestal  secuinjum  sanciam  analogiam  uniuscujus-      miliuin  inaequaliumque  rerum  adunaiioJ  Universi- 

quc  ex  Deo  iUumiiialoniro  hoiniriuui.  Duobus  iia.-pie      talem  aulem  nalurae  conditae  pulchritudine  carere, 

inodis    Arcliangeli    angeli  communicativain    possi- 

dent    socieiiiieni.     rrimo    quidein ,    quia    divinae 

sapieiuiae    iliumiMalioiie» ,     quas    per    piiores   se 

vii  lules  suscipiunl,  Augelis   Riinuntiant.    Secundo  , 

quia    per  Angelos   iraiiilas    sjbi  illuminationes  no- 

iis   Hiaiiifeslant.    Ubi  dalur    inleiligi,  quod,   quenj' 

admodum  *  Archangcli   niediaiores    Principaniinn 

et   Aiigcloruni ,    ila   Angeli    mediatores   Archange- 

loruin  ei   hominum.   Quo  in  loco  non   spenieiufa 

wilur  quaeslio  :  ^  Si  Iii  tres  ordincs  tertiae  ierar- 


Crealori  omncuni  judicaretur  inconvenientissiuiuin. 
Porro  si  ncmo  recie  philosophanlium  universalem 
crealurani  iii  pulcheri  ima  hannoiiia  esse  consiilu- 
lam  dubilai,  sequiiur,  eliam  de  ordiiie  ipsius  nulli 
sapientuni  haesitare  liceie.  Non  eiiim  niinc  de  apo- 
stplis  angeiis  cl  coiilaminalis  hominibus,  qui  merilo 
maliliaesuae  divinac  illua^inalionis  radium  a  ."^6  "  ro- 
[lellunl,  sermo  eal,  aed  de  iiatiirali  ordine  universalis 
nalurae.  "  Sequitur  ''  :  Ipsi  eiiiin  AntjcU,  sicut 
prixediximus  ,  compiectioe  consuinmaTU  omues  caelC' 


chiae,  PnncipaltJS  dico  ,  Archungeios  ei  AngeJos,  C  «•'*»«  unimorum  disjjositiones,  secundum  quod  con- 


onioi.iges,  id  esi,  aequipoientes  *  seu  colh;gae  '  seu 
sirniliter  '  lionoral»iIes  suiit,  qua  raiione  ArchangcU 
mcdialores  stint  Principaluum  superiorum  se,  cl 
An{!;eloruin,qi!osextremos  omnium  caelestium  virlu- 
lum  theohigica  iradidil  doctrina  ?  Nec  hoc  in  terlia 
soltnn,  sedetiam  inseciinda,  quae  esi  et  niedia,  ei  in 
prima  qiiaeriiur  ierarchia.  Qiiomodo  eniin  Seiaphim 


summundum  est,  ut  in  caetesiibus  esseniiis  habente^ 
angeiicam  "  proprietatem.  Piopierca,  inquil,  Archan- 
geii  pcr  Aiigelos  supernas  itluminationes"  iiohis  au' 
niititianl,  qnoniam  Angeli,  sicul  praediclmn  e.si, 
complenl  el  consummani  oiuiies  dispositiones,  or- 
iiatus  videlicel ,  caelesiiuui  anioiorum.  SeLunJiiin 
quod  consummandum  esl;  ea  scilicet  ratione,  qua 


et  Ciieruliim  et  Thiotii  coUegae  et   aequipotentes  '      disposiiio   aniinwuin  caelestium    *"  cunsummanda 


.sunl,  si  (diiMubim  niedietatis  locjini  inier  primas 
Saraphim  ei  uiiiiiias  Thituioriun  virtutes  leiient  ? 
Siuiiiiter  di;  Virtulibus,  Poiestalibus,  Domiiialionibus 
consiilcr.iiuliin!.  iii  qua  quaeslione  nil  mihi  commo- 
ilins  occurrit  dicemium.  (piain  omnes  ae<pie  polen- 
les  '•  esse  in  appeiilu  socielalis  superesseniialis  om- 


ei  delcrmir.anda  csl  *'.  Quam  ratioucm  subjuiigit: 
ut  in  caeiestibus  essenliis  habentes  angelicam  pri>- 
prielalem.  Ac  si  dicerct  :  utpote  diim  habeiit  iiiler 
c:ie!estes  esseniias  qiiandain  proprietaieui ,  qu:i  spe- 
ciaiiter  Angeli  uoininantur,  quae  soli  gnoslioae  vir- 
luli  **  cogiiila  est,  per  quam  sitigulis  Cdelostium  arii- 


nium  causae,  in  ejus  vero  participatione  nniliipiices  i)  uiorum  ordinibus  proprictaies  discernuntur  •',  dis- 


ascensionis  ct  desccnsioiiis  gradus  possidere.\'nus- 
quisque  enim  caelestium  aniinorum  ordo  juxla  suam 
analogiain  divinarum  iUuminationurn  capax  est. 
NuUus  autcm  eis  privatur,  quoniain  in  omues  com- 
niitniter  difliuiditur.  iNani  ci  aer  et  aqua  lerrtmaque 


tribuunlur.  Sequitur  :  *""  Et  magis  apud  nos  Angcli 
quani  priorcs  uplius  nominali,  quunlum  el  circa  siijni- 
licanlius  ipsis  est  ierurcliia,  et  magis  circumornalus. 
Nunc  ralionem  ''  reddit,  cur  **  omnes  caele&ies 
osseniiae  a  iheologisangeligeneraliler  appcilenliir  ", 


YAIll.Mi;  LlXTlOiNES. 

»  Emcnd.,  pro  e/  ABC  nl.  «  SicC- AB  uinificanl,  ^AB  ypcfetico,  slc  uhique  ;B'uiarg.  adscr.!.e.pro;>/jtf- 
{icoS' propiielici).  '* B.  i;)-!.  <  oir. quenwumodnm  fnil.C quem ad  nwdum.  *  l\ nnirg.  ndc-cr.  Qiians!io.  *  B  aeque 
i^Wiues.  'SicC,  M\cotiiiiae.  ''SicCetcovr.  B',proSi;usiii.'//i('.'r  AB.se  humUler.  'Wueqnepoievies.  "Corr. 
J,  AB  ueqne  pulesiaie.s.  C,  eijuefolenie.s.  "  Sic  C  el  lad.  (orr.  B;  A  expressii.  "  ti  dioersorum  vrdinutu. 
»«  pM/c(i»;lU(/i^  om.  B,  marg.  ad.sor.  B '.  '►  Sio  AC,  pio  «i;/  t'.»*iiH  B  «/tnim.  "  B  adscr.  est.  •«•  B  a  «i? 
railixin^  *  ^^  crealure.  '"  B  "  iiiaig.  adsor.  i>e  ungdis  '"  i////;c'.'i<v.m  om.  AB'.  uiaig.  adscr.  B  *.  "  B 
coclcsiiiitnoniinorum.  *' cs;  oiil  \BC,  snpia  ndsei  •  H  *.  -"  Sii;  C  el  o<ut.  B",  M\  viriuie.  "  Sio  AC.  B 
(iiHernunlit^  «puncl.  ttdi.  B")      '*  B  I  l  .sm</.     '*  B  raliones.     * '  Cori .  B'.  \\i  rirc,im,Ccurc;m.     *'  C  apprliauuir. 


515  SUrtK  lERARCHlAM  ( 

cxtrfimis  ordo  liO;iiinibiiS(jiie  proxiimis  spj^cialilcr 
pngelicusnoiuiiuUiir  '.  Magis,  inqiiii,  apiitl  nos  lio- 
iniaes,  qiiaiu  apud  caelesles  virlutes  apiius  liomiiiali 
siiniangcU,  quani  priores,  hoc  esl,  quain  praeccdeii- 
les  eos  virlulcs,  quoniain  plus  qiiain  superiores  or- 
'  diues  nobis  appropinqiiant,  inagisquc  iiobis  diviua 
aiiiiun|.iant  et  aperiiiiil  niyslcria.  Qiianluin  cl  circa 
signlficanliiw  ipsis  est  ierarcbia  ei  niagis  circumor- 
nalus,  boc  esl,  in  lanluin  apud  nos  aplius  iiuininali 
snnl  angeli,  quain  priores,  iii  quanlum  esi  ipsis  ic- 
rarchia*  circa  i|liid,quodsigniiicantius,  hoc  est,  iiia- 
nifcstius  el  exprcssius  iioijis  per  eos  aniiuiilialiir. 
Juluere,  quod  significantius  seu,  ul  expresse  trans- 
ferlur,  inanifcslius  non  sunt  comparaliva  adverhia, 
sed  neutraliuin .  noininuin  comparaiiva.  Et  niagis 
circumornalus,  id  esl,  niagis  nobis  eoruin  ^  ornaius 
circuiuscriptus  est,  aii  intelligendiini  videhcet.  Omne 
enim,  quod  facile  intclligilur,  quodaminodo  circunii' 
scriptuin  inlellectu  *  videlur;  altiores  siquidein 
viriuies  loiige  a  nobis  reiuoiae  snnt,  qui  adhuc  ler- 
rciiae  iiabitaiionis  sepiis  circiiiitcludimur  ',  ne  11- 
bero  mentis  voiatii  ad  caelesiia  intelligenda  puro 
conlnilu  valcainiis  ascendiMC.  Scquitur  :  Etcellen- 
ttssimim  quldem  enhn,  ut  dicinm  est,  disposilionem, 
tanquum  ipsi  occutto  primilns  ordinatc  proximanteni, 
ciam  fornutns.  aeslitnandnm  sundificnre  secundum. 
Onlo  verborum  :  Aesiiniandmu  quideai  eniin ,  ei- 
cellenlissiinam  disposilionem,  lanquam  proximanr 
leni  ipsi  occulto  primilus  ordinate,  ciam  Ibrmans 
sanctificarc  secnndam  *.  F.si  aniem  sensus  :  Pro- 
plerea  ultiraus  ordo  nobisque  pioximus  aplius  a  no- 
bis  angelicus  nominatur,  quoniam  excellenlissima 
caeleslinin  essentiarum  disposilio,  prima  videlicet 
ierarchia,  veluti  proxima  ipsl  occulto,  Deo  plane, 
qiii  proplerea  occultns  dicilur,  quoniajn  siiperat  om- 
nem  intelleclum,  ac  primitus  anie  alias  ierarcliias 
ordinal,  aestimanda  est  et  incimctanler  intciligenda, 
sanctificare,  id  est  ordinare,  vel  nt  proprie  transfer- 
lur,  sacrificare  secundam,  mediam  scilicel  ierar- 
chiani,  forinans  eam  clam,  pcculte  scilicet  ei  invisi- 
biliter,  ei  non  solum  ab  h'.imu;iis  inlcUeciiuus,  ve^ 
riiin  etiam  et  angclis  reinotissime.  Ui  enim  ineffa- 
bile  et  incomprehensibile  esi,  ei  occultiiin  omnilius 
icrarchiis,  quomodo  prima  icrarchia  ab  ipso  Oeo  et 
ordinatur  ei  sanciificatur  vel  sacrificalur,  ila  renio- 
lain  est  et  iiicognitum,  quomodo  secunda  per  pri- 
(nani,  et  tertia  per  mediam  or.iinaiur  et  sanciilicainr 
ab  ipsa  '  omniuin  causa.  Ac  per  hoc,  si  haec  cae 
lesiibus  esscntiis  incognita  et  incomprcbensibilia 
Kuni,  quid  niirura,  si  a  nobis  comprehendi  iion  pos- 
sunt  ?  Secunda  vero,  quae  completur  a  sanctis  Domi- 


:aelestem  s.  dio.nysii.  2u 

A  nntionibus  et  Virtulibut  et  Potestallbut,  ejus  ".  qunt 
esl  Principibus  '  et  Archanijelis  el  Angelit,  ierarchiue 
principari.  Paiet  quod  ail  :  Aestimaiidam  vcro,  \o- 
quii,  seciindam  ierarchiam  lertiae  lerarchiae  princl- 
pari.  Ut  eiiim  prima  sccundam  ",  ita  secniula  tcr- 
liain  sanctificat  et  diicil  *'.  Dux  vi  lelicet  ipsius  esl 
ejus  principaliis.  Prima  qnidem  ierarchia  ae.stimantla 
cst  principari  "  leitiae  manifestins  qiiidcm,  qiiain 
prima  ierarchia  principalur  mediae,  occnliius  vero, 
id  est,  altius  et  secrelius,  quamea,  terlia  '*  vidclicet, 
quae  posl  cnm,  mediam  planc,  constituia  csi.  Quod 
polest  sic  dici  :  ineiia  ierarchia  manifeslior  esl 
quain  prima,  occultiorvero  quam  lcrlia,  ea  prole- 
cto  ralioae,  qna  occultiora  ei  incompreitensibiliora 
sunt,  quae  causac  omnium  appropinquanl,  bis,  qnae 

f>  loiigius  ab  ea  ordinata  sunt.  Prima  itaque  ierarcbia 
immedlate  post  Dcuin  occultissima  esl,'  quoniam 
on:nino  incognitae  caiisac  proximam  possidet  rcgio- 
iieni.  Tertia  vero,  quae  caelesiium  essentiarum  ex 
iromitatem  tenel,  manifcstissiina  cst,  quanlmn  cae- 
lesfcs  virlutes  manifeslari  pos.^^-unt.  Siedia  vero  , 
qiiia  ncquo  pioximum  iieque  **  exlrennun  "  obiinet 
locuin  ,  in  comparatione  inieriorii  manifeiiia  est;  in 
comparalioiie  vero  exleiioris  occnlta  probalur  a  iheo- 
b)gis  csse.  Principuluum  aulem  et  Archangelorum  et 
Anfielorum  manifestutivam  disuositiomm  humdiiis  ie- 
ntrchtis  per  consequenlia  pruecipere.  A  siiperioribiis 
subaudiiiir  :  aeslimandum  esl  auteni,  nianifestali- 
vam  disposiiionem,  id  esl,  ornaium  iNiiicipaliiuin  el 
Archangelorum  ct  Angeloruin,   terliam  videlicel  " 

'-'  ierarchiam,  humanis  ierarcliiis  per  consequenlia  " 
divinae  ordinalionis  praccipere.  Manifestaiiva  autem 
dispositio  terlia  vocalur  ierarchia,  quoniam  divinA 
hiimanis  ioraivhiis  manifestat  consilia.  Ut  eiiiin 
prima  mediac,  ei  media  tertiae,  ila  tertia  "  htiinanls 
praeest  icrarcbiis.  Si  autcni  quaeris  ,  ctir  plures 
hnmanas  appellat  ierarchias,  invenies  in  libro  de 
ecoiesiastica  icrarchia  ad  simiiitudinem  trium  caele- 
slium  ierarchiirnm  ires  hnmanas  icrarchias  ;  de 
quibns  hoc  loco  disscrere  morosam  osi.  Ubi  posui- 
mus  :  per  conse(|uentia,  ibi  in  Graeco  ZC  «>.V/jX(»v, 
qiiod  poie.^^t  transf.  rri  vicissim,  vel  inter  se  invicem  ; 
nt  sensns  sit  :  Principaliis  per  Arcbangelos  ",  Ar- 
•changeii  per  Angelos  hum.Hnisordinibus  praesunt  al- 
que  praecipiuiil.  Poiesl  eiiam  qnis  dicere  n«n  iii- 
congrue,  ui  opinor ,  leriiain  caelesiium  ic!-.ir(:ina:u 
hoininibus  iiiiperare  vicissim,  qtioniam  ct  an  elos 
sanctis  homiinitiis  obtempcrare  divina  iradil  historia, 
etin  gcsiiseoramlegilur.  Scriptuinesteiii:iiin  Ap(H:a- 
lypsi.quodangclns  Joanni  volenti  seador:HC;ii,vciil: 
tCoiiSL-iViis  tniis  snm » .  C/<  sil "  pcr  ordinem  ad  Dettm  re- 


YAftlAE  LEGTIONES. 

•  li  nominatur  angelicus.  *  B' marg.  adscr.  ct  praecc.pta  vel  olficivm.  '  B  eorum  nohis.  ^  iniellectu  ora. 
B.  *  SicCl  et  corr.  B',  AB  circumclndunlur.  ^  A.  seruuitum.  '  Sic  C,  AB  ipso.  *  B'  rad.  corr.  «'(. 
•  B*  siipra  adscr.  fficprinci|>ibiis.  '"  Sic  C  ol  corr.  B*,  AB  secninia.  "  Sic  C  el  oorr.  B',  AB  dicii.  **  B* 
niiirg.  ■Mhcr.  vel  pcrci:eredii'inas  iUnminationes.  ^"Com.,\liCler(iae.  ^- Yinec.  ^''limedinm.  "Curi.B*, 
riro  videlicel  AB  vero,  C  /.  e.  "  B"  niarg.  adscr.  i.  e.  consequenier  poslqunm  ei  o.  superioriOus  praccepium. 
♦*  SicCelcoiT.  B',  ^Bleriiue.     "Sic  C  et  a<lmarg.  «dscr.  corr.  B  ,  .\\i  ung<flos.     ^*  j»».««i.  D,  supradscr.  B". 


SI5 


EXPOSITIONES  40ANNIS  SCOTl 


m 


liuetioelconveysioei communLaiio ei unUas,(i!iameiiei a  A  «se.  Pulchre  auiem  angelorum  iinperia  et  prlnclpa^ 

Deoomiiibus  ierurcliiis  •  opiime  indila.et  communicative  tiis  rectas  appella;  scienilas.  iNon  enim  alio  mudo  le- 

supeneniens,etcumoruattisacratissimoprocessio.  Vro-  guni  gcuies,  quibus   tiyiiaulur,  nisi   scieiilia  e(  sa- 

pierea,  iuqoit.ierarcliiarum  ordo  a  snperioribus  gra-  picntia.  Ii:lellectnales  quippe  creaturae  sunl  stieii- 

riaiiiu  sic«descendil  a  snperiorilius»  ad  inreriores,  ul  ii;„?  supientiaeqiie  capaces,  sicul  scriptum  esl  : « (jui 

ilcruni  per  eundeui  ordtnem  iiiferioies per  supeiiores  fccisii  '«  caeios  in  iuieiiectu  t.Sed  illo»  ipsospTopriis 

ad  Deun)  reducanlur  el  couverlaulur  ad  unuin  oin-  inflexiombus  ex  eu  qmie  esi  indivinum   recinredu- 

tiiuin  princi.  iiiiii,  coniinuuiceiilque  simul,    el  *  in  ciione  rcddenirs,  amore  projjrio  el  superbia  el  i;;sit 

ipso"^  oinues  uiiuui  suu.  Ailauioii  uou  aiiundc  •  bo-  ophiionum   divinitHS  cofrnlionnbiiiter  culiu  '».  Ordo 

luui  oniuiuui  proccssio  esl  \  iiisi  a  Deo,;i  quo  oui-  vcrlwruuj :  scd  oporiel  accusaie  illos  »*  ips«»s,  grn- 

liibus  icrarcliicis  ordinibus  optime  ei  comurjniier,  tiuiu  Yi;!eiicet  populos,  rocideutes,  retro  cadeiiies, 


jioii  laiueu  siuc  diirerentia,  iuilila  est,  el  cum  oniaiu 
saiJciissinio  ip;ia  supervenii  pvocessio.  Ul  eniui  in 
cuin  ouui  a  convertu-iiur  per  ix).Iiiuui,'iia  ab  eo  oin- 
nla  procreautur  per   processiouein.  lude  ilieotogia 


propiiis  iujlexioiiibus,  lioc  est,  propsiae  voluulalis 
ii  ralionabililms  inotibus,  ex  ea  reeia  i-educlioue,  id 
esl,  ab  ipsa  rccia  verf.e  *'  religionis  via,  quae  est  in 
disiiuiiu,  quac  vidclicet  ducit  iu  divinuin  vcri  Dei 


uoslram  ierarchium  Angelis  disiribuil,  principem  Ju-  U  culiuui  ",  et  iioc  ejs  evenil  aniore  proprio.  Se  naui- 

que  ipsos,  non  Deuui  suuin  aniabaut,  iiiQaiisupfrrbi:!, 
plus  ciealurae  scrvieiites,  quain  Creatori,  ei  culiu 
opinioiiuni  suaruui  ^educti  sunl.  Corraiioiiabiliier 
ipsis  diviuitus,  hoc  esl,  convenienler  eis  diviuo  con- 
silio  boc  (i!M*i  conccssuiu  ".  Tradidil  eniin  cos  Deu« 
in  reprobuui  scusuni,  ul  faciani,  quae  non  coirvs- 
niuiil.  Hoc  perltibelur  el  ipse  UebrueoruiH  populus 
pei-pessus  eise.  iloc,  id  esi,  ex  recla  via,  qua  unus 
Dc;:s  colilur,  sicut  ei  ceierae  jiaiioncs,  recessisso 
idolaquc  coluissc  perhibeiur  {Icbruicus  populus, 
iileoque  niiiouein  diviiiaiTi  pcrpessus  esi.  Cognitto- 
ncm  enini  Dci,  ait,  **  repulisli,  et  post  cor  tuum  exi- 
sli.  Ncijne  euim  coaclam  habemus  vilum,  neijue  per 
provisorum  proprium  polestuiem  divitfn  lutr.ina  proci- 


daeorum  populi  Uichael  nominans,  et  ulios  geniiuin 
amicos.  Statuit  enim  excelsus  tertninos  genlium  se- 
cundum  numeruni  Angelorum  Dei.  Quoniain,  in<juit, 
:d>ui>a  ^  oiiiuiuni  cuusa  ci^ugeiic^irum  et  huniaiiaruin 
ierarcbiaruin  descendii  processio,  et  ad  ipsriin  iie- 
niin  ascciidii  reversio  ;  propterea  tbeologia  nostrain 
ierarchiatn  angelis  dislribuil,  hoc  est,  aiigelisdisiri- 
butain  Iradit.  Principein  namque  Judaici  populi  iMi- 
(■ha«l  nouiinat,  quo  uno  aigumenio  '  docetnur,  ce- 
teras  loiius  mundi  n;>iiones  suos  principes  aiigelicos 
babere,  quos  vocat  genlium  ainicos.  Docent  namqiie 
;i;eucrulioiies,  quibus  praesunt,  ad  unius  vevi  Dei 
cuUuin  converli  **.  Michacl  aulem  intcrpretatur  : 
i^uh  sicui  Dcus?  vel  pax  forlis,  id  est,  pax  Dci,  vel 


vir  virlulis.  Quod  auiem  iiitroJuxit  :  staluit  excel-  ^  dae  illvminaiionis  obcaccaniur ,  sed  inielleciualium 
jjiis  lcnuinos  geniium  secunduin  numerum  angcio- 
rum  Dei,  non  ita  intclligendum,  utopiuor,  quasi  tot 
geales  sint  et  linguae,  quot  angeli  Dei ;  sed  lot  sunt 
tcrmini  gentium,  quot  "  numerus  esl  aiigeiorum, 
qui  specialiter  prineipes  '*  earum  constiliiti  '*  siijit. 
§  3.  Si  avtem  quis  dixcril,et  quomodo  llebraeorum 
popului  reduclus  esl  soius  in  divinas  illuminatiunei, 
ireieris  iiaiioaibus  iii  lcne!;ris  igtioranliac  atque  per- 
l]di;ie  deteiitis  ante  iucarnationein  Dei  Verbi,  dnia 
omnes  similiierduciores  augelos,  sicul  Ifebraei,  ha- 
bereut,  respondenium,  quia  non  Amjelorum  recia$ 
scienlias  accusuri  oporlel  uliurum  **  genlium  ia  non 
exislentei   deos  *•    errore.    Respondendum,    inquit, 


visionum  dissimilitudo  super  plenu  patcrna  bonilate  ** 
lucis  donationcm,  aut  omnino  non  parlicipatam  facit, 
et  ttd  earum  relormationem  non  dislribulam,  aut  par- 
licipationes  facil  differeines,  parvas  uut  magnas,  ob- 
scuras  aui  clarat,  ufiius  el  $implicis  et  setnper  **  eo- 
dem  modo  habenlis  et  superexpatisi  fonlali*  rudii.  Iii 
bac  aiitem  senteniia  liberrinium  ralioiialis  crealurae 
conimendat  arbilrium,  cl  s;ipi*rplenaiii  paicrii:ie  bi»- 
nilati^,  inliiiitauupie  illiiiiiiiiaiiuiiuni  communiicr  hu- 
inanis  auimisoifusionem.  Aiteuim  :  iiequc"coactaui, 
sed  libcr.iit)  nos  liomincs  liabemus  vitani.  Ac  si  di- 
cerel  :  Xou  ideo  condiior  el  ordiuaior  omi)iiim  na- 
liouitm  priiici[ies  aiigelos  eis  praeposuit ,  ui  eas  in- 


quia  neminem  oportei  accusare  reclas  scieulias,  hoc  r^  viias,  ab<que  liberi  aibitrii  ap.peiiiii,  ad  culliiiu  suiim 
esl,  recta  judicia  sanctorum  angelorum,  propter  er-  converterent;  si  enim  hoc  lierel,  divinae  profeclu 
lorcm  •*  aliarum  geniium  in  non  exislenies,  in  fal-  iuiaginis  gloria  in  scrviiutcm  redacta  viiescerei;  sed 
sos  videlicet  deos,  qui  non  suui,  quoniam  dacmones  propierea  aiigelos  suos  nescieniibus  se  geueraiioni- 
eorumqueludibria,iuiserrimariimqueralionabiIium"  biis  pracor.iiiiavil,  iit  occulla  et  iiibdligibili  adiiioiii- 
aniiiiaruia    irraiionubilia  inucliiuaoienla  probaiiiur      tioiie  iiiicljccluaiis  raiioiialcm,  adcogiiiiionem  Crea- 

VARl.^E  LFXTIONKS. 

*Aierarchicit.    •«icom.B.     'S\c  kC,lia»uperioribusilescendil{j;>aucl.  anlj.B',)     ^B«/.     » comm.  «im»7i/«r 

el  iii  utio  omnes  cel.  *  B  supcr  adscr. '///.*  '  esi.om  B.  "  Euieud.,  ABC  uno.  »  SlcCetcorr.  B*. 
\fi  auymenfo.  ^'^  Docem  —  converli  oia.  \.  "  B"  corr.  </ho/i(s,  C  i/uoniii.  '•  B  principes  specialiler,  C 
princept.  "  Solus  in  diriniis  illiminationes  om.  AB,  ad  mgrg.  adscr.  B".  '^  B' corr.  de  aliarim.  '*  Dfot 
oiii.  A,  ad  marg.  Jvilscr.  B.  '*  Sic.  C,  AB  crrorHJM.  «^  B.  ralioniibiiiuinfiue.  '»  B.  lad.  «orr.  fecii.  »»  It 
opinionim  cuhu  diviniius  corralionahUiler.  "  SicC,  A.  ad  illos,  H  ad  illos  (punrl.  adi.  B".}  •'  Sir  C  el 
«•orr.  B*  :  AR  i'/»yr<'.  '*  A  culin.  *'  B'  rofra  adser.  est  conccssuni.  **  Pro  enim  Dei  uil  B  ail  Dii. 
•'  boniinlc    palerna.     '*  Corr.  U",  AB  se   pvr.     "  Q  tiec. 


217 


SUPER  lERARCUUM  CAELESTEiM  S.  DIONYSII. 


2(e 


loris  sui   S{H)»»laneo  motti  rediicerel ;   neqiie    eiiiin  A  petmjun,  nouuitcmgenae  quultnn  imperabaui  dit.  Quo- 


coaciam  liabciiius  viiain.  Quoniain  vero  lani  infiniia 
ei  lani  ooninuHiiu  suiil  Uivina  luniina  providae  iilu- 
luiualionis,  lioo  esl,  ilivinacj  proviilenliae,  quae  iilti- 
iniiuit  oniiicin  Iioniiiieni  veuicnlein  iii  Lunc  inunduin, 
lU  01  nulla  [iropriu  poleslale  liberi  uihilrii  eoiuin, 
ijuae  inovlsa  suni  facienda,  obcaeeaii,  lioc  est,  oli- 
«ctirari  ol  alienari,  u  comniuiii  omnium  cl  '  intcl- 
iigihiliuin  el  ralionabiliuin  co[;Miliuiie  vnieanl  pru- 
Iiiberi*;  nam  omnibus  cupaciijus  suls  '  univciSH- 
liier  dislribuuntur,  uullaque  crcatura  illorum  prae- 
seniia  privaiur,  inestiiuc  omnibus  cognilionis  euruni 
«aluralis  possibilitas  :  proplerea  dicii :  ue.|ue  per 
provisoriiin  propriam  poiesiaiem  divina  iumiiia  ((ro- 
vidae  illuminaiionis  obcaccantur.  Sive  eniin  iniel- 


iiiam  slatuil  excelsus  leriniiios  gcnliuni  secundum 
numeruin  angelornm  l)ei,  et  quoniam  Miciiael  prin- 
cipein  llebraeorum  '*  esse  Sciiplura  leslalur,  deiode, 
boc  est,  hac  '^  de  causa  dalur  inlcliigi,  quia  noH 
alienigeiiao  quidani  iinpenhanl  dii  el  aliis  ^enlibus, 
cx  quibus  ci  nos  lespeximus,  Iioc  est,  credidimus  in 
illud  uperluiti  el  inagnuin  et  copiosum  pclagiis  paru- 
tum  oititiibus  iii  Iradilioiioin  "*.  Fromptum  iiaii<que 
esi  infiniiac  boiiitatis  pehigus,  Iradcre  se  omnibus 
valentibus  participarc  illud  ;  nulli  enim  denegatur, 
quia  niilti  invidei,  iion  esl  enini  acccpiio-persoiiarum 
apud  Dcum  ;  conimunicuri  ab  omnibiis  voKmis.  Alie- 
nigeiias  auiem  deosappelbtdacnioiics,  tiuosalienige- 
iiae  nationes  praeler  llcbracos  colebaiit,  ignoranles 


lecliiales  sive  rationalcs  crealurac  iatra  *  naturales  »  \\\\^^^  Ot.-,  gii,-,  impei-asse.  Unum  auiem  omniuni  prin 

cipium,  et  ud  ipsuni  reditxerunt  sequetites,  secundum 
unatnquamque  gentem  '*  principanles  '*  Angeli  *'. 
Uniim  esi  eiiim  omnium  principium,  ud  quod  priii- 
cipanles  angeli  per  singulas  genles  reiliKciunt,  *e- 
quentes,  obedienies    vidciicei   sibi.   Sequiiur  laus 


siios  '  niotus  permaiieaiit,  eosquc  non  rumpuui,  sive 
per  conlrarios  motus  naturue  lerminos  velinl  irans- 
gredi ;  siciii  divinas  lege»  excedere,  ila  divinis  illu- 
minaiionibus  coninmniter  et  generaliler  careie  iion 
possunt.  Sed  facit  dissimililtido  inlcUectualium  \i- 
sionuni,  seu  vulluum,  o-^ie  ^  namque  ct  visioeiviiUus 
inierprelar^  potest,  hicis  donalionem  ex  supeiplena, 
Iioc  est,  plus  quam  plena  paierna  boniiale  "^,  aul 
«innino  iioii  pariicipaiamet  i:on  distributam  ad  ea^ 
rom,  visionuni  videlicet,  rerormationem/Suntenim, 
qiii  divinae  iliuminationis  radium  sibi  praesciilcm 
nolunt  pariicipare,  seu  sibi  distributuni  fieri,  inteU 
iectuales  suosociilos  ^  sponie  sua,  ne  divinum  lumen 
recipiant,  claudemio,  doao  liberi  utbitrii  abutentes. 


Melcbisedecb  regis  et  sacerdolis  Hebraeorum.  Mel- 
ctiisedech  intelligendum  summum  sacerdotem,  exislen- 
tein  Dei  ainicissimumcxisteiitibits  **,  non  exiitentium, 
sed  verg  existenlis  excelsi  Dei.  Quae  laus  aperlioribus 
verbis  polest  dcpromi,  ui  sit  sensus  :  Melchisedech 
inielligef.iilus  *'  est  summns  sacerdos  existere  noti 
eorum  *',  quae  sunl  ",  sed  vere  existenlis  cx- 
ceisi  Dei,  aiiiicissimus  Dei  ex  his,  quae  sunt. 
Poicsi   etiant    sic  intcipretaii   :  Mclchisedech  in- 


ei,quod  ad  relormaiionem  suam  sibi  Uistribuitur,  ^  lelligendum  sunimum   sacerdotem,  e\islentein   Dei 
respuentes  yobcaecaium  enim  est  '  insipiens  cor      amicissimum   evisteniium,    non    exisieutium,    sed 


eornm.  Aut  eadeiii  dissimililudo  inteliectualium  vul- 
l'ium  parlicipationes  facit  differeiites,  parvas  uul 
maguas,  obsciiras,  claras  **;  quidain  namque  <Iivi- 
nuui  parlicipant  lumen  minus,  quidam  pbjs,  qiiidam 
cbscurius,  quidam  clarius.  Unius  cl  simplicis  et 
seniper  eudem  modu  incommutabiiiier  habeniis,  et 
super  expansi  ";  sive,  ut  poiesi  transferri.super- 
cxtemi  lonlaiis  radii,  Dei  Verbi  plane,  ex  patcrnae 
bonilaiis  lonie  uasccntis,  et  o.mnibus  iiiteilcctualibns 
ocuiiscQnimuniler  superfusi,  sive  quiseum  recepeiil, 
sive  non.  Etenini  ei  sol  iste  visibiUs  aequaliler  om- 


ipsius  vere  exislenlis  excelsissimi  Tei.  Fere  lamcn 
unus  sensus;  ac  si  dicerei  :  Inlelligcndiis  **  e5t 
Helchi<edech  quasi  "  sumiuiis  sacerdos  ei  amicissi- 
nius  exisienlium  Deo;  non  exisieiulum  tamen,  sed 
ipsius  vere  exisleniis  excelsissimi  Dei  '*  saccrdo.s 
esl.  Ktenim  sic  simpliciier  Metchisedcch  ipsi  iheoso- 
phi  non  amicuin  Dei  lantum,  sed  et  sacerdolem  voca^ 
verunt.  An  ut  sapisntcs  aperte  significarenl,  quia  non 
solum  eis  in  ipsiim,  qui  vere  est,  Denm  conuerlii,  ad- 
huc  uutem  el  aliis  ul  summus  sacerdos  eduxii  ea  quae 
est  **   (^d  verum  et  solam  diviniiaiein  reduciione  *". 


Bibus  sui  iuminis  radiuin  dilfundil  ",  non  tamen  ab      An  foric,  iiiquil,  divini  sapienies  non  amicuni  Dei 
omiiibus,  quibiis  difliindilur  "  aequaliier  participa-  j)  lanlum,  verum  el  sucerdolcia  Dei   vocaverunt  Mel- 

chisedech,  ut  sapieulibus  aperle  evidenieique  »*  si- 
gnKicarent,  quia  non  solum  ab  eis,  Hebreeis  plane, 
in  Deum  converiit,  adbuc  autem  et  ab  aliis  nr.lioni- 
bu?  cduxii  suiamus  sacerdos  ea  recluciione,  quae  esi 
ad  veram  el  salain  Divinilalem,  lide  vidchcet  el  acta 


lur/.  viirum  peneiiat,  silice  repercuiitur  'S  purum 
aera  pervolal,  aquosa  nube  resuliat. 

§  5.  Deiitde  quia  el  aliis  genlibus,  ex  quibus  el  no$ 
respexiatus  in  illud  omnibus  paratum  in  traditionem  '• 
et  apertum  diuini  luminis    et  magnum  et  copiosum 

VARIaE  LECTIOHES. 

»  el  om.  B.    «  B  perhiberi.    ^  Sic  AB.     *  Corr.   B*.  AB  inier 
vitate  palerna.     "  B   oculvs  ^uos 
expnnsis.     ^*  A  defundit.     »^  ri; 
Iradilionem  A.  inirudiclionem.     '"  li  gr(. 

"  A  inlradictiortem.  '»  Rad.  corr.  B*,  AB  genles.  ^"  B  prmcipante , 
ex  vers.  et  lexi.  graec. ;  pro  nngeUfiJ^  populi.  "B*  corr.  existeniium. 
dum.  *'  Sie  AC,  B  non  eorum  existere.  **  quae.  suni  om.  B.  «  Sic  BC,  A  inteiligendurn.  "  Oonj.,  A 
HHm  L  qui  esi.  «^  Eere  tcmm  unui  -^  Dei  om.  B.  "  HaU.  corr.  D',  AB  esse.  "  Uod.  corr.  B  ,  AB  reAw 
ctionem.     ''  Corr.  B',  AB  uidealerqHe,  C  evidenler  qutu. 


*  B  svot  nuturales.     *  B  oys.    '  B6o- 


\ios       'B  esl  enitn.     "  B*  supra   adscr.  aul  claias.     "  Rad.  corr.   B",   AB 

(liffunditur  om.,  addidi  ex  coni.     '''  Emend.,  AB  si  licere  percutilur.     **  l'ro  m 

'«  B  qraecortiin,  C  ebreorum.     "•'  Sic  C  et  marg.    adscr.  B',  hoc  om.   AB. 


B*    corr.    principantes.     **  Corr. 
"  Sic  corr.    B  ,  ABC  inleHigen- 


m  EXfOSlTIONES  JOANNIS  SCOTl  m 

el '  coniemplaliooe.  Pulcure  aiilem  posl  *  angeios,  a  l>^»<>s,  ui  vidii  Joaeph,  ei  praeside  proprio,  dnm  pio- 


Qui  siiigulis  nati(>nib.us  iiupeianl,  inlrudticilur  Mel- 
,  clvisedecli,  jfcx  videlicei  el  smnmi  Dei  sacerdos,  «(ui 
non  soliiiuex  Heijraeoruni  populo,  verum  oliani  ex 
aliis  generalionibii»  iriollos  in  cuUutn  veri  Dei  cou- 
veriil.  Qiiod  quamvis  in  sancta  hisloria  scripliun  non 
sit,  nuilo  inoilo  del)emus  dubiiare  reran»  faciarum 
verilaiem  '  iuissc,  duobns  niaximis  arguiueniis  ad 
fidem  causae  dubiae  ducli.  rriinum  qnideni  bealus 
*  Dionysius  laiia  incnncianler  uon  dixeril.,  si  apo- 
slolica  auclorilale,  quos  videial  el  andieraJ,  Iradila 
noH  didicerit;  secundo  "  velus  *  tesiameiiluni  ind- 
iuHi  palriarcliarnm  tradil,  qni  lanUnn  gesseril  figu- 
ram  Clirisli,  quanlnni  ipsc  Mclchiscdech.  Chrislus 
auleni''  cum  cainis  origine  Hebracus  sif,  non  lamen 


pritjs  *»  aiijjelus  praesii.  *^  Babyloiiioriim  pnncipi,  ul 
vidil  Daru«k  iiis  aperiisiounis  ejsGmpli.s  iniiuUitanJer 
(iatuc  imeiiigi,  omnibiis  geniibiLs  angylos  l>ei  prae- 
essc,  eosque  piopiieiis  visi^.ncs  reveias&e.Ordoauiem 
H  «jiialiitas  prophelicae  vi&ioiiis  snbncclilur  :  Fo;- 
niQlwnum  ab  aiujelii  vLsiouis  maniie&liUione  anqeio- 
ruiii,  couLhmo  sacris  u/rjs,  Daniel  el  lotiepli,  ex  Deo 
per  unaeioi  recelaUi.  IlypcrLuioa  «st  *',  cujus  cido 
esl  :inanifeslalione  revelala  visioivis  foruiaiionuin  " 
ab  angelis  angeloruni  ^"  coniinnu  e.\  Deo  per  ange- 
los  sacris  viris  Daiiiel  el  lusepiu  Ei  «st  seusua  "  : 
Haec  Qinnia  per  propiiclicas  visiones  in  noiitiam 
lioniiniinv  tratlucta  suni,  dnin  reveiala  est  manilesia- 
lio,  hoc  esj,  cxposilio  visionis  fornialionum,  iniagi- 


ab  "  llebraeis    solumniodo,  veiuDi  eiiain  ab  omni-  R  naiionnni  videlicci  cl  figuraliouunv,  quibus  propUe-  "' 


bus  genlibns  eleclos  adduxit,  quibus  snam  Ecclesiani 
unicam  sibi  dorDuw  et  consirnxit  el  spiriluali  con- 
jngio  '  dileciam  sibi  sponsain  copulavit.  Quod 
mysicrinm  snb  synibolo  Melcbisedech  esl  praenoU- 
iiini.  Pnlclirc,  nl  dixi,  posl  '"  aiigelos  genlium  priu- 
cij^es  ''*  inlroducitur,  nt  per  l^oc  inieliigamus,  non 
solum  angelos,  vcrnm  el  sanclos  homin«s  culln 
divinae  dispejisaiionis  aique  prudenliae  legibus , 
singnlis  linguis  ei  nalionibus  inij.«rare.  Posl  *"  vero 
myslicam  MelcUist^dfi^!)  secnnduiin  haec  ''  comir.e- 
moraiionem  ad  e\einpla,  quibus  angeli  imperare 
nalionibus  pvobaninr  '%  converlit  inluilum  dicens  : 
§  A.  Et  hoc  tuam  •*'  sumjwic  sacerdolulcm  inlelligen- 
iiani  advLonebimus,  f/itia  el  Pituruoni  aimd  ipsos  Ae- 


tici  spiriius  formati  suat ,  ab  angclis  angdorum ,  id 
est,  a  superioribus  angelis,  infei  iovibus  revelata  est 
manitestalia''',  et  coniujuoipsa  revelaia  manifesiaiio 
per  airgelos  ex  Deo  santiis  propheCis  Iradiia  esl.. 
Prius  ergo  angeli ,  vcrbi  graiia  ,  prim  ipanlur  '* 
arcliangelis,  el  consequenter  archaiigeli  per  angelos 
sauciis  iiominibas  iiroplielicae  formaiionis  revelatae 
snnl,  elhoc  laluin  cx  Drio.  Quod  cans<.*qnenier  sub- 
nectit  dicens  :  Umrin  e&t  oinuium  principiiim  et  ptovi- 
dentia.  Ac  si  dicerel :  A  nuUo  ri^guntiir  oinnes  ge- 
neiaiioncs,  sive  qnae  jain  credidere,  siveqiue  adbuc 
leuebris  ignorauiiae  deinienuir ,  nisi  ab  ipsa  una 
providenlia  uiiius  ^^  omnium  principii.  Aequaiiier 
eniin  ei    communiter  divina  '•  bouitas  omnibus 


gyptios  imperanie  angelo,  el  Babyloniorum  '*  princiin  C  providei  nuiionibus.  Quod  connesim  **  edocel :  Et 


vruesiue  proprio  omnium  protidenliue  el  domimiiionis 
*'  previdum  el  poU:sia(iium  secuudum  visiana  '*  dis- 
iribtitum  e&l,  el  cjeudbns  iliis  veri  "  Dei  ministri  du- 
ces  &i*ftXN.'»  sunl.  El  admoneltimus,  inquil,  o  Tinio- 
ibee  ",  luara  summam  sacerdolulem  inielligenliar), 
ut  incuncianter  cognoseas  hoc,  quia  disiributum  est 
providum  el  polesiaiivum,  id  est  pcovisio  et  pote- 
stas,  omniuiu  providcntiae  et  dominaiionis,  Dei 
Verbi  vidclicet,  qni  *'  providcnlia  et  dominalio  cst 
ountium,  distributa  *^  secundnm  visiones,  boc  esi, 
juxla  *'  quod  in  visiotiiltus  propheiicis  est  revela- 
tum  '^,  et  quia  gemibus  illis  viri  Dd  miuislri  daccs 
alatiiti  sunU  Qnod  probaiur  augelo  imperanie  Pha- 


nulh.  **  modo  uesiimandum  ^''.Juduostfuidem  pLcJuicr 
duxisse  divinilatem ,  angelifs  aulem  sp^cialiter,  avi 
aeque  konorubiiiler,  atU  oppositis,  uut  deos  quosdam 
oMeros  imperare  aliis  cjeniibus.  Ac  si  aperle  diceret  : 
nnllouiodo  iniclligenda  est  diviniias  Jodaeis  pleniter. 
vel  sicul  e.^prcssins  iransfeKtur,  cwisummative , 
boc  est ,  uUra  celeras  rationes  imperasse  per 
se  ^"  iissam,  nulla  asgelica  polestate  iniorpnsita. 
angt.IosauieiUfepeciaiit€r,  idest,  viritiin  ",  velatque"* 
honorabilitei-  aliis  geuiibus,  boc  cstgeniibus^S  qU3c 
aequaliier  honorabilessunt,  verbi  gratia  itomanis. 
Graecis,  cclerisque  simiiibus  el  aeque  poieulibus, 
aut  oppositis,  iJ  est,  contrariis  aiiis  gentibus  v^i 


I 


raoni,  duni  impeiai   angelus  Pltaraoni  apud  Aegy- D  sibiinei  vel  iudaeis,    an;  deos  quosdam  aiteros, 

*  i\o  acln  pt  A eclne,  C  fl  aciione et.  *  Sie  C;  A B  plus,  D*  corr.  priiis.  '  Corr.  B*,  ABC veritate.  *  B'  supi « 
adscr.  qnod  heaiiis.  C  Prlui  priinus  quidcm  quod  i>ealus.  *  B  secundum,  C  secundum  quod.  '  Sil  C.  Pro 
velus  A  el  eius,  \i  ul  eius.  Voci  ut  \i'  puncl.  subi.,  et  ad  marg.  adscr.  quod.  "^  auiem  oin.  B.  *  Sic  C,  av 
om,  Ab,  bupra  aiiscr.  ir  ^SicCclcorr.  l>%  AR  spirilualileriu^c.  ""Sic  C;  AB/j/«s,B*  corr.  ;jii«s.  ^*Sic 
ABC.  !>'  corr.  prtnceps.  "Conj.,  proPool  AB  Plus,  B*  corr.  prms.  '^  Cou}.,  pro  secundum  liaec,  A  sed  liuec, 
hsed  liuec  (puiicl.  adi.  B*).     *^  H  probabnntur.     *•  A  totumtuam.     '*  Corr.   ii*,  AB  Babyloni  eorum.     "  B 

donuiiones,  B*  corr.  dominaliones.  '"  Corr.  B*.  AB  divisiones.  "  Corr.  B',  AB  i'»ii.  *"  Emend.,  AB 
'ihimotlie,  C  Oiytnoihee.    *'  B'  coiT.  quae.     **  B  ti  donatio  (B*  corr.  doDunalio)  esl  (piaicl.  adi.  B*)  omnium 

disiribnliva  cst.  "  Sic  C  et  rul  marg.  corr.  B*,  AB  tusta.  *''  Ji  relalivumf  B*  corr.  reietaium.  *'  Coit. 
b\  .AB  pyopriis.  C  el  proprio  prcstde  dum  nngeuis  ccl.  **  B'  corr.  piuejuil.  *'  Corr.  B' ;  pro  Htjperbal^n 
eu  -^B  Yperbatoncin,  covr.  B'  Yperunton  esi/C  Yprobolon.  **.  Sic  C  el  corr.  B*.  AB  formalionein.  "B 
(inqchcornin. 


B  sensus  est.     *'  B  muviiestatio  es!.     **  Sic  C,  A  B  principaiur.     *'  A  untis.     '*  divina  oin. 
\.     *'  Sic  C,  pro  connexim  AB  quone.rim,  B*  corr.  quo  conncxim.     **  A  a  nttilo,  B  q  nulto  (puiict.  adi  R"). 


-'''  B*  siq)!;^  adsrr.  esf.     **  se  oii;.  B,  supra  adscr.  ii".     *«  B*  marg.  adscr.  i.  e.  singUtatim._  *'  Sic  C,  pro 


vel  ueque  AB  ncinie.  B'  voci  neque  pu:)Ct.  asii.  cl  marg.  adscr.  v*l  aequc.    *'  gcniihus  om.  AD  atti«  ^entibiti' 
(pUQCt.  adi  B')  !ioc  esl  gcniibi.s.  C  i.  c.  geitlibus. 


I 


221 


SllPER  lERARCIHAM  CAELESTEM  S.  DIONYSJl. 


daeinones   phmc ,    iroperare.   Adversus   SHperbiain  A  ctonin»  nngeiorum   vipiUin 

JiMlaeornm  !ioe  tticium  arbiiror,  qui  ipsnin  Deiim 

per  se  ipsuin,    non   per  aliquem  angdorum  sui  ' 

impeiaro  Bii)i  auiurnani,  ideoque  se  *  honorabiliores 

celeris  genlibus  glorianlur,  quasi  speciale  imperium 

ufiius  Dei  elecius  populus  Israel.  Sequilur  :  Sed  ei 

ettxfmum  Ulud  secHHxium  ip»am  sucram  inlelligenlhm 

accipi«n:{um  *.  Non    secundum,  inquil,  falsam  su- 

per^mqiie   ^  Judaicam  opinionem,   qua   se  veiuti 

propriam  Dei  haeredilalem  jaciilani',  divina  p.rovi- 

denlia  accipienda  est ,  sed  eloquiuin  iilud  accipien- 

dum,  hoc  est,  divina  Scriptura  scrutanda  secundum 

ipsaut  sanciam  inielligentiam,  quae  docet,  rempu- 

biicain  untversalis  erealurae  cominuni  provideiitia 

et  saluie  •  gubernari.  Propierea  subdilur  :  Non  ut 

ffurtienie  Deo   cuni   alii$  diis  aul  angeiis  nosirum  fi  aperte  nos  edoccai,  unaiu  '^^  esse  oiHniuiii  provide.')- 


93^ 

"■  iii  ceuris  gciilibii!* 
imperium,  utpereun».  angelum  vidclii.et,  gemem, 
ciii  prncest,  in  cogiiilionem  uniiisomnium  principii, 
qiiod  ipse  Dominus  esi,  rediicerei :  propteica  dixii 
Michael  Judnicum  dnxisse  populuin,  ut  per  ununi 
ducem  «nius "  geniLs  express<j  nominatum  "  ce- 
teros  ceierarum  genliuni  duces  nobis  insinuaret  '■ , 
et  ul  falsam  opinioiiem  Jinlaenruin  deslruerei,  qul 
opinanliir,  nullumprincipe;n  uisi  ipsum  Deumimm<»- 
diate  silU  ifuperare.  Soq;iiliir  :  Apene  noi  edocens^', 
umm  ="  esse  omnium  providcnliam  "  simut  vm- 
nibus  invisibilibus  et  visibilibus  vinuiibut  super- 
essenlialiter  supercoilotalam  *•'.  Tjinquain  si  dicerel ; 
Propterea  theologia  *'  siiignlos  singiilarum  gen?ra- 
lionum  angelos   tradil ,    imank  uni  disnibuens,  ui 


d^catum,  et  Israel  in  gentia  prineipatum  et  gentis 
ducatum  cojiienio  ^,  sed  ui  ipsa  quidem  una  simut 
emnium  excelsa  providentia  omnes  Iwmines  stUutariler 
propriorum  angelorum  restHuteriis  imnuduclianibus 
tiisiribuenle,  solo  fere  *  uiira  omnea  Israel  in  veri 
Domini  iiluminalionbm  et  cogniiionem  eomerso.  Non 
quasi,  inquil,  partirelur  Deus  cum  alieris  diis  aut 
angefis,  boe  cst,  divid^rei '  inier  alleros  deos  aut 
angelos  no&trum  ducalum,  eeterarum  videlicet  gen- 
lium,  ex  quibus  ad  culluni  unius  veri  Dei  vocaniur, 
iinperium  *°,  quasi  contenlus  *^  sit  solo  Israel  in 
geniis  priiicipaium  gentisque  ducalum,  iii  essei 
priiiceps  genlis  et  diux  gciilis,  nea  alicajus,  nisi 
soiius  Judaicuc,  seJ  quasi  una  providenlia  simul 


tiam  ,  quae  simul  omnibus  invisibilibus  ei  visibili- 
bus  viituiibus  super  oiniiem  esseniiain  supercolio- 
catur.  Omues  aulem  per  singulas  gtntes  imperantes 
angeios  ,  in  ipsum  ui  proprium  principium  seaucnt»i, 
votuntate  essenliali  quasque  virlules  exlendere.  A  sii- 
perioriLus  siibauditur:  ut  doceret  nos  e;idciii  iheo- 
logia,  quo.l  onuies  iniperanles  angcli  per  singulas 
gentes  exlendunt,  hnc  est,  subvebuni  seqi-.enies, 
obedlentes  scilicet  sibi  voluiiialc  cssentiali  ^*,  libf.ro 
plenae  "  voluiaalis  ivrbilriG  ,  quod  cssenlialiter  hu- 
nianis  meniibus  inest,  quasque  viriuies ,  id  est, 
quascunque  **  viriuies  animoium  libiLo  se  sequen- 
lium,  jn  ipsura  Deuni  ul  props-ium  principium;  ine- 
riio  ,  quia  Dominus  proprium  et  soliim  ralionalis 
«Mnniuni  excelsa  omnes  boniines  salutaiiier,  causa  q  crealurae  principfum  esl.    Ordo  it^iqtic  diclionum 


videlicct  omnium  saluiis,  disirihueret  restitutoriis 
ia  cullum  Dei  inanuduclionibus ,  auxiliis  piaiic, 
propriorum  angelorum,  duni  solus  fereexira  omnes 
naliones  in  veri  Domini  lucem  el  cognilionein  Israel 
coivversus  sil.  Unde  iheologia  quidem  se  "  ipsum 
■possedisse  israel  in  vere  Dei  fumulaium  iignificans, 
(atla  est  poriio  Domini,  ail.  Uude",quamobrein,qua 
de  causa,  quoniam  solus  fet^  israel  in  cogniiionem 
oonversus  est,  theologia  se  ipsum,  Doniinumprofecio, 
possedis.%e  Israel  in  fauiulaium  suuin  signirican», 
facta  eslportio  Domini,  aii.  Poiesi  eiiam  inierpreiari : 
Factus  est,  ut  subaudialur  Israel,.  poriio  Dotnini. 
Oslendens  autem  et  eum  virilim  ceteris  gentibus 
disiribuisse  cuidatn  sanciorum  angelorum  in  coguo- 


est :  omnes  per  singulas  gentes  impentntes  angdos 
sequentes  quascunque  virlutes  voluntaie  cssiMiliali 
in  ipsum  et  proprium  prinoipium  exteiulere  docci 
theologia.  In  hac  una  sentenlia  sanissiina  ei  aliis- 
siraa  iradilur  nobis  doctrina.  Primum  qnidem  ,  quia 
sancti  angeli  nostri  praesules  sunl,  el  noaaliam  ol) 
causain  imperant  nobi.s ,  nisi  ut  nos  revocent  no- 
slris  "  erroribus  et  ignoraniiis  in  iinius  oninium 
principii  et  causae  cogniiionem ,  quae  sola  noslr» 
saius  esl  et  ^^'  purgatio  ei  illurainatio  el  perfectio  ei 
summa  beaiiiudo  et  deificatio.  Et  quod  nemo  no- 
strum  invitus  reducitur,  ne  naiuralis  gloria  divinao 
iinaginis,  quae  noaxime  in  lifaertale  arbitrii  nobls 
dala  esi,  decoloretur  ^\  sed  UDiiiscujiisque  nostrum 


weadum  per  eum  ununvomnium  principium,  Michuel  D  «uleriori  virluti  electio  datur  ei  liberlas  et  possibili- 
dixil  Judaicum  duxisse  populum.  Ut  **  oslenderei,  i-is  i^edeundi  in  eum,  ad  ciijus  iraaginem  facii  st>- 
niquii  '*,  ipsum  Dominum  disiribulsse  cuidam  sau-      inus,  et  iii  ipso  deilicandi  "  et  beaiificandi,  ipso  per 

YAUIAE  LECTiONES. 


'  Sic  pro  suorum.  "  se  om.  B.  *  B*  adscr.  esi.  «.^  „,  .»^  «..^....^.«.«.^«t.  x,^.  luctanf. 
'  Sir  C  el  corr.  B*,  AB  s«/MiJ.  'B  coTaemplo,  h'  conv  conl3\(o.  ^  \  vere.  »  Sic  C  et  corr.  B',  AH 
diuidere.  *•  B*  adscr.  et  itnperiunK  "  Corr.  B* ;  pio  quasi  conlsnius  A  quae  contempins,  B  qua> 
Cpnlenlus.  C  quasi  conlemplus.       **  quidem  em.  C,  se  oin.  AB.      "  Pro  unde  .\  vide.     *''  C  */     '»  Prc 


*  Sic  C,   AB  superbiamqtic.       *AC  inctant. 
»  Sic  C  et  corr.  B',  AU 
,  ...  ?""^  contcmptiis,  B  quas 

ienlentus.  C  quasi  coniempius.  **  quidem  em.  C,  se  oin.  AB.  "  Pro  unde  .\  vide.  *'*  C  */  '»  Pro 
tifiquU  B  in.  **  B*  niaig,  adscr.  :  i.  e.  singillatim  vel  ul  expresiius  dicuiur  unam  mi  vet  uuam 
quamque  unkuique  vel  sitignla  singutis.  "  B*  supra  adscr.  et  isniu.s.  **  Sic  C,  AB  mlnattim.  "  Sic  C 
et  rad.  corr.  B*,  AB  itisinueret.  "  Sic  C  el  rad.  corr.  B*,  AB  sedocens.  '»  A  ttniim.  "*  AHttn.  ciu: 
omniim  esse  proaidenliam.  "Corr.  B',  AB  supercoHocuium.  »'  Sic  C,  A  nd  tkeologiam  B  ad  theologiap\ 
{punCI.  adi.  B'),     »"  A  una.     »•  B  superassenliaU.   '"  C,  ei  corr.  B'  platie.     ^"li'  niarg.  adscr."  ne/ «jj;^M/flj. 

*»  B'  super  adscr.  a  nostris.  »'  C*yi'r."'B',  AB  ut ;  tl  om.  C  "  Sic  .^C,  B  decoiereiw.  '»  Sic  C  ci  corr.  B', 
AO  deificiendi. 


225 


EXPOSITIONES   JOANMS  SCOTl 


m 


angeloR  sjios  iios  r^^voranie',  adjiivanit*,  qui  coiii-  A  riimi  ilifiieilior,  {|iiouiain   causae  omninni  oniuinu 

invi.sil)iliei'ino.o(iijireliei;sibiIiprop!n(|iiior,Maiiifesii^)r 
vcro  ui  aiile  daia,  lioc  eit :  propierea  maiiiCesiior  '\ 
tjiiia  aiite  oninia  dala  pl  constiKita,  non  icn-porc, 
venini  iiignitate  el  sulilimitalo  naliiiao,  eupna  pii- 
mo,  anle  omnia,lucelposlinaccssiI)ileni  luoein,  qiiae 
eam  condidil ,  cl  quia  universalior  celcris,  id  est, 
oinni  varielale  et  dissimililuiline  absolulior,  ei 
quia  rr.agis  in  e:an  ,  qiianlum  oporlet  coniprclieiuli. 
forma  omiiiiini  efTasa  esl ,  unigenilum  videlicel  Dei 
Verbuni ,  ad  '*  quod  ei  per  quod  formanlur  omnia. 
Quatuor  niodis  inanifeslior  cst  aliis  oinnihus  ierar- 
chiis.  Primiini  (>uidem  ,  quia  anie  onines  condiia  iii 
excclsitudine  naturac;  sccundo,  qiiia  primordialiier 
posl  Deum  Iiicet  cl  se  sequeiuilnis  et  •*  sihimei; 


n^.unilcr  iOliun  diiijii  giMiiis  bumiinuni. 
CAPITULUM  X. 
Ctiius  tiiuliis  : 

BcpetHlo  et  anagoge  nngelicae   ordinaiionis    . 

ii)  boc  capitiilo  irium  caclestinm  ier^rcliiarain 
exposiiio  repeiiiwr  breviier  carumqiie  ordinaiionis 
congregatio  et  differeniia  '. 

§  l  Coiinexa  esl  i  uque  sic  ipso  qtiidcm  houorabi' 
lisiiiiia  circa  Deuin  animorum  diipoiiiio  ex  lelelhur- 
ehica  *  illufiiina  ione  ^ sunciificala  ",  in  eam  inmedia' 
te  *  asrenilendo,  occuUior  el  inanifestior.  Uiviniialis 
illtitniiKilione  purgatur  el  ilhimiiiatur  et  per/icilur. 
Conr.exa  cst ,  coiijoiioia  videlicel  sibi  invicem  et 
insepaiabililer  copulaia,  Ipsa  bonor.d  ilissiina  dispo- 


siiio,  ijisc  plaiie  subliniis  ornalus,  aniniornm,  i[u\\  K  lerlio,  quia  ordiiies  ipsitis   universaliores,  hoc  esf, 

iiitcr  se  invicen»  siuiiliores  suiil;  quarto,  quia  iii '• 
cam  phis  quani  iii  allis  omnium  forinu  difliindiCur'* 
expressius([ue  In  ea  nianifestalur.  Obscurior  igitur 
ceieris  prima  caelestis  iorarchia,  qnia  manifeslior, 
id  esl  lucidior,  et  liicidii^r,  quia  obscurior.  Nam 
clariias  ipsius  cctcroruin  caelcstiuin  animorum  su- 
perai  fulgorem,  eisque  infert  caligiiiciu,  sicul  S!il 
intueiitibus  euui  vertiiiir  in  ienebras.  Sapientior  cnim 
cninibus  esl  el  incompreiiensibilior.  Ab  ipsn  autem 
iterum^*  proporlionaliler  secunda  "',  ei  a  secunda  ler- 
tia,  el  ex  terlia  secunduiu  nos  ierarchia  ,  secnndam 
ipsam  bene  ornanfis  *'*  taxiarchiae  leqem ,  in  hanno- 
nia  divina  el  analogia ,  ad  simul  omnis  boui  ornw.us 
snperprincipale   principinm  el  consummationem  ier- 


innneiiiaie  '  ciica  Deum  siint,  tres  scilicet  ordincs 
priniae  ierarcliiae;  el  est  ipsa  disposilio  ex  tclciar- 
cbica  illuii!inalione  ,  id  esl  ipsa  Divinilale,  qiiae 
leletarcbis  diciiur;  perfectioniiin  *quippe  et  sanciili- 
calionuin  princeps  esl;  sanctificata,  vel  sicul  e.vpics- 
s\\i%  trnnsfcrinr  '*,  quamvis  inusilatius,  ponlificaia, 
iii  poniirifaloin  videlicet  ordinein  subvecta  et  subii- 
inaia;  ipsa  namqiie  est  primum  sacerdoiiuiu  *'  cae- 
lciiliuin  csseiiiiarura  ,  ab  ipso  Deo  constiiiita:  in 
eann,  teietarcbicam  planc  illuininraionem  iinmediatc 
ascendendo  ccieris  sequenlibiis  se  ierarchiis  occul- 
lior  ot  manifestior  per  illuminalionem  Diviitilalis 
purgalur  et  iliuniinulur  et  perficitur.  Pnrgalur  qui- 
dem   omiii  '*  ignoranlia,   illiiminatur  oinni  sapicn- 


lia,    peificiliir    onini    deificaiione    ".  Quali  auiem  ^' flre/iice  *'   icf/«ci(«r  *^  Patel  ({uod  ait;   Ab  ipso  Deo 

laiione  occnllior  sit  ei  manifesiior  una  eauenniue 

priina  ierr.rcbia  ,  subjungiliir  :  Occntlior  qwdein  '*, 

taiKjUuiniuvisibiiioretmagis  simplicaia  '^  et  vnifuatu, 

mani[estior  vero,  ut  ante  data  el  primo  lucet  et  ani- 

versalior,  el  mngis  in  eam,  ut  oporiel ,  [orma  effusa. 

Occuliior  est  ceteris,  quia  plus  invisibilis  ;  vel  sic;:t 

expressius  inleriiretaripolesl.intelleclualJor,  quia  '* 

plus  ceieris  iiilcUectiialis  est,  propter  propinquiia- 

tem  imniedialam  illius  ,  qni  superal  omnoin  iulcllc- 

clnni,  et  niagis  simpla  facta  esiet  unilicata.  Tribus 

itaqiie  inodis  occuliior  est  ceicris,  qiiia  phis  invi- 

sibilis  ct  intellcctualis,  ct  qiii:i  magis  simpla,  ei  (|iii» 

niagis  unila  conslilula  cst.   Oinnis  qiiippe  creatura. 


proxima  sibi  ierarchia  in  se  ipsuui  rediicitur,  hoc 
csl,  sursum  diciiur.  Ab  ipsa  aulciii  priraa  corratio- 
riabiliier  rediicitur  seciinda ;  a  secuiula  reducilui' 
tertia;  ex  leriia  noi.tra,  id  esl  huinana  reducitur 
ierarchia  juxt;»  leges  bcne  ornanlis  laxiarcbiae, 
Dcitalis  vidclicet ,  in  adunalione  divina  el  propor- 
tione.  Et  quorsum  oinnes  reducunlur  ?  Sursiiin  pro- 
fcclo  ad  siiperprincipale  principiinn  el  supcrcon- 
siimniaiivani  consuminatioiiem  omnis  boni  ornalus, 
ad  ipsuni  plane  Dcum,  qui  esl  omniuin  priiicipiorcin 
pHiicipium  el  pliisquain  priiicipiuin.  etomnium  con- 
suminaiionum  consuinniaiio,  id  est,  fiiiis  ci  pi'<!» 
quam  linis;  ierarcbice  *'  autein  reducitur,  hoc  es:, 
iinaquaeque  ieraichia  socundum  suas  legcs  iii  diNl- 


iu  quaniuni  intelleciu-.ilis  ct  simpla  el  iinita  est,  iii 
tanluu)  ceteris  creaturis  obscurioi'  ct  ad  co^nosocn-  £)  nain  subvehiiur  harinoniam  et  analogiam 

YARIAE  LECTIONES 


B*  siipra  adscr.  et  adjuvanie,  C  nos  vocante  et  adjiivanle.  *  In  hoc  capiinlo  —  differenlin  om.  B.  *  Cop 
B*,  \b  leletitrchia.  ''  Corr.  B*,  AB  illmiinalio.  »  Corr.  B*,  AB  sanctiftcavi.  *  Pro  immediate  A  in  m 
dielatp.  '  Sic  ABC,  B'  corr.  quonium.  ^  2\  in  n;edielutc.  *  Sic  BC ,  k  profeclionum.  *"  transfertur 
oiH.  ABC,  marg.  ads,  r.  B*  ^'  .\  sacerdolum.  '*  Sic  ABC,B*  supra  adscr.  ab  omnl.  "  Sic  AC,  B 
aedificaiioiie.  '''Htameii.  ^'^  iicorv.  siinpU/icala.  '*  Bafi.  coir.  B',  AB  r/«fl)?i,  C  qiwniam.  ''  Sic  ABC. 
B*  supra  adscr.  esl.  '"  Sic  C  cl  oorr.  B",  AB  «/.  "  Sic  AC,  el  oin.  B.  *"  A  qnia  magis  in,  B  qnitt 
fHujfJs  i;i  (puncl.  adi.  B").     ^^  H  difj'iiridilur  omnimn  [onna.     ■*  A  iterum  antem.     **  secunda  OHi.h      '^  ItaiL 

corr.  B*,  AB  ortuintibus.     *'  Covv.  B*,  AB  ierarchine.      *'  A  diicitur.     "  A  ierarchiae. 

NOTAE.  " 

«  A,  litJcris  miniatis  denmum  capilulum.   cvjus  lur ,   B'    alrameoio   pro    »(»;rf«iiMHfn    coit.    dtri- 

lituhis   liepcliiio    rt  auayoge  (stipple  ordinationis).  mum  ,  xocibw^  quar/  —  «ofnM/nr  punct.  adj.,mar«i- 

In  hoo  capilnlo  triuin  caelestium   cel.  B  liiieris  nii-  niqiie  ariscr.  Repetitic  synagoge  uugelicae  konae  or- 

ni:ilis  :  (Supiivium  nndecimutr)^  cui  tituius  esl :  Qnare  dinalionis. 
omnci  cneleslts  essentiae  comrnunner  rtrlnies  vocan- 


jj 


225  EX!>0S1TI0[NES  SUPEI\  lERAUCHiAM   CAKLESTEM  S.    DIONYSII.  226 

§  2.  Maniletlaiores  antem  nninei,  el  augeli  eonnu,  A  lii»  inivllrgiii;r.  Alii  quidem   alle,  aiii  aliiu$.  ;iliis- 
(jui  anle  ipsoi  suiil;  ipsi  quidein  hanorabilisniini  Dti 
moventis,  proportionaliier  uutein  ccleri  ex  Deo  mo' 
lorutn.  Oiiuies  virlutes  caeiesles  Jiiaiiireslalores  suiil 


ei  ang^ii  eorui»,  qui  se  |»r8eoe(liiiit,  ita  iii  (trdines 
primae  ierarcliiae,  qui  smil  celeroruni  excclleiilis- 
siini  ,  iiiariireslaiures  el  aiigeli  '  siiit  *  Dei  ,  qiii 
omiies  movcl,  celeii  vero  propoilioiialiicr  angcH 
siiil  *  coruni,  qiii  ex  Dt;0  moveiilur.  llt  eiiim  piinia 
ier.ircliin  ipsiim  i)eiiiti  aiiiiuulial,  ita  niedia  aiiiiiiii' 
liai  *  primam  *  lei  li;ie,  ei  icnia  aiiiiuniiai  ineiliam 
quartae,  quac  esi  nosira.  El  iii  breviier  dicaiii  :  iii- 
feriores  ordines  gradalim  asceiuieiites  supericruni 
se  angeli  ^uiit,  el  oinues  comuiuniier  Dei.  Tautim 
enini    oinnium   superessenliaiis  hurmonia    unicuique 


siiiic  '*  alii;  vel  '*  certe  nuii  soluin  »iiii{ulao 
ierarcliiac,  et  ipsa  geiieralis  iii  priiuas  el  medias 
el  ulliii)as  dividunlur  virtules.  Sed  nou  teiuerc 
iliceuduin,  ipsain  disposilioncni  pcr  singulas  3pe« 
cialiler,  idesi  singiilos  ordinessiiigiilaruin  ierarchia- 
luni  •*,  in  Ipsis  *'  divinis  liarmoniis  a  su|^rstiltslan- 
liali  liarmonia  discretos  esse  inpriitias,  iuedias",iil- 
linias  **  virluies.  Et  ut  aperliiis  dicam  :  non  soliiin 
siugulae  ieraichiae  iii  tres  ordiues  discenniniuf, 
veruiu  eiiaui  el  unusqnisqiie  oido  iii  prinias,  el  iiie- 
dlas,  el  uUimas  viriules  discernitur.  Verbi  graMa, 
prima  ierarcliia  in  Serapjuin  veluli  prinias,  ei  Clie- 
rubim  veluli  medias,  el  Tlironos  veluli  ultimas  dis- 
cernilur  virtules.  El  iloriiin   Scrapliim  ordo   suas 


rationaliuni  el  inlelleclualium  sacro  ornalu  i:l  ordi-  B  prinias  et  iiiedi::s  el   ulliiiias  posshdel  differeiiiias. 


nata  Huclione  praevidit,  quantuni  ipse  ierarcltiarum 
unutquisque  erdo  *  sacre  et  decenler  positus  ^  est. 
Tantuni,  inquil,  superessenlialis  liarnionia,  sutnnia 
videlicei  oiuniuin  eaiisa  ,  praevidil  unicui(|ue  ratio- 
nali  ei  inleiiectuali  creaiurae  oriialu  sacro  et  ordi- 
nata  reduciione  "  disiribucie  ,  quanlum  ipse  unus- 
quisque  '  videlicel  ordo  ierarchiarum  "  sancte  el 
pulchre,  Iioc  csl,  in  qiiaulum  ordo  ierarcliiarum  " 
exigit,  in  tantum  ei  dislribuilurexsuperessentialioni- 
nium  adunatione.  E(  omnent  ierarchiam  videmus  in 
primas  ei  meiias  et  ullimas  viriutes  divisam.  IIoc 
eiiaui  iu  superioriltus  capiiibus  esi  praediclum,  qaod 
otnnis  ierarchia  tribus  ordinibus  subslituta  sit,  quo- 
riim  duo  extreiniiatum ,  terlius  niedielatis  obtinet 


Similiier  de  celeris  ordiuibiis  singiilariiin  lerar- 
chiaruin  inlelligendum.  Qiiod  aperte  subsequen- 
tibus  verbis  datur  inlelligi.  Propter  quod  el  ipsos 
divinissimot  Seraphim  ipsi  "  theologi  aiunt  *'  ul- 
terum  nd  alteruni  clamare,  in  hoc,  ut  nestimo  **, 
dectarantes,  quoniam  (heologicas  scieniias  ipsi  pri- 
mi  secundis  tradunt.  Propteiea  ,  inquii ,  iheologi 
dicuni,  allerain  ad  alieruin  ^*  Seiajtliini  cla- 
niare,  ut  per  boc  declatareni,  quod  ipsi  Seraphim, 
qui  priraas  virtules  habeiit,  secundis  Seraphim,  qui 
secundas,  theologicam  tradunt  scicHliam,  id  eit 
divinarura  rationuin  speculalionem  *^.  Eadem  ralio 
in  Ciierubim  et  Thronis  reliquarumqiie  ierarchia- 
rum  ordinibus  observanda.  Praecedit   itaque  Sera- 


locuin,  ut  est  archaiigeioruiu  ordo  inter  principatus  ^  pbim  alium  Seraphim,elCherubim  alium  Cherubimi 

ei  thronos  alium  thronum,  virtus  virtutem,  poic- 
slas  polestatero,   dominaiio  dominationem,  princl- 


ei  aiigelos.  Sed  «t  ipsam,  per  singulas  dicendum,  dis- 
positionem  ipsis  divinis  harmoniis  discrevit.  Ac  si 
diceret :  non  solum  &iugulas  '*  ierarcbias  videraus  *' 
in  primaset  medias  et  ullimas  virtutes  divisas,  sed 
etiam  dicendum  ^  quod  superessenliaiis  itarmonia 
ipsam  generalem  dispositionem  onmium  caeiestium 
ierarchiarum  **  in  ipsis  divinis  barmoniis,  aidunatio- 
iiibus  videlicet ,  per  singtii.-^s  ierarchias  specialite.r 
discrevil  *^  in  primas  ei  inedias  et  uitimas  virtutes. 
ierarcbia  siquidem  virtutum,  poteslalum,  et  «lunii- 
iiationum  proportionaiis  medietatis  inier  ires  '*  or- 
dines  primae  el  tres  lerliae  ierarciiiae  Iiarmoniam 
possid^i.  Ut  enim  a  prima  praeccditur  media  ,  iia 
niedia  praecedit  ierliam;  et  conversim,  queraadino- 


palus  principatum,  archangelus  archaiigelum,  an- 
gelus  angeium ;  in  ordiiiibus  -*  episcopus  ''  episco- 
pum,  sacerdos  sacerdoiem  ^*,  diaconus  diaccnum 
ceieraque  hujusmodi,  ita  ut  siib  eisdeni  significalio- 
nibus  nomjntim  priinac  ei  mediae  el  ultiniae  iiiieiil- 
g.^iiilur  **  virlutes. 

§  o.  Addiderim  autem  fortassis  ei  hoc  non  incon- 
grue,  quia  et  secundum  se  ipsum  iinusqnisque  et  cue- 
lestis  ui  humanus  animus  speciales  habet  el  primas 
et  medias  et  ultimas  ordinaliones  et  virtuies,  ad  diclat 
per  unumquodque  ierarchicarum  iiiuminalionmr,  pro- 
piias  anagogas  proporliqnaliter  manifestas,  per  quus 


diim  praeceditur  iftriia  a  media,  lla  media  praece-  ^  unumquodque  in  participtttio^ne  (it  *',  sicui  idipsum 
dilur  a  prima.  Et  liaec  praecessio  et  successio  in  et  fas  est  et  possibile  ,  superincognilissimae  purgo' 
divjnaruin  iiluminalionum  participationis   difEeren-      liomi  plenissimi  iuminis   anlcperfeciae  perfectionis. 

YARIAE  LECTIONES. 

•Cnrr.  B' ;  pro et angeli .  ABC  amjelis.  *  Emend.,  ABC  sunt.  *  Emend.,ABC  sunt.  ''ilameJtia  amuiuiat 
oni.  AB,  iiiarg.  aiiscr.  B',  Cipsum  l>eiii!i  umiuniiant  secunde ,itasecunda unnunliui  primammedieeiiertiomediam 
quane,  q.  e.  n.  *  Corr.  B*,  Miprima  in.  ®  ierarchiarum  videitcei  quisquis  ordo  uhusquisiqiie  (puiut,  H' 
adj.  videlur).  '  Corr.  B*,  AB  positos.  *  B  distributione.  *  Sic  i.),  A  ipss  qui  unusquisque ,  B  ipse  qni 
"f(«asfMi«^K<  (puncl.  adj.  videliir  B*).  ^"  A  ierarchicarutn.  *' Sic  C,  A.li  ierarchicurum.  ^^  A  siugulareZ 
**  A  tijde;»iar.  ^*  &-.C  C,  \H  icrarchicarutR.  ^^Adecrevil.  "(resom.B.  "  B*  mars[.  adscr.  aiit  akissimi'. 
'*  Pro  vel  B  mn,  ••  SicC,  A  ierarchicarum,  B  ieiarchicciram  (ftiinl.  adj.B').  •''C  in  primis.  *'  C  e(  supra 
adicr.  B*  e«  nifcdias.  '^^  ultimas  oiu.}i,C  el  uhimas.  *^iieiipst.  ^*  iiik^.coir.  H',  \]i  Uieologiajuncti.  ^«Cfirr. 
b',  kii  ui  usltiitonio.  "  flii  alternm  oni.  B,  ad  niaig.  adscr.  H'.  C  alttrum  Serapliitn  ad  altenim  clu' 
-mure.  *'  Sic  C ei  eorr.  B",  AiJ  tpeculutionum,  **  Corr.  B",  AB  oninibus,  C  i«  h^-miiitius.  *'  Sic  C  ei  coir. 
B*,  AB  cpiicopis.     *'  Sic  C,  AB  i,acerdoium.     *'  Sic  C  el  corr.  B",  Mi  .nletiiguiur.      "  Coiij.,  AB  iii. 

PathDL.  CXXIl.  8 


527  JOANNIS  SCOTl  2<18 

Possem,   inquii,  addere  praediclis  et  hoc,  qiiod   *  a  ""lac,  (luia.circaDeuiii,  mediao  vero,  qtiiR  circa  n;»- 


non  vidcmr  IncongridJiu,  quamvis  vidfaiiir  esse  ob- 
scarum.  Ki  qujd  csliHud?  Quia  non  soiuii»  generalis 
omnium  lerarchia,  c(  speci;iliuin  iciarchiarum  ordi- 
nes,  ipsique  singuii  ordiiies,  verum  cliam  imusquis- 
que  caelesiis  ei  hiuiianus  unimiis  tn  se  ipso  *  spe- 
ciales  hahet  primns  el  medias  H  uliimas  vlrliiles, 
sccumhiiu  dicl.is  per  muiUiquodque,  hoc  est,  per 
ununiqnemiiiic  ordJnem  proprias  anagDgas,  reduciio- 
ne>  plaue,  ierarchicarum  iliuminaiioiium  proporlio- 
naliler  manifesias,  id  esl  ilhimiiialas,  per  qnas  pro- 
prias  anagogas  uniimquodque  ooruiii,  quae  prac- 
dicia  siml,  in  panicipalioue  fil  suiierincogiiilissi- 
mae  pnrgaiionis  plenissimi  lumiiiis  anieperfeciae, 
id  esl  plusqunm  pcrieciae  perfeciionis,  Divinitniis 


luram  coiidilam,  iillimae,  quia  circa  mores,  qui  na 
Uiramsequuiilur,Yirium  siianim  pcr:i^'uiUoflicia,  noii 
incoii^riic  vocaiac  suiil.  rsam  in;er  Deum  et  moie» 
medielas  qiiae;!am  nalurue  dala  esl.  Ul  enim  Dcu^., 
qui  su]ieiiialitralis  esl,  praecedii  iialuram,  ila  iialuia 
praei-edil  mures.  Kl  (piemadmodum  virtulcs  mdruin 
seqniinlur  luttiirules  virtuies,  ila  iialiirdlcs  sotinuulur. 
diviuas. 

CAPITULUM  XI. 

Cujus  lilulus  csl  : 

QiHtre  ownes  caelesies  essenline  comniunl  er  rtriiite^ 
cuelesles  lucaniur,  hoc  eit,  ifuure  omnes  caeleMcn 
aninii  uno  vocabulj  viilulnin,  nuemudfiiuiium  com- 
iuuni  cocubulo  unijelorum  uppcHuniur  «. 


plane,  sicul  ipsum,  hoc  esl,  sicul  parlicipalione  Dei  B      §  1.  ///s  au:em  defialiis,  illud  diynuminielHgcre.ol 

lasesl  esse  *  et  possibile,   qui  esl  supeiiiicoguilis- 

-Mma   purgalio  pleuissiuiumque  liimiMi,  cl  aniepcr- 

fecta,  id  esl,  piusquam  peifecla  porfectio.  Esi  eniin 

nihil  pcr  se  j)er('eiium,   iudigens  universalis    perfe- 

clionis,  riisi   verc  ferfeclissimuin   el  anteperfectum. 

Proplcrea,  inqull,  nmnis  humanus  el  caeiiislis  aui- 

mus  *  iiipariicipalioue  lil  divinae  purgaiiouis  ei  il- 

lumiuaiionis  ei  pcrfeoiioiiis,  (luoniam  pei   se  ipsum 

nec  periici  nec  illuiiifiiari  iiec  purgari  potesi.  Nihil 

ei.Jm  esi   eorum,  quae  suui  ,  per  se  perfecium  , 

dum  iudigel.uiiivoisalis  *  oniiiium  perleclioriis,  quae 

esl  unius  oiiiniuiu  causac  paiiicipaiio,  iiisi  vere  per- 

fecussimum  ei  anieperfeciiim ,   lioc  cst,  nisi  vcre 

summum  bonum  ,  qnodper  se  *  ipsum  ei  perfeclis- 


ifuani  causam  omnes  sUnililcr  amjelicus  esseniiat  vir 
tules  caeUsles  vocare  consueviuius.   Non  eniin  esl   di- 
cendum,  lU  iti  amjelis,  quunium  omr.ium  novissinia  esi 
disposilio.  iSon  eadem,  inquii,  reddcnda  esl  ralio  " 
<le  commuui  vocabulu  virluium,  quae  de  angclonuti. 
dum  (luaeriiur,  cur  omncs  esseuiiae  angeli  voiun- 
lur.  Noii  eiiim  possumus  dicere  :  propterea  comiim- 
nileV  caelesles  auimi    virlutes  nomiiianlur,  qui;»   '• 
ipsa  disposiiio  sanclarum  virlulum  in  diviuisordinl-  ' 
hus  esi  *■'  iiovissima.  E;i  siijuidem  ralio  de  angelica 
cogiiominalione  reJdita  esl,  quando    (piaerebanir. 
cur  ouines  caelesles  essenliae  augcli  geiieraliier  ap-  , 
peliaieulur,  qiioiiiam  augelicus  ordo   iuler  onr.nes 
caelesles  exlremum  possiilei  locuiii.  Ei  quidem  na- 


simum  csl ',  ei  plusqiiam   perfcctum,    or[\mniinme  C  visiimaruwsamtael  decoraiUuminaJione^''superposi- 


perfeciioiiuiii  fmis  aique  **  priiicipium.  Si  aulem 
quacritur,  quae  sim  primae  ei  mediacei  uUiiune  vir- 
tuies  uiiiuscujusque  caelesiis  el  liumani  uuimi,  re- 
spondendum  :  Hiimaiio  animo  has  ircs  viiiuies 
inessc  conlemplamur.  Cujus  primae  virlutes 
suni  iuielieclualcs  ,  quae  supernatiiraliier  so- 
lummodo  circa  omuium  caus:mi,  quae  Deus  esl, 
versanlur;  mediae  vero  ralioiiales,  (piae  circa  lerum 
omniiim  condiiarum  ualuiaccognilioiiem  vim  guam 
exercer.i;uliirTiae,  quae  circa  naiuralos  aiiimi  molus 
operntiones  siias  imp.-aduni.  llns  (pioque  viriiites 
caelesiibiisanirriis  inesse,  noii  facile  crcdiderimullum 
recle  philosophanlium  dubilan;  ",  dum  caclehtes 
aiuiiii  el  cTrca  Deum  inielligibililer  el  circa  rerum 


tarum  essiniiarum  dispositiones  participant,  uliimac  *• 
vero  piunurum  nulto  modo.  Pioposiiam  orditur  '^ 
cuuiiilnre  quacsliunem  sic:  El  quidem  nuvissimuruni 
esseiiii:irum  pariicipanl  sancta  ei  decora  *\  veJ  uii ''' 
exprcssius  translertur,  sanclos  deceiile  Hlumiiia- 
lioiie  '■  supeipo.^itaruiii  cssenliarum  ordines  pariici- 
pant.  Qaod  aperliiis.  poiesl  dici  :  suporposilae  dispo- 
siiioucs,  ordiiialioiics  videlicel,  caelcsiium  csseuiia- 
ruin  saactain  ei  decoram  iihiminniionem,  vel  svn- 
clos  dcceuteni  illumiualiuneni  liuvissimarum  virlu- 
tuiu  pai  ticipant,  uilimac  vero  e.sseiiliae  sanctas  dc- 
ci-nx-m  iliuminalionem  primarum  iliumiiialiouuni 
noii  parlicipaiit.  iSuila  !>iquidem  virlus  esl  in 
novissimis,  ({uae  iKm  subsislat  iti  primis.  in  primis 


naluras  rationabihter,  el  circa  iiaiuraiessuos  molus  ^^  auicm  suiil ,  qiiae  iu  novissimis  non  subsisiuiil. 
inicrioriscnsupiaedili*'' volvaulur.Etprimacqiiidem  Deinde  proiwuil  :  et  cnjus  (jraiia  caelcsics  iiuidein 
virSules  sive  in  caelcsli  sive  in  humanoaiiimo,  Iheo-  .inriules  emnes  tlivini  inlellcclus  .mminantur ;  Heru- 
logicac,  mediue  phy.sicac,  uiiimae  inoralcs  a  lliCo-  _pliiin  autem  el  Throni  et  Dominaliones  mtUo  modOt 
sophia appellanlur.  Ei  primae  qaidcm  propieioa  pii-      omnes  divini  iniollcclus  vocanlur;  pariicipatae  enim 

VAUIAi:  LECTJONES. 
Sic  ABC.  B*  cori-.  quid.      *  Sic  C  el  corf.    B*.    \l{  ipsos.      =>  esse  om.  B.       ^*  B   hninunns  animut  et 
ciitlems.     'nnitienalis   om.  B.     '  Sic  C,   .«.?  om.  Ali.  marg.    adscr.  I>'.      ">  K.  est  et  perjectissimum.      *H 
et.    ^  lipuyiicipare.     '*   Conj     A    sensus   praedicii.    li  sensu,  C  sensu    praedicii.     **  li  rntio  redJeiida  eU 
**\\V.  quoiiiam.     "  <;«M)m.  AI5,   supr«  adscr.  8'.  C  s</.     ^**  ii  sanctum  el  decuicm  illuininuiiouem 
B",  A»J  u/ti/«.'.'.      "*  Sic   C  et  rad.    corr.  R'.   Afi  proposila   morditur 
reluii.  C  t'c/  «1.     "  B  decentem  itiuminntionein. 

rtOTAE 

aSic  fk-  l\  liiteris  minialis  :  Capilulum  dvode-  cantvr  punci.  subi..  subsiituil  bnec  :  Omnescaele' 
cimum  cvjvs  ttulus  est  .  Quare  secundum  hommts  nes  essenfiue  cummunncr  vocanlur  caelesiesvniute». 
ierarchiae  anselL  voca^tur.  B   wahus:  secundum  vo- 


»» Corr. 
^\li  sanctam   ei    decuram.    '*  AB 


229  EXPOSITIONES  SUPRU  lERARClUAM  C.AELERTEM  S.  DlONYSfl.  230  ' 

exlrcmac  exce.lBnaonia  '  sun/  uiiioeisalikus  propiu-ta-  A  N«^f  ii»lio<iiiciiims,inquii,  confuSidncm  prof)fietalufn 


tihus.  rrnpierta.  iiiijuii.  banr  quacsiionem  nrojioiio, 
cur  (iivini  iiilcllfcliis  ornnes  virUiies  nominiiului', 
non  auiein  Sei;ii»liiiu  \el  Jlirui.i  vfl  Dominaiioafes; 
l>arli(i|>aiae  caiiu  sunl  exlinniie  cssoiaiae  ali  exccl,- 
sissiiiiis  csseiiliis  in  univfrr,alil>us  piopriplalibus. 
Idi-oqiie  noa  uiiniiii,  si  iiuiiiinibiis  <-\ire>iianiii)  ex- 
ci'l>-issiinae  denoiniuareniur  *,  (]uia  nulla  projnietao 
eM  ini'x:re!i)is,  (|uan»  i»o;i  parllcjjjeiil  iniuiae.  Aiirum 
siiliMi,  cur  noiniue  virUiUiui  ouiucs  diviiii  iiiieil<-cUis 


(jivinoiiiiii  iiiieiieciu(im,iippclUiil6s  eosiiominevirUi- 
lum.sed  exisiim.ineii  stiinus  r.i/>ifOiiG-:ix-'>i  ",  lioc  esi, 
per  lircumloculioneiil  sig'iilicare  cos,  divinos  videli- 
cet  aniiiius,  de  qiiibiis  uubis  senno  osi,  cx  ea  ge» 
nfrali  csseiiiia  ei  geiicrali  viriule,  suh.iudiiur  eliaiu 
generali  opcraiione,  (piae  Kinjjulis  eorurn  inesi, 
(liinndo  vocaimis  sinuii  oniucs  divinos  anirnos,  aiit 
quosdaiu  corura  specialiter  inobservaie  ,  Imc  esi, 
coiumuui  et  indiscreia  siguilicatioue  cflelesles  e.v 


\oeiiaiiiur,  cum  virtules  iuler  cvcelsas  suijstautias  seniias  aiit  caclestcs  virtules  aut  caclestes  opera- 

coiup'.itaiae  sinl  *.   Lst  euiiu  luc^liae  itMarciuac  pri-  tioues.  Nec   sine    raiione   hoi;  agimus.  Tiipariita 

luiis  oido.  Ideo  subjungit  :  Ipsi  uamque  Angcli,  cl  cniiu    iilonim   csl    parlilio  ,    in  esscntiam    videli- 

atUeAiiijeios  Aicltuiiijeli,  ei  i:*wiciimus,ei  PoU-aiuies,  ^'^1.  oi  virluieiu,  et  opcralioneiii.  lCl  fonassis  haec 

l'OSt  Xivivies  ub  ipsti  llievlogiu  oidinuli,  coinuuntkei-  nii»  suul,  de  quibus  in  supeiiori  '^  Capitulo,  dum  (ie 

s:iej>e  a  uobis  iiinHitcy  (iliis  tanclia  esscnliii.  cuclctUes  B  P'i'iiii>,  Juediis,  el  ultimis  viitatibus  muuafujusque 

viiiutes  vocditHir.  .\c  per  hoc  nuu  iuiiueriu»  qu.icii-  caelestis  et  huf»iaiii«nirni  iijeieiur  '^,  tractaium  csi, 

Lur,  cur  iafciioies  et  uovissiuii  ordiii  's  loiige  prae-  u'  P»ii»as  in  esseniia,  medjas  iu  viruiie,  uliiuiai  iii 

ccdentiuiu  >e  viriuiuui  *  appellaiiouo  biguilscaulur,  operatioiie  iuielligamus.  t^uoinodo  ;«uiem  iniclieeluji 

§  2.  Dicimus  uuleiii  ,  </«i«  coininuniici  in  omnibus  csseulia<j,  el  ralio  virUili,  et  .^eiisus  inieriur  operu- 

uienles  cuclestiuin  noiuinc  wtulain'^  iion  confHsioneai  ^'oui  aduualur  **,  ul  i;(m  duae  tiJuilalcs,  hominis  ei 

quuudtnn    uniuiicnjus(}ue    disi>osiiionis    propricuanvi  uugeli,  sed  uua  sil,  saiis,  aibitror  **,  in  iibr.is  vtpi 

introduciiuus.  Oiuiesliouem  sotvii,   quaiu  proposuit.  y-jrj&jv  discussimus.  Neque  cnim  superpv.iiiam  pro- 

Diciuius,  iuqaii,  lioc  csl,  respoudoiuus,  qi^ia  nou  iu-  prielulcm  jum  bcne  u  tivbis  discretaiitm  suncluruiu 

Iroduciuaiscoi.fusioiieiuabquam  propricluiuiu  iiuius-  xiylutuin,cl  *'   minoribus  oiuidno  (itineclerc  es&cntiix 

fujusqiie  ordiaiTs,  duiu  iu  oinuibus  diviuis  auiiuis  "*    convcvsione  inconfusde    uiu;elicorum    ofnatuutn 

cohuuuniler  uliuuir  caclcstium  uomiuatioue  virlu-  laxiarchiae.  A  superiorilius  subaudiuir;  Neqiie,  iu- 

tuia.  Ac  si  dieeret :  Dum  uouiiue  virtulum  ouinesdi-  Q"iW  !iesiimauduui  esi,  uos  superpositam  propiiPi;»- 

vinos  auiu.os  appeilaiuus,  uou  auferimus  proprieia-  ^em  sanclaruiu  viriuuuu,  quas  a  ceie;  js  diviui*  iii- 

4atem  suam  ab  ipso  ordiue  virlulum,  iieque  eam,  lellectibus  Lcue  discreviuius,   eiiaiu  *'  niiuoribus 

propriclaiem  dico,  aliis  essentiis  superioribus  iule-  C  aii«ectere  cssculii.s,  vcluii  iu  couversione  ci  pci  iui-- 

lioiibusve  commuuiler  aliiibuere  judicandi  sumus,  haiioue  iucouiusae  "  taxliirciuae,  hoe  est,  inciuitusi 

quottiam  uon  ipsius  *  ordiuis  viriuium  proprlela-  ^ivini  ordiuis.  Ac  si  diceiel :  Nemo  uos  ezi.»5iifnci 


tciu  ^  siguilicamus,  sed  aiiaju  virtutem,  quae  geue- 
ralitcr  omuibus  diviuis  luest  aiiimis,  signiiicaiuus. 
Kl  iioc  est  quod  seqiiitur  :  Sed  (luonium  in  irla  (lici- 
dunlur  secuniium  se  supermundana  ralione  omttes  dt~ 
vini  itttellecius,  iu  esscniiaiu,  ei  viriutem  iCt  operaiio- 


propneiaicm  saiiciarum  viriuimu  minoribus  csseri' 
liis  adjuugcre  ,  seu  iuconversibileui  oi  iiicuurusiuu 
laxiarcliiam  pcriurbare,  sed  geueraleiu  »"  virluiem, 
quaeei  "  orr.nibus  ei  siiigulis  couuuuuis  est,  oirmi- 
bus  el  singulis  vinulis  uoiaen  iuiperliri  "  duccro. 


nem,cumsimul  omites,  uut  eorum  (juosdqni  inobser-      Jnxiu  enim  boepc  a  itobis    recle  reddiimn    raliouem 


Vulecaelesies  csseitlius,  uui  caclcsles  vocumus  virluie.i, 
fos  itsotfficiuaxiiwi  *,  de  quibus  sermo  et',  siijnilicarc 
itos  aesiimandum  '  ex  eu  ,  quiie  per  sinyulos  eorum 
est,esscn:ia  vel  virtttlc.  Ordo  diciiouuin  '*:  Sed  acsli- 
inanduiu  est,   uos  si^nilicare  eos  jrgct^-^ac^Tt^twc»  de 


ipiCiC  iiuidem  super/iitriaiae  "  disposiiiuncs  abuudHti 
ler  hnbent  ei  minotuir.  suctas  propiielules ;  uldmae 
vero  majuruia  superposilas  universiiates  non  ftitUcnt, 
particuUtcilcr  in  -♦   eus  jmnio  apparcniibus  iliimi- 
nnlibnihus  per  pritnas  proportionalitec  eis  disnibulis. 


«juibsi?  sciuio  csi,  cuiii  vocaiiuis  siuuii  ouiues  ;;.;l  Uepelili<)  esi  superius  exposilac  diirerciiliae  pi-im:i- 
coruui  (luusiiam  iuohservale  caelesles  es.->cu!ias  ;uii  1) ''U'i' ^l  uUia»aru'u  caoieiliuiu  esseuliaruui.  S;iepe, 
caelcsles  virtiiU;s  e\  ea  esseiilia  vel  virluie,  quao  iuquii,  ralioucm  reddidimus  de  co;  quod  suueroiv 
esi  per  siuguloscoruiu,  quouiam  iu  iria  diviihiuiur  diuali  diviui  auimi  abundaiiter  saucias  propriet:i~ 
«ccuudum  »'  so  superuiuudaua  ralioue  oiuue.>»  diviiii  'cs  nou  habent,  dum  apparenles  iliujniuaiioues  pd- 
inielleclus,  iu  csscaiiaiu,eiviiiuieui,  eloperaiiuiiem.      "lis  prinio  uaivcrsaliier  i'u  co.s,  ultiuios"  videlicei, 

VAiUAi:  LECTfONES. 
*  ira.^marj,'.  udsor.  rtO  excels.     "  l.t(/fHOMi/H(^r(?/f.'«r(puucl.  adj.  B*j.     '  .\  sunt.     *  Sic  C  el  rad.  corr.  il* 
pni  se  viriuluiH  XB  serviiutum.    *  nppellalione  siynificanlur — i'jr/«/;(;;i  oui.  8;  U*  sd  Urtirg.  adscr.  Lii^iittui  stutem 
quia  coinmuniler  u!cnie&  catlesliutn  nominatione  virlutum.     *.1V   corr.   ipsis,     '    U  propficiatem  viiluunn. 
•  B  rec,   iiiau.   uiarg.   :idscr.   pertjfrusiicos.     »  B' atiscr.    esi,     '*  It"  adscr.  cst.     "SicC;  s,\u,i!ditm   om.* 
Ab, marg.  adscr.  li*.     **  b'  luarg.   ;ulscr.  pL'rw/r«s/;t-oj>.     ^•' li  priori.     *■' agereiu,  om.  il      "  Sic  AlUi.  U* 
Corr.  ndunclur.     '*  iJ'  suju-a  adscr.  ut  urbitior;  ('.  ul  urbitror    *'   II"  corr.  iii:!rii.     *'  AU  a  jum.     ^  A  it% 
coufusione,  ii  inconfusione.    **  A  detjenerulem,  i>  dcgctieralcm  ^puiici.  li'  ;idj.  vidduri,  C  sed  tu'  gciietuH  vir 
1«/^,  quae    "  et  oiu.  C;  pro  et  A  in.    »*  IV  el  rec.  i«.  iii  C.  corr.  imparfirj^     ^'  A  sufh-rjnmUttic,  U  supcf' 
prini/a/e  (punci.  adj.  B';.    *'parliculanier  «a/(';;i  iii      "  U  wiimu 


231  JOANNIS  SCOTl  23S 

panicuhiiiler  pcr  pr^mos  ei  proporiionaliier  eis,  A  iiisp»siiionesinferiorumesseniianini,eiif»saequiden) 


nlliinis,  dislril)Liunlur.  Qiiod  Lreviier  colligendum. 

(lopiosc  iiabenl  pritno  ordines  el  suas  el  ininoriiui, 

sed  divin:(s  priiiio  iii  se  apparcnles  illuQjinnliones, 

non  aulern  copiose,  id  est  univeisaiiler ,  sicut  ipsis 

priinis,  sed  parlicularitor  per  priinos  ulliniis,  prout 

aiiaiogia  eoruin  exiail.  eaedeno  *  illuminaiiones  di- 

stribuunlur. 

CAPnULUM    XII. 

Cujus  esl  liiuius  ': 

Quare  secumlutn  hcmines  ierardiiae  angeli  vocanlur^ 
id  est,  qunre  sumfni  saeerdoles  Eccliiiue  ienenae 
adliuc  ttiigeU  vocan(ur  «. 

§  1.  Quaerilur  auletn  el  hoc  inleiligibilium  eloquio- 

rum  siudioie  intueiUibus.  Si  enim  parlicipanda  ex- 

celsiorum  universilalum  non^unt  u(t/rna,.  ob  quam 


.]iarlicipnnt  eandcin  sapienliitin  el  scieHliarn,  parii'. 
«iilari  lanieii  ei  subjecta  parlicipatione  *'  ad  iiios,  ia 
coniparatione  videlicet  iUoruin  Cberubiin.  Quod  au- 
iein  inedium  ordinem  primae  ierarcliiae  procxeiniil»» 
posuil,'aut  brevitalisoccasione  aut  medietatis,  cutn 
qua  seniper  extrenia  subintelligunlur ,  cst'actu,m,  m 
opinor.  Et  quidein  omnino  in  parHcipalione  supieniine 
esse  et  scientiae,  commune  est  omnibu§  deilormibut 
tHiellectualibus  *",  aitenie  autem  et  primo,  uut  se- 
cundo,  aut  infray  nequaquam  commHue,  scd  sicui 
unicuique  ants  propria  definilur  anuloyia.  I'a- 
tet  quod  ait.  Commune  est  omniuni  diviuoruin 
inteilecluum  sapientiam  ei  scientiain  participare. 
Atteniius  aulem,  hoc  est  perspicajcius  et  potius. 


causam    secunditm  nos^   summus  sacerdos  angelus  ^  «^  primordialius,  aut  secundo,  aut  inferius  non  esl 


Domini  omnipotiniis ubeloquiis  nominatur'*^.  Quaeri- 
tur,  iiKpiit,  et  Iioc  ab  bis,  qui  inlelligibilia  studiose 
iniuentur  cloquia.  Si  enlnj,  prout  posuit  •,  ultimi 
ordincs  exceisiorum  universitales  non  parijcipanl, 
quare  suinnnis  saccrdos  angelus  Doinini  oinnipoten- 
iis  a  sacra  ScriplJira  nominaiur,  dum  angelici  ordiues 
univcrsiiatem  non  pariicipanl? 

§  2.  Eslaulemnonconlraria  ralio,  utaeslimo,  ante 
<^/iiii.ts.  Ordo  :  Esl  auleni  ralio  non  conlraria,  ut 
aestiiiiO,  ante  defmiiis,  rationibus  scilicet.  Dicimus 
enim,quia  universuli  *  et  superposila  majorum  ^  or- 
natuum  virlute  relinquunlnr  '  uttimi.  Diciinus,  inquit, 
quia  reiinquunlur,  id  est  »  superantiir,  ultimi  orna- 
lus  ab  iiniversali  et  snperposita  virtute  majorum,  vel 


omnium  ccmmune.  Prima  siquidem  ierarcliia  primo 
participat,  secunda  secundo,  hoc  est  paulo  inferius, 
tenia  infra,  quarta,  buniana  videlicet,  ilerum  infra 
tertiam,  secundum  *»  quod  praedefinitum  "  est 
prius  "  unicuique  ierarchiac  per  propriam  analo- 
giam.  Hoc  autem  et  de  omnibus  divinis  meniibus  non 
foriassis  quis  errans  definiei.  Ac  si  diceret  :  Hoc, 
quod  de  ordinibus  dicium  est,  alios  videlicei  prirao, 
alios  secundo  ,  alios  infra  in  parlicipatione  scieniiae 
et  sapientiae  esse,  non  deliniet  quis  errans  idipsura 
de  omnibus  divinis  mentibiis.  Singulae  qiiaeque** 
quippe  divinae  menies  "  non  aequaliier  participanl, 
primis*'*  siquidemsuis"  virtuiibus  **  primo,  mediis" 
secundo,  ultiniis  "  infra  in  partieipatione  scientiae 


siciit  propiie  transfertiir,  honorabiliorum  ornatuum.  ^  et  sapieniiae  sunt.  Etenim  sicut  priml  abundanier  ht 


Medlaeniru  et  proporlionubili  parlicipnnl  virtute  **  ul- 
timi  orn.^ius;  niediam  dixit  pro  particuluri ;  juxia 
unain  el  conjnnctivuni  societalem  ,  una  siquidem  om- 
nibus  esl  societas  ,in  qua  lamen  "  universales  '*  et 
particiilares  '"  sunl.  Quale  esl ,  sanclorum  Lherubim 
ordo  parlicipat  sapientia  et  scientia  aitiore,  sub  ipsos 
auiem  essenliarum  dnposiiionet  participanl  quidem  el 
iptae  sapienlia  tl  scientia  ,  particulari  tamen  ad  illos 
et  iubjecta.  Non  le  moveat  coustructio  graeca,in  qua 
verbum  fjLeti/^a,  qiiod  esi  participo  '\  ei  genilivam 
trfthil  el  nblaliviim;  y.«Tixwaoy,par.iicipotui  et  ie'*. 
Quale  es(  :  hujusmodi  esl  **,  inquit ;  dico,ordo  san- 
clorum  Cherubim  pariicipat  sapienliam  el  scieutiam 
alUoreni.Altioremposiiitproaliius. Sub  ipsos  autem. 


beal  tninQrum  sanctas  pulchrasque  pToprietales,  sie 
habent  ullimi  eas  primorum,  non  lamen  similiter,  sed 
infra.  Hoc  de  conimuni  parlicipatione  dictum  esi : 
Sicul  «nim  primi  ordines  '*  proprielates  minoruai 
se,  ita  ultimi  cas  proprietates  priorum  ***  se  habent; 
non  tameii  similiter,  sed  infra.  Siquidem  universa- 
liter  primi  proprietates  ultimorum,  particulariter 
auiera  uliimi  proprietates  priorum  possideni. 
!>julla  enim  virtus  est  in  ultimo  angelo ,  qiiae 
non  sil  in  excelEissimo ;  multae  autem  viriules 
sunt  iii  excelsis&imo,  qnae  non  sunt  in  ultinio. 
Nihil  ergo,  ut  aeslimo,  inordinalum,  sielsecundum 
nos  summum  sacerdolem  angelum  theologia  vtcat, 
juxta   virluiem    propriam  participanlem   angelorutn 


d  oslsubipsis,velseexlendentessuhipsosCherubim,      propheiiea  *'  proprietaie,  et  ad  manifestativam  eorum 

VAKIAE  LECTIOiNES. 

'  Corr.  B\   Ali  eadem  ,  C   eodem.        titutus  om.  A,    add.  ex  conj.    '  nos  om.  B,  marg.  adscr.  B*. 

*  Emend.  ,  AB  uominnniur.     *  B  possunt,  B*  corr.   posuit.,  C  posiil.     '  iJ  in  umversuli.    '  B  malorum. 

•  Emead.,  Ali  r«/iHqHi(Mr.  *  proid  «af  B  iflt.  *•  .Sic  ABC,  B*  corr.  weUiam — proporiiouabitem — virtutem 
"  B  in  quanlum.  **  A  uteiversalilates,  B  «jMi'er4«/tfa/as  ipuncl  adj  B').  "  C  universiiales  et  parlicularitaH: 
'*  Sic  C;  A  participio,  B  pariicipio  (punctadj.  B*).    ""  Sic  C,  A  parlicipio  poiui  el  ate,  B  participio  poiUi 

«/e  (puncl  .idj.  B*).     »*  B  est  (puncl  adj.  B*).     "  parlicipatiene  om.  B.  •*  B  corr.  inre//i;f/i6«J.__  "  Sic 

elcoir.  B*,  ,\B  siar/.      *"  B  diffinitum.     *'  prius  om.  A.    "' quaeque  om.  B,     *"  A  divini  mettlis,C  vten 
diuinac.     **  Sic  C,  B  rad.  corr.  primae.     **  snis  ota.  B.     **  B  rad.  corr.  i!ir/M/«.    V  ^  "''•  *^'''"-  '"**'""' 
••  B  rad.  corr.  ul  ima0.    *»  B  ad-  marg.  aiiscr.  )iaffoni.    ••  Sic  AC,  B  propriorum  (punct  b'  adj.  viiieiu 

*•  Conj.  ,  AB  1«  profelica 

NOTAE.  .  ._ 

"  Sic  A ;  B  litteris  minintis :  Capitutmn  tertiodec  mum      B*  verba  a  Siraphim — Ysowa  obliieravil,  marginmi| 
(D*  aliarncnto  corr.  duodecim)  cujus  litulus  :  Quure  a      adscr.  Iiacc  :  hominum  lerurche  vocaniur  a»i/eti. 
Serapliim  diciiur  purgaius    fuiise   propheia   Ysaias. 


533 


EXPOSITIONES  SUPICH  ILnARCHlAM  CAF.LtSTEfcr  S.  DlONYSIl. 


23f 


snniliiudinem,  qiiantum   possibile  liotnittibus,  exien-  A  tcHecUialibiis  ct  ralionalibus  aiiiiuis  in  se  uniyer- 


tum.  Si,  iiiquil,  oiuries  diviiii  animi  sive  caclesies 
sive  liiimaiii  coiiimiiniier,  qtiamvis  non  aeqiialitcr, 
in  pariicipaiione  snpienii»e  el  scienliae  subsiitiiii 
sunt,  noiicsl  inordiiialum,  si  snmmus  sacerdos  apuil 
iios  angelus  dicatur  juxla  siiam  viriutem,  qua  par- 
licipalpro|>heiicam  aiigclonini  proprieraiem,  ctqua' 
exlenditur  ad  manirosiivam  siiniliiudinein  ooruin, 
qiianliim  [Hissihilc  ost  homini.  lll  enini  liomini  *  pro- 
plieiae  suiit  snminornni  aiigeli  *  sacerdoium,  tia 
suiiuni  sacerdoies  homines  inferiorum  se  piopheiae 
snnl  ^  ccclesiaslicorum  ordiiinni.  El  queinadinodum 
angeli  divina  mysteria  siiinmis  sacerdolibiis  mani- 
fesiani,  id  esl  annuntianl.  eadcm  sin)ililiidine  sum- 
nii '' sacerdoles  eadem  niysieria  inrejriuribus  seau- 
nutitiaro  non  cessant. 

§  3.  Inveuiesauiem,  tjuiact  deos  llieolotjta  vocal  et 
caelesleset  supernas  *  esseiilias  el  apud  nos  amicissimos 
Dei  et  mirabiles  viros.  Non  miriiin,  inquit,  si  suin- 
nium  sacerdoiem  iheologia  asigelum  Dei  vocaverit, 
qiiia  invenies  eandem  ilieologiam  deos  vocare  cae- 
lesies  esseniias  el  honiines,  quia  amici  Dei  sunt.  Si 
crgo  homines  dii  vocanlnr,  qiiid  miruin,  si  dicaulur 
,  suniini  sacerdoles  angeli?  Et  quidem  ^  divina  obscu- 
riiale  "  superessentialiter  simul  omnibus  et  remota   et 


s.iliter  coiiversis  ei  absque  interniissionc  exlcniis  *** 
ei    sJcniliuidineni    suam  iiDperiiiuir  et  vocabulum^ 

CAPITULUM  Xin. 

Cujus  tilnlus  cst : 

Quare  a  Seraphim  diciliu  purgaltis  ftilsse  propheta 
Isaias  *  **. 

§  .Age,  et  lioc  secundum  virlutem  inspiciamvs,  «f- 
quid  a  llieologis  Serapliim  missus  fuissedicatur.  Age, 
inquil,  quod  •*  noslrae  dispulalioni  objici  potesl,  si 
humana  ierarchia  per  novissimnin  or.iincni  caele- 
slium  Yirtntuin,  quiproprie  ■ingelicus  vocaliir,  dispo- 
nilur,  ul  praefali  siunus,  <juare  Seraphim,  uniisvide- 
licel  exnumero  prunae  ierarchiae,  purgai  frophe- 
B  lam?  lllud  enim  ad  angelos  pei  linel.  Qua  raiione  hoc 
a  iheologis  diciumsil,  juxia  vir!uiem  noslrae  inlelii- 
genliae  quaeramus.  Siquiilem  non  esset  quaestio,  si 
non  dediiiremus,  neqiie  Seraphim  inferiores  virlute» 
posse 


"  nominari,  neque  *'  nisi  "  per  exiremos  an* 
gelos  uostram  ierarchiani  administrari.  Quod  coiisc- 
quenter  subjungilur  :  Etenim  exponeret  quisquam, 
quia  non  suppositorum  (luis  angelorum,  scd  unusqui' 
dam  maximis  "*  essenliis  in  nmneris  purgal  sncerdo- 
tem.  Potest  et  sic  interpreiari  :  Elenim  responderet 


'  supetxoUocaia  eorum  ^,qut:e  sunl,nuUmn  simUe  va-      mnisquisque,  qnia  non  subjecloruin  quis  angclorum, 
'  lel  proprie  ei  omnino  "  ab  ea  "  nonmari.  In  lanliim      sed  ips^  Seraphim,  vi^lelicel  qui  "  csl  in   honor.dii- 

eniuidivina  boniiasocouliaestet  invisibiliset  super-      iissiinis   cssenlialibus  numeiis,  purgat  propheiam. 

esseniialis  el   ah   oinnibus  reinola,  ut  riullum  sibi      UuusiameniiiieUeciusesiulriusque  inierpieialioiiis; 

similesii,  quod  ab   ea  propiie  valeal  denominari,      uam  aTrooijffii»  "  potest  iuierpretari  el  exponerel  el 

i!i  Deus  proprieaul  honitas  aut  veritas  dicatur.  Ve-  ^  responderet  ",  7rf»oyvJT«j  '"  s.iiuiiiler  el  saccrdos  et. 


rumtamen  quaecunque  "  el  inleileclualium  et  rationa- 
iium  ad  unilutem  '^  ejus  qnaUscunqin  ^*'  virtus  uni- 
vcrsaliler  converlilur,  et  ad  (iiviuas  iUuminiuioties, 
quantnm  possibile  '*,  incessabUiler  exlendinir,  stcun- 
dum  viriutem,  sijuslum  est  **  dicere,  divina  imilatione 
ci  divina  uuivocatlone  "  digna  fttcta  esi'.  Quamvis,  iu- 
quil,  divina  invisibililas  siiperexallet  omnia ,  ut  *■* 
nuUa  creatura  ab  ea  proprie  valeat  dcnominari,  ve- 
ruiniamen  quaecunque  el  qiialiscunque  virtus  inlel- 
leciuaiis  et  rationaiis  ad  unitaleni  ejus  universaliier 
converiilur,  et  adiUuminaliones  ejus.  quanium  crea- 
lurae  possibile  "esl,  indesinejiterexlendiinr,  secun- 
dum  siiam  virtuiem,si  fas  estdicere,  digna  facia  est 
divina   iiniiaiione  ct  divina  univocaiionc,  hoc  est. 


propheta. 

§i.  Qiiidamergoaiunt,  qniajuxlajtmanle  rcddHam. 
cuuciorum  inleUecitium  societalis  dfHniiioneia ,  non 
unam  circa  Deum  primarujn  menlium  noininal  elo- 
quium  in  theologi  purgation.m  venisse^^mndani  veio 
praeslanlium  nobinangelorum,  sacrificaniemprophelae 
purgationein,  Seraphim  aequivocalione  vocnium  luiitse, 
propter  igneam  el  cueleslevi  diclQnun  obluiionein  pec- 
cutorum  et  purgaii  in  divinam  ohedienliain  resuseitU' 
tioiie,»».  Hanc, dicii, qnaesiionem  ( juidani  volunt expla- 
nare  dicenles,  quiajuxta  anie  w^dJiia.m  ab  cis,  non 
a  nobis„  oinniuiu  caelestiuin  iiuelleciuum  dcliniiio- 
ncm  societalis  —  dicuni  enim,  quod  cuncii  cuelesies 
inlellectus   taniae  socieiaiis  sunl,  ul  el  omnes  et 


divina  similitudine   el   divino    nomine.   Inel&bilis      singuli  omiiium  et  singulorum  nominaiionibus  et 
siquidem   divinae   bonilaijs  largilas   omnibus    in-      coiomuniter.  appelicnlur—  non  unum  ex  ipsis  Soi  a 

VARIAE  LECTIOMES. 
'  Sic  AC,  B*  pro  qtia  ad  marg.  ecrr.  juxia  qitam.  *  B*  pro  hotnini  ad  marg.  adscr.  angeU.  *  Corr.  A 
tngelorum,  B  angeiorum  (piinci.  adj.  W),  C  summi  angeli  ,  ita  s.  s.  "^  Sic  C  ei  corf.  B  ,  Ab  pro- 
pheles.  •  A  'id'  esl"summi.  ^  \  .'iupemos.  .'  Corr.  B',  AB  quid.  «  Pro  divina  obscurilate  B*  corr. 
divinae  obscimleli  quae.  »  Conj.,  pro  eorum  AB  est.  »  omnino  oni.  B.  "Beo.  "  Cor.  B  ,  AB  quueque. 
'^  n*  corr.  unilaiionem.  »''  B"  supra  adscr.  et  qualiscunque.  »''  B*  ad.scr.  esl.  "  Uad.  corr.  U  ,  pro 
justiim  esl  AH  juxla.  «'  B  invocatione.  '*  Sic  C  ct  rad.  corr.  B,  AB  aut.  »  ii  possdtle  crealurae. 
"  Sic.  C  el  corr.  B,  pro  exlentis  Ali  extenti  sunt.  "  A  Esnias,  sic  ubique,  B  Ismas,  sic  lere  «''nque.  A 
qttoniam.  «'  Rad.  coir.  B,  AB  possei,  C  tpse.  »'  B  nec.  "  nisi  om.  B,  ad  marg.  adscr.  U'.  H  coir.  ae 
niaxiiuis.  "  kquae.  *""  AMuiroppn^yv^Capophysi.  ^^  <,\cC  cl  covr.  h  Mi  respondent.  ='«' AU  •.•7ro^>3Tn.-,  L. 
prophijlis. 

•  MOTAi: .  .  •        j,-      w    ■; 

«  Sic    A ,    B  oni.    liliiUiin  ,    B*    alraiuemo    adscr.  C.  itiii ,   cujus   liLulus  eU  quare  a  berapfi>m  aiciiut 
piugnlus  fuissc  propheia  Msaias  . 


235  ^  JOANMS  SCOTI  »  m 

pitim,  se.l  timtm  ex  angelis,  qui  nobis  fnaesiiiil,  sa-  A  pl'i!i!  ai:gt^l'>im''fii>ri  jnssil,  idesl  piirgarepmplielaai, 

crificflre,  id  esl,  puigare  propheiarn  llieologi  (iicuin,  non  ipsi  aiigelo,  qni  fecii,  seil  Deo  aiiribiiii  *'  el 

eumquc,   angeluiu  dico,  di\imim  dofjnimu  nomiiie  ipsiim  «*  Serapliim  piirgasse  dicit  prophelain.  Quem 

*  vocare  Serapliim  *  propler  fcrviiJam  el  igneam  cl  sensum  bcaJiis  Dionysins  veluli  siium  seqiiiliir  ei 

caeleslein  abialionem  peccalonmi,  hoc  est,  purga-  approbai.  S::biieciil  qnippe  :   Ei  uumqiad  *'  j^io<i 

Uonem  proplieiae,  qui  dixil,  sc  peccasse  in   vcrbis  *«'<^  •''"'<'  verax  esi7  Ah  emm  qui  *'  hoc  dixit,  id 

?«fs,  el  in  medio  peccanlis  popiiii  habitasse,  el  idco  est,  qiii  inmc  sensuni  prolniit :  Quoniodo  **  divim 

piirgaliir,  iit  rcsiisciletur  '  in  divinam  ol)edienliam,  virius  in  omnia  veniens  iniplet,  subaudis  oninia  ,  e 

ail  praedicalionem  ''videlicet  peccatorum  populo '.  jtcr  "^^  omnia  immeniurabililer  pervenil",et  omnibm 

£a  *  ilaque,  inquiunt ,  ralione  angelus  aequivocus  -iterum  csl  invisibilis,  non  solum  qiiasi^^  ab  omnibm 

8era;:iiini  faclusest,  ul  per  hoc  signiiicarctur,  quod  supcressen.ialiter   remola,   sed  et    (juasi  occuUe  it 

Omnes  caelcstes  virlulas   spirilualis  ignis  vim  obli-  omnia  j>ermiltensprovi4assuasoperaiiones,scdl(tmet 

ncant. Seraphim  quippeaiil<incendciisi,auticalef.i-  «'  omnibtis  *®  inielleciualibtis  proportionaliier  "  su- 

ciens  »  interprelatur  ;  calefacil '  aulena  hominem  et  pertucet,  el  propriam  illuminaiionem  ingerens  preiio- 

inccndil  qnaliscunquc  viilns,  per  quam  Deus  purgat  sissimis  essentiis,  per  eas  quasi  primas  in  siibmuniiai 

iios  a  delictis  nostri:^,  el  iMuiniinat  mentem   nosiram  B  se  **  bene  ornate  distribuii,  secundum  uniuscujusqui 

tapienliaesiiaesuperveiiienlibus*  radiis.  Eteloquium  dispositionis  contemplativam  mensurationem.  Lauda 


iinum  ex  Seraphim  simpticiter  »  dixisse  aiunt  ^^',  non 
circa  Deum  coltecaiarum  *',  sed  nobis  praestandum 
purfjativarum  vlrtutum.  Ea  '*  ratione  suum  sensuin 
slfirmant ,    quod  non  dixlt   Scriplura,  unam  eirca 


qtiippe  et  docel  divinam  virtuiem  in  omnia  vciiien- 
tem,  ct  implcntem  ^*  omnia,  el  oninia  i;ifinita  su 
diffnsioiie"*peneiranlem,  dum  sitomnibusinvisibilh 
quoniam  snperessentialis  esi  el  ab  omnibus  retnoia 


Oeum  virtutum  piirgasse  prophetam,  sed  simpliciler     occulie  in  omiiia  provldas  suas  actlones  permiitens 


ignoamquamlam  praestAniium  nohis  Seraphim  voca- 
vii,  qirae  ziiitiiiurmuDdare  laLia  piopheiae. 

§  3.  Aller  autem  non  nimis  inconsequenter  ^^quan- 
dam  **  praestitit  mihi  apologiam,  id  esldefeiisionein, 
««pejprflcs^m  i  jns/a»if  ja,  hoc  est,super  praesenii  quae- 
slioiie.  Sedilliidaliuinscu  .♦Uermn  "  qui  sit,siibsilen- 
«io  reliquit.  Apologia  au.'.em  cldefensioei  satisfactio 


vel,  nt  *''  proprie  iransferiur,  perveiiire  faciens,  e 
duni  sit  ab  omnibnsremota,  ineffabili  qiiodam  moio* 
omnibus  intelleclualibus  crealuris  sectindum  uniiis 
cujusqiie  proportionem,  hoc  esi,  capacitate:n  super 
liicet,  propriarn*que  '*  suain  "  iiluniiiialionem  pre 
tiosissimis,  hoc  est ,  iiitVa  se  conslitutis  '^  se  ipsnn 
bene  et  ornaie  distribiiit,  jiixia  mensnraiam  uiiiii» 
cujiisquc  ordinis  contemplationein.  Ubi  posuimii: 


inlerpretaripotesl.4t74fr/W!,7uiap)opnamp?<ri7a<?i'rrm  C  supeiidcel,  rbi  in  Graeco  lmfATitT».i,  quod  poics 

sacrificaliouem  mcgnus  ille,  qui  ivnc  erat,  visionem 

formans  angelus,  in  docendnm  divina  ttieologum,  in 

Deum  ef,  post  Deum  in  praeoperairicem  ierarcliiam  re- 

vosiiil,    Dicii,  inqiiit,  quia  magiius  ille  angeitis,  qiii 

fi>niiavti  vision;!ii  in  ^irophclico  spiriiu,  ct  purgaiio- 

v.ein  labioium  ejiis  Siicriflcavit,  eum  dociiit  '*  divina 

praecepia;  ad   hoc  enfm   theologns,  ipse  videlicot 

Isaias,  propriam ''  acUoncm  purgalionis  non  sibi  ips.i  •" 

rcposuit,  idest,  i',eputavii*»,  seo  Deo,  qni  omrjium  pur- 

gaiionum  iniiii  m  est;  el  in  ipsa  prima  ittrarchia, 

I»cr  qnam  Den.s  pracoperarctiir  ,  et  in  ccleris  se- 

<iiioiilibus  C;io!c.stibu8  icrarchiis  et  hiimanis  piirga- 

«oiiain  perficit  virtutcm.  Qnod  ergo  Dcus  pcr  Sera- 


Iranferri  siiperlucel ,  vel  superapparct,  vel  il!iicel 
Simiiiler  uiTi  posuimiis   ingerens,    ilii   in  Giaec 
eyx^sipi^ovTK '",  pro  qno  possumus  diceie  iiigerens 
vcl  porrigens,  vcl  coinmciidans.   Qvam  '" ,  ul  apei 
tius  dicam,  tl  per  '*  propria  **  exempla,  elsi  '*'  deiicienfi 
Deo  *^  omnibns  remoto,  verumtamen  nobis  mn>iift\ 
iliora.  Ordo  siinu!  cl  seiisus  "  :  Ut  aperiius  dicaiu) 
quam,  hoc  est,  divinae  virtulis  in  otnnia  distril)Uti< 
nein,  et  per  propria  excmpla,  elsi  deiicienlia, 
est,  non  omniiio  ^'  Deo  siniilia,  qni  omnibus  exen 
plis  remotus  cst,   nobis    lamen   ccieris  exeiiipi 
manifestiora  suadeam,  lalia  proferam  paradignuit 
Sotaris  radii  dislributiones  inprimam  maleriam  ke 


YARIAE  LECTIONES 

'  r,(ir.  B*,  AC  uomina  vocari.     - C  cloquiuin  nojHJiiar*  Scraphim-  '  Sic  C el  corr.  B* ,  .4B  resuscitatur.  *  Cs\ 
II',  AIJC   priicdiiunidum.      ^  Sic  C,  AB  pojmlum,  H*  corr.  popalis.    *  Sic  C  el  corr.  B*,  pro  ea  AB 
'  Sic  C,  .\B  cnhfncta.    *  B  auperuenieulibus.      *    impUciler  oiii.,  add.  ex  vers.  et  lcxl.  graec.     '*  A  aii 
dixisse.      "  Corr.  S',  AR  collocnlurum.     *•  U  el.  *^  9rct  iuconsequenter  A  iu   consequeutem.      '*  Corr.  ' 
AB  qncnilam.      •'"'  Sic  AC,  B  alium.   Exgpcclcs  :  Sed  ille  alius  sen  alter.      '*  C>orr.  B*  pio  eum  docu 
el  docere,  C  cl  docuit.     ''  A  purgat  propriam,  B  purgat  prqpriatu.    ♦'  Sic  C,  AB  ipse.     "♦'.orr.  U*,  AB  ■' 
itiiione,  C  Isuian  purgalur    propriam.     '"  Corr.  B*',  ABC  auqelo.     -»  altribuil  om.  AB,  ad  inarg.  aiiscr 
C  nlirihHilnr.      -»  Corr,  U*,  ABC  i; «.        "  Corr.    B*.  ABC    non  qtiid.      '*  Bad.  corr.  B,  AB  quid. 
«orr.  quoiiiam.     '*  A  iii.     "  \\  provenil,  B*  corr.  pcrvenil.      ^"  Corr.  B*,  AB  quns.     *"  Coir.  B*.  prn  o 
bus  AH  i:ommnmbus.     ^  proporlioualiler   inn.    AB,  add.  ex  vcrs.  ct  lexl.  gracc.     *'  Kad.  corr.   B  . 
fed.     '"  A  inipinite.     •'  Corr.  \V ,   AB  diffusiit,  C  di/fusi<mcw.     ^'  ut  oin.  C.     "  Sic  C  el  corr.  B*,  A 
e/fabiliter  quomodo,  ]i  iueffabtli  quoinodo.     *"•  Couj.,  A  froprielitlem,   B  proprictnlcm  (piiiicl.   adj.  I' 
proprinm.     "  B  s«ffm  (piiiict.  aMj.  B").     "  Sic  C  ;  AB  roHS/t(«frt.<i.     ^^  \\i  tyy^fpv^ujiK.C  egchiritusa.     " 

iiiarjr.  ad^cr.  qnam  sciliiccl  distribitlinnem.  '^  per  om.  A,B /no.  B'  coir.  ji^r.  ^*  Corr.  B'.  .Mi  f^rc 
"  AB  ,t  .m".  ■'■'  AW  di'/i,i,nii  n  Iho,  B'  ron .  defuiintin  a  Iho.  ^*  Sic  A.  B  Ordo  seusus  siiunl,  B"  corr.  ' 
cr  sriir.vjs  siiiiiil.  (.  (^/(/o  reiiarniii  .^imilis  ct  seubus.     **  Si»'   C  tt  cui  r.  B'.  A   oiinn   iioii,   I!  omiiiinoH. 


4 


m  EXPOSITlONtS  SIIPI.R  ItUAKCHlAM  CAELESfLM  S.  DIONYSU.  538 

iiistributae,  implenl  onmimu  lucidhrem,  ei  jjei  eatn  '  A  pe«'  calidiiaiem  ofnnis   malcri;»    corporaiis  formamr 


manifesiius  proprios  dtclurai  bpleudorei.  Solaiis, 
iitijiiil,  radios,  i|ui  per  spaiia  muudi  hujns  vi&ibili> 
oxteiiiliiiir.  iii  prim:tia  maieriftm,  ij  esl,  in  ueiliiMa 
cl  su[icritiiem  |jroviiiiuiu  sibi  aeia  lieiie  disUibu- 
tiis  *  eiiiiir  tliUusiis  iiiiiilel  luridiuieiii  ceicns  niuiuli 
partilMJs  niaieiiaiii,  el  acra  vitlelirel,  ut  inaeiiixiiiius, 
01  aoiliera,  qiius  duus  iiiundi  paiies  prao  uiiiiia  Kui 
siil>lililale,  iiiiila  curpuleiilia  olisisieiiie ,  inetlabili 
celeritale  et  elaritale  suJaris  peiietrat  '  tadiiis  e!, 
implei,  ei  per  eaiii,  liuidiorem  maieiiam,  ei  ia  ea  * 
inaiiifcsliiis  teleiis  proprios  splendores  deciaral. 
Accedcns  veru  ciussiuribus  muleriiSf  obscuriorem 
babel  dislribuUoum  •  siiperapparitiouem,  ex  illumi- 
mndurujti  mideriiiniiti  ud   iUiimnalionis   distribnti- 


ei  reform.nlur  a  generali   vita,  quae  oiania  corpor.i 
adminislrat.  Propierea  dixii:  ad  esseniias  vero  con- 
irarias    reConnalionibus   suis,  lioc  esl,   iiiiuia  sni 
frijjidilate  ad  foniialioneni  suaui  incDrninodas  ii»Si», 
caliditas,  nuHuni  vestigiiim  e\,occuUaio  "  primilivac 
snae  oj>eralioiiis   inanifesUU.   Pulclno  autem   ail  : 
abscoiiso  »*  priiiiilivac  opcrallonis.  Priina  siiiuideiu 
opemiio  iyiiis  csi  caleficaip,  quae  **  orcuUe  in  om- 
niims  corporihas  agcre  perhibelur.    Invisihilis  enim 
esi  caliditas.  U"'>  uutem  ratiouc  praepouiiur  **  aclia 
calefaciendi    .utiwii    illuminandi ,    cum     ulraeque 
ignis  sini,  lacilc'-*occurrii,  dum  peraperie  videamus, 
calorom  plus  pcuelraie  oorpora,  <iuam  iucem.  Der.«;a 
quippe   iucem   cxcludunt,   calorem    excludere  i.e- 


vum  hobiium  impuriuiiiinle.  pum  iJeni  radius  cras-  B  queuni.  El  si  quis  diAeril,  Uu  penelral  sjlaciem,  non 

au.em  ca4or,  vidoai  glaciem  non  vi  luminis,  sed  ca- 
loris  solvi,  quam  si  iion  iiilMrei,  neque  quidem  sol- 
ver'3t.  Puicsl  etiaiii  sic  iraiisrerri  :  Ad  vero  conira- 
ric  *"  formalas  coiilrarias  cssentias  nullum  abscon- 
diluin  =^^  aliqiioU  cx  prima  operalioi.c  veslisium  ap-. 


sioribus  inatoriis,  iuleiiori  piaiio  bujus  acris  parli, 
quaeexlialationibus  *  aquaticis  alqiic  loiTonis  cias- 
sior  spissior(|iie,  quaia  supcriores  iiiuiiiii  '  partes 
e.llicitur,  nec  aon  el  aquaruai  "  «alurue  iiccedil, 
<ibscuiius  siiperapparilioncm   sni  disiribuit,  ucque 


lioc  e.v  lanlilalo  aialeiiarum",   qiiae   illuminKaJae      parol.  L'l  sil  sonsiis  :   la  conlraiiis  ossonliis.  quae 

coiilra  iKiiiiram  caloris  "  formuutur,  acllum  vol  *» 
saltoin  '"*  o'iscuruin  vesligiiim  priiuiiivaooperaiioiiis, 
iii  osi,  caleiicalioais  iuipriuiit.  iNix  Mqtiidcm  ei  gU- 
tii'S  priiis  (iosiueiit  esse  ",  quui»  aliquod  v.osiigiura 
uccipeio  '*  cnloris.  QuiU  de  balatnaailra  donaioaii 
in  '^^110,  saopooiiam  frigidllaie  corporis  c.Kli;igaeiiie. 
(lifeadiim"/  Ei  lioc  iiinpUus,  itl  cst ,  el  Uuc  aiiipUus 
ai.^iiinoiitmii  esl.  praefalo  viiloiicol  argmnoiao  am- 


sunl,  ud  dislribuiivam  habiluia  iiiiiniinalionis.  Non 
(iiim  capaces  sum  siipornae  Uicis  in  lanUim  ei  ' 
jiorfoctum  habiium  illumiaaliimis.  Soiiiiliir  :i'<  pnuto 
pos'.  cx  "  hoc  ud  perjecte  (ere  indisiribulum  cour- 
latur  ",  Ac  si  dicerel  :  Non  loage  '^  poslinoduia 
iiilVa  crussiores  iiiaterias  ,  id  est ,  crassissiina 
lorrenaquo  coipora  solida  luciqno  adiiuin  noii 
pracslantia,  ul  fere  nihil  sui  liiininis  dislribuai, 
ipsc    radius    coart,.lur     **,    hoc    esl    prohibeiur.  G  |).ilins  ei  apertiiis,  7«/« /tis,  ^Hf/e  ko»  i«t/J  to</ii«/«  ", 


llerum  iyiiis  caiiditas  muijis  se  ipsuni  dinribuil 
in  capaciura,  ei  ad  simiUiudinem  bene  couvenien- 
tiu  el  beue  diicia;  ad  *'*  vero  rciofrnulionibus  coii- 
irarias  **  essentiai  **  ipsu  iiuilum  ubsconso  *"  pri- 
tuiticae  operalioiiis  vcsliijium  manifestat.  Priaium 
(laradigina  c\  solari  railio ,  scciin Juin  qiialilatoni  el 
Ciipaciiatoni  uiaieriaruat  visibilom  itiundum  '"  iin- 
plonlo  ci  illiiminanie,  assumitur.  Socuuduia  vcro 
e\  qiialil:ae  ignis,  cuUditalo  videiicoi ,  quae  piiis 
|>riinilu.s(iuo  *'  capacia  sci  ct  siiaJlia  sibi  Calt;;- 
llt.al,  contrarias  voo  roformalionibus,  id  esl , 
nTjjidissimas  essenlias  fniiio  aiodo  rof  jriaal.  Ulooip.io 
«iiinia  frigi  la  veluli  mortua  al(|uo  dtforinia,  caliila 


p>:r  opporluua  sibi  liabentia  uduiittilur  primuitt,  Uoc 
csl,  qnia  calidilas  priinuin  permiililur  »*  his  corpo- 
riiius,  (|tiae  nua  sunl  coguata  ",  id  esi,  oouaaluralia 
carnlilaii,  |)Cr  opporlunu  cor{)ora  habpnliu  i-onna- 
luraliliUem  sibi ,  boc  ost,  ipsi  =>"  crilidilati.  Polosl 
eliura  ia  oodein  sonsii  ita  iiiicrprel«ri  :  0"»^  »'«" 
connataraUbus  per  fauiiliaria  ad  eam ,  caliditaieni. 
pertineniia  adducilur  pnnuiai.  Qnod  aptirlo  siibst>- 
quealibus  >iocel  oxemplis  :  Vipote  iijuiiu  fnciens  ub 
igiieis  fucile  moOiiia,  lioc  csl,  calida  lacicn.s,  qua«j 
faciie  ab  ijiiiois  qualilalibus  movoiaur  iu  ca!oivm 
el  per  hacc  aul  uijmm  *'  uut  alleruin  quid  noh 
fucUe   igncsctnlinin    "     proporlionaliter    mleficiuis. 


itt 


vcro  ,viva  formo^uqnc  iiominari  dicuiuur  ",  tiuoniam  ^  Verbi  gruiia,  syluris  calor  primo  aeieii)  sibi  •">  cogna- 

VAIUAR  LF.CTIONLS.  •     ,     w>        ... 

'  <:orr.  IV,  AB  ea.  *  C.ovr.  B\  Al)  uJsiribHior,  C  di>.lriouitii:is.  ^  C  el  oorr.  l\\  Ab  pe'ii(rat.  l.oir.  h  , 
ABC  eMin.  «  K\  vers.  et  lexl.  i-iaec.  Ali  utstribulioiwyn.  *  A  exullalivinbux,  li  exallaHontons  ,  puiio». 
adsc.  ir),  CexalulioiiHKS.  '  muncli  om.  \i.  M:mij.,pio  ci  mjinmiiiu  \{i  eu  iiHnrum.  b  cor  cistiuurum.  i. 
easijuarum.  '  \C  »Mi  /.Mpu.ul.  adj.  B).  'Mfei.  ^^  \  coorlatur,  \i  roatTlaUn-.pvnci.^i^l.i.).  •/<>;» 
om.  i:  ,   Al{  iion  loityo.   ■■  •='  A   cvar,u!ur,  F>  co.-irclalnr  ^puiicl.    adj.    ii  ).  Corr.   b  .    An  ui.        u 

«d  niaiv.  adsor.  .iiis  contrarias.  "  1)  absentics  ^junict.  adj  IV)..  '^  Pro  absco,  ^o  IV  ad  mai-K.  adscr.  corr.uel 
al>scun.u,m.  '-'  \i  muiidum,  sic  ^aopo"  Vr  corr.  mundum,  sic  saepe  C  >nuudmn  lUuminanle,  inipletUe 
assumilur.     •»   Sio   C,   A  porimiiusque,  IJ   ponnulustiue  .puncl.    adj.  ir).     -^  B  diclur.  B    corr.  duuiilut. 

•'  l{  *!faorcSo\pnncl.  adj.  ei  vel  absconsum  supra  adsor.  11';  U  ex  occudo.  "  B'  corr.  abs- 
■  consum'.  »^  B^oorr.  quum.  **  A  proponiiur.'  «  Sic  C  ei  oo.r.  IV,  A6  focili.  "  Corr.  B  .  AB  conir^- 
ria,  C  rotiirariu,.  ^^  IV  supra  adscr.  »ei  ^altern  nbsc.ndaum.  '^  S.r  €  61  COrr.  B  •  AB  "'f '  ;  ,/^f 
om.  AGC.  supta  adscr.  ?>'.  ^"  A  suUaem.  ^'  AP.  dei..nenie  esl,  li'corr  .^''^•'''<",^«^.«5^  C  (^«/«i.«t  «se^  B 
supri  adser.  sil  ^.fcipere.  »  Corr.  Ii\  AB  cog^iia.  »'  B  rorr.  ndmKtaur.  »  Sic  C  ei  corr.  B  AL  coq- 
niU.  "  Sic  C  01  rad.  corr.  B  .  AB  ipsa.  "  Sic.C  el  coir.  H  .  pro  au'.  qaam  AB  autem  qua.  3« 
om 


p<lfr 


ABC   supra  adscr.  B'.      '*  Stc  C  el  corr    B  ,  AB  igniscenitum.      *^  iKQsibi  aerem. 


259 


JOA.NNIS  SCOTf 


440 


luni  i»Cijeiraiaique  caicGcui  facili  operaiiyae,  ueJude  A  expb«alionefli  divinae  virtulisei  iUnniiiialiunis.  Esl, 


per  caleracium  aera  ai|uuiu  frigiditoi,  aui  allenim 
quippiaoi,  quod  noii  facile  pole&l  caleiicri,  uaUirali 
conT&nientia  caleiicau  Piana  suiii,  quae  sequuniur  : 
Jux((i  hunc  ii/ilttr  ofdiHalionis  rtiiiouem  *,  id  esi, 
juxu  siiiiililudincffl  lucis  el  c^doris,  stipernaluraUs 
ipsc  oinnit  boni*  ornalus  risibilit  el  inridbiHs  laxiar- 
chia,  divina  scilicel  virlus,  quae  loiius  ordinis  prin- 
Cipium  csl  ei  princeps ,  congruae  delticidaiionis .  iJ 
esi  proporlionaiis  illuminaiiouis,  clarilatem  prlmo 
apparentem,  ab  occiillisTidelicei  suis,  ia  quibus  per 
se  ipsaui  Inaccessibilis  esi ,  eruinp*^nlcni  in  reniia 
fiaiuram,  copiosisiimis ,  boc  esl,  quanium  iu  copio- 
«issimis  effusionibus  ,  excelsissimis ,  proxirais  pl;.n?, 
m^inifesuil  esscnliis,   ei  per  eai,  (laue  post  suni  *  es- 


i:>^uil ,  commuBe  et  uiiiversale  cunclis  iiiuiuinalis 
Ycl  iiluminandis — uirumqueejiimpoiesUraniferrialj 
eo.  quod  esl  »«To?ox£v«'.r  —  prircipium  illuuiinandi. 
Et  quod  esl  liiud  pri.niipiuin?  Deus  qnidem  nalura^ 
el  rere,  et  ^uprie,  u:  "  iHminis  essentia ,  et  ipsits 
etse  el  ridere  causutes  **.  Deus  f  iiim  solus  nalura  Deus 
esi,  el  solus  vere  ei  proprie  Deus  esi.  Ce4eri  eniin, 
qui  dictuitur  dii,  aul  falsi  suiit,  ul  dii  genlium,  dae- 
niones,  aui  si  veri  si:ut ,  non  per  naiuram,  se<l  per 
gratiaiu  dii  sunl  ** ,  quiliiis  per  propLetaiu  diciiur  : 
c  Ego  <li\i,  dii  esiis,  et  tiiii  excelsi  ouines  ».  Ul  lu- 
mluis  essemia,  ei  ipsins  esse  eausalis ;  « i:l » ••  iii  hoc 
ioco  apponiiur  pro  **  causali  coiijunciione ;  ac  si  di- 
cerei  :  Deus,  qui  sohis  nalura  Deus  csi,  ex  Loc  co- 


stntiae,  ditinum   *  pariicipant  radium.  Eae  »  e-ni/H  B  gnostilur  iUurainalis  principiura  iiluminandi 


prunue  cognoscenles  Deum. ,  el  dieinam  saperemiAen- 
itr*  desiaeran;e*  viriulem,  et  fraeuperairices  ^  .ieri, 
^uanlim  possibile  *,  Deo  •  *j/Mi/i  virsuie  ••  el 
ttclione  "  dignae  effeaae  sunt  **,  el  post  se  '*  cssen- 
itas  ipsae  ad  similem  rirtulem,  tu  virius,  hoc  es", 
quanium  virlus  uniuscujus<]ue  es&eniiae  divini  nujii 
capax  esi,  deifonniier  exienduat .  copioxe  iysis  tra~ 
denies  ex  supenenicnie  in  eus  clariiaie .  el  iHce  ile- 
rum,  iJ  esi,  quae  post  ''  exctyssima>  evseniias  coa- 
SUlulae  suul,  subjeclis  tibi,  suj»ei  venieulem  tradunl 
cbritaieui,  et  per  siuyulus  priuia  d,  quae  est  posl 
eam,  iradil.*\'eihi  graiia  prinia  ieiarchia  niediae, 
media  teriiae,  lertJa  quartae,  quae  esi  in  lii>raiui- 
Ims,  diviuas  ifibuil  illuuiittaiiones.  Teriium  seiiuitur 


esse, 

qtiia  liiminis  esscniia  esU  Li  ipsd  enini  ei  omne  iu- 
men  omneque  **  iUuminaium  subsislil ,  quoniam  et 
ipsius  esseniia  lux  esi,  ei  ipsius  esse  caa>n.  Omne  ■* 
siquiJem.  qtiod  est,  non  ;iiiiinde  ei  esse  esi,  nist  ab 
eu,  qui  superesscuiialis  esi  ",  ei  causalis  ipsius  il- 
dere.  InQuitivA  "  ioco  nouiinuni  posuil.  Uhi  paichre 
daiur  iniell'gi,  qued  non  aiiuj  est  ei  ipsi  Deu  et 
OBiiii  ralioiioii  ei  inieliectuali  creaitirae  esse,  et 
aliud  !u\  ess?,  ei  afr.id  videre,  hoc  esi,  inleliigert 
giiQsiica  vir:uie.  Id  ipstim  iuque  ipsis  est  esse  el 
Iucei"e  ei  videre.  Esse  CHim  ipsorum  lux  esi  el  visio. 
Uoc  dciforme  el  Deo  simlle  i-ermanet,  qupd  proprid 
tr;insferiur  :  hoc  (leiforntiier  ei  Deo  similiier  coii- 
siiluens;  ipse  vlJellcei  qui  cai!saUs  *^  o.aiuiuui  es!. 


paradigiua  •  Ipsa  aqua  nonne  et  in  onims  propor.io-  ^'  Ei  qoid  esl  illud?  Superposila  ei  post  se  UHnquict^^He 


naiiier  pervenit  ?  Ac  si  dioerei  :  Noniie  ipsa  aqaa, 
quemadmodum  el  solaris  radius,  et  caiidlias  iguis, 
proportioiialiler  in  omiies  pervenit  maierias/  Hunc 
locum  propier  inieiligeniiae  faciliiaiein  iu  iransiu- 
limus.  Potest  tamen  plus  expresse  ",  quamvis  '*  ob- 
slrusius,  inierpreUiri,  iu  eodem  pi-ufec.o  s?usu  : 
aqua  noii  quidem  ergo  el  iii  "  omnes  '*  proponio- 
naiiier  pervenieus  '*?  Tap.quamdlceret  :  Nonne  qui- 
dem  ergo  aqua  et  in  omnes  Dialerias  disiribuitur 
|>roporiiona!iier  perveniens  ",  boc  esi,  corratioaa- 
biliicr  ei  similiier  perveniens  "  sclari  radio  et  cali- 
ditati  ?  Humi  siquidem  radiciius  occulie  arboribus 
berbisque  iliaLilur,  deinceps  gradalim  in  siipiles  ei 
ihjrrsos  *«,  ramos,  folia,  flores,  fruclus.  Est  ergo  simul 


dirinii  lumina  perte^  iu  iHam  tmnfrekere.  Iloc  esl, 
causi.lis  oamiuni  coiisittuit ,  ul  siiporpo^ita  quae- 
ainque  essentia  subsequenti  se  essenti;ie  divin;» 
lumina  per  se  ii»  **  iilaiH  irausvebai  vel  su- 
pe."vebal.  ^■K9/_tr%Jtc9xt  "  eniin  ct  transvebere 
eos,  supervebere,  et  invebere  |>oiest  inierpreuiri. 
Ergo  escellentissimam  caelesiium  aHimorum  <jfis- 
posi;ionem  smiul  owjtiaoM  reliqHamm  **  eiseniiae^ 
i^cundum  quod  consequens  est  post  DeMm  priucipium 
miraHiur,  onnis  sacrae  e:  dninae  tcienliae  el  dirinae 
imitaiiottis,  timquam  per  iiias  rn  omnes  et  uos  ditina 
iUumiitatieHe  distribuia  •*.  Oruu  et  sensus  :  Ergo 
niiranlur,  vel  arbiiranlur;  rycCvTcu  enim  ei  mii-au- 
lur  et  **  arbilrantur  polest  inlerpretari ;  pbis  lainen 
cunclis  illuminaiis  ■'  principlum  ilhir.iinaudi.  Poj.i  ^  conveuit  sensui  in  hoc  ioco  minintur,  qui:\  ad  lati- 
paradigma  »d  proposifim  reYeriimur  **,  boc  esu  ad      dem  pertineu  Ergo  niirantur  siraul  esseniiae  oia- 

VARI.VE  LECTIONES: 

'  B  rclionem  ordinaiionis.  '  Sic  C  et  rad.  corr.  B" ,  AB  bonis'.  *  Sic  C  ex  ra!l.  corr.  B" 
pro  pcst  funt  AB  possunt.  *  Cori.  D\  AH  dioiuo.  *  Pro  Eae  D*  niorg.  adscr.  itae.  *  Corr.  A  super- 
eminenies,  B*  rad.  corr,  suptfmlntntem.  '  B  opereirices."  •  B' siipra  adscr.  «/.  '  Corr.,  .\B  DeHm. 
^^  K  virtuiem,  B  virtuiem  (pjnLi.  a^j  B).  ''•  A  ar^K/u»!,  B  aciic/jr.fi  i^pmiel.  adj.  B').  "  Corr.  B,  .\ 
ejftcla  es.  ''Cor.  B.  AB*  te.  '^  post  om.  B,  ad  niarg.  a;lscr.  B.'  •' Conj.,  AB  ^xprfjsiii*.  B' ct>rr. 
expressiusque.  •*  ConJ.,  AB  qunm  vos.  '■  in  om.  AB.  siipra  adscr.  B'.  '*  B'  ad  niai^.  ailscr.  diitrihuitnr. 
'•  Conj.,  AB  ptmenienies.  "  Con].,  \  proiKntentes,  B  pcrienienies.  *'  Con|.,  .\B  perrenienli.  B"  corr. 
peri^nienles.  "  AB  tirscs.  •*  Corr.  B',  AB  iliHminaiuis.  **  H"  rtd.  corr.  reof  r/iJ«r.  "  Ex  vers.  et  lexU 
gr.  .  AB  et.  *'  B  casualis.  B"  corr.  causaiis.  *'  W  suni  dii.  ••  B'  corr.  et.  *»  Corr.  B',  AB  prn  qui  apf- 
nilur.  '"  A  omnemque.  B  omncinque  (piiiKl.  artj.  B  ).  "  B  omnem  (puuct.  adj.  B*;.  **  eu  om.  B,  supr» 
adsrr.  B*  M  F.nnend  .  AB  infimia.  »♦  B  casuaiis.  »»  scovn.  B.  ad  nui^.  .idscr.  B*.  •*  in  oui-  AB,  snprj 
"AB  cTtax^^f^oCtat     ^B"  admaig.  adscr  diipoiii/onwm.     "Corr.B  AB  rf/jiri^iUi.    *•  fi  om  g. 


adscr.  IJ" 


i4l  KXPOSITIONES  SUPEI\  lERARCHIXM  CAELESTEM  S.  DlOfSYSlf.  m 

Oiiiin    reliq!inniin    cjplpslium    esscr.iiarnm   disposi- A  S"'ii   priinae,    |rtruci});u.l  qiiidem  inrcrlus   igneam 
lione^'.  Uuid  mirBninr?  Kxcellcr.lissimamcaclfsiium 


animonim  rlisposiiinnem ,  secundum  quod  conse- 
miefii  *  es),  posl  Ueum.  El  qnid  dc  ea  iniranlur  % 
hoc  esi  i;iudanl?  Quod  sil  princlpium  posl  Deiini 
umnis  sacrac  el  divinae  scienliae  el  divinae  iinila' 


virluieni  Serapiiiui,  sapieniem  suenlenitiuc  thcni- 
bini  virlulom,  Dfi  susceploriain  virluiern  Throno- 
rum.  El  nd  prhnas  ati>icientet  **,  el  per  ea»,  primas« 
ut  "  imilalione  divina  '•  praeoperalixe  digne  (actnt  in 
deil'orniital!S  possibHe  reduclae  :  hoc  est,  ad  primas 


lionis,  unqiiam  p^^r  illas,  esccllcnlisbimae  videlicet      essentias  niediae  converlnntur,  el  per  eas,  pninas. 


dispnsiiionis  essonlias,  iii  omiies  ceieras  caclesies, 
ei  iii  nus  honiines,  qiii  hiimai)ain  parlicipamns  essen- 
liam,  divina  ^  illuniinationedistribnla,  quoniain  pcr 
nias  divina  illiiminalio  ilislriltuitMr,  ac  veluli  posl 
unum  el  priinuin  ointiitini  priiicipinm,  Denin  dico, 
et   pioiinium    siibsliluliie  sinl  *.    Propter   qnod  et 


inf>i'ilo  «ligne  faclas  in  similituJine  divina  pracopcra- 
Irices  iii  deirorniiialcin  possibilem  rednrunlur,  id 
csi,  sursiim  diicuninr  '^  seciindae.  Re  enitn  s:iepis- 
siiiie  pro  riirsum  ponilur.  De  iiliima  aul^^m  caelc- 
sliiiin  ieiaichia,  deqne  huiiiana  siibinlelligoiKiuni  i«- 
liquit.  Ul  eniin  sccunda  parlicipal  viriuies  primae, 


cmnem  tueram  et  Deo  gimilem  operationein  in  Deuni  jia  lerlia   virlules  secundac,  el  quarla  lerllae,  ac  si 

qaideni  quuti  cnutaleni  rfferunl.  Subaudiliir,  aiigeli  :  ignoa  et  sapicns  el  eciens  Deique  susceploiia  '*  virlus 
deindc  pnmos  *,  lioc  est,  in  priinos  dcifonnes  iiilel-  B  priaium  a  Dco  in  priiuain,  socuiulo  pcr  priinam  in 

lectux  iiinquiiinprimos  opL'ruloresdh'inoruiu,\an\'miim  8cciiniJ:»m  ,  lerlio  por  secundam  in  lcrli;iiii,  (j.iarto 

vtlelicei,   el   raagisirox.   Ac  si   diceiel  :   Quonir^ni  per  lcrliam  in  qu.Trfam  descendit  iernrchiam  ;  gra- 

exccllcniissima  caolesiis  disposilio   immcdiai.e  posl  daliin  siquidem  ",  iioii  lan\oii  aequaliter.  El  iloruiil 

Deum  csl,  proptcrea  inforiores  virtutcs  omiieni  suam  quarla*'  pertertiam,  lertia  pcr  scciind;ini,  «ecniida^^ 

Mcniii    Deeque   siniiloin   operaiionem   iii  se   ipsas  per  primain ,  jiriuia  per  ijisum   Deum  in  praefala* 

.referuiil.  Sed  primo  in   Deiiin,  el  consequonler  iii  roJncitur  virtuies.   Dieias  ergo  suncias  proprieinics' 

Fpriiiios    intellccuis,  qui    primi  operalores   sunl   et  quarutn  parlicipuiio  per  primas  post  eus  6ubsislenlct 

mj^gistri  diviiiorum,  seu  luininuin  vis  subaudire,  sou  fiunl,  ipsis  illis  '*  poat  Deum  laiiijuain  ierurcliiis  re- 

mysterioruiu,  seuarcanoruni  ceieraruniqiiesimiliuni.  ponunt.  Praedictas  eryo,  inquil,  sanclaspropriet;ites; 


Sequitiir  reoapiiulatio  iiilerprelalionis  nouiitium  pri- 
mae  ierarcbiiie.  iVon  ^  ergo  prinia  sanclorum  aiigelo^ 
ruin  dispusitio  magis  siinul  omnibus  habet  igueani  ' 
prvprietaiem  ?  Ac  si  dicerel  :  Nonne,  qtiamvis  oniiics 
caelcsies  virtutes  •  habeanl  igncain  '*  propritjialoni, 


proprinin  eniiii  anjjelici  ordinis,  qui  ullimus  cst, 
purgaliones  *'  propbet.iriiin  ocleraequo  operalione», 
qiiae  divin;i  bonilftte  larjjionic  iii  hiimana  poragunlui' 
iialuia  '■'.  Quaroni  proprietatiim  pcr  primas  essenlias 
subsisienies  **  posi  cas  liunl  pariicipaiio.  ilcpununt. 


h"CCSl,piirgalivamoper3lio:ieni,  inaijis  lameiicetcris  C  \^  ggt.  referunl  "  ipsis  illis  ienirchiis,  lanquam  posl 

prima  ierarcbia,  ciijubpriiiiusordo  Scraphini  noinina-  Deum,   hoe    est,  quoniam   pos'.  Oeuni  sunt.    Quod 

tur,  id  esl,  incendenies  vel  c;defacieiilts?  £/^/^/(5^)/«  brovitor  possumus  coHiscre  :  angelicus  ordo  sanctas 

diuinae  sapieniiae  traditionem,  el  mijsticum  excelsissi-  proprias  operaliones  iiim   in  seipsuin,  sed  i«  ipsns 

mae  dirinarum  itlumiuationum  tcientiae  ;  subriuditiir,  ierarchias,  quae  post  Dcuin  sunl,  quoniam  ;ib  ipsi-s 

magis    omnibus   habel  priina  disposilio,  cujus  ordo  accepil,  relerl.  Pulchre  aulem  dicit  :   quariiiu  par- 

sccund'js  Cherubim  diciliir,  id  est,  miiltiludo  scieii-  licipalio  snbsisienles  liiini,  quuniam  omnis  caelcstis 

liac,  siveefTusio  sapieiiti:)e.  Kt  sessivam  proprselulem  essenlia  propriolaluni  suarum  et  fil  cldiciiur  parli- 

gestanlein  divinam  tuscepiionem  significaiuem ;  simi-  cipatio.  Potcsl  lamen  raciruis   interprelari  :  dictas 

lilersuL.audiliir,  magis  euinibus  babei  divinaesodis  ergo  sancias  proprietalcs,  in  quarnni  parlicipatione 

proprietaleiM,  quae  Deum  gesiat,  divinamqiie  recep-  per  primas  posi  eas  "  subsisleiites  liujil.  Quoniam 

lionem  siRnificat,  prima  ierarcbia,  cujus  terlius  ordo  enim  in  Graeco  csl  oV/  fxe-o'Jo-i>:,qiiariim  participallo, 

iiouiinalur  Tbroni,  id  esl,  sodes.  Omnes  igitur  cacle-  et  in  quaruni  parlicipaiione  p«tcsl  inlelligi ;  utm-jvta 

s:es  viriuies  habenl^' igiieam  viiu  el  eiiusioiiem  sa-  quip[>e  el  nominativus  casus  accipitur,  et  dativus 

pietitiae  ei  myslerium  scieniiae  et  divinae  sessionis  pro  ablalivo  poitilur  **. 

receptionem,  niagis  lamen  ceteris  omnibus  priina  §  4.  Ait  ergo  haec  dicens,  vci  sicut  proprie  inter- 

i«*iarchia.   Ipsae  vero  suppositarinn  disposiiiones  es-  pretatiir  :  dixit  ergo  (pii  haec  ait,  hoc  esl,  qui  hunc 

umiuruin  ignea  snpienii  ei  tcienti  ^*  Dei  susccptoria  scnsnm  protulit  depurgatione  prophelae  a  Seraphin», 

viriuU  ^*  parlicipant  quidein  infra.  IpsaCyUni&ii,  tlli-  visiomm   ub  i//a,  diviiia   scilicel  viriuic,   susceptiim 

positac  esseiitiae  mediae  icrarchiae,  qutie  siijiposilae  fuisse  throloijo  per  unum  operantium  nobis  sancterum 

VAllIAE  LECTIONES. 

'  Sic  AB.  '  B  a.  oi.  siipeiscr.  fon.v7M^«$.  *B  corr."  a.  m.  AB  niiyaiur.  *A  dirinain.  *  Co-T. 
B',  AU  siiiit.  *  B'  .sujira  ari.«icr.  in  primos.  '  H  corr.  Nonne.  *  B  iynenm  hal>et  proprietaiem.  '  B  Cff«- 
Ustet  virtiiies  omnet.  ''  iyneum  oiii.,  adiiidi  ex  (-onj.  "  /(«/^e»/  om.  AIJ.  ;irl  iiiarg.  adscr.  B".  '*  EnieutU 
pro  supieuii  el  tcienii  el  AB  siipiencic  icieniipt  \V  corr.  ei  sapitnwm  scieniemquc.  'MV  corr.  susceptt^' 
riiimvinuifm.  '' Kx  vers.  »i  wii.  nrM\-.,\U  >iiipienus.  '*  B' corr.  in.  '°  llad.  corr.  D,  AP.  dnihnm 
"  Conj.,  AB  dicuiitur.  'MIoisj.,  AB  tubsiitruioria.  '*  \  quidem.  *' Corr.  15',  pvo  quurlti  A IJ  terliiie. 
*'  Uad.  corr.  B',  AB  i<-CHndom.  "  Bad.  corr.  B*.  AB  »//;».<.  "  B"  snpra  :i(ls<:r.  est  piii-aiioiie<i  *'  Corr. 
B\  AB  naiurue.  ^*  Con.  B',  KK  subsislciiis.  *"  \  refertur.  '"  Emend.,  A  (?m;»,  B  t-a  ^*Corr.B",A 
6  potiiui. 


243                                                                 J0ANNI5  SCOTI                                                                 2U 

ei  bealoriim  anyelorum,  el  anle  iUiwiiiiuiiuum  ipsiu^,  A  i>laiie,  cl  esic  el  bcne  esse,  etium   ipsia  sHmme  miiui. 

ungeli,  rnunuduclionem,  i|ii;i  (liixit   '  lhe()l()?;iui,  in  lis  ^'^ esl  vifiulibus.  Qnod  ergf»  prophfla  vidcl  Duiui- 

illuni  functuin.   visionis  plane,  conleniplalionem  rc-  .  iuiiii  sedere  siiper  excelsissiiiias  essenlias,  remoiam 

pusuisM',  lioc  esi  reiulisso,  iii  ipsiim  viileiicci  Scra-  ab  oiiiiiibiis  ipsius  •'  supcressiiiuialilalein,  cl  qii(»d 

phiiii,  a  qiio  cl  pcr  qneiii  ^'  visns   csl  piirg.iio  pro-  uiiiversaliler  oinnium   e\c»;lbi.->siiiioriii:i  el  alj  oiiiiii 

plielara.   Iil  sedere  vidcl  excelsissimus  essentius,  iil  inlcileclu  reniolissiiiioruni  remolisMums  sit,  elquod 

Csl,  supercxcelsissiuias  essonlias,  ^««rt/am  j/j  «*/;«-  nciiue  primae  essenliae  siinilcs  ci  sini,  omni  siijui- 

bolis  dicendum,  hoc  esl,  quanlum  per  symhola  dici  dcm  siaiililudine  relinqiiilur,  qiianivis,  ui  de  eo  di- 

jx^lesl,    quod   ineffahile  est ,  post  Deum   et   circa  calur  aliquid,  cx  cicalura  siiniliiudiues  ci  adhiheari- 

Vcuin    collocalas  ,    superprincipuleni    summitaiem  ,  tiir,  siguilicat ;  quod  auleni  priiicipiuin  «.il  ornniiui! 

siipcressenlialein    vidclicet    boiiilal.-m,     in    medio  ol  caiisa   siihstaniilica  secirluiuiiue   et  imrnulabila 

suijerlirmHalarum  *  virintum   sitpercotlocalam.  Bre-  el  singularc  landaiiiciilum,   per   '*  cardines  lempli, 

yilcr  commenioral  visionein   prophelae,    qiiac  sic  ciica  quos  omnia,   qiiae  inuvenlur,  volvuniur,  dum 

ili    hebraica    veritate    scripia     csl  ;     Sepluaginia  in  soipsis  iniaiulabilcs  pcnnaneanl,   niyslice  ligura- 

enim  prae  manibiis  non  habemus,  qnos    '   soqiiiUir  liir.  Deinde  easdcm  sr.nctiisiinorum  Seniphim  edoctut 
Dioiiysins  :  «  Vidi  Dominum  sedenlem  supcr  sylium  B  esl  deiformes  virlules  ;  sucru  tiutdcm  ipsurum  cotjnu- 

excelsum  et  elevaliim,  et  ea,  quac  snb  ipso  eranl,  viiniiiione,  (juod  est  ujniium,  de  ifuo  puulo  i>osi  -dicc- 

iinpiebant  lcmpliim.   Seraphim   slahaiil  sui>er  illtid,  w/hs,  (luunium  posdbile  subinlroducere  in  deiforme 

sex  a!ae  iini  ",  sev  alao  altori.  Duahiis   voiahaitl  f;i-  iijnitue  viriuiis  unugotjus.  Ipsorurn,  intjuii  '■',  cogno- 

cioni  ejiis,  el  diiabus  velahaiil  pcdes  ejus,  cl  duahiis  ininalione  —  iilri^iiic  oniin  Serapiiiiu  liominanliir  — 

volabanl  el  clamahant  ahor  ad  aliori.nn  ol  divobant :  quae  osi  ig.iiiujii,  ilo  <ino  igniio  paiilulum  poslerius, 

Saiicius,  Sancins,  Sancltis  Dominus  Dc.is  *"  cxcroi-  qiiaiiiuui   nohis   possibile   csl  suhinlrodncere.    noj 

tiiiiin  ;  plena  est  onuiis  lcrra  gloria  cjiis.  Kicoinmola  tlicemus.   Edoclus  csl   piui»hoia  aiiagogas,  hoc  esl, 

Siiiil   siijiorliiiiinaria  car;liiiuiii    a  vooo  (.lamanlis,  el  as(_cnsioncs  conim  Scraphiui  iii  doiibrmc  igniiae  vir- 

domus   inipioiii    o.sl  ftinio*  lliyiiiiamalis  '.  Ll  dixit :  lulis.  Inloilooiu  quippe   iioiiiiiulionis  erudilUa  esl  iii 

Y;io  iiiihi,  qnia   taciii,  qiiia  vir  poliuttis  labiis  cgo  ascciisiunihu.s  ouiuin  iii  dcilurniem  igniiarn  viriiiiem. 

Jitiiii,  et  iii  modio  populi  pulluta  luhii^  «  hahentis  cgo  Ignea  siqnidcm  virtiia  Ueo  siiuiiis  esl,  ■.|uaniiim  seii- 

liahilo,  et   rogom  Doininum   oxereitimm  vidi  «cuiis  sibiiihus  crcaiuns  similiiiido  ojiis  iinpiiinilur.   lli: 

iTicis.    Lt  vol.ivil   ad   me   iiniis  do  Sorapiiijii,  et  i;i  elipseail:,«  tgo  sam  ignis  consumcns  ».  Munuu 

inanii  ojus  calciihis,   qiioui  forcipo  tiileral  de  allari,  vero  cjrpantiu  siaru  formulione  in   divinuin   in  primis, 
et  lciigil  os  mcum  01   dixil:  Ecce  loligi    hoc  iabia  C  i,i  »«  mcdiis,  i/i  *'  ultimis   intelleciibus  ubsulutam  el 

tiia  ci  aMreroliir  iiiiiiiiitas  lu;ii.  DiiUcil  iiiiinr^  visio-  tillissimum  ejAcnsionem,   huc  csl,  por  exp:u:S.im   s;i- 

mbus  ipse  ikeolotjns,  quia  juxta   oinnem  sitperessen-  ciain  formalionem   *' alarum  ;  cxpansas  qnippc  So- 

liaiein  supercmincnliuin  incomparattililer  snpercolto-  rapiiim   alas   propheUi    vidit  ouocliis  abatihua.n,    iil 

ciilnmest  divinitiu  siinut  omni  viiibiii  invisibiiiqni.' "*  esl,  cilivokm  cl   altisbiniain  cxtensioiiom,    cuiUoi.> 

virlnte.  Didioil,  iiiquil,  Isaias  "  visioiiihus  suis,  qiii.i  piaiioiiC  viueliccl  in  Dcum,    in  piimis,  in  mcdiis.  i:» 

solus  Deus  siipercsseiilialis  osl  el  supcremincns  ct  uliiiiiis  inJclIeoiibns  ;  unaquaeijue  eiiiin  caelesiis  cs- 

incimiparabilitor  siiporcoilocatns  omni  visihili  invi-  sciiiia,  ul  in  .>upciioribus  lraclaiui.i  est,  primas  '^  ol 

liihiliqiie   '*  viriuie.  I'uiesl   eliaiu  iiuerprelaii  :  in-  modias  el   uiiim:is  \iriuies  habet.    Anie  ilaqiie  o\- 

eumparabililor  supeicollocalum   csl  divinum  omni  pansac  alliludincm  intoliigciui:ic  symb_ulj/.ant.  Sed  ei 

•\i.-ihili   invisihiliiine  viitule.    Diviiiism   antem   dixii  corum  muilijicuiu  et  multifonne  videns   iniellecluufit 

ipsiim  Dcum,    iisitalissimo  Graccorum   more.    Ipsi  tlieolo(jus,ct  alis  disiintjui,  eam  subtus  pedes  ct  eunt 

enim  dicuul  rjȣi,-  cl  Qelnv,  hoc  est,  Dens  et  diviuum.  subltis  fttcies  visionem,  et  eum  in  mediis  ulis  seinpcr 

Atqui '^*,  vcl  et  quitlcin,  a  snperioribus  suh:iuditur  :  viouuiu  lluc  irilormi  alarum   dis'ini  tiuiic   ab   ipsa 

didieit  '■%    qnia   omnium   esl   remoiissimoruin ,    vol  pimie  visione  rt;durnt.s  <;»<  prophola,  id  csl,  sursiini 

'*  excelsissiinonim,  siiporeminens  subamli,   vl  uni-  duciiis  ineorutn,  ijuite   visa  sun!,  coijiiitiosicm,  muni- 

rcrsule,  subaudis  divinuni,  neqne  primi.':  coriiin,  iiuue  fesntla  ei  aliissimorum  inteileciunm  mult^cin  ei  mniti- 

suiil,  essenliis  simile.  Qiiac  oniiu  essenlia    snpcres-  luda   virtute  ;    boc  est  ,   dnm    nianifcslala    est   ei, 

scnliiili  siinilis  esse  poltisl?  Adituc  el  omnium  ipsum,  prophcl.»e,  aliissimoriim   inieliootuuin   muliiplex   iii 

divinum  vitlelicot,    principium  ei  cnnsnni   sitbstitnli-  vjis    siiis,  et  in    visiuiiibus    siiis  mulliplex    virliis. 

ficnin  esse  didicit,  el  cornin,  ijuue  suni,  stcretu  siiigu-  Q'iid    auiem     iriparlita    alarum    disiinclio  siibsi- 

(aritatc  immulabite  funtiunienlum  ;  cx  iino,  diviiio  uinii '»,  ctmscquCiiter  adjungit  dicei.s ;  /•."/'*  cuiuim 

V\RI.\E  LE(.;'iit).M:S 

•  IV  rad.  ctm-.dixtt.  •"  r.rHr.  11  ,  A15  ./»ot/.  '  (aut.  D*  ,  \\i  .^uperfirmaAm.  *  Corr.  B* ,  kM  qni. 
«  IJ  .so.r  (dioii.  ['.'  ourr.  ■^cx  alne  uni.  ''  Vetis  unx.  A.  ^  AB  timiumnHs.  "  Corr.  \i',  AU  Inbiis. 
8  lierijo.  ^"  li  i»\>i>(ilnli  uimhirci/ue.  "  A  esuins  .  li  oorr.  i/..(/i(i».  »'  Kmond.  ,  ^ro  n*i/'i.'4  invisi- 
biti<r-ie  A  iiivisibdi  inoisibilicive,  B  inu)S!bi!i  ri.<ihilifiue.  '•  15"  siipra  adsi  r.  curr.  Al  </«'«.  "  Emond, 
AU  dicii.  '"  D  f/.  "•  i'>  tAd  t.ni.  inmis.  "  i>siH.'J  otii  D.  '"^  15  *  ni;irg.  a.lscr.  de  curdintOhs  /em- 
pli.  ^^»  iiniuit  um.  IJ.  '"  in  om.,  ailrluli  ex  cuiij,  *'  B  si:pra  a.l?rr  el  mediis  et  in.  »'  Emciid.,  Al".  for 
mntiunum.     '^  Lmciid.  I^   ,  AB  pnenu      ''  ii  "  '.urr.  insinii  ri.     '"  i^.^d.  ccrr.  ii  ",  Ali  ut 


7^  EXrOSITiOiNtS  SUPEK  lERARCIHAM  CAELESTEM  S.  DlONVSII.  240 

sacra   fonmw.m,  <inmn    '  lutbenl  mireimuudane   in  A  alae  a«it  carilalis   l.iformcm   ratioiiem ,    qiia  Dcu.t» 


aUiorum  el  gravioruin  snpcrbain  el  audacem  et  iin- 
possibilem  scrulnlionem  ;  a  siiperiurihiis  stibaiidilor  : 
et  e(loo(us  esl  idein  ^  propiieia  coiuin,  Seraphim, 
s:icra  rormiiiiiie,  liocesi,  pio  Ciisloque  liuiore,  quam 
formidineui  ^  liabciii  siipra  himc  seiisibilcra  miin- 
(luin  in  superlia  et  ntidaci  et  iinpossibili  scrutatione 
nlliorum,  scn  diviiioriiiii  nrcltaiioruiii  ,  quod  ^  pcr 
diins  ;»I;is  facies  vchiiilcs  iiiimitnr,  el  snperba  et  mi- 
daci  el  inipossilili  sciulaiione  graviorum,  seu  pro- 
fiiiidiorum,  seii  videlicet  divinorum  isiyslerioriim, 
qiio  I  prr  diias  alas  pedes  lcgenles  "  signiflcalur. 
Lhi  auteiu  posuiuuis  siiperbam  •,  ibi  in  Graeco  est 
«iSior?,  pro  quo  possumiis  dicere  siipoii.am,  vol 
proiiiplam,   vel    voIunlari:un,    vcl  libilam,    vol   sc 


Shuin,  el  omnia  qiiae  faclii  sunt,  quuniam  ab 
eo  facia  suiii ,  diligiinl,  insiimat,  aiil  aclionem 
el  "  conleiiiplalioncm  siiam,  aul  gerainam  tlieo- 
logiae  parlem ,  quariim  nna  est  allirmativa ,  al- 
tcra  nc"|iliva ,  uiia  Deuin  induit ,  praedicando  de 
eo  oiniiia  qiiae  stint,  aliera  exuii,  negando  ciim 
csso  quid  eorum,  qiiae  sunt  et  quae  dici  possuiil, 
Aiiibae  lauicn  vcrac  sunl,  idqtie  ipsiim  conficiunl, 
quamvis  videantiir  coniradicloriae.  Sed  et  illnm  di- 
viiiam  et  miillum  preliosam  ij_t*vw5tav  *'  enidiltis  «f, 
formanle  visiotiem  angelo  secundum  *'  rirluiem  **  ipsi 
lheotogo,cl  tradenlc  proprium  sacram  scien(i<im.'YiJ.vif 
«t«v  dicit  <  Saiuliis,  Sanclus,  SaiictiisDomiiiiis  Deiis 
e.\crciluuuii.  Iimjuo  Iiymno  sitmma  iKinilas  iii  irihiis 


ipsam  promitlenlem.    Et  in  coivmciisuralione  Deiiin  g  sulisuijiliis  laudaliir.  Est  eiiim  unaessciitia  in  liibus 


vuilanlium  aclionum  incessabile  el  alliiolnin  smpi'r 
molionis.  Ilic  ilerum  '  subaiidilur,  edoclus  csl ;  cl 
esl  seiisiis:  per  diias  alas,  qiiibus  semper  volabanl  % 
inlellexii  propbeia  incessabilem  ct  aliivolum  semper 
nioiuu»  in  niensura  acliomim,  qnac  ^  Doiim  scmpcr 
imiiantur.  Facies  iiaque  Domiiii  esl  sedcnlis  supiM' 
._  soliiiiii,  hoc  es».,  super  excelsissinias  caelcsies  essen- 
lias  siiperessciilialis  ipsius  alliliido,  qua  super  oniuia 
ct  ab  omiiibus  remolus  cognos(;it!ir,  quam  Seia- 
phiin  ceieraeqiie  caelestes  viriuies  "*  ;ispicerc  irepi- 
danl  ",  ne  fortc  vcliiii  superbo  ei  auibici  el  impos- 
sibili  contuilu  incaute  de  ca  aliqiiid  '*  scrulentiir ; 
«  inscrulabilia  eniin  simt  jndicia  ejiis,  el  iiivestiga- 
biles  viae  cjiis  in  omiii  lempore».  Qiii  videlicei  divi- 
nae  alliiudiuis  facicm  terrili  Serapliim  diiabus  siiis  (]  ipsius  Divinilulis  reinolis   ciii:siSy  in  qun   oivnes  sn- 


s;il(slaiiliis.  'Xuvwoie<  auleni  *'  conqiosiluin  nomen 
est  ab  wjivw  ei  wojj,  lioc  es»,  a  lau.ie  ci  c.intu  *•. 
'Yfivxioiu.  eniin  esl  laus.cum  cantu.  De  qu:i  laudis 
eiudiliis  csi  iheoiogiis,  dura  forroai.  angeliis  visioiiem, 
et  secuudum  virtulem  ipsius  ibeologi  iaiidis  iny- 
sterium  iradit.  Docuil  ergo  euin  el  lioc,  id  csl  '*,  de 
eo  (juod  sequilur ,  (jnia  piirgnlio  est  rjuautmncunujne 
purgiitis,  ipsa  divinnc  claritalis  iucotjuilne,  ijunnium 
possibile,  pariicipalio.  Est  igiliir  p.irgalio  omi.iiiim, 
qiii  spiriliialilor  ptiiganlur,  qiioqiioiiiodo  piiiganlur, 
parlicipalio  diviuae  clarilalis  incogiiilae,  boc  csl, 
diviiiae  inteliigeuii;u*,  quae  siipeiv.i  oinnem  inlelie- 
cluin,  quanltim  possibile  esl  ralioiialtili  cl  iiileile- 
ctuali   creaiunie  caiii   pailicipare.   llnec  aniem  e.v 


a'is  obtegiint,  liinenu^s  eam  intueri.  Pedes  aulcm 
sedcHlis  super  tlironimi  sunl  piorundissima  ipsins 
in  "  universali  (rc;ilura,  ijitam  condidit,  vesligia. 
Quos  dual)us  alis  eonieguiil  caeiesles  viiliihvs,  ti- 
liientes  s;  viilari,  (juoinoJo  Domiiius,  qitum  sil  siiper 
oninia,  diirunlilur  in  omiiia,  el  iibiqiie  cst,  slne  qiio 
nihil  essc  poi.est,  i|uoniani  corum,  qiiae  suni,  esscn- 
tia  el  substantia  ipse  est,  ciim  sii  siiperesseniialis  H 
siiper.<^ubstanlialis.  Dnabiis  tamen  alis  scmpcr  voli- 
l^nt  "•  aelernae  suae  aclionis  commeiisurabili  molii, 
quoniam  in  eiini  scniper  inspicere  concupisciinl,  cl 
reverentcr  '"  enm  quaeruiU,  ne  in  ejiis  conlempla- 
tione  ulios  inciirranl  errores,  quibus  ab  incffabilis  et 
inromprelicnsibilis  clarilalis  ejiis  conluilu  digtii  vi- 


cros"  inlellccliis  superesieniialiter  occuliationeper- 
ficiens,  ullissimis  circa  se  virtutibus  manifeslior  ^*  quo- 
modu  esl,  et  maijis  sewciipsi^m  mnuifestnt  el  disiri- 
buit.  Sed  iindc  se  inaiiifest;il  el  maiiifesliorcm  se 
f;icil  *"?  Diim  ipsa  al»  occullis  s;iis  eninipil  '",  ex 
ipsius  planc  Divinilalis  remolis  caiisis  omiiibus  iiico- 
gnilis.  In  qti;»  occidialione  Divinilalis  omnessauctos 
iiilcllecius  iiivisibiliicr  ipsa  clarilas  perficit.  In  liac 
seulentia  pnjidire  dalur  inlelligi,  noii  aiiamclaiitalcin 
disisse,  nisi  Vcrbum  Deum,  videlicel  filiiiiii,  qui  in 
secrcli.^simis  sui  Pairissinibusom:;es  sanclospcrficil 
inteileclHS  "  in  primoi-dialilms  siii.s  causis,  ac  vcliiti 
ex  Itice  Diviiiiialis  inaccessibili  iiislar  chtrissimi  radii 
proceJit,  piiiisiniam  seipsum   proximis  sibi  viiluli- 


dcantur  excludi.  Sciiarum  aulom  alarum  eorum  (ii-  £)  bn.smanifesiiorcm[se]"facit^^,ei(ji!omodoest,idcst, 
sliuclioiiis  '*  in  lias  binas  tros  "  divisiones  muhi-  (piomodo  maiiifeslatio  ipsius  polest  lieri,  et  '*  inagis 
plcx  iiileiprelatio  est.  Nam  qi:od  sen^ie  sinl  '",  cl  se  ipsum  coleris  ^'  maniicslat  el  distribuil.  Et  Iiaec 
n.iliirae  aiigoiicae  iiilelligibiliumijue  ip.siiis  molinim  csl  ipsa  puigatio  el  illuminalio  el  perfoclio,  ipsius 
porfodioiicm   incunctanier  signilicat.  Dinac  "  vcro      Yidclicelp:tiiicipatio.  Poleslel  sic  iiiterprLi:ui  :  ll;icc 

VAUIAE  LECTIONES. 

*  Corr.  1}  *,  AB  qui.  *  Corr.  B  *,  AFJ  idest.  '  Corr.  B  ',  A  Hformidet.  ''  Corr.  U  *,  AIJ  qnam.  "  B  lelan- 
1*5.  '^  i\  sitperba.  ■*  Conj.,  AB  it«^ue.  "  Asupervolubanl.  Hioii.i.,  ABr/iii.  ^"  caeltstes  uu\.  li.  **  .\  irupi- 
dant.  **  b.  aliquid  de  ea.  "  ih  oin.  AB,  supra  adscr.  |{ '.  ''H  supeiToHtaui,  \i' corr.  seinpcr  loiilnul. 
**  i.oi\i.,  kii  revercnlur.  '*  Corr.  AB  dislii:Clio.  '' .V  ter.  '*  B  ■■  coir.  si>«/.  '"  A  bcnc.  *' A  nnl. 
*'B'  marg.  adscr.  jiuuiodiam  i.  e.  Inus  diiiiin.  **  (ioir.  ii  \  Mi  sccuiulnm.  '■•  Ad  maig.  C(/ir.,  B  *,  AB 
visioncm.  ^' Corr.  AB  fijil.  '^  •Tuvwo^oc — r(;(./w  oiii.  H.  -*  Eiiioiid.,  Al?  ;</f;/j.  *' Em.^ud.,  .\B  sncras. 
"«B'  ;»d  marg.  adscr.  fil.  *•' (lorr.  B  *,  Mi  fcr.il.  .  *'  \  irnniipil.  ^'' llad.  coir..  B ',  A  iiiicllfiiibns 
"sesiipervacancum  esse  vuleliir.  *-'(ioir.  B*,  AB/(.vi/.  '^'civ.n.  AB.iiifia  adscr.  B  .  •"  rio  icteris^iiuuetens 
Corr.  B  nui  tclcris  {piiiM  t.  adj.  B' ). 


247  JOANNiS  SCOTl  248 

aiiiem  ex  ipsius  Oiviiiilalis  remoiis  causis  *,ctijiis*  A  "«'  sacerdoles  pmgans  aut   illnminans,  ipse  diciiur 


omnes  sacros  iniellecius  siiperesseniialiier  perficil. 
In  nuilo  '  laineii  disVdl  sensus.  Deinde ex  secuiidis  aut 
nouissimis  aut  noslris  inlelleclualibus  virtuiibus,  quun- 
lum  ab  ipsa  unaquaeque  secundum  deiforme  extitit, 
sic  maniffsiam  suam  illuminationem  coududt  ad  pro- 
pnae  occuluaionis  '^  luudandum  ignolum.  Poslqnam, 
inquii,  divina  clariias  ex  secrelis  suis  erumpil ',  ac 
primo  omnium  excelsissimis  sibique  proximispiimae 
ierarcliiae  ordinibus  manifesliorem  se  aperil,  conse- 
queiiier  sic  manifeslain  suain  illuminationem,  hoc 
csi  ^,  in  inaDilestara  suam  illuminationem  conducil, 


purgare  et  illuminare,  per  ipsum  purgaiis  ordtn  tus 
per  se  in  seipsum  reponeniibus  proprics  sacrus  opera" 
tiones;  lioc  est,  dum  purgali  orJines  pcr  ipsum 
summum  sacerdoiem  per  se  iii  ipsum  proprias  sacras 
operationes  referunt,  quasi  ipse  fecerit  *^  quod  ipsi 
faciuiit :  sic  ct  propriam  puryativam  scienliam  el  vir- 
tulem,  ipsepurgulionem  theologi  perpciens  angelus,  in 
Deum  quidem  veluli  causalem ,  deinde  in  ipsum  Sera- 
pliim,  tunquam  primo  ageutem  summum  sacerdotem 
reponil.  Simililudo  sequilur  :  veluti  fortassis  quis 
dixerit,  cum  angelica  revercntia  purgalum  educens ; 


vel,  \n  apenius  transfertur,  congregat.  Unde  congre-  Loc  est,  ila  loquiiur  angelus  ad  proplieiaiii,  tanquam 
gat?  lilx  secundis  aut  novissiinis,  hoc  est,  ex  secundae,  sl  quis  angelica  reverenlia  dignus  pmgalum  aliquem 
aiil  lerliae  caelesiis  ierarchiae  ^  ordinibu»,autex  no-  docerel,  quomodo,  quo  ordi:ie  purgaius  sit.  Quia  in 
siris  intiilleciualibus  virtutibus,  ex  humana  videlicet  jj  rc,  o  purgate  a  me ,  qni  te  purgavi,  perficiendae 
ierarcliia,  quanlum  exlilit,  hocest,  quantum  substi-      purgntionis  principium  quidem  esl  excelsum,  vel  sicul 


luta  est  ab  ipsa  divina  claritale  unaquaeque  viruis 
vel  ierarchia,  secundum  deifornse ",  id  est,  juxia  di- 
vinam  similitudinem.  Ad  quid  congregat?  Ad  pro- 
priae  phne  occultationis  laudandum  ignotum,  hoc 
est,  ut  secretissima  omnibus^ue  ignota  ipsius  laudeut 
mysieria.  Lucet  aulem,  ipsa  divina  claritas,  pSr  siu' 
guln  generaliter.sed  quo  modo.quo  ordine?  secundis, 
inquil,  per  prima,  et  si  oportel  breviter  dicere,  primo? 
ex  occulio,  secrelo  videlicet  suo,  ad  manifesium  dn- 
cilur  per  primas  "  virlutes,  subaudiendum  reiiquit  : 
secundis,  per  secundas  •'  vero  leiliis,  per  lerlias 
quartis  in  "  manifestum  ducilur.  Hoc  ergo  iheologus 
didicit  ex  luceducente^^  er.m  angelo.  Ac  si  diceret  : 


proprie  transforlur  remoiissimum,  et  essenlin  **  et 
crealor,  et  causalis,  primasque  esseniiab  ad  esse  addu- 
ccns,  et  circa  se  '^  collocatione  **  continens  el  obser- 
vuns  inconversabiles  et  casn  carenies,  el  seipsum  mO' 
vens  in  primas  "  propriaruiu  providarum  operationum 
participaliones.  lloc  enim  haec  me  docens  ail  ipsiui 
Seraphim  mnnifeslare  missionem.  Iloc,  inquii  eyeni- 
pUini  veluli  ioquenlis  **  ad  purgatiim  prophetain  de 
causa  el  onliiie  purgationis  siiae,  qui  me  docuit  li.iec 
(ie  purgalione  propheiae,  missionem  ipsius  Seraphiiii 
manifestare  ait.  Ac  si  dicerei  :  Noii  ego  DionYsius 
hanc  similitudinem  introduxi,  sed  ille,  qui  me  docui  , 
quid  missio  Seraphim  "  significarei".  Et  mox  '*  quasi 


«;x  angclo,  qui  eum  in  lucem  intelligeniiae,  visionis  C  ad  verba  ^"  loqueniis  angeli  *'  ad  prophetam  roverii- 


inlroduxit.  Hoc  eb.t  :  purgationem  et  omnes  divinas 
operaliones,  per  primas  esseniias  relucenles,  in  onines 
reliquiQs  dislribui  secundum  uniuscujusque  ad  deificas 
porticipuliones  ***  analogiam.  Explanationis  non  indi- 
get.  I^ropler  quod  el  ignite  purgalivam  prcprletaiem 
ipsis  Serupliim  consequenler  past  Deum  "  repostnt. 
<}uoaiam,  inquit,  per  primas  virlulos  oninis  divina 
operaiio  rcliquis  dislribuiiur,  propterea  ipse  angelus 
purgationem  propholae,  quain  instar  ignis  ipsc  pro- 
prie  peregit,  ipsis  '*  Scraphim  post  Deum  relulii, 
quoniam  a  Deo  per  Seraphiui  visusesi  angelus  pur- 
gareprophelam.  Nihil  ergo  inordinatum,  si^purgure 
theologum  dicitur  Seraphim.  Sic  enim  Deus  •*  purgat 
omnes,  quoniam  "  lotiuspurgationis  est  causa.  Deindc 


lur.  Summus  aulem  sacerJos  et  posl  Deum  dux  ipse 
praestantium  essenliarum  ornalus,  a  quo  ego  purgure 
deiformiter  eruditus  sum.  Ordiiicm  Seraphiin  atque 
ornatum  veluli  iinum  sammum  saceri-oiem  et  post  " 
Deum  duccm  r.oniin:it;  non  aliam  ob  causam,  ul 
opiiior,  nisi  quia  lanta  unitas  cst  '*  caelestium  ani- 
inorum  ^'*,  ul,  quod  unus  agil,  omncs  unanimilcr 
agcie  intelligantiir  ''.  Ipse  igilur  est,  sumnins  sacer- 
dos  videlicet  Seraphim  cruatus,  per  vie,  o  Isaia  ",  te 
purgnns,  per  qneui  proprias  providas  "  actiones  ex 
occuUo  et  jam  in  nos,  qui  aiigeli  sumus,  produxit  ipta 
lolius  cuusa  et  opifex  purgalionis,  id  est,  omniiiiQ 
intelligibiiium  et  raliunabilium  virlutum.  Finis  solu- 
tae  quaeslionis  ;  Haecillequidem*'  docnil  me,  id  esl, 
cxemplum  introducit :  magis  rtw/«?m,  subaudilurdicen- D  quod  ^'  de  hac  qun«slione  dixi ,  ille  quidem  docuii 
<\am;  proximeenimuietnurexcmplo,lioc  csi,  proxi-  nie.  Quis  auiem  ille  ,  ignoramus  ;  aigiimentamur  ** 
mo  causae,  de  qua  agilur,  ulemur  exemplo.  Sicul  tamen  aiil  *'  ipsnm  Paulniii  apdslolmji,  cujo! 
secundum  nos  *"  tumiHus  sacerdos  per  suos  minislros      erat  discipiilus,  aul  Jcrulhcum,  quem  in  libro  de  di- 

VARIAE  LECTIONES. 

•  B  CrtHsis  remotis.      '  Pro    cujus   B'  corr.    esl   qnae.      *  Corr.   R* ,   AH    nulla.     *  B   oicultionis,  9 
corr.  occullalionis.     "  Sic  AB.     *  ent  om.  AB,  su|n'a  adscr.  B*.      '   ierarckiac    caelesiis.     •  Corr.  B',   / 


srdi   forme.     '  B*   corr.   primum. 


AB  lucc  dicente 
.1 


IV 


B  primns  per.     "  Corr.  B*,  AB.  serundis.     '*  in  «m.  B. 


1.1 


Cooj 


A  parlicipadonis.      '*  AB  eiim,  B  corr.  deuin. 


»*Coir.  B*,  .\n  ipsc.  "  si  om.  AB 
a:!scr.  B".  '*  B*  siipra  adscr.  et  Deiis.  '*  Corr.  B",  AB  quoruin.  *•  Corr.  H".  AB  non.  »'  \\  di.rerlt,ti 
.supra  adscr.  corr.  fecerit.  **  \etessentia  om.A.  "se  oni.  B,  siipra  aiiscr.  B*.  *'*  l\:\<\.  corr.  H.  AB  (ollii 
raiionem.  *'  Corr.  B",  .\  piiiun,R  prim.  *"  B  loquenlisveluli.  "  IV  ail  marg.  adscr.  ipsius  Scraphl»'| 
*"*  \  siqni/icar'il.  *"  Pro  iHO.r  A  iioh.  '*  Bad.  corr.  B",  pio  «rf  i'«;r/>(^  AB  (/(/ivrft/rt.  "  «»«/.7»  oiii.  .\  "  P*'] 
om.  AB,  ad  niarg.  adscr.  B".  ^^  cst  om.  B.  »*  B*  ad.scr.  est.  "  B  iiiielligumur.  "Pn)  me,  o  YsniM, 
inro  esaiiis,  B  mc  oiisaiar.,  B  corr.  me  oijsaia.  *'  B  providas  pmpriiis.  '''  Corr.  B",  pro  qnidcm  AB  (/KJtf  *-| 
'*  Corr.  B*,  A  qui,  Hquid.     ''*  B'  cvvr.  (irijuincntanius.     *'  .\  iiiiffiii. 


249  EXPOSITIONES  SUPER  IKRARCHIAM  CAELESTEM  S.  DIONYSU.  250 

viiiis  noiniuibus  luagnis  laudibui  cx.-^liai.  Qiiisquis  A  Dei  videlicel,  magii  amabiUm  coruemplaiioticm  •*,  hoc 


aulein  fucril,  qui  laiiitim  viruin  educuii,  sapiciilein 
fuisse  nnii  dubitabimus  '.  Scquilur  :  Tibi  aulem,  o  Ti- 
mothee,  ego  trudo,  quae  ab  illo  didici.  Tua  '  aulem 
concesserim  iHlelleduali  et  discreiiva  scienlia,  aut  alie- 
ram  parlem  diclurum  causarum  absolvi  dubitatione, 
e(  eurtdem  liouorareante  alteram,  tanquam  consequens 
el  ralionabilc  et  aeqne  verum  habentem.  Quoniain, 
inquii,  praescnieui  (|uaesliuiicin  duobus  niodis  rese- 
rari  pusse  diximus.  .Ant  eiiiin  purgans  prophelam 
angeliis  Seraphiin  noniine  proplerea  vocalus  esl, 
quoniain  iilud  nomen  omnibus  caelesiibus  virlulibus 
commune  * ;  inosi  euim  omnibus  communiler,  quam- 
vis  '  iion  aequaliier  ,  igiiea  purgaiiva  vis,  quae  • 
bcraphini  significare  ipsa  nomiuis  inlerprclatio  ma- 


esi ,  per  coniemplaiioiiem   praeseiiiis  quaeslicuM, 
quae  eis  inagis  ceieris  amabilis  esl. 
CAPirULUM  XIV. 

Cujus  lilulus  cst : 
Qutd  iijjuificat  anijelicus  uumerui  *. 
§  Et  hoc  autem  dignum,  ul  aestimo ,  inlellecluali 
cogniiione,  quia  "  eloquiorum  de  angclis  Iradiiiomil- 
tiei  *•  miUia  esse  ait,  et  dccem  mitlia  decies.  milties, 
secuudum  nos  suhlimisiiimos  numerorum  in  se  ipsatn 
revoloenset  muUiplicans.  Dignum  cst,  inquit,  inlelie- 
ciuaii  cogniiioue,  id  esi  inielieciualium  rerum  scieu- 
lia  ",  quid  de  aiigelicrS  numeris  divina  Iradit  Scri- 
ptur.ni.  Ipsa  siquidem  (rudiiio  niaximos  numerorum 
teriuinos  secundum  uos  in  seipsam  revolvit,  et  in 


nileslai.  Ila  quippe  qiiidam  praesenlem  qiiaesiioneui  B  seipsam   muliiplical.  Non  enim  ipsa  iradiiio  infini- 

solvere  conaiilur.  Ac  •  quid  luihi  probabilius  vide- 

tur,  qui  exoeisissiiiioriim  inielleciuum  propri;im  ap- 

pellaiionem  propriasque  virtules  ulliinis  aiigciis  no- 

bisque  praesidenlibus  "^  smllo  modo  conveuire  disse- 

rui.   Propierea  angehis,  qui  purgavit  prophelam, 

Seraphim  vocabiilo  noniinatus  esl  a  iheologia,   (iiio- 

niam  ipse  stiam  propriam  operaiionein,  qua  piiiga- 

vil  propbeUim*,  cujus  labia  myslico  leligit  calculo, 

noii  in  seipsiim   reiuiit,  sed  in  ipsuin  Deuni,  qui 

iolius  purgalionis  causa  esi  et  priucipium,  et  ipsum' 

quasi  summum  sacerdotein  Seraphim ,  per  quem  vi- 

sus  esi  prophelica  labia  mundare.  Coiicesserim  ego, 

tua  inteliecluali  ei  discreliva  scientia  ani  alleram 

pariem  diciarum  causariiin  *^,  id  est,  alteram  dua- 

rum  praediciaruiu  solutionum  ab  omni  dubilatione 

absolvi,  lamque  iticiinclanler  roborari,  el  eamiem, 

altsoluiionem  videlicet^quaeiuainieilectuaiis  scieutia 

et  absolverit  ei  rolK)raverii,  honorare  ante  alteram, 

ei  "  uuain  aut  peuitus  respuas  aut  in  comparalione 

alieritis  parvipendas,  lanquam  quod  conscquens  **  cl 

raiiouabile  et  aeque,  liocesl, "  recte  veiiim  habuerit. 

Aulf  si  neutra  *'*  illarum  libi  sufiicit  *",  a  te  ipso  quid 

aere  vero  '*  vicinius  "  invenire  concesserini,  aulub  a/* 

lero^  cnjus  inteliigciiiia  et  meain  et  tuam  supcrat  in- 

lcntioii«iu,  dtcere,  Deo  videlicet  dantc,$\\'e  tibi  siveal- 

leri.a  quo  discere  volunvis.e/ pr(«sTecJ/;ifin/;(>i.'s  a«^e/is , 

ab  ipso  videiicct  Deo,  qui  omuium  conlemplaiionuin 

iu)>  esi  et  causa  et  effectus,  et  angelornm  amicis. 


tae  iuimero;sitalis  angclorum  leriiiiiios  in  bis  iiumeris 
comprehendit ,  neque  delinit ;  perspiciens  vero 
noslrae  ralionis  adhiic  inorlnli  habilaculo  coarlfttae 
inririnilaiem  ,  ila  ut  uUra  denarii  nuincri  cubos  **, 
eosque  per  seipsos  muUiplicaios,  hoc  esi,  iniliies 
millia,  ejusdemque  iierum  deuarii  iii  millibusdecem, 
qiiia  ab  eo  iiascuntur  ",  per  seipsum  inulliplicaii 
quanlitatem,  hoc  esi  dccem  millia  decies  inillies 
non  possii  ascendere,  quouiam  iurinilaiem  altioruni 
numerorum  neque  valet  perspicere,  nec  noininare. 
Taiiia  enim  vis  iiumerorum  esl,  ul  ducius  iuQiiitus 
cxisJiuieiur.  I*er  hos  eiiim  a*  humanae  ratiocinaiio- 
ni  comprehcnsibiles  el  iiominabiles  numcros  infini» 
lanT  caeieslium  mullitiKliiiem  voluil  sigiiilicare.  Usus 
siquidetn  frequentissiinus  diviiii  eloquii  est ,  per 
fiuila  infmita  innuere.  lloc  autem  scripluiu  est  in 
Daiiiclc  propheta  ,  ubi  ait  ;  t  Aspiciebain ,  donee 
throniposiii  sunt  >.  Ei:  <  Aniiquusdierumsedit,  vesti- 
menium  ejus  quasi  nix  candidum,  et  capilli  capiiis 
ejus  qu.asi  lana  inunda  ,  ihroiius  »'  ejus  ilammae 
ignis,  rotae  *®  ejus  iguis  accensus;  fiuvius  igneus 
rapidtisque  egrediebaiur  a  facie  ejus,  inillia  millitim 
miuisirabani  ei ,  el  decies  millies  ceiiiena  millia 
assisieijanl  ei  >.  Ita  i>eaius  Hieronymus  Ir.insiulil. 
Sancius  aitieiu  Dionysiiis  anliqiia:n  seculus  cst  in- 
terprelalioneiu.  El  per  hos,  numeros,  aperle  signi/i- 
etins,  ipsa  iraditio,  innumerabilcs  caeUitium  esseniia-' 
rum  ordiuaiiones.   Muila  enim  sunl  bealae  mililiae 


luniinis  videlicet  Iiominibus,  per  qiios  iT,ys,ier\A,  ^  supermuHdaiium  iniellecluum,  inftrmam  el  coartalani 
quae  a  Deo  recipiunt,  angeli  inferioribus  se  aperiun-  fuper.(}ntes  mnierialium  secundum  n»s  numerorum 
ixif,noljis  revelare  subauditur  concesserim,  per  ejus,      eomweniuriiionem.  Hoc  autem  dicit    non  quod  ipsi 

VARIAE  LECTIONES. 
'Couj.    A    dubilartmus    U  dubiKirimtis.    (puncl.    adj.    B*).      »  Corr.   B%    AB  tu.      »    IV  adscr.  M(. 


Corr.    B*.    AB 


quts. 


Enieiid. ,     AB    nisque.       *  B  Al.      "^   D  praesetitibas ,     R*   corr.   praesi- 


detitibui.  *  \erbAs'erapliim—prophetem  om.  B.  *  Fnrle  leg.  in  »/^sum.  '»  B  cflHSfln/m  divtnrum  )iurtem. 
"  Sic  AR,  forle  ut.  »  Corr.  B',  AB  icquens.  '»  esl  «ni.  AB,  ad  marg.  adsc.  B*.  '*  Corr.  B\  AB 
me  utra.     '"  Pro  snfficil,  A  tion  siiffich,  B  mm  mfficil  (puuct.  adj.  B*}.     "  Corr.  B*.  pio  quid  vere  vero  AU 

auaerere  vere.  "  B*  ad  marg.  adscr.  sj7.  *^  Cm].,  AB  in  conlemnlalionfm.  *^  B  c.orr.  quare.  «*  AB  wj- 
'.let,  sic  ubiquc.     «»  A  sclcntiatn,  B  scieniiam.  jpunct.  adj.  R*).   .  "  Corr.  B*,  AB  cibof.     »'  Emead.   AB  ho- 


icuHiur.    "■'  enim  om.   A. 


"  AB  ironus.  '  »«  Corr.  AB.  recle. 
rsOTAE. 


•  A  lilteris  minialis  (:rtpj?jju»i  .(^uor/nw  cleclmum,  significat  angelicus  tiumcrus  trnditns,  lilterisqne  mi- 
Isujus  liiulus  eit  cet.,M  tilulum  om.  15*  liiieris  ma-  nialis  .iddidil :  \.e.d:!Uii  vd  diffiniins  a  Scripturis. 
Iiuacuhs  alranienlo  adscr.  T(7(i/u*  J/r  ca/»?/i(/i;  Ovrf 


25J  JOAiNNlS  SCOTI  2S2 

numcri,  dum  sini  cubici  «,  ei  insola  niioui!  subsii- a  atiier.i  vel  "   requipscwe  volenies  aH  dividfiam   et 


luli,  inaieiiales  iucrinl  ',  sed  quod  nos  \  qui  ailluic 
maieiiaies  ol  morlales  sumui,  cos  i:i!ra  iiosniet- 
ipsos  el  cogilanHis  Cl  iioniinnmiis  '.  rroplerea  iiui- 
leriaies  di<uiil;ir  ,  vel  certe  ideo  malerialcs  iiumc- 
ri  dicuiilnr  .  quia  aut  vix  aul  nuii(|iiaiit  !:inc  nia- 
lerialiunireruin  iniaginalionibns  ni  riniinolracianlur. 
Et  a  sota  gitostirn  '  defiinlae ,  lioc  esl ,  definilae 
siint  bcalae  mtlitiae  caeli^siiiim  inleliechinni  a  sola 
gnostica,  ipsa  vidcliret  sapicntia,  «|uae  eas  el  fecii 
el  ordinavit  *.  Diviaa  aiiieni  sapieulia  ideo  dicilnr 
gnoslica,  id  est,  cogniliva,  (iiiia  oniiiia  ,  quae  per 
ipsain  aul  in  ipsafacUsunl,  sola  inlelliyil  et  circiiin- 
sciibit.  Secuuduin  ipsam  iuperuuindntuie  el  caelcstis 
inletligeiiliae  el  srieniiae.  (jiKie  cojAoiissime  eis  dottula 


inuliiparlilain  '"^  Ifililiulinem ,  hoc  est  ,  innlliplicen» 
reriim  visibilium  superficiem  "  nJultiTorniis  "  va- 
rietaiis  aiij^elii.^^.rum  lornialioauin.  Da  siqiiideni,  de 
quibus  j.-^at  Irnciavimiis  ,  solu  nientis  oculo  stiper 
uinne  ",  quod  *-  dividi  el  niulliplicari  potesl,  Sn- 
pei*'  onincni  rcrnm  visil.ilinni  siinililudinein  et  irra- 
ginalionein  contempiari  sapienics  possnnl.  Ea  vero, 
ad  quae  *'  inteUcctualeinoci.luiu  rcUeclere  voluintis, 
lAtiliidineiii,  iU  csi,  snpcrnciein  et  apparitioncin  aii- 
gelicaruiu  formarum  aslcndunt,  qtiue  supeiTicics  di- 
Yiduu  cst  el  innitipliciter  parlila,  in  (|iiiLiiis  la- 
inen  acies  mcnlis  vcluti  sibi  cugnitis  ci  faini- 
liaribns  rci|!iicsccre  videtur,  ac  veluti  leinis- 
sins,    quani  **  in    caeicslilius    essentiis,    iii    cnr- 


csf.  Tta   enku  deriniuiiiur,  (]oemadinodiinrj  cfteleslis  15  poraiibus  laLoral.    Iloc    antein    facimns ,    dese«n- 


inleliigenlia  et  scicnlia  eis  insila  cst.  Subslaniia 
sitpiidem  cornnt  et  numerus  inlelligenlia  cst  cl 
scieniia.  Ilinc  pcr  l*saimisi«m  dicilnr  :  »  Q"'  '^'''- 
sti  ^  caelos  in  iniellecin  »,  hoc  esi,  lecisM  *  eos 
inielleclus.  Satiitdie  dioitta,  id  esl,  ab  iniej^rilJite 
divina  ,  wullae  scienliae  sapienii/iccie ,  quae  cas  sfi- 
pienics*  lacit.  Ei  ciijtis  esl  illa  rriuila  scienli.isapien- 
lilica?  .Nuiliiis,  nisi  erisictilis  piincipii  el  cuusae 
snbslaiilificae  ct  cuitriiieniis  vitltUis  cunsimtnalionis , 
ex  qua  cacleslis  inlcUigcntia  cl  scienlia  copiosissinie 
«upernmndaniius  inteUeclibus  donata  ost. 

OAPITULUMXY. 
Cujus  titulus  esi : 

Qiiae  sinl  (ormuiicae  atigcdcaiijin  vitiiiiuin  imagines, 
et  qituc  dcinde,  iioc  esi  a  leltniiu  ". 

§1.  Fer^^qitiid  reslut,  retnitleitiesnosiru4n,siuidcltir, 
htlellcclualem  ocultim  circa  subitmes  cunlempluiioties 
untjelico  "  oitjore  itd  diuiduam  cl  rrMllipariitum^^  lali- 
tudineiH  iHtdliformis  ujiijedcnrurn  spcciftcalionuin  va- 
rietalis,  dcsccndeities  tlcrum  irt  ipsis  taiKiuum  in  cousc- 
qHcniibiiiiitsimplicilulein  caelcsiiuin  anintoruin  anuty- 
tice  "rcpexis.  SibiipsiimpeiJtl  velTiniolbeo,  cui  iiacc 
sciipsii:  Fer  quod  lestat,  iioc  esl,  faip  quod  prac- 
seniis  oporis  esl  rcsidunn».  llemiuenles  »',  vei,  ut 
proprie  li.Tiisfertnr,  leqnioscere  facienlcs  nosiruin  , 
sl  iil>i  videiiir,  o '*  Timoihee,  i.Mielleouinlcin  ocu- 
lum  ab  angelico  vigore  ***,  ab  aniieiica  platic  tiieoria. 


dcnles  ilcrum,  hocesl,  dum  pusl  subiiiniuni  rerum 
conlcmplalioiieiii  ileniin  dc.scendiniiis  iii  ipsis, 
angeiicis  videiicol  myslicis  formalionibus,  lan([uam 
in  conse<{ueniil)us,  hoc  est,  non  coiivenienlibus  lon- 
geque  dissimilibiis  divinorum  inteiiecluiim  alliuidini 
et  nniforniitali ,  rellexis»*  laraen  llieoieiica  viriule 
anaiylice,  hoc  esl,  per  analyticam  iii  simpliciiuiem 
cacleslinm  aniinorum.  'AvoijTtxKJenim  esl  discipliua, 
quae  visibiiinm  imaginniu  interpretalionem  "  in 
invisibiiium  inlcilccluum  uniformilatem  vcsoivil, 
omni  formu  carenlium.  L't  eniiu  symbolice  visibi- 
lium  rerum  imaginibus  sive  discrelis  et  conve- 
iiientibus,  sivc  confusis  ei  incuavenicniibus  divi- 
nos  iiidnit  intellcctus,  iiu   eosdein  analyiice  onmi 


G  corpoiea  simililudine  conformaiioneque  cxuii. 
Unnin  autem  sit  libi  praecognilum,  tiuomodo  sacre 
formaluriiin  iiiuiyinuiu  rcsoluiioHes  easdem  aliquundj 
cueicsiiuin  esseniiuruin  disposiliunet  suttclificaittei  ${'• 
ynificanl,  el  ileruin  sanclificalas,  ct  ttoi,'iss:mas  sun- 
clificanlcs,  sancliftcalasque  primas,  et  easdem,  ut 
dictum  est,  pritnus  et  medias  et  ultimas^^  Itabeittes 
virlulef,  nuUu  inordinata  rulione  inlroducta,  secun- 
dum  liujusinodi  reserationum  *•  modum.  Prae  ccie- 
ris,  inipiit,  sit  libi  lioc  nnutn  aulecognitum,  ul  iu- 
teiligas,  ((uomodo  sancturum  imaginum  ,  quibu» 
caeleslcs  inlcliccius  figiirantnr,  resolutioncs,  hoc  csl, 
interprolaliofies,  vcl,  sicui  proprie  de  Graeco  iraiis« 
fertur,  rciiuigaiionos  vei  discietioiies  seu  iudicaiio- 
nes  signiiicanl  -"  cosdem  ordincs,  qtios  vocat  disptt- 


quac  haclenu.-.  oiica  sublimes   caelestiiim  csseniia-  *^  siiioftes  caelesliuin  essenliarum  sauLlilicantes,  hoc 
rum    conlcinplaliones   aciem   snam  excrcnit;  nuno      obl  *»,  se  inferiores  ordiuanies,  ci  iierum  "  sauclili- 

V.VIUAl':  LMCTIONES. 


»  CoiT.  B*,  AIJ  ci/)/(7.  ^Xfucmnt.  '  Conj.,  pio  »os  AB  «  iiotis.  '^  Q  ei  nominamus,  \  cogiiumus.  »  U* 
marg.  adscr.  so/jicM/ia.  ^  h  ornavit,  "^  H'  iM\r.  fccil.  '^  \i' covr.  fccil.  *  li  sapienler.  »»  B"  supia  adscr. 
Fcr  age.     "  IV  siipra  adscr.  ub  angelico.     »*  R'  inuHiperiilum,     *^  AB  unalilice,  sic  ubiqne.     *••  (^orr.    B', 


AB  r<fiM!<i('$.     "Ooiii.  A.     '®  vigore  om. 


B. 


a.i 


adsci .  B"     »■  B*  corr.  veluli.     '"  B  mulliiierliiaoi. 


"  Corr.  B",  AB  snpcrfacicm.     *'     Corr.  B",  AUmf(/n'/ormi.     -'  A  OHinm.     "  Conj.,  AB  (/«aw.     "B«a/W 

(pnncl.  adi.  B*;.  ^' i.Dvr.  R';[\ioad  qiiue  M'>  uiifue.  **  A  (/ui'  »*  Cdit.B*,  AB  rf/I«.n/.  "  Corr.  B*.  AB 
interprelalionuin.  =*  It  ultiinus  ai  mcdius.  ■''  Ad  matg.  corr.  B',  AB  ra<iouM»H.  *'  B*  ad  oiarg.  adscr.  ali- 
ifuoiylo.     *'  cst  om.  B,  supra  adsci'.  W.     "  itcrum  om.  B. 

iNOTAE. 


a  Sic  A    lillcris    ininialis.    B  lilnlnni  oniillit,    B' 
mari;.  adscr.  C.  X\    Incipii  iructulus  de  litulo    \V 


qui  iial :  quae  sitit  formatxvae  attgclicarum  vututi 
iinii<jiiicii,  quid  sil  igneum  cet. 


I 


553  EXrOSiTiONLb  SUrEIl  IKRAllCHIAM  CAELESTEM  S.  DlONYSIl.  234 

caios  *.  a  supenoiibus  viaoliccl  ordinaios.ul  ei  uuiis  A  «'  ^otictificari  tlicimus  ««,  nunquam  "  culcm  earun- 

ideiiKiu.i  (;rd*v  sitncliiicaus  sil  se    iulfriores  » ,  ci  a  dem  '«  ,  aut  nb  eisdcm,  sed  eiis  siiiyulin  saiiclifican 

su|>criori  se  sanclilicalus;  cl  quouuulo  sigiiificanl   »  (fuidem  a  prioiibus,  sinuiilicare  uulem  tiovissimas, 

eaotlein  resolulioiies  *  iiovissinios  oidi.ies  caelesiinni  uon  iuconsequeiuer  forlassis  quis  dixerit,  in  eUufuiis 

esbenliannn  sanclilJcaiiles,  priinos  veru,  Mui  siml  in  «"<'f  factas  fonnus  eus  «»  tiliquaiido  posse  el  primis 

prinm  ieranhia ,  sanclilicalos.  Vcrl)!  graiia  iiniis  ex  ei  ulliiius  et  niediis  virlutibus  pulchre  el  lere  circum- 

novissinio  oi\!ino  sai;cliii*:avil   Isaiani   proplioiaiii ,  Wart'.  Si,  inqiiit.  «lixliniis,  easden»  caelcsics  disposi- 

Sci-apUim  veru,  cui  pnrgalio  pripiicl.ie  ilcpuialiir,  liones   el  saiiclrlicare  ei   sanclilicaii ,   nmi(piani  " 

ab  ipso  sanciilicalioiiiini  onininin  piiin  ;pio  el  ca.sa,  ■.autein,  vel,  siciit  propric  liansforiiir,  nondnm  auieni 

Dco  Sciiicol,  sancliricari  diiliiiiiii  n;ni  osl.   ?.le<!ios  •  ,  canind(;in   sanclilicaliicesdViniiis,    aul   alj  eisdeio 

aiiloni  ordines  ei  a  piaocoiloiililius  saiic;ir:cari ,   et  sanciillcalas,   (fuoiiiani  gignil   amphiboliani  **,   scd 

scquoiites  sanclilicaie,  liicoloyica  doclaral  raiio.   l',t  eas  sinjjiilas  dicirnussancliilcari  quidenn  a  pi ioiiliriS ; 

easdeni,  ul  diciuin  esl,  dispositiones  signilicanl  lia-  noino  cr.iin  nisi  a  pr.icccdcii;!  se  sancliiicari  poiesi; 

Leiiles,  hoc  csl,  hahere  piinias  et  ullinias  et  inedi.iS  sanclificaie    auli-in    iiovi>sitnas  ;    unanKpianiqiie  '* 

viilnles.  Onod  duplicilcr  inleliiiji  poiosi;  aul  eiiiin,  qnippo  saijclilicalarinn  a  priorihii-i  !rii:icri(ic;>re  no- 

ul  •  niiivoisiiliter  dc   iribus  caeleslilnis  ioraivltiis  !>  vissinias  ordo  loriini  OAii^il  :  si  orgo  sic  diciiaUs, 

dicltun  sil,  iil  priina  primas,  ineuia  luodias,  ullinia  iion    iiicon^MMio  foriassis  (|ii<ciinque  liixerii,   sacrc< 

iillinias  possidoanl  ^  virtulcs,  aiil  ccrle  de  singtilis  faclas  rornias  in  Scripluri^  se  posso  pulohre  el  veie 

&iii<,MilaruiVi  iorarcliiitniiu  ordinibus,  (lo(pie  ipsoriini  eircum.laro  eas  e(  priiiiis  el  uttiniis  el  liicdiis  virlu- 

or.iiiiniii  siiigiilis  itilollcciihus,  in  (|i!ibiis  triparliia  *  ti-.ns,   hoc  osl,   easJem  lornias  lilifpiaitdo  piiiii», 

virtiis  iniellisiliir,  quac  ilori;jn  Irifariani  t!iscoriiiliii'.  aiitpiandouUiniis,  aliiiiiaiitio  niediis*'  virlinih-is  ct.u- 

Siquiiiein  uinisqiiistpio  divinus  ordo  ol  aniinus  habet  venire,  polesl  asiruere.   Saepe  oiiiin  niia  eadeinqut! 

csseiiiiaui,  oi  virtiiloni,  el  operaiionein.  Uabel  oiia:n  forina  juvta  conveiiicjitcmSiriplnrae  lociini  prinian; 

virlulem  sancJilicari  '  ,   sed  a   siipeiiorinus    voluti  ci  nliimam  el  !ne.!iiini  iiiiiiisciijustiiie  divini  animi  »* 

primam  ,   hahel  viriulom  sanclific;\lionis  siiao,  tpia  po:oyl  lijjiiraro  virliitotii.    Lliirum  auloiii  triiim  vir- 

,   saiictus  "  esl,  veliiti " -seoundam  ,  liaboi    virtiitoni  lutimi  n.iiUipiox  into.prolatio  osl,  (piaruni   una  ol 

i    sanclificare   sei]uonlos   sc  ,   vcluli    loriiain.    Aliud  probatissiina  st^ijuilur  :  L't  SHrsM/.'i  **  i(/i/Hr  f</«i'i'r.sj- 

j  ifiiippe  esk  sanctifnaii ,  aliud  sanclilicalioncm  ha-  biiiler  •*  exlcinii,  et  enja  scineiijisus  finuiter  coucohi, 

[   here ,    aUini     sanctiticare.     Nullu    inordinata    ra-  propriurum  existeutcs  custodillvus  virlutum,  cl  enju 

lione  ininxiucia,   id   cst,    milla    ratio   coiifusionis  reuieiilia  sociabili  processtoiie,  prnvidiis  eas  iu  parti- 

atit    am!  iguiialis    iiilroJucilur   sccunjJmn    niodiini  C  cipuiione  virluiis  csbe,  omiiibus  >i(i!i  fii!so  couduuubii 

hujtismodi  reseiatiomim,   solulionuni  plaiie  el  in-  cueleslibus  essentiis ,  ctsi  aliis  quidem  superpositi  et 

lerprolalionnm     diviiiarum      imagiiium.     Siquidem  unicersuliler,  ul  saepa  dicium  est,  uliis  vero  parlicu- 

emm  siniciiftcari  quasduiu  a    prioribiis  diceremus  ,  lariler  el  subjecte.  Ordo  el  Inieiicotus  verboruni  "  : 

aeiude    curuudein  sanctificaiiles   priores ,   ilerum  **  El  coadunabit ",  qui  se  .litil  pos>o  circmiid.iro  oa-, 

sauctificuntes   ntiiniaium    sandificuii    ub  ipsis  iliis  dcm  foi-mas  et  primis  Ct  ultimis  ol  intjdiis  «■' virli.ii- 

sanclificutis  ^    vere  »^  inordinulione    res    et    confu-  hus,  el  non  falso  coadunahil  omnibus  caeleslibus 

:  si«'jeniH//.'ji/j/«r/;os/ia;siibaudi  licrel.  Ac  si  dicerei:  cssenliis.   Quid  eis  coadunabit  ?  Sursum  planc  ex- - 

j  Si  lalibus  vorhis  uttMvmur  in  explanalioaibns  '"♦  sau-  londi  couversibililer  *»,  Ad  Deum  quippe  commtmiicr 

!  ciarum  ligiiranim,  prae  niniia  coium  coiifusioiie  el  onnnos  cadesies  cssentiao  el  converimiiiii-  el  ^«  ex 

.  inordinala  consiructionc  res,  de  qua  agliur,  iiior.li-  londunlui".   Siquidem   n  I'eo  coiiver;>io  illariim  esl 

nato  ei  confo.«ie  explicarciur,  vel  poiius  periuiba-  pulchra  ci  vera  [nrmaiio-   Ei  haoc  o>t  earum  prima 

^  rolur.  Quiil  cnim  prodost,  si  quis  dixcrll,  baiictificari  virlus.   El  coadunabil  omnil-us  caoli^slibiis  esseiiliis 

quasdam  a  priorihus  ei,<iuaesunl  iliao  *' prioros,  erga  semelips.^is  firmiler  couvtdvi  evislcnles  custodi- 

>  nequaquam  discornil?Ll  si  Hixeril  earundem  sancti-  livas  pioprianim  virluium;  hoc  est ,  dnm  exislunl 

t  licanies  prioi-os,   ot  lU'  (luibns  fioc  dichl ,   oniiiino  Kiianim  viiluluni  castoditiva.'.  Omiios  siquidein  siias 

f  .^ilei  ?  tii  ilcriin!  si  dixciil,  sanclilioantes  u)iin;anfm  viiiiiles  cusiodiiiiit,  ne  aiii  ponilns  pei"eanl,  .lul  ullo 

t  s:iiiciifii-ari ,    ijon  rte»noiistrans,  qiiao  disp.isitinnes  niodo  minnanlur,  seu  floctanlnr;   ol  circa  eas  coii- 

f.  nlliinas  sanctiliianl,  ot  a  quibiis  sani;ti*icalis  ipsac  volvunlur,  iic  looum   flectcndi  iiifcriiis  invciiiant.  el 

i  uUiinae  .sanclilicanlui?  .Smvjo  o«s(/c'i«  £7  s««f/i^rrtrc  iil  s.-niper  iii  (.•odem  incomnuilabiii  siio  slalu  por- 

VAUJAK  LECTIONCS. 

'  •  (loiii.  Al?  suitciiiiraiites;  \i'  cmr.  sunctijicnlas.  *  Corr.  H",  Wl  iitfcrioiis.  ^  l)  sniictifcuul,  W  Uifr.i 
?  adsor.  sicintficanl.  *  Conj.,  .AH  i^olutioues.  '  l.n  Cii.l..  .\I5  jiJ.'<iiJ.  *  jjJ  osii.  AB,  ad  ma::,'.  adst  r.  U. 
«,'  (>tin\  U,  .\15  posiiiiiiuntlur.  ^  B  Iriperlitii.  '  Corr.  Afj  :>miclilicundi.  "  .\  sunctis.  "  tv/«/i  «i».  1» 
'.i  li*  siipra  ati^cr.  f/  ilerum.  '^  jvie  oiii.  IJ,  a.i  :iiai';j;.  adscr.  j{'.  ''  <^'o:i].,  AU  e.xemplutiouibus,  U*  cori 
ti«jrm/,'/<iiifl;i(»/i6?.s.  •*  Corr.  B*.  .\Vi  iUa.  '*  B  c  .'IT.  (iJ.T(wjjj.«.  «^  B  coiT.  «.)».  "  Corr.  1)',  AB  eoij.«.7.;«. 
.''"B  e.is  forinu.\.  *■' 1»*  corr.  jjojj.  »i  Co;tj.,  pro  ij'{l'iit  umvhibolium,  A  tiiifHitam  /ibotium ,  li  fiboHum 
^ifiuitam,    IV    corr.    umfibolin  qxinilur.      ««Cori.  ?>' ,  S\^  unaqiiacque.    ^'^  \i  uiiqnuudo   mediis,   Bliquundo 


jhimis.       -*  I!  animi  divini.      ''  Corr.   IV.  .K\l  rursuii'.. 


;S 


t!oi"r.  \V .  .\\i  coni-ersubiiiler.     *'  B"  sdscr,  esl 


'*  K  adunahjt.      ''0  fii   medijs*  ei   uliimm.     "  Ciiii.    i>',  Ali  iOJ?ueii>Hii/i/e.-.      ^'  Itad,  coi-r.  B",  AIJ  <i. 


tt 


255 


lOANNIS  SCOTl 


256 


sisianl.  El  naec  esl  inedia  eaium  virlus.  El  eoadu-  A  el  inferioribiis  Ciiclesiibus  essenliis,  iynitam  honorui 


riahil  oninibus  caeleslibiis  essenliis  providas  esse 
Cfga  venieiilia,  vel  secunda.  Llrunniue  enim  a  * 
Graeco,  f[uod  '  est  livztpv.  ',  poiest  Iransfeni. 
Sociybili  processione,  per  sociabilt-in  processioneiii, 
qna  seqiienles  se  *,  hoc  esl ,  inferiores  se,  el  posl 
se  cxeunles  esseulias  comniuni  dileclione  inluendae 
veritati.^i  sibi  consocianl.  El  haec  forlassis  csl  ulliina 
illariim  virUis.  Eas  esse  in  parlicipalione  divinae  *" 
virtulis  coadiinabil  ontnibus  caeleslibiiS ;  geneiale 
eiiim  sibi  est  in  paMicipaiiouedivrnae  virlulis  esse, 
elsi  aliis  supereiiiinenlcr  ci  universaliier,  aliis  parli- 
culiariter  el  subdile.  Hac  ilaque  conitniinione  om- 
nium  '  caeiesiium  esseniianuu  in  pariicipaiione  di- 
vinae  viriuiis  ,  quam  oinnes  quamvis  non  aequaliter 
appeliiiu,  eflicilur,  ul  omnes  forniae  vel  imagines,  B  cnim  sensibilis  esl  quidem,  sic  dicendum.  Ordo  ver- 


seleclim  »"  formarum  facturum  '''. 

Krgo  iijneum  signi/icare  censeo  caelestium  animo- 
rum  deiformi-isimum  '*.  Exislimo,  inquit,  quod  rae- 
leslium  esseiiliarum  ignea  conformalio  nil  aliud 
sigiiilicat"  piaeter  diviiiam,  quae  eis  inesl,  formam, 
quae  maxime  iii  Scripturis  sacris  per  ignein  signili- 
cari  soiet.  Quod  subsequenler  adjungit  :  Ipsi  enim 
sancli  liieolo(ji  superessentialem  el  informem  *•  essen- 
liam  in  iyne  saepe  describwU  ,  tanquam  habente  *' 
viullas  divinae,  si  fas  **dicere,proprielatis,quantum  " 
invisibiiibits  ,  imagines.  Nuila  quippc  visibilis  esi 
creatura,  in  qua  lanium  divinae  imagines  c.xpriman- 
lur  *',  qiianlum  in  igne. 

Laus  virtir.uin    sensibilis  iguis  sequilur  :  Ignit 


.  Tel  figurae,  vel  qnocunque  alio  nomine  vocari  pos- 
sunl,  omnibus  signiftcandis  communes  sinl.  Signifi- 
eant  enim  illarum  iriforincm  viriiilein,conversionem 
■quidem  ad  Deum  ,  et  propriarum  viriutum  cus- 
lodiam,  ei  erga  subsequcnles  se  sociabilem  provi- 
deniiam. 

§  2.  liichoandum  uniem  raiione,  el  quacrenduin  in 
prima  formarnm  resolitiione  ,  hoc  est  reseralione  ' 
prophelicarum  figuralioiium,  ob  quam  causam.  tlieo- 
ioyia  fere  ullra  omnes  invenitur,  honorans  igmtam 
sacram  descriptionem,  liocesl,  qiia  de  causa  theologia 
prao  celeiis  imaginalionibtis  igncam  sanclam  con- 
iormalionem  honorat.  Invenies  crgo,  eam  *  non  solum 


borum  *' :  Dicendum  quidem  sic  :  Est  ignissensibilis 
in  omnibtis,  et  per  omnia  clare  venil,  el  removetur 
omnibus  »*,  et  lucidus  esl  simul  el  quasi  occulius,  in- 
cogniius  "'  ipse  pcr  seipsum,  non  accumbente  materia, 
lioc  esl,  dum  non  habel  maleriem  »*,  in  quam  pro- 
priam  manifesial  *'  aclionem.  Incognilus  "  ;  propria 
quippe  igiiis  aclio  esl  et  ardere  el  lucere  in  aliqiia 
materia;siquidem  sinealiquamaieria  est^'.  Immen- 
surabilis  ,  incomprelieusibilis  ,  el  invisibilis  per  se 
ipsuni,  polens  simul  omnium,  lioc  est  polens  simiil  iii 
ommbm, el quaecuuque  in iis^^sunl,  l\ai\[,  adactionem 
propriam ,  hoc  esl,  ad  propriam  aciionem  illius  per- 
agendam,  ui  caiefioeniurvidelicelel  iiluraineniur.  Ul 
enim  omniaoiiinino  caiore  carcntia  *'  veUil-  iiioilua 


rotas  ^gneas  conformaniem,  hoc  esl,  invenies  ergocon-  C  smit,  ila  ahsenle  luce  deformia.  Mobilit ;  nil  eiiim  ign« 


loimaniem'tJieologiam  nonsolum  eas  rolasigncas", 
st'd  et  animalia  ignita,et  virosquasi  ignis  ^^fuUjuran- 
tes,  cl  circa  eas  **  caelesles  essentias  »^  cmnulos  '* 
carbonum  ignis  circuwponcntem,  subaudi  :  invenies 
VhcoIogiam,e//7jimma  inme:isurabiii sonitu,  vel,  sicut 
propiie  Iraiisierlur,  fluxu  ignc  flagrantia ,  sed  el 
Ihronos  uit  ihcologia  igneos  esse,  et  ipsosexcehiissimos 
Seraphim  caeiilus  urdenles,  ex  cognominatione  sigiii- 
{icare  ".  Hocesl :  ctail  ilieologia  ipaosexcelleniissirrips 
Serapliim  seipsos  sigiiilicare  ardentes  esse  cogno- 
mine  suo.  Seiaphinn  «jnippe  iiicendentes  vcl  ardeiiics 
sunt.  roiesl  el  sic  inieliigi  :  et  significarc,  hoc  esl, 
ei  sigiiilicabat ;  inlinitivum  pro  praeierito  imperlecio 
posuil,  quod  ct  Craecis  et  Laliiiis  agcre  usilaUim 


mobilius,  cum  pcr  eumouinis  movenlur  *^  corpora.  et 
sine  (jiio  iiiilluiu  movctur.  Tradens  seipsum  omnibus 
quiiqnomodo  approximantibus,  hoc  esl,  iiifuiidit  .«e 
ipsuni  oninibus  sibi  connaliinilibus.  Renovativus  na- 
turae  cuslodia;  pcr  ipsum  si((uiuem  renovaiituroinnia 
sensibilia,  ei  toiius  nalurae  sensibilis  cusiodia  cst, 
muritiir  enim  absente  eo.  Illuminalivus  circumvelalis 
splendoribus,  hoc  esl,  iliuniinal  circuinvelaia  "  sais 
splendoribus.  Incompreliensibilit  clarus ,  hoc  est 
diim  claret ,  non  comprehendiiur. /^iscrc/ux;  nullo 
quippe  ^^  aho  elemenlo  incrassatur,  sed  iii  sua  sin- 
cerilate  discteliiS  permancl.  liesiliens ;  resilil  eiiiiu 
ab  omnicorporeailiso,  rcsilitdcnuLibus  ",  de  pelris, 
delerro,celerisqiiecorporibiis;oinnis  quippecollisic 


est.  Ei  sigiiiflcabai  iiaque  iheologia  ex  cognomina-  ^  ig„emcreal.  Sursum  /"«mjs;  ignis  siqiiidem  acccnsii: 
lionc  Serapliiiii  ardenies  esse.  Et  ignis  proprietatem  nammam  siirsum  crigit,  spalia  lerris  remoUi  pelens 
et  operaiionem  ipsis,  Serapliim  plaiie  ,  distribuit ,  el  Acv.e  means;  peiictrat  enim  onuiia  aciile  ",  iiieflaba 
oinnino  suisuin  deorsnmque,  hoc  esl  iii  siiperioiibus      celerilale.  t:.rcelsus;  aiuut  philosephi  empyriiim  cae 

YARIAE  LEGTIONES. 
.  «  B*  corr.,  in.     »  Corr. ,  Mi  qnae,  B'  oorr.  quale.     »  AB  Srjo«.     '♦  se  om.  B.     *  divinae  om.  A. 
om.  15.     '  hiic  esi  rescratione  om.  B.     *  Rad.  coir.  B',  AB  eas 
(puncl.  adj.  B').     «»  theologiam  —  igneas  oiu.  B.     "  B'  rad 

subslantias.  '»  esscndas  oin.,  addidi  ex  vers.  el  lexl.  gr.  ^*  Corr.  B*.  pro  cmihiWos,  AB  cum  mllios 
gni/icnre  oiii.,  .tddidi  ex  vers.  ci  lext.  graec.  '*  B  selecinm.  "  IV  ad  marg.  adscr.  caelestium,  qiiae  ?o 
|orlc  formarum  lospicil.  '«  Corr.  ir,AB  dciformosissimum.  '*  Corr.  B',  Aiisujnilicare.  «*  Corr.  B*.  Al 
injormam.  »'  ,\  habend.  »'  V,  fas  est.  "  B"  pro  quanium  ad  marg.  corr.  quemadmodum.  »*  B  impri 
innntur.  "  B*  adsor.  est.  "  B"  supra  adso.  ab  omnibus.  "  B*  supra  adscr.  c/  iiioogiiiins.  »*  B"  corr 
rnaterii.m^  ''^  \i'  v.orv.  manifeslct.  ^'' B"  siipra  ailsor.  «••i/.  "  «/ oni.  .AB,  sitpra  adscr.  H'.  '*  B"  con 
eo.  "  Corr.  B'.  /\B  (VMVH/?.  ^' li' corv.  moreanlur.  '*  Corr.  B',  A  ciicuwvelatas,  li  circumoelalis.  **  \ 
qnippe  nullo.     "  Corr.  B'.  AB  nubili.     -"  Conj.  B  occulle.  * 


omwM 
*  B  hoc  eFt  invenies  ergo  conforinanleti 

oorr.  iguem.^*9T0  eas  B*  ad  marg.  corr.  ipnii 


i( 


(I 


2K7  EXPOSITIOXES  SUI-ER  irUAncillAM  CAEI  ESTEM  S.  MONYSII.  258 

*  '.insii..iL.ii  A  .Vfn,,e  alia  plu";.  alia  mmiis  vel  iil.iiiiiii,.;  vel   ralen- 

Cal  •*.  y^i  muttai  "  fuitassis  '*  //«i*  iiioetiiei  ig/iin  pro- 


ainbire.  iVoM  rda'/;/«s  conlumeliu  ntinontlionii ;  iii 
niillo  euiiii  iiiinuimr,  quoiiiaiu  iibi./ue  tolu»  osl  i;i 
frcatiuis  visibilihiis,  qiiamvis  iiuii  «bique  cl  acqiM- 
liier*  appareal.  P..icsi  ei  sic  iioii  iiicoiigriie '  iiiier- 
|)ieuri  :  iioti  recipioiis  subiiigressioiiis  sul.jeciioiieni. 
N.illi  eaitii  corp«>re;ie  creaUiiae  subjicilur,  qui;,  sii- 
l.treu.ineiis  *  iii  ointiibiis  esi.  Sanfier  muins ;  ik.u 
citiiu  slai,  sed  iiicu>.sal)iliier  iiiovelur  pcr  oiiiiiia 
iiioveiis  oinnia.  Per  seipsuin  molus  ;  a  iiullo  quipj),! 
corporeo  eleiiieiilo  luoiuiii  palilur.  i)Jove,ts  t.lienim, 
siibaudis  eleiiieiiUiiii ;   iiiovel  enini   per  »  seipsuiu 
priuio  acra,  per  acra  aquaiii,  per  aijuam  leirani 
lenvuaque  oinnia  corpoia.   Coinprelieiideus  incom- . 
fjrehensus;  devoral  quippe,  el  iii  se  coiisuMiii.  oumia 
corpora  solubiiia ,  a  luino  auleiii  consuniiiurj  nou  B 


eiiun  ipsum  •,  operaiioiiem  ejus,  aqua  exiiiiguii. 
Non  indigens  atlerius;  nullius  eleiiieiiii  iiKligens , 
(luiii  oiiiiiia  niilrii  et  fovet.  Laiens  vere;  ignea '  siqui- 
''  deni  naiura  •  iiivisibilis  est  »,  in  siiis  auleni  opera- 
tioiiibusse  raanifeslat.  Calore  sentitur,  Iucevi.jeUir. 
Ciescens  a  seipso;  omnibus  qiiipi^e  corporibus  iiicre- 
nieauiin  dat,  iiulliusque  alierius  elenienio   crescii, 
se.I  perseipsuni  crescii,  quainvis  dicatur  aquarnia 
e.\IiaIalionibus  nulriri ,  iion  ul  crcscat  ab  eis,  sed 
III  eas  in   seipsuin  consninal.  Et  ad  stiscepias  mitie- 
rias  manifesuins  iui  ^"  maijnitudinem ;  in  lualeiiis 
jlaneardentibus  nuigniiudinem  ardoris  siii  deciarat. 
ictivus   potens;  polenter  siquidem  agit  iti  inferio- 
ibiis  so  creaiuris,  ex  quariim  nulla  patiuir.  Simul 


prieltttespulilinis,  ui  in  scnsil^ilibus ,  id.si,  quanium 
iii  sensihilibiis,  iiiiuymibus  diuinne   operituuuis.  For- 
lassis,  inqiiit,   qiiisqitis  sludiose  igneas  virMiles  in- 
vesligaveril,  inveniet  iiinlia.s  pcoprietalcs  ignis,  in 
quibiis  imagincs  divjnae   opeialioiiis,  qitaiiUim    iii 
sensibiiibiis   isnaginari    polesl,    niauilcsle  reperiat. 
Ueus  siquidem  iii  oninibiis  est,  qiioniain  ipse  tsscn- 
tia  onuiiuin  esl,  cl  per  oinnia  veuii,  quia  oiutiia  dis- 
ponit,  ei  iviiiuveiur  ab    oninibus,  quia  siipere'»- 
senlialis  esl  super  oinnia,  el  hiccl  iii  cieaUira,  «|iiani 
l'ecil,.quia  occullus  el  incogiiiuis  pcr  seipsiim  essei., 
si   non   "  nniversalom   c.eaiiirain  \ci'Jli  qoanrlam 
niateriain  »',  in  qiia  upparerel*',  condeiel,  el  in  qua 
acliones  suas  inanilcstarei.  .El  hoe  quis  igiiora;,  i.isi 
autniiniunislullus,  aut  iiimiam  pciTuhi.s,  Doutu  iin- 
niensurabileiu  esse  ei  invisibileiu  [icr  seipsoin  ?   Ki 
ui  breviter  coUigaui  oinnia.  quae  "   uc  laude  i^'nis 
pracdicantur,  pulchiv  per  iiielaphoraiii  de  Deo  prae- 
dioari  *'  po&>unt.  Uoc  eigo  sciemes  Tlicosophi,  caelesies 
essenlias   ex  iyne  conforinanl  ,    siyniftcantcs   earutn 
deifonne,  et  quaiituin  possibilc  *•  Dei  imUubile.  Nam  si 
iii  creatura  corporea,  igne  dico,  divin;ie  opeialionis 
el  deiformitatis  et  divinae  iuiitatioiiis  mulia  nt  [tul- 
cbra  iudicia  siiiil  *";  «luid  tle  spirilualibus  divini.squo 
aiiimis  scntiendiiiu?  iNon  dubilanduin   csl,  plus   et 
iiicoiiiparabitiler  imagines  divinarum  operationum 
ei.s  inesse. 


mnibus  prtiesens  invisibiliier ;  praeseiis  quippc  om-  G      §  ^-  *''>**^  ignem  dehumana  iracial  enigie.  Sed  ci 


lihiisesl,  quibuscuain  absenspiuauires.se;  in  gia 
ieilnive  non  puialuresse;  nou  lamen.  si  eis  mu 
lessei,  eo  solvereutur,aui  '*  sui  caloris  '«  parlicipes 
ssent.  Neglecius  non  esse  putalur,  boc  est,  duiii  ar- 
ibili  aliqua  inaleria  nuiriri  negligiiur,  noii  essc  psi- 
ilur,  ac  velutj  inortuus  csse.  Attritu  aulcm  subrio 
:htceiis,  siculi  quadum  vindicta  conualuraUier  et  pro- 
■ie,  hoc    est,  duin  •*  ainiuts,    secretaque  sua 
liete  excilaiiis,   qiiasi  inviuis   siibiio  iciucel,  ac 
iluli   qnadam  «*  viiidicia  maieriein,  qiin;n  arripit, 
vadil  connaturaliier  et  propiio;    nali.riue  q-iippe 
sius  esl  et  propriain,  iiiisijue  ulla  mora  aiiriUis  hi- 
re.   Et  ilerum  incompreliensiOililer   itnpalpabilis ; 
qiie  eiiiin  coinpreliendi  se  sinit,  neqtie  "  p;ilpari 


liuinuttiformeS   ipsas  dmr//;/irt/,  boc  esl,  non  sohuu 
Tbeosophi  ipsas  caelesles  essentias  ignilormes,  ve« 
nim  eiiam  e;  hiifnanilormes  doscrjimnl;  propter  in- 
tellectualc  el  sursnin.  lutbendo  iiituitioas  viriuies,  eo 
quod  inielleciualis  creaUira  est  homi»,  ad  imaginem 
Dei  faclus,  ei  eo  qiiod  cotileinphaivas  viruiles  sur- 
siim,  quando  se  el  naluialiier   ci  raiionabiliiei'  '* 
movet,  ad   Deumsuiim  couversus;  el  ftynrae  recium 
et  litculeiilum  ,  hoc  est,  propier  ligurara  corporis  sui 
reciaiu  ei  claram ;   el  sccundum  naluram  principale 
el  regdU,  quia  nalura  humana  ad  prin.;ipai>ifn  el  re- 
gimeu  loiitis  sensihilis  uiiindi  crealn  esl  *';  et  quod 
secundum  sensum  miniinum  quidem,  quontum  ad  rg- 
iiquas  irrutionabiiium  nnitnaiium  *"  uirtules,  omnium 


m  minulus  in  tnnnibus  dilissimis  suimct  tradilio-  ^^  ^'^^'o  potenlissimum  secundum  inteilectus  maynitudi 
i'tt5;  oninibus  siqitiilein  iJili.ssiine  seipsuin  iradit  «cm  rir/a/e,  boc  tsl,  propier  minimum  *' corporalis 
Jpwlilei'  el  in  ituilo  miantiis,  qiiamvis  non  in  sensus  virlulisiu  coniparalione  reliquorum  anima- 
Miibys     atqualitcr    operaiiones    suas   cxerce;.i.      lium.  Aciiihis  **  enim  videi  aquila  homine;  forlius 

VARIAE  I.ECTIONES. 


igneum.    ^Pme/  aequaliier  A  ei  aequalitaler,  8  aeqaalitaHm  (punei.  B'  adj.  vidctur).     ^  B 

T.      *  Corr.    U*,  pro  anpereiiiincns  AB  subeminens.  .  '  per  i>m.  A.     *  Sic  AB.      '  B   igne. 
.  B.     ^  li  esl  natnru.     '"  A  s:<i  £f,  B  sui  e^  (pnnel.  adj.  B').     "  i>'  ad  inarg.    adscr.   si  non. 


li  huneigneum 

i.  iuyruenter 
*  itura  oin 

1'Mnen.I.,  AB  coloris.     "  B*  siipi';i  adscr.  esi. 
forr.  B',  AB  mii//i«.    .**  A  fortns^e.      '»  iion 


"  Corr.  B%  AB  quaudam.      '^  B  nec.      "  AB  calificat- 
om.  AB,  itdsf»-.  B".     *"  B  niniericm.   B'  corr.  materiam. 


l  apiiaret.  "  A  qtti.  *^  Corr.  B",  AB  praedicure.  "*  B*  supra  adscr.  est.  **  Carr.  B"  pro  indicia 
U  \fi  indicias.  *•  i*ro  n.^lttral!ler  ei  iUiiunabiliier  R  raliOitJbiiitcr  el  naturabiliur.  "  Corr.  B".  AB 
^Horem.    »*  artimaiium  om.,  adriidi  e  vers.   et  loxi.  griiec.      *' Corr.  B",  AB  ntmiujn       '"Corr.  B",AB 

»'  "5. 

P.xTnoi..  CXXi!.  9 


259  JOANNIS  SCOTI  2G0 

cdiirs«<lores  discernii.  E(  seqiiliur :  oinuium  vero  A  tiivins^ '"^(''''^^tu^ts  su^ceptivum.  Inspirsiioiicni  po- 
poieniisstmum  viruue  iMagnitiidinis  inteilecliis.  Ut  suUprovocifi^raaone,  eo  mcdo,quoc'itisapn»«ire('{it 
eulm  solds  minds  mtiiiis  nriinialibus  aeumen  habei      jiWniior.  Caii^a  auttfnt  vocis  fst  spiriiUii  aelhereus. 


soiilienrfi,  ita  solus  (.imciis  *  aitiiiianlilius  virlutem 
possirlei  iiiielligtfidi.  tl  tecunriuoi  ralhtu^bilem  in- 
telligiiUiavt  conluinitaie-  virliis  iiquitieui  r;»lion.il)ili» 
soiciiliae  coiilinua  rsl;  prius  eiiiiu  d*s*iiel  stibsi- 
siere,  (juaw  siifUMii  ^  vcl  iniiiiuio  '  nioiuculoratiuna- 
bili  *  Sfi^nlin  carere.  /:.'(  iecHiuium  ualura  '  «ni- 
niae  libtrum  fl  yiosetiUmmum  ;  nulli  quij.jio  anina- 
iiuiii  praetcr  lutrniiieiti  libernin  nririlrinin  »?i  ^ott^ulia 
elcciionis  daiuai  esi  naiwraiiter.  Ubi  daini  inieiiigi,  diagimiieitiu.  Virtu(««,  inqwi»,  «iiiae  lo  iiensn  lau- 
libeiuiu  voiunialis  itrbitriuni  inicriJiita  nalur;!^,  nou  gendi  sunl,  Uicuiil  sigriincarc  (lia£/iosticuui  '^,  Uivi 
iiiicr  ilona  *  giatiac  (oininiinndum.  €5l  discreiivun»  in  scltt>iia ,  quo  caeleste*  cssrntiac, 

4,'jr  Mutem  f." '  ijcr  siwjulu,  ul  neniniv,  rorpamlii  quo^i  silii  convcnit,  ab  eo  ,  <|uod  sibl  noert,  liisiiu- 
noitruc  mHUijiluis  partiiiouis  invenirt;  cu,;l*sit5  virtn-  B  pijunl*'.  Quo  senau  ititeiligibili  fnii  nobimtpiimus 
ics.  E*i,  intiuil,  TheoiOi»Iii)rinn,  cackslcs  virlule*,      iionio,  qui  nolMit  coMvenioniern  sibi  obetlieiUiaiu  sc- 


GuslutivaM  auiem  iimstvUium  eseurum  flenitudiium 
el  dirir4irvm  et  aUtttium  premotuttm  susceiJiivum , 
boc  «st,  gi>»t:itivas  vii-iutei»  Uicuut  signitlcare  pieni- 
iudirivrii  "  invisibiiium  ei  liivinarun)  estarum,  qnibus 
e;ieIcs(esesscnti!M:  rcftciuntur;  signilTcurceilian)  iiluU, 
quoU  in  ms  susdpit.  Aientes  proinotuj,  lioc  e»i, 
nuit-icDiia  increment^. 

fuciivuj  nero  c^nunleniis  am  nQeeniJe  in  seientia 


h(»c  csl  caelcstinui  \irlulHin  tniaginc»  inver.ire  pcr 
singula  iiicytbi:i,  til  judico,  quibns  innliiplcx  parti- 
bilisnoslri  corporis  liarmoniu  coiisliluta  e»t.  J)ice»- 
les,  cou*;irciii>ii$  quidem  siifiiijicare  eirtul<!S  ipsuin  ucl 
-  irinu  itnninnritt  clurissimiiin  respeclHm,  i.oc  c«t,  duin 
diciitil  Tlioosophi,  clarissimuin  nculonini  nosirornu) 
coftiuiciin    in    divinx    liiminrtria.  :t  Oi\>  \ii!(Hicel  in 


qui,  ei  noceniciu  sibi  supprbiani  rugere,  ^icut  noiuit 
^eiernac  bt^atitutiini}  esfiun  gustare ,  cujus  pleniin- 
dincn)  si  su^ciperei ,  iteicrnis  increini>ntis  liivinau 
conciipisc«nti;4e  et  alerciur  et  provebcrctur.  Mfllnil 
&ii.Miiiter  inicUcctuaU  aure  suscipcre  vocem  jtmeci- 
I)ientis  ^ibi  obe«lire  ntandaiis  ,  Roluit  intcilijibili 
ii\f?tciu  suavcoienies  aetern:ic  vii.te  cxbai^tioues  aU 


caclo(ondil:t,  significarcconicntplaiivns  c:ielcsiiuin*  aetcrnae  iiuirli!»  fociidis*'  cxhaiationibu»  discoroerc, 

("ssciiliariiiii    \iiluies.   Et  }!entm  tmnam  ti  H(jui-  itoiiiii  pnlcherrirnac  vcriiaiis  sp«'cioin  contenipbri , 

dttin  ei  uor.  repercuimim,  %td  aciiie  uivbileni  ei  puriim  noluri  siiriiuiii  se  erigere  in  cuni ,  <|iii  Mt  diiigenici 

ei  plamm  impnitibitiicr,  siibaudis,  ocuionini  noslro-  HJlyiijtic  ndiiaereutes  ileiiicat ,  sed  jironiis  in  reruni 

riiin  iiiliMilionem  ^ignilicarc,  diviuaruni  mitceptuinem  ,  arnaliun)  doJecldllonem  el  concupisc«?nliain  corruil, 

illurninutioniini,  (['la  caclcslei  virluies  «li\inas  .siisci-  onmi  $pirii!i:ili  sensu  privatus. 
piunl    illiiiiiinaUDncs  *.  Pupilla  wquidein  oiuUnuin    '      Paliifl-ras  deiiHU  el  superciiio  dirinarum  titionHm 

lonerH,  liquiria  '",  ci,  dun>  gil  sana,  cidij^ine  non  rc-  inieUig^ntiue  ciistodiiivam,  subaudls  :  signiiicare  di- 

pcrcuiiiur  ".  cuni. 

Poslooiilos  |iOiiil  oiracinm.  Otfaciiunn  "  vero  di-  Juvcnilem  rero  el  adullam  eetalem  illud  iuitovnndt 

scrcliviii  virtuh>s,  subiiiuli  :  dicentes  signilicare  iliud,  temper  vitalis  virtutis,   ln>o  pst,   illud,  quoJ  renoval 

snpcr  intellecnun  suavcoleniis  dislriiiutionit,  quantuut  geiiq)cr  viialoui  virlnlen) ,  im^tjjinaro  dicuitt.  Sed  si 

possibilc  '\  recepiioum,  el  non  liujuimodi  scientia  di-  qtj^eri»,  qutd  esl  iiiud  et  iliud  ,.cl  iiuoliescunquo." 


i 
1 


scretirum,ctomnino  refngitivum.  Uiciinl,  in([uil,  liieo- 
.«<ipl'.i,  uUacliis,  qiiibiis  uisccrniir.tis  cxlialaliones  '•, 
siijMiilioare  iii  caoioslii-.us  essenliis  iilitd,  quiHl  roci- 
pil  super  stiuiii  iiitellccliitn  suavedlenlcnf  dislribtiiio- 
iicm,  divinnruin  vidolicel  graliaruin  doiiulioiics,  et 
qiiod  dihccniil  per  scicnliani  non  '*  Inijusiiiodi,  id  osl, 
qnao  lalos  nonstml;  ei  •'"'  oinnino  reitigit;  disccrnil 


ia  b:ic  dispuiaiione  dicitiir  illud ,  uno  modo  poi.Htiiu 
resj)ondcrc  :  ilitid  esl  ineffabilc  ct  innlliplcTi  «livinao 
diilribiilionis  iniinus  iii  oitiiics  divinas  esseniias. 

Dentes  ttiuem  diuiiiviim  indilae  nutrieniis  ''  perfe- 
eiionis.  I>rnles  liuinano:*,  iiKpiil -^,  dictint  inuiginartt 
(livisivinti,  lioc  esi  disorcliviin),  (juod  intntain  cae- 
If-^iibu.^  essonliis    ntitrilivain   pascit    perfecti3ncm. 


qiiippe  tlivina  virltis    snporessentialiis   a   coiiltariis  ^  UiwjKafifnc  eiiiini'tsrinia**inlelli>ct:iulit  douninmtih 

II  diviniore  uuiformem  inteliKjcuiium  provida  virtuie 
dibidil  ei  multipUcal  ad  inferiorit  ductrieetn  annlc- 
yitim.  I^ryplerea  dit;niil  pcr  ilenies  figiirari  discreiio- 
neni  **,  quae  inieilccliialent  pcrrerlioncD)  intlilani 
caclcstibiis  esscnliis  niilrit ,  quoniam  uiiaqitaeque 
esseiiiia  inieilecinalis  (luiiaiain  sibi  a  diviniorc,  id 


e.inun,    siijiil  oiraciemii    seiiSiis  siiavcolenics  a  noii 
i^uavculeiitihus  iii»tiiiguit  exlialaliones. 

Anrium  vcrii  virlules  t^iouiil  sigjiilic.ira  illud  parti- 
ceps.el  gnosiicum  diviiuie  inspiratiunis  suscepiivian; 
planc,  qiiioqiiid  sil  illiid,  (jiiod  "  pariicepsost  iii  cac- 
leslibui  os>(;nliis  ,  cl  giiastioum  ,  id  est  co;?iiiiiYniii, 


VAHiAt  LiiCfiONES. 

'  B*  sitpra  adsor.  ;;i««  oniiciis.  *  .\  sa/«?ein,  B  srt/«if;H  (piim  i.  aiij.  B").  *  B' corr.  in  iino.  ^Eincml., 
;\B  rHlionubiiis.  "  ilniend. ,  AiJ  naturam.  "  pro  doiia  .\  dala.  "  Corr.  B,  .\\i  hec.  *  Ciielesiin"* 
(1111.  S>.  *  A.d  inarg.  corr.  l>\  Mi  viriules-  "  i>' adscr.  c.oir.  c/ liquida  c«t.  •*  (]orr.  IJ",  ,\B  repercutii. 
"  Corv..  .\li  olfactum.  '^  IV  siiiiia  adscr.  est.  ''  .\B  exalaiioues.  '•  (^orr.  B",  pro  non  .\B  qune. 
"  Bo/.      '"   Corr.  B'.   AB  ^uoe^      ^"  A  plcniiudinum.      "    i'(r//i.'('j— Jinf/i/os/ioKm  oni.  B.     **  \i  ditlin^uii. 

**  AR  ;>Mdis.      "^  AB  tjuncienscunque.      -'Corr.,  A  nulritiu ,  B"  rad.  corr.  nutriccm.     *'  li.  denlct,  imiuit. 

fiuinanos.     "'  U  U naqnueque  eisei/lta  enim.     *'  Corr.    B',  AB   discreiione. 


261  EXrOSlTIOlNKS  SUPKR  irKARCHlAM  CAELESTEM  S.  DIONYSH.  Ul 

esi  SMperioio,  essemla  uniformern  inldligfiiaiain  vc-  A  peo<ora  innnere  incioniitani  cuslodiam  vjvificae  dis» 


luU  (leitlibn.s  (liscretioni^i  conimiiiuil  cl  innlliplical 
per  proviJani  virlulcin  juxla  (Uiruiceni  ^iiialogiani 
inffrioris  cssenliae.  Diicliicein  prootlucalriccin  (.lixil. 
Diviiia  siqnidcin  inysieria,  iiisi  iiilellecuiuljbns  deu- 
lihus  pritis  coniinnnicanliir  a  inaui.slris,  non  possunl 
prodcssi'  (tiscipulis  ',  nec  viJalc  iiicreincjiluni  "prae- 
siare.  Granuni  nam(]iie  sinapis,  nisi  cunltis^m  fcurit, 
viin  siiam  e.xcicere  nescil. 

tlumeros  (inlem  el  brncUia,  el  iteruin  nuians,  facii- 
vum,*el  opernlivuin,  el  ailivum,  sigitilicare  (liciiiil.  Iii 
his  eniin  tribiis  ineinbris  Iiiimani  corporis  XoriiiiKio 
consistit.  Faclivnm  ad  manns  icferiur ;  ipsac  enim 
raciiiiil;  opcrativuni  aJ  brachia,  in  (^uibus  tota  vis 
opcratioiiis  cxislii;  aciivum  aJ  Iiumeros  ,  in  quibus 


iribuiionis,  quae  »  snpposilo  corde  originei»  duciu 
Cor  siqiiidem  corporali  situ  sub  peciore,  sic  '  veluii 
sub  mnnimine  tulo  Iirmai|uc  custodia  vitalis  "*  sul 
moius.  qno  lulum  niotu  corpus  vivificat,  naturaliter 
constiliiinm  est.  Ubi  dnrnm  posnimus,  ibi  iii  Gracco 
«Sa^avrov  ",  quod  ei  durum  significat  et  iadonn- 
Uun. 

Dorsa  vero  coniinuum  simul  cuiiclerum**  fcriiUum 
virtulim.  Dorsa  iiomiiiis  signiiicanl  conliimaiioncm 
ferlilium  virtulum.  Ul  eniin  ossa  spinae  sibi  iiivi< 
cein  coadhaerenl,  ei  per  illorum  meduUas  vitalis 
motus  in  lotnm  corpus  dilTunditnr,  el  maxime  qui 
csl  in  tacliim  :  ita  spiriluales  virlntes  silji  inviceni 
adnnanlur  inseparabililcr,  «i,  iibi  "  una,  ibi  omnes. 


veliiti  quodani  cardine  aclionis  molns  primo  volvi-  B  Ab  uiiia  quippe,  earilule  vidolicct,  omnes  procedunt, 
uir,  deinde  per  bracbia  iit  inanus  extewdiuir.  Ul  et  concalenatim  singulac  singnlis  depejideni  '*,  et 
autem  in  anima  rationabili  primns  inotns  cjus  in  fertiliialem  angclicisct  bnmanisinferunt.  Ubi  posui- 
animocsl,  veliiti  quibiisdam  *uis  humcris,  qui  motus  n)»s  ferlilium,  ibi  in  Graeco  ^woyovojv,  qnod  proprie 
aciio  dicitiir,  deindc  dcscendens  per  progxcssiorcs      fcrlililatem  signi.lcal. 


«umcros  '  veluii  per  quaedam  bracbia  in  arlificis 
aesiimationcni ,  operaiionis  noipen  accipit,  dum  in 
effcclum  moti  corporis  exseritnr  *,  fflclivus  vel 
effcciivns  non  incongrue  vocilalur "  :  ita,  nt  opiuor, 
in  caelcsiitus  animis,  dnm  veluli  primo  moin  pri- 
mordiales  c.ausas  in  principio  omwiwm ,  quod  Dens 
est,  snpra  se  iiiineniur,  actio  eori)m  *,  dnm  jn  seipsis, 
qiiod  supra  sc  vident ,  conforiDaoi ,  opcratio,  dum 
vero,  quae  facicnda  sunt  in  natura  reriim  juxta  ana- 
logiam  corum,  quae  supra  se  contejupbnlur  el  in  se 
coiiformaiil ,  faciunt  atque  eiriciunl,  faciiviis  vel  C  sw'"-'«^»J /^'■<?"5  rfHiofHia  ,  boc  est ,  pcnnati  pedes  san- 
illcciivus  eorum  molus  non  Incojivaiiicnter  diciinr.  cloruni  inieilcctunni  significant,  qiiod  ipsi  ab  omn» 
Cor  vero  symbolim  esse  deiforviis  viiae  proprium  humililale  corporalis  crealurae  rfimoli  sniit,  per  sur- 
liiiilepi  viriuiem  deifoniiiier  in  ea,  quae  p"aein'.eUecta  sum  fercns,  id  cst,  per  inicllecliialem  tlieodum,  qua 
;it»i/,  scmJHaniii.  Dicunt  es.se  cor  symbolum  ,  sigmuu      siirsum  lenmlur  iii  causam  rcruni  volitantes. /p^a 


l^cdes  antem  ,  subandi  significant,  mobile  et  velox 
et  cursile  in  '"  divina  semper  euniis  molionis,  boc  est, 
mobilem  veloceinquc  ci  curreniem  molum  caelc- 
stium  essentiarum  in  divina  mysieria.  Propicr  qiiod 
et  pennatos  tlieologia  sanctoriim  intelleclunm  figuva- 
vit  pedes.  Pennatus  uamquc  siguifical  uncgocjicam^ 
hoc  cst,  siirsum  duceniem  ''  velocitgtem,  et  cnelesten 
sursum  versus  "  iiineris  aciivum,  id  est,  caclesttsni 
aciionem  ilincris  viruilum,  qiiod  siirsum  ducil  i» 
verjlalis   contcmplaliunem,  et  ab  omni  humili  pei 


ilaiie,  deiformis  vjtae,  qiiae  esl  iii ''  inteileclualibus 
i  ralionabilibus  crealuris, quae propriani  vitalcm  vir- 
iitem  deiformiter  semiiiat  in  c^a ,  quae  diviua  provi- 
eniia,  priusqiiam  fierent,  praeintellexit.  Quo  in  loco 
otaiiduni ,  quod  omnes  \irtiues,  quae  per  singula 
'.embra  humani  corporis  fmaginanlnr.non  solum  ad 
lelesies  essentias,  verum  etiam  ad  causam  omnium, 
V  qiia  oiniies  procediinl  virtuies,  (lossuiil  rclerri. 
X  qna  ctiam  veliiii  intimo  corde  vitalis  moliis  in 


vero  pennarum  levilas  niclfil  terretmm  ,  sed  lotmti 
munde  et  sine  gravilaie  in  excelsHin  ascendens.  Su- 
perins  e.xpositnni  esl  '*,  quod  levilas  pcnnarvim  si- 
gnilicat,  nibil  in  caclesiibus  essentiislerrennm  cssc» 
sed  totas  eas  mundas  omiiiqiicgravitate  absoliuas  iii 
c.vcclsuni,  Deum  plane,  ascenhere.  Noiandum  quod 
bLaius  istc  inagisier,  siciiii  (^jjleri  ejusdcin  lingiiae 
dociores,  omnia  genera ,  omnes  n.imeros  omniutn 
vcrljorum   celeraniinque    pariium  significalivarum 


iivei'siiatem  visibilis  et  invisibilis  cicalurac  tan-  iiitellecins  *pcr  singularia  nemialia  nomiua,  saepe 
i.im  in  onum  qiioridam  corpus  disiribuitur  alqiie  P  cliam  per  verborum  inliniia  nsiliitissime  insinuanl. 
ininatur.  intucro  etiani  quod  ait :  Cor  csse  syml>o- 
III  deiformis  vitae  vilalem  virtuiem  seininaniis,  ei 
lellige,  hunc  pracclaium  magisirnm  scdcin  viiaiis 
itus  lotius  iiostri  corporis  non  in  cerebro,  scd  iu 
Irde  constitiitam  docere. 


Nudtim  quoque  et  discalciatum,  dimissum,  et  abiolu- 
tum,  et  immensurabite,  et  purum  eorum  ",  quae  exira 
SHiit ,  appositione  ,  et  ad  simplicitatem  divimm . 
qunntum  possibile,  adsimululivum.  Ac  si  diceret  : 
Quod  (nieleslinni  esseniiarum  myslicae  imagines  in 
Pectora  ilervm  significare  durum  et  custodiiivum,  simililudine  nudi  homipis  el  absquc  calceainenlis 
a  supposito  corde  viiificae  distribulionis  ".  Dicuiil,      stanlis  seu  ingrcdienlis  visac  suiil,  quid  aliuJ  signi- 

YARIAE  LECTIOJSES. 

A  disciplinis.  *  Corr.  B*,  AB  fariivuin.  '  B*  corr.  proijressiones  nvmerorum.  ^  AB  exeritur.  ">  A  ro- 
llir.     ^*  B*  adscr.  est.      '  in  om.  AlJ,  .su|>fa  adscr.  B'.    '*  B  dislribmioiiis  vioijicae.      »  Conj.,  jiro  sic  AH 

R*  siipra  adscr.  cmn  sit.  '"  Corr.  ]}',  AB  vilali.  "  AB  uStu.uiro-j  vel  uu.u.ccrrtiv.  "  Corr.  B',  AB 
lctonnn.  '^  Corr.  B*.  AB  ibi.  "*  Corr.  ti' ,  .Mi  dependunt.  •*  ;m  om.  AB,  siipra  adscr.  B*.  "  A  sur- 
l»difff ».•■»•.      ''  B  vnsui  sarsiim.      '*  est  om.  AB,  a<l.«cr.  B'.     "  B*  inlVa  .^dscr.  afr  cciic^ 


265                    '                                           JO/^NNIS  SCOTl  264 
fical,  nlsi  quoatlivuji  animi  dimissi,  Iiicsi,  liberi  Pl  A  scieniia  fcoundanl;  qtjitm  rustodiam  m^ximelempe- 

absoluli  siiJl»,   sua  propria  voImiiUiIc  rulioiiiibili-  raniiae  el  <  onsmntir.c  eihnici  aiiribuunl.  Esi  eaim 

lcr  fnienies  Doo?  el  quod  immeiisur.ibiies  sini?  in-  consianlia  viriuium  cusios  ac  veluii  z.ona,  habilum 

finitaesi  eiiini  iHorum  iiatura  ci  incircumscripla,  illaiam  iiraccinjions,  quoil  consequenier  aijungil; 

iiisiso!ocoiuiilore*siio,quionnib  (lcliuii  clcircuin-  ct  congietjdntem  eas  hubUum  in  seipsum  unlte  con- 

scribil;  et  qnod  puri  sinl?  incoiilaminali  •  videli-  verti  el  circnlanier,  eum  fttcilitale  casn  cirente  m- 

cet  adjectioiie  eorum,  quae  oxtra  siinl ,  sensibilium  inrae  similitudine  circa  seipsuni  circumfcrri.  Hoc  csi: 

videlicci  ei  corporalium  rcrum  ,  et  quibus  caelcsles  S^ona  sigiiiliciii  lirildii-.n. ,  qni  eas  congrcgai  virtuics 

virliiles  omnino  remolat  ,  ct  quod  siniiles  sinl  siai-  i^i  uniim,  ei  iiiMim  liabiliim  in  se  ipsum  per  aduiia 

piicilali  *  divinae  ,  quanium  imiiari  eam  crealurae  lioiiem  viriuiiim  in  simul  converii ,  quemadniodmn 

possibile"?  zoiia  in  seijisain  rcvolviiur  ",  ei  circulariicr  circa 

Sed  qnomiim  ilerum  sinipla  el  muUiim  vnriu  sopliia  ^e  ipsum  circuinfi.Mri  cum  facili  el  ^iiie  casii  nalurali 

<i  nndos  veslit,cl  vasa  qnaedamdut  ipsis  circtnnferre,  siinililudine.  'ffdis  i-i,jiiidem  diflfereiilia  csl  iiiier  vir- 

^ipz  *  ct  animorum  caeleslium  sacros  amictvs  et  orqa-  lii«es  el  vilia,  qiiod  villa  dissimliia  sibi  sunl  ei  a  rc 

iffl,  secundtm  quod  nobis  possibile\aperiamus.  Sed  ipsis  discrepantia,  virtuics  vero  sibimcl  siinillimae 

fipt  ",  inquit ,  id    esl    »   age   " ,   quoniam  apml  C  ac  vebiii  teres  roia  in  seipsam  revoluia,  ita  ut  ieve 

Gr.'*ecos  horialiva  adverbia  Minl  fipz,  ««/s  ".  aperia-  omuas  una  videaniur  "  ei  una  oinnes,  insilis  lameii 

mi!S,  boc  est  exponamus  ,  quanlum  nobis  possibiie  naturalibus  diirereniiis  illarum  barmoniae. 

til,  quid  sancti  amiclus  sancta(iiie  organa  aniiiioruni  "    Yir(J'is  elium,  subaudi  significare  aeslimo,  regalc  el 

ca»'b.-slium  syn.bolizanl;  quoniam  non  sidjin  sopbia,  rf«c«/c  reciaqne  omnia  deiiniens.  Uiioniam  virga  re- 

i(l  «st  sapientia,  quao  simpla  ei  mulium  varia  est,  S'""  »"»  ^^"cu«>  J^ign»»"  est,  omnia  quo«iue,  quae 

Rni>i!OS  caclcstes  veluli  niidos  bomines  niysticc  coii-  recto  defmiuniur  ei  mcnsurantur,  moilum  qiiendam 

formal,  verum  eliam  eos,  quos  uudos  descrlbit,  ile-  ^«'8:1«  imitaii  dubiumuon  est.  Piopleiea  in  Graeco»' 

rinn  vesiit,  et  dal  ipsis  gestare  nuaedam  vasa  opera-  scripium  cstnonpaSSoyf  simplicilcr,  sed  evpKeSovf  »•; 

t.i(mibussuis  congrua,quaeoigana  vocaniur.  Orga-  bocesl,  iion  virgas,  sed  leclas  virgas;  iiou  (•nini 

num  est  enim  gcnoraliter  omne  insiriiincnlum  non  omnis  virga  recla  est. 

solum  musicis,  sed  ct  '-  celeris  operationibus  ap-  T<^la  vero  et  secures  dissimiiitudinunf  separativum 

l„,p_  el  discernenlium  virluium  acnmen  el  cfficox  et  acluo- 

CAaram  qnidem  enim  veslem  "  ignenmque  signi-  <"'«•  Tcla  et  securcs,  qiiae  prius  organa  caelcsiiiim 

f.6are  acslimo  deiforme  juxtu  ignis  imtiginem  et  lucu-  auijiiortim  vocavil,  signilicare  acslimo  (tividicalivam 

(f.ntum  projiier  in  caeto  quietes  '*.  Arbiiror,  impiit,  ^  corum  virlutcm,  qua  vebiii  quadaiu  securi  dissimili» 

flaramigneamquesanctarumimagi.nKnvtesicmsigni-  «  similibus  scparanl,    ratiouabiles  nioliis  ab  irra- 

ncaie  divinorum  animorum  deilormiiatem,  q.ure  in  lionabilibus,   bumiJes  a  siiperbis,    volenics"  a  non 

jmagine  igiiis  solct  aiiparere,  eoruiiHiuc  luci.Ientiam,  voieuiibiis  sc  emcndare,  signatos T  *^  a  iion  siitnaiis 

(«uac  iiislar  aetheris  splendidis.simi  milloijue  spirilu  fittolcs  plane  ab  infidclibus,   credentcs  in  criitem 

penurbaii  quiclam  vitam  in  cacio  ducit.  Vbi  lumen  Clirisli  a  iion  credeniibus ;  el  discernentium  virlu- 

.'/  otnnlno  inrisibile  diceudutn  avi  inleHcclualiter  illu-  ttim  acumen  sigiiilicare,  ut  securis  acuUt,  el  eflicax. 

vunaiia,   aut  inlelleciuaHier   iliu>ninat:mi.   lu  caclo  ul  lebim  velox,  el  acJ^iosum,  .nctionis  plenum.  Divi- 

quippe  hJi.  invisibilis  el  in.ic.ressihilis  esl,  ei  omiiiiio  na  siqiiidem  virtus,  discernens  omnia,  penctrat  quae 

direndum,  aul   inldlecf.ialiler  iibiminans  Iiimen  in  fliscernil,  .nc  sinc  mora  ten.poris  agil.  Velle  qiiippc 

caeio  esl.  ut  Ocus,  aui  inielieciualiter  illuminaium,  *^]^^  "olio  ej"S  est,  sivo  per  seipsam  sive  per  angelos 

ul  divini  iniellectus  a  Deo  ilbimiiiali,  (|ui  soliis  iUii-  suos. 

minans  Iu.k  cbl,  el  a  nullo  iUuminaliir.  Sacerdotalem  C.eomelrica  el  lectonica,  hoc  esl  fabricativa,  vum 

%>ero,  subaudi  vestem  significarc  acslimo  »\  ad  (iii'/«a  signlficar^^  aesiimo  fundutivum    et   aedifuaiivum  el 

tt  viyHica  sveculamina  ductrvuiu  ,  et  loiius  vila&  vo-  tv  perfectivum,  hoc  esi :  quo  mensurali  cl  fuiulali  et 

itim.  Ksienim  saccrdolum,  cos,  quibiis  pracsutil  "°',  collocaii  siinl  diviiii  anitui  incommuiabilitcr  absque 

in  (iivinas  el  niysticas  spcculaliones  ducere  aclionis  ulla.riiina  aposlasiae.  El  quomodo  aedificali  sunt"? 

cxemplo  dociiinaeqite  sludio,  toiamque  vilam  suam  Snpcr  illud  fuudameniiim,  Deum  vitleliccl  Verbum, 

sequentiumqiie  se  Deo  vov(?rc.  lUntiiiium  nosiriuii  Jcsuni  Cbrislum,  siiper  quem 

Zontts  qnoque,  signirirare  aesiimo,  fecundarum  '•  veluii  incoiicus.sam  peliam  univeisalis  Ecxlesia  ra- 

»pj«r«m  cuslodiiivum  ^^virtutum.  qu.-ie  animam  «clii,  lionabilium  el  inl»*lligibilium  fabricatiir.  Et  qtiomodo 

VARh-^E  LECnONES. 

*  Corr.  B",  AU  ahsolutii.  -  B'  corr.  soli  condilori.  ^  supra  adscr.  corr.  B',  AU  conlaminati.  *  Corr. 
B".  AH  simpficiiaie.  •  B  adscr.  est ,  "  AH  fere.  IV  mar«;.  .idscr.  ei  atfe  enim.  '  B"  supra  adscr.  est. 
*  Afi  fere^  '■'  i'i<'  id  esl  B  f/.  "^  nqc  oin.  B.  ad  inar;;.  ad.<cr.  li".  "  AB  fere  ct  ui',e.  '*  Coi;j.  ,  pro 
*l  k  de,  B  de  (puncl.  adj.  8').     "  oesiem  om.  B,  mar^.  adscr.  I)'.     *•  B  quietcs  in  caelo.     '*  B  acstimfi. 

*•  Bpossitui.  "  rorr.  B",  AU  fecnndare.  '"  ipsarum  lumoiHdvnin  om. .  a.ididi  ex  vcrs.  et  icxl.  gr, 
•'  A  resotuii.  "  A  ridealur.  "  A  graecus.  "  Pro  sed  rjpuiHo-jc  H  scde  u/^c.6ov;.  •'  Coir.  B',  A  poeM- 
lenies,  B  polenits.     **  Curr..    AB  TgtO.     "  t.oir.  H',    AR  uedificuiis. 


I 


m  EXPOSITIONES  SLTKH  lEKARClJlAM  CAELESTtM  S.  DIONYSIT.  SS« 

j«r/otlJ  »aiii  ?  iii  iimore  m  coiileraplaiivac  vftrilalis.  A  tfecU»:>ni,  quae  diio  diviiio  convcniuiil  jmlicio.  qiiod 
OiiOJiiodu  oiiaiii  iiifcrioics  essenlins  ad  id  '   ipsiiin 


l.iiidiiinciitiiin  iii  c.indem  *  uediricaiionein  ei  |)ciT*!C- 
lioiiein  redr.cuiii  ?  <jiiod  siibsequenier  ;u!jiiii^it  :  ei 
^uaccuiKiiiC  atiit  reilucenlis  et  couveiienlis  sunl  secun- 
dorum  providentiue,  huc  esl,  el  qnaecun(|ue  alia  syin- 
liolu  C.V  iiumanorum  corporuin  liarmonia  inlrodn- 
cuntur  adsignilicandam  divinain  provideiKiam,  <|iiae 
reducil  et  converiit  sccundos  ^  animos  inlelii.'CiuaIes 
ei  rationales  per  priiuos  in  unins  oinnium  cansae 
participniionem  *. 

Esl  anlem  qnando  el  in  noi  divinorum  judiciorum 
fuiil  symbola  illa  quae  acla  sunl,  hoc  esl  gesta  sunl ", 
a  saiiclis  angelis  organa,  aliis  quidein  declaranlibiis 
eorrigentam  diiciplinnm  atit  punieniem  jusliiium,  aliis 


aui  in  discijilinam  corrigendi  per  miscricordiam  . 
aul  iii  severilulem  ^  |)uniendi  pcr  iiisliiiani  dividi- 
tiir  ;  el  unnni  i|iiidcm  per  virgain  ,  sicnt  ail  fsalmi- 
sia  :  t  viiga  corieclionis  virga  rcgni  liii  »,  allenKii 
perse(turim  ", « jam  >,  iuquilpraeoursor. » t  securisad 
r.tdicem  arboris  »*  positaesl;  omnis  .irbor,  qnae  '* 
iioii  facil  fruclum  boniim.  exi  idetnr  et  i:i  ignem  niil- 
lelur  I.  Alia  vero  angiislia  '»  iibertalcm,  vel  ex  insi- 
diisliltcriuiem;  inCracco  quippe  csi  rttpiaxuate.tv'-^ 
E).su9f  oiav,  pro  quo  posstimns  dicerc  aii;?!islia,  vel 
iiisidiis  lilterlatcni.qnod  cliam  per  virgani  forn»atur. 
Ad  lioc  enim  corripimur,  di.sciplinisquc  misericor- 
diae  excilauuir,  ul  al)  angnsliis  deliclorum  nostro- 
rum  cl  a  diaboHcis  insidiis  libereniur  ;    aul  discipll- 


tero  angnsiia  '  liberiatcm  aut  discipHnae  fmem  aul  B  ii.ie  (inem  ;  lolius  divinae  discipiin.ie  Gnis  esl  habitus 


prtorts  conslantine  resumpiionem  nut  apposilionem 
nlioriun  donorum  parvorum  nnt  magnortnn,  sensibi- 
lium  aut  invitiibilium,  et  omnino  forsan  non  dubilarit 
perspicax  animHS  pulclire  invisibilibus  adtinare  visi- 
biria.  Yasa,  inquit,  qnae  gesiare  angclos  divina  ira- 


viriiilisci  acdi(iciiim,qiiactecloniciaorganis  pulclin» 
significantur ;  aul  prioris  coiislantiae  resumptio- 
iicm  '■"*.  In  Giaeco  est  vjrsoiBsi».;.  E0ff«6ei«v  Cicero 
inlerprelatur  consianliam,  ut  jam  diximus,  scqucn- 
tes  sanctum  Angustinnm  :  eO7Tx0ci'/t  siiut,  id  Ciji  , 
conslantiae   ires  Sftcundum  Stoicos,  vojmitas,  gau- 


dit  Scriptura .   syutbola  sunt  nliqnaiido  divinoruin 

jiidiciorum,  quibus  nos  judicamur,  dum  alia  quidem      diuni,  cauiio,  el  non  nisi  in  aniiiio.  Explicit  ". 

rarrigentem  disciplinam  uul    punieniem  jnstitiam 

VAIHAE  LECTIONi:S.  / 

'  Corr.  B',  AB  addit.  «  Corr.  B*,  AB  edem.  »  Cimi.,  A!J  sccundo.  '*  \  pariicipilione.  *  H  svni 
gesta.  •  Sic  AB,  B*  ad  rnarg.  adscr.  ub  angusiia.  '  Conj.,  Mi^se  veritulem.  '  RaJ.  corr.  B,  AB 
xecurum.  '  H  praectissor.  '»  rtr6ons  om.  A.'  "  C  (/«i.  '*  B'  inlVa  adscr.  ab  unguilia.  '*  AB  7rt/>f 
ffTKiTtwf.     '*  Corr.,  A  fesumptiotte.     "*  E.rplicit  (»ni.  A. 


JOANNIS  SGOTI 

EXPOSITIONES 

SDPER  lEMRCfllAM  ECCIESIASTICAM  S.  DIONISIl 


Cod.  ms.  bibl.  Univers.  Lipsien.  i88,  membran.,  sec.  xui 

Cod.  ms.  Val.  177,  inembraa.,  sec.  xiv.  . 

Cod.  ins.  Sorbonn.  1393  bibl.  Heg.  Parisiensis,  membran.,  sec.  xm. 


A. 
B. 

.G. 


INCIPIT 

PROr..OGl]S   SECUNDI    LIBRI. 

Secundus  vero  libcr,  cui  est  inscripiio  de  eccle- 
siastica  lerarchia  ',  humanac  natnrae ,  Salvatoris 
iioslri  sanguine  redemptae,  ^mitatem  denuniiat,  ad 
simililudinem  videiicet  caelestis  sacerdotii,  qnanlum 
possibile  est,  niortalibus,  adhuc  ordinatam.  Cnjiis 
anmmus  pontifes  esl  ipse,  qui  eam  sibi  per  graliam 
suam  *  coadaptavit,  qui  etiam  loiius  ierarchiae, 
caelesUmn  quidem  et  lerreslrium,  principium  est  et 
medium  el  linis,  ad  qnem  omnia  referunlur.  Haec 
itaqne  nostra  icrarchia  iiistar  caelc^stis  tripartita  esl, 
ScUicet  in  tres  ieiarcbias.<3iiarum  prima  lemporali 


D  quidcmordine,  nliima  vero  diguiiaic  legalelit  *sacer> 
dotiura.  Quod  iii  variis  '  valdeei '  obscuris  symbolij 
pcr  legislaiorem  Moysen  plane  carnali  a<Iliuc  populo 
litteraeque,  noii  spiritui  servienii  distribuiuni  est. 
Cujns  maxiuius  characier.  crat  tabcrnaculura  ilimi 
in  Aiabico  monte  lignratc  inonsirauiui.  Secuiula 
vero,  quae  el  media,  sacerdolicm ,  qnod  nur.c  esi, 
Ecclesiam  dico  Isovi  Tcslaineirii,  siib  gratia  quidcns 
coiisiiiulam,  parliin  symbolis  visibilium  sacrameu- 
loruni  disposilam,  pariim  vero  verilatis  contempla- 
tione  perfectam.  Et  csi  finis  praeterilac  priniae . 
initium  vcio  fulnrae,  icrarchiae,  quae  est  lerua 
nunc  e\  p;Mte  inchoata  iis  primiiiis  conlomplationib 
perficieiKla  vero  post  gloriam  futiirac  resurreclio 


VARIAE  LECTIONES. 

*  kterarchga      '  Sic  C  «ua;»in  coi.  Am.  glossaloriS  supr»  adscr.     »C,f»ii.     *SicC,  A  rani*.     ^Wom.^C 


267  JOA>>iII>  SCO  rt  n^g 

ttis,  quaado  visibiliuni  sacraiue/acrum  velatniuibus  x  cum  coiisoriibus  suiu  in  propi  io  ordiiie  ei  laudis  of- 

Kublaiis  ipsam  veritatetnperspicuaclariiatc  *  conlena-  ficio  semper  assisuim,  et  in  coftsijcraiione  sacraiis- 

plabim«r.l<leoquepraesens,ul(liximus,ecclesiastica»  sinii  chrismatis,  quae  uniforrais  el  uniordo  "  sym- 

ierarcbia  media  est  inter  legalem  praeleritam  et  boiis  esi  sanciissiraae  eucharisliae.  In  qua  videliccl 

caeleslem  fuluram,  qiioniam  non  solura  aeiernarum  chrismatis  iuitialione   "  ordinem   SerapLim  bQiii- 

rerum  symlwla  per.igii  el  visibililerconsiderat,  ut  gnum   Jewim  ,  qui  in  onmibus  sanclissimus  **  san- 

iegalis  praeieriia ,  sed  ei  spirilualem  eorum  Intelli-  ciifical  seipsum  pro  nobi<*,  et  ouini  sanctincatione 

geniiani  iiivesligare  inver^jreque  non  cessat,  ul  cae-  tjos  »  replet  in  ipso  perfecios,  atque  ex «« Deo  naios, 

lestis  fuiura.  dr€umsiare",etmuliiiau(1ailiaymnologia,quampro- 

Epygrammo^in  beatum  Diony$ium  in  hoc  de  ecde-  pbe^a  Serapbim  seaudissecfaraarertescribit^eundein 

siastica  ierardiia.  Dominura  nosirum  Jesum  Cbristum  inielligibiliter 

Symbola  divinorum  mirabilium   sacrorum  uniformi  laudare,   obsequenlibu»   eliam   ceteris   angelorum 

ratione.  choris,  ei  sehsualiter  AUeluia  concinoniibus,  liquido 

In  itngulariiatem  resolvisii  unius  luminis  unum  cla-  nionifestal. 

riiatem.  fJoec  insunt  in  hoc  de  ecclesioMim  ierardtia  iotum 

Viomjm  *  Areopagitae  episcopi  Aihenarum  ad  Ttj-  ^  *°P""^''  ^'"- 

uwlheum  episcopum  de  ecclesiastica  » ierarchia  secuw  *'  ^'""'  *"  ««^«^/«'««'f»"  ierarchiQe  tradiHc ,  el  quae 

dusnbersicincipHK  „,         ,.        ^^f'»  */»"«'«'««• 

A  ,  I     ,       rr       -1                   .            ...  lu  De  perfcienais  m  bopiismaie. 

Ad  beatuin  Tymotbeum  secuudum  scnpsil  libniiD 

magnus  Areopagiia  Dionysius  de  ecclesiastica  ie-     Hi-  De  perficiendis  iu  iymsL 

larchia,  id  esl,  de  ecclesiastico  sacro  priacipaiu,      ^V.  Dt  perficiendis  in  mro  it  in  ipso  offerendis.  : 

distiiicle  per  capiiula,  quae  infra  sequuntur,  elegau-      Y.  De  sacerdoialibus  confirmatiombus,  ; 

lissime  iiiysticum  sacramentum  prius  '  ponens,  el  ,7,    r>        c  •     /  v  •/  ' 

.      .       ,       .       ,.         ...  Vi.  De  perficiendorum  ordintbus. 
sic  singuias  siiiguhs  capilulis  mysticorum  sacramen-  : 

lorum    iheorias    subjungeiis.    In  quibus  osieudU,  ^'^^'  ^^  Verfidendis  in  dormientibus  «».  | 

cu»c3a,  quae  in  eci;!e»iasiicis  sacrameiiiis  et  sacra-         Praecumbeniium  capitulorum   docirinam  secuu-  "^ 

tissir/Ms  niysleriorum  consecrationibus  fiunt  »,  an-  «ium  duplicem  perficit  inodum.  Piimujn  enim  expi»  ' 

gelico   niinisleno   secundum  convenientiam  uuius-  Jiit  boc  :  quomodo  peificitur  mysierium  *'  capiluli ; 

ciijusque  orUiuis  una  cum  luinistris  ailaris,  el  prae-  Jic  deinue  iheoria quadam  liaditionem :  utpulamyste 
cipue  ierarcha  ',  id  est  saccrdote,  qui  unus  de  an   p  rii  ilhiminationis  expositio  primum,  deinde  seciiiida 

geiis  "  secundum  fas  eflicitur,  caelilus  operuri ;  ina-  iltooria  ejus»  ilerum  "  mysterii  synaxeos  exposilii,, 

xime  in  '*  roinisterio    sancti   sacrificil  Doininicae  deinde  theoria  ejus^et  codera  modo  de  ceteris. 
passionis  sanctissimi  priiicipalus  miliiiae  caelestis  Celera  desiderantur. 

VARIAE  LECTIONES.  M 

. '  ^'f  ^' ^  verhate.  «  Sic  C,  kyraesens  ui  diximm  6cclesiasiiea.  '  Sjc  C,  A  epfqrammal<t.  ♦  llic  inci- 
pil  cotl.  Val.  ecclesiasltca  om.  A.  «  secundns  liber  sic  incipit  oni.  C.  ">  A  Sacrameiituni  prius  prius  po- 
iiens.  U  sacramentis  consecratiouibus  misteriorum  fuerit.  »  B  ierarchia^  ">  Sic  C,  B  qui  unius  de  an^ 
/15,  A  qui  unus  angelis.  »*  m  om.  B.  "  uni  ordo,  «*  B  mUiadone.  "  A  snnctissimis.  "  C  omni  noi 
sancti/icatione.  Sic  C,  ex  om.  AB.  "  B  circumsianie.  ♦*  Quati  6i'b  numeris  i-vn  bic  habeutur ,  iu  A 
supra  post  eptgmmmata  exlaiit.     "  A  ministerium.    "  A  ilem. 


TioU.^^e^u  JOANNIS  SGOTI 

EXPOSITIOffiS  SEU  GLOSSAE 

m  MYSTICAM   THEOLOGIAM  SANCTI  DIONVSU. 

?x  cod,  ms.  bisl.  eccl.  bibl.  C»esar.  Vlndob.  136,  membran,,  $ec.  xiv,  pessime  exaralft. 


itiqpiT  PROLOGis  aOANNis*   scoTi  LV  WYSTi- D  ciiuf,  arbitrcf,  librun  de  simbolica  il.eolwgia  et  aljo» 

CAM  THEGLOGiAM  lkati  DipNYSti  EPiscopi.        s.  Dionysii  libros  duabus  ex  causis  rarius  *  inve- 

PROLOGUS  *'"'''  ^"^  **^  H*iod  haereiici  libros  ipso*,  sicui  cm». 

tra  se  tnauifeslo  agcntes,  pro  viribus  consuinpderuiit; 
b  prologo  super  librum  de  divinis  nominibus  di-      alia ,   quod   catholici    oliteslaiione    dicii   Dionysii 

VARIAE  LECTIONES. 

•  Cod.  Johannis.     »Corr.,  cod.  radiis. 


I 


i69  EXrOSmUNES  !N  MVSTICAM  IHtOLOCIAM  S.  DIO^YSII.  'i70 

p:;4nl'sirKli,i;c  iujperiue  muliiluaim,  «.ed  soUs  (!o-  A  sciiMiun»  H  viriuin  ineuuliutn  '',  qno  oliUHno  Jpvu 
cii>  ;l  (Jignii  su;i  kCi ipU,  qucsi  miillaruui  capacitaleii»      rdjjniiti»  ob$ti»i«iur,  <4ul9  in  excessiim  niaj.iris  co^jtii- 


oxceJl.»iUw,  levelaieut;  ilociis  «tclicicuiibus  coiuin 
aulpa  uivixl»i>e,  ui  re\>r,  qui  pr»elaiiuiics  cccleiiiaium 
qualiliui»cu'iquccoiireiunl,eiliioraloruiui'C!>pecluiti* 
i|\iibui  cuiiimiUercul ,  nuu  iMbucruiii.  Forstia» 
llieronyuius  ^  •  vceiltiuU^siitius  Areo^agiUui  *  litier 
i'o«;l«i>iaslico$  $cri;ilores  tioii  aiiincr;;vit,  qu'u  lUii*os 
cjus,  «icui  citiiiieute»,  »A  CDuiuiitiicrst  ut>tiii»in  re))0' 
nentioi  itoit  pttiavit.  NL^laiu  ciiiiit  luciuicucm  iiujoi» 
«luclori!»  el  bucruiit  lii>roi'.iut  facit  iii  ]ii>''o  ile  viriH 
iliitsliiliU),  ci:ui  alioruisi  l\iii\ii\\  a  ieuiiXiriLus  ii|H»- 
btuloriiin  usqite  atl  nu:i,  uU  cuani,  quu»  libros  &cri- 
picrint,  cuin  buile  celebrai  ',  i)ieiii!>iKtur. 

iSClPIT  Uiit:H  S;\UPKttl  *  MYSilCA  THEO-  . 
LQGIA  \  TLAiLS  CVM  GlOSiilS. 

TrlnHus  supenuinarjialis  cic.  TijulusliujusliLvi  esi 
lie  my&Ucit  litcoiogi»,  td  esi,  cJ&usa  vei  occuiia ;  qtu.i 
quiilquiJ  ilii  diciiur,  (juasi  iticxplicabile  lolum  cLui' 
siuH  cH  cccuUuiu  rclim{iii(ur.  V^i  auieiu  iTi^^leria  * 
liiijus  iiiui  ipiC  Deu5,  iu  i«e  siiuplicilcr  coiiHderatii 
causii  uuturae  ^,  liablto  '°  respcclu  ud  crcaiuras. 
tiit^uio  cju:>  est,  codiiucudare  veratu  s:ipiei\iiaiti 
(iiiri&tiaiiorunt,  et  sapieutiam  piiilosopliontm  rcpro- 
imre.  Utn[ta$  i-ju»  est,  inducere  apicem  per.-vouis  iu- 
vlnm  ",  id  est  iiniri  Deo  per  sui^erinielfeclu-iieiu 
ciigiiitiouein  ci  nlfeciionein  sui,  ut  uiio  vocabuio  di- 
cjiiu  ",  utrumque  per  (Iviticationem.  Foruja  sive 
modus  Iraclaniii  lalis  est.  Primo  Deum  invocat,  ul 
l>€r  ipsum  ad  ipsuni  dirigalur.  Secuiido  insJruit  Ti-  C 


lionis  augmciilalur,  el  latitudo  vcibi  vnrali»  vol 
ui.-iilaiis  restriugalur  •'**  in  iiinplii  il;«lfiii  vcrbi  acliM'- 
iiiiii^.  Ibi  nt  eliain  (kinculio,  iU  ekliic  l.iiiii;iiiis  in  di- 
viiia  liiiivsiiiulaliu.  ei  illud,  (|U0il  esl  iunotnni  per  iu- 
vesiijjaiiou»!!»  vaiiunia  «l  i»iiell;'Ctuali»  opri;(iiouis-, 
tit  ijiiioliuA  jpcr  eKcessuui  utiiiiuuii.  iia  taiueu,  qiiod 
lalis  i^iioraniia  .nuiuniA  eM  apiiU  mnjotem  scit^uiiHtu. 

Triuilaa  tuperzubslimtiaiis^  el  sujwdca  ",  vl  m- 
jmboiia,  iuspenrijc  divime  sopieniias  Cliriciiurioriw, 
diriije  nos  ad  luyfticonnn  etoquionim  suuerit;iiti!tim 
el  auperxpUmdeul^in  ^^  iuumuin  veiticetn,  ui/i  iiiviAi- 
ciu  ct  aiiioiuta  el  iucorn-eriHiiHa  tlieolojjiue  m}jsi*!ri<i 
cooperid  suut  iecundwn  iuperiptetideniem  occ<Uie  di- 
cii  "  ideulii  caligineiiu  »«  obscurisshuo  superclariai^ 
vium  supenplendere  ^^focieiilem ,  el  in  omnino  impalpa - 
bili  tl  itn'\sil>i!i  iuperpuUitri*  cluritnlibus  svpeiiinplen- 
teu»  mii  habeiitcs  oculos  meutei.  l(ji:ur  quidnu  mihi 
isia  sunl  "  oratione  poituUiia. 


CLOSS.V. 

0  Iritut  uuiias.  ^"1  una  triiiilas, dlvinaruui  viileiiciH 
poi'sonarttni,  supcre>icedcus  oinne  eus  quoad  perso- 
nuin  Palri.s,  et  itupere.xcedcns  oinueiu  sapieuiiatn  ct 
♦••.•ienltaiit  quoad  person.iiu  Filii,  ol  siipcrcvccilciisotu- 
iitvn  exisienieu)  b(uiiiaie!u  ({iio:hI  pcr»oii3in.Siiirilu5 
suitcti  :  quAC  iuspicicndo  ^-.pprobas  el  approbando 
itispicis  sapienii&tn  ndeliuin,  (|ii:<  Ueus  cQguo.scilur, 
qiii  sfcilicei]  ^"^  csl  opiitua  posiiio  Mariae.  Diiecio  ra- 
dio  a  te  aii  nos,  iios  ad  le  olcvaudo  rege,  ul  pcrvc- 
niatuus  ad  te  |ku'  coiileitipluiioueut,  (lui  esi  siimmL 
veriex  sanciaruni  Sciipii;r.irum,  nos  quideni  su- 
perignotui,  iti  te  auiciii  supeiS{)leiidens,  in  qiiti, 
siilioei  suiuuio  allissiiuo  verlice,  sei).lcr.iiao  sacrac 
Scriptur;tepi'oruttdissiiucsuiil  cUiusaect  abscondii;ic, 
ci  sicutin  arce  siiupiicissiiiia  coar»aiae,  et  a  Ycrl>o- 
ruiu  vebniiiiibus  absolulae.  Unde  qnuuiodo  sunt  siin- 
plices,  sunl  el  iuconvcrtibiics,  ci  tanluui  uuo  niodo 
intftlligiblles.  Suat  autetu  ct  iu  islo  verlice  cooperiac 
isi.ie  senlenllae  seoundunr  luccin,  quac  babei  exce^j- 
suiu  liiruiui.s,  ct  ideo  sorliiur  iioincn  caligiiiis,  cn- 
jus  spleiidor  occullus  cst  vfibiitu  aelcriiuiu,  qiu  d 


luoibeniu,  quoitioJo  vera  sapietiiia  iuquiratiir;  ibi : 
Ti»  amem,  o  aniice.  Jitnothee.  Tertio  proliiliet,  ne 
Ihesaiirus  ipsius  s^pi&rutiae  indiguis  ostendalur,  iu- 
imeiis  crroreni,  quo  iini)cdiuniur,  no  vera  ab  cis 
s.npieiilia  invenialur;  ib*  :  Videauleiuiie  {juis.  Quatlo 
(isiendii  secundum  diver3?.s  raiiones  et  vias,  qttod 
ouinis  creaiura  sine  aliqua  conlrarietaie  airsrinalur 
eiiiegaiui;  ibi  :  Opoiiei  in  ipsa.  Quinlo  deniiraiur, 
qiiod  sunt,  quibus  graiia  pervenicndi  ad  Ueunt  pcr 
&uperiiit*JleciuaieiU  cognilionein  datur;  ibi :  Et  non 
iimflicu^r.  Et  liaec  oiniiia  faeit  iu  prinio  capiiulc. 

CAPiTULtM  1. 

§  i.  Quod  divina  liix  per  divinani  uoclcni  aspici- 
lur,  et  ipsa  nox  per  occasjnt  luiiiinutn  "  iuvenitur.  .v  Paier  .tb  aelerno  inaudibiliier  loquitur.  Qitod  qiii- 


Ibiqtie  qiiod  est  claruin  obscuiaiiir,  qnod  esl  nir» 
giiuni  coarlatur,  quod  est  bumaiuun  deificalur,  (luod 
psl  ignoiuni,  luagis  ignoraiur.  Divina  liiv  est  diviii.ie 
cugiiilioiiis  caritas;  divina  nox  esl  ipsius  cogiiilioui'* 
incompreiiensiliiliias;  quae  cutu  aspiciiur,  Deus  cog- 
iioscilur.  Invenilur  autem  ipsa  iiicoinprcbeiisibililas 
per  occasuin  iuminuin,  ct  por  cxcessuin  omniiun 

YAillAE  LECTlO:s'ES 


(Kont  iii  illa  suiuma  iiivisibiliialc  Deuin,  qui  esi  su- 
pcrclarissitnus,  facil  dcsiijicr  i';td!autcni,  el  ir.  islc 
siaiii  verbi  nec  raiio  iuvi^siigauuo  palpat,  iicc  iiiicl- 
ligcr.tia  *'  conteniplaiido  coiisiilerat,  radiis  aelenia- 
iiier  siinplicibus  ci  cireciualiier  niuliiplicibus  supcr- 
fuiidil  caeicslcs  ni;'nics,  <iuae'*sibi  lolae  sunt  oculus. 
vel  qiiae  iioii  uluniur  in.Mcrialibus  sensibus ;  et  isl;« 


»  Con.,  cod.  <?)',•«».;.     »  Coiij.,    cod.  c/  iiieratos  re<:piciii>tl.     '  C<> !.   .lcrommus.       •  Cod.   aiiuplhifiiium. 
^  'Ct)d.£rt/a/osf;(i.     «Coiij..  co.l.  iVt.     "  i\ov].,vin\.coiisid  .  alitn.  nal^.     '*  Cod. 

»3  Coiij.,  cod. /M»iiii<.'ce.     ''Cod  'uiinhinn.     ''^Siccwd 


'Couj.,  c<i  I.  ce!eb\     ^'  Cod.  s 
f  ibiiH.     "  Corr.,  col.  in  vin. 


"Coiij..  cor.  dicanl 


Cod.  «H/;ei  clarissi 


'Co.l.  supn  ih'a.     '«  Cod.  sii])er  icinotinn  ct  suver  .^dendenlein.     *'  Coir.  cod.  doni      '*  Cod.  supe 
nuin  super  spbnderc.     'M^ur.,  coil. /'d.'.'.     '"'Co  1.  s.     »' Coiij.,  u)d.  iH/W/iy;/.     "' Coii  ,  rod.  ^hj. 


471 


JOANMS  SCOTI  272 

l!"'"^l'  ^T  "^""^T.  "^"^'o"'5  ^  ^*^o  i»^^«"I*>'  ^uo-  A  secrclas  comemplaiiones,  de  quibus  te  c.ipio  me  in- 

slruere,  sic  cooperante  divino  radio,  el  •*forti  nien- 
lis-  conaniiiie  derelinquas  usns  sensnnm  corpora- 
liuin,  cum  sensibililtiis   exercitiis,  el  inteHectuales 


niam  iiou  aliier  inlelligunicr,  ni.si«per  cicationem  a 
Deo  iiiipeireiur.  Et  nime  qiiare  veriex  divinornm 
Sftcrelorum  dicitur  superignotus,  supersplcndcns,  el 
summus? 

Siipcrignoius  diciiur,  qoia  ad  ipsum  raiio  ('cficil 
per  invest/gationem ;  supersplendens  dicilur,  quia 
ad  ipsum  intellectus  deficil  per  supercllluvn- 
lemMuminis  elTusionem;  summus  diciiur,  quia 
ad  ipsum  intel/igentia  »  deficil  per  cxc.Hleniem  alJe- 
clionis  nniiionein.  Ibi  senieniiae  sacrae  Sciipiu- 
rae  sunt  simpliccs,  quia,  sicut  videntiir.  imelii- 
gunlnr;  sunl  absoliuae,  quia  nullis  ci.,qiiiorum 
velaininibtisdeiineniur;  el  iiiconveriibilcs.  quia  ■ul 
hunc  vel   illnni    inlellecliun  non  redHcnnliir;  suiii 


opeiaiioMcs,  ct  aniinas  et  angelicas  siibstantias,  ei 
ofTiiiia,  quae  dc  verbo  aeierno  inesse  prodiderinl,  el 
omnia,  quae,  srcilicei]  •»  in  ipsoverbo,  suni  conlem- 
piabilia;  cl  sunl  oiiinia  iranseiinda;  cl,  sicut  lua 
requirit  possibiiiias,  scientervc  scilur  •*,  qiio  noii 
videt  "  oculus,  <onsurge  *•  per  principaleni  afTe- 
ciioncni  ad  Dci  unilionem,  qui  esl  super  oiniiem 
subsianiiam  inefTabiliier  collocalus,  et  snper  omneia 
tognitionem  tam  huinanam,  quam  aiigelicam  incoin- 
prehcnsibiliter  collocalus.  Elenini  cum  le  ipsum  cl 
oninia  alia  mundus  excesseris  **,  ita  quod  illorura 


coopertae,    qnia    siiperlncenti  lumiiie    obiegnniur.  3  amore  iion  valeas  retincri,  vel  alias  impediri,  pur- 

Quod  Iiiinen  diciiiir  a  beato  Dionysio  '-  siipersplen- 

dens  occiilie  dicii  silentii  caligo.  Haec  est  inconi- 

prebensibilitas,  qnae  dicitur  caligo  propier  luminis 

cxcessioncm ;  dicii  el  dicitnr  propter  verbum  aeier- 

num,  qnod  Paicr  ab  aeierno  loqnitur;  diciiur  eiiam 

occnlie    supersplendpi.s  propicr  iniimani,    vel   in 

inlimo  siatum  =«,  luminis  supcreffusioiiem ;  dicilur 

fiilentii,  proplerea  !•*  quod  generatio  talis  verbi  ab  in- 

teliectuali  audilu  non  percipitur;  unde  qiiia  auditui 

iiiielleciuali   •  non  esl  percepiibilis,  ideo  a  verbo 

oris  non  est  enarrabilis.  Unde  videliccl :  <  genera- 

lionem  ejus  quis  enarrabil » ?  Quasi  diceret :  jNuIIiis. 

Ki  in  illo  sialu  obscurissimo  per  oxcessum  luminis 

Deus,  qui  esl  clarissimus  per  naiuiam,   fit   menii 


gaius  ab  ultimis  animaephnnlasiis*<^  lam  spirituales 
quam  divinas  operaiiones  postponendo  elevaberis  ad 
superclarissimum  lumcn  occullissimae  Deitaiis  , 
quac  videlicet  diciiur  tenebrae,  quia  supervideiur, 
quod  non  videiur,  vel  quod  superinteliigitur,  quod 
a  nobis  non  coniprehendilur. 

TEXTUS. 

§  2.  \'ide  aiuem,  ui  nullus  indoclorum  istu  nudiat; 
istos  *•  autem  dico,  qui  in  exisientibus  sunt  formati, 
tiiliil  super  exislentia  supersubstanlialiter  esse  opincn- 
tes,  sed  putantes  scire  ",  quae  secundnm  ipsos  esl 
coiinitione  etim,  qui  ponit  lenebias  ad  lalibultun  suum. 
Si  attlem  super  istos  sunt  divitiae  doclrinae  mijslerio- 


supersplendens  per  radiorum  abundanliam.  Ihi  ra-  C  '"'»' '/""'  '^''^^'  quidem  aliquis  de  ttiagis  indoctis,  qui- 


cnnque  omtiibus  superposilam  causam  et  ex  poslremii 
i:i  existetilibus  fiijurant,  et  niliil  ipsam  habere  dicunl 
super  compositas  nb  ipsis  impias  et  mHltiformes  for 
nintiones. 

CLOSSA. 

Tnlis  sensus  cst.  Cdyfi,  ne  aliquis  increduloruiu 
vel  incxperitorum  isla  secrclu  audiat ;  islos  autent 
dico,  qui  naturalibus  rationibus  amore  existeDtium 
iiinituntiir *^',  nrmiier  existimantes,  quod  iiiLil  sit  su- 
per  ens ,  quod  dicitur  subsiantivuiu  melaphorice  '*, 
tiim  crcata,  quam  increata  continens,  juxta  suaiu 
opinionem.  Et  boc  babes  ex  illo  verbo,  quod  dici- 
tnr  in  Exodo  :  «  Ego  sum  qui  sum  >.  Sed  boc  di- 
cMini  est,  ut  \n  prima  iniellectu  se  offerl  nobis, 
^  quasi  qiioddam  *'*  mcmoriale,  ul  so  compiitarpl  no- 
bisciim  babere,  qui  eral  toialiter  sum,  esse.  Ei  qui 
tales  putant  per  investigationem  creaiaTum,  quae 
in  eis  generaiis  **  est,  pervenire  ad  cjus  cognilionen» 
vel  divinam  comprehensionem ,  quae  siiper  suppli» 
amorem  aller  ego  ftiibi  factuses,  ui  possis  iutclligere      cationem  suam  oiuni  cognilioni  occultaruAi  scieo 

V.^UIAE  LECTIONES. 

*  Cod-  «•  *  Conj.,  cod.  deficieii  et  super  efflueniem.  ^  Conj.,  cod.  itiiellign.  *  Cod.  diiosiisio.  *  Sic  cod. 
**  Conj.,  cod  propler.  «  Coiij..  cod.  inlia.  '  Cod.  pulrliribns.  »  Corr.,  cod.  opposiiiones  (giaece  htpysiys). 
•  Sic  cod.,  in  texlu  graeco  xal  7r«vT«  oiix  ovt«  wl  'jvra,  fn  versione  ft  imiHe  non  cns  tt  eus.  "  Coil.  cotisnrg'e. 
!'  C.orr.yCiid.uniiaciongm.  _'•  Corr.,  cod.  cur.  '^  C<)iv.,ein\.  absohilis  sursutu  agcns.  »'Cod.  n/.  ••Cod.»; 
"  Conj.,  cod.  sciffnr^r  ueuir.  "  Conj..  cor.  uidul.  '»  C<»d.  connurgle.  *»  C<nT.  .  cod.  menHn  f..rccssHt. 
^"  Cod.fantasiis.  "  Cod.  ii/?s.  "^^ Cod.  scare.  "'  Cod.  (tmori  e.visuiuium  e(  nituniur.  **  0>A.  tuelufoiice 
**  Conj.,  cod.  q.  quodam.     »»  Cod.  «/*Mera/»5  vel  ronffan<r<//K 


lio  nibil  palpaf,  quia  nibil  esl  ibi  Invcsiigabile;  ibi 
iiitflleciMS  nihil  videi.  quia  nibiJ  est  ibi  conlempla- 
fihs  et  tarneo  pulehris  '  lucibus  <liviiiae  refulgen- 
liaesuperimpleiiiur,  per  se  ipsas  et  alia  a  se  ipsis 
videntes  human^ie  et  angelicae  <!eificaiae  inlelJi- 
geniiae. 

TEXTIJS. 

In  autem,  olamice  Tiniolhee.  circa  itiij.vicit.'i  visio- 
nes  foni  conientione  el  sensus  darelinqne,  el  inlelle- 
ctuales  operaiiones  *,  et  omnia  sensibida  et  inteiligi- 
bili,:,  tt  oinniu  existentiu*:  el  sicwt  est  possibile, 
igiiote  consurge  "•  ,td  ejiis  unilionem  «',  qui  est  su^er 
umttem  substanlium  et  cognilionem.  Etenim  ercosiix 
tui  »»  ipsius  et  omnium  irreicndbili  ei  obsolulo,  tnunde 
ad  supenubtianiiaiem  radium.  cunctu  auferens,  et  a 
cumtis  absoluius,  sursum  utjeris  '\ 

G!.os.--.\, 
Talis  est  sensus.   To,  Tiiuoiboe,  qiii  por  veniin 


I 


:73  EXPOSmOMES  IN  MVSTICAM  THEOI.OCIAM  S.  IMONYSll.  27« 

i.iriim  l-.tiilonim  philosophoniu.  «  exceiliiiM,  (nian-  a  monibus  desiguaiur,  ei  iiem  imicissimis,  i.Jco'^quia 
iiirt  iiiagis  cxccilil   inpt.riliaiii  corum,  «[ni  DL-om, 


|iii  esl  siipcrposila  oumiinn  oaiisa,  iii       exiremis 


nec  raiiooe  rapiUir,  nec  iii:clli:i'lii  com;>rehcii(li:ur, 
ri  ii1»'0  vcrbo  '"  non  exprimilnr,  quia  omnibtis  siiper- 

Maleiiisexisiei.lium  Uigiiraiil,  (jiuie  inferiora  siiol  snhslaiili.iliter  siiperptoiilnr.  lilis  aiiieiii    v»lis  sine 

jnimalis,  iiec  iiisiiper  piilaiil,   qnod  Deiis  iii  so  ali-  velauiisio  ni.,"rliis,  sciiicei   pcr    ionisam    iltilcediiieiii 

juid    haheal   sublimii:.*,    qiiam  liguiae  el   formae  el  siiavilalom  iupermixiam  ",  qui  omuia  seo.sibilia  el 

uiullipiices,  qiiac  ab  ipsis  impie  compoiiuiilur.  inioMigibilia    ol.iftrionim    sive    speoi:»colonmi  ,    i» 

(jiiibiis  scilicel  iuK^llecliialis  conlemplalionis  cxerci- 

TFXTUS» 

liiun   coiisitinahir   '^,   rl   onniino   irnuliationes  iui 

Oportel  aulem  enhn  in  ipsa  c,  mnues  ex.siennum  j,,^^.,,,,^^,,,^,  perliucnles,  el  in..pir:,lio..es  a.nbigoas, 

concre  el  o(firmarc  ,miiiones,  s,cu,  omruum  causu.  .^  ..^,,.^,,,,,,,,^.,  .,^i,.r„ns  den.-iioquuul,  el  i.ilroeuut 

Ho,nnesma,jisipsus,,ropnenegare,s,cutsuperomn,a  ^^^^.   „^.„i,^„^^„  .,j  s..M.eiiulelleclual.:.u   Dei  iurom- 

nverexislenle,  el  non  nega^ones  o,,positas  opinan  ,,,cheusibilila5e...  .  ubi  ii.  p.opri.i  forma  sccumlum 
me  uflirmalionibus,  sed  multo  ,,r,us  tpsam  snper  ^^...ij,^,,,.,,^  leslimo.iiun.  esl  Deus  super  amim  el 
^rimtiones  el  quae  cst  ivpcr  oninem  ubUmonem  ei  pn-      ,„,,^^,1^,,,^  ..^  ,„,,^,.  g„j.  ^.  enliiaiem  ;  dieilur  c.iim  it. 

""'""'"'•  B  l^ixoilo  ,  »11.0(1  Moyscs  ascci.clil  iii  caligiucm ,  in  quo 

§  3.  Jta  igitur  dii<i,tus  liarlhuiomaeus  dicit,  e.l  mul-  ^ 

ifli»  tlteoloniam  |cssc1  *  el  riiinimam ,  el  EvangeHum  ,.,.v,iic 

talnm,  el  magutnn,  ct  rursus  coucisu,n :  ul  ntihi  vide-  „  , 

.,,    .  ,       ,-,      •  .  /r         I        •      ,  ^  i  hlctim  non  simnliciier  diviuus  Moyses  munaan  et 

(«r,   illna  suj^cnaturahter  intelltgens  •,  r/?/ja  et  mul-  '  ,  ,-. 

,,  .  ,  ;    .  •,  ipse  printus  vrueciinlur,  el  rursus  u  ^^  non  taiibns  se- 

\oru,n  sermonu,n  esl  bo,ia  omittum  causa,  et  breuium  '     '^  i         i        ■>  ■■  ,■        , 

,.  ,  .    .,.  ,      ,.       , ...        .     ,  ,.  qreqari,  et  vosl  omnem  iiiuiidrtlioucn  aud,t  inultarnfn 

ittcuonum  .simihier,  et  raltonabtlts,  sicit,  neque  ratiO'  J    if      ^      i 

,    i  ■     •  .  II    .  .  I-  ■  voium  hufcinns,  el   videl   lumitm  mulla  cum  litlgure 

uMnliabens,neiineinlelleclu,n,])ropter(iuoa  ijjsaomni-  i"' '"<■«'■"     t       »  .       n 

.  I  .     .■  r.         .  ■,       .      I  emiiiciiiia  "  niuudos  et  ninlinm  eflulsos  radios.  Postea 

hns  supersubsiantiatUer  est  superiwstla,  et  solnm  non  "    •  ■  "  '"  " 

,,  ,    g    ,  ,  , .         .  .  ,     ,  ,    7  «  multis  sefircqatar  el  cum  e.leclis  sacerdottbus  sufn- 

lelate  *  et  vere  appuret  h,s,  qui  itnmunaa  et  muiida  '  •'    '  ... 

.     .  .  ,  .        .,  mitutetn  ditinartim   u.scenstonum  peritngn  ;  quatnvis 

ra,tseuttt,  el  ontnetn  omntnm  sanctorim  extremitatum  .  ,  , 

.....       ,  .  ver  lioc  uuidcn  ,ton  s,l  ctim  Uco,  sed   conlem,)l:tiur 

i'sce,tsumsuperveniunl,  etomma' atcina  luminaetso-  '^       .      '     .  .,.  ,  ,  ,. 

,  ,      ,.  .         ,     ,.  •  non  tiisum,  tiivistotlis  esi  enim,  seU  lociiin  tiui  est. 

los  et  sermones  caclestes  de.reltnqunnt,et  ad  caligiuem  ' 

nlroeunt,  ubi  vere  esl ,  sicul  eloqttia  dicunt,  qui  est  gloss.v. 

iiper  omnia.  Sen&us  talis  esi.  Ita,  (iiiae  suprs»  «'.iximus  (Je  irans  • 

CLOSSA  *.  (l  censu  (livinoniin  liiiuiiniia  elsonortiin  elserinonum, 

Seitsus   fii  :  0<ii»i»vis  ilii  isia  seMsernnl ,  lamcii  ei   iiiltiitu  iii  caligincin,  iii  ipso  .Moyse  lypice  simi 

e(esse  esl  seciindum  reciam  inielligenliam,  omnem  oslensa,  quod  non  soluiu  iii  se  ipso  muuiiari  juliCiur. 

trmain  vel   figurain  vel   subslanliam,   el   omnein  iii  Deuin  prae  celeris  allius  coniempleiiir,  scd  oi  ab 

mnino  creaturam  non  laiiquam  subjeclo  ,  sed  siciii  imuuindis  vel  dissimilibiis  sep:irari.  lil  posi  01111101.1 

imiHin causae,  ipsi  aHribucre.  et  magis.proprie  ol  purgaiiouem  seiisuuin  a  scnsibilibiis ,  ei  inlelleclus 

•r;teiierabca  removere,  sicul  rei,  cui  nUiil  exisien-  a  phaiilasnialibiis,  aiidil  sive  ineute  percipil  niulla- 

iin  inliaerere  polesl,  secundum   quod  Deus.   Et  ruin  iuielligenliarum  iiispi   tiioues,  cl  co:iienipl:ilur 

lainvis  exislenlia   Deo   allribuaiitur  ,   vel  ab  eo  niiilla  spectacula  hictilenl    sima,  desupcr  abundaitli 

moveaniur,  iion  Lomen  credendura  csl,  quod  iiiier  pieniiudiiie  emananiia  ci!  a  caiulore  radios,  iii  sub- 

ein  airirinaiionem  vel  negaiionera  cadai  aliqua  *"  siantiasimplices,  et  iiilel  igeiiiia  inuliipliccs.  Taiidem 

iiirarietas  :  inio  oporicl  senlire,  ipsam  causam  scgregaiiisa  inuliiiudine  poptilari,  id  esl ,  inullifaria 

«iiiiuin  siiperiorem  es.se  omni  ncgalionc  •'  el  «nir-  opinioue  nialeriali"  cum  priucipalibus  afleclioiiibus. 

uione '*.  Diidede  ea.non  polesi  esse  aliqua  posi-  ascendil  ad  Deum  vidcudum.  F.jus  lamen  subslan- 

',  vel  ablalio,  sive  alTirmalio  vd  negalio.  Et  jiixla  liai.i  noii  viilel,  ciim  sil  iiivisibilis,  sed  locuiii ,  ubi 

i  ic  cousidcraiioiieni  Baribolomaeus  Deo  coiiformis  I)  Detis  csl,  sivc  ipse  lociis  sii  caeluin  screiMini ,  &i\c 


sibil,  Ihcologiam  "  prolixam  esse  in  vcrbis,  ci 
c  iiaiain  in  sensibus,  el  Evaiigeliunilaliiiii  in  paia- 
' 's,  el  magnuiu  iii  hislojiis ,  et  nirsum  artiim  cl 
iim  in  mysteriis.  Per  hoc  aulem  dico,  b.-alum 
lioluinaeuin  divina  sapieulia  plciiiim  ,  siipermuii- 
•i  tim  iiiiellecuim  habui.^^se ,  videlicct  qiiod   ipsc 


apex  lapidis  sapphiri,  sivc  iguis  anlons,  sive  cacumi- 


na  "  monlis. 


TF.iTUs. 

Iloc  autem  ptilo  significure  divinissima  visornm  et 
inlellecorum  ,  esse  subjectas  quttsdam  rnliones  ««6;«- 
ctorutn  onmia  excedenii,  per  quae  ,,ruese,ttia  eju$  ^ 


^  s,  qui  esl  bonorum  oinnium  causa ,  inullis  scr-      qnae   cst   super   omnem   cogitationcm,    vtanifestatut 

M  V.\UI.\i:  LtXTIOMlS. 

Coh].,  cod.  ,,h'iorum.     *  <'onj.,  pro  cnusa  in  cod.  tnm.      *  r.onj.,  cod.  t  iicium.      *  esse  om.  cod.,  afld 
?"frs.    el  lexl.  gr.      *  Coir.,  cod.   ininndejis.     •*  Con.,  cod.  non  solum  noit  velule.     '  V.orr. ,  cod-  ^tii  >» 


! 


I 


»  i.tossu  om.,  add.  ex  .-onj.      •"  Cod.  uliq.     "  C.orr.,  pio  oinfit^  uega- 
'M".<id.  ajfiimacioni.     '^  <:ol.  cuintogiam.      ''  )'io  ideo  co.l.  in  co.     "  Cod.    ei 


da  el  menda.     *  Cor.  ad  oi.iuia 

cod.  cuin  tiegociaciiini 

rhuxn.     '■  Cod.   m  per  mi.ttain.     "   Corr,,  cod.    tnielleciuules   (oniemplaiiones  exerciiinm  consumutur^ 
prr.,  cod.  el.     "  Corr.,  col.  emittentis.     "  Corr.,  col.  miati.     "  Corr.^  cod.  cacomims. 


273 


JOANNIS  SCOTI 


vilfUiyibWbus  summiiulii>its  tu,utii$iu,orum  locovum  \  scere  eum,  qui et',  mtter 


fjut  snperveiiieiii  ;  luiic  ei  ab  iijsis  lolriiur  vitis  ,'t 
videnitbus,  et  ad  caliyinem  ignonnniae  introt,qHiie 
fuiiyovere  eni  mytiicu,  in  t/uu  cluudil  omnet  coynifia- 
ties\  el  iu  impalpaiili  omiiino  el  iiuisil/ili  fU,omnlt 
existeut  ejus,  qui  ett  tupcr  om,ii'.,,el  iiuUiut,  neque  &Hi 
ipiius,  neque  alleriut,  omHim  uulem  ignoto  tacationv 
cmiiit  cogui!ioni%  Mcuwlum  «  uiglius  unilHS^  a  eo, 
quod  niliil  cognoscit,  super  menieni  cognoscens. 


Qinnem  ri»ioncm  el  cvgni 
uein  ;  iu  ipto  noiuiiiere  €i  non  cognosreig  esl  *■  «;j 
substantiulem  supcrmbsiuniialiler  laudare  per  omHi 
existeiuiutn  uiiladoHetH^  tiriu  ipiius  natuite  iuti 
facieniei,  auferenig»  prokititioues  offuienles *  mu/i 
ucculti  *  viiioni,  et  iptatu  in  le  ipsa  abialiore  sola 
culinm  tnauifeslantes  puicltriiudinefu. 
EXFOsrno  TiTfx.i. 
Quomodo  oportel  uniri.  Slalii«  niiilioniiuion  jx>i 
aliier  obiiiieri,  nisi  |wr  fVnftniissiuium  deslikn 


Talis  esl  teiitut.  Dioimii  csi ,  i>,.iii„  |,o„  vi.l.ri, 
sed  lotuin,  iibi  vsa,  U  esl  lii  (■rc:iliiiis  quiimstiain , 
qiiae  liiriinliir  el  divini.^siiitu  siibj.vla  visoniai  ei 
inlell5'0(o:isiii,  vol   (liviiiissiia:i  ioca  ,  quia  uiliil  di- 

viiiiiis   iiieulo  iiUuejnur.  Quibiis  :ubilror  deiignari  l^'"!''-»  laiwijiiitii  esl  per  iiogalioiicin,  sive  per  rcii 

&iimmas  ei  aeieriia»  aiciiilipias  sive  raiioiies,  sive  lionem,  situt  e«l  viderc  in  fi-»!!!*»  iijiea,  a  qiia  (a 

c.\eiiip!aria  ouuiiiiw  crealiiraruin  Deo  subjeciaruui,  »U"Si*5  videlur  pulclifiludo  ngiirac. 

pcr  quiis  Deus  fil  piae-ieus ,  el  cogniiive  iiobis  iiia-  Modus  '  vero  luijiis  Uudis  el  in  operc  '"  nb  in 

r:fesial  seipsiiin,  nobis  despiriia  i:if;jiitlen.s  ei  iiia-  riorilius  a  J  siiperiora  ascendeaao. 


nienialis  oraiiouis,  et  ptir  virtuiein  siipermenl 
aHfeciioiiis,  ad  q;:ain  no:»  {»U;i;gii  oculus  inieilecii 
lis  ccgiiiiioiiis;  uiidc  lalis  eogoilio  dicilur  fleri 
ignoraiiliain.  Proprius  aijieiu  iiyinnus   sive  uia 


nifestans  prineipaliore»  ei  supeiioics  iuielii^viilias 
eorundeai  laiiouiiai,  quae uu;ijiiipie * uobi* suiil inlel- 
ligibjlcs  per  fi>€culuui  ^  Pusica  Moyses  scparatur  ab 
l:is,  qui  seciini  locuin  Dei  vidcram,  id  esi,  ab  oinui- 
l3i:s  inielleciiliilihus  opiuionibus ,  el  siibtraliilur  ^!) 
oaiiii  iulelligeniia  cl  visu  lueulali ,  tl  iiiliai  ad  cali- 
Kiiitm  igiiorauliae,  uuia  uuilur  incoiiiprelieusibililati 
divinae,  qui  apex  inlcllijjejiiae  iion  pcuelralur,  qnae 
caligo  vere  esi  inysiica,  id  esl,  dausa,  quia  vere  esi 
oinnis  coguiiionis  clausura  ,  el  iu  sc  claii.iil  secrc- 


'lEXTlS. 

In  huc  supertncenii  eic. 

CL0S>A. 

Seusus  latis  eil.  Toio  uienlis  aflectu  opiaitiiis  i 
fieri  in  laligine  liuperlucenli,  iJ  esl,  ia  slalu  [su|h 
iiitellccluali  ",  quia  lucidior  esl",  quain  iutellecti 
lis  ,  ui  per  ineutis  e.\ces.suui ,  [quod]  '*  jntellfc 
nou  videi.  nec  aiiquo  moio  coguoscit ,  possiuiuii 
Deiun    cojjnosccre  ei  videre  superiulelleciualit« 


per  reinotioueiii  viueiicel  iutellcctiialis  coguiiioii 
tissiiua  ,  tclal  oiiiite.s  coinprebciisivas  coguili.>!:es,  ^  cuni  ijise  Deus  vjsu  iiitellcctnali  nulbilcuus  auiaj 
Kicul  iii  priuia  oiiiniuui  causa,  ctpcr  lianc  c;il.giueiii  iu«".  Kti.un  pietaiuur  ",  nos  laudare  posst»  sup. 
omnii  aniuais  unitur  Deo,  id  esl,  siiper  oninia  fit  iii 
filaiu  excellentissiiiu),  queiu  ntc  ralio  paipal  pcr 
iavcsiigatiouem,  nec  iulellecius  ciuteniplatur  per 
visioiicni,  per  qiiem  et  statuiii  ab  oiniiibus  aliis  ,  ei 


a  se  ipso  separaiur,  quaiituni  ad  iutelleciualein 
propriae  coguilionis  praeseniiain  ,  cl  pcr  iinionem 
diiectioni»,  quae  csl  cflcciiva  coiiveisae  coguiiioiiis, 
iinitiu'  Dco  iiilelleciualitcr,  Deo  ignolo  ',  coguiiioiic, 
<lu:ieinulto  uielior  est,  qiiamsit  cogi.ilio  iulellectua- 
lis,  el  in  eo  ,  qiiod  iiiielleciiialeui  coguitioiicni  derc- 
iinqiiii,  sive iiilelleclum,  et  nieiitein  Domini  coguoscii, 
id  esi,  [»er  saplciitiam  iulellcciualeui  ,  quae  "super 


sulistaiiliaiem  siii>ersubsiaiitiaiiler,  id    esl,   ]L>eu 
qui  cxcedit  umnem  sulistautiant  ei  oiiine  ens,  \ 
ablalioiieni  omniuiii  exislentiuui,  sicul  esl  videre 
artificibiis.  qui  aliquam  fabricanl  siinililudiiieiu 
i^liqua  inauiinaia  uiitleria,  qiii  sculpeudo  el  iiiciden 
riunovenl  cxleriores  partes  uialeriae  grossiores, « 
occultaui  et  cooi^eiiunl,  ne  videri  possit  iila  pi; 
imngo,   qiiae  uatiiraliltT  cl  polentialiler  "  csl 
terius,  cl  per  solaiii  l:ilium  offeniiiculoruni  i-enioi 
nem  siiie  :ilio  adviitanieiilo  inanifestatur  iii  prop 
specie  ipsius  iiuagiuis  pulcliriiudo,  quae  prius  la 
Lal  in  occulto. 

TtlXTlS. 


t!o»M!ui  inlt^llecius.  Illa  eniui  Deum  p.gnoscil  propier 

uniiiouem,  Iiacc  vero  per  raliones  Verbi.  Explicit  i)      Oportel  aulem,  sicul  arbiiror,  ublalionei  taue 

priinum  Cupitulum. 

c.\pituli:m  if. 

Quomodo  oporlel    uniri  cl  lujinnos   refeirc  omnium 
catisee  et  super  omnin. 


contrario,  quain  pcsiliones.  Eieiiiin  illas  a  primis 
cipieitles,  per  media  ud  ullima  [descendentes,  hio 
lcni  ab  iiltiiiiis]  '"  ad  principuliora  uscensum  faciei 
per  mcdiii  rursus  ad  e.rlrema  omnia  auferimns ,  ul 
veliilc  cognoacHmus  illam  ignoranliam  ub  cw»' 
noscibilibus  in  Puiiilbus  exislenlinm  circumvclaiaui 
supersubslaniiulem  iiium  ridcumus  caliginein  ab  c 
luminc  in  existentibus  '*  occultam. 


lEXTLS. 

§  1.  /a  tiac  superliicenli  caliyine  nos  fieri  preca- 
tnur,  el  per  non  videre  et   ignoruic  vidcre  el  cogno- 

VAfilAi:  l.tiCTlONES. 

'  Coiij.,  vox  iii  cod.  tam  coriiipia,  i:l  legi  lifqtu^w.  *  Fro  m-nnduin  rod.  sed.  *  CoJ.  nfq 
spt^c/HrKm.  Lociis  iii  cod.  coriiiptissiiiiiis  csl.  '  {'.,)n'\.,  (ah\.  iqnolu.  •  l".oir.  (otl.  et.  '^  Conj..  Crt^l. 
ficienws.  *  Con.,  t  yd.  ucctille.  ^  Cod.  inodicu.  '"  Sif  cod.!  fost.  lej;.  el  iii  hoc  op.-re.  "  Cmij.,  cw\ 
tellednuli :   S((/\"r  ad.l.  o.v  ruiii.     '- C.ni..  cod.  W.     '' <//;y;7  oiii.  lod.,   ;idd.  fA  «(mi.       ••  «  yir.,  «iid. 


I 


samiis. 


( 'liOi 


(.1.1.   pnvamiir 


add.  ex  rouj.     '•  Conj.,  pio  iu  ejci^tcniibus  cod    e.xevnHbus. 


<'.ori. ,  (dd.   pulrnlioiiulitcr.       •■  dcscriidenies  -    ullimi-  »in.  < 


I 


n 


EXrOSlilONES  IN  WVSTICAM  THtOLOGIAM  S.  DI0NY8U.  «78 

Clussa.  A  "^'"  naluraltin  a  Dco  tpsuiu  Oeurii  tiiiiJeiu  iiiverusi 

iii  pi«eiiirKtis  librit  Deum  laudare  per  airinnaiio- 


eni,  in  islo  aulem  oporiei  laiidare  per  iiegaiiones  et 
iniitam  ablalioiies,  quoii '  coiiirario  illis  *.  Ibi  enim 
ictioiuiles  ab  aniriualioiie  vel  potiUbue  (jriricipili»- 
im  pcr  nieiiia  ad  uliinia  de^ceM»uni  raciebainus. 
ic  auiein  ab  uUimoruni  ablalioiie  iiicipienles , 
ique  ati  «blalionem  principalioruin  gradaliiu  per 
ledia  ascendiirius,  et  iierum  ad  extrenia  rellexiiu 
innia  ab  eo  pariter  aureriinus»  quud  jaiu  facimus, 
l  sineyelo  mysticuesignincaliDnis  cognoscaniLis  di- 
inain  incoinprehensibiiiuicin,  qu»e  exccdit  omiie 
iis,  quae  vere  occulia  est  ab  omni  scienliu  in  ouv 
ibus  crealuris. 

CAPITLLUM  111.  » 

luaetuiU  caiaphulkae,  id  c*t,  affnmolivae  iheclogiue; 
ei  quae  suul  apopholicae  ^,  id  est,  negativae. 

TEXTLS.  * 
/«  •  tlieologicis  quidem  ypolijoiibus  '  inaxime 
eopria  '  affirmMiwie  theologiae  laudauiinua  %  ffuo- 
iodo  divina  et  bona  naiura  singulaiis  (iicilur,  (pto- 
lodo  trina,  quaa  secmdum  ipaam  dicto  pnterniias  ei 
tialio,quid  vitU  momtfare  Spiritus  theologia,  quotno- 

0  ex  immateriati  et  s)r\plici  bono  in  eorde  manentia 
oniiatlspullulaverunt  lumin<i,et  quomodo  tnamione  ^^ 

1  ipso  et  in  se  ipsis  6t  in  se  invicem  coaeiertia  pullula' 
oni  permansiranl  iuegresiibilia,  quomodo  iupersub- 
antialis  Jesus  ,  humanae  nalurae  virtutibus  substan- 
i  faclus ,  el  qudecunque  atiu  ab  eloquiis  expri.\sa  /n 


singulareni. 

TEXTUft. 

Igilur  iH  iheologicit  etc,  ut  i[upra]. 

CLOSSA 

Taiis  est  unaus  :  In    iraeiaiu    de    <liviuis  chft- 
racteribiis,    id    esl    personalibus    Uisiinctionibu4 
inaxime  atCnnationibus   usi  suojus,  tive  positioa!- 
bus  in  divinis  laudibus,  ubi  osteuditnug,  quod  diviii;» 
naiuru  siu^ularis  est  iu  e.^euiia,  et  triiva  in  perso- 
nis,  elqualiler  inielligenda  esl  paierniias  et  (ilialio. 
et  [quid]  s.t^niflcei  proprielas,  quam  sacra  Scripiur» 
aliribuit  Spiriluisanclo,  id  esl  pr.icessio  juxla  illcd  : 
<  Spirilum  verilatis,  qiii  a  Paire  prucedit».  liemquo- 
modo  plenitudo  invisibilium,  quac  iiifixe  *''  maiieni 
t>  iii  coide  Patris ,  pullwlal  cx  iiinnalemli  el  siinpUci 
bono,  id  est  persona  Paliis;  a  qiia  proccdii  peisona 
Filii  pcr  geucratiotieni,  et  peisona  Spiritus  sancli  pcr 
proccssiunein,  ({uorum  uierque  a  I*a(re  accepil  ean- 
deni  plenliuuineni,  et  pcr  lioc Filius ei  Spirilus  saiicii  s 
maneut  in  Palre,  cl  in  se  ipsis,  et  omnes  Ires  ii>  se 
invicem,  el  ipsn  iuminum  plenitudo  iii  Filio  el  Spl- 
lilu  sancto  permanei  coaeierno  Palri,  a  quo  uierque 
eorum    originem    habet ,    qui    tanien    nilnloininu» 
loius  "  manel  in  Patre./ln  codem  eiiani  libro  tra- 
ctavimus,  quomodo  Jesus,  qui  esl  supersubstanliali& 
secamium  deitateni,  factus  esl  homo  secuiidum  ve- 
rani  humanitalem,  el  alia   mulia  Iraclaviinns  jiixta 
expressa   Scriplurac  tcstimonia.  lu   libro  auiem  de 
divrnis  nominibus  iiactavimus,   quoniodo  Deus  dici- 


eologich  ypoiifoiHu»  taudanlur  ''.  /n  ttbro  nutem  £  lur  bonus,   quomodo  existens,  quoinodo  vita  "  el 


divinis  nominibus,  quomodo  bonus  nominatur\ 
omudo  exislens,  quomcdo  vita  ",  et  quemodo  su- 
;;/t/ta,  el  virtus,  et  quaecunqve  alia  intelHgibitis  sunt 
.'inominalionis  ^*.  In  symbolieu  autem  theotogin,  quce 
.1/  a  sensibus  ad  divina  ifansnominatienes  ^^\quae 
iit  divinm  formcte,et  partei, iniirumenlaqtie,  divina. 
ta,  et  qiii  orniJttit,  elqut  furores,  el  quue  Iristiiia, 
fjuae  insaniut  '*«  et  qttae  ebrielales,  et  craputne,  tt 
(iiejurainenla,  et  matediclioneSt  qui  sompnii  et  qttae 
Vilaliones,  et  quaecunque  alifte  sunt  sanclae  compo' 
s  e  forhiQiiones  symboHcue  Dei  forrnaUonii  ". 

TITllLUS  HJJJUS  CAPITULI. 

'tnsas   tatis   est.   ifuae  sunt  calaphathae  '*.   In* 


sapientia,  et  de  aliis  intelligibitibus  Dei  noniinaiinni- 
bus.  lQsynil)ulicaautem  theologia  tractavinius  trans- 
positiones  vocabulorum  sefisibilluni  ad  dfcsigiiaiKia 
anagogiee '°  invisibilia  divina,  monstrando  scilicet, 
quoinodo  acciptenduiTi  sit,  quod  iJeo  nttribuuntnr 
fonnae,  ul  iilud  «  qui  eum  in  forma  Dei  essei  i, 
Ggurae,  uliliud  Osee:  <  i^xt»s\  icaeiia  >,  nut  partes, 
nl  illud  Ezcchiei :  <  Benedieta  gloria  Domiiii  dc  loco 
sancto  suo  >;  aut  ornatus,  ni  illud  :  <  Yesiitus  pon- 
ttcre  >,aulfurores,  ut  illud  :  <  Domine,  iie  in  furore  >. 
aut  Irisliriae,  nt  id  :  <  Tristis  esi  anima  me»  >,  aui 
insaniae,  ui  Id  Oseae  :  <  Scito  lelsiael  stultuni,  pro- 
phantim,  fnsaniim  ».  Nec  "'  solain  de  islis  iraciavi 


lius  voluminibus  egtt  beatns  Dionysius  de  cata-      liius,  sed  et  de  aliis  composiiis  formaiionibus,  Deo 
liltica  ,  id  est,  aOirnialiva  ilieologia  :  in  libro  de  H  aitributis,  in  libro  de  symboiica  ihcoiogia. 


ifosibus,  iii  quo  egil  de  distinciionibus  persuna- 
;  in  secundo  de  divinis  nonrinibus;  in  tertio  de 
'lulorum  insupposilionibus  '^  ad  divina  de- 
nda;  in  quarlo,  id  est,  mystica  iheologia  spe- 
er  agit  de  apopiiaiica ,  !d  est  negativa,  quae 
3t  omnia  a  Deu  removei,  tam  inferiori,  quum 
3,  quam  superiora,  ut  videlicet  per  renictio- 


.     TEXTUS. 

Et  le  arbitror  couspejtsse ,  quomodo  pturium  ser- 
monum  sunt  uUima,  quam  ptitna.  Kienim  oportebat 
tlteotogicos  ypotifoses,  el  divinorum  nomiiium  resera- 
tionem  paucorum  sermonum  esse  '*,  quam  syinbclicam 
theologiam,  quoniam,  quantum  ad superiusrespicimus, 
tatttum  **  sermones  conspectibus  inieiUyHnlium   eon- 

VARfAE  LECTIONES. 

od.  q.  *  Conj.,  pro  iliis  cod.  m\  •  Capitulum  m  om.  cod.  *Cod.  calafalice,  apofutice,  sic  seinpcr. 
^■Texlasp".  '  Cod, /jj.  (igilur?).  '  Cod.  pro  OrroxvTrwffeffi.  ®  Corr.,  cod.  ;;roj>ric.  *  Cod.  tauda^ 
"•  Cod.  nmNMones,  "  Corr.,  cod. /«udflfl/.  "  Corr.,  co(t. /«/«.  "SicaKl.  "*  Conj.,  cod.  «ri  difira 
ominucionis.  ^'*  Cunji,  cod.  infamido;  lext.  giaec.  fxijviSif,  vers.  muniae.  '"  Coir.,  cod.  fonnaliouin. 
\.  calhefaiice.  '^  CoJ.  isupanbf.  "' Sic  col.  '*  Corr.,  cod. /oia.  _"  Corr.,  cod.  oriu.  "  Cml. 
■isuaiidatn  anaiitgogice.    *'  Corr. ,  cod.  hc.    *'' Pro  csse  cod.  f<.    "  Cod. /»i  s'm,lioc  esi,/u/««J  sffHHrfiim. 


279  JOANDilS 

lurbanhir,  quemaimodum  el  uunc  ad  caiijhem^  qtiae  .4 
fsf  iuper  meiiiem  ',  inlroeunles,  non  sermonum  brerU 
taiem,  sed  irraiionabililfilemperfectam  et  bnpruaen- 
tiatn  '  inveniemus  *.  Ei  ibi  fiuiilem  a  superinri  ad 
exlrema  dcscendeus  senno  secundnm  quuntiluiem 
descensus  ud  porlioiialem  dilatabalur  mullitudinem; 
nuuc  fnttem  nb  iuferioribut  ad  supremum  ascendem 
secundum  mcnsuram  af.rensionis  comraliilur,  ct  pusl 
omncm  asceusionem  loius  siiie  voce  eril,  et  loius  unie- 
tur  ^  iitclfithili,  Dicis  auiem ,  fjuure  lotaliler  primo 
ponenlcs  '  divlnas  po^iiones^  v.b  vltiniis  inclioarf «» 
ditinam  abUitlonem  ?  Quoniam  quod  esl  super  omnem 
posilioucm  pcnenles,  a  muijis  ipsi  co/jnato  supposili- 
Vfim  cffumuiionem  oportebal  poner.e;  iliud  autem, 
quod  est  supcr  omncm  ublationem  '^,  auferenles  amagis 
dittantibus  ab  ijKO  anferre.  Aulnon  mtifjis  rila  et  boni-  I» 
lcs,  fjui  m  aer  el,  lapis,  non  esl  crapula  el  non  esl 
iiisr,nia,  quain  uon  dicitur  et  non  inlelliijilur? 

CLOSSA. 

Sensus  iiuis  tsi  :  Jigo  pulo,  qiioi!  lu.  Timolliee, 
oculis  moi.lis  per^pcxeris,  qmd  Iraclnlns  iiostii 
«Ilimi  plns  abiimiaot  in  vprbis,  qsiaii»  primi.  Eral 
eniin  liecessft,  qiiod  iil)er  iJe  diviiiis  «.'harncieribus;, 
vcl  pQysoiialibus  distinclionibus,  [el]  '  de  liiviiiis 
riominibiis  ir.iuus  siiiit  *  iu  veibisprolixiores,  quani 
fueriiii  symbolicae  ibeolojjiae  tractalus.  Kt  nsiio  ista 
csl,  quoniam,  qunnlo  mnleria,  (!e  qua  agilur,  csl 
allior  el  a  seiisu  remotior,  aul  ab  imagiiiaiione  lon- 
ginquior,  laiito  miiii.'s  esl  uterKlum  veibis  sensibiii- 
bus,  ct  uiagis  exercendus  est  oculus  intelleclualis,  n 
propler  quod  iii  praesenti  libro,  ubi  fii  nientio  de 
divina  caligine,  id  esi  de  incompreliensiliilitate, 
quae  excedii  oninem  mentera  lam  angelicam,  quam 
humanam,  vei  quac  esl  super  verbi  iniellecium  vo- 
calem  *,  non  solum  invenimus  vorborum  brevita- 
lem,  sed  perfeclum  incomparabilem  excessum  ralio- 
nis  ad  invesliganduro,  el  prudeniiae  ad  digne  loqucn- 
'dum.  In  praediclis  eliam  libris  tractalus  a  superio- 
iribus  a<l  inferiores  desccndens,  secundum  majorem 
vei  minorem  prolixilatem  et,  quantu  traclabamus 
inleriora,  et  sensibus  propinquiora,  tanto  magis 
i  abundal  veriwriim  copia  proportionali ;  eodem 
seDsu.....  "  auiem  tractatus  ab  infcrioribus  ad  su- 
periora  conscendens  secundum  mcnsuram  ascen- 
sioiiis  contrabitur,  id  esl  coartatur.  Cum  aulem  ad  D 
inciilis  excessum  perveiilum  (uil,  tunc  delici^  oinnis 
sermo  t^m  oris  quam  menlis  ,  quia  verus  s<rmo 
mentis  iiieffabilem  Dcum  noii  loquiiur,  nec  ifstal 
meiili,  uisi  ul  tojla  et  lotaliter  ''  iiieflitbili  cour.ia- 
f  lur.  Cum  eiiim  intcr  Deuiii  el  meiuem  iiihil  sit 
mediuin ,  puslquam  facia  cst  a  Deo  omuiiim  rcmo- 
*io,  non  rcsiat  iiisi  ad  qisum  sii|icrmci!lalis  unilio. 


SCOH  i 

Quaeris  "  aiiiem  f»riassU,  quac  kit  rsiiio,  qu 
positiones  iucipinius  a  dignioribus,  et  ablationes 
iMferioribus.  Cnjus  rei  ralio  talis  esl  :quia,  quai 
volumus  per  pdsiiionem  Doum,  quiestsiiperomn 
posilioncm,  desigiiaie,  conveuii,  iit  ipsa  digniora 
magis  ei  piopinqua  principalius  altnbuamus  eide 
quando  vero  voliimus  ipsum  designare  per  ablal 
ncm,  pariter  •«  coiivcuit,  illiid  ab  eo  auferrc,  qi 
magis  :ib  ipso  distare  videliir.  Vcrbi  gratia,  ci 
prueiitiiis  el  propinquius  atiribuitur  ei  vita  el  bo 
tas,  quam  aer  vel  lapis.  Similiier  ab  eo  evidenl 
removetur  (rapula  vel  insauia,  quani  dicitur  vel 
tclligiiur. 

CAPITLLmi  IV. 

Quod  nihil  est  sensibilium  omnis  sensibuis  per  tx< 
lcnliuin  causatis. 

EXeOSITIO  TITUU. 

Dcus,  qui  est  eausa  causalissima  omnium,  mci 
dicitur  nihil  cssc  seusibiliuin  ,  sive  activum  sit,  s 
passivum.  El  idco  beaius  Dionysius,  ostendere  vol 
cxcdlentiam  hiijus  caiisae,  quaevis  ab  eo  remo 
remotiora,  ui  est  non  substaniia,  tum  ut  non  c 
nonvivens,  ut  lapis,  non  rationale,  ul  pecus. 
nominantur  bic  Ires  gradus  inferiorcs  creaiur 
quos  removet,  videlicet  eorum  quac  sunt,  ct  vivu 
etnon  seiitiunt;  iiem  eorum  '^,  quae  vivuni,  scd  r 
rationantur,  itec  intclligunl;  postremo  removet  u 
nia,  quae  possunt  corpori  vel  sensibus  subjacere. 

TEXTtS. 

Dicimus  ergo,  quod  omnium  causa,  el  snper  **  oi» 
exisiens ,  nec  sine  stibsiantia  esl ,  nec  sine  viia , 
sine  rationef  nec  sine  menle,  nec  corpus  esl,  nec  figu 
nec  formam  ,  nec  qualitalem ,  nec  quanliialem , 
pondus  habel,  neque  in  loco  est ,  nec  videturt  nec 
clum  sensibilem  habel,  nec  sentitur,  nec  seusibiie  < 
nec  inordinationem  habet ,  neque  luibalionibus  a  f 
sionibus  molerifilibus  perlurbata ,  neque  impoleus 
sensibitibus  subjecla  casibus,  nec  indiga  **  est  lumi 
nec  varialionem ,  nec  corruptionem ,  aut  divisiom 
aul  privaiionem,  aut  passionem,  aut  fluxumt  aut 
quid  aliud  sensibilium  nec  habel  nec  esl. 

GLOSSA. 

Sensus  lalis  est.  Assciinius  qiiod  Deus,  quie 
vit  omuia ,  est  aliquid  maieriuliter  substaniiati 
sive  nec  vivcns,  nec  raiione  iitciis ,  nec  mente  < 
iiens  ".  Ait  autem,  oimiia  •*  a  se  invlceni  '*5uni 
mola  et  a  Deo,  quia  non  ens  remotius  esl  a  I 
qtiain  ea,  quac  suut  cl  vivunt,  ncc  lalionaDtur, U 


VAIUAE  Li:t.TIONES. 

•  Corr.,  rod.  »HOH/^i/».  *  V^orv.,  coA.  prudentiam.  '^  C.nrr.,  coi\.  veniemus.  »  Corr.,  ood.  Hni/vr.  '0 
fOd.  potciites.  •  (.uvr.,  «.Dd.  (ibliicivuciu.  '  et  mu.  co.l.  *  l'ro  sttiil  cud.  et  vt.  *  Coiij..  coil.  srpcr  verl 
tcliectuiiiem.  .Mavis  forlo  siiiudicilcr  lulclleclnm.  '"  Uiia  vox  deesl.  "  (".uri'..  md.  lolali:  '*  Corr.  < 
'*  Conj.,  »1».!.  p*.  fnrie  pro  p-.  ''  t.oil.  j/f»i  verboyvm.  "■  super  oiii.  cod.,  add.  ex  coiii.  '*  Cor 
kitfliqna       "  i.uciis  corruplus  fsse  viiieliir      '*  Cod.  «/ih.tm.      '*  V\o  niricem  hh\    fiititn  ricHH. 


ar^ 


KXPOSITIONES  IN  MYSTICAM  THF.OI.OCWAM  S.  mONYSn.  £8i 

l.  Dein  ren.oveirms  ab  co  onir.e  corporcum  ,  ei  A  »inm  et  Hitfjer  vmiicm  abluilonem  eu  pr/f.v;»».  rt 
a  corprni  vel  rei  corporcae  accidciilia,  iil  csi 


uiiita  el  uiiittva  omnium  causa,  el  iuper  omuem  ubla^ 
lionem  e»i  excestus  ab  omuibus  timvlicilcr  abtuMli  it 
kupiu  loinm. 

GI-OSSA. 

Seiians  lalis  est :  liiciiouiilcs  dciiuo  iicgalioiies  ab 
:iilioril»us  liivinis,  tiicinnis.  qnoii  Dcns,  qni  csl  causi 
iiiiiniiirn,  ncc  aniina  esl,  qnin  coipiis  iinii  vividcal , 
iicc  mpiis,  quia  iion  sn|)Oioiniiicl  aiiiinai',  r.l  snporior 
pars  aniin;ic,  iicc  iilianiasiani  lialicl,  (Hxina  \ci  spiri- 
luaiia  iniHxiiiando,  ncc  opiiiioiies  iii  diversas  st^nicn- 
tias  (liversiinoiie  (lcciinaiido,  iif>c  ralionoin  inler  dnbi.i 
(liscernendo ,  iiec  inlcllecluin  lia!;cl  cilia  •  solnm 
causam  lanla  visihilin  insislendo,  ncc  esl  lalio  intcr 
bftnnni  e l  nialnin  disccrncns ,  ncc  inleileclus  circ.'» 
u  visiliilia  crcala  iirsisicns,  ncc  dicitur,  quia  noii  osl 
clfabilis,  nec  iiitelligilnr,  quia  a  niiUo  csl  coinpre- 
I.cnsibilis.  Ul  anletn  dccurrauios  pcr  fRPuia  adcxtre- 
i  nihil  est  inteUigibilium  omnis  inleUiyihilis  per      nia,  rursiis  dicinr.is,  quod  iicqne  nnnicius  esl,  quia 

iion  esl  ad  pai-ia  vcl  in  paria  proporliiiiinbilis,  nec 
magnilndo,  quia  iion  osl  augmenlaijiiis,  ncc  parvitas, 
qnia  nou  est  ir.itioralilis,  iiec  ac.qualitas,  qiiiu  nOQ 
esl  coinportionaliilis,  iu>c  siinililiido ,  qiiia  niilii  rci 
coniparabilis,  ncc  dissimiliiudo,  qiiia  a  nullo  esl 
discrepabilis,  iicc  slal,  quia  non  csl  ros  iinincbilis, 
nec  nioveijir,  quiu  non  csl  volubilis,  noc  silonliniu 
avit,  tiuia  Siou  osl  vcibo  nienlali  vel  vocaii  reprclicn* 
siijilis.  Ui  anieni  ad  sinnma  per  quaedain  niedia  rc- 
vcrlauMir ,  et  iii  snminis  cre;;iiiri>  ne^^aliones  lermi- 
iieuins,  diciinns,  quod  iioc  vcril;'.tein  hal.cl,  ijaasi  ab 
C  alio  solidelur  ',  nec  voraest,  qiiasi  ab  iilio  muuioliir, 
TEXTUS.  „g(.  vivit^  ,jt  ab  alio  sensiiicoiur,  ncc  vila  esi  ad  re- 

.ifiiM  autem  ascendentcs  dicimiis,  quod  ncque  jr»M»duni  adque  corpns  accinnodaliini,  i;cc  subslanli.i 
liii  cst,  nec  mens,  ncc  jjhanlasiam,  nec  opinionem,  esl  lualerialilor  subsianliatiis,  itcc  aevuin,  quia  non 
ialioncm,uut  intellecium  habct,nec  raliu  est,nec  est  spaliuin  niodo  variabilo,  nci-  lcmpus,  qi.ia  noii 
lectus^  nec  dicitttr,  nec  iHieliiijiiur ,  iicc  numerus  c>t  spatium  vaiiabile,  mnlabile.  Ncc  est  tacliis,  quia 
tiec  ordo,  necniu<jniludo,ntx  p;irritas,necuc(fua-  spciindum  esooniiani  non  cst  aliqualiter  langibilo, 
!t  nec  simHiludo,  nec  dissimHiliido,  nec  slat,  ncc  ncc  est  scienli;i,  qnia  iion  esi  cognoscibilis ,  ncc  ve- 
ttur,  neijue  slleiaium  agil,  ncc  tiriuiem  litibet ,  vitas,quianonesl  intcilcclninacqiialis*,  ncc  legnuni, 
u,rltts  eil,  nec  lumen,  nec  vicil ,  neqne  viiu  esi,  quia  non  est  dominaLilis,  ncc  sapieniia,  qiiia  noii 
ti  ubslantia  est ,  nec  uevum,  ueque  tempus,  ncc  est  susieiiiabilis,  iiec  ununi,  qnia  iion  esi  in  pbira 
wi  ejus  intellitjibHis,  ncc  sciendu ,  nec  reiilus,  iiec  angincnlabilis,  nec  uiiilas,  quia  noii  esl  malerialilcr 
«jim,  neque  sapientiii,  nec  unnm,  uec  unilas,  nec  indivisibilis,  uec  est  dcil.is  a  nobis  intclligibilis,  iic- 
riifaut  boniius,  necspirilus  est,sicutnosvidemus,  qiie  bonilas,  qiiiu  uon  esl  qu:ililas  infusibiiis,  nec 
Hlliutio,necpatemitus,nccaliudaliquidcognitum  spirilus  a  nobis  iniolligibilis,  nec  lilialio  ab  aKcro 
»ii»,  aut  ab  alio  quodam  cxistentium ,  nec  uliquid  j)  siilisisienli;!  '  malcrialilcr  piodiicabilis,  iicc  cs  ali- 
H  ■.Isteniium,  neque  aliquid  est  essenlium  ,  nec  exi-  «piid  cognilum  a  nobis  pJene,  vcl  ab  aliqno  exislente, 
i»a  ipsnm  coijnoscunl  essc  secundum  qtiodjpui  vsl,      scii  l.oinino,  vcl  angelo,  iiOc  csl  aliqwid  non  csisien- 


I,  form.1,  qiialilas,  quanliias,  pontlns,  localilas, 
uim  proprietas  lam  aciiva  (piam  passiva.  Simi- 
ab  eo  removemiis  inordinaiionom  a  oainalihiis 
iipiscenliis  provenicnleni,  ct  coinplotioneni  ( ai- 
desidcrii '  a  inaloiialibns  passionibns  pcrlurba 
¥el  turbidam  factain.  liciii  removemns  ab  co 
tentiam  vel  invaletndincm  subjectam  casibus 
bilibns.  Ilem"  removemiis  ab  eo  himinis  indigcn- 
,  cl  varialipnem  ,  vel  generationem ,  vel  corrii- 
lein,  et  divisioncm,  cnni  nou  sil  cx  diversis 
josiluin.  Simililcr  passibililalem  maierialem  ab 
iiferimus,  et  fliixnni  leinpor:iIoni,  cum  iion  sit 
lid  eorum,  aul  iii  se  liabcal,  nec  sil  aliquid  seii- 
ium. 

CAPITULUM  V  ». 


exceUentiam  ciiusalis  *. 

EXPOSITIO   TlTDI.i. 

rnt  enim  a  causa  causabilissima  rcmoveninr 
liHlia,  cum  ipsa  iion  sil  sensibilis,  nec  inteiligi- 
1,  cjnsquc  digniiatis  sit  illiid  seiisibile  vel  inteUi- 
le,  quod  illi  cansae  sil  altribiiibile,  lianc  inter 
iiiiram  ct  Creatorom  distantium  noii  csi  dnbinin 
lari  sine  niedio  (aiisao  exceilenliani :  «jLiae  sicnt 
*  est  iueffabilis,  ita  nnlli  a  se  causaio  csi  compa- 
lis.  Unde  quando  iiulla  ei  poiesl  essc'  Oiinipaialio 
srua,  ibi  cadil  causa  in  sensibus  remotionem.'^ 


"  ■^rjnoscit  eu,  quiie  Mtnt  exutcnlia,  seiititduiu  qnod 
iiia  sunt ,  iiec  raiio  ipsius  est ,  nec  numeu,  ntc 
'0,  nec  tencbrae,  nec  Inmen,  nec  error.  nec  ueri- 
■c  universalis  ipsius  '  posilio,  nec  abUilio,  sed 


linm  inlellcciualiier,  vol  aliquid  cxialenlium  male- 
ri.ililcr,  nec  eAistcnliaipswni  cognoscunt  secundnm 
quod  ipsc  esi,  noc  ipse  cognoscil  e;i  sccundnm  quod 
ipsa  e.\isliint  in  so  ip^i.>,  sed  secundum  qnod  suiU  in 
.  quiv  siint  prueler  ipsum ,  posilioncs  el  ablatio-  verbo.  Item  ncc  esl  i[»siiis  rationalis  invesliij.iiio.  i 
icicnies  ipsfim,  nec  ponimus,  nec  auferimus,  quo-      ncine  noininis  imposilio ,  iioc  cognilitmis  repielien  ' 

VAHlAl!:  LECTlO-NtS. 

^od.  desideriis.     *  Cod.  fauxuali.';.      ^  C.od.  el.       •  Ci»;?.  lemoco  (sic!)      *  Corr..  cotl.  i/jsi.      •  Cod- 
>I  i.    '  Coiij.,  cod.  .'ioiidet.     ^  Sic  legOiidum  esse  videiur:  cn6.  «jf/.     '•'  Ct»d.  subsisienlii. 

TMOTAE. 
•  'ttnrtulum  V  om.  cod. 


283  J0ANNI5  SCOTI  284 

slo,  iiec  esl  lencbrae  a  lumine  deficlcnie»,  nec  esl  A  'pso  auferimus,  ipsum  lamen  nimquam  ponimy*  vel 
lumen  iiiieltigibile,  nee  est  etror,  quo  aiiimus  dcii-  auferimus,  qiioniaui  supcr  posiiionein  eslpetfecla 
]>(aiur  nec  verilas,  «)ua  *  su;i  indusiria  aniinus  illu-  oirmium  causa,  el  stiper  ablaiioMeni  est  exceisu* 
mifiatur  '',  ei  omniuo  luillaeslejus  posiiio  vel  abJatio.  ejiis  ab  omnibus  ei  »ii|:>er  oiunia  absolulus-  Exflick 
Scd  lameii  quaecumiue  alia  de  ipso  ponimus,  vel  ab     opus  muUum  ulile,  et  obicurvm  valdt- 


YAIUAE  LECTlONtS 


*  Sic  cod.     *  Cooj.,  cod.  htsb^alur. 


JOANNIS  SGOTI 

UOMILIA 

IN  PROlOGll  S.  EYANGELll  SECliMi\I  JOAMESf. 


(Cap.  I,  1—1'*.) 


'.X  co<\.  rrs   l>iblioih(>c»e  Aienconiensi*  primus  edidil  M.  Felix  Ravaisson,  Happnrts  &ur  les  bihliniheques  des  dSparlc- 
inftils  tle  rouesl.  Paiis,  1811,  {r.iy;.  •'531  sq.;  denu"  excuJil  M.  Sainl-Keiie  'lailiandier,  Scot  Erigcre  el  la  phiiuso,:Jtie 


scliQhmque ,  Slrasb  ,  lSi3,  |ta^.  '25)1)  sqij. 


Omelta    Joanms    Scoti     translatoris     /e- B  bumamsmcmibubacsensil)UsiniImare?Dic,  quacso, 


rarchiae  Vionysii  '. 

Vox  spirilualis  aquilae  audimm  pulsMi  Ecclesiae. 
Exierior  sensus  liaiiseiuilem  acoipiai  soniluin  ;  iulc- 
rior  Mnimiis  maueniem  penolrel  iiileticctum.  \\>\  al- 
lividi  vohuilis ,  iion  aeia  corporeuui  vel  aelliera  vcl 
'.oiius  sensibllis  mundi  aiid)itiim  Mjpervoiilaniis, 
sed  oumem   ibeorium  ,  ultra  omnia  ,  ({uae  sunl ,  ct 


cui  lanl^  ac  lalis  esl  donala  graii.i?  Forlassis  rjiiis 
dicel  :  sumino  verlici  apo.sUdoi'!im  ,  PctrodLco,  qai 
Doinino  inierrogar.l-i ,  quem  se  esse  exislimarel,  re- 
.«pondit  :  «  Tu  es  Clirisliis  Filiiis  Dei  vivi  >.  Sed  non 
lcmcic  ,  iit  opinor,  <juis  dixerii ,  plns  iu  lypo  fidei  et 
actionis ,  qiiam  scicnliiieei  coniemplaliouis  Peirnni 
lalia  di.\issc ,  e:i  sciiicet  i-atione,  qua  Pelrus  in  forma 
aclionis  ac  fidci  pouilur,  Joannos  autem  coniem- 


quae  nou  sunt,  cilivolis  ialimae  ibeologiae  peiiius  piaiioiiis  a)({ue  scicntiae  typum  imilatur.  Umis  si« 

clarissimae   superaeque   conlempkuionis    obimibus  quidem  decumbcbat  sujkm'  pecliis  Doniiuicum,  q;;otl 

li'anscend<iilis.  Dico  autem  t{uae  suul,  quae  sive  bu-  ost  conlenqdiUionis  saci'ameiilum  ,  aher  saepe  litti- 

manum  sive  aiigelicum  non  omnino  fugiunl  seusum,  babat,  (piasiirepidaeactionissymbobiin.  Aciio  nam^ 

cum  posl  Dcum  siiii,  ci  eorMU)  numcrum,  quae ab  que  maiulatorum  divinorum  ,   priusquam  perveniai 

nna  omniuin  catisa  coiidita  sunt ,  non  exced.int ;  quae  in  liabitimi ,  puras  vliquando  discernit  species  virlu- 

vero  non  sunt,  (|uae  piofecio  oiiMies  iiitellijiientiae  G  luui,  aliquando  falliiurejus  judicinm,  carmilinm  co- 

vii-es  relinquuni.  Supervolat  itaque  beatus  ibeologus  Ritaliomim  uebulis  obumbr.-Unm.  Jntimae  vero  ibeo- 


Joaimcs  non  solimi  quac  intelligi  ac  dici  possunl, 
verum  eiiam  In  ea,  quae  supcraul  omucin  intellec- 
lum  et  signilicationem  ,  s<ipcrvchitur,  extraqiieoin- 
nia  i|ieff;ibili  meittis  volalu  in  urcana  unius  omtiiuiu 
jiiincipii  exaltatur  ,  incomprcbensibiiemque  ipsiiii 
pi  incipii  et  verbi ,  boc  est  Patris  ei  Filii ,  uuilaiu  m- 
peressenlialilatcm,  nec  non  et  dislinclam  supersub- 
sianiialilalem  pure  dinoscens,  Evangeiium  suum  in- 
ciioat,  dicciis  :  In  priucipio  erut  Verbum. 

0  beale  Joannes ,  r.on  immerilo  vocilai-is  Joan- 
nes.  Ebrcum  nomen  esi  Joaimes,  cujus  inlerprela- 
lio  graece  w  sxaoio-aTo»,  laline  vci'o  cui  douultiui 
cs(.  Cui  eniin  tbcologorum   donatuin  cst,  ({iiod  libi 


liae  acies,  posiquam  semei  vcrilatis  perspexerit  vul- 
itjiu  ,  neqi^aquam  repercmiiur,  nunquam  ralliiui<,J 
nnlla  caligino  occuUaSur  in  j^rpetuum. 

AmI>o  lamen  ciirrunt  ad  monuinenium.  Monumen- 
lum  Cliristi  cst  divina  Scriptura,  in  qiia  divuMiati» 
et  i)umaiiitaiis  ejus  mysieria  densissima  veluii  quu- 
dttin  numiuiitiir  peira.  Sed  Joamies  praecurril  ci- 
tius  Peiro.  Acntiiis  iiamque  atque  vdocius  iniimu  di- 
vinormn  operimi  peuclrat  S(»crcia  virlus  conlempla- 
tionis  penitus  piiriiicaiae,  quam  aciionis  adbuc  pii- 
rilicandae.  Verunnamen  piimo  intrai  Peirus  in  mo- 
tiumenlum,  dciude  Joaimes.  ac  sicuiambo  curruni, 
ambo  intrant.  Pcli'us  si<)uidem  lldei   symbolum  , 


«■si  domilum,  abdita  videlicet  summi  b(mi  peneiriire  0  Joanues  .signilicat  inleJlectuni.  Ac  per  boc,  quoniam 
myslcria,  et  ea,  quae  tibi  rcvelata  et  declarala  sunt,      scripiumest :  t  Nisi  credideriiis,  non  iiiielligciis  .,  ne- 

VAiUAE  LECTIONES. 

'  Cod.  Gcrarcliic  Diouisii. 

NOTAE. 

"  Sic  loctis  rcparari  dcbel.  In  codice  lcgitur  oi-  interpieialur  :  Joannes ,  in  quo  cst  gralia.  rc/  //o- 
exapicaio  ,  quoil  esi  w  EXAiMc.\T(.->,  id  (piod  cditorcs  '«'«'  fl''«'«a-  Derivatur  enim  ]:nvv  a  rrr.'  ei  pr , 
cl.  omnino  liigisse  videlnr.  S.  Ilioi-onymns  qiioque      iia  u(  proprie  significel  cui  Jettovu  pro;-iiius. 


5  ilOMIL.  IN  PUOI.OC.  F.VANfi.  SEC.  JOAN.  iSQ 

vMriopraect^dit  liiloiinnii  .«uitkeniiim  &aiici;)«Scri(t-  .^M^ciprrc.niii  piiiis  incompreht!ii.sibiiiivoritaUApar« 


rao.  deiiuie  kC)iuriib  inirai.  i<iielffi'iti,i,tMii  pcrildriit 
separaiur  atliliu.  iVirus  iiaqtie  Cliristuiii  Ueuw  ci 
niinem  jatn  farlnm  iit  [«.'itipuriiiiis  (■o(fiiovil,  ei  nii ; 
Tues  Chri»iui$  {''iUus  Dei  vivi  i.  Aliissiiiie  vuh\it. 
«}  aittuj  ille  ,  (jMi  eiiiiiiriu  (!iiri:>ltiiii  i>cut|i  lic  !)('<> 
1«  oiiMMa  leiitpora  ^'tiillcni  iiilellt^.vil,  (ii<cii<t  :  Ih 
htcipio  erul  Ytibum.  Ncmk»  ucs  evi.sijiuct  Pdio 
annem  pracfcnv.  [iuW  liix.  fcccrii  ?  QiiiMuini  csset 
(^•toiortiiii  aitior  iiio  ,  «|iii  e.41  el  diciiiir  voricx 
ruin  2  Non  pracfciinms  l'ctro  Jrtuiiiicni ,  scJ  coii- 
riivuis  aciioiii  routciiipl^ilionciii ,  purgctndc  adhuc 
inio  perf^rii  piirg;iiuin,  a^ceMdeiiii  ndhuc  virtntu 
.  inconmiulai.>iieu^  iuijilirn  p»*r  vciiicmiMii  '  jaui 
rtuicm.  Nim  eniin  niuic  ci>iisi(ieraiinii,  aposiolica- 


iicipAtioii<)iu(iiKnniiefliciaiur  liabcrc.  Sau(  tus  iiaqu» 
ilienlo^ti-i.in  Dcudi  traii5inutAiiiii,veiit.-itiK  pArliccps. 
Uetim  Vorhitn)  .««(ilisisti^re  iii  Uen  priiu'i)»io,  hoc  esl 
Deuin  Filiutn  in  Pco  Paire.pruitiiiillNt.  hi  pihcipio, 
iii<{uil,rr^i<  r«rf>M/)(  Jnliierccacluiii  nperluin,  Ikm'.  e^l 
^uiiiitiae  ae  sapciai^  irinita(i$  ei  uniiaiis  revelaluin 
nrtundu  inyjterium.  Animartrerie  angelum  divinum 
super  Filium  huntinis  ascfo^ientem,  nobi<t  videlicet 
aniiititcianiem.  ipnuin  nse  anie  omnia  in  principiu 
Verliiiiu.ac  mox  (tesre nrienlem  snpcreun^Jeni  Kilium 
hoiiiinij,  cbmanlcin^juC  :  t^l  IVr^iiin  raio  focium 
eil.  Dc^.cnJil  evniigfii/an^  Ui'iiin  Yerbutn  hiimineni 
fsctuni  snpcrii'.«liiraliier  inicr  umiiiu  cx  vir^in**. ; 
a<;ccii(lit  proclaiuaud  iJgniVvrliunn  »ii;».';re.V'««>nti:ifit{><' 


1)1  pcrsoiiMuiu  di)^uiiaieuit  seJ  inve!»tig-ji\iu:i  pul-  B  gcnitiiiu  cx  I*uii'«  »uie  el  uiirn  uinnia.  hi  principio  , 

ini|uii ,  eiuu  Veibum,  ti  nnUtKiuin,  quod  in  hoc  loco 
non  icmpoiis,  s<i(i  .'lubitaiitiae  signinoaiiouetn  be.ttu4 
ev.-^ngcliiii:!  iiisiitu;il  per  h.tnc  voccni,  tpiae  esi  trai. 
Mani  el  posilio  i>jus,  iil  e&i  ium ,  uiuic  inacqiulikr 
ileciitur,  «jupiiccin  conltnei  inicUccluiu.  Aiiquanilo 
i|ui(lciii  siil>si^lcnli-ju\  cnjuiicunqiic  lei ,  iht  q:ia  pi^ae» 
dirainr,  :ili3i;i:c  iillo  l*;inpur;tli  niolu  si^niiicai ,  idce* 
qiie  substttiitivtiui  vciiintn  vociiaiui-;  :ilii|uanciu  lera- 
poralcs  nioltu  sccumliun  .liiui-iiui  vcrbonua  unato* 
i}iam  dcclaral.  T:\le  ergo  e-*!  quo«l  ai!  :  ht  princicia 
eiul  Yerbim  ,  :\c  »i  ap'..'rlc  ilicerct :  iii  P;tlrc  wibsislit 
Filitis.  Oui^  (Miini  santini  SRpicn:^  dixKril.  tiliuin  irt 
1'aliY.  leniponiiitci'  uuquain  snlMilitissii?  lliic  cnii» 
Sulucogilalni'ae;ci'nilai  ,  ul>i  sula  iiilcllit^ilur  iniiiiu- 


Ari  imant  •fivinoruin  inyslcriordin  (iiirereniiaiu. 
PiMius  ii:tque.  iioc  esl  aciiu  virtuluin  ,  Dri  Kiiiuin, 
irabili  e(  ineirobili  inoJu  carue  rii'cuuis<'rlp.'uru,  pcr 
rlutetu  iiilei  el  nciiouis  4t>n.<ipicatnr  :  Ja£nnf s  vcro, 
ic  est  niiisiinia  conteinpiaiio  vcritatis,  Dci  Ycrhuiu 
r  se  absuiluluin  «al  inniutuni  in  principin  sno  ,  huc 
l,  in  Paire  i\to  miratur.  Peirus  aeieiii.t  siinul  :ic 
nporalia ,  in  Cliristo  unum  facla ,  «livina  vevcla- 
|ne  introducius  inspicii :  Joanncs  sola  .lelerntt  cjui 
|noliliain  fideiiuui  animaruin  iniroduoit. 
Spirilisale  igitur  tmttjvov  *  cilivolum,  deividmn,  Jo- 
aeiu  di«'0  iheolngiun  ,  onvncm  vikibiiein  el  itivisi- 
eui  crealiirani  supcial,  iimneui  inlellccUnn  iranai, 
dcifu-aluin  in  DAuin  inlral  deiricaniein.  0  liealK 


ulc,  lapiuses  ,  ui  lu  ijise  asseris,  in  loriiinn  cae   0  tabilis  vcril^t.s.^^Et  ne  quis  exialiinnict,  ii.t  Yerbuni    ' 

inpiincipli)  sid>»i$tei'<*,  iil  nidla  subslaiaiiiruui  dilfe- 
i-cnlia  snliinleiligaliir  inesse,  coiiiiuuo  subjuniiit  :  Et 
Veriuiu  erul  tipud  Deuin^Uoc  est ,  cl  Filiui  (uliKiitit 
ctiin  Palrc  iii  nniiaic  fsiscnliae  el  siib3lanli;'.!i  dlwlin- 
clione.  El  iieruni,  ne  in  (|nopiain  lalis  scrper*i  vcne- 
iiosa  cngiuiio,  Yerbum  solunuuodo  in  Paire  ws«  , 
cl  ciiui  Dc-ocsw,  noii  anicin  ipsuin  Verbiiin  subsian- 
liiiiiicr  et  copsseiuialiier  Pairi  Di^uni  siibsisicre  — 
hic  namqiic  crrnr  fcriidos  invasil  Arianos--  pi^o- 
liniii  adjiicil  :  lCl  Dent  eral  Verimai.  Vidcus  iicni  , 
qnod  noii  dclnlnn  esifitl ,  qui  dicerein  ,  non  dc  iino 
eoilctttquft  Yorliocvangolistain  »ciipiissc  :  In  prnic!' 
piu  erol  Yerbum  ,  cl  Detis  erat  Verbmii ,  sed  aliinl  vi>- 


),  sed  uiin  ei  raplns  vlira  oinne  cac-lnm;  nipius 
iu  paradisnm  ,  scd  non  es  rapius  super  ontnem 
adisuin.  Joaiincs  otnnc  caeium  caudiltiui ,  «iin- 
iiqiic  creatuni  parudisum ,  iioc  est ,  onuiCni  htiiTU- 
n  angclicainque  transgrcditur  uaiurain.  in  teriio 
io ,  0  v:\s  clecllnnis  cl  iiia^istcr  gcntiuin  ,  audisli 
ba  inc/fabiiia ,  qnnc  non  licct  iioniini  lcMpii.  Jonn- 

,  intiinae  vcrilatis  in^pector,  uitra  onnie  cacliit» 
laradiso  paruiiisoruin,  hoc  cst  iu  causjt  oiuniuiu  , 
ivit  uiiutn  Veibum,  pcr  «juod  facu  suHioiuiu.i,  ei 

ilei  iilud  Yerbnm  dicere,  hominibUEque  praedi- 

*,  qnaniiint  ItoininiLus  pr:iedicai-i  polcsi,  ac  rida- 
|ilcr  ciawal  :  /«  priucipio  eret  Vtrotitn. 

on  ergo  Joannei   crul   hoiuo,  wA  piusi  (iu:)in 


hiisse  KerlniMi  iu  principio,  aliud  Detis  eral  Yeroinn 
10,  (jiMindo  ei  seipsnm  ,  ct  onmia,  qiiae  s.itni,  sn-  ^  Jueiciicam  opinitmeni  dcstrutnis ,  ci>r>s^«pn'nicr  sun- 
vii ,  ci  inefrabili  sapicDiliic  rirlulc,  pui'issin>K<|ue      ncclil : 

lloc  cralin  pri4tci]'io  upiui  Deuni ,  a\:  •*]  diccict : 
hoc  Vci'l)um  ,  qnod  Dous  cst ,  opud  Denm  ipvim  esi, 
fl  non  aljnd  «piid  eral  in  principio.  Sed  bigiiifiran- 
tius  ex  Giaecorum  cxemplaribus  poiesl  intelligi.  In 
cis  enim  svvp;  scribilnr,  id  esl,  liie,  el  polcsi  referri 
ad  uirumqne,  ad  Ycibnm  vidciicoi  el  Demn;  hacc 
quiupe  dco  nouiina  6io,-  ol  /o/o;  apnd  Graecos  in.i- 
scnlini  gcncris  sunl.  .\c  per  hoc  iia  potcst  inlcliigi  : 
el  Dei.s  crut  Verbitm',  hic  erul  iti  principio  upud  Deurn, 
litn.in.im  si  lii;e  clarius  dixerit  •  Hic  Deus  Verbrm 


Itit&cunUuc  s'jhvcclu> ,  in  ca,  qu:ic  si:perO!im'a 
,  seci-cta  vi(i(;iicei  utiius  ciscniiaia  in  iriii>us  »ub- 
lUis,  et  triuni  suUslanUanun  in  una  csscniia,  io- 
Isuse&i.  r«oneiiiinalit«r|)oiiiitascendcr£  in  Deum, 
jprius  rieret  Deu».  IJi  eiiim  ladius  oculorum  uo- 
•uin  fpecies  icrum  itcnsibilium  coIorcAijiie  uoa 
|{  poiest  Hrenlire,  qtiam  sc  solaribus  radiii  inuni- 
|t,  uninuque  in  ipi^is  cl  ctint  ipsis  (iat,  ila  aniinus 
[lcrnm  puram  rerum  spirituahum  ,  onnicniqnc 
[lectuui  super.niiium  cognitionem    non    snllVrl 

VARIAI-:  LECTItJNi-.S. 
■•  (!orr.,  cod.  uetaiam 


Orr  ,  8.  perreiueiiletit. 


«87 


JOANNIS  SCOTJ 


m 


apti^l  Doutn  ,  Ipif  csl,  de  quo  dixi  :  In  prifclpio  erai  \  noii  polnislis,  quid  extra  me  lacere  poicslis?  Nam  et 


ycrbnm. 

Oinniii  per  ipsuni  faciu  stinl.  Per  ipsum  Deum  Ver- 
bum,  vci  per  ipsimi  VerbarTi  Deum  omnia  facia  sunt. 
El  quiil  esl  omr.ia  per  ipsv.m  facia  sunl ,  nisi :  eo  iia 
Scente  anle  Oii)ni:i  ex  Palre,  omnia  cnm  ipsool  per 


ibi  no:i  o-h-j  ,  sed  /jupi;,  lioc  esl,  noti  sii:e,  sed  cxira 
Ciapci  scribnni.  Facilius  aiilem  proptcrea  tlixt,  qiiia, 
dnm  quis  autiii  sine  ip»o ,  po(PSl  pulare  sine  ipsiu» 
consiliu  vel  aiijmorio,  ac  per  lioc  non  lolun»,  noii 
omnia    iili    lii.sli-ibiiil;    ainiiens   vt?ro    exlra ,  niiiil 


ipsnm   facla    suiil  ?  Nani  ipsius  cx   l*aiie  genera-      omnino  reliiKinil,  ipiod  in  ipso  ei  per  ipsum  fjcluin 
tio  ipsa  esl  cuusarum  ominum  tondilio ,  omnium-      noii  sil. 


qiie ,  <|uae  ex  causis  m  genera  el  species  pro- 
ceHtinl  ,  operaiio  el  ellecius.  l'er  gcneraiionem 
•Hiippe  Dei  ex  Deo  principio  facla  suni  omnia. 
AhA\  ilivinum  el  inciraliile  paradoxum  ,  irresera- 
bue  secrelum,  iiivisihile,  pKtfunilmii,  incomprcliciisi- 


Quod  facinni  e$l  inipso  oila  eral.  Posiquam  remo- 
lissima  omiii  raiione  ei  inielleciii  beuliis  evangeJi- 
sies  ilivina  revelavii  inysieria.  Ucuin  Yerbuin  viile-  _ 
ri<!ei  ui   Deo  loijueiae,   in    ainboljus  inielligenliani 
saiicu  Spirilus  divinae  Scripliirae  conieniplaloribus 


bile  mysleJium.  Pcr  nun  faclum,sed  geiiiluuwouiiiia  reliiiquens— uleniin,  qui  ioquilur,  in  verbo,  qiiod  lo 
facla,  seil  noiigoiiila.  Principium,e\ijuo  o.Tiuia,  Pa-  quilur,  necessario  spiriium  proilal,  ila  Deus  Pa- 
ler  esl ;  principium,  pcr  (piodoiunia,  Filiusesl.  l'a-  R  ler  simui  et  seiucl  ci  Fiiium  suum  gigiiit  el 
ire  loqueute  vcrbum  suuin,  iioc  esi .  Pairc  gijjnenie  Spiriiuiu  suuin  pi^r  genliiiui  siium  prodticii  —  ei 
Mpicnlianisuam,  omnia  nuul.  Proplicia  aii;«  Omnia  posiquain  per  Deum  Filium  omnia  facla  essc,  ei 
u!  sapieiilia  fecisli  i  ;  el  alibi,  personain  Patris  iu-      niliiiexira  ipsum  subsislero  astiuxii,  veluli  ab  ahen» 


iroduceiis  : «  Eruciavil  cor  iReum  «.  El  quid  eructa- 
vilcor  suum?  Ipse  exponit  :  i  vcrbuin  bouuin  dico  >, 
'»erbum  boututi  loquor,  Filium  boiium  gigiio.  Cor 
patris  esl  sua  piopria  subslaiiiia,  de  qua  genila  csl 
Filii  propiia  substanlia;  praocedil  Paier  Yerbuni 
non  natura,  sed  caitsa.  Aiidi  ipsum  Filium  dicenlein  ; 
t  Palcr  major  cst  me  »,  subslantia  ejus  causa  meae 
siibslauliae  esl.   Praccedil,  luquam,  Paier  Vcrbuni 


piimordio  suae  iheologiae  seriem  dire\it,  diceiis  : 
Qnod  fncltim  est  in  ipso  cila  erut.  Praedixil  enini,  um. 
nia  per  ipsuin  fiictn  snnf,  ac  veluli  a  qiiopiam  n\-^i- 
lus  de  iis,  (iiiae  per  Dcum  Verbum  facia  sunt :  quo- 
jnodo  el  (piid  in  ipso  eranl. ,  qiiae  por  ipsiiiu  faclu 
sunt?  respondil  el  ait  :  Quod  faclum  est  in  ipso  vila 
erai.  Qiiae  senlcniia  dupliciier  pronuncialur.  roiesi 
eniui  subdislingui  :  Quod  fucltim  est,  ac  deinde  sub- 


causalilcr  ,  praecodit  Filiiis  omnia  ,  ipiae  per  ipsum  jungi  in  ipso  vilu  ernl ,  polesl  cliam  sic :  Quod  facium 

jacia  siiut,  iialuralilcr.  Subslanlia  Filii  Palri   eoae-  esi  in  ipso,  ac  deiuile  subiuferri  vila  erul.  Ac  pcr  hoc 

icrna  esi.  Suljslaniia  eorum,  quae  (icr  ii»sum  laciu  ui  duabus  prouuutiaiionibusduos  .spoculainur  intclle- 

sui!l.  incboavil  in  ipso  osse  anie  tenipora  secuiaria,  G  eius.  Non  eniin  eaden»  iht^oria  esi,  quaedlcil :  quod  - 

non  in  lcmpore,  sed  cuui  icnip<jribus.  Teinpus  siqui-  factuiu,  locis  leinporibusipie  disci-eium,  genoribus, 

(iem  inler  celcra ,  quae  (acla  sunl,  laclumcst;  nou  fonnis  nuinerisque  disliiuium,  sensibilibus  iislclligi- 

aiiicm  ;;rocr(.auiiu,  scil  fo.vcreaium.  El  qiiae  esi  con-  bilibus^iue  subsianiiis  seu  compacium  seu  scgregu- 

bcqueiitia  verbi,  (piodlocuium  esi  os  Aliissirni  ?  Nun  lutn  ,  hoc  lolum  iii  ipso  vila  eral;  ei  ea  quae  decla- 

enim  in  vanum  locuius  e.sl  Paier,  non  iulruciuose,  r:ii :  qiiod  facliim  csi  iu  ipso,  iion  aliud  crat  nisi 

non  siiic  uiaguo  cirectu;nain  ci  houiines  [inlerj  se  viia,  ut  sit  sensus  :  Omnia,  quae  |)er  ipsum  facia 

ipS!)S  loqucnies  aliq.iid  in  auribus  audieulium  elli-  saiil,  in  ipsu  viia  sunt  cl  uuuiu  sunt.  Eranlcnini,  hoc 

ciuni.  Tria  iiaipic  crcderc  ei  iuieUigerc  debemus,  esl  subsisiuui  in  ipso  causaliicr,  priusquam  sini  iii 

lyqiicnicm  Pairem ,  pronimciaium  Yerbuni,  ea  (i;iae  semeiipsis  elfeciive.  Aliier  eniui  sub  ipso  uunt  ea, 

elUciunlur  pcr  Verbum.  Paier  loquiiur,  Yerbuiu  gi-  quac  per  ipsuin  facla  sunl,  alilcr  in  ipso  sunt  ca, 

jjiiitur,  omnJa  elliciuniur.  Audi  Prophotam,  quuiu  quam  ipsc  esl.  Omnia  ilaque,  quae  per  Verbum  fa- 

ipsc  dixit,  t'i  /ac/rt  s««{,  lioc  est,  Veibum  siium  ge-  cta  sunl,  in  ipso  vivjini  iucommuiabilller,  ci  viia 

nuit.  perquod  lacta  suul  omnia.  Fi  ne  forte  cvisli-  suiil ;  in  quo  neque  fiierunlomnia  leinporaHbus  ii  - 

mareseorum,  quae  suiit,quaedam  quideui  per  ipsuni  lervailis  seu  locabbus,  nec  fulura  sunt,  scU  soluiu- 

Dei  Vcrbuui  facla  essc,  qtiaedam  voro  cxira  ipsiim  *^  modo  super  omni  i  lenqiora  el  locain  ipso  uiium  sun( 


aul  facla  esse  aut  exislenlia  por  semetipsa,  ila  ul 
imn  omaia  ,  quae  sunt ,  el  qnac  uoii  suiil ,  ad  unutu 
piincipiiim  lereranlur  ,  iMjni.Iusioiieju  loliiis  ihoolo- 
j.Mae  subdidil  :  et  sine  ipso  factnm  esl  niliil';  hoc  esi, 
niliil  «xtra  ipsitm  est  laclum,  quia  ipse  arobii,  iiilra 
8e  comprehendcns  omnia,  el  nihil  oi  coacicrnum  vci 
consubsiamiale  inielligiiur  vel  coesseniialo ,  praelcr 
suum  Patrem  el  suum  Spirilum  a  Palie  pcr  ipbum 


cl  uiiivcrsaliler  siibsisluiit  visibilia,  invisibiiia,  cor>> 
poralia  ,  incmporati;) ,  ratiunalia,  irralionaiia  ,  d 
simplicitcr  caoiuui  e:  tcink ,  abyssus,et  qiiaocunqtie 
jn  cis  suni,  iii  ipsti  vivuui,  oi  vitasunt,  el  aciernuU- 
ler  siibsisiiint,  ei  (luae  nobis  oinni  motu  vitali  carcrd 
videniur,  i:i  Yeibo  viviml.  Sed  si  quaci'is,  quomodi» 
vei  qua  rationo  omn;:t,  quae  per  Vcrbuni  lacta  sunU 
in  ipso  viialiier  ei  uuiformiter  ei  causaiiter  sulisi' 
siuni,  accipe  piiradi^Mnaia  ex  creaiurarum  naiun« 


procedeiilen».  Et  Iioc  facilius  in  Graeco  datur  inlet- 

ligi.   Ubi  enim   Latini  ponunl  sine  ipso,  ibi  f.raeci  disce  faci(»rem  o\  iis,  quae  in  ipsocH>cr  ipiutii  factt 

yodotc  iivTOij  ,    hnc    esi    exlra    ipsum.    Similiier  ei  sunt.  «  Invislhiiia  enim  cjus  >,  iiail  Apostohis.  «  per 

i|>ie  UomiiH;->  suis  discipuns  dicil  :  «  Exira  me  nihil  ea,  qu;»c  facia  stmt ,  inleiiccia  conspiciunlur  ».  Con- 

poiesiis  facerc  ».  Uui  per  vus,  ioquii,  exir;i  m«  limi  spi^jare,  quomodo  omnium  rerum,  qua.^  inuufr  baju» 


m 


HOMIL.  IN  PftOl.OC.  F.YANf..  SEC    JOAN. 


icnsililis  globosiias  compveiiendii.  cnusa:  simiil  el  \  phanlasid.  s«<J  in  ipsa  vcra  humanilaie,  Huai 


S90 

m  io:>tiM 


unironuiici  in  i^io  %vt\e.,  (|ni  luaxiinum  luuiKJi  lnmi- 
n.irc  vocilaiur,  siibsislunl.  Inde  namque  r(ii'm:i'  om- 
iiium  corporum  pn  cctliinl,  iixie  distaiiliuui  cuiorum 
pulcliriiu(io,el(-aeiera,(|uaeilesensiLili  naliira  prae- 
dicari  possuni.  Coobitlcra  niuili|)licein  el  inliniiam 
seininum  Yirtuieni.quumodonumerosiias  licrbaf-.ufn, 
frucliium,  animalium  in  singulis  $eminihus  cimiinK- 
lur,  quomodo  ex  eis  surgil  pnklira  rorm.^Mum  cl  iti- 
nuiueraLilis  mulliplicilas  ;  iniucrc  inlerioribiis  «uu- 
lis,  quuutodo  iniilliplicc»  rcgul;ie.  iii  urle  arlilicis 
iiHiiniftiini,  el  in  ajiimi)disiiorienlii>easvivuni  ;quo- 
modo  inrinilus  linearuiu  itiimcrus  in  uiio  piincio 
uiium  &ubsii>iit,  ei  liujusmodi  nalurali:t  perspice 
exeinpla;  ex  quibusveluii  pbysicae  iheori;ie  ptinms 
ullraomniasubvccuis,  divinu  i^ratiauiijuUis,  illuuii- 
naluii,  puleris  arcaua  Verbi  meuli.s  acic  inspic('i'&, 
et,  qiauluiudalur  bumunisurgUiiieiitaiioiiibii.s  Deiirri 
3UUIII  quuereiilibus,  videre,  qitomodu  omnia,  qua; 
per  Verbuiu  fuuia  suiil,  in  ipsn  vivunlel  vilu  suiu.  lu 
ipsoeuim,  ul  usloi]iiiuirdivi!iiim,  viviiiiuseiinove 


sibiin  uiiilal(;msul)slaniinesus^.i'l'i!.  apparml,  su;»ni- 
ijue  cogiiilioucm  omnibiis  co-rriiosc  enul)us  se  praesJi 
lit.  Liix  ilaiiiittLditiinitiii  llominus  nosler  Jesu.sClirt 
slus,  <iui  iii  liumaiia  iianifdi  omni  ralionali  el  inlelie 
cloalicrealiiraoseipsum  manileslavit,  jiiacquecliviiii- 
iaiis,(pia  Pali-i  acqmilis  esl.ubdiln  rcvelayil  mysKriu. 
tU  lux  in  lenebris  luce'.  Audi  Aposioiiim  •  i  rui- 
Siis  >,  inquit,  «  ali.pi;indo  lenel>rae,  uiinc  aiiveiw  li»x 
in  Domiiio  ».  Aiidi  Isaiam  :  «  Scdenlibus  itt  rc\i\one 
iimbrao  n:oi-lis  lu-^i  oria  esl  i.  Liix  iii  leiiebrisidcei. 
Toium  genus  bum:um:i!  merilo  Drigiiialis  poccaii  in 
lejiebriserat ,  iion  exleiiorum  ociiloftim.quibus  sen- 
sibiliiiin  formae  roloresque  senliunlur,  sed  inleno 
rum,  quibus  iDlcUigibiliurn  species  el  pulchiiiudines 
B  disceniuiilur;  nou  iii  lenebris  hojus  caliginosi  zeri$, 
sed  iii  lenebris  ignorantiae  veriiaiis;  non  in  alisen- 
liu  liicis,  quae  nnundum  coipoieum  decUrai,  sed    tfi 

ibsoniia  Itjcis.quae  mnndiim  incorporeiirn  illuminai. 
Posicujus  orUim  ex  virgine  iox  in  lenebris  iucel ,  tu 
coi-dibiisvidelicei  seco^nosceniium.  «,}uoniam  vero  lo- 


niur  eLsumus;ei.uluit  magnusDionjsiusAicopa-     »um    gemis  bumanum   in  dua<;   vcluli    paries   div 


%\l^,  esse  uinitium  esl  i^uperesscnlialis  divinitas. 
El  vila  eral  lux  liaminum.  Dci  Filium,  quem,  o 
keaie  liieuloge,  prius  vucasli  Ycrbum,  nunc  vilam 
nomiuus  el  lucem.  Nec  immcrito  niutusirajipellaiio- 
iies,  ut  distaittes  nobis  iiisitittarcs  si^uilicaliones. 
^  Verbum  siqutdeui  Uei  i<ilittm  nomiitusli,  (juia  per 
ipsuiu  lticulus|Sl  i^uler  ouiiiia,  quum  ipse  di.vil  el 
lucia  sutit ;  luccm  vero  el  viiam,  quia  idem  rilius  liix  C 
csl  el  vita  omniiim,  qu.ie  por  ipsum  facla  si:nl.  Et 
quid  illuu>;nat?  Non  ;diud,  nt->i  scipsum  ,  cl  Patrern 
suuin.  Lux  iiaq>ieesl,  el  soipsum  illuminal,  seipsum 
rnnudo  decUrat,  se  ipsum  ignoraiiUbus  se  n^anife- 
Siat.  Lux  divinae  co^nilionis  de  nmu(io  r^cessil, 
dnm  homo  Dciim  de^cniit.  Dnpliciter  eu^o  lux 
aelenta  se  .ipsam  mundu  decUrat,  per  Scripluram 
vldclicel  cl  croaliiiam.  Non  eiiim  aJiler  iii  nobis  di- 
vina  cognitic  renovadir,  nisi  per  divinae  Sciiplurae 
apices  el  creaiurae  spccics.  Kiotjiild  di&re  divina  ,  et 

Iin  animo  liio  coriim  conoipe  inlelleciiim,  in  quo  co- 
gnosces  Verbum.  Scnsu  (•oiporeo  (urmas  i»«  pitlcliri- 
lodines  rerum  poioipe  sensibiliim!,  ol  iii  eis  iniolligos 


diutr,  iii  cos  vi.idicel,  quoritrii  cord;i  cogniliooe 
verilalis  illuminata  sun'>,  el  eos,  qiii  iii  obsci.- 
lissimis  adbnc  inr.pietatis  aique  periidiae  tene- 
bris  permanoat,  evangelista  subjuiixil  :  ei  lene- 
l'Kte  cum  non  compielicnderunt.  Ac  si  cvirteiilep 
dicerel  :  Lux  in  leiiebris  fidelium  aniimirimi  li>- 
eei,  «l  magis  ac  magis  lucet,  a  fido  iitcliouos, 
,  ad  speciem  lendens  ;  impiorum  veio  cordium  perii- 
dia  el  igiioraniia  lucem  V«ibi  Dei  in  carne  fulatiuis 
noii  compiehenderunl.  «  Obscuraium  esl  enim  »  . 
ui  ail  AposioUis,  •  iniiplens  cor  corum  »,  ei  sa.- 
ptenles  se  esse  dicenies  siiilii  (acii  sunl.  Sed  isic 
sensus  moralis  Pbysica  vcro  horiiin  verbonim  ihco- 
ria  lalis  esl.  Htimana  naiiira,  eisi  non  pecc»rei, 
suis  propriis  viribus  liicero  non  posset.  Noii  enim 
nauirabier  lux  cst.  sed  parlicops  lucis.  Capax  si- 
qiiidem  sapicniiae  esl,-  inm  ip.«ia  sapientia,  fujus 
porticipalioiifi  sapiens  licri  poiesi.  Sicul  ei-i'o  aer 
isicprr  sc  ipsum  iiun  Iticct,  scd  tcnebraruiii  voca- 
hulu  nuncitpatus,  capax  lamcn  sobtris  iiiminis  fsr: 
iia  nosti-a  ualura.  dum  per  &c  ipsam  ouusider;iujr, 
([itaedam  tenebrosa  subsiauiia,  capux  ac  panireps 


ideclarabil   praelcr  ipsum,  qui  fecii  omuia,  extia  0  l'icis  supientiae.  tt  qiieitiudmodum  prai^faius  aer. 


queiu  nihil  conleuiplulurus  ea,  i|>iia  ipse  esl  omnia. 

In  ninnilms  enim,  quae  siinl,  qui(iquid  esl,  ipsc  osl. 

Ul  eniui  iinlhiui  uonuiu  substatitialc,  ita  ntillu  essen- 

tia  pra-teripsum  est  vei  subsiaulia.  El  vila  erat  fu.c 

liamiMum.yuarc /«.t  addtdii/jominum;'  Quasi  spe(jia- 

liierac  proprie  iux  sit  bomiiium.  (lui  esi  iux  angeio- 

ruiu,  lux  uitivcrsiuiii»  coudii.-e,  lux  loiuis  visibibs  ei 

nvibibilis  exisieuli.e  ?  Au  lurte  Vcrbum  viviiicans 

luiuia  speci»liler  ac  pi-oprte  lux  iiomiiium  dicitor. 

|uia  iu  bumine  uuu  sulum  iiuiumibus,  veiuiu  etiam 

mgelis,  ouiuique-cr«i;iiura;,  divinjc  coj^niiionii  par- 

iceps  lieri  valeuli,  scipsuin  dccJuia-.il  ?  .Noii  «mfO 

»er  angclum  angolisjuc^iucperan.^olum  hominibus, 

|U»J  per  hoininem  ei  hominibus  et    angelis,   non  ir\ 

PATaoL.  rxxii. 

tl 


dum  soluri  radiu  parlicipal,  nou  dicilur  per  se  iu- 
cere,  sed  soiissplcudor  dicitur  in  co  appmere,  iia  ui 
et  naiuralem  suam  ubscuritalem  uou  pcrdd.1,  el  lu- 
cem  superseiiientciu  in  se  reeipiat,  iia  lation&lis 
nosuue  nulurac  purs,  dum  pruesei.liain  Dei  Verbi 
po^sidcl,  nuii  por  sc  resijitelbj^ibiicse;  Deuia&uum, 
sed  per  insitum  sibi  diviniiin  lumcu  coguoscit.  Andi- 
ipsum  Verbum  : » i\ou  \os  >,  iiiquii,  testi»qui  loijiu- 
mini,  $ed  Spinius  vcblri  i'uiris,  iiui  ioquilur  i-t 
vobis  ).  Hac  uuu  &culculia  vuluii  iius  doceto  id 
ipsiim  in  ceteiis  inlcliigcre,  ac  scmper  iu  «uiu 
cordis  nosli i  in^llabiii  modo  sonaic  ;  nu»  vos  csiis, 
qui  luceiis,  &fcd  Spiriius  l*airis  vesiri,  qui  lucei  in 
vobis    hoc  esi,  mein  vobis  lucere  vobis  maailcsiAt, 

10 


291                                                                 JOANMS  SCOTI  29-2 

qr!a  ego  sum  lux  intelllgibilis  niuiKli,  hoc  Gst,  r.^-  A  •Itscernii   nh  eo  dfe  quo  ti»si5mo5r(nni  perhibei,  iri  - 

tionanset  inleliectualis  uaiur.  e.  Nnn  vos  esiis,  qni  S'nn  ab  eo  qui  emillit,  lueernain   Incubfantem  n 

inlelligi'is  tfte,  se«!  ego  ipse  in  vobis   per  Spirilum  lnce  clarissima  mun<ium  implenie,  tollus  fjumanl 

nieum  mp  ipsum  inleirgo;  quia  vos  non  eslis  aiul;-  gonerls  ienel>ra*  mohis  et  tlcliciorum  dcmoMente. 

siMiliars  lux,  sed  yartripnlio  per  se   stihsistfnlis  PraPcursor  iiaque  Domin!  homo   f'iii,    nnnDe;!«: 

Inminis.  Luxitaque  in  lenebri'?  .'ucel,  quia  Dei  Ver-  Dominus  aiitem,  ctijus  praocursor,  ijomr»  stmu!  futl 

bum,  Vila  el  lux  boniinlfm,  in  nosira  nalura,  anno  fl  DenS.  tVaerursor  homofuil  lransiliiri.'s  in  ncuu» 

jicr  se   nvesfjgaia  et  consideraia  itforniisquaodam  pfti"  grattam  ;  queni  praerurrit,  Deus  crat  per  t\:\- 

lenebrosilas  reperitur,  lucere  non  desiiiit,  nec  eam,  tiiram,  accepinrus  homincm  per  huniiiit.iiem.  ei 

qiiainvisd^Iinqiientera,  desprerevoluii,  1(61' unqiiam  nostrae  salntis  et  rpJ«mpiionis  vohintatem.  Hdu^n 

d  rtruit,   formans  eam   per  naiuram  continendo,  frai  mi.s.s«s.  A  qi.o?  A  r>eo  Verho,  qnoiT  praecurri: ; 

reformar.sque  per  gratiam  deificando.  Et  quoniain  n.issioejiis  praecursin  ejus ;  clamans  pfaemiiiit  vo- 

ipstlux  omni  creasurae  inconiprphfnsibilis  est,  l<'.-  «em,  Yoi  ctaffianlis  in  deserlo,    nunliils  praepnral 

neorne  eum  non  coiiiprebenderuni :  s^uperainainqiic  Doiiiini    aJveni.im.  Cut    tiomen  erat  Joannei,  (:m 

Deus  oninem  scnsum  H  inleliecium,  ei  soIu.s  habfi  donamm  e$lUfs;t  rcjjum  lleri  praecursortm.in  cat- 
iminortaliiaicm.   Cnjus  '.ux  per  cxielleiiiiam  iftne- 


brae  nominafur,  quoniam  a  nuila  creaiura,  qnid  vel 
qualis  sil,  coinprehendilur. 

fiiH  ftoir.o  missus  a  Deo  eui  itomen  erat  Joantff^. 
Ecce  aqjila,  de  subliniissiino  veriice  niontis  iheolo 
(^iae  leni  voiatu  descendens  in  profundissimam  val- 


nati  Verh?  nanifestatorcm,  el  in  spirilualem  flle;;»- 
lem  bapiizafortni,  aeterni  luuiinis  voceet  inanyrio 
t>*Etainrem. 

Uic  vetiiiin  taslimor.ium,  ui  lestinionivrr.  fifrhiberet 
(le  lumine.  De  Clirislo  videlicei.  Audl  testimoninm 
e'us   :    «    Ecce  Agnus  Dei,  eccc  qul  lofl.t  peccai.7 


lem    hisioriae,    de  tac'ospiriiiiaIls  inundl   pennas  inunili ;  »  ei  iteriim  :  «  Qui  post  me  v.-nlt,  ar.ie  nui 

aUissiniae  coniemplalionisrelavai.Divina  «iquidem  facijs  esl.    »    Quod    evldentius  in  Graeco  leficur 

Scriptura  mundus   quidam   csi  intelligib.Iis,  siiis  ejiirpotrt^v  fioj,  hoc  esl  coram  me,  anle  conspecluni 

quatuorpariibus,  veluti  quatuor  cleinenlis,  consfi-  mcmn,  factusest.  \c  sf  apcrte  dicerei :  Qui  in  or- 

luius.  Ciijus  terra  est  veluii  in  medio  imoflue  insiar  <''"^  lemporufn  pojf  naiivitatpm  meam  nstus  est  iii 

ceiiiri  historia.   circa  qunm  aquarum  stmiliiiidine  c^ni*;.  anie  consptcium  meum,  dum  adhiic  essem 

aby.^isus  ciiciimfiindiiur  moralis  inieilif^onii.ie,  quae  '"  visceribjs  fne<H;  mairis  sicrilis,  prophetico  visu 

a  Grnccis  Ethce  so^et  appellari.  Circa  qiifls.  histo-  vidiilhim  eoram  mtconceptum  ei  hominem  facmm 

riam   dtco  ei  eibicsrn,  veiuti  tiuas  praefaii  mundi  C  •"  "S^ro  virgnis. 

infenores  partes  aer  ille  naturalisscient  ae  circuui-  ^o'*  ^»'^'  '''«'•  ^'*-f .  *^^  «'  tenimoniUm  perhiberet  de 


volvilur.  »|Ju;im,  naioralem  dico  sc.ieniism,  Grae<i 
vooant  IMivsicen.  Exlra  liaec  omnia  ei  nilra  aeiho- 
reus  ille  igneus(|uc  ardor  empyrii  cafili,  boc  e-i, 
superae  coniemplaiionis  di.inae  naiurae,  qiiam 
Graeci  Theologiam  nomiiianl,  circumgiobaiur;  ulira 
quain  Qullus  egrediiur  inlel!ectiis.  Magniis  iiaque 
iheolfigii:*,  Joannem  dico,  in  primordio  Evangelii 
excelsii.^^iiria  ihe'>loi;i:is  cacumiiia  taiijiPiis,  caeliqtie 
caoloruin  spiniiiiiliiim  secrel;»  penelrans.  nllraom- 
nem  hisioriam  et  eihicani  et  physicam  asfendens 
ad  ea,  quae  panlo  nnle  incarrulionem  Vt^rbi  f»cia 
sunt,  in  historiain  narraiidaui  vcluti  in  quandani 
lerrain  suuni  iiitei!ij)ibilein  oeflectit  volainin,  el  viit 


liimim ;  i  supcrinribus  suhaadi,  ei  sic  inielligi'  ; 
Noii  erai  \\\ct  !ux,  sed  inissus.  est,  ul  lesilnior.iu:;! 
perhiberel  de  iiiinine.  Praecursor  luminis  non  er;»i 
inx.  QiiaTe  ergoluferua  ardens  asiruuique  vociiniiir 
niaiuiifium?  Lucerna  afdens  erai,  sed  no»  proprio 
igne  incensus  ardeJizt,  non  propria  luce  Incf^bat. 
Steila  erat  matutina,  sed  noii  a  seipso  proitrium 
lumen  aoccpit.  Graiia  ipsins,  qoem  praecurrebal, 
in  eo  ardebal  et  spleiifiebat.  N»n  erai  ii!e  lux,  sed 
parlicep^  luminis;  snuni  non  erjt,  quod  in  se  ei 
po^t  se  fulgcbat.  Ut  enim  superius  diximiis,  nuilj 
sen  rationalisccu  inlellectualis  crealura  perseipsan 
subsiaaiialiicr  lux  est,  sed  pariicipaiione  unius  ac 


Fuii  hoina  niimvs  a  iK-o,  cui   tiom^i   erui  Jvanties.  ^  vcri  lumiuis  subsianlhdis,  quod  ubique  in  oinnibua, 


Joannem  xoiisequenicr  in  suani  introducil  iheolo- 
giam.  Abyssiis  abyssum  invo -ai  in  voce  diviiiorum 
iHYSierioriim.  Evangt  lisia  praccirsoris  nirral  histo- 
riain  ;  i!le,  cui  doiiaium  csl  Verbiim  in  principio 
cojrnoscere,  illum,  cui  donaiiiiii  e-l  Verbuin  incar- 


quaeinteiligjbililcr  Uicent,  iucet. 

Proplcea  subdilur  ;  Hrat  cutem  lux  vcra  qux 
iHuminal  omnem  hotninem  venienlem  in  itinndum. 
Veram  iuceiiidicit  Dei  Filiumperse  subsistenlent, 
•,'.  Dco   Patre  per  sc  suhsisieiite  anie  oinnia  sccul  t 


iiaiuin  praeire,  coinmeinor^ii.  Fuit  /lowo.inquii :  noii      geuiium  ;  veiaui  liicem  dicit  eundem  Filiutn  honn- 


di.vii  simpiieiier,  missui  a  Dco  ;  sed  fuit  liomo,  nt 
discernerel  hoininein  sulius  iiUinaiiiaiispariicipem, 
qui  praecurr  C,  :tb  hominedtvinilatc  et  htiinaniiale 
coa.tiiiiaiii  cl  coinpaclt».  qui  i>osl  eiim  venil ;  iii  so- 
{;reg;irft  voccm  ir.in^euniem  ;i  Verijo  soiuper  ei  in- 
roiiiiiiuLabiltler  luanente  ;  iit  insinuarci  inatulinam 
.'leil.nm  iii  orlu  legni  c;tt»|orniii  app.Treiuem,  el  dc- 
elararei    soleui    ju  liiiae  siipervenicnlcni.  lesiero 


neni  ex  iiominibus  propier  bomines  facium.  ilp»c 
cst  iiix  vera^  qui  de  se  ipso  ail  :  <  Ego  sum  iux 
nnindi;  qui  sequitur  ine,  uon  inorabilur  in  limebris, 
sed  hiibebii  liimen  viiae  aciernae.  >  Erai  lnx  vera 
quap.  illuminat  oninein  lntmincm  venienlem  in  niun- 
diiin.  Ei  quid  est  venienlem  in  nundumfH  qwi 
esi  oiunis  liomo  vtMiieus  in  inundum  ?cl  unde.  vcmt 
in  uiunduiii?  et  in  qucni  niuiiduin  venil:  Si  de  i;s 


m 


HOMIL.  IN  IMIOLOG.  EVANC    SJiC.  JO.\N. 


29i 


qui  t!e  occullis  ii.iliirae  siuibuR  tii  liuiic  miHKhim  por  A  iiomiiiasse.  Treslameii  iimnfNis  dobemus  inielligore 


gpuerulionein  locis  lcii>f)i>rilm.sqiiu  vrniiiitl ,  acce- 
peris,  qiialis  illiimiualii)  esi  ui  hnc  viia  n^isceiilibus 
ul  iiiiiriaiilur ,  cresceiitiims  lU  corruiiipaiilur,  com- 
posilis  ul  ^lvanliir,  do  qtiielutline  silenlis  nalur:»e 
ii)  inquielutiinem  lumull:iantis  iniseriae  c^tlcnlibus? 
IHc,  quaeso,  quaiis  lu\  eral  spirittialis  et  vera  pro- 
crealis  in  vila  iransiloria  et  falsa?  NtiinquiJ  uiunihis 
i.4ie  alienalis  a  vero  liiniine  conveitiens  ii.-tbiialio 
esi?  NuinquiU  regio  uinbrae  inLoriis,  ei  lucrymarum 
vallis ,  el  ignoranliae  proritnduiii,  el  terrena  hahi- 
laiio,  buinanuni  aiuniuni  agpjravan.s ,  el  e.s  veri  lu- 
minis  contuilu  inieriores  Qcul(ks  eiimilans,  non  iiN' 
mcrilo  dicilur?  Non  ergo  <ie  iis,  qui  de  occulits 
.seminiiin  causis  iu  spociescurporeasprocedunt,  de- 


Qiiorum  priinus  esl,  qui  absolnte  sulis  invisibilibus 
et  .spiriiualibtis  virtuiuiu  iinplclur  substaoliis  ;  iu 
qiiem  qiiicuni|ue  venciit,  plenam  vcrae  lucis  possi-* 
det  participalionein.  Secundus,  qui  prjefalo  opno< 
nitui'  e  diverso,  qiioniam  absoltite  cx  invisibilibua 
ct  corporalibus  coii.^^tiiuilnr  naturis.  Ei  qiiamvis 
universiiaiis  iiiflinani  obtincai  proponionetn,  in  en 
laineH  eral  Verbuni,  el  pcr  Veibnni  facius  e.si,  et 
est  primus  gnidus  atl  cogiiiiioneni  verilails  asceii> 
dere  per  sensus  voleuiibus;  species  namqtie  visi- 
biliuin  ad  cognilioncm  invisibiliuin  raliocinanteni 
allrabit  aDimum.  Tertitis  mnniiiis  esl,  qiil  ralionein 
niedieiatis  habet,  et  superioreni  spiriialium,  ol  it)< 
ferioreincorporalium  iii  se  ipso  copulat,  el  de  duubus 


bemus  iuielligere  :  quat  illuuunat  omnem  hominem  R  unuia  facil,  et  in  bomiiie  soio  inielligitur ,  iii  quo 


veaieplem  in  mundum  ,  sed  de  iis,  qui  spiriinaliier 
|tcr  generalionein  graiiae,  quac  dalur  in  bapiisniale, 
iii  mitnihtm  veuiunl  invisibiiem  ,  qui  nativilaleni, 
qtiac  secundum  corruptibile  corpus  esl,  spernenlcs, 
nativiiaiem,  quae  esl  secuudum  spiritum,  cligunt, 
mundumqui  deoisum  csl  calcaules,  ei  in  munduin 
qui  dcsursutn  esl  asceiidenles,  uutbras  ignoranliae 
ei  ntoriis  descreules ,  lucem  sapientiae  el  vitae  ap- 
pcienles,  iilii  bomiHum  esse  desinentes,  niii  Dei 
leri  incboanles,  mtindiim  viiiurum  posiponenles  et 
in  semelipsis  deslruenics  ,  raUndum  virininm  ante 
oculos  menlis  consiiiuenles,  et  in  cnm  toiis  viribus 
ascendere  inbiantos.  Eus  itaque  v^^ra  Inx  illuminat, 
qui  in  mundnm  virtuluin  veniuni,  non  eos,  qui  in 
miindum  viiiorum  ruunt. 

[a  mundo  erut.  In  hoc  ioco  munduni  appellat  non 
solutn  generaUier  visibilem  creaiuram,  verum  eiiam 
specialiler  rationalis  nalurae,  quae  in  horaine  csl, 
subslantiam.  In  bis  siquidem  omnibus,  et,  ut  sim- 
piiciler  dioain,  in  universilaie  condilu  Verbum  Itix 
vera  erat.  Mem  subsistit,  et  semper  erat,  quia  nun- 
quam  in  oinniijus  subsislere  desislit.  Ul  enim,  qui 
loquitur,  dum  loquitur,  desinit  vox  cjiis  esse,  desiiiit 
et  evanescii :  sic  caeiestis  Pater  si  Verbum  suum 
loqui  cessaril,  eflecius  Verbi,  boc  est,  universitas 
condit')  non  substiicrit.  Cniversilaiis  naniqne  can- 
ditae  substiiutio  esi  ei  permansio  Dci  Palris  locuiio, 
hoc  esl,  aeicnia  ct  incommulabilis  sui  Verhi  go- 
ncraiio.  Polesl  cii:im  non  irralioiiabililer  de   hoc 


omnis  creatura  aduoaiur.  Corpore  eiiim  consi.it  cl 
anima.  Corpiis  de  boc  mundo,  animam  de  alitTi» 
mundo  coiligens,  unum  facil  ornalum.  El  corpuit 
quidein  oimiem  corpore;mi,  anitna  vero  omnein  in- 
corpoream  possiJet  naiuram.  Quae,  dum  compagimt 
una  conglobantur,  omne  mundanum  horninis  confio 
ciunt  ornamonlum.  Idcoque  hoiiio  dicilur  omnis  ; 
oninis  namque  creaiiira  in  ipso  velut  in  oni<iii;i 
quadah)  conflatur.  Hinc  et  ipse  Doininus  praedica- 
turis  disCipulis  praecepit  :  «  Pracdicale  Evangclium 
uinni  crealurae  ».  isie  igitur  niundus,  hoc  esi  itoino, 
Creatoreni  suum  mjn  cognovit ,  isi5<itie  p<!r  lepis 
scriptae  symbola,  neqtie  per  visiitiiis  cieaiurac  ps- 
radigmata  Deum  suum  voluit  cognoscere,  carnaliiim 
C  cogilalionum  vinculis  delenlus.  Ei  vutndus  eum  non 
cognovit.  Non  cognovil  homo  Deum  Veriiuin,  neque 
anic  hunianationemejuspcrscsoladiviniiatenndum, 
nec  post  humanaiionem  sola  incarnatione  vestiliim. 
Iiivisibilem  ignorabat»  visibiiem  ncgabat.  Noiuil 
qtiaerere  quaerentem  se;  noluit  amJire  vocanlem; 
nohiit  colere  deificantem;  noluit  rccipere  recipien- 
tem. 

Jn  propria  venil,  in  ea  vidolicei ,  quae  per  ipsiint 
facia  sntii,  ac  per  hoc  propria  illius  non  iminerito 
siint.  Et  zui  eum  [non]  *  receperunl.  Sni  sunt  Oiuaes. 
boinines.  qtios  voluit  rediniere  et  redeinit. 

Quolqtiot  auiem  receperunl  eum,  dedit  ei»  potesta- 
tem  (ilios  Dei  fieri,  credentibus  in  nomine  ejus.  Jain 
dividilur  non  buiuunitas  raiiunalis  mundi,  scd  Tu- 


undo  sensibili  solumniodo  haec  senieiiiia  praedi- D  lunias;  segregantur  receplores    iit(.arnaii    Verbi    a 


ni 

cari,  qnae  ait  :  In  mundo  erat,  el  mnndus  per  iptum 
factus  esi.  Ne  forle  quis  putarei  Manicheae  haeresis 
consors,  mundum  corporeis  scnsibus  succumbenteu) 
a  diabolo  fuisse  creatuni,  et  non  a  Crealore  omnium 
visibiliuiu  ct  i<;visibiliuin,  tbeologus  subneciit  :  In 
muntio  erat,  hoc  esi,  in  hoc  muiulo  ;;i'ai  ille,  qiii 
coiilinel  otnnia,  el  mundui  pcr  ipsum  [aclus  esl. 
Non  eniiH  in  :ilienis  opeiilius  universilalis  roiiuilor 
l.abilat»  scd  iu  suii  nuae  fo»:ii.  Atiiiiiadveriere  de- 
lieiiius,  bealiMi»  evangcliiia;!!  scneialiier   mundun» 

VAaiAE  i.i:cTroNE.s. 


respuenlibus  illud.  Fideles  crcdunt  adveiiium  Verbi 
et  libenier  reci{>iunt  Dominum  sni.  Impii  negant  et 
contumaciler  renuunl ,  Judaei  per  invidiam ,  pagani 
per  ignoraniiam.  Uecipienlibus  dcdit  polestalein 
filios  Dei  fieri,  non  recipiwililr.is  dal  adhuc  spa- 
lium  rccipiendi.  A  nullo  eiiiin  a.ifertnr  possibilil;is 
credendi  in  Dci  Eiliiim,  ct  possibililas  efiiciendi  Doi 
liliiiin ;  hoc  oiiiin  i:i  arbiirio  iioininis  et  coopera- 
lionegraliacci/iisrnutum  esf.  Quibus  dedii  poiesta 
lem    filics  Doi    fteri?  Reci{)icunbus  sty    videllcei 


UP-;  Olll.   '.od..  ^.M    <'X    '"oni 


0JJ5  JOANNIS 

cretlt^iilibns  iti  nomjiic  cjus.  MiiUi  rocipinDlClirisuiin.  .\ 
Arianj  reci|)iuui  cuin,  sccl  non  citMiuiil  in  nomiiie 
cjus,  riou  creilunl  miigcniiuin  Doi  Filiuin  Pairi  con- 
subslauiialeiu ;  oaocjaiov  cuin  Hcgan!,  hoo  esi,  Palii 
cocsseulialem;  JTS/Jooufftov  eum  affinnaiil,  hoc  esl, 
aUerius  esseiiliae  quaui  Palcr  esi.  Ac  per  lioc  iiou 
prodesi  eis  Clirislum  reciperc ,  tlum  (■oiianlur  vci  i- 
latoin  ejus  ncgare.  Qui  vcro  iccipiimt  Chrislum  vc- 
ruiii  Deum  ci  vcrum  liominem,  el  hoc  iirmissimc 
creduni,  eis  possibililas  data  csi  fUios  Dei  fieri.^ 

Qui  non  ex  satujmnibus ,  neque  ex  volvniale  carhis, 
iieqve  ex  voluntn(e  viri,  sed  ex  Dco  nali  snnl.  Iii  an- 
liquis  Graecorum  exemplaribus  solummodo  scrilii- 
lur  :  Qui  non  ex  sanguinibus,  sed  ex  Deo  nali  sunt. 
Nou  ex  sanguinibns,  Inquii,  hoc  esi,  noii  corpoia- 
libus  procreaiiouibus,  qui  adopiionem  filiorum  Doi  •' 
laerilo  fidei  adipiscunlur;  sed  a  Deo  Palre  p  r  Spi- 
ritum  sanctum  in  cohaerediiatcm  Clnisli,  hoc  esi . 
h\  coufilioliialera  unigeuiii  Dei  Filii  nali  suul.  Ncque 
ex  voluntaie  carnis ,  neque  ex  voluniale  viri.  Duplcx 
iulioducilur  sexus,  ex  quo  in  carne  nascenlinm 
carnaliier  numerosilas  propagalur;  carnis  quidciu 
uonunc  feniineum,  viri  vcio  mascuUnum  ovaugc- 
Ufiia  sigmficavii  habitum. 

Et  ne  forie  dicas  :  impossibilc  videlur,  moriales 
fieri  immurulcs,  corruplibilcs  corrnpiione  caicrc, 
pnros  horaines  filios  Dei  esse,  lemporales  aeierniia- 
leiii  possidcre,  ex  iis,  quae  majora  sunl,  accipe  ar<;ii- 
nientum,  quo  rei,  de  qua   dubitas,   possis   lidom 
accommodarc  :Et.verbum  caro  faclum  est.  Si  ila<iiio. 
quod  plns  est,  procul  dubio  praecessit,  cur  iucreiii   C 
liiie  videiur,  quod  minus  est,  posse  conscqui?  Si 
Filius  Dei  faclus  esl  homo,  quod  nemo  corum,  (lui 
eum  recipiunl,  arabigii,  quid  mirum,  si  homo  cre- 
dens  in  FiUum  Dei  fiUus  Dei  fulurus  sil?  Ad  hoc 
Aiquidem  Yerbam  in  carnem  dcscendit,  ui  iu  ipsum 
caro,  id  e$l,  Immo  credens  pcr  carnem  in  Ycrbuni 
aseendai,  ui  per  naturalem  Fiiium  unigcniium  mul;i 
fiUi  eiricianlur  atloplivi.  Non  propter  seipsum  Yer- 
bum  caro  factum  esl,  sed  propier  nos,  qni  non  nisi 
per  Yerbi  carnem  poiuissemus  in  Dei  fiUos  traus- 
mulari;  solus  descendii,  cum  mulUs  ascendil;  de 
bouiinibus  facil  deos,  qui  de  Deo  fecil  liominem. 
Kl  hnbiiavii  in  nobis,  hoc  est  naluram  nostram  pos- 
5cdil,  ul  suae  nalurae  nos  parlicipes  faceret.  Ei 
vidimus  gloriamejus,  gloriam  qtiasi  uniyenili  a  Palre.  i^ 
Dbi  vidisii ,  o   beaie  iheologe ,   gloriam  incarnaii 
Yerbi,  gloriam  humanali  Filii  Doi?  Qut-.n^o  vidisti? 
QuaUbus  ocuUs  perspexisti?  CorporaUbu»,  i:i  ojiiiior, 
in  monie  traiiforiualionis  lompore.  Tunc  cnim  lii- 
lius  aderas  tesiis  divinac  gli^rificalionis.  Praest^us 
«;ras,  iil  exislimo,  in  Jerusulem,  ei  audisli  vocoin 
Palris   Filium   ciaiificanlis  dicenlcm  :  «  Clarilioa^i 
et  iierun)  clariiicabo  i .  Auili!>ii  lurmas  infaniiuni 
piocl.mianlium  :  iHosaiina  lilio  Davidi.  Qnid  dicain 
ile  gloria  resurrectiouia?  Yidisii  cum  lesurgentem 
H  morluis,  dum  ad   lo  ceteiOb'r.U'.  lucs  donrfjscijin- 
ios   ilausis  'auuis   iniravii.    Yidisii  slonaui    (ius 


SCOTl  296 

asrendeniis  ad  Palicm,  qiiando  ab  angebs  a^sump- 
lus  est  in  ('acUim.  li.i  stipcr  ii:iec  omnia  aliissiinn 
meiitis^coninilii  coiileaii>laiusosillud,  diou  Ycrbnm, 
i:i  principio  suo  apu.l  Palrein  siium,  uld  vidisU^la* 
riam  ejus  qnasi  uni;;eiiili  a  Palre.  IHenum  grutia  et 
veritalis.  Duplcx  iitijus  pcriodi  inlclkciiis  csl.  l^o- 
lisl  euim  de   bumanitate,   ac  divinitale  incarnaii 
Vtrbi  arcipi,  ita   iil  pleniiudo  graiiae  reforaiur  ad 
liuuianitalem,  pieniliiilo  v.;io  verilatis  ad  divinila  . 
Itim.   Yorbum  qnippe  iiicarn:ilum  Dominiis  uosier 
Jesus  Cliristus  plenitudiiicm  gialiac  secumltim   h»i- 
:;jai.ilatcm  a(Copii,  quoniam  capul  Ecclesiac  csi  ct 
primogeiiiius  univers.ie  cieaturae,  hoc  csi,  loiiiis 
uni\crs:tl  lei  nuuianiialis,  quaeiu  ipso  cl  pcripsu  n 
s;iuata   el    resUurata   est.  In  ipso  dico,   quoui:!m 
maximum   et   principale  exemplum  gratiac,  <iiia, 
nulUs  praecedenlibus  meriti»,  homo  eflicitnr  Deus. 
ipse  cst,  el  in  ipso  itrimordialiier  inanifestaluin  esl. 
Per  ipsum  vero,  qnouiam  de  plenitudinc  ojns  nos 
oiiines  accipimus  graiiam  deilicalioiiis,  pcr  graiiaii» 
fidei,  qua  in  eum  credimus,  et  aciionis,  qua  mau- 
data  ejus  cuslodiuius.  Polesi  etiam   i.li.niiudo  gia- 
liae  Cbrisli  de  Spiriiu  sanclo  intelligi.Sauctui  iia    - 
que  Spirilus,  qui   distributor  et  operator  douaiiu- 
nuin  graliae.  gr;viia  solci  appellari.  Cujus  Spihlus 
sepiiformis  operatio  huinanilaiem  Chri.^ti  iiuplevi:, 
ct  in  eo  requievit,  sicni  ait  propheia  :  <  Ei  rcquie;- 
cct  supcr  -ouui    spiritus  Domini,  spirilus  saiticiilic 
oiintcUectiis,oispirituscousiliietf(jriitudiiiis,  spiri- 
ius  soieiiii:c  et  pictaiis,  et  replebii  eum  spiriius  ti- 
iiioris  Domini  i.  Si  crgo  de  Christo  per  se  ipsum 
vis  accipere,  quod  dicttiui  est  plenum   graiiue,  do 
plcniiudiue  deificaiionis  ejus  ci  sanctifi.aiionis  sf- 
cundum  liumanilatem  co^uosce.  Deificaiionis  auici.i 
dico,  qua  lioinoet  Ueus  in  uiiiiaieui  unius  subsian- 
tiae  adunaii  sunt;   sanciificalionis  voro,  qua  iioi. 
S'duin   de   Spirilu   saiicio  coucepius,  vorum  eiiaiu 
pii;niludine  donaUonutn  ejus  repleiuscst ;  ac  veUii 
in  summilale  mystici  ecidesiae  caiidelabri  grauaru:u 
lampades  in  ipso  ci  de  ipso  fulserc.  Si  vero  pleiiilu- 
iliiicm  gratiac  ei  vcritatis  incarnaii  Yerbi  ei  Nov-.i 
Tesiameiilo  mavis  inielUgere,  sic  idem  cvangclisia 
paulo  posl  videiur  sensisse.  Ait  eniiu  :  t  Lex  p<:r 
Moysen  data  esl;  gialia  aulem  el  voritas  per  JesniiX 
Chrislum  facla  csl  ».  Non  incongrue  piontmliabi-.. 
plenitudiiicm  graiiae  Novi  Testamonii  por  Christiiiu 
osse  donatam,  «'i  legalium  symbolornm  vcritaieia 
iii  ipso  esse  iuiploxain  ;  sic  ail  Apo^Kdus  :  « In  qu« 
l.aiiial  plfniludo  diviiiilalis  corporalitor  i ;  plenilu- 
«linein  vidoliict  diviniiaiis  inysiii^os  legaliuin  uiu- 
biarum  inlcllectus  appcllans,  quos  Chrislus  in  carm* 
vtniens  iti  sc  ipso  corporaUtor,  boc  est,  voraoiiei 
habiiasM',  cl  dccuil  cl  nu.nilo^lavit,  quoniam  ipsc  CSI 
foiis  cl  pioniludo  graliarum,    vcrilas  symboloiuiB 
legaiiiini .   lini-.  [tiophpialinm  visiouimi,  cui  sloii» 
cufn  Pauo  ct  sando  Spiiitu  per  omnia  secula  s. 
culornin.  Amen. 


29  T 


COMMENT.   IN  EVANC  SEC.  JO.VN. 


sse 


JOANNIS  SGOTI 

COMMr.NTARlUS 

IN  S.  EVANGELIUM  SECUNDUM  JOANNEM. 

£«.  fod.  nos.  81  biM.  Lauduneosis,  mpmbran  ,  ser.M,!";    primus  edid.   Feliic  Ravaisson  in  libro  qui    in^cribiUii 
CtUa(ogue  y^idral  tle*  numiscril»  tlet  bibliolhe(iui's  publiques  det  d^pm-Umentx,  'iom.  l,  Paris.  \^,  4%  p.  &05  seqq. 


FRAr.MENTUM   I. 
Cap.  I,  11-29. 


In  ptopriaergo  venii,  Iiocesl.  ir>  Iiuinaii:i  nalnra 
in«>ariiatus  est.  Elsui  eum  von  rcceperunt.  Iluc  cli- 
cium  csiUe  |)e>(itii.-^  Judaeisei  oionihiis  impiis,  qui 
Doliicruiil  Dci  Vi  rbuin  reciporo,  1h>c  est,  iieqiie  iii 
eum  credere,  ncquc  eun)  inlellijjere  voliieninl.  El 
ne  quis  puiarot,  oniueshoiiwneseuiii  nou  rece{iiss<>, 
u;i(n  ab  iiiilio  mundi  nuUani  tenipus  orat,  in  quo 
rocepiore»  «livini  Verbi  non  esscnl,  prop^erea 
addidit ;  ^ 

QuoHjuul  fiulem  receperunl  eum,  hoc  esl,  qulcnm- 
qiie  creditlerunt  in  euin,  dediieit  potestaieni  film 
J)fi  fieri.  Non  dixit  :  dedit  eis  poiesiaicu)  s^ilvari, 
aut  inprislinum  staluin  <^ldi<;iiilaleni  huuinnac  iia- 
luraedediteis  poleslateiii  redeiiudi.  sed,  qiiod  iucf- 
faliileesl,  ei  omui  naiunie  per  sc  ipsam  impossibile, 
dedit  eis  per  sublimilalein  siiae  gr.uiaf^  lilios  Oc-i 
fieri.  llh  qui  credunt  in  nom\ne  ejus,  boc  esl,  bis 
qui  credunt  noliliaui  ejiis  '  el  intelligeiiliain  pcr 
fi  leiii  ia  liae  vtta,  ei  per  speciem  in  aliera  se  re* 
cepiuros. 

Qui  non  ex  sanguinibus,  boc  esl,  qui  non  e\  semi-. 
nibus;  neque  ex  voluntate  carnis,  boc  est.  ueqiie  ex 
«exii  reiuineo  ;  caro  quippe  rcmineum  scxum  sacjie 


A  mireris  cariiem,  ideslninriatein  lionilnem,  in  filium 
Uei  posse  Iransire  per  gratiam,cum  majoris  miraculi 
sit  Verbuui  caro  fuctuin.Nam  si,quod  superius  est,  ad 
inrcrlu.sdescendit,  quid  mirum  si  quod  inferius  est, 
in  id,  qtiod  siiperius,  superiori.sgraiia  agentc,  asceu- 
dal,  praeserlim  cum  ad  hoc  Verbamcaro  factum  sit, 
ui  lioino  lilius  Dei  nerei?Dcsccndit  ciiim  Verbum  in 
Iioniiiiem,  ut  per  ipsumascenderot  liouio  in  Deunu 
Sicut  euim  dicimus  :  Verbum  caro  facium  cbi,  ii.i 
possiimus  dicere  :  eiearo  Verbum  fucla  esl.  Kl  Ver- 
bum  caro  factum  est,  baec  evangelica  £enieniia  pro» 
Ii)(|ii!orumj[nare  recurril.  Et  liabilavil  in  nobis,  hoc 
esi,  couversatum  csl  inler  nos  homines  ;  Verbum 
habitavii  iii  nuliis.  hoc  esi,  naiuram  nosiram  posse- 
dit.  Et  vidimus  gloriam  eju$  ;  nos  videlicet,  qiioscle> 
git  de  tDUiidn,  vidimus  gloriaiii  eius  iu  manirestissi- 
mismiraculis,  inlransligurationcin  mouiespirituuli, 
iii  claritaie  resurrectionis  ;  ei  non  aliain  gloriain. 
sed  gloriamuuigeniti  a  Patre.  Plenumgralice,  swbau- 
diiiir  :  plenum  vidimus  graiiae  sccunduiii  humani- 
laiem,  el  teriiatis  seiundum  deiiatcni. 

jQannes  teslalur  de  ipso,  Veibo  videiiccl,  el  c/a- 
ma(, vel,sirut  iu  Graecoiegitur  :  tt  clamatitdicens  : 
Hicerut.quem  dixi,  Yei.sicaiiii  Graecohabelur:<ju«m 
dicebam,  qiioJ  inuUosignificantius  est.Nam  siprae- 
lerilum  perfeclum,  quod  esl  dixi,  poucret,  peractum 


R 


sigiiilic^t ;  neque  ex  voluntate  viri,  boc  est,  nequc  ex  jam  praedicatioiiis  cjus  de  Chrisio  opus  sii^iiificai^ei ; 
sciuine  virili.  Poiesi  etiam  sic  intelligi  neijue  ex  vo-  praeteritum  vero  imperrectam,quod  est  dicebam,  ct 
/Mn(ai«  cnrifis,  utexpositio  sit,  quodsequiiur,  fie^ue  iitrtioatioiiem  pruedicationis  Christi  ab  Joaiine  si- 
«X  voluntttteviri.^i^ow  enim  desunt,  qui  irrationabi-  (;  gniiicai,  et  adliuc  in  ipsa  praedicaiione  pcrscverari- 


lem  motum,  quo  homines  concipiuntur  in  carue,  solt 
carul  atlribuunt,  quasi  nihil  ad  auimam  pertiiieHt, 
«ium  caro  sine  anima  nihil  in  laiibus  praevaieai. 
Ideuque  sequitur,  neque  ex  voluntaie  viri,  hoc  est, 
neqiie  ei  voluntate  toiius  hoininis.  Saepe  sapienti-s 
viri  vocabulo  horoinem  so!eut  appellare.  Sed  ex  Deo 
n:iti$unt,  pcrgratiam  videlicet  baptisinaiis,  in  quo 
iicipiuiii  vredeiites  in  Chiistum  ex  Deo  uasci.  Sed 
iiequjstmpo&sibile  exisliniaret,  huminem  mortalcm. 


liam.  Uc  eral  ;  hic  pronomeu  esl  demousiraiivum 
praeseniis  persouae;  ac  per  hoc  dalur  inleiligi,  ad- 
fuisse  Chrislum  in  ijlo  loco,  in  quo  Joanucs  Uleui 
deeo  demousJraiionem  aperic  ilcclaravit.  N-.c  hoc: 
iuiruiu  ;  sacpe  euim  ipseOomiiKis,  adliuc  fercomni- 
bus  ignolus,  priusquam  bapiizjrelur,  et  praedicare 
iiichoaiet,  ad  Joannem  soliliis  eial  veoire.  IJeoquc 
ail  Joaiines  :  Uic  eral  quem  dixi.  I:i  hoc  loco,  sicut 
Irequeiilcr  el  in  superioribus,  verbum  quod  esl^wi, 


eaiiialem,fragilem,corruplibi!em,  in  tantam  gloriam  nou  signifuiaiioaem  lemporis,  setl  substantiae  decla- 

cxallari,  ul  iiiins  Dei  fierel,  Yeluit  evangehsta  rcspi-  rat,  ila  ut  iiilciligaimis  liic  erat,  ac  si  aporie  diceret 

lans,  occultisque  inlideliui»  cogitatiouibus  rcspoii-  hic  est,  bic  sutisistii,  quem  dicebam  vobis.  Ad  quoi 

dfii»,  foriiisiiuum  posuit  argcmenlum  :  dicelial  ?  Ad  discipubis  piofecio  snos,  qtiibus  cl  al.- 

Et  Veibufn  caro  factuni  esi.  Ac  s»  dj.veril  :  Nou  sciileui  Chrislum  piacdicaLia!.  ci  iiracscnicmdtmon- 


VARlAi:  l.ECilONES 


I 


Cod. 


fi. 


2**  jriANNIS  SCOTI  300 

Mtabat.Q-oJ  iii  6rqiiojUib.is  nnniffslaiur,  iili  a  i  A  lionis  ojris  confessionis,  lioc  osL  graiiam  specieipro 
*\isc]pn\\s  suh  :  Ecre  Agnus  Dei  (inl  posl  ine  veuinrui  gralia  Cdei,  graiiarn  deincationi»  in  fuluro,  pro 
csl,  vel,  sicut  in  aliis  codicibus  scribilur,  ijui  posl  gratia  aciionis  ef  scieniiae  in  praesenli.  El  ne  quis 
im  neHJf.  Nam  qiiod  in  Giapco  scriptum  ip/6;;.svo-,  eormn,  qui  se  glorianluria  lege,  exisilmarei  segra- 
<^l  prpieriii  lenipr.ris  parlicipinm  esi  ct  fntiiri.  Auie  «iam  ei  verilatem  ex  lege  acccpisse,  conlinuo  sub- 
me  factun  en.  Ac  si    apprle   difeiei  :  Qi,I  post  n;c      joril  ; 

oi  dine  JeniporHm  in  concepiionc  el  naiiviuite  venil  Quiu  lexper  Hoysen  daia  est.  Ac  si  dixissei ;  Pro- 

111  mundiim,  anic  me  facliis  est,  milii  praeiatns  cr.  pierea  dico  cx  pleniiiidine  Clirisii  iios  omnes  acce- 
dine  digniiaiis.  Ego  enim  piirus  ei  s,im!)le.\  bomo      pisse  gratiani  ei  veritatem,  el  non  ex  lege,  quia  les 


sum,  iljo  plus  qiiam  homo,  cx  liumaniiate  et  divini- 
lateconiposiius  ;  ilic  Dominns,  ego  scrvns;  illcrex. 
eso  prx-cursor.  MeOQiie  sciniinr  :  Quia  prior  vie 
crat,  nonsoliim  aeiernii;iie  divinii.iiis.  venun  etiain 


liiiluiniiiodo  per  Moysen  daia  csl,  quac  nullam  gra- 
tiam  accipienlibiise^m  spcundiim  liiterain  imperii- 
itir,  qnoniain  iiiliil  aliud  est,  nisi  uinbra  quae  lain  ci 
synibtdum  Novi  Tesiameiili.  Cralia  fl  verilatperJe-f 


lii!ma:i:!aii.s  dignitale.  S.-d  si  qiiisintenlus  graecnni  ««m  Christiim  fucta  wl.  Poiesl  el  sic  Inlelligi  :  quia 
.?er,iio!iem  in;pexerit,  alio  modo  inielligct  quodait  ;  I  x.dnm  consideraiurin  Moyii,  id»^st  in  liueranuda, 
i)ui  posl  jre  venturus  esi  hoc,  ^s  ,  qui  posl  me  ven  ^  SDlunimodo  le.\  esl ;  dum  vero  in  Cbrislo,  gratiaci 
f.irus  forel,  vcl  qui  posi  me  venit  in  iBundum.  an:e  veriias  esl.  Spiritusenini  legi.s  graiia  et  veriiascsl 
i!te  fadui  esi,  bcc  es",  conm  «neapparuii  :  et  queni-  i  i  Clsristo  Jesu.  Lex  iiaiue,  considcraia  in  Moysi, 
i.dinodnm  prophtttavi  cl  cog.io^i  enm  spiriiualibus  •>••«  esi  gratia  et  veritas ;  in  Cbrisio  autem,  graiia  cl 
oculis,  diim  essiMii  i„  uiero,  iia  ei  iinnc  carnalibus      vcriias  esi.  neains  Auguslinus  ita  Veius  Teslamcn- 

luni  discernit  a  Novo;  ail  enim  :  Lex  data  est,  ui 
giaiia  quaerereiur  ;  graiia  auiem  daia  est,  ul  kx 
iniplereiur.  Triaita(|ue  proponit  ;  legem,  graiian?, 
veritaiem  ;  ires  ierarcbias  insiniians,  unam  quidcni 
in  VeieiiTesiameiilo,  in  obscurissimisAenigmaiibus 


ocolis  coram  ii:e  factiim,  id  e.st,  vcnicnicni  con.sp  cor. 
Uii!>dcnim  in  Gr.icco  scriinuin  c.^l  ?fi.itpc.aOiv  jiou, 
i-rojiric  iiiterpretaiur  :  cvrom  tnc,  boc  est,  ante 
ociiios  mcos.  Ki  quid  in  eo  per.-^picio,  .sve  spiritua- 
libns  sivo  (orporalibiisoiulis?  Nun  aliud,  nisi  quia 


prior  meera»,  geu,  ul  S!g:ii(icaniiusin  Graeeo.qnia  tadiam;  sccundain,  quaiu  ct  mcdiam  dicimus,  in 

piMins  nioi  erat.  Ad  boc  iiaque  iii  praeseniia  mi'a  Novo   Testuiienio,  in  qno  .ibundaniia  gratiae,   ci 

laeliisest,  ui  cognogccrem  illuin  primuni  esse,  boo  eoruni,  quae  niysiice  iii  lege  et  dicta  ei  facia  sunt, 

cst,  in  oniiiibus  ine  pra 'cedcre.  Piaeceditenim  nie  aperlissima  declaraiio  esi;  tertinm,  caclesiem  dico. 
iii  pleniludiuegraliae.  Qiiidquid  gratiapossideo,  non  q  J^'"  '»  '»='C  viia  iucboaMleni,   ei  in  atlera  vila  pcrfi- 

aliunJe,  nisi  tw  pleniiudine  sr^liae  ipsius  accipio.  ciendani,  in  qnapurae  vcritalis  coniemplaiio,  in  bis 

hieo  coii?equcnler  adjnnxil  :  qui  deiticaniur,    absqiic  uIIj    caiigine    donabitur. 

Ll  de  plcnUudite  ejus  nos  omnes  accepimus.  Qiiam  P'  i»»a  ilaque  ierarcliia  iegis  nomine,  secunda  gra- 

pleiiiludinem    dicii?  i\on  ali;>in,  nisi   eam  de  qri;,  liae,  lcrlia  veriiatisappelbaione  iiisinuatur.  De  qui- 

»^i\n'rHis  i\[\il:  El  vidiutus gloriam  ejui,  gloriam  quttii  bus  iribus  ierarcbiis  quisquis  plenius  sciro  deside- 

i:Hi<jeiiiti  a  Patre,  i^lenum  gratice  el  veritutii.  Pleni-  raii  legsit  sanctiim  Dionysium  Areopagium  '. 

liiiltMiuppe  graiiaesccnndoin  iiumanilaiem,  et  ple-  Deum  nemo    vidit  unquam.   Ad  cumu|uin    Inudi* 

niHido  vei  ilali.s  ju.Ma  iliviniialem  in  Cbrislo  liabilat.  pleniiudinis  Cbrisli  addilur  liuod  ait  :  Deum  i.eitt»» 

Undc  ;>ii  Aposiolos  :  iii  qn«»   plenitudo  diviaii.-iiis  ''dil    unqHam,   et     quasi    iiae  occasiono  divinae 

«Oiporaliier,  hocestvcracilei,habiiat.  Sedquomodo  invisbiliiaiis  «inni  beatilodine  ininiana  privarctur 

iiiClirisiopkniiudo  graiiae  .secundurn  bumaniiaieni  naiura  —  ipsin»   nainquc   conleniplaiio    vera  esi 

lialiilal  *?  Non  aliier,  nisi  qiiod  ipse  sil  primum  el  beaiiludo  —  si  iion  succnrrcril  diviiia  bonilas  pcr 

niaxinMim  divinae   graiiae   cxempluin,  in  eo  quod  incarnaiionem    uni^icniti  Filii   Dei,  qiii  in    canio* 

boiiio  Cbrisiiis,   iiullis   praccedenlibus  nieriti^,  in  boc    esl     in    toto    bomine,    quem    accepil,    noii 
uiiitaicm  subsiaiiiia",  vel,  ut  usiiatius  dicj.m,  per-  ^  solum  se  ipsuni  apernii,  sed  omniuo  aniea  incosui* 

s.»i!at'  assiimjtlus  csu  Plt:ni!iido   anteiu  veriltnis  in  luni  Dcusn  Palrem    boininibus  manilVsiavil,  siciil 


ii).so  iiaiur:i)iieresl,  quia  ijise  est  vetiiaiis,  ipso  le- 
saiuc  :  i  Ego  sum  vi;<,  veriias  el  viia.  »  De  pKni- 
tudine  ij^iliir  ejussecundum  liiimanilalem  el  divini- 
laieiii  luis  omiies  accepiinus.  Nos  omiies  dicit,  qiii  de 
lirycl.iico  populo  euin  recepiauis,  ei  qiii  de  celeris 
loiius  iiiundi  nalionibus  iii  eum  crcdiderunt,gratiaiu 
accei»i!i!us,  qua  iii  eum  credimus,  ei  vcriiaiem,  qua 
ipsuni  iiiuliigiiiiiis.  E'.  boc  est  quod  sequilur  :  Gro' 
liam  proyrttliu,  ul  siibaudialur  :i!e  plenitiidiiie  ejus 
4e.;cjiinuis  graiiiiin  pro  ••raiia  ;  giatiniii  videlivel 
conteoiplaiioiiis  veriuics  piogr.ilia  lidei  loiiiimapa- 


ait  ipse  : « .Manifesiavi  nomeii  tuum  liominibus,  quos 
dcdisti  niilil  >  ;  el  ileniin  PI;ilippoquaerenl.i  el  dl- 
centi  :  <  Ouende  nobis  Paircin,  ei  suflidi  nobis  », 
rcspondeliir  :  c  Pbilippo,  qui  me  vidci,  ei  Palreai 
videt  nieiim  i ;  ei  iieruni :  c  Nemo  vidit  Filiuni  niiii 
P.iler,  ncqne  Palreni  nisi  Filius,  ci  cui  volicril 
Fdiiis  revelarc  ».  Necsolum  hoc  de  houiifiibus,  tc- 
rum  etiatn  de  :>ng«Iis  iiiietligendnin.  Nam  el  aiigrli 
Deuiu  suum,  qui  omneni  inlelleciuiu  exsuperal,  iil 
sua  natiira  cognoscere  non  poiueiunt,  quia  invisi- 
bilis  cliiioogninis  csl,  V  rbo  vero  incarnalo  dom:- 


Cod    vosfiidnt.     '  (■«  .  .\riop»yi\ui>i. 


VAUIAi:  I.LX: TiO  »1  s. 


50!  CO-MMKNr.  IN  tiVANG    bF.C.  JOAN. 

n«ni  sinmi  liUclloxPruui,  Dei  vi^Jclicct  FHiiim,  el  in  A  ips\un  ei  i.  Iti  ftpiblol;»    sua    Jicwn/?* 


ipso  et  per'  ipsurn  lolani  remotain  ab  oumilhis  Tri- 
niialem.  Universaliier  itaqiie  el  ralionali  ct  inlel- 
Ifrcttiali  crealurac  profuii  Dei  Yerbi  iuhumanalio, 
rationali  videiioel  ad  lilierlatcm  iiatiirao  e\  «mrlft 
el  serviiio  diabolico,  et  cx  ignoran'ia  veriiaiis,  inleJ- 
lcctaali  v^ro  ad  cogooscendam  &uam  causam,  qnam 
priiis  ignorabat.  Hino  Aposiohis  :  <  In  quo  restaurala 
suiit  omiiia,  quae  in  caelo  et  in  lerra  ;.  Sed  noo 
immerilo  quaeritur,  cur  *  in  Veicri  Toiflamcnio  H  in 
Novo  frequenier  legalur  de  Deo,  bominlbns  appa- 
rnisse,  sive  visil)iliter  camalibus  oculis ,  sive  iuvi- 
sibilitcr  pioplieticis  visjonibus,  diim Evangelium  aii : 
<  De;itn  itcmo  viilit  un(]uam  >.  Sod  si  de  solo  Palrc 
diccrelur,  qiiod  cum  nemo  vidit,  faciUime  solve 


<  Sciintis 

quia  filii   Dei  sumus,   sed  nondtmi  afviiariiil  qiii.I 
erimiis.  Scimus  aiiiemquia,  cum  ipse  flpparucrii, 
videbimus  cum,  siculi  est  i.  Paiilus  itcm  :  <  Vid(!mus 
nunc  per  spccnlum  in  aenigmatc,  lunc  autem  fi- 
ciem  ad  faciem  >,  ceieraque  id   geuus.  Qiii!l,  in- 
quam,  videnl  homines  el  angeli,  vel  visuii  sunl, 
dum  apcrlissimc  ct  saiicius  Anibiosins  el  Diopysius 
ArcoDagita  absque  ulla  cunclctinne  inculcani,  Deiim, 
summam  dico  Triniiatem,  nulli  por  se  ipsain  mi- 
quam  appariiisse,  nunquam  apparere,  nunquam  :ip- 
pjiiluraiu?  Apparebit  iiaqiie  in  tlieopbaiiiis  siii», 
hoc  esl  divinis  apparitionibi»9,  in  qiiibiis  juxla  alii- 
tudinem  pr.ritatis  el   virlulis  miiusciijii.^sque    Detis 
spparebii.  TUeopbani.ic  aiilcm  suiit  omnes  crcMlu- 


retur  qgaeslio,  ul  per.sona  Filii  el  Spivilus  sancli  B  rae  visibilcs  el  invisibiles,  per  quas   D«us,  el  in 

saepc  iiiteHiganlur  visibiliter  appaniisse,  soltim  vero     quibus  saepe  apparait,  el  appaiei,  ei  appiriliinis 

Paireni  remotu;^!  ab  omni  visione.  Qisojiiam  vera 

non  de  una  perSona,  sed  de  sola  Trinit;iie,  qiiae  Deus 

unus  esl,  hoc   inielligilur   dictum,   «  Deum  nemo 

vidit  uriquam  »,  esseniiam  viiJelicel  et  sn!.si:iuiiam 

uuius  Triniiaiis,  quornam   superat  omiiem  Lntelle- 

clum  ralionalis  ei  inlellcctualis  orealurae,  non  im- 

incrilo   investigandimi    est,   quod   apparuil,  duin 

diciiur  Oftus  siv«  visibiliicr  sive  iiivisibililer  appa- 

rnisse.  Bealiis  Aiigi>siinijsincuriclanter  aperit,  Filium 

appariiisse  in  Ycteri  TestameiiK),  non  tajnen  in  ea 

subslaiiiia,  qiia  Palri  aequ.ilj$  est,  sed  in   aliqua 

subjecta  crealiira,  sive  visibili  sive  invisibili.  Simi- 

liier  quando  apparuisse  Spiriiiis  Wgilur,  verbi  gralia 


est.  Item    virtuie    purgaiissimaium    animaruni  ci 
intellocuium  ibeophauiae  suni,  et  in  eis  quaeren- 
libus  et  diligftuiibus  se  Deui»  manifostal,  in  quibiis 
veliili  qiiibusdam  iiubibus  rapiunlur  sancii  obviain 
Cbnslo,  sicul  aii  Aposlolus  :  «  Rapicmur  in  niibibus 
obviam  Cbrislo»,  mibes  appellans  aliiludines  cla- 
risslmaj  ilivijiac  ibeoriae,  in  qua  semper  cum  Cbristo 
erunl.  Iliuc  cst,  qiiod  Diouysiiis  ait  :  <  El  si  quis 
eum,  Deum  videliocl,  vidisite  dixerii,  non  eum  vidii, 
sed  aliquid  ab  eo  laclum.  Ipse  enin»  omnino  invisi- 
liilis  cst,  qai  melius  ncscicndo  scitiir,  el  cujns  ign»- 
ranlia  vera  est  sapientia  i.  linigeiiiius  FUiui,  qni  ai 
in  sinu  Patris;  vel  ul  in  Craeco  scribilur :  qui  esl 


in  specie  oolumb;\e,  non  per  se  ipsum  in  ca  sub- C  jn  siiiu     Pj^tris,  vel  in  sinibus  Patris.  !n  qiiiliiisd-tiii 

slaniia,  qua  Palri  et  Filio  coessenlialis  est,  sed  in  codicibus  Graec«rum  singiilariier  sinus  Pains  di- 

subjppia  crcatura  esl  existinvmdiim.  Id  ipsiim  de  citur,  in  quibusdam  pluraliier,  quasi  siuiis  muHos 

Palre  intellige.  Visioneseliam  propheiarura,  qjiibus  Pater   habeal.  Ipse  enarmvit.   Iliijgenilus    iLique 

prophetae  Deum  vidisse  perhibenlur,  de  subjecla  Filiu*  Deum  narravit,  hoc  cst,  in  se  ipso  maiii- 

quadani  spirituali  crealura  factae  suiit;  subslantiann  feslavit,  non  in  qiuintum  tllviaitas  ejus,  quae  om- 

verodivinam  perse  ipsara  nuUomodo  eis  apparuisse  nino    invisibilis  esl,  seJ   in  quanlum  iiumamlas, 

Dionysius  incunctanter  aslruit,  ne  invisibilis  et  in-  quam,  ut  se  ipsum  et  Palrcm  suum,  nccnon  et 

comprehensibjlis  aiiquo  raodo  videri  aiit  compre-  Spiriium  sanctum  suiim  hominibus  manifeslr,rcl  el 

hendi  posse  existimeiur.  Quaeritnr  eliara,  nlrum  lioc  a.igelis,  accepit.  Nam  humana  anima,  dum  per  se 

[dicatur  de]  hominibus  solnmmodo  adhuc  in  hac  ipsam  invisibilis  sit,  per  moius  suos  carporeos,  non 

vita  degenlibus,  non  aulem  de  virtuiibus  caclestibus,  qnid  sit,  sed  qiiia  sit,  manifeslat.  Et  quid  esl,  quotS 

quaesemperin  divina  contemphuianecousislunt.  Ad  ait  :  <  Qui  osl  in  siim  Palris  »  vel  «  in  siuibus  Pa- 

ioc  dicendum^  qula  nullus  humanae  seu  angelicae  iris »?  Ulrum  aliiid  esl  sjnus  Pairis,  aliud  umge- 

naliirae  particcps  ipsum  Dcum  perse  ipsum  in  sua  niiuii  Filius  Pairis?  Non  aliud,  scd  unigeniius  Fiiius 
propria  uatur;-.  potest  conlemplari.  Qaod  enim  iii  ^  ipse  est  siiius  Patris.  Sinus  niiiem  Palris  diciiur 

laiiao   codice  scriptum,  «  Deum  nemo  vidjt  »,  in  Filius,  quia  Pairem  iiisinuavil  muudo.  Sinus  ciiam 

graeco  I  Deura  nullus  vidii » ;  oloitj  quippe  et  7?emo  Patris  unigenilus  Filius  cst,  quia  in  secrclis  pa- 

et  milu$  interpreiatur.  Qnid  ergo  saiiclac  animae  tcrnac  naturae  seinpin-  est,  sicut  ipse  ait :  <  Ego  ii> 

hominum  et  sanoti  inlellectus   augclorum  vjdont,  Palre,  et  Paier  in  me  est  s.  Qiiemadmodum  iiiHur 


dum  Deura  videni,  si  ipsum  Deum  non  videni,  (juetn 
viderc  pcrhibenlur?  Yerbi  graiia,  ut  pauca  oxempla 
dc  mukis  ponamiis,  Esaias  vidil  honsinnm  sedeuiem 
8Upor  solium  cxcclsiim.  Daminiis  dicitin  Evangelio  : 
I  Aiigeli  eorum  semper  vident  faciem  Patris  mei, 
qiii  in  caclisest».  Item:  <  Qui  diligit  me,  diligetur  a 
Paire  nieo,  et  ego  diiigara  e;im.  el  manifestabo  me 


domus  Patris  unigcnitus  Filins  est,  sicut  ipse  ail : 
<  In  domo  Palris  inei  mansioues  iTuiilae  .stnil  » :  ac 
si  dicerel :  In  me,  in  quo  Paler  vehiti  in  sua  propria 
domo  habitat,  muliae  mansiones  sunl ;  in  ca  enim 
unusquisque  suam  receptioncm  pro  suis  mcriiis  ei 
ipsiusgralia  po<i3ideminr :  ita'et  sinusPatris  esl  Fi- 
iius;  in  ipso  enim  recipii  Paier,  el  colligit,  quos  vult 


YARIAE  LECTIONES. 


'  Cod.  cur  cuw. 


3«3  JOANNIS  SCOTI  304 

pecjpereH  co%erc.  Enanarii;  l.oc  est  ,  docirina  A  seu  <  ego  sum  Joajinei  filius  Zachariae.,  sed  dixii- 
eln«aiiilestalioHe  '  sic.e  iiicnr.wlionis  J)euni  invi&i-  .  F.go  sum  w«  ..  .Non  enim  jn  se  li.imanam  subsian- 
Ijtlem  (lemonstravil  el  denionslrnl  ei  demonslralnms  (iam  consideravii,  i.ec  humanam  goneralione.n,  si- 
esl;  siciil  ail  in  ipsa  senieiUia,  ci.nn.  paulo  su{>erius  «ioidci»  ulira  haec  omnia  evalialus  esi  piaecupsor 
inlroUuximus:i  Q.ii  dllij.il  nie.  diiigHur  aPalie  intjo,       Veibi.  Deseniit  onii.ia,  quac  inira  mundum  conli 


ei  cgo  (liiijsam  emii,  ei  maiiifesiabo  me  ipsum  ej». 
El  Iioc  esl  lemhiwiili/in  Jounnii.  Ac  si  dicerci ; 
Hoc  loium,  qnoil  dixinius ,  ab  eo  loco  ♦  Joauiics 
lesiimouiuni  peilulK-i  »  usqiie  ad  id  quoJ  esl,  «  ille 
tnarravJti,  lestimonium  Joannis  e*t  praeciirsorls 
dc  €0,  cnjos  praecnrsor  est.  Deinde  veltiil  er  alio 
rrimordio  iiairaiionis  inclplt,  dicens  :  (?«fl/j</tf  mi- 
arutit  Judaei  ab  Jerosolimis  cel.  Ei  esi  ordo  ver 
lorum  ;  El  confessus  csl,  el  uon  aegniil,  qnundo  mi- 
arunt  Judaei  ab  Jerosolimis  sncerdoies  el  lcvilas,  et  re- 


neiilur,  ascendil  in  allun.,  faclus  est  vox  Verbi.  ila 
ul  .lullam  in  se  subsianiiain  ralcielur,  p.aeier  id 
qnod  exlra  onineni  crealuram  e\  .'ibiindaulia  giali.i? 
aocepit,  csse  videlicet  vox  Yeibi.  H<ic  auiem  iioi.ie!. 
iioii  a  .se  ipso,  scd  longe  aiitc  ab  Esaia  pnipboi;;, 
iino  a  Spiritn  sancio  per  Esaiain  siLi  esl  imposi- 
ti.ni.  Iiaque  cgo  siiin  "Ox,  noii  raea  vo,\,  se<J  cla- 
in;!iilis  vo\;  vox  cnim  relalive  dicilur.  Clamanlu 
igilur  Veiiii,  Iioc  esi,  per  carnem  praedicaniis  vox 
esi  Joannes.  Ei  ubi  elaniia  Yerbnm,  cnjns  »f,x  psi 


Ii(iua.  QHida.itemnonneg.vit.etqnid  coiifessrsesl?  lUoaimcs?  In   deserio.    Hoc  dcsertuni  muU;  \..lMnt 


Quia  Hon  snm  ega  Christut.  Pulabanl  ciiira  Ju- 
dnci  Joan.iem  i];)plista:ii  Christum  fuisse,  qnla  in 
proiibciis  pracdicluni,  quod  in  mundiiin  veiiHinis 
essel.  ruiabanl  quoqiK»  euiii  Heliam  Thesbilen, 
propicr  nimiaiii  smi  abslinenliani,  et  casiilatcm,  el 
soliiariam  viiaiu,  el  aspernmain  (ieiiclonun  repr«- 
liCHsioneiu,  et  durissimum  vindictae  ruiurae  tcr- 
roiein.  El  praeler  boc  pulabant,  eum,  Joaiiiiem 
dico,  unum  aliiiuem  cx  propbetis  iterum  surre- 
xisse,  videnUis  maximam  propheli:'.e  graiiam  in  co 
profecisse.  i  Non  sum  ego  1,  iiiqnit,  <  Cbrisliis,  qi;ia 
Cbrisii  piaccursor  suinei  vox  clauiaiuis  in  dcscrto  ». 

lteiiu.s  ts  lu  ?  Ei  dixil :  Non  sum.  Haec  negaiio 
duobus  inodis  ii.lelligil.ir.  Non  suiu,  dixil,   Hclias, 


iiiicUigi  dc  Jiidaca,  dequc  iolo  Israel.  Judaca  quippe 
in  deserium  redacla  esl,  on.ni  uivino  cului  ev.i- 
cuata,  idoIoIalriae(H.e  tordibus  conlaminaia,  legalc.u 
litleram  solummodo,  omni  spiiiiuali  sonsti  evar'!:.- 
liin,  divcrsls  suf»erslilionibtis  po'.'iilam  soqiie..s;  el 
qn;u^  prius  confessio  ('ida  esl,  J;.daoa  eniin  eonfes- 
.■?i<;  inlfrpreialiir  a  ,  in  liegaiionein  on.iiino  verit.iiis 
versa  esl.  In  luic  ilaijuc  solitndine  ot  vox  Vc.bi  ei 
ip-ium  Verbum  prin.o  praedicavit.  Sed  c.ir  vocis  ;q)- 
pel!;>uone  pniecursor  Verbi  signir.caiur,  non  ini- 
nieiiio  <iuaerilu.-.  Est  igiliir  Vu\  inie.p.es  animi. 
OiDiie  enini,  quo-.i  i..tr.>  semelipsum  prii.s  aniinus  el 
cogilal  ot  ordinal  iii\isibililer,  per  voccni  in  bo.isus 
:Midieiiliiirn  .sensibilitiT  prurcrl.  Aninuis  iiaque,   id 


sed  in  spiiiiu  el  virtute  HcH  veni.  llem  non  sum  ^- esl,  inielloctus  omnliim,  Dci  Fjlius  esi.  Ipse  csi 
Hclias;  ille  eiHin  solumino  !o  piopbeta,  ego  vcro 
non  solum  propliei;»,  sed  cl  piaecursor.  Non  qiio;I 
onines  prophci;'.e  piiucmsorcs  Cbrisii  iion  siiii, 
k'eU  quod  nulhis  propiici^irum  siimil  cum  Cbrisio 
imo  eodeiiupic  ani.o  naiiis  esl,  qui  fierel  praocu.'sor 
parvo  spalio  inlerpusito.  Pro;ihcln  es  in?  Besiwndil : 
Non.  lloHHiupliciicr  iiileUigidir  :  aul,  qiii.'!  pliisqiiam 
proplicia  esi,  siciii  de  co  Chrislus  p.".'>edicai,  ideo 
«egat  se  prophclam  e.«sc,  aui  quod  opinioni  eorum 
rcspondir.  ruiabnni  onim,  Joannem  unuiii  ex  moriuis 
propbeiis  praolcrir.  icniporis  fuisse.Ailergo ;  Non  sum 
Hn.isex  ipsis  propbeiis.dequorumnumero  exisliroa- 
lis  me  siirrexisse,  el  pr;»cseniiaIilervobispraedicare. 
JHxeruni  crtjo  ei  :  Quis  es?  Si  Clirislus,  scu  He- 


enim ,  ut  ait  sanctu.s  Augnsliiius,  iulellecliis  om- 
niii.ii ,  imo  oiiiuia.  Cujus  praeciirsor  pulchre  vocis 
vocabulo  noniii.nl.ir,  quia  primo  pcr  ipsui.i  doniou- 
slialiis  esl  iiiiriido,  dicens  <  Eccc  agnus  Doi  1  ei  re- 
liqi.a.  Alliori  vero  Ibcoria  deserlum  iiilelligiiur  di- 
viiiao  nalu.ae  ab  on.nibus  remolae  inefiTabilis  alii- 
ludo.  Doscril.ir  ei.iin  ab  omiii  croalura,  quia  suporat 
omnem  inlolleciu.n,  cum  null.ii.i  iiilellecium  deserit. 
tl  hoc  graeco  noiiiine,  quod  esl  t'jD»j,ao;,  luce  cl.i.-ius 
signJliraliir.  *Ejcr,_u'«  qiiippe  ii.Ierpretalur  rcmotio  et 
o.\colsilutio,  qi.od  omr.ino  divipac  conve.r.t  r.alurae. 
I.i  ipso  ita(|iie  do.scrlo  diviuae  ccUitudinis  Veibuiu 
clain;it,  por  (piod  facla  suiil  oniiiia.  Audi  iiloysen  iu 
(•onesi  dicentcin  :  t  Dixii  Deus  :  Fiat  lux  > ,  dixit 


^'  *       --  ^  ,  — -  — 

!ias,  seu  aliquis  propbelr»rum  non  cs,  dic,  quis  es,       Deus:<  Firmamentum  »;  simiUter  in  omiubus  (ipon-. 


no  absqiic  losponso  atque  ulla  cogniiioue  dc  te 
ad  eo^,  qui  nos  rniserunl,  rodeaniiis,  niilluinque 
responsunx  eis  redderc  valeamus.  Quid  dicis  de  le 
ifiso?  Audivimus  enim,  1«  da  Chrislo  [iiaedicasse, 
d»^  le  autem  ipso  nil  manifeslum  asseris.  Quitl  e.go 
«licis  de  te  ipso? 

Ego  ium  «o.t  clumaniis  in  deserto.  Si  qiiaeiili>, 
iMquit,  quid  i!e  me  ipso  prolero,  c«)«nosciie,  (juia 
ego  sum  VQX.  Non  di^xil,    <  qu.a   «go  sum  homo  », 

VAUIAE  LECIIONES 
'  cod.  doelrjnam  et  manifestoiionem. 


bi.s  sex  dierum  praecedit  :  «  diiii  f»eus  1.  Ubi  Doi 
iiomino  raln^m  iiilelligiuius,  t  dixil  »  aiitem  Dei  Vcr- 
hiim  siguilical.  Clamiil  ilaque  Verbum  Dei  in  romo- 
lissiiua  divlnae  bonilaiis  soliludiue.  Clainor  ejus  na- 
Uiraium  omnium  couiiiiio  est.  Ipse  enira  vocat  t»a, 
qi.ac  siiiil,  laiiquam  <iuae  non  «uiil.  quia  por  ipsum 
Deus  V&.\ov  clainKvii,  id  esl .  creavil  cuncia.  qba<! 
fieri  volnii.  (  laii.aul  ille  iiivisibililcr.  priusquam 
iiorol  mundus,  iiiiindum  lleri.  Clamavll,  in  im.udum 


NOTAE 

a   Hieronymus  ;   Judn,    laudaiio  v  confessia.    Nam  rm.T  duciiur  a  werho  m*  H.ph.  mvt,  id  esi. /•"«^'ffi 


30«;  COMMENT.  IN  EVANG.  SEC  JOAN.  306 

\enien>.  visibililer  miindom  "^alvari.  Piiiis  clamavii  A  rexisse  ac  b«pii/.:i«isc.   \c  4)cr  h*c  non  inU-rrog:.- 

aciernaUlcr  |>or  solam  su:>in  diviiiiuicm  anle  incar-  iKinl  :  «  rrupbelainm  nnus  es  Ui  •?  scd  SOluinmodo  : 

iiatio.ifin ;    ciamavit   posiea  per  snam  canicm.   lit  «  Propliola  es  Ui  .  ?  ipse  vidclicel,  <|ui  praeJigurabal 

i|uiil  illa  vox  ejiis,  linc  esl  praocnrsorejus^vociferal?  bapiismuni.  Ucspondil  ei&  : 

Ainii.  Dtrigilc  vium  Duinini.  Qnid  csl  «  Oiiigile  viam  Kyo  bapdio  in  aqnn;  ac  si  dicorcl  :  ego  liiigo  m 

romini  »?  Nonne  (iiiod  soqnilnr.  .  recUis  facile  se-  aqna  solummodo  pcr  pnrgationeni  corporum,  san- 

niilas  I?  biriijitc  ergo  viam  Dooiiiii .  Iioc  esl,  rwlo  clificalionem  corporis  el  aiiimae  ia  eo,  qui   vere 

pracilicale  el  credile  Doniinnm,  (|iii  via  es(.  si<iU  baplizal,  praefigurans.  ilediux  outein  restrum  stal. 

ipseail  :  <  Kgo  sum  via  el  veriias  clvita  ..foiesl  ei  Loc  csl,  piaesens  vobis  apparet,  quem  vot  nestiUs, 

<fiic  inieUigi:  t  Diiigile  viam  Doinini  »,  boc  esl.  rcclc  qnia  in  enmnoncrcdilis,  ncquc,  «[uis  sit,  cosnostilis. 
rredile  iu  Doininnin.  Non  enim  per  aliani  viam  Do-  Jpse  ev ,  qui  posi  uic  venluTus  esl.  Ilic  csl ,  qui 

ininus  corda   liomi-iuni  in^MCcliiur,  nisi  per  (idcni,  in  divina  dispiilationc  cl  pracdicalionc,  priusqnam 

qnae  via  esl  Doiuini.  Sicul  dixil  Esaias  propl.ela.  lierel  mundns,  definitiis^esl,quod  posl  ine  venlnrnb 

Videns  evangelisia  senieniiamEsaiae  de  piaccursoro  cssei  in  mundum.  ut  nf)e  praccnrsorcm  snnm  subse» 

Domini  in  Evangelio  secnndnm  Lncam  plcnissiinc  querelur.  Qui  anle  mc  faclna  csi ;  hoc  cst,  qui  c*»ram 

scriplam,  inleruutlere  voluil,  ne  videreuir  super-  B  oculis  mcniis  meae  ci  cor|»oiis  praesens  factus  esi 

Hiiuin,  eandem  senleniiam  recapitulare.  In  hoc  ioco  Ipstim  ijiquidem  vi<k»o,  ci  cognosco  in  medio  ve- 

de  niysiicis  praecursori^  «ominibus  panca  jnseirre  slrnin,  vos  anicm  euni  n*»sci(is.  Esl  el  alins  inlel- 

ron  esl  inconveniens,  nt  oplnor.  Vox  voc;U(ir,  qiiia,  lecuis  in  liis  verbis,  nl  Ma.ximo     placel.    Joannes 

siciil  vox  praecedil  mentis  conceplnm ,  ita   Joanne.s  fguram  poenilontiae  gerii,  qnoniam    pooiiiienliam* 

praeccssit  Dci  Vcrlmm.   n^ioSpuo,-  vocaViir,  id  esl  praeriicavil;  Clirislus  auiom  fisnram  jusliiiae,  non 


pi'aecnr<or,  qnia  non  soluiu  Joanncs  in  coiioepliono 
ei  naiiviialc,  veniin  eiiam  in  niysterio  bapiismatis 
ot  praedicalionis  poeiiiieiiiiac  Domimim  pracccs- 
sil.  ♦c.jayojpof  dicilur,  hoc  esl  Incem  rcrens,  q;iia 
ipso  primo  liicem  mnndi  in  noliliam  miinrfo  :iiiiilil, 
el  in  se  ipso  gostavii.  Slella  malutina ,  qiiam  GrAcci 
frSTjDov  Trpuiivov  appellanl,  Joanoes  dicitnr ,  qiiin, 
sicnt  illa  slella,  qtiam  aslrologi  iuciferiiin  vocanl, 
orlmn  solis  pracccdit,  iia  praccursor  Domini  prins 


solnm  qiiia  miiiKlum  jiidioal,  veriim  eliam,  qina  ipse 
]iis!iiia  :ielerna  esl.  Poeniieiilia  non  nisi  posl  prae- 
varicalionom  jtisliliae  valel  litri  ;  hnm.ina  ilaqna 
iialiira,  qiiae  logos  divinas  in  paiadiso  iransgrossa 
esl,  siib  persona  Joaimis  poenilonuant  pracdicat  et 
faoit,ei  sal>stantialcm  Dei  Verbi  jnsiiiiam  praece- 
denii:m  se  per  divinitaicm  ,  et  posi  se  vcnuiram  por 
carnis  dispoitsationein  inaiiilesie  dcclarat,  ni  eam, 
bnman.nn  dico  naKirani,  jnMa  divinas  legos,  quas 


jnimdo  apparnit,  qiiem  sol  jnsliliae  subseculus  est.      suporbiondo  sprevcral,  convcrs:inlem ,  ad  prisllnum 


$imililer  a  Graccis  axjsiSofxtXtT|Coyif  vocilalur,  pro- 
pter  snam  aListinenliuin  n  coiiimnnibiis  honiiniim 
kiimentis.  'Azpt»  qnippe  inlerprelaliir  locuHa,  uih 
mel,  TjBoyfl  '  esca;  Kxjctoo;/j).try.oid»  ilaqne  locusias  el 
tnel  silvosirc  comederis  iniereretalur. 

Et  qui  inissi  fuerunt,  erant  ex  Pharisaeis  *.  Qiiae- 
ritnr,  quare  Pharisaei  missi  sunt  ad  Joanncm?  Sed 
ad  hoc  diccndum  :  I  leo  specialiier  Pharisaei ,  au- 
dienles  praodicalioncm  Joannis  gciieralem  omniuin 
resurrectioncm  e\  morinis  populo  snasisse,  cl  ma- 
xiine  eo  loci,  ubi  ait,  <  gcnimina  viperarum,  quis 
vos  Ubcrabil  a  supervenlura  ira  »,  in  jiulicio  vitle- 
licei  post  resiirroclionem,  desidcrjbani  atidirc  Joan- 
nein;  nam  cl  ipsi  resnrreclionem  morluoriim  firmis- 
piine  cre«lcban'i  ei  praedicabant,  ac  per  lioc  in  nuiliis 
rnnscnsissft  Cbristo  periiibeiitur ,  Pauliim  tjuoqiic 
aposlolum  frcqticiiler  adjuvissc. 

Qtiid  ergo  baplizas,  $i  tu  non  es  Cliristus,  neque 
HtHet,  neque  prophcta?  Qnacrilur,  cnr  Pharisaei 
trjbnerint  aiiclorilalem  bapiismatis  IJcliac,  itul  cui- 
piani  propheiarntn ;  amlieraiit  enim  in  pro^iholis, 
r.liristum  in  niiinduin  vonlurum  el  iiaplizalnnim. 
Scienles  ita(|ue,  Jordaneni  figitram  bapiismatis  ges- 
sisse,  enni.|i!e  Heliam  el  Elisaeiim  siccis  pedilnis 
iransiisso,  fisjuram  baplismalis  iii  Uelia  ol  Elisaco 
|l»ftn  dubiiabai»!    pracccfsisso ,  an»    illos  ipsos   siir- 

VAKIAE  LfXTIONES 

'  Cod    O^opflf      •  Cod.  f  uTneii.     ^  ('nd   dijfiuilns. 


1) 


•.ct(Mn;tc  JMStitiae  slatiini  i'cvocar<>l.  €u)n%  eyo  ncn 
suni  diynus,  el  reliqna.  Galcoamcnlum  Veibi  ei,l  sira 
caro,  q'tain  de  virgine  assiiinsoral,  qnae  per  figiiram 
calceamcnti  inslniialur.  Ti  Cii;m  caheamenlnm  ex 
corio  morluoriim  animalinni  onicimr,  ila  caro  Chi  tsli 
proplcr  nos  mortalis  facia  cst,  iii  morle  ipsins  mors 
itostra  omnino  interimeretiir.  Nam  caro  Chrisii  non 
nioriio  sni  pcccali  morlalis  faoia  cst,  sicul  caro  no-» 
stra,  sed  ad  nalurant  noslraiu  posl  pcccalnm  oon- 
(loscensione  passibilis  orat.  .Woilcm  siqnidtn»  snbire 
proplor  nos  non  renuit,  cansam  vero  inortis,  pecca- 
f.im  dito,  iioti  rccopil.  Idettqnc  inors  ctim  detinere 
iion  polnit,  quia  dobitor  mortis  non  fuit.  Non  polerat 
mois  dclinere  capliviitn.  quein  non  inveneral  ciimi- 
nosum.  A  primo  orgo  bnujiiic  apirt  pecpatnm  ae- 
copit  absque  pccc:iio  osse;  ab  eodem  posi  pc«- 
c;ilnm  acccpit  inori  possc;  quibits  flnobos  lotam 
noslram  natnrani  in  se  ipso  reslilnil.  Alorlciiv 
quippc  nostram  oninino  in  se  dclevit,  el  vitam 
aeicrnaiii  resiituii.  Eo  vero,  quod  peccato  caroii, 
naUiram  nostram,  anleqnam  peccarol,  in  se  niani- 
feslavil.  Si  ilaque  calccamenlum  Verbi  caro  Veibi 
sublilitaiem,  ct  invcsiigabiletn  porpleviooom  my- 
sieriornm  inemnaiionis  inlelligii.  Oiijui  mysiord 
alii(ndinem  solver*;  indi^nnm  se  praicnisor  jniUcai. 


307 


JUANiNIS  SCOTl  5 

I  ciijns  cnrrigiain  A  cramenlabaptisrtD(is(lislribuitnUirvelu{iinJii(1aeai 
id  esl,  in  veran,  /onrpssionem  fidei  et  actionis 


<  Non  snih 


Notanuum  lanicn,  ([uoJ  noii  dixii, 
calceaitienli  non  solvam  »,  sed  dixil 

(lignus,  ut  solvam  coriigi;im  calceamcnli  >.  Solvit  scienliae,  el  it.  diJinurrt  oliedieniiae,  boc  est,  in  vt 
<>.iiiin  ille  mysieria  incarnaiionis  Chrisli ,  rfiiando  tatem  Ecclesiae  civinis  legibusobedienlis  lransdu( 
tpsuni  aperlissimemanifeslaviimundo,  muUaqtift  de  juxta  Jenisaleiii  ,,osiir.  est.  Jenisalem  quippe  vh 
tliviniiaie  et  buraaniiaie  ipsius  aperuit.  Indignum  ptn»  inlerprelaiur  i».  Q^iae  caelcstem  civitatem  sigi 
tamcnad  hoc  agendum  se  coniparat.  Potesl  etiam  ficai,  ad  quam  adhuc  lnimana  nalura  nou  pervei 
per  calceameiiiuni  Clirisli  visibilis  creaiiira  et  sancia  oniiuno,  quod  posi  getieralera  omnium  resurrecti 
Scripliira  significaii;  in  liis  enim  vesligia.sua  veUui  nem  fuiurum  esse  credimus,  qoamlo  ad  iiitegra 
pedes  suos  inngit.  Habilus  quippe  Vcrbi  estcrealura  plctiissimainquedivinaespeculaiionishuniana  naiu 
visibilis,  quaeeum  aperiepraedicat,  pulchritudinein  inlroduceiur.  Adhtic  lamen  noa  longe  a  caelei 
SMam  nobis  manifestai^s.  Ilabitas  qiioque  ejus  facla  pairia  dislat,  dum  adliuc  in  carne  niorainr  in  doii 
esi  Scriptiira,  qiiae  ejns  mystcria  conlinet,  quorum  obedientiae.  Ex  parle  enim  Teriiaiem  cogtioscii,  s 
Oiiitiium,  id  esi,  croalurae  et  liiterae  corrigiam,  boc  redemptoris  gratia  ilbiminala;  ex  parte  propl! 
esf,  swbtilitaicm  soivere  indigniim  86  praecursor  exi-  lal  ,  invisibilibus  symboHs  mysiicisque  docirit 
siimat.  DtiopedfsYerbi  sunl,  quorumunusest  natu- B  ea,  quae  ad  purum  non  intolligit,  significans.  j 
ralis  ratio  visibiiis  creaiiirae,  aUer  spiritualis  inlel-  perboc  in  haeuua  sentenlia  evangelisiae  tres  1 
lociiis  divinae  Scripiiirae.  Unus  tegilur  sensibilis  rarchiae,  boc  est,  tria  sacerdolia  mystice  tnsinua 
uii.ndi  sensibilibus  formis,  aller  divinoriim  apicum,  tiir.  Primum  siquidem  sacerdolium,  quod  erat  si 
|:oc  est,  Scripturnrumsuperficie.  Biiobusquippemo-  legc,  veluti  Bettiania  ultra  effusjones  per  Clirisiii 
disdivinae  legiscxposilores  incariiationem  Dei  Verbi 
insinuant.  Ouorum  unus  esl,  qui  ejus  incarnationem 
ox  virgitie,  qua  in  unitatcm  substantiae  huip.anam 
raiuram  sibicopulavit,  edocet.  Alierest,  qui  ipsum 
Vcrbum  qoasi  incamatura,hocest,  incrassaium  lilteris 
jerumquevisibinuniformiset  ordinibus  asserit.  Cujus 
I  iforiiiis  calceamenti  corrigia  est  diligens  in  bisomni- 
I  us  veritalis  inqiiisiiio  ac  perplexaadinojiim  vesliga- 
lio,  cujus  soUitione  iiidiitiium  se  prapcursorjiidicat. 
Ihec  in  Belhania  focta  sunl  (rans  Jordnncm,   ubi 


graiiae  etveritalis  in  Novo  Testainenio  con*iiUi!(i 
Qiiod,  sacerdolium  dico,  lon^e  ab  Jtfiusftleii»,  b 
esl,  a  visione  pacis  distabai,  prop<.er  obsciira  ]S 
tnysteria  et  ad  intclligendum  difficiilimi»,  propienii 
mandalorum  ejus  densissimas  caiigines,  et  a  iu 
vcritatisTaldc  reuioias.  Scciinduni  sacerdotmra  € 
in  Novo  TestJi  mcnt'» ;  quod  a  praediiatione  praecu 
soris  incipit,  et  in  fine  niundi  terminahiiur,  sic 
ail  Scripfura  :  «  Lex  el  propheiae  usque  ad  J«a 
nem,  elab  eo  regiiuin  caelorum  ».  Qhik^  sacerth^iu 
eral  Joannes  b/tpiiznni.  Haee,  inqwlf,  qiiaehactenus  ^  paiiim  lucel  cJarissima  verilatis  cogniliore,  parti 


dicla  sunt  a  pracciirsore  dedlviriiiaie  D(^i  Verbi  et 
huraanitate, deque  praecursoris  ipsiiis  piaedicatione, 
Pbarisacisqiie  responsione,  in  Uelhania  facla  sitnt, 
irai-s  Jordanem,  Iioc  est  uliia  Jordanem.  Bethanis 
Uitcrprclalur  dovius  ohedietiiiae  ».  Sunl  autciii  duae 
BeUiatiiae,  quniuiu  uiia  u!l.''a  Jonlaiiem,  uHi  erat 
Joannes  bspiiz.ins,  aliera  iiifia  Joidanein,  non  longe 
ab  Jenisaiem,  tihi  Domii.us  I.anavuui  sii6ciif.vii.  Sed 
haec  pleni^sima  ntysleriiMuni  Siinf.  Belhaiiia  igilur 
iraiis  Jordaneni  praefignVai  mystice  liiimanf»ni  natu- 
ratn,  quae  doinus  obedioiuiac,  priusqiiain  peccaret, 
faeta  est.  Ad  boe  eiiim  creata,  ui  divinis  tnan.^aiis, 
sibi  inlra  sepla  paraJi^i,  hoc  est,  iiUia  naluralia  sui 
bona  traditis  oLediret.ne  a  con7en»platior<e  et  ainore 


obscuralur  in  symbohs.  Symboia  auiem  >ovi  Te 
lamcnli  principalia  tre.s  xektrw.  sunt,  hoc  est,  Ir 
.niysiicae  hostiae,  quaritri  im;)  bapiismatisesi, alte 
(njvuiea>s*,  hoc  est,  cominunionis  corporls  Doini 
ei  sanguinis,  lerlia  in  mysterio  christnalii.  Torliu 
sacerdotium  in  fulura  vi(A  celebrabltur,  in  qiia  uuj 
«ymbola,  jiulla  Qgiirarum  obscuriias,  sed  tota  app 
rebit  clarissiraa  veritas.  Ideoque  sacerdatium  Nc 
Testamenli  medielatem  quandam  inier  praeterili 
ligis,  et  futurum  beaiae  viiae  obJinei -.  In  quibi 
dam  quippe  verilaicm  considerat   ul  fniuruni, 
qiiibusdatu  tn  miuisteriis  ce'ebrat  ut  praeleriiu 
Beihania  iiaque  Irans  jDrd.inem  sac*ii1oii;im  li»g. 
Beiharjia  cilra  Jofdanem,  non  longe  ab  Jerusn^ 


Creaioris  sui,  ad  cujus  iinaginem  creaia  esi,  rece-      saoerdotium  gra'iae,  Jerusalem  pracfigurai  ful 

(ieret,  sed  SRmper  ei  adhacreret.  Trars  Jordanem 

Bclhania  huinana  natura  ullra  fluenla  divinae  gra- 

liae,  (juae  post  iocarualionam  Verbi  in  eam  difTusa 

sunl,  veluti  egestaie  divinorum  bonormn  (?t  siccitaie 

iiifusionis  sapieniiae  confecla  residebai,    Bethania 

vero  in  Juilaea  citra  Jordaneni  juxia  Jeruiialem  ea- 

dcm  natura,  per  incarnalionem  Verbi  Dei  libfrata, 

«t  per  fluenta  divinae  graiiae,  qu.oc  primitiis  per  s.i- 

.  ^  ,  VAIWAK  LECTiONES 

*  Cod.  tijnaxws.    *  Cotl.  oplitiet. 

«  Hicr(»nymus  :  IWUutnin,  domus  afflictioui^  ej, 
rd  dnnius  u>'ed}enlioe.  I{clli:ini:i  {icrivatur  a  vcr 
ryj  ii':pond*ii',  obcdirr,  depiesaus  esse. 


boaiorura  vitain.  In   gacerdotio  igitur  iegis  qui 
trans.Jordanem  sub  lege  nauirae  et  sub  lege  scri  i 
eiudiia  esl  ei  correcta  ipsa  humana  nniura,  qi; 
iinagiufm  Dni  p<»sl  praevaricationem  tn  sc  olisr'-  - 
vii  prr  veriiatis  igiioraniiam,  cl  coiilaniinavii 
rerum  tcmporalium  conciipisceniiaMi.  Ui  sacev' 
No\i  Testamenfi  sub  Chrisfo  eadem  iiaUira  ii 
nata,  et  sub  lege  graiiae  educatr^ft  fmuro  sac 


NOTAE. 

Kj,         '»  S.  Hieronymus  :  Jerosolyma ,  risfo  pncis.  J.j 


rho 


tiis   voceni   iiifn  inierprelator  tfmvlHm  vr.cit4 
d(Mivalur  a  Q-X^  ,"iX-i. 


7.09  COMMIilNT.  IN  rVA^G.  Src.  JOAN.  3i0 

lio  veliti  proxinm  ai«i«c  peifecl:»  facla  csl,  Ultiiiii-  A  flem  i>i>pii!i>  inanifcsltwil,   dii-eiis  ;  «  llic  eral,  qiHiiu 
uata  quideiii  per  niiein,  ciiucaUi  vcru  por  spoiii,  i-i 
proxiina   facia  ilivinac  visioni  pcr  cariia'.citi ,    iii 
quaiituni   diviii.^^nnn    iiitciligciularum    siibiiiiiitaios 
Jidliuc  in  carnc  posita  siniliir  peiictrire.  Sed  si  qiun;- 


ris  liaruin  iriiiiii  le^Mini,  n:)luralis  ilico,  el  soript;ii.>, 
elgrati.ne  (fitfcreiiiinin,  breviier  c-ognosoe.  Lex  na- 
lunie  e»t,  qiiae  impor;it,  oiniies  liomiiies  se  jnvi<orii 
a0(|uuiiler  djligere,  ut  quemadmo.luni  una  ea«lcin<|ut; 
nalura  uinnibus  idem,  iia  ei  commitiiis  oiiDumii  v.h 
oumibns  dileclio  fial.  LcS  scripta  csi,  <ju;ie  pirdiilicl 
legcm  natqrae  vlolari,  ei  discoinii  iiit<M"  viiluies  ei 
viiia,  el  liguram  lcgis  graiiac  gfrii.  Ipsiimquc  logciii 
Sdlpiam  dico  adjuiorium  esse  legis  iialuiai;,  ut,  quo- 
niam  Icx  luilurac  pcr  se  ipsam  SDlummodolmmniiam 


{lircli<i:ii  voliis  >.  Nunc  auleiti,  vcluli  seciiiidu  iioii- 
ii;i,  allerii  dic,  vrl  :i|ia  die,  viiict  Joaiincs  Jesum 
vcnjonleiii  ad  si;.  Duplici  coiiluilu,  iiuMiiis  viddicei 
<'l  citrpoiis  ,  Joanucs  pracijuisor  Doiuiiium  suum, 
(p.icm  praecuirebat,  cifgiioscli  veoieiiiem  ad  se,  noii 
smIuui  <;m-|ioris  grcssilms,  veruin  inlriiioris  suac  coii- 
tciiiplalioiiis  acccssiUus.  Jcsiis  vi'iii(  ail  JoiiiiurTO. 
Vciiil  igliiir  Jesus  ad  Joiinuem,  lioc  esl,  «ligoalus  e.si 
c(:g:!Osci  al>  Ju:inne  sccunduui  diviuil:ilcm  stuiiu  el 
liiiiiianitatem.  El  :iil  :  licce  Agiim  Dci,  eccc  qiti  IvUii 
peccntinn  lituir.li.  Maiiifeslo  cuin  popiilis  prae(Iic:il. 
dum  diiil  :  5  licce  Ai^uus  D«ji  ».  Vuihum  Dei  a!. 
Joumie  Af.'iii!s  noiuiii;iliir.  |ji.se  ciiim  cr;il,  quem 
niysiicus  Agmis  iii  lcgc  pr;»eligura!t;tt.  .Ncc  miiiini, 


iKiiurain  corrigerenonvalull.violciiila  h^gis  scripi:u;,  l^  si  umbia  pr:iedica!ur  de  verilaie.  Umbfa  cral  legalis 


qirae  proUibenda  snnt,  coercertl,  et  qnae  adiuv 
pteiul.i,  doccret.  In  tanlum  qnippe  lex  nalurae  in 
hominibus  pene  abolila  esl,  ii(  nciiue  coudiioiciu 
suuin  cognoscerel,  neqiie  iulorviriules  ei  viiia  uliam 
difTerenliain  habere  posscl.  Le\  graliac  cst,  quae 
docel  non  soluni  bomincs  se  iiivicem  diligeiC,  et 
virtiites  et  vilia  discernii,  veruin  eiiam  supra  hacc, 
qttod  soli  diviuae  grati;ie  possibilo  esl,  pn>  ho- 
minibiis  non  soluni  b»)nis,  venimciia:u  ei  malis, 
M  iiecesse  est,  inori.    Quam  iegcm  Cliristiis  iii  .sc 


Agims,  vcnlas  enil,  ac  vcliili  qiiodd;iui  corjms  um- 
br.ie,  Jcsus  Cliristus.  Aguus  quoque  iiomi-.iiiliir  uoii 
irraiioualiililcr.  Tria  euim  Agims  possideiiliLus  se 
miuislnit  :  lac,  lauam,  esn;:i  ipioque  suae  cariiif;. 
DuudiUiS  noster  ciedciiiiljus  se  indumenia  i>raest:it 
viilntiim,  lacie,  boc  cst,  siinpiici  docliina  vcritmi.s 
•;os  uulril,  ct  a<|  pcif.-ctiun  escaui  «livinae  su:ie  rou- 
te!;:pi;iliouis  pi^nlucit.  Agiius  diciliir  r,lirisli:s  Dci,. 
qui:»  pro  ouiui  imiiido  iu.Muolatus  csi.  idcoqiie  scqui- 
tur  :  licce  qui  loliil  iwccaium  iniindi.   loilit,  ait,  uoii 


ipso  adlmplcvil,  quando  uon  soliim  pro  omnibus  jie  Joco  ad  iocum,  vel  de  tempoie  i:i  tempus,  sed 
homiuibus,  vermn  ctiam  pro  omuibus  impiis  passiis  omniuo  l<dlit,  ac  omiiiiio  sil,  cl  prr  suac  saiicliss'.- 
csl.  Vbi  erat  Joauiies  bapiizans.  Joamics  bapiizabal  m:»e  carnis  iiiteremlioiieui  oiifuiuo  loiuiu  muiidi 
irans  Jordanem,mcrilo,(iuiaa<Hiuc  vcrum  bapiisiua,  peccaiuta  iulcrimil.  Pcccaium  mimdi  dicilur  origi- 
qiiod  liberal  lolam  humanam  naluram  non  soliim  *-•  nale  peccatum,  quo;l  commune  (;st  lolius  muudi,  buc 
dc  originali  peccaio,  verum  eliam  de propriis  delicii.s'     esi  huujanae   naiurae;    cojiis  loaius  nunc  gratia 


in  liis.  q>ii  siibeuut  iilud,  non  liabebat,  sixl  sulum- 
luodo  veliiii  sul>  ligura  quadam  perfecli  baptismaiis, 
([Uod  iu  r,bi'>sl'<*  subseculiim  csl,  iii  sola  a(pia  biipii- 
i:«bai.  Ullra  igiiiir  Jordaoem  b.ipiizabal,  id  esl,  ulira 
diviuonim  dQiiornni  nueiilaj  qiute  noudum  in  Ohrislo 
hicboavcruiit  iit  bumanam  ii.iiiiram  d<.'scendei'e. 
ioaimes  erat  irans  Jor.lanem,  quoiiiam  Joaimcs 
figQram  legis  naturae,  neciion  ei  lcgis  scriptae  ges- 
labat.  Lex  qulppe  nalurae  in  Joannc  praellgtira- 
baliir.Nam  quisub  I«'ge  naiurae  degunl  pie  cl  casle, 
liiuniquc  carnalis  couversaiLunis  coniagioi.e  remoia, 
vduti  in  quadam  snlitudine  divinarum  virtutuia 
•lebent  viverc,  ut  Joaimcs.  Legem  quoipie  scripiam 
Joaiinessiguiricai.quoniamipsius  nuisest;  t  lexcnim 
el propbetae usipie  ad  Joauncm  •.Qiioiiiaia  veroiiou 
solum  propheta,  veruin  eliam  nianifeslalor  Cdirisli 
facliis  Cst,  uou  mo<io  iegem  sij^nilical  solam,  srd  «;l 
Evangcliumetgraiiam.  Idcoque  sequiitir  :  <  lOt  ali  co 
reguuni  caelorum  >  ;  acsi  dixisst;l:  lii  Joaiiue,V(l!ili 
quodam  couQnio,  el  Icx  riniliir,  et  maniresuitio  i:ia- 
|tiae,  quara  reguuia  caclorum  vocat,  ubeo  iiicipiiur. 
Aliera  die,  vol,  nt  in  Graeco  siguificitmius  seriiii- 
jlltr,  nlia  die  videl  Joannes  Jesum  veHieKtcm  ad  n', 
[Mia,  inquil,  die,  hoc  chL,  alia  cognitiouc.  Triiia 
j'uiiii  coguit  o  fuil,  qpaiido  eum  concurrcnlibus  iiii- 


baplismalis  dcmiliilur,  ipsu:u  vcro  iu  fiiie  muudi, 
iu  resurreclione  onniium ,  oumino  dcSiriieiur. 
Esl  ilaquc  oiigiuale  piHcaliim  illnd,  <|iio  lo(a  hii- 
luana  naiura ,  simul  cl  semcl  ad  iuianiiieiu  Dei 
condila,  ct  in  (pia  omius  homiues,  ab  inilia 
uiuudi  usqite  ad  fiuem,  c:  iiuum  suui,  ci  sccuudum 
corpus  el  aiiimaiu  simul  creali,  leges  divinas  per 
iiiobcdicuiiam  trausgicssa  csi  in  pp.rjt.lisi» ,  nuleiis 
matui;iium  Dci  cusii>.Iiie.  ■Stm  cniiu  primiis  A«i;im 
ille,  qiii  ex  gencraiil:tte  iiaiurae  burraiuie  auic  <  c- 
leros  iu  uuindufu  buuc  visibilcm  veiul,  solns  pe<:<a- 
vll,  sed  omiu'S  pet.vaviMiiul,  piiiiMpiam  in  mundum 


D! 


procedereui.  iS:im  «i>'.o«i  A;)osl(>!us  :<it  :  «  suai  «'nirft 


in  Adam  omncs  moriunlur,  ila  in  Chrislo  omnes  vi- 
vificanlitr  »,  iion  lU:  ipso  unoae  prijuo  lii.miue  iuiel- 
ligimus,  sed  noiuiiic  Adam  omr.em^-.Micraliltir  oalu- 
ram  bumauam  sigiiiJiciiri  accijiimus.  li.c  si.';iiid«*m 
singuliiris  i\;l.tm  lioti  ii;i.s«ciciur  in  luiiic  iim:idum 
corriipiihilem  per  gcncialioucm,  si  iialurae  hnma- 
uac  iion  praccedcrcl  dcncunn.  Divisio  quip'rio  r.atu- 
rat'  iu  (lupliocm  sexiim,  viriK-m  liico  cl  renriineum  , 
et  ex  ipsis  bumauac  pvocess:(>:i's  et  nuaicrosiuiiifi 
per  corri.piioiieiii  i;incraiio,  pcnia  generalispico;iti 
est»,  (}uo  siniui  toium -Jicnissbumanuin  praevaric;i- 
t'im  est  inandalum  Dci  Iii  paraiiis>.  lloc  i^iiurgeii''- 


NOT.Mil. 
»  J.    Scotus  p.'.-siuic    cmuino   doict,  primum  Ixtiuincm  antc  pracvinicaliomMn   .'.impliecm    licrrilnen. 


Sfl  JOANNIS  SCOTI  3!2 

faie  peccahmi  originale  diciuir;  ncc  immenlo,  qiM>-  a  (ixiis  depoiiil.  Alius  uiuversiiliiei  om»iem  seitsibilein 

luoidin  iii  se  ipso,  veluU  in  quailam  crace,  exiiiiguii, 


iii:iiu  pcrciUiuu  coiiiiiiiinis  omiiium  origini!»  esi, 
«uJMS  merilo  moriis  el  corruptjouis  omnes  homioes, 
excoptoRedemploie,  riebilores  sumus;  soliis  siqiii- 
dem  ad  medicameiitiiin  vuineris  Redemplor  noslei' 
in  illa  massa  loliiis  huiuani  goncris  ii!)sque  petcaio 
relicliis  est,  ui  per  illiim  soIuid  seniper  salvmn  ioiius 
iiaturae  voliius  cnrnrotur,  ac  per  Iioo  ari  pristinum 
stalum  salutis  totum,  quod  viilneralum  e?t,  reslitue- 
retiir.  IIoc  ilaqiie  origiiiale  pcccaliim,  singulonimque 
posl  generalionem  in  liunc  ntiinduin  delicta,  graliae 
bapiismaiis  abundaiilia  per  Salvatorcn)  nostrum  re- 
laxantiir,  ul  oiunino  noii  sliil.  tt  tioc  est,  quod  ait 
evangclista  :  «  tlcce  Agmis  Dei,  <iiii  lotlil  peccalnm 


ita  nt  miUitin  omnino  in  se  ipso  naturalem  balieni 
ariiim.  Kl  unnsqiiisque  bornin  socuin  cruci(igil 
Chrislum.  Uncsqnisquc  enim  ridelitim,  qnatein  iu 
animo  habucril  liabiludincm  per  incremenla  virtit- 
tiiin,  iPileiiMJe  Christo  habebit  fidem  pcr  angmenta 
inteilii^cniiaruni;  et  qnoliens  prioris  vilac  modis  et 
inreiiuri.s  nioritur,  el  in  alliores  gradus  snbvehiliir, 
toiiens  opiniones  de  Christo,  quamvis  simplices,  ta- 
nien  in  ipso  et  cum  ipso  morientur,  el  in  siibliiTiio- 
res  de  eo  iheophanias  fide  atqnc  intelligenlia  provo- 
heuir.  itaque  in  siiis  fidelibus  Cbristus  qiiolidie 
morimr,  et  ab  eis  crucifigilnr,  dnm  camiles  de  eo 


mundi»,  Uic  est  unicuselsingularis -ignusniysiicus,      cogilaliones,  seu  spirituales,  adhnc  lamen  imper- 
iii  eujus  figiira  Israoiiiifus  popiiliis  singulos  agnosper  n  fecias,  interimnnt,  semper  in  altum  ascendenies. 


«ingulas  domus  paschali  tfnipoie  immolabat.  Nam  cl 
nos,  qui  post  peiactam  ojus  incarnaiionenj  el  pas- 
sionem  el  rosnrreelionem  in  eum  credimns,  ejusque 
mysteria,  <|uanluin  nobis  concediiur,  iniolligimus, 
et  spiriiualitw  enni  iininolttinus,  el  inlellectualiter 
menle,  non  denle,  comedimus^.  Itaijuc  unusquisque 
credentiiiin  Chrisio,  jjecundum  propriam  virlnlem, 
el  snbjcctum  sibi  virliilis  babilwni  ei  qiialilalem,  el 
crucifigilnr,  el  crucifigil  sibimet  ipsiim  Chrislum, 
ChriBao  videUcet  concnicifixns.  Dnus  qiiidom  soli 
jieccato  crucifigiinr,  dom  ab  omnibus  operalionibus 
ipsiu*  in  oarne  ei  per  earnem  suam  quielns,  velnli 
qnadam  morlc  obnilus  elficitur;  et  illud,  pcccalum 
tlico,  c!avis  timoris  Domini  confixnm   moriifical , 


donec  ad  verain  ejus  noliliam  peneniant;  infiirmn 
eniin  infiniie  eiiam  in  purgatis^imis  meniibus  rcrma- 
lur.  Aliiis  ab  ipsa  inlellectnali  opcraiione  pcrfecle 
quicsoil,  veliili  perfecte  raortuus ;  non  enim  soium- 
modo  naluralcs  aclns  animae,  verum  eliam  inlelle- 
cinales  ejus  o|>ei'aiioiies  siipcrai.  Alius  aoti\ae  cru- 
oifigilnr  philpsophiae.  Acliva  aulcm  philosopliia  esl, 
quao  ciroa  liaturalinm  virliiliim  adiinaiioncs  ol  di- 
screlionos  versainr.  .^otiva  qunque  philo.sophia  ra- 
lionos  inbiimanati  Vcrbi,qnaniiim  valct,  conslderal; 
qnas  omnes,  boc  esl  lolam  moralem  phitosophiiuu, 
de  viriiilibiis  aniniao  (ic(]!je  Chrisli  carne  spiritiialis 
homos»perans,ad  ipsum  nalnralem  conlemptationem 
in  Spiritu,  veluli  n  quadam  carnc  Verbi   ad  ipsiiis 


rium  omnes  Ipsins  impetns,  nc  quid  in  sita  oarnc  C  animam  iranscondil.  Aliusnainrali  theoriac  moriinr. 


operari  vale.in!,  refronat.  Alius  passionibiis,  hoc  csl, 
infirmis  animae  acfionibns ,  quibus  piimo  in  sq 
ipSa  corruinpllur,  priiisqiiam  per  corpiis  operelur  — 
ecijo  qnippe  animae  cst,  operalio  vero  corporis  — 
criicirigiinr,  diim  per  potentias  restsnratae  animac 
sanalur.  Alius  |)assioniiin  phantasiis,  hocest,  iinagi- 
«ibus  ^renim  sensibilium  ,  quao  in  scnsihns  cor- 
poreis,*  qiios  sapKentes  vooanl  pnssioncs,  formantnr, 
erueiligitur,  dum  eis,  phaniasiis  dico,  sui  sensus  ob- 
Rtrnnnlur,  ne  in  libidincm  cnjnspiam  reruin  tempora- 
liumpereos  lurpiler  allnihatur.  Aliuscogilalionibns, 
mentisquc  oonoeplionibiis,  quas  per  sensiis  oorporeos 
ilft  sen&il;iiib!is  i-cI.mis  liauserat,  crucifigiinr,  nediulius 
iii  eis  Uemoreinr,  a  divinis  oonlcmplalionibus  retra- 


Eil  aiilcm  naturalis  theoria  raiionalulis  animae,  qnani 
Cbrislus  accepit,  virtns  speculaiiva,  cui  spiritualis 
honio  moritur,  dnm  jam  non  soium  negat  Chrislum 
carnem  esse,  quam  jam  in  spiriluin  versam  esse  iii' 
telligii,  \enim  ctiamipsumdcpellii  rationabilem  ani< 
muni  esse.  Ui  onim  caro  ipsius  exallata  est  et  inutata 
in  anim:)mrationabilem,iia  rationabilis  ipsius  anima 
in  inlelleolum  ct  subvecla  csl  el  versa;  ac  per  hoc, 
qiii  ad  eum  perfeoleascendil,  ad  niiiformcmsimplani- 
qne  iheoricae  scicntiae  in  mysteria  indnctionem,  vel- 
uti  a  (luadam  Cliristi  animaad  inlellectum  ipsios  trans- 
vehi  necesse  est.  Alins  ab  eadem  simpla  iheologica 
scienlia,  quae  maxime  circa  Cbrisii  4nlelIoctum  cir- 
cuinvolvitnr,  in  ips:un  perfeclam  sacretamqne  divt- 


Cliis.  Atius  noii  sohim  pbantasiis  sensuuin,  vernni  0  n:tminfinilatein  pcr  nogationein,  oimiibus,  qnae  posl 
eiiam  omnino  ipsis  omnibusscnsibus  moriinr,  ne  per  Dciiin  sunt,  moriens,  veluti  a  qiiodam  inielieclu 
cos  nllo  errore  secuoaliir.  Aliiis  omnom  natiiralilor  Christi  ad  ipsius  divinitatem  mystice  ascendil.  Siii 
familiaritalcmet  habitiim,qnempcr  sensustorporeos  Agnus  Dei  in  cordibus  fidelium  maclainr,  ci  ma- 
ud  sensibilia  possedcrai,  veluli  ipsis  omnibun  crnci-      ciando  vivificalur;  sic  peccatum  mundi  abomni  lui* 

NOTAE. 

olvinnm,qnaeinaltarip<mnntiir,po5tron?ccraiionein 


fuisse,  at  demnm  posl  peccatnm  biimanam  natnram 
in  mascoliiiii  ei  fcminam  divisan;  esse.  Kx  qua  divi- 
3ioiic  sirxnum  nalam  csse  goneris  bumani  muliipli- 
calion^m,  (piae  fiat  gcnoratione  per  oorrnptionein. 
Qnem  errorem  in  libris  de  <liv.  Nal.  nboriiis  expo 
«oit.  Uecciiseiur  ill:i  lioclrinn  in  oonimcntatione  de 
,1.  Scolo  supra  posiia  P.  II  §  .'ifl  si|«]. 

bEo  iiiepiiuniDi.  qu.-»s,  lesio  .AdrevaMo.J.Soolusde 
SS    Fticbarisiia.  «'o(uii,  vcsti»i.t.  Ecoihm  Berenga 
rius  Uomaiuc  subsciibore  dt^buiLloi  innt.«e  :  iPanem 


non  s(dum  sacramentinn,  se.l  eti:ii)i  vo.rnin  corpiisel 
sanguinem  Domini  nostri  esse ;  et  tensHnliUr  non  &o- 
luin  saoramenlo,  sed  in  veritale  manibus  sacerdo- 
tiim  Iraclari,  el  frangi  ct  fidehum  dendbus  alleri  >. 
^uae  quid<*in  dc  ipecie  dicla  sniit ;  nani  n-illi  rei  fit 
tcissvra.  Neo  non  J.  Srotus  supr»  in  ciipnsiiionilaw 
oacloslis  Ior:irobiji'«  (l<»oo»>r;tl.  s^tnLiiNSiinmii  Kucht- 
nsiiam  in  iifeyioia  nalnrne  nosirue  viscern  i>nini,iti 
nosiram  ine(l'ai>ilem  dtific-ilioiiem. 


315  COMMENT.    IN  KVaNC.  SKC  JOAN.  3U 

inaiia  iialura  loUiliir.  Uiii  uoi»  ?pfMii»;inla  ((iiaeslio  A  i;»l,  el  iii  graliaiiMiiuiiao  (ilie!.llis  e.vnUal,  mdiinisso 

reatii   vuliiera   (iP)icioniiii   misirnrmu  saii.aii   inct- 
pi.iiil.  QuaiiK)  cniiii  lciiipore  realiis,  «jiiasi  quoUdam 


ffrniiii,  iii  vuliiere  reniaiiserit,  nulluiii  vuliiu;»  gaiiari 
|iossil)ile  esl;  co  auiein  suLuaclo,  gpiiiiuali  medici- 
iiao   locus    iriljuiliir . 


»ii9urral.  Merilo  qiii)>(>e  <|uucriiur,  qiiotiiorlo  Ai^inis 
Dei,  iil  est  Salvaior  tnuiKii,  ori^iiiule  lotius  liuinaiiae 
naliirae  peccalum  lonil,  ulruin  re  ipsu  jaiii  al>ialuiii 
ekl,  ci  de  lola  uattira  puiguluin,  aii  adiiuc  iii  sola 
spo,  re  aule:n  post  coiiunuiiem  htiiuaiiac  iialiiiac 

lesiirreclioiiciii  aiifcreiur?  Nam  si  jaiii  liuiiiaiia  ua 

tura  ab  oii^inuli  peccalo  leipsa  liljorala  est,   clir  F  li  A  <j  M  E  N  T  U  1^1    Jl. 

qiiotidie,  qui    bapli/.anlur  iii  Cliiislo,  reiiiissionem  Cxv.  Ml,  l  —  IV,  28. 

origiiialis  peccali  pioprioiumquo  lielicloniiii,  qiiae  l'^ral    liomo    ex  i'har'nacii,    Xicodenius   noniine, 

ab  origiiiali  pcccalo,  quadam   scaUirigiiie,  mananl,  prhueps  Judaeoriim.  Pli.nrisaciis,  divisus  inlerprela- 

per  ahundaiiliam  gratiae  accipiiiul?  Cur  eiiam,  qiii  iiir;  IMiarisaei,  divisi ''.  Sccla  iiainque  corum  divisa 

in  carne  nascuntur  sinecarnali  coiicnitisceniia,  quae  esi  a  celeris  Jiidaeis,  id  csi  a  Scribis  ei  Saddiicaeis. 

iiiliil  aliud  esl  ni^i  poeiia  originalis  peccatl ,  iiasci  Soli   qui|)pe   Tliai  isaei    tcsunvctioiieni   morliioruiii 

nou  possiml"?  Si  enini  causa,  peccalum  dico  ori-  crcdiiieiunt ,     celeris    roiilendenlibus.    Nicodeiniis 

ginale,  peiiitus  eraiiicata  esl,  qiiarc  suos  cfiectus,  li  ii,ierpielaliir   victorin  pnpuli ,    vel   victor  populuc- , 


vel  polius  sua  pocna  adliuc  permanel,  dc  qiia  poi.^na, 
qci  ex  ipsa  carnali  concu[)iscciilia  nasciinlur,  gralia 
baplismaiis  purgaiitiii,  inchoanles  per  Spinltini  in 
Cbrislo  rcnasci,  ifa  iit  iioa  soliim,  qiii  in  .carnc  per 
concupisrentiam  carnia  procrcanliir,  parenliHii  suo- 
riim  delicli,  qiio  concipiulilur.  veriim  cliain  comiiiu- 
nis  criininis,  otiginalis  vidcliect  peccali,  qsio  iini- 


llguiniii  gcslans  oinnidni,  qui  e\  Judaico  pnpulo  iii 
Chri.stuni  creriidcninl.  Oicniis  autcm,  qui  crcdil  in 
Chrisliini,  vincil  niuiidiim.  Priii.cis  Jtidaeortnn,.\uH: 
esi  unus  de  principiiiiis  Judaeorum,  doclus  legalis 
linerao,  mugisler  Isracl. 

liie  uenil  ad  Jesvm  nocle.  )ii\li\  .Aiigiistiiinin  NicA- 
dcmiis  iii  litiiii»  caiechumciiorum  por.iiiir.    Liciiijr. 


versalilcr  in  primo  hoinine  omnes  hoiiiines  delitpie-  cniechunieni,  id  est,  in  tide  inslrncii,  liondum  lanitiii 

rant,  iiidulgeoliae  bapliimalis   indi^eant?  Ad   lioc  hapii/ali,  neqiie  sacramenlo  corporis  el  SHnguinis 

ilaiiue  diccnduni,  iiuia  jam  ab  oijginaii  peccaio  hu-  Dumini  Imbiili,  solam  ridein  haLeiitcs,  ad  Christiim 

mana  nalura  neqiie  iii  oninihiis  coniHMiniter,  neqne  veniunl  ;    ignoraiues   adhuc  virluiein   Laplismaiis, 

iii  singulis  s|tecialiler,  rc  ipsa  aLoliiio  lacia  esl  per-  <|uod    nondiiiu   accipinnl,    vsluti  in  quarlam    nocie 

rpclaqne    inlcreinpiio.   Hoc  eiiim   .sorvaiijr  ;:d   iilli-  ii^norantiae    sacramenloruin    accedtinl.    Just.i   vero 

main  in  line  iniindi  vicloriRin,  qiiando,  iii  ail  Apo-  (ires»ori»m    Iheoirtgunj    Njrodemus    Ycliiti    qiiidam 

sldus,  novissiinus  inimiciis  deslriieUir  inors.  Uum  nocliinius  disci|)ui:is  accipilnr,  conformans  eos,  (jui 


eniin  universaliter  destruelur  mois,  qiiae  masculino 
iioniine  novissiinus  inimlcus  vocatnr,  .luitniani  gracce 
Oiv«TOf,  id  esl  mors,  masculiiii  gfnciis  e.sl,  iieces- 
sario  causa  ejus,  originale  peccaium,  omnino  ab 
huniana  iiatura  delebilur.  PraeC' dct  oniin  niiolilio 
causae  aboliiionem  effecins,  hoc  esl,  praccedel  in- 
lereuiplio  originalis  peccali  in  oiniiiiius  el  in  siii- 
gulis  iiiiereniptiuncm  n  orlis;  siinililcr  in  toio  el  in 
purle,  qtiando  eliam  implebilur,  qiioti  diclum  esl 
|»cr  prophetam  :  <  Ero  mors  tiia,  o  iiiOis,  et  inorsiis 
tuus,  0  inferne  ».  Adhuc  iiaque  in  sjie  liltcraia  na- 
tiira,  in  fuluro  vero  reipsa  lil;erabiUii-.  Qn'u\  eii;o 
daiur  per  graiiam  diyinae  geneiaiionis,  perhajtiis- 


perreclissime  in  Chrislmn  credunt,  ila  ut  iiihil  de 
inicgritato  calholicae  liilei  eos  laleal,  la^o  lamen 
perl>cloru!n  operuiii  cnrenl ,  tiincr.les  cainalium 
Suaruih  cogilalionum  cl  r.ctioiuim,  Vi-liili  intirieliom 
Judaeorum  iii!|>eiiim  alqne  iiivJdiam,  sola  lido  collo 
«piio  Chiisti  fiiiuiilur,  Lononim  ojienini  ruluciam 
non  habcnles.  i'iOj)ifica  Kvangelisla  ail  :  t  Hic  ve 
nilad  ciim  iiocto  ».  lil  di.ril  ei  :  liubbi,  scimus,  ijuia 
a  iJeo  UHifjislcr  oeiiisli;  iieino  eiiiin  polal  haee  siyna 
fuccre,  (juae  lu  facis,  nini  fuerit  Deus  cuin  eo.  Ek  his 
verLis,  quibus  Nicodenr.is  visiis  csl  Cliristum  allo- 
qni,  datur  iiilclligi,  i[)Siim,  Nicodcmuin  dico,  i:inim 
luissc  e\:   hi»,  qui   crediderunl  pauio  antc    in   di& 


iiium  dico,  si  onmino  originale  peccaliini  radicilus  jj  l'ascha.  dc  quibus  diclum  esl  :  «  Cum  autcm  essei 
loc  dicendum  :  rcalus  soluin-      Hierosolomisin  l*asclia  in  die  feslo,  inuhicrediderunt 


'm  nomine  ejus,  vi«lenles  signa  ojus  quae  laciebai  >. 
Ail  lioc  eniiii  rcspicil  quod  ail  :  i  ISemo  potcol  liaec 
signa  faccre  qiiae  lu  facis,  nisi  fuei  it  Deus  ciim  oo  » 
licspondil  Jesus,  cl  dixil  ei :  Ameii,  ninen  dico  Ub\ 
nisi  quis  nains  fueril   Ucnno,   iwn  poiest  viuere  re~ 


lon  e.\slirpalur  ?  Ad  iio 

mo.lo  originalis  jieccali  j)er  Laptismum  laxatur,  ma- 
iciilc  adhuc  originali  percalo.  .\liud  enim  esl  sa- 
;itlam  auferrc  de  vulnere,  aliiid  jioslea  vulinis  sa- 
larc.  Hoc  igitur  loium  est,  (|i:ocI  nobis  gi-Hiia 
laplismatis  confert.  E.\  reatu  eniiu  pcccali  nos  libe- 

YARIAE  LMCnONES. 

•  Sic  cod.,  forie  leg.  humanae  natiime  ? 

NOTAE. 

•  E»,  quae  J.  Scoliis  usque  ad   finem   fragmenii      lypis  exprcssa  P.  11  §  57  sqq. 

e  peccaio   origiiiali   cel.  dispnlal  ,     cnm    vcritalC  '  b  S.  iWe.rouyuHis,  :  Piierezuti,  ieparai7tas.  sive  dn- 

;hristiana  non  satis  convenire,  ncmo  non  inteiligit.  seminati,  vel  (niciificuiites.  Illud  enim  iiumen  deri« 

fuac  ijtsius  de  his  capilibu^  falsissiuta  doclrina  foe-  vamr  a  radioe  C"^^.  ^cpuntre,  id  esi  dividere. 
il  Cujiiosius  disceplaliir  in  coninic:ilalione  supra 


315 


iOANNIS    SCOTI 


316 


./,:'<m  Dei.  Qiiaeritur,  our  Jcsus  dc  scciiiub  iwlivi-  A  rum   aui:n;ie.  Rogicini  Doi  osl   FiHtis  Dfi  ,  qui  t  « 


lalc,  quae  csl  becuiiiluin  spiiiluin,  rcspoiifiii  Nico- 
deiiio,  ciini  ijtsc  nibil  iutle  inlerrogasse  virJeaiur? 
Sod  respondendum  :  quoniam  Doininus  vidil  cuui 
ciediilisse,  sicut  el  coleri  crcdidcruiii,  qui  signa 
ejiis  vidcrunl,  cl  cxislimasse,  fiuod  sola  rirics  cis 
siiniceict,  absfjiie  spiriluaiis  geiicralioiiis  virlule  cl 
saoranionris,  conlinuo  docere  eum  coepil  de  nalivi- 
taie,  quae  esl  secundum  spiriluin.  Ac  si  ei  aperie 
dicerei  :  Non  sufTicil  libi,  soiiimniodo  in  me  credi- 
dissc,  alsl  sacramenia  bapUsinalis  accipias,  virlii- 
ienu|i!e  spiriiualis  gcneraiionis  inleliigas.  Nolaii- 
du:u,  quod  in  codicibus  Graecorum  avwSjv  lcgilur, 
«bi  ii)  lalinis  codicibus  demo  reperiiiir,  ut  sit  sen- 
siis  :  iiisi  qiiis  nalus  fueril  «voSev,  hoc  est  desiir- 


fuie  us<iue  ad  liiicm  adiingii  foriiter  oiuisponil  oninia 
suavitcr  i.  Ui^gniiin  Dei  visio  veriialis  esl.  Quod 
ergoail:noM;;o<cs<  videre  rrg-mm  Dei,  iion  incongruc 
intelligiuir  :  non  polest  me  cogiioscere  ,  qul  siini 
rcgaum  Palris.  Non  cnim  soliiimiiodo  rex  omiiium 
sum  ,  scd  ei  illud  rognuin  ei  otiinia.  Recte  igiiur 
Tisio  veritaiis  rtigiiiiiii  Dei  ei  dicitsir  el  iiitolligiiur. 
Dicil  ad  euiii  Nicodeinua  :  Qaomodo  jtotesl  homo 
nasci  cuin  seuex  sil?  i^umqnid  poiesl  in  venirem 
viatris  suue  secundo  inlroire  et  [re]nasci  '?  Carnaliicr 
inicllexii,  qui  adbuc  seciindutn  carncin  solummodo 
natiis  fuit,  et  ideo  carnaliier  respondit,  quoniam  iiori 
erat  naliis  ex  sacramento  Lapttsmalis  ct  spiriin. 
Aiiamen  verc    dixit,    qiiia  nemo  polest  bis  nasci 


siim  ,  ut  desursum  dicanuis  prodeitno;  qiiod  et  fa- B  secundum  carnem  ,    sicat   iiemo  potest    bis   nasci 


cilius  intclligiliir,    cl  duabiis  uativitalibus,  lerrcnae 
vidclicei  atfpie   caeh^sii,   coiiveiiicnliiis.   Ait  enim 
AjiOiiolus  :  <  Primus  bomo  do   lcrra    terrenus,  sc- 
cujidus  hoino  de  caelo  caelcslis  i.   Duae  siquidem 
nalivilales  suiil,  ut  ail  Atigustimis  ;  qi:arum  una  de 
lerii!,  aliera  de  caelo,  lioc  esl  desuisum;  una  ox 
paroniilius,  secundum  cariicm,  allera  ex  Clirislo  ct 
Ecclesia ,  secundum  spiritum  ;  r.na  iii  similiiiidiue 
iumciilonim  pcr  p*^.ccatum  in  morlom,  alleia  iii  si- 
iiiililuiiiue  caclesliiin»    .irliitiim  per   graliam   in  vi- 
lam;  iiiia  conira  naturam  per  dcliclum,  altera  "Se- 
ciiiidum  naluram  per  «leliciorum  icmcdiu:n.  Grcgo- 
fius  auiem  thcologus  quaiuor   n;ilivilates  aslruii., 
quas  cliam  Domiiius  noster  J^siis  Cbristus  pro  sa- 
hiie  Immanae  nalurae  suliiisse  digiiaius  csi.  Qiiarum 
|'.rima  esl  nalivit:ts  iiia,  iii  qiia  loium  geuus  iiuma- 
num  slmui  de  niliilo  naium  ;  <!e  qua  sci  ip*um  cst : 
f  El  fccit  Deus  homiiicm  ad  imaginem  et  simililii- 
dinem  suam  i.    Secunda  ,  quae  liomiuis  dclicium 
8UiiScc<iia  cx  ulroque  scxu,  ad    similiiudiiiem  ccie- 
rorum  ai;imaliuiii,  de  qna   cadcm  Scilplura  dioii : 
^  Masculum  ei  reminan\  fecit    eos   i  ;   per   quam 
lolum  genus  humamim  in  iufiuiium    nuiUipIicatur 
terreua   succcssioue.    Teriia,  quae   e.st    secuniium 
fpiritum,  de  qua  nunc  Domiuus  ait  :  <  iSisi  quis 
iiaius  UieHl  denuo  i ;  in  qua  iiativiiaie  iiicipii  tiu- 
mana  i  ''ura  ad   siiam    prisliuam   sedem  ,  de  qua 
v;orruit,   rcdire.   Quarl;(  crit   iu  resurrcciione    <mi- 
nium,  quandu  nascctur   simul    loia  iiosira  iiaiura,  ^ 
moi  te  intcrempia,  in  vilam  acternam.  Prima  itaquc 
iitiluralis,  secumia  proplcr  peccatum  ,  lcrtia  per  gi  a- 
liam  IieJcm|)loi  j<,  quarta  secundum  naluram  simtil 
oigraiiam.  liiesl   onlm  naturalilcr  humanae  nalurae 
virius   rcsurreciioiiis .   siiiuidem   coniraria  omniiio 


scciinduin  spiritum.  Ut  enini  nascilur  seniel  hoiiio 
in  carne  ex  carne,  ita  semcl  nnscilur  homo  ex  spirilii 
in  spirilu.  Sacramentum  namqtie  baptismalis  semel 
acccplum  nemo  polcsi  iieranr. 

Respondit  Jesus  :  Amen,  amen  dlco  libi,  nisi  qiiis 

natiis  fueril  ex  aqua  el  spirilu,  non  jwtest  introire  in 

regmm   Dei.    Ubi   daltir  intelligi,   non   aliud   esse 

vitiere  rcgnum   Dei ,  cl  aliud  introire  in   regmiiu 

Dei ,   sed  iiiipsum.   Qui  enim  videl    rcgmim  Dci, 

i!Ie  iiitrat;   et  qui   iistrat,   iile  videl.  Yidere  eni:u 

inirare  esl ,    et   intrare  videre ,   hoc  esl    vcriLi- 

tem    coguosccrc.   iY;si    qnis    natus  fueril   ex   oquu 

et  spiriiu ,  hoc  csl,  cx  sacramcnlo  visibili  el  inlel- 

iectu   iuvisihili.  Ac  si   nperie  dixissct  :   Ni;»!  quis 

'  symi)oIiim  bapiismatis  accepcrit  visibiliicr,  ct  spi- 

ritum,  id  esi,  intcilecium  ipsiiis  symlioli  iion  poice- 

pcrli,  non  potest  iulroire  iii  rcgnum  Dei.  Potcsi  ci 

sic  intclligi  :ex  aqua,  hoccsl,  ex  visibiii  sacramcnio, 

cl  Spirilu  sancto.  Qiiaeriiur,  qua  dc  cau.-^  Doutiuus 

visibild  sacrainenium  bapiismaiis  iii  aqua  lieri  con- 

siituil,  cum  videatur  sola  docirina  sptriiualis  psr 

fidem  suilicere  ad  nalivilatcm  hominis  cx  spiiitu. 

Sed  el  lioc  dicendum  :  quoniam  liomo  ex   visibiii 

corporc  et  invisibili  anima  consiiiuitur,  necessariuin 

erat  sacramentum  visibiie  ad  purilicaiioncm  vibihilij 

corporis,sicul  nccessaria  esl  iuvisibilis  Gdei  doclrina 

ad  sanctificalionem    iuvisibiiis   aiiimje.   Q':i:iiuvii 

enim  sacramcniiini  visibile  bapiisnialis  iiihil  adhut 

iii   lutc   viia  corpori  vidcaiur  confcne,  in   rcsur 

ro(  tior.c  Ininoii  rittiirit  de  murt;di  ellicict  iuimurtale 

<lo  coi  ruptilili  incorrruptibile  ,   et  cetera,  quue  ai 

gloriam  futurae  resuirectionis  periincbunt.  Yeruin 

(:imcneliam  inpraeseiiii  viia  sanciilicai  fideliumcor 

|)ora  virlussacrajneiiti.cum  tcmplum  Dei  efficiantu»' 


sibi  esl  mors  a(  loiiia.   Quid  f>iilctii   nalura  coitlci t     dicente  Aposlolo  :  <  ^Cbcilis,  quia   corpora  vcsli: 


resurreetioni,  cl  qiiid  gratia,  .iliits  dissercndi  lociis 
est.  iSon  yotesi  viderc  regnuni  Deu  lU^gni  Dci  niulii- 
plex  iutclleclus  csl.  Itcgiiiim  Dci  i'<;l  c<'clf£i:<  fide- 
lium.dc  (^ua  ^cri|itiM;i  :  <  Rcgnum  l>el  inler  vos  csl ). 
Urgiium  l>ci  uoiver.sita^  corpoiuli^  el  spiriliialis 
freai(!:ac    riouu^Mi!  \)v\  laj^Iosifs  MiiuLosoi  Jiisto- 


lomplum  saiicti  Spiriiiis  stint  >?  Sed  :>i  qui^  pien 
viriuicm  liaptismaiis  noscere  desiJcral,  icgat  ««ni 
tium  Dior.yslum  Aroopagiiam  in  libro  de  EccltHaji 
Mira  icrat.:iiia. 

SiMiuitcr  :  Qnod  mitum  csl  ex  ninif,  caro  est,  < 
(tKod  vniuineii  ex  spiriltt,  sp'<i!uscit.  Duas  naiivilf 


v.mii.m:  i.Er.TioiNEs. 


l.,>i  r  .  onr     nu^C; 


i 

i 


^'^  COMMEM.  rN  EVANC.    SEC  JOAN.  3,g 

;o3  r.poll.,  ex  Mr„«  vi.lelicol  ci  cx  spiriu,.  O..o.i  A  sens.is  :  s,,irims  ubi  m.U  spiral ,  ,-t  v„cem  ejus 
nal.im  osl  cx  r.^rne.  Iioc  esl,  cx  prinio  l.omine  pcr  auffis,  seil  ncscis  nnde  venil  cl  qno  vailil,  quoniam 
cnrnis  s.ic.:essio..etn,  caro  osi.  hoc  esl ,  carnale  (^sL  ailh.ic  non  es  nat.is  ex  spiriln  •  sic  esl  omnis?  A- 
Noland.im,  qnod  in  hoc  loco  nomine  carnis  non  si  d.xissCl  :  poinsnc  sic  csse  omncn.  na.ccnie.n 
farnem  solummodo,  scd  loinm  carnalem  homin.n.  ex  spiriiu,  ul  audial  vocem  spiril.is,  is.iO.ci  auicn. 
signif.cavcr.l.  Siqu..!em   saepe  aniraa  carnalis  cai--      un.le  venil  et  quo  vadil?  Noli  hoc  cxislimar»  N.i.I 


nis  romine  voo.iial..r  ,  nndc  Aposloh.s  :  «  Caro 
concupiscil  .-^dvcrsiis  spiriniin  ,  el  spiriiiis  adve.\siis 
rariiem  ».  Sciendnm  qnoqiie,  qitod  ,  sicnt  loi.is 
liomo  carnahs  afiiina  ei  corpore  caro  dicilnr,  ila  ci 
loius  hon.o  spiriiualis  aniinu  el  corpore  spirltus, 
qiioniam  nascciilOb  homiires  io  Chrislo  pcr  Spirilum 
s.inct!.m  iinuni  ciim  ipso  SpnMt.i  efncinntur  secun- 
ihtm  corpuj  ct  animam.  Uhi  dafur  inlclligi,  quod 


si  nascaris  ex  spiriiu,  non  solum  vocem  (^"us  audies, 
veriim  eliam  cognosoes,  unde  veiiit  ei  qiio  vadil, 
Veiiii  a  Patrc  per  Fili.im  ,  sicui  alihi  scripimu  : 
«  Qiein  mitiet  1'ater  iii  nomine  meo,  ut  et  se  cre- 
tfenles  in  Cl!i'}si..m  nascaniur  ».  Iteuit  ad  Palr6iii 
per  cundcin  Filiiim,  nascenles  ex  se  in  divinam 
fiiielatem  rcduccns. 
tiespoudit  Mcodemus  et  dixU  et :  Quomodo  pos- 


8;.cra.ne..ium    hapi.smaiis    mutAfionem   c.rnis   i„  smi  haec  /ien?  Adhuc  hae.sitat,  qui   liitcram  legia 
.r.niu.i.  ruturam  cssc  p.ac(igurat.                             B  logerat,  spiritum  aulem  ipsius  omnino  ignorahL 

Ao,.  mirmj    rjma   d,.n  uh  :  Oporiet  vos  nasci  Quod  aitAposlolus  :  .  Lilleraoccidil,  spi.iius  aulo.u 

denuo.  Ac  s.  dlxis.et  :  non  sil  lihi  luirum  et  incre-  viviHcat  ».  Lex  enim  lccia  ct  non  inicllecla  occidit 

dnnle,  hommem  nnsci  lierum  ck  spiritu.  lecta  vcro  et  intellecia  vivifieat.  Proinde  impossibilj 

Spmius  ubi  vuli  sp.rai.  Uhi  Spiriius  sancfus  vir-  Nicodemo  visi.m  crat,  qnod  dc  nativitaie  cx  spiritu 

lu.emsanclincai.o.nssuacvuliperr.cere.!bispiral.  Dominus   pr«edic.hal.    Igoorans    spintum   divinae 

h.   sanchhcaiionem  perHcit.   Ex  hoc   mlelligitur,  docirinae  relelliiur  judaica  supc.hia  quae  ne-u  ■.!- 

l..od  Hdes,  qua  credmms   In   Chrislum,  ei  Sac.-a-  liora  cse  legis  liitca,  in  qua  redolenl  divina  ^^sL 

jnentum.  quo  r.nascimu.-,  dona  s.ncU  Spi.-Uus  .sh.t,  ri;,.  Ae  per  hoc  repreheuditur  Nicodemus  a  DomLo 

m\m  ubi  vult  sptrat,  hoc  esi,  operalur  in   his.  io  Ait  evangelisla  •                                              " 

ilnribus  vi.It  operari,  dividens  sii.gulisproprln.  prout  nespondii  Jesus  ct  dixil  ei ;  Tu  es  mnns'er  hrael 

JaUst  verha  sanct.  A.igusiini  ponere.   Ait  enim  :  Dominus  dixii  w„  .,  „^aaister  iLel  sed     Dc.h  am 

jTSemo  vnlei  sp.rilUm ;  quomodo  audimus  vocem  cpprimcndo,  quae  nihi)  praeter  litte  an      o vc  a t  ct 

,Jr..rUus?  Sonat   psalm.is  ,  vox  est  spiriius.  Sonat  car.ialem  naiivitatem                               "O^c.at  ct 
J  va,.j;elmn,,   vox  est  spirinis.   Sonal  sermo  divi-  C      Ameu.  nmer.  dico  tihi,  quia  gnod  scUns  loauimur 

J     ,  vox  e.t   .p.niu..    Voc.nejus   audis,ct  „.  et,»odridirr.,,stes^a,nur,ettcLoninmr^Zr2 

il !•«,  unde  vmat  et  tfuo  vadal.  Si  nasceris  el  lu  de  accipitis.  Ac  si  aperle  diceret  •   P...nc,.. 

elirilu,  hoo  cns  ut  illc.   0..i   <  on  Cst  nalus  adhuo  Judaee.  et  vir.ulenrj  vinorureb^^^^^^^^^^ 

„il.piritu,  nescit  de  tc.  unde  vc.ias  et  quo  vadas  ;  nos  diccre,  qno  H  ,    r       f  .U  o        n"  "''?"' 

J>c6nim  ait  seculu.^ :  Si.  est  el  omnis  ,ui  nutns  lestari?  N^n^.a  eS    1  3sa     s  1 1  "  l         ' 

J|^  ..W.  ».   Hactenus  verh.   Augustini.  Vox  Ua  .mvit  quae  lo.^ -l;:!':;:- ir^^r"^^^^^ 


ilur  spiriuis  est  vox  Chrisii ,  quam  audivii  Nico- 
Vmus.  Scd  quoniarrj  ille  adhuc  non  est  .latiis  e.t 
|iritu.  neque  cognoverat,  unde  veniai  spiriius,  ei 
10  vadai,  quarr.vis  vof.em  ejus  audierit,  drcit.ir  ei  : 
U  nescis,  unde  vcniat  et  quo  vadat,  quia   adhiic 


e.st  enim  sap.onl.a,  qune  nec  fallit  i,ec  lalliiur.  Ipse 
fist  visio,  quae  cmria,  prius  quam  fiercnt,  vidit.  L. 
ipsa  visio  suhstaniiaest  eorum  quae  vi:>a  sunt,  cujus 
testimonium  venim  e.d,  quoniam  ipse  e.>i  veritas. 
Omno  aulem.  quod  cx  veritate  procedii,  vfcrunesse 


«r:r;r  ;-.;:r  r  .==  :.-r .. -^^^^^^^^^^ 

et  ip.e  oe  .se  ipsoa.t  :  ,  Scrmo,  quem  locutns  sun, 
vobis,  non  esi  mcus,  sed  mitieniis  mo  Pairis  ».  !..- 
spiceergovim  verhon.m /'/«of/snmus  lcquimur,  f,,.o- 
niam  ipse  csi  scieniia  ei  loc^oiio  ;  ct ^«0«;  nV^mus  f2s,„. 
mur,  quoniam  ipsc  cst  visio  ac  ver.nn  teslimonium. 

.  Non  ut  I..  0  Nicodeme.  qul  nondum  naUi^^s      I^i^llrrX -t^;':;- i^lrT"'''  ^^"^'"''- 

e.  n.n.  0.  perducit:  MiSi  .f^:^  it;:::^^:! ~  ^^^^ 

"..  ...i,  .ir  e.t  o.nuts  natus  e^  spmtn,  u,  sit      .xislimans ;  sc^  audit  a  Domino  :  si  terr.nu  d.cei.m 


i,o«nasci  homi.iem  in  spirim,  aut  ad  qualem  p(?rfe 
^a<«>»e.n   ducit  ipsam  nascentem  ex  se  hominem. 
\m^  qni   ex    eo  nasciiur,   imus  cum  eo  effiniur. 
Jmad.noduin  llle  Spiritus  sanctus  est  per  nniii- 
V  «la  et  na^cenlem  ex  se  spiritum  sa.icium  cfTi- 
piv  graliam.  Sic  est  vmnis  qui  natus  esi  ex  spi 


I 


519 


JOANMS  SCOTI 


m 


coiis.  Ou.icriliir,our,   «rm   nihil  lerrenwiii  iii  prii**-  A      l'J  siiUi  Muyses  t>xallaoii  serpenwm  in  de^erlo,  itc 

dicMis  scniioiiii>:is  virt^^aiiir  «lixisse,  omnino  eniin  spi-  exadart  vporiel  FUium  hominis,  ul  omnis  credens  t» 

riiualia  (lixii,  spirituiiieni  iialivilatem  ex  spirilu  do-  eum  uonpereuiy  sed  habeut  vitam  aeternam.  Figiiram 

cens  ,  «lixcrit  :  si  tenciia  iiicebuni  iwliis?  A<1  lioc  di-  suaiii  ipsa  vorilas  ejipoiiil ;  (iniluiini  suain  ipsun»  cor 

«•euduin,  ijuia  iion  aiJ   practliii:)  n-spiril    rospoiisio,  pus  asseril.  Divina  ii.ural  iiisiorin,  populuin  Di^  :» 

seii  :id  ca,  (jiiae  siiptTiusin  t!ic  l';is(lia  i!i\or.il  (;u;iC-  serpenlibus  in  (Jcscrio  :tllli(  liiin,  crebrisijue  eorinii 

rnniiius  Mgnum  Judaeis  :  «  Solviie  lcntpi:irn  liot,  morsibus  ina{;iiam  sliagem  ruis.se;  sed  Moyses,  ju- 

el  iii  tribus  tiiobus  sostilubo  illud  >.  Ail  crgo  t  Si  i!c  lenle  Duiniiio,  aciicuin  serpcnicni  feceral,  (iueui  in 

ineo  i<TienD  adlnic  corpore  solvendo  panlo  siipcrius  alla  arbore  suspenderal,  pnpiiloqnejusseral,  nl,  (jui- 


dicciirtin  vobis,  eliiou  ciedidislis,  qiiomodo,  si  (iic;ini 
vobis  caelcslia,  crciielis?  Iioc  csl,  spirilualein  nali- 
viialem  a  s:ii:clo  Spiriiii,  (jine  caelesiis  est  iihjLiC 
divina  ?  Si  igiliir  terreni  corpoiis  niei  soluiioncin  i:i 
pa?sione,  el  tt*rlia  die  ipsiiis  resiirreiiloiH^in  iion 
credidislis,  quid  a  nie  (juaerilis  spiritii:ilis  !i:ilivilalis 


cuiKiue  niorsus  esset  a  diaconii>us,  in  aeneuin  susj»!- 
oerei  colubrum,  et  sanareiur,  el  a  scrpeniina  [ilaga 
liberaretiir.  lloc  (otum  innbra  futtiri  esi,  uoc  esi, 
n<;ura  Chrisli  niorituri  pro  salute  omniuin,  quos  ser- 
peiilcs  deliclorum  suoruin  venciiosis  morsibus  iiilcr- 
iiiiuiit.   Miiyscs  itaijiie  ip.NC  Cliii.-,tus  est;   serj.c.is 


ep(»riie  vobis  niystcria,  (jnao,   (juoni^tm  ren;>.ti  non  IJ  aeneus     niors    Clirisli    :  lignuin  ,  in  (juo    serpens 
estis  ex  spirltu,  o:nniuo  crederc  «lon  valelis?  Dic:ini      su.spensus,  ciu.x  Cbristi,  in  qiia  moiiem  subiit  jno 


lanwM  caeleslla,  (jnanivis  inlelligcre  non  possitis. 

tJ  nemo  mcendit  in  cuclum,  uiai  qui  de  rnelo 
desceudil,  fHiui  liominis,  ijni  esl  iii  caelo.  Ascendll, 
anibignum  cst,  cnjus  iom|ioris  vcrlium  sii,  utrum 
jinctcriii,  'Mi  pracseuiis.  Sed  in  Cracco  noii  esi  ain- 
biguiim ;   piacierUi  teniporis  esl.  In  b;ic  sentcntia 


saluic  omniuin  in  se  credcntium.  Pulciire  qiioijMie 
mors  Cbrisli  per  ser|)cnlein  tiguiatur  a  forina,  ijiia 
causapro  cflcctu  {)onitur.  Caiisa^juippentorlisCiiri."!! 
serpens  erat.  Ac  per  boc  cl  serpcns  liguraic  effccaim 
suum,  id  est  niortem  praetendebal,  ut  omnis,  qui 
credii  iu  illum,  non  pereat,  sed  habeal  vitam  ac- 


quacriiur,  quis  cst  dcscciisus  Filii  bominis,  el  quis      lernam.  Iliigna  distaniia  est  iiilcr  litierain  cl  spiii- 


ascensiis ;  el  qnod  caelum,  in  quod  asccndil,  cl  de 
quo  doscendit,  el  in  quo  semper  maucl,  dnm  ascen- 
dii  et  descendll  ?  Sed  ne,  innitorum  sensus  de  lioc 
dicendo,  moras  faciamus,  quod  verisiinilius  vidrtur, 
sat  csi  dicere.  iu  divina  Scripiura  Pater  ca^lesiis, 
qui  e&l  pnncij>luin  oniniuni,  nomine  caeli  crebro  no 


tum,  inier  iiguram  ct  veritatcin,  inler  uinbrain  ei 
corpus.  Lillera  esl  iaclum,  (jnoJ  sr.ncta  narrat  bis- 
toria ;  spirilus  esi  mors  Cbrisli,  quam  tradit  Evango- 
liiini:  scrpens  nguratur  in  ligno  suspcnsus;  asjM- 
cietuibus  sc  \iia:n  praeslabat  lemjxn.dem ;  mors 
Cbristi  credeuiibus  in  euin  vitam  pracsiat  .Tctcniain. 


minalur.  Sacpe  in  i-Ivaiigelio  legilur,  Dominnui  snr-  (..  Sed  qnid  h:R'c  :•.;!  sccundiun  iialivitaiein  ex  spirili;, 


rcxisse  in  caelum,  id  cst  in  Palrcni.  INon  cnini  cre- 
«lenduin  est,  ipsum  cievasse  oculos  suos  in  boc 
cacliiiii  sidereum,  <!orpoialc,  circtiinscriplnm,  mor- 
lale.  In  l'atrcin  igitur  cleval)ai  oculos,  ut  euni  aspi- 
cicnlos  i!idubit;);iler ciedcrenlsem|)er in  Palre fuisse, 
ad  qnem  intendcbat.  Qtiod  crgo  ail  :  uemo  u^cndit 
incaclum,  «js/r/ui  de  cuelo  descendil,  filius  hominis, 
tfui  esl  in  caeto,  piiiclirc  nliis  \crbiscxi>onilur  :  ncino 
ascendil  in  Pnireni,nisi  qui  de  Palre  dcscendil,  lilins 


uon  immerito  quacriliir?  Facillimc  solvitur.  Nemo 
abceiidil  in  (.bristo  ad  Palrem,  nisi  «jui  ex  sjiiriiu 
nascjlur,  ul  conrormis  lial  imaginis  FiiiiDci,  hocesi, 
ul  Cbristus  in  ilio  fonnelur,  ct  umini  ciuii  Cbri^lo 
bil.  Similiter  ncmo  salvalur  per  inortcm  Clnisli,  ti]%i 
qui  cs  spirilu  nascilur;  nemo  c.v  spirilu  iiasciiur 
pcr  bapiismum,  nisi  in  niorte  Christi,  sicut  aii  Apu- 
stoliis :  I  Conscp;;lli  sumus  cnm  Cbristo  j'Cr  bap- 
tisnium,  nisi  in  mortem,  ui,  qucniadmodum  Cbrisi!.* 


I 


homini*,  qui  esi  iu  Patre.  Qualis  autciu  dcaccnsus  surrcxiia  moriuis  in  gloriam  Patris,  ita  ei  nos  in  im 

cjus  et  asccnsns,  ipsc  alibi  aperte  evjwsuit,  dicens  :  vilalc  vitae  aniliulemiis  >. 

<  Exlvi  a  i>atre  et  veiii  in  mundum,  el  iterum  relin-  sic  cnimDcus  dilexil  muadum,  ulFHium  suumu 

quo  immdum  ct  vado  ad  Patrcm  •.  Kxilus  ergo  ojus  \j^.,^},u„^  jarel.  Causam  bumaaae  saluti.s  aperii,   Pi 

a  Paire  humaualio  cst,  et  reJiius  ('iiis  ad  Pairtin  i  ■     .       i^  .        ^           ^      \  .  a  .  ^,   .  r- 

'                      ■*  ,v  ii-t'm  videlicci  caolestcm,  ex  <juo  omnis  salus  ei  le-^ 

liomiuis,  qucin  accepil,  deificalio,  el  in  alliludincm  ^     .     .    ,                                         ...                   . 

.  .  .     .^              ./..,,.          j.                ,  slitulto  buinanae  natnrac  icr  nnivcnitum  suum  iii 

divinilatis  assumplio.  Soliis  ille  (lescendil,  qui;i  solus  ..,.                      ,^     . 

,  ..      ,               ,.,                         .  Si>iritu  .suo.  Diteclio  itaiiucPalriscausa  ei  huiinnrte 

incain;iius  esi ;  sed,  si  soliis  :isceiidit,  qiiac  spes  cst  '                                  ' 

his,  pro  quibnsdcscendil?  iMagi.a  quidcni  el  inex-  ^"l"'i'*'  1"'  '"  ^»""""   ^'''^■^'^  munduni,  ul  Filium 

plicabiiis,  quoniam  onines,  quos  salvavit,   in   ipso  S"»m  unigeoitum  darel,  lioc   csi  moiii  traderei,  ul 

rscendunt,  nunc  jier  lidem  in  sjie,  in  fine  vcro  j)cr  oinnis  aspiciens  iii  morlemejus  iion  peroal,  sed  hi. 

sjkeciem  .in  re,  sicul  ail  Joannes  in   Epislolii'  siia  :  l)eat  vitam  nelornam.  Sed  quaeritur,  qiiem  iimndiim 


«  Sciuius  (joonidin  lilii  Dci  suiniis;  nondiim  apparuit 
qnid  ciinius;  rum  anlcin  appaineiil,  similesei  eri 
mus ;  vidcbimris  eiiiiii  curfi,  siciili  esi  t.  Solus  iia- 
qoOilescendit.eisoliis  :»sc«ndil,(juia  ille  curnomnibus 
suis  mentbris  uiius  Dcusesl.uniriisl^iliuj  Oei.  in  ipso 
Cnini  oinnoscredenlfs  in  ipsnrn  unurn  sun( :  imus  iuque 
Christus,  corpijs  rum  niembris.  ascendii  in  Pairem. 


dilexit  Deiis?  N«n  enim  credendum  esi,  mundurt» 
istum,  id  esi  universitaiem,  quae  conslal  pa  caeio  el 
lerra,  i'air(iin  dile;iisse.  illo  cnim  iioii  proptcr  SO 
ipsoiii,  scd  p:()pier  supeiioreni  nniiKluin  lartus  «isl. 
Munduni  igiiiir  S!iperiore:n,  (jiiem  ad  iina;^incm  e< 
stmiliKididem  suum  condidil.  \i  esi  humdnain  iiaiu* 
ram  \*Mer  dileiil  (Ia,  ui  Fiiium  suum   pro  to  irad«- 


521  COMMENT.  IN  EVANC.  SEC.  JO\N.  322 

r^l.  Sod  noiniiilijiii,  quod  muiiflus.  <|ueiii  Paler  di-  A  queiKer  s-.ibjungil,  diocns  :  Eieni  aiiiH  eoium  m.ua 


lcxii,  i<i  esi  Iiu:jio,  iioii  pro|tteica  iiiiiiulus  vocaiur, 
quod  quatiuor  eJeaieiiiis  coiisiitei  i',  quod  soluin  se- 
«undiiin  corpus  fieri  fn  terrcno  adhuc  lioniine  con* 
sidcralur  ;  sed  idco  hoiuo  x<5ffjAo;  vocatur,  (|ui)niara 
ornatus  est  ad  imagineni  ei  siniiliiiidinoa)  Dei,  qiiae 
Vcl  solum,  vel  inaxime  in  aniin:i  iniclligiiur.  Kdjpioj 
•l"'P!>e  Staece  ornntus  proprie  iiilerprctalnr,  non 
miindus.  Et  qiiaecrcatura  «amornaia  est,  <n)nin  eoi 
qiiae  ad  imaginom  Crcalons  coiidila?  Ad  hoc  iJaque 
riile.til  Deus  nmndiim,  et  pro  eo  Jradidii  Filiuni.  ut 
omiiis  crcdeus  in  cuin  non  pnreai,  sed  liaLcal  viiani, 
nod  lciiiporalem,  sed  acle:nai;i. 

ifoiienim  luiiil  Deus  FiHum  $7i;tmin  mnndum,  hoc 
esl.  in  hcmaiiam  naliiram,H«jH,7im,hocPst,  danmei 


ojiera.  Qiwe  siini ilia  mala  opera  ?  Non  aiia,  uisi  imnie- 
las  eiincrcdulilaseiodiumaeiernaelucis.ei  iioller:«ui 
aspiccrc,vellfi  aiileminienehris  pecoaioruj»  mamcre. 

Omuis  cnint  fnala  agens  odit  iaeem ,  nec  vemt  tid 
lucem,  ul  non  rcdarguantuv  opera  ejus.  Ideo  tugil 
implus  liicfim  veriialis,  ne  impietas  ejus  mauilcsta 
fiai,  iu  qua  omnia  mala  opera  coniiDeniar.  Ui  eniin 
pielasnullo  bonooperecnvet,  iia  impictas  nulio  maio- 

Qni  atilfni  facil  verilatem,  venil  iid  lucem,  ni  ma- 
nijeslvntur  sua  operay  quin  in  Deo  sunt  facin.  Qnis 
esl  qni  laeit  verilaiem,  fioc  est,  quis  esl  qui  uoiia 
opera,  quae  jabel  veriias,  porficit,  ni.<i  quj  credil  iu 
ChrisUun?  Kt  quis  cst,  qui  venil  ad  Incem,  iioe  ej; 
ad  Christiiin  cl  docirinam  ejus,  ut  mfiiiifesieniur 


,         ^---..  -.,--■. v-w-i     »«■■■■•■«.  •  --       -— wj  .Tw  f      i*v     ■•■■•■■iii^^tr.iiiUf 

|iropiersiium  peccaiiim,m««.-/Mm,hoi»!ine;iividcUcet,  1>  opera  sua  houa,  quia  in  Deo  sn*it  facla,   nisi  ipse. 


sed  ul  salvelur  muiidus  hiimaiiae  n;>lurae  peripsniii 
Qui  credit  non  judicalur,  qui  nutem  non  credit  jam 
iudicaius  est.  Qui  aiiiem  credil  in  Filium  Dei,  iion 
iiidicaliir.  qiioniam  dlmitlunuir  ei  omnia.poccala, 
pro  quibiisjudicareiur.  Qni  iion  credit,  finiliim  est 
de  eojudiciiim,  qiiia  non  credii;  ,ic  per  hoc  habct 
l»eccala,  pro  qiiibusjiidicatur,  qiioniom  neqiiecredil, 
neqiie  dimiiiere  ci  sna  peccaia  vuil.  Ubi  notandum. 


qiii  crcdil  in  Chrislum,  el  «lantiata  cjus  cijsioilii'? 
Posl  huec  venil  Jesus  ei  discspuJi  ejus  iu  Judaeun 
lerram,  clrcliqua.  Non  esi  exislimandum,  conliiino 
post  dispuiaiioncm  cum  Nicodemo,  quae  facla  esi 
in  Jerosulymis.  venisse  .lesum  ei  discipnlos  ejtis  iii 
Jiidaeam  lerrain,  sed  pcraclo  spatio  lomporis  ue 
Galilaea  in  jiid:ieam  rediissc,  ;V!ofaIi  sensu  Judaca 
terra  esl  cor  fidelium.  Judaea  quippe  cunfemo  inler- 


qiiod  unu.«quisqiie  se  ipsum  judicat  \d  non  judical.  prelainr  ».  Confessio  aulera  ditplex  esl,  l::sJ  enim  corv 

Nonjudicat  se  ipsum,  qui  considorat  dimissa  ei  do-  iessio  peccaiornm ,  est  et  coufessio  d>viMar«ni  btt< 

licta,  ei  non  In  eo  iiiauel,  quod  jud  cetur ;  qui  aulem  dum.  In  quocun.iue  ergo  conle  diipie.\  iila  coixrcssio. 

non  crcdii,  ipse  se  judicat,  quouiaai  iu  se  deiinel  fueril,  ci  ppccaioium  videiicei  cidivinaruin  laudum, 

digiia  jiidicio.  Jflm;udiV/Wus«/,  lam  dixil,  adhuc  illuc  venil  Jesus  cl  discipun  ejus,  hoc  fsi  doclriuu 

inpraesenii  tempoi-e,  Quamvisenim  judicium,  quo  q  ejus  e'.  iliuminaiio  ,    ibiqne    uentoratar  el  pmg;.t 

»e  jud  Cil  dan.u;.naum,  occullum  sil  adhuc  in  Lac  illud  ab  omniLus  deliclis.  Et  hocesl  quod  seqiiitui  : 


viia,  iu  fuiura  tamen  majurestafailur.  Quare  jam  ju- 
dicalusesi?  Quia  non  creditjin  Momen  unigeniii  Fi- 
'ii  Dei.  Nihil  aliud  esi  ergo  judicium,  id  est  aeierna 
;ondemnat!0,  nisi  non  credcie  iu  Filinm  Dei,  sicut 
lihil  aliud  esl  bcatiludo  el  viia,  nisi  credere  ei  co- 
[noscere  Filium  Dei ;  sicul  ipse  ail  :  .i  Ilacc  esl  aii- 
em  vitu  aeierna,  ut  coguoscani  le  verum  ac  .solum 
»eum,  et  qiiem  misisli  Jssum  Christumi.  Sequiiur; 

Hoc  est  aulem  jndicium,  quia  lux  venit  in  minidum. 

lux  non  veairei  in  uiu.idiim,  nou  cssct  de  mundo 
idicium,  sicul  Dominus  ait :  <  Si  non  venissem  el  !o- 
ilus  fuissem  ,  peccaium  non  halierenti.Lux  itanue, 
>c  est  Dei  Verbi  incarnaiio  el  doctriiia  ei  passio  ei 
ssurrcctio,  judicat  inuiidum.  Qiii  vuU  accedcre  a.l 


Et  illic  demorabalur  cum  m  et  bapiizavil.  Jiui.-» 
iitieram  demorabatur  Jesus  cum  discipulis  vpi  cuiii 
credeniibiis  iudaeis  tn  Judaca.  Ambiguum  esiim  cs; 
quod  ail  demorabatur  cum  eis,  uJrum  cum  iliscipulis 
suis,  an  cum  credenlibus  in  eum  Judacis,  aul,  quoj 
verisimilius  est,  cum  ulrisque.  Lt  bapiizavit.  \\\n 
quaerilur,  si  Clirisliis  ipse  baptizavit ,  qtiort»otio 
evangelisla  in  sequenUbus  dicii ;  «  Quanquaiu  Jesus 
non  bapiizarei,  sed  di.ticipuii  ejus  «.  Sed  &\i  h<?c 
dkcndum  ,  quod  ipso  Cbrisius  b:;ptij£avit  discipti}i>!i 
suosprimum,deindeipsidi8cipulibapiizabant  credcn- 
les  In  Cbristum.  Quamvis  quidam  existmienj,  ne.iii- 
nemeum  bapiizasse  per  seipsum,  sed  diciiur  bapii- 
ZBSse,  «j^ui  discipuUs  guis  jussii  bapiizare.  Sequitiir  ; 


cem,  hoc  est  ad  Filium  Dei,  ut  in  eiim  credal,  0     IWai  auiem  Joaunes  bapiizan^  in  A.'vi>  ^  juxta 


imqtie  cognoscat,  non  jmlic.ilur;  qui  auteni  nequc 

eum  credit,  neque  iutellisii ,  in  iejiebiis  suis 

Tanelil,  in  quibus  damnabitur,  hoccst  iudicabilur, 

llttns  accedcre  ad  lucem.   Et  dilexerunt  ftomiues 

hflis  tenebras  quamlucem.  Pulcbre  ait  homin^s ,  boc 

cariiali^s,  impii,  increduli,  non  spiriiuales;  nam 

ulira  hominem  i)scenduni  el  superant  suam  nuiu- 

hi|)er  ejiis,  qiii  eos  illuminat,  graJ.i;.m.  Cnr  auiem  ho- 

jiies  diltx('rui!l  magis  lenebras  quauilucein,  conse- 


Sa{eim,qiiia  aquae  midtae  erunl  illic.  Adhuc  Joanncs 
bapiiiabal  iu  Jordaue,  diim  Clirislus  in  Judaea  coe- 
peraiei  discipulos  suos,  ei  per  «;os  alios  bapii^iire. 
iSon  euiiu  debuerat  pniccursor  discipulits  praecitr- 
RioiiJs  Stiae  mysterioin  iiitermiltere.  priusqii«m  ipstf, 
cujus  piaccuisop erai,  inciperel  veriuicm  osiendcro. 
IJmbra  adhuc  permansit,  quia  nou  oimiiuo  iu";  pale- 
lacia  luii.  /w  ,la««on,  hoc  est  in  uijuis  '»:  enos*'  caini 
bcbiaicft   aqua  dicilur-,  idco  subsccuios  ail ,  quasi 


1*  tofi.  Aemion.     '  Sic  cod.  pro  Aettnon. 
Ln    .  xNOTAE. 

l   sSs      '"'"^  f""*'^^'^"®  ^•^'"^'  •^"''^"'«  *'*^'^  S''P'=^      P7  a  VV.  fons  ,  p«/f«s.  3.  Hieronym.is  :  Aer.on, 

pruliiz.  aui  fons  eumm. 


1'RecieJ  Sroiu.siftierprci.-iiur 0^11)5.  Namderivaiiw 
PiTr.OL.  CX,\iI. 


li 


5r>  JOANNIS  SCOTI  52i 

lijlcrprelaiionem  nnminis  apericils  :  (juia  aqdufmui-  A  lioc  dicendnm-,  quod  ,   si  Chrijlus  soliis  a  Joxnne 


lae  erant  Ulic.  De  Salcirn  anieni  varie  iradniii.  Qni- 
dan»  volunl  dc  Jern.salcm  accipi ,  qu.ic  non  longo 
Spalio  locoiuni  dislal  ;ib  Jonlane.  JNam  primiliis 
Safeim  slnipliciier  nomiiuta,  nlaiunl;  ilcinde  Ebns-. 
8alein,<inia  ab  Ebusseis  possessa;  deinde  Jerusalem, 
bfic  esl  lewplum  pucis,  proiilor  nobilissimi  leinpii  a 
Salomone  consliucli  Uivulgaiain  in  fines  munUi  glo- 
riosissijnain  faniani  £.  Alii  veio,  quibus,  nl  aesiinio, 
rides  niagis  habenda ,  Salcm  dicunl  oppidnm  ullra 
Joidaneni  siium ,  co  loci,  quo  Jordanus  iniral  in 
lacuin  Asfalll,  hoc  esl  in  lacuni  bilnuiinis,  el  in  ilio 
opp  do  (iiiondani  W«Ichiscdt'ch  rcgnasse,  ciijns  oppidi 
»dhnc  vtcslii^ia  remancnl.  Juxia  illud  baplizabat 
Joannes,  ijiii;»  eranl  ibi  aqu;.e  inulue. 


bapil/areuir,  p!us  bapiisma  Joannis,  quani  Chiisli,  i 
b.ipfi^r^lis   eonfene  >jJeictur.  Miiilo  enim.mernis  , 
potuil    exisiifiari    unicuni   bapiisma,  qno  Doininus   ' 
bapiizams  esl,  qnAia  bjptisma,  qiio  innlii  ali  ipsu 
Douiiiio  ei  disiiojilis  suis  baplizaii  sunl.  Sed  ne  hoc 
pularemr,  miilti  a  .loanne  sunl  bapiizaii.  Si  anlem  , 
quaerilur,   uiruni    iu   aiiquo   piofnii  ipsi   Domino,  ' 
quod   a  sno   praecnrsore   bapiizalus  sil  ,    qnid.Tni  ' 
non  absurde  respondeni,  Christuni  sanctiticaiioneni 
quandani  Joannis  eficcisse.  Illud  auieni   baptisina 
iiihil  Chrislo  contulit.   Scimns  lainen ,  Craecoriiin 
auclores  fidiicialiter  assererc,  samlifiealionein  hn- 
niftnilalisChristi  per  s;',cranientuni  baplis-naiis  Joan- 
nis  auclam  fuisse.   Qnod  nia.vime  ex   debcensione 


N&u[tlinn]  enimmissus  [uerat  in  curcerem  J oannes.  B  Spiriius  sancli  in  specie  columbae  super  ipsuin  ba- 
Nainposiquamniissusesiincarcerem,conliiiuodesivit  piizaium  argnmenlaniur.  Nec  iniruni,  cuni  evang,- 
bapiizare,  bapiismaie  Chiisli  incboanie.  Quaeritur,      lisia  dicat :  t  Jesus  aulein  proficiebat  sapieniia  et 


quiii  b:iplisma  Joannis  his,  qni  ab  eo  baptizali  sunt, 
profnilt  Niillo  niodo  enim  credenduni  est,  non  solu:n 
originalis  peccali,  verum  eiiam  propriorum  deliclo- 
rum  reinissioncm  conlnlisse ''.  Quid  ergo  coniulit? 
Magnum  qnideni.  Quanium  eniin  cai.clniniejiis  non- 
dnin  baplizalis'  doririna  iidei 'prodest ,  tantnm 
ioaniiis  bapiis-.iia  baplizatis  in  eo ,  prius(inaiii  ba- 
piisina  Chrisii  subireot,  profuiU  ioannes  quippe 
paetTiteiiiiani  prxdicubnt,  et  baplismumChrisii  prx- 
nuijiiabat,  ei  in  cognitionem  veritatis,  quie  mutido 
apparuit,  attraxii.  Nonne  siniiiiier  qiiotidie  niini.^lri 
facinnlEt^clesiiL'?  Etndiunl  primo  vc;ii<'ntesad  lidcin; 
dciiidepecciita  eorum  redi.i^uuni ;  deiiidc  reinissiu- 
nein  oinniiiin  peccalorum  iu  baplismale  proiniitunt ; 
ac  sic  ad  cognitionom  ei  dilectioneni  veritatis  eos 
Sltrahunt.  Addiiur  ad  cnni  Uiin  landis  et  nliliialis, 
quam  Joannis  baptisma  perfecil.Debuilquippe  prae- 
cnrsor  vn  omnibus  praecursionis  suae  effecinm 
implerc  ,  ul ,  queniadniodnm  praecessit  Chrislutn 
oaiiviiaie  ei  praedicalionc  ,  iia  eliani  baplismaiis 
simililudine.  tU  enim  aurora  praecedil  orlufii  solis, 
ita  sacramenla  Joannis  opera  Chiisii  praecesserunt, 
tt  qnemauinodum  auroia  qnodammodo  umbras  cx- 
cnlerc,  ila  (lodrina  et  myslerium  piiiecursoris  tene- 
bras  ignoraniiiic  lolius  inundi  iiiciioabal  e.\cuterc. 
liaqiic,  nc  snbilo  vernm  baptismA  Christi  apparcrcl 
muiklo,  pracccssit  figuratiiin  baptisma,  nt  ailius  et 
clariiis  veiiias  ebicpsceret,  si  prius  sedeniibns  in 
tenebris  tigura  aniuereU  ileni  qu;ieiilnr,  «ur  Cliri- 
sins  baplizains  esi ;(  ."«uo  secvo.  Ad  quod  diconuKin  : 
propierea  Clnislusa  scrvo  bapii/.;iii  (iignalns  est,  ut 
piacciirsoris  sui  oHicinni  el  honorilioarcl,  el  vi.Ynm 
itlnd  fuiese,  omnibns  Judacis  ac  toio  innndo  uuluni 
faceroi.  Scil  si  sola  h.'icv:  causa  fuit  baptizandi  a 
scrvo  suo  Lioiiilni,  cur  iion  .solub  Chribtus  bapti^aius 
esi  H  Joannc?  Sniliciciial   enim  ad  iandeai  ct  testi- 


aetate  el  graiia  apud  Deum  et  hoinines  >.  Qnid 
mirnm,  si  quoddam  angmentnm  humanitatisChrisii 
per  sacramentum  praecursoris  sui  baptismatis  Chri  ■ 
slus  atcipiMei,  verbi  graiia  humilitittis  suae  merito, 
qna  bapiisma  siii  scrvi  snbire  noii  dedignatus  est? 
Accepii  graliain,  nl  sui  baptismalis  virtnte  oinnium 
delictorum  el  orii;in:iiiiMn  et  proprioruni  oinnes  cre- , 
dentes  :n  se  rcmissioneo)  accipereni.  Addil  etiani 
Augusliiins  aliani  cansani  baptizandi  Doinini  a  servu- 
siio  :  ne  calechnineui  caste  :it(|uc  pie  post  acccpl.in» 
fldem  vivenies  superbirenl,  c.\i.-tinaantesniyslcriiirn 
bapiisniatis  nil  eis  addere  posse,  cnni  secnndum 
iilam,  qua  iuibuti  sunl,  rideui  /ivant.  Sed  ne  in  boc 
errareni,  el  in  vanum  laboraient,  Dominaii  vobiil 
cxeiiiplun"  «is  dare  de  suo  baptismaie,  ui  nnllus 
cornm  audcrci  inOari,  videntes  Doininum  snuin  servi 
sni  baptismuni  subiisse.  Si  enim  Dominus  baplisinum 
sui  scrvi  noluildespiccre,  qua  rationcitii  baptisinuiu 
Domini  sni  noUeni  subire? 

I''aclaest  ergoqutiesliofX  discipulis  Joannis CHinJ c - 
dacis  de  pttrilicalione.  Discipuli  Joannis,  videntcsmul- 
los  Judaeoruin  credidisse  in  Christnm,  et  bapiizai 
fuisse  a  (liscipuiisejus,invidiacominori,inlerrog.tlia:ii 
ipsos  Judaeos  de  purificalione,  iioc  est  de  bapti.^inaio. 
Miiabanliirenini  aliospusse  biXptizarc  praolcr  Joan- 
iicin  cl  dihcipidos  ejiis,  exisli.nantcs,  majorcni  es>« 
j-  Joaniieui  Cbristo,  (luonium  viderunl  non  lunge  ante 
ipsum  Ch;is,li:in  a  Joauiic  in  Jordane  bapiizaluin. 

Lt  \}.:irnin[  nd  Juuitnem,  accnsarc  Cliiv.luia  vo- 
hniles  ejiisqiie  di^ci|iiilos,  vebili  in  injuiiam  cjus 
bapti/.are  praesnnienUs,  el  dixcrHnl  d  :  Iiiibb!,qui 
erul  icfwn  irans  Jordiinem,  qui  videi>alur  discipnlus 
iuus  lcinpore,  quo  a  tc  bapliziiius  csl  liinis  Jorda- 
iiem,  cui  lu  lestimoniitm  perliibuisti,  ditendo  :  «  Eite 
sigiiiis  Dei,  ecce  qni  lollil  peccalmn  muiidi  »,  ccce 
hic  baplizal,  nuiic  iii  Jiidaca  ,  qnod  valde  niiramur, 
ei  omues  reniunt  ctd  eum.  Yulunn:s  ilaqiie   te  inier- 


lYionium  bapiisniaus  sctvi  humilitas  Domini.  Seil  .id 

VAUIAE  l.ECTIONES. 

'  Cod   non.     '  Cod.   non  contuHsxc.     *  (."od.    bdptismaiit. 

•  IMOTAE  .  , 

*  S.  Hiororiynius  :  Jerusaleut,    i/isio  pacis,  limvbil      fiomus  pacis,  prncferenflp   esl  alleri  a  iTn^  c»  Op©. 

pcrfecie.  Dei-ivalio  \erh\  Qvrri'  ab  n^cl  aStS  idest,      jd  os\,  pase^sic  pufis. 


^^5  COMMKNT   IN  EVANC.  SEC  JOAN.  g^g 

ro.^arc.  ,,uiJ  de  hoc  pra.sump.ianc  .-bl  videiur.  A  .V.«  pote.t  houw  accipere  gnia,uam,  nui  fuent  r 
hetpondu  Jaanue,  el  d,xU  :  A>r,  fwl^.t  homo  ucd-  <la!um  de  caelo,  l,oc  e.l  de  Palre,  qdi  principiuin  esl 
pere  ^uuquam  \  nisi  fuerii  ei  daium  de  caelo.  \n  f>.nniu.n  i,onorura ;  a.;,  si  de  Palre,  ..liaue  prin.o  uer 
«|u,  u.dam  cd.c.bus  Graecorun.  legiiur :  nni  fnerii  F.liuu.,  de  cuj..s  pleniiudiue  nos  omnes  accepi.nus 
«  dalum  de.ursum  de  caelo.  Humili.er  respo,.dil  Jp,i  vos  mihi  leui.noniunt  perhibeli,.  Hoc  ...ihi  . 
«rvua  accusaui.lus  Domiuum  suum.  Sou  /.o.'*./.  solumniodo  iu  vest.is  verbis  congrui».  qui  non  so- 
.t,  homo  accpere  ,u:cgua^.  Ac  si  .licerei :  Pu-      lum  nou  credilis  ia  euu.  qui  Ja  me  veru.n  eiiat 

r.orsu.x.;ern,ns.neum..oacredeutes,etign<^     ,,„„,    ^,,,,^.^     Ci«o/ji^  J  .-    ,,«   «TZ 

«..tc..,  ,u.d  s.t  e,  unde  veni. ,  e.  puUUis  u.e  esse  quod  Christus,  ^U  ^uia  nussu.  sum  anie  ilLn.  ^  d  sTs 

..on  sun.   Ut  autem  sc.ai.s.  quid  ille  sit.  el  quid  ego  cx   me  baec  verl>a  ,  quando  de  eo  Jui.  eba.   u 

sum.  aud..e  raeum  .^sponsum  :  Son  poust  homo  iordancm;  audisiis  utique  .  ql2     iS^^^ 

,acc.rere  .,u,cquam,  llomo  s..u)  et  non  Deus.  iilc  ve.o  erat  .ecua.  uans  Jordanem,  cui  tcsUu;on'  uu.  u 

ei  beus  est  et  bomo    Ipse  est.  de  quo  testi,nonium  h.buisii  , ;  el  si  audistis.  quiue  ^11.^"  '   . 

perh:b«.  d.ce««  :  i  De  pleniiudine  ejus  nos  omnes  lesii.nonium  perbibui .  ad  me  accJaii     ^^J 
occepimus ,    Ho.no  i.aque  su.n;  a  n,e  nibil  accepi.  B  i.Our.au.  .nealL  muUo    IZ^-'^IZ 

q...  nou  babeo.  quod  a  me  .ccipian..   Quicquid  Cbristus ,  sed  simpe..  bo.L;  uon  sum   «"1.,"" 


accepi,  ab  eo  accepi.  Si  graliam  accepi  praecursoris, 
«b  eo  accepi.  Eiiislimalis.  nie  ulira  naiuram  esse 
liumaoam.  Quia  audislis,  quod  non  sine  mi.aculo 
divinae  viriulis  nalus  sum ,  ex  pareniibus  quippc 
provectae  aelaiis,  ac  veluti  uiira  bumanae  nalurae 
t«nsuetudinem  nalus  sum,  propler  boc  puiaiis,  iwe 
ullra  homiuem  esse.  Non  iia,  bomo  solummodo  sum. 
Si  cognovisseiis  quid  sum,  .lon  exaltareiis  me  ultra 
id  quod  sum ;  ct  si  cognoscereiis  quid  ille  cst,  nuUo 
inodo  compararetis  me  iiU.  Uomo  enim  sum,  ilie 


PaUe  pleni;udi..e  spiriius.  ille  auie.n  unctus;  ei  fie 
ple.,iiudine  ejus  accepi.  Sed  quia  missus  su.i.  wnie 
lUum.  missus  sum  in  ...undun,  prius,  .iascendo  anie 
ilbim.  lllc  anle  o.nnia  secula  beu^i  cuiu  Deo  Patie, 
ego  boino  iu  line  seculi  missus  iu  caiae,  aniequam' 
itle  nasccitilur  in  carne. 

Qui  hubel  spQmain,  sponsus  es(.  Videns  praccursor 
cogiuilionessuoiui,)  discipulorum,  qui  taiiii  de  Cbri- 
sio  ejusque  baplismaie  p.-oferebaui  ,  et  audieba.it 
sui  magistii  respo.wu.n  de  se  ipso  ei  de  suo  bapii- 


Deus;qu.cqu.daccep,,abiIloaccepi.S.ipienlissimus     smate    dicens  •  ,  Nn»  ,..i..i   . 
MJ«»pr.,«,„«„ren,..  Duo  c,„s,„eram«,  ■„  hon.ine  ;      ^„..,„  .,„„„,«,.  <,„;  pr„,,.e.  tl;clesi..,„,  ve,.i>!.ui 


laiun»  videbcei  ei  <Jonun,.  Dalum  referiur  ad  naiu- 
•am,  do.,um  refertur  ad  graiiam.  Et  qua.nvis  nnilum 
mm  «ii  nisi  ex  Deo,  sicut  ait  Apostobis  :  .0 
iwno,  quid  habes  quod  Jion  accepisii » ?  solel  lamen 
kripluia  daiuu.  naiurac  quasi  ipsi  bomini,  douum 
«ro  uuUi  nisi  Deo  adscribere.  Ad  lioc  eniui  dedii 
*eus  naturam,  ui  eaio  o.na.ei  per  graiiam.  Ei  boc 
sl  quodail  :  y^i  potest  homo ,  !,oc  esl  bumana 
alu,a.  accipere  quict/uam  graiiae,  nisi  fuerit  ei  da- 
*m  de  caelo.  Daium  in  boc  ioco  i^ro  doi.u.n  Joannes 
«stiil ,  quod  saepissiaie  invcniiur  in  divina  Sci- 
tura.  Dalum  enim  p.o  doao,  ei  douu.n  p.o  daio 
otcst  accip,.  lia  enim  junctu  data  natnrae  et  dona 
raii:,e,  ul  insepaiabUia  Ue.i  videanlu.-.  Nulla  quippe 
aiura   est  raiio.ujlis,  quas  omnino  dono  giaii.-ie 
»reai.  Mii  fuerii  datum  de  caelo.  De  q.,o   caelo' 
c  Pai,e  videlicei.  Audi  Jacobum  apostolum. diceu- 
•m  :  <  Omne  dalum  opli.uum  el  omnft  ,ionum  per- 
ciuin  «iesursuinesl,descendeasa  Pat,-eluniinuin  > 
mbt^s  ve,-bis  oiunino  congruil ,  quod  Joanncs  ajl  ■ 


'  Cod.  quicquam  aceipcre. 


VARJAE  f.KCiiaNES. 
Coir.,  cod.  auaniies. 


baberet  sponsam  venii,  qua.n  D.ine  ineipii  p.v  J.idaifu 
populo  vocare,   multos  Judaeoiuin  bapiiziins.    ipse 
sponsus  est.  Ego  autem ,  ui  exisilmatis,  .leque  spou- 
sus  sum,  neque  spou.sa,ii   l,abeo  ,  sed  jn  nunicio 
sponsae  me  ipso.u  compulo.  L'l  sdAi^i  aulem,  quid 
sum.  ci  (lualem  gratian,  balnio  ab  illo  spoitso,  qui 
babet  spunsam  ,  audiie  :  A»>icus  aulem  spon-.i.  Noii 
jj  suin   sponsus,  sed   magn;,,,,  gr;ui!„n  sponsi   J,a.>eo, 
amicus  ejus  suna.  Qui  aat  ct  uudii  eum,  gaudiu  gau- 
det.  Ego  amicus  sponsi  sum,  el  sto  iu  ejus  graiia  • 
.n  ejus  an.icitia  i)e,-.nai.eo;  uon  caflo;  i)Je  me  cuslo- 
d,t,  ne  cadam ;  ille  u.ihi  dona...  i,e  g,-ai;am  suam  ricse- 
ram  ,  sed  sempersten,  etaudiam  eum.  audiau;  .iocin- 
nam  ejus,  nou  exirinsecus  solutomodo  anrecoipori.s, 
vennn  eiiam  intiinsecus  au,e  cordis,  etplus  innlnse- 
cusquam  extrinsecus.  Vox  ejus  iesi,.no:.ii.m  ejus 
quopeibibei  se  Fiiium  Dei  ei  sponsum  Ecclesi^e-  ei 
quia  audio   verb:,m    ejus  ,   gaudeo  prop/er  uocem 
spousi.  Desc  ip^o  ergo  |>,-ofert    joannes  quo/l  aii  : 
Amicus  aulem  ^ponsi,  q„i  slai  euaudit  eum,    gcjydio 


527 


JOANNIS  SCOTl 


328 


{jaudei  pyopier  x'ocein  spouKi ,  lU  disci|tiili  siii  r.perie  A  Grrine.s  lerreni  pf^ccaiiim  ei  poeiiam  peccaii,  hoc  esl 


oognoscereni,  quid  ipse  essei,  ei  (inid  (Ihrisins,  iu. 
quem  adbuc  noii  Cicdideranl ,  iieqnfi  l)oplisimjm 
cjus  ficceperaiit.  IIoc  ergo  yiiudium  meuin  impleium 
csl.  Ac  .*-i  dicerel  :  !ii  iioc  gaiidium  mcum  irr.pielum, 
iti  eo,  qiiod  facliis  sum  amicas  sponsi,  ct  sio  in 
cjus  gralia,  ci  audio  vocem  spor.si  ,  vocaiilis  iiunc 
sponsam  in  Judaea  cx  Jndacis,  el  inchOHiitis  per  se 
ipstini  el  praedicare  ol  bapiixaro;  qiiod  jam  iion 
seniiiis,  qul  iii  eiiiu  non  CiCd.iiis.  Et  ne  miremini, 
quod  ille  liaplizat,  ol  onines  vtninnl  ad  eiim.  ut  cre- 
daiii  cl  bapiizeiiliir,  ci  qiiod  plures  discipnlos  liaLci, 
qoam  ego  : 

Itlum    oporlet    crescere  ,    me    otttem    minid.   11- 
iuni  oporitfl  crescere   in  meniibus  veslris,  quem 


morteni,  Iraxere,  imie  swm.  El  idco  lerra  sum,  quia 
«fc  lcrra  naliis  sum,  nec  aiiud  me  csse  aililror. 
Si  quid  supra  Jiaec  irabeo,  de  pleniludiiie  ipsius 
ncci|)io,  .Tnle  qnem  missus  sum.  F.l  de  terra  loqui- 
tnr^  hoc  csi,  iie  iVaijililale  meae  nalurae  Ifxjuor, 
cognoscens  cam  i:il  essc,  si  dcsursiim  non  acciperct. 
Et  iie  mireiis,  Joamicm  de  se  ipso  voliiii  de  qnadam 
leriia  persona  dixisse,  nec  sine  ralione,  quoniam 
jicisonam  oinnis  lcrrcni  liominis  in  se  osiendii.  Qui- 
de  caeioxenil,  super  oiiincs  cst.  Eadem  vcrba  sunl, 
praoler  qiiod  prius  desursum  venit,  niinc  aulem 
de  caelo  venit.  Ei  quae  esl  isla  repeiitio,  ci  ijiiid 
Yull?  An  Cprte  aliud  csl  t  dcsursum  venil  »,  alimf 
<  de  caelo  venil  >  ?  Chrisius  desiirsnm  venii,  Chri- 


•idhuc  solummodo   homiuem   et  nullius   poicsiaii.s  B  slus  de  caefo  vcnil,   ideoque  super  omncs  esi,  et 


exisiimaiis;  sed  illum  oporlct  cresccrc ,  ul  non 
soliim  verum  iioniincm  cognoscalis,  sod  eiiam  verum 
J>eiim,  ei  suo  aeqiiaiem  Pairi.  Oporlei  iiaqiie  ctmi 
crescere  in  cogiiaiioiiibus  vcslris,uic  auiem  mimii. 
Ptiiaiis  majorem  [rne]  *  esso,  quam  siim,  iilum  vero 
minoicm,  quaiii  esl.  Opiiiio  veslra  de  loe  in  vobis 
miiiueiur,  opinio  veslra  de  illd  iii  vobis  augebilur. 
Ouod  si  cugiioscerelis,  c.n;  visibilibus  signis  aiiguien- 
lari  poluisseiis.  Ego  decolUboi' ,  ille  cxallabitur  in 
«ruce,  ul  per  lioc  oo!j(oob.calis,  qiiia  oportel  illinn 
cresccre  super  omnia  in  meniibus  perfecte  crcden- 
linm  in  euai,  me  aiitcm  miiiiji ,  ul  neiiio  dc  mc 
exisiimel,  praoicr  quod  sum  et  ab  oo  accepi.  lu 
ipsum  signilicat,  qiiod  ipsC  luce  iiichoante  orcsiiei'^* 


siiper  omnia.  Poiest  itaqiie  lalis  disiamia  inter 
<  desursum  venil  »  el  «  dc  caelo  vonii  »  inlelligi, 
ut  in  eo ,  qiiod  dixit  <  desursum  vciiit  >,  inlelliga- 
]iius  altiiudijiem  humanae  nalurac  anie  priini 
hommis  delictum,  de  qiia  altitudine  hominem  ve- 
nisse  Ciirislum  noii  dubiiamus.  Nam  si  de  honiine 
posi  peccatum  venirei,  pec  aio  forsan  non  carerel: 
qiioniam  vero  peccato  caruit,  recie  credendiis  "  esi 
hominem  anlo  peccalum  acccpisse.  Nam  Doiniiiu.« 
iioster  icsus  Christns,  hiiuioiue  condiior  nuluraii 
akjiie  salvalor,  el  de  primo  liomiiie  acccpii  anie 
peccatuMir  ct  veluli  de  sccundo  homino  posl  pccca* 
tum.  Quid  acccpilat)  homiucante  pcccatum?  Carerc 
peccaio,  quia  humana  natura,  prinsquam  peccare!. 


teiiebris  aiitem  decrescere  natussit;  ego  vero  hice  *^  oranino  peccato  carebat.  Quid  accepii  ab  homiiie 


inchoaiite  minui ,  lemdiris  aulem  inchoaiil^biis  cre» 
scere  naius  sum.  l'otcst  el  fditer  inieiligi.  Jaannos 
figuram  legis  gesial,  Ciirislus  vero  /igijram  siiam, 
id  esl  vcriiatis.  Appai'enlc  igitur  veritate  in  mundo 
coepit  lcx  miaui ,  hoc  est  carnalia  opera.  Co^no-. 
scens  haec  praecursor  et  prophela  el  plusquam 
pfoplieia,  aii  :  Itlmn  oporiet  crescere ,  me  nulem 
minui.  llle,  quia  voriias  esl,  crescet  in  nmndo,  hnc 
esi,  ciarissiine  cognoscelur  ab  iiis  qui  crcdunl  el 
orediluri  suul  in  cum.  Lex  aisleni,  cujus  figurain 
gero.  mtni.rclur,  verilate  ci'escenlc. 

Qul  dcsursnm  venit,  suptrr  omites  esl.  Ilcrum  redit 
servos  ad  comparaiionom  sni  ci  Domini  sui.  Qui 
desuisim   venit ,   hoc  est  ,  qui  cx  Patie  venil  in 


posl  peccatuml'  ,Mori  pro  peccalp^,  abr.quc  ullo  roalu 
peccaii.  Quo.l  ergoprius  ait  «  qui  desursum  vcnil », 
recte  ifllolJig-iiur,  qui  do  sablimitatc  humanae  na- 
lurae,  ad  imaginem  Dei  rattae,  aiitequam  pcccarel, 
venit.  INiilUia  cnim  indo  vonit,  nisi  ipsc  solus.  Quol- 
quot  enim  venornnt  in  mundiim,  ab  honiine  poc- 
cantc  venerunt;  solos  iUc  absque  peccato  ab  homine 
anie  peccaium  procossil.  Quod  aulem  i:i  seipiouiibus 
dixit,  qui  de  caeto  venil,  super  omnes  esl,  ibi  luielli- 
gimns  Palrem  cacli  nomiiie  sijnilicalum  ,  a  quo 
iiiissus  cst  ClivisliJS  in  niuiidum ,  siciit  ipse  ait : 
4  Exivi  a  Faii'€ ,  ei  veui  in  mnudiim».  Duobus 
itaquc  modis  unigeiiitus  Fiiius  Doi  super  oumi» 
esse  o>'cden'.lus  e^t :  primo,  quia  supcromnem  liu- 


jnundmo,    ul  salvaiet  mundmn,   super  vinncs  fs/,  ^  ir.aniiaiem  cxalt:\lur,  qui  do  ipsa,  priysquam  pecca 


Don    soliim   me    superai  sorvum  ci  praccursorcm 

sumn,  veriim  etiain  omnos  homines,  ct  non  solum 

bomiiios,  verum  ciiam  omnos  viriutes  caelesics,  ei 

omnia,  qiiao  sunt,  ol  quac  non  suiil.  Noc  lioc  juxta 

divinitaiem,  sod  ju.\la  hiimanilutem ;  iiomo  quippc 

esl  ct  plusquam  liomo.  Diviiiiias  ojus  nihil  stiptrat, 

qnia  onmia  csl.  Qui  esi  de  lcrru,  wrra  eit,  ct  de 

taru.  lotiiiUUT.   Do  se  ipso  hoc  ail ,  ae  si   dicerct : 

Ego,  qiii  de  lcrra  suin,  hoo  esi  de  ten-cnis  parenti- 

bus,  naius  ex  iilo,  cui  dicliim  est.  «  Terra  cs  cl  in 

lerram  ibis  »,  hoc  osi  ipso  lerreno  homine,  ex  quo 

VAKIAE  LECTIONES 
»  me  om   cod.,  add.  cx  co  j.     =  Corr. ,  r«<i.  crcdendum. 


rel  voiiit ;  secuntio.quodjuxtaallitudiiiem  divinitaiiSy 
jn  qua  Pairi  aequaiis  esl,  omnem  superat  croaiuram. 
Ei  (iHOd  vidil  et  audivit,Uoc  leslatur.  Qiiid  est,  qiiod 
Filiiis  Dcividit?  iNonaliud,  nisicognovit,se  iii  Palre, 
et  aequaUtalem  ipsiusesso.  Et  aMdirii.Quidaudivil? 
Amlivila  Paire  :  t  Ego  iiodic genui  te  >.  Vidiligilurse 
ip.sqm  sccundiim  snam  divinitatcm  in  siu»  Pairc ,  ei 
andivil  a  suo  Patre,  qcod  ipse  cum  genucnl  aequaloin 
siiii.  Hoc  tcslalur.  Qtiid  tesialur?  Quod  Filiiis  Dei 
sit.  Et  iibi  leslaiur?  ilcdige  ad  supcrioi'a,  nbi  ipse 
de  se  ipso  Aii  :  <  Non  enim  inisit  l^us  Fiiium  suum 


S29  COMMLNT.MN  EVANC.  SEC.  JOAN.  330 

in  inundum,  iil  judicei  munduoi,  sed  iil  salveliir  A  mr  aUiiie  Ml«m  Spiriuis,  tlivideiis  siiigulis  propria, 
mundus  pcr  iiisum.  Qiii  «Medil  in  ouin  ,  i.oa  judica-  proul  vull  i.  Chrislo  yulem,  qiii  esl  ca;  ul  Jictlesiac, 
uir.  Qui  aulctii  non  crcdit,  jan)  judicalus  est,  qui.a  non  e  nieusura  dai  Deus  fpiriiuin  ,  se(l  &icu(,  louini 
iion  credil  in  noiniiie  unigeaiii  Filii  Dei  K  IIoc  ilaqiie.  ex  se  ipso  lolo  genait  Filiuin  suum,  iia  incanian» 
ost,  qiiod  vidll  Filius  Dei,  el  dc  se  ipso  lcstalur.  Et  Fiiio  suo  loHnu  spiriliiin  suum  dedil,  non  pariici- 
teslimonium  ejus  nenio  accipit.  Si  leslimouium  ejus     paiiier,  nou  per  suWivisiones  ,  sed  gcncraliler  el 


nemo  accijwt,  quare  vonit,  ct  quid  itlilitaiis  munda 
t'Onlu!il?  Joannes  praecursor,  p^lenns  graiia  divinae 
piophcliae,  providit  eos,  qui  in  Cliristum  credimrl 
siiiil,  lesiiinoniuin  illius  accipienles,  ei  eos,  qui  ineuin 
noii  suiil  credituri,  leslimoniuin  iliius  respuenles. 
Oc  his,  qni  non  creduntneqiie  crediiuri  snnt ',  a  se 
ip»is[:»d] interitam praepaiati,  nemo  accepit  lcsiiino- 
niuin  Filii  Dei.  Dchisauleni,  qui  credunt  ei  crcdituii 
sunl,  nemo  esi,  qui  te&liinoiiiun)  ejus  non  accipiai, 


universaliier. 

P^ler  diligit  Filium  et  omnia  dedil  iil  uianu  ejui. 
Causam  reddit,  cur  ceicris  honnnibus  cx  mcnsura 
dai  Deus  spiritum  ,  Filio  antem  snonon  ex  mensura, 
s<;(i  ex  lota  dal  spiriium.  Qiiare?Non  ob  aliud  ,  nisi 
quia  Pater  diligit  Filium  ,  ideo  dedit  ei  tolum  siiuin 
spiriiun;,  et  omaia  dedii  iu  manu  ejus,  Quae  oiiinia? 
An  lorle  omnia,  q^uae  in  ipso  facla  sunltln  principio 
enim   fecil  Deus  caelum  et  lerram ;  et  psaimns , 


ae  per  lioc,  qui  ssiviis  non  sit.  Uleoqne  sequiiur  :     B  '  Omiiia  in  sapienlia  fecisii  >.  Illu  iiaqiic  omni 


Qui  accipil  ejus  tesiimomum,  sigmivit  quia  Oevi 
vcnix  esi,  boc  est,  in  conle  sua  firmavi»,  et  qiiasi  si- 
giilo  incominulabili  porfcclae  (idei  conchisil,  quia: 
Deus  verax  est.  Quod  facilius  intclligitur,  si  gracciis. 
sermo  legatur :  Quia  Deus  venis  cst,  utsil  sensus : 


quae  in  Filio  facta  sunl,  dedil  Paier  in  manu  ejus. 
AUjus  omnia  dedit  in  manu  ejus ,   hoc  est ,  oniBia 
quae  siibslanlialilcr  habct  Pater,  dedil  Filio,  gi- 
gnendo  ipsum  dc  se  aeqtialera  sibi  per  omnia. 
Qui  credii  in  Filium,  habei  vitam  aeternmn.QwMtil 


Qni  acoipii  leslinioniuin  Filii  Dei  de  se  ipso,  qiioJ      Q«ia  Ipse  Filius  viia  aeiernaest,  sicul  ipso  ait : 
filius  Dei  sit,  ci  quod  pro  sahite  mondi  Paler  suus      i  Ego  sum  verilas  el  vita  ».  llerilo  ergo,  ^«1  cyedit 


eum  miserit,  ilie  firmiter  credit,  qnia  Dcus  verus  esi, 
qui  de  se  ipso,  quod  verus  Deus  sit^  veri  Dei  Filius, 
lcsdinoniuiy  perlubuit. 

Quem  enim  misil  Deus ,  verlta  Dei  loqutlur.  lloc  de 
Filio  Dei  loquiiur  soluminodo,  qui,  qnoniain  a  Deo 
Patre  niissus  esi,  verba  Dei  lofpiiiur.  INoiine  »  el  pro 


in  Filium,  habel  vilam  aeternam.  Ac  si  dixiss-.-l :  Q;>.\ 
credit  in  Filiuin,  habet  ipsum  Filium,  ac  per  lioc 
jiabel  vitam  aeternam,  quia  ipse  Filius  vita  aeioiiia 
esl.  Qui  nutem  uon  credit  in  Filio,  utin  videbit  vitam 
aelernam.  Eodem  genere  ioculionis  :  qui  aulem  non 
credil  Filio,^non  videbit  Filium,  qui  esi  viia.  Sed 


phelae  ab  eo  missi  sunt?  Nonue  '  el  aposioli  ab  eo  ira  Dci  manet  super  eutn.  Non  dicit  t  ira  Dei  veniei 

missi  sunt,  ei  verba  Dci  locuii  simi?  Quid  ergo  de  C  S"per  eum,  sed  ait  :  maneisupcr  eum.  Quae  est  illa 

solo  Chrislo  dictum  est :  Quem  misit  Dcus,  verba  Dei  ira  Dei?  iNihil  aliud  ,  nisi  maledictio  illa ,  qua  Dcus 

/o7Ht/«r.9  Yidelui- enim  dixisse  :  Qiiem  misii  Dcus,  maledixit  primi  homiiris  peccato,  raandatum  suuo^ 

ilhus  mitienlis  se  Dei  verba  loquiiur;  quod  j^rophe-  transgredientis,  dieens  :  «  Maledicla  lerra  in  operi- 

tae  fecerunt ,  similiier  apostoli.  Quid  ergo  magnum  bus  inis  i.  Illius  irae  eOectus  esl  raors,  et  corrupiio, 

datur  Chrislo,  quod  aliis  non  daium^  Intende  in  ver-  et  omulno  veritalis  ignoranlia ,  quae  omnia  manent 

ba :  Quem  mistt  Deus,  Pater  videlicet,  verba  Bei  lo-  super  eum.  De  illa  ira  ait  Apostolus  :  i  Fuisiis  ali- 


quiiur;  quoiiiam  et  ille,  qui  raissus  est,  Dens  est, 
ideo  verba  Doi  loqnilur,  ui  sit  sensus  :  Quoin  misit 
Deus,  profecio  Deus  esi,  ac  por  hoc  vcrba  iilius 
wba  Dti  suiil;  eigo  veiba  Filii  de  se  ipso,  leslimo- 
lium  peiliineiitis  quod  Deus  sit,  verba  Dei  sunt. 
^tvhix  prophciarum  ei  aposlolornm  verba  Dei  siinl, 
juia  verba  Dei  locuti  sunt.  Sanctiis  enim  Spirilus 
ocuius  est  in  eis,  nec  tamen  illa  verba  reforuiilur  ad 


quando  filii  irae  sicut  et  celeri  i.  !ra  Dei  potesl  ori- 
ginale  peccaium  inlclligi ,  quoniam  illud  originale 
peccaium  iram  Dei  in  humanam  naturam  provoca- 
vit;  quod  originale  peccatum  manet  in  his,  qui  no,- 
lunl  credere  jn  eum,  qui  pio  illis  mortuus  esi. 

Vt  ergo  cognovit  Jesus,  qnia  audierant  Pharisaei, 
qtiia  Jesus  plures  discipulos  facil,  et  baplizat,  quam 
Joannes,  etsi  Jesns  ipse  non  bapiizavit,  sed  discipuli 


lfc)s,  ut  iiiorum  verba  sint,  sed  veri  Dci  verba.  D  e/Ms.  Baptizavit  Chrisius  ei  non  bapiizavil.  Baptiza- 
erba  Chi isJi  ad  se  ipsimi  referuntur,  ct  verba  Dei      vii,  id  est  purgavii  in  spirilu,  quos  non  ipse,  sed  sui 


icuiilur  merilo,  quia  naturaliter  Deus  cst,  et  lotus 
•eus,  ei  toia  sapieniia ,  et  in  eo  pleaitudo  donorum 
'ei,  Propierea  sequitur;  Non  enim  ex  mensura  dat 
^eus  spiritum.  Ac  si  dixisset :  Ex  mensura  dat  Deus 
Meitnm  suum  singulis  hominibus,.  sicul  ali  Aposio- 
s:  «  Alii  (lainr  per  Spiritum  sermo  sapientiae,  alii 
•rmo  scieniiae  » ,  ceteraque  spiritualium  dtnorura 
visio,  Qiiibiis  vorbis  ostendinir,  ex  mcnaura  dari 
>«*ilum  saiiotim»  membris  Ecoiesiae.  Qiiod  conse- 
lenter  aii  Apostolus,  dicens  :  ,<  Ijnus  autem  opera  - 

VARIIR  LECTIONES 

-  Cod.  nunquid,     ^  fod.  nunquid 


discipuli  aqua  tiugebanl  in  corpore. 

Reliquit  Judaeam,  et  abiil  iterum  in  Galilaeam. 
Posiquam  Dominus  cognovit,  cui  omnla  corda  co- 
gniia  sunt,  quod  aiuUerant  Pharisaei  plures  disci- 
pulos  ad  eum  vonisse,  quam  ad  Joannem,  et  plure.-i 
baplizasse  quam  ioannes,  reliquil  Judaeam.  Pliari- 
saei  quippe ,  invidia  commoti  adversus  Chrisiuiu 
ejusque  discipulos,  videnles  bapiismum  Joannis  pau- 
iulum  vilesoere,  quoniam  maxime  ex  Pharisaeis  di- 
scipuli  Joaunis  fuerunl,  sicut  etiani  tunc  el  Ciirisli. 


['.Corr    pro  suni  cod  sed. 


3^,  JOANNIS  SCOTl  ^'* 

bapiisn-ia  vero  ChrUii  creseere  ci  nu;ner»n.  dlscipu-  A  ^iae,  oporiebai  pum  irarvsiPe  per  genies  s..b  leije 
Inrun:ejiis,  insiiper  eiiam  cogiioscem«6  per  (lociri 


iiHliirae  cunstiloias,  ul  ex  eis  sirniliur  in  slriiclu 

lam,  quaoi  coei.eial,  cleeio*;  per  liderft  lapii!»  voca- 

lel.  Siimana  «luippe  ab  aiiei.igenis,  lioc  esl  ab  bit, 

•{tii  el  Jegali  iillera  ,  quac  «oli  carnaJi  Israel  impo- 

silM  ,  el  naiuraJi  lege  usi  suiil  seii  ab»i«i ,  posscssa 

esl,  ul  cum  imiversaii  Ecciesia  ,  el  :ib  Judaeis  et  a 

g»nlibus  collecUi  el  ae;lificala,  ipse  labrieaior  iti  Ga- 

lilaeam  acieruae  beatitmlinis  rediret.  Quod  aiilem 

Gaiiiaea  acieniaiu  viiaro  significei,  imhi  solum  «.i  in- 

lerpielalionc  polesl  cot.jici ,  venim  eiiam  9\.  divinis 

geslis,  quae   in  ea  peracia   sunl.  G:»lil:iea  quippe 

transmlyvalio   facia   yel^revoluiio    inle.-prelalur  •; 

iraiisiviigiaiio  aqlem  facia  esl  iiumanae  naiurae  iii 

Salvalore  suo  de  lege  priinum  carnaii  in  leges  i.aUi- 
niaciiuni  ei  i>ran;ii!iii.uiii  au  ^»^       "^  .  .1  „,,_ 

•  ac  per  I.0C  in  Ju.iaea  diutius  B  ralos.  ab  ipsis  iierum  ulira  naluram  m  leges  aetcr- 


i»:»m  Ciirisli  iegcui  ovacuari,  Voleiisqiie  Testam»fnli 
cacriiiioiiias ,  quod  iii  doclrina  Joannis  non  |>oHic- 
nint  oogi.osccre,  lali  ilaque  zclo  tuiiwii,  CUrisltiin 
soos^iuc  discipulos  oumesque   credenlcs  ii.  ipsuiu 
cogiiahant  pcrsequi.   llac  occasione  reliquit  Jesus 
Ju(Jaeain,  id  esl  Pliarisaeos  inci*dulos,  coi^itanies 
eum  pcrscqui.  Jloc  autcm  fecit,  non  quasi  timidus 
Mcl  inipolcns;  potuit  enim  permanere  in  Jiulaea  3 
perseiMiiJone  carnalium  impioriunquc  Pliaiisaeorum 
illaesns;  sed  ul  cxempliim  crediiuris  in  eiim  reliu- 
q.icret,  dans  eis  suo  excmplo  poiestatem  fugiendi  a 
faoic  persequeiitium  se,  eos.iue  ad  tempus^dcserere, 
1)0  ai.te  lempiis  teo  placitum  et  praermiium  ab  eis 
coniprchen.iercntm 
maneiel,  si,  qu&s  rcliq«iil ,  crcdituros  cognoscerel. 
Jiixia  vero  leges  tlieoriae  reliquil  Jesiis  Jndacam , 
post.juam  ex  Judaico  popnlo  primordium  Etclcsiae 
in   his,  qiii  »»  eum  crcdiderunt,  siiscepil;.  reliquil 
carnales  pcrfi.los(iue  Judafcos.  legis  lilieram  scqueu- 
les,  ci  ad  spiritum  ipsius  lUlerae,  q«i  6sl  CUrislus, 
acceucre  nolcntes.  Morabalur  ilaque  Dominus  in  Ju- 
<Jaea,  ut  salvarel  quos  volnil;   peliquU  Judaeanv, 
deser«ns    quos    mcrilo  suae  superbiae  salvare  ne- 
j^loxii.   Di'seruit   liiteram  legis,  quat  nemiiiem  ad 
porleoium  ducii;  lex  cnim  neminem  aU  perfectiim 
,lu\ii ;  01  ab  iis  iierum  [:tbiilj '  iri  Galibeam,  hoc  esl. 
iii  s|.iri:iialcm  ipsius  liiierae  inielleclum,  qui  per 
Galil.»c:tiii  syiubolice  nguratur.  Nec  vacal  quod  ail ; 


nas.  In  Galilaea  qnoque  juxia  ttdcm  rerum  gestaruui 
iransformaiioChrisli  facta  est,  per  quam  signrficatur 
humanae  naiurae  irai.smulaiio  ii.  prisrmain  gloriara, 
quam  peccando  deseruiu  In  GalUaea  ascciidit  in 
moniem,  in  quo  oclonariam  docirinam  discipulis  suis 
Iradidit ,  per  quam  ad  beaiiludinem  fulurae  ,  quae 
oclonario  numero  innuilur,  eredenles  in  Chrisiuiii 
Iransituri  suiU. 

Yenit  tiHiem  Jesut  in  civilatem  Saniariae,  qune  41- 
citur  Sicliarjuxta  praec^iHm,  quad  dedil  Jacob  Josepk 
filio  suo.  Samaria,  ul  praediximus  ,  genlHis  poH» 
sub  naturali  lcge  constiiuii  lypus  esl;  civius  Sama- 
riac ,  qiiae  dicla  est  Sichar,  cdleciionis  fidelium  iJ- 
liiis  popuH  fidein  Cbristi  accipjentis.  Sichar  quippe 


G-»!' 1  »01111  sviuboce  neuratur.  )>ec  vacai  quou  aii,      M"»  r^F""  ""^ —  - ——  •    " 


Jadaeani,  sicut  in  superioribus  scriptum  cst:  i  Posl- 

bac  vciiil  Jcsus  el  discipuli  eju*  in  Judaeam  lerram  > . 

t;^lilaea  caclesiis  viiae  ac  divinae  bonitatis  fiRuram 

gerit,i!e  qua  1'ominus  nascens  in  carne  venit  iu 

in  Jin!a«am,hoc  est,  in  sacramenla  ipsius  legis,  quae 

primo  Judaeis  data  est,  sicut  ail  Aposlolus  :  «  Dum 

aHieiii  veiiil  pleiiitudb  icraporum ,  misit  Dcus  Filiuia 

suum  lactumex  mulieie,  factum  sub  lege ».  Quoniam 

vero  noluit  manere sub  iege,  nequecos,  qui  in  eum 

crediiuri  cssenl,  reli<iuil  legem,  ne  sub  lege  cssent» 

sed  sub  spiritu.  Et  hoc  est,  qnod  Apostolus  ail,  ■  ul 

oos,  qui  sub  lege  crant,  rcaimerel »,  hocest,  de  ser- 

viiute  carnalis  legis  in  riberlatem  spirilus  revocaret. 

Kl  hoc  est  v  abiii  i«  Calilaeam. 

Oporlcbai  aulem  irunsire  per  Samariam.  Inter  Jii- 
daeam  el  Galilaeam  Samaria  conslitula  est,  hoccst, 
interlpgem  lilierae,  qiiae  significalur  per  Judaean», 
el  ;veltriias  divinas  l.'ges  circa  Deuin  revolulas,  qua- 
ri:m  figuram  geril  Galilaoa,  lev  natnralis  in  medio 
consiiuila  csl.  Qn.miam  igiiur  Chrisius  primo  qni- 
«lem  cx  legft  litlera.!  lundameiita  suae  sumpsit  Eccle 


D 


his  conclusus  eral.  Conclusii  Scriptura  omui;.  suL 
peccalo.  Ipse  est  rarous  deoleaslro  cxcisus  ct  diAae, 
eujus  rami  fracti  sunl,  jnscrtus.  Notandum,  Sichai 
pro  Sychem  corrupte  poni.  Sychem  Interprciaiui 
iiM«ci«'  :  clecios  cx  geniibus  numeratos  invesiiga- 
lio  manct.  Et  qnoniam  ipsa  naturalis  ratio  nw 
aJiunde  surgit,  nisi  a  causa  oraninm  bonorum,  a  De. 
\iddicet,  pulthre  dicilur  fons  Jacob,  iu  esl  ralioio 
finiU\ ,  Palris  altitudine  procedeiis.  Fons  quoqu 
Jacob  hanc  universitalis  inQmam  pariem  ,  hoc  « 
omnia  visibilia  intra  hujus  mundi  sensibilis  lermi 
ttc»s  coariala  ,  non  incongriie  signilicat.  BreviU 
ergo  coUigendum  :  fons  Jacob  aut  sensibilis  natuni 
aut  intelligibilis  rationis  symbolimi  est. 

Jesus  ergo  (atigalus  ex  itinere  sedii  sic  super  foi 
tem.  Fatigatio  Jesu  incarnalio  ejus  est.  Nostra 
quippe  naturam  roeriio  originalis  peccuti,  laboribi 
hujus  mundi  atque  aerumnis  faiigalain,  accepit.  Il 
ejus  desccnsus  divinitatis  suae  ,  ad  Miscipiend» 
iwsirae  nalurae  simililudinem.  Absqne  lal.ore  cit 
vii  nos  per  fliviniialem,  cum  labore  crcavit  n 


\AUIAE  LECTIONES. 


Abiil  oin  .od.,  add    ex  coni. 


NGTAE. 


nui^ 


•  S  irnM-oiivinus  ;  Catilaca.volulabilis,  aul  trausmi^ 
Oiulio  perpetrhla  vel  roUi.  J.  Scotus  recle  voct-m  deri- 
val  a  SS: ,  «o/wiv ;  interpretio  irantmigralio  respi- 

«•il  '^i^i  ,   ('.h.<;al.  Josua  V.  9. 

»•  'sie  S   H.eronvmus:  S)charconclusiosioerumu^. 


^  S.  llieronvmus   :   Corrfip«  pyo   Sicliem ,  f* 
irauslertur  iu  hnmer  s  %t  Sicbar  legcreiur   usuim 
„,<irJ.S..otu.logis.    videlurH«nnT.pr..//«m<r..s 
iiiterprcl;iii.>  uumeri    m  saf.S  accurala  csl,  naiB 
chem  .icrivftlur  a  QZVJ- 


3J3  COMMENT.  IN  EVANG.  SEC.  JOAN.  554 

humaniu.ien..  A«(ernnliiei  i..  ^p  ipio  e»  in  F.are  s.io  a  'eni  spiriinnlcs  escds,   lioc  esl  f.dmn  ct  aciione.n 


maiieiis  el  ihiuniinlililer,  movil  se  ipsiiin  vcluli  quo- 
dain  iliiierc  lcniporalls  liisponsiaionis  per  (arneui. 
Si-dli  super  foitlem.  Ses.-iio  Clirisli  incoinmiitabilis 
tlivinilalis  suae  in  iioslra  i.aiur.i  posscs^jio.  Nnsha 
anieiii  iiatur:»  diiplex  esl  :  toiisi.U  quippe  ex  visiliili 
fi.rpore  el  invisibili  aniiiia.  Quae  duo  cluplex  ipsius 
iijiilis  iiilcrprelalio-indital.  Praedicliii.i  naniqiio  esl, 
et  raiioiiabilein  aniniain  ei  visibileni  creaiurani  fon- 
leni  figiirasse.  Quoniani  vcro  liiinianilas  Ciirisli  non 
6ol.ini  oniiieiu  visibileni,  veruin  eiiani  onuiem  ii.iel- 
lectiialem  creaiuram  superat,  lioino  enim  «liciiiir  el 
plus  qiiam  lionio  ,  apie  snper  foiilom  sedissc  naira- 
tur,  qnamvis  ex  itinerc  fitigalus.  liifirinitas  eniin 
liumanitaiiti  ipsius  omni  crealura  forlior  esl  inerito, 


el  coKnilioiicm,  quilms  spiriluales  magislriEcdesiae 
saliantnr.  Priino  biquidcm  ab  liis,  qiiibiis  pracdi 
canl ,  fidcm  posliilaiil,  dcinde  congrnas  ipsi  fidci 
a&tioiies,  postremo  cognilinnciu  verilalis ,  propler 
quam  el  fidcs  praedicalur  et  aclio  scicniiaqne  perfl- 
cilnr. 

Dicil  ergo  ei  muUer  Saniaritana  :  Quomolo  lu, 
Judaeus  cum  si$,  a  me  bibere  pelis,  diim  sim  mulicr 
Samaritana  ?  ^'on  cuim  coulnnlurJudaeiSnmarilanit. 
Mulier  illa  Samariiana  ,  quae  lypiim  Ecclesiae  scu 
iialiirae  geslabal ,  miraliir  Dominum,  qncni  adhuc 
ignorabal ,  sed  laiilnm  Judacum  fuisse  cogiioveiat, 
cur  petieiit  ab  ea  bibere,  cum  esset  innlier  Saniari- 
laiia.  Non  enim,  at  ait,  couiuntur  Judaci  Samari- 


qniainDciiniassumpla.  Hora.rfl/vufljisex/a.SexlaBla"?'^-  «»>'  secnudiim  liticram  qi-aeriiur.  q.ud  esl, 
hora  sexiam  mundi  aeialcm  praefigural.  Cuj.is  prima  q"od  ail  femina,  non  enim  contuniur  Judaet  &iwiflr«- 
aelas  ab  expulsione  primi  hominis  dc  paradiso  us-      '««'« .  <!"•»  Samarilani  et  sub  legc  Moysi  oininlin*. 

quc  ejus  praeccplis  el  symbolis  vixerint,  suiiulqiic 
cohabitarini,  ac  per  hoc,  si  sub  una  kge  vivebanl, 
in  cibis  ctiani  comniunicasse  exisiiniandum.  Iii  quo 
ergo  non  couiebanlur?  Ad  lioc  dicenduin  :  JuJaei  cl 
Samaniani,  sub  una  lcge  degenles,  uiuim  Deuiu, 
Palrem  videlicel  adoiabaut ,  scd  de  loco  oralioiiis 
coiileudebant.  Judaei  quippe  iii  nullo  alio  loco  aJ- 
orari  puiabant,  nisi  in  templo ,  quod  eral  llicios»)- 
limis.  Samaritani  vero  in  monte  Samaviae ,  in  quo 
babilavit  Jacob  ,  Demii  colendum  existimabant.  in 
hoc  ergo  non  couiebaiilur,  de  loco  oralionis  discre- 
pantes.   Si  enim  lex  Judaica  Judaeos  Samarilanis 


tliie  ad  altare,  quod  Noe  exietis  de  arca  post  dllu- 
viuin  construxeral ,  compuiatur.  Secunda,  inde  us- 
que  ad  allare,  In  quo  Abraham  jiissus  a  Deo  iinmo- 
lare  Isaac  Terlia  ,  deliinc  ad  altare  regis  David  in 
area  Ornan  Jebusei.  Deinde  quarta,  usqiie  ad  altare 
Zorobabel  in  lemplo  reaedificalo.  Inde  qiiinla,  usque 
ad  baplismnm  Juaniiis,  seii,  ul  nuiliis  non  irraliona- 
liiliter  videtur,  usque  ad  verum  aliare,  Iioc  est  us- 
que  ad  Christi  crucein ,  qiiani  cuncia  praefata  lypi- 
Ciiliaiit  altaria.  Proiendilur  hinc  sexla  ael-as  usque 
ad  flnem  muiiili ;  nutic  agiiiir.  Sepiiina  namquc  aelas 
In  alia  viia  perficilur  in  aniinabus  corpore  solntis  ; 


quae  aetas  incipit  marlyrio  Abcl ,  ei  in  fine  mundi  C  couii  prohibeiet,  foriassis  Christus  figuiaium  poiaiti 

a  muliere  non  peterel,  nec  suos  disciptilos  cibos  ab 
eis  emeic  siuercl ,  cuiii  indubitanlcr  noii  poluui 
aquae  corporalis,  sed  palum  fldei  spirliualis  pctiissc 
credendum  sit. 

lleipondil  Jesus  el  dixit  ei :  S'  scires  donum  Dei,  tl 
quis  est,  qui  dicit  libi  :  Da  mihi  bibere,  lu  petiisei 
eum,  et  dedisset  libi  aquum.  Ac  si  dixissel  :  Si  ui, 
niulicr,  nosses  me,  et  in  nie  pcrfecte  credcrcs,  ct  si 
scires  ilonuin  Dei,  hoc  est  Spirilum  s.uncluin.  (u 
petisses  a  me  bil»ere,  ct  darem  libi  mciito  liiae  fida 


rcsurreclione  omnium  terminabilnr.  Posl  quam 
Klava  incipiet  apparere,  qiine  niillo  fine  circum- 
«cribetur.  Poiesl  etiam  in  sexia  hoia  perfecia  cae- 
C3tis  graliae  clariias,  qiiae  Chrislo  inhuraanato  ple- 
iissime  illnxii  muiido,  lypicc  ligurata  iulelUgi.  Se- 
larius  aiquidcm  i.umcrus  perfecius  esl. 

Veuii  mulier  ex  Satnaria  haurire  aquam.  Samaria, 
il  pr^iedixiinus,  /igiiram  genlium  suggenl.  Muliev 
'gressa  de  Samaria  Ecclesia  c^t ,  ex  ipsis  genlibiis 
ollecia,  qiiae,  suscepia  fide  verilalis,  fontein  ipsius. 


J  esl  Christum,  haurire  desiJeral.  Item  mulier  de  aquam  vivam.  Spiritum  videhcel  saKciuin. 
ivitaie  egrcssa  n.-»luram  indical  hcmaiuim.  quae  DicU  eimulicr :  Domine,neque  ItaurUor^um  habes, 
aii.raliter  raiionis  foniem  oppetit,  «nde  siU  suae,  ^t  puteus  allus  est.  Quomodo  er<jo  habcs  aqmm  vi- 
oc  esl.  indilo  sibi  verae  cogniiionis  appetiti.l  wtis-  »""«?  'Hulicr.  adbuc  carnalis  et  uoiiiiuiii  ciedcns, 
.cere  valcal ;  quod  ante  incarnationem  conditoiis,  ^  ig''orabat  verba  loquenlis  cu.n  ea;   pul.veral  cnitn 

iila  de  sensibili  aqua  Dominmn  dixisso  ,.  cuin  ipse 


ui  est  fons  vitae,  adimplcre  nequiveral,  Bibcbat  la- 

ico  laboriose  ex  naturali  fonte  vatioiiis  sibi  insilae, 

aiuram  rerum  pliysico  niolu  vesligans,  ipsiusque 

atuiac  crealorem  et  caiisaui.   Dicit  <i  Jesus  :  Du 

ihi  bibere.  Discipuli  eniiH  ejus  abicranl  in  civkatem, 

'  cibos  emerent.  Jcsus  supor  fotilem  sedcns  petil  ab 

oclesia  priinitiva,  quain  ex  gcnlibus  elegcrai,  po- 

hIIU  lidei,  qua  in  eum  crediiur.  Peiil  u  natura  po- 

[lin  ralionis  ,  qua  condilor  aiqne  redeinptor  suus 

[vesiigaiur.     Discipuli    iu   civiialem   cmeie   cilK>s 

leantes,  ajH>stoIi  sunt  iu  mundum  ini.ssi,  iiL  eir^e- 


de  inleliigibili  iraoiarel.  Putcus  alius,  iii  piaedixi- 
nius,  aul  prt)rr.ndiiatein  hnniauae  m.tuiae  signilicat, 
aut  Immiliiaicni  sen.sibilis  atque  corpuralis  crcalu- 
rae,  qnae  pioplerca  profunda  diciluf.  qiiia  nihii  in 
uiiivcrsitaic  reruiii  crealaniin  inferius  esl  coiporali 
uatura.  Hauriioriuin  vcio  sUifiium  sapienliao,  qtio 
inliniis  nalnrae  sinibns  ralionis  unda  pronsuiijatui-, 
duin  dc  hui.iaiia  suiislanlia  siiisibilive  crealiira 
physica  iracial  investisalio.  Sanclus  AniJusliMUS 
puteum    pioftinduia   dclcclaiioneiii   '    coipuraiiinu 


\AIUAE  LECIIONES. 


Cod.  dclecliouem. 


i 


35S 


JOANMS  scori 


335 


rerufri,  cx  (|iill)us  ct  ii:  ijiiibub  inslar  aqiiae  nuuiaii-  A  liunuiDani.uauiram  i.ariicipanlis  fignram  praelendiJ. 


lis  ipsa  dclocUiio  surgii,,  siguiiirnro  aslruii;  hauiilo- 
tiuiii  ylto  oupiciituieu»  cainalis  auimae,  «juae  scui- 
per  appeiil  (icloclalioue  *  lcuipoir.liuiu  el  coipora- 
lium  renini  sali.iri.  Scguitur  : 

Numquid  lu  mujor  es  palre  nuslro  Jacob,  qui  dsdil 
nobis  puleum ,  el  ipse  ex  eo  bibebat ,  el  jilii  sni,  el 
pccora  sua?  iliilier  Sauiarilana  alienigena  eral;  pa- 
irern  ;iulem  suum  vocat  Jaeob.  Mec  iuimcrilo,  quia 
sub  lcgc  Moysi  vixeral ,  el  praetiium  ,  cpiod  Jacob 
lilio  suo  Josvph  (lederal,  possidebal.  Qtiod  ergo  ail ; 
Xuimiuid  lu  rtiajor  es  palre  uoslro  Jacob  ?  vidcliir  boc 


Alidier  iiaipie  est  aiiiiii:i  raiiojiidis,  cujiis  vir  iulelli* 
giiur  auinius ,  (pii  uiullipliciler  uoniiiiaiur ;  a!i- 
«iiando  cuiui  iiiiclleclus,  aliipiaudo  nieiis^,.  ali- 
quando  aiiinuis,  saepe  eliam  spiritus.  Ue  ho(^ 
\iro  ail  Aposloius  :  *  Capul  niiilicrii  vir,  capul 
viri  Clirislus,  capiil  Clirisii  Deiis  >  ;  ac  si  aperto. 
diceret :  Aninrae  rationalis  capul  esl  vir  ejus,  ijilel- 
lectus  ejus;  ipsius  vero  iniellecius  capiit  esl  Chii- 
slus.  Hic  est  enim  naluralis  ordo  buHiauae  creu- 
lurae,  ut  sub  resjiimine  mcniis  subdatur  auiina,  miMJS 
aulem  sub  Cli.risio  ;  ac  sic  toius  Ijomo  per  Christjm 


velle,  ac  si  diceret :  Nuimpiid  iMajoris  pptesialis  cs  jungilur  Deo  ei  1'atri.  Nam  et  sexus  duplex,  viiilis 
paire  iiosiro  Jacob  ,  qui  buuc  puieum  foderat ,  el  sane  ai{]ue  fcmineus,  qui  in  solo  corpore  exierius 
hauriloritiin  baliebat,  quo  aquam  el  sibi  ei  filiis  et  iuspicilur,  inieriores  animi  ei  aiiimae  habiludinej» 
pecoribus  suis  ministrabal?  Tu  aulem  iietiue  bauri-  ^  praelcDdil  *-.  Ternaria  quippc  ralioiiabiiis  aiiimae  di- 


Loriiim  iiabes  ,  iicque  ulluni  insirumentum  aquae 
irahciuiae,  el  niihi  promitlis  dare  bibere;  verba  lo- 
quciuis  sccum  adbuc  iioii  intclligens. 

/ipspoiidil  Jesus  et  dixil  ei :  Onuiis  qtii  bibit  ex  aqua 
Lac,  qiiam  liaurire  vis,  femina,  ct  cxislimas  iiie  a  le 
pciere,  sio.ct  ifeium,  leniporalem  videlicet  sitim  tem- 
poralitcr  cxsiinguit.  Quicumque  auiem  biberit  ex 
iUjua,  ({uatn  eifo  dubo  ei,  non  siiiei  in  nctcruum.  Ac  si 
dicerel :  Ciiicuinque  credcnii  in  me  doimm  sancli 
.Spiiilijs  a  Paitc  per  nie  proccdeniis  dedero,  noii 
siiiet  iii  aol^rnum.  Diciurus  enim  esi  cum  l»salajisla  : 
«  Saiiabor,  ciim  apparucril  gioiia  liia  ♦. 

Scd  aqm,  quuni  dabo  ei,  [tel  in  eo  foiis  aquae  sa- 
iienlis  in  lilam  aelernam 

doiw«;;i  sancii  Spiiitus  salii  in  viiain  aeiernain.  Aqua 
corporiilis  doors.um  fliiil,  aqua  spirilualis  sursum  sa- 
lil,  ac  seciiju  eos,  quj  eam  iuibibunt,  in  aeternam 
gloriaiii  el  binuiludinem  subvebil. 

liicii  ad  eum  miUier :  Pomine,dii  mihi  liaiic  uquam 
ui  no!t  siiium,  iiejue  veitiam  liuc  haurire.  liicipil  na- 
ima  ro^iujsrcre  (.unditorem  suum ;  inesl  ciiim  la- 
tionisliili  iioaiarac  appeiilns  beatiludi.nis  el  verae 
co^uiiiijnts,  «ui;d  p(>r  Samaritanaii»  n:ulierem  prac- 
riXiiiabalur.  liuipil  Ecclesia  fulsm,  quam  pritis  sim- 
plieiier  civpit  baiiriie  ,  aliius  cognosccrc,  dum  in 
lhe(;logicus  raiioiK^s  incboat  iiUrare. 

Dicit  cl  Jfsus  :  Vude,  vocaviiuin  iuum,  ei  leni  huc. 
\c  si  diccrol :  Pelis  a  me  aquam  salientem  in  vilam 


m.si  \niim  iuuiu  \ocaveris.  Vado  eigo,  si  visbibere, 
vo(a  viiuiu  luiim,  ct  cum  illo  veiii  biic;  boc  esi : 
orcdc  111  me,  ul  el  lu.ci  imisvir,  Spirilum  saiicliim 
imbib:is.  lu  hoc  K^co  de  tjeuere  in  speciem  iranoilus 
iiuolli^itiir  uicoriae.  Praediclum  csl  iiauique,  (jiiod 
Sanuirjl:iiia  mnlier  et  goneralisCccJesiiie  de  geniibus 
roileeiac  ei  t^iinenlis  himiauae  nahiiae  syinbolum 
sil  Nuiic  vcio  cadem  miilie;-,  et  mtiiiscuju«.q!u;  iti 
iinilale  Ecclesiae  lontliluli,  el  iiuiusenjustiue  aniMiae 


visio  esl ;  in  auimusn,  et  ralionem,  ct  scnsum  inle- 
riorem.  A.iimus  semper  circa  Deum  voKilur,  idco- 
que  vir  atque  recior  celcrarum  auimae  parliuin 
meriio  diciltir,  quonia:ii  inler  ipsum  el  Crcalorem 
smim  nulla  alia  iuletposii.a  est  creatiira.  llalio  vero 
circa  rerum  cieatarum  causas  et  cogiiilioues  versa- 
tur,  et  quic(p.iid  animus  a  siiperna  coiilemplalioiit; 
percipst,  ratioui  tradit,  ralio  veio  commeiidalme- 
moriae.  Teriia  pars  aiiimae  esl  sensus  inierior,  qi;i 
ralioiii  subdilur, quasisuperioriparti.  ac  per  h(;C  por 
ratioiiem  subditiir  menti,  Sub  illo  vero  inierioii 
sensu  iiaiurali  oidiue  sensus  exicrijor  posiLus  csi, 
pcr  quem  lola  aiiMna  quiuquepartilum  corporis  seii— 

.         ...      ,.  sum  vegeial,  vegit,  toiuiiique  corpus  vivilicat.  Ouo- 

Aqua  spirilualis,  boc  est,  p    •       •,       „       •  .•      i-      -i   i  •     i     • 

...  ,      '  ^^  niam  iiaqiie  amma  ra:ioi)aIis  nil  de  superms  duius 

it  111  viiain  aeiernam.  Aqua  •  i  ,      •  •  , 

perciperc  valet,  nisi  per  virum  suum,  boc  cst  per 

aniiiium,  qui  priiicip.aum  lollus  naturae  lciiel,  me- 

liiojui.etur  *  mulier,  aiiima  videlicet,  vocare  vi- 

rum  suum,  iiitelicctum  suum,  cmii  quo  cl  per  qi:em 

doiia   spiritiiaha   potesl   bibere,   absqr.o   quo  nullo 

modo  supertiae  gnitiae  [poiesi]  *  csse    pariiceps. 

Ideo  ait,  i'oca  vmim  tuum  elrenihuc;  absipie  vin) 

liio  miiiime  praesumas  ad  me  venirc.  Abscnto.  quo- 

(]ue  iutellectu,  nemo  iiovii  aliitudiiiem   theologiae 

asceiidere,  ucc  doua  spirilualia  parlicipare. 

Respuudjt  mulier  ei  dixil  ei :  Non  haoeo  iirum.  l)i- 

(it  ei  Jesus  :  Ueiie  dixisti,  quia  virum  uon  habes.  ik-iit) 

dixisli,ait;  laudo,  quod  di.Kisti,  quae  "  vere  dixisti. 

Novi  enim  le  non  habenj  virum,  neiiue  ideo  iiovi, 

^etcnuim,  .Spiriiiini   vi<le!icet  s;:iiclum,  cujiis  doiio  ^^  «l»'!:'  lu  dixisli,  te  noii  babere,  &ed  i>cr  me  ipsuia, 

vilarr»  aeteriiatn  do.  Mon  polcs  taicm  ai|uaiii  biberc,      cui  vacat  onmia  nosse. 

Quiitque  eniin  viros  habuini,  et  nunc  qnem  habes, 
nou  cal  luus  vir ;  htip  rcre  dixisd.  Ue  quinque  viris 
uiysticae  im;iieris,  id  est  raiionalis  aiiimae  cirnaliicr 
viveniis  ,  seiisus  aiicioritm  variaDtiir.  QuiJau,  de 
qiiiiKpie  libris  ^ipbuicae  logi»  accipiunl;  qiioiuia 
seiisus  propierca  noii  piobatur,  quoniam  Judueb 
sohimmododiila  C£l  lox  Mosaii';!,  bacc  autciT)  muiicr 
1,'eiieialiter  omiiem  humanam  animain  sigiiilictU. 
Au^iisiiuus  (iiiiiique  s-jnsus  corporis  quinqae  viros 

VAHIAK  LFXTIONi-:S. 

Cod    praeie/iaunt .     ^  C.od.  luuelur      '  pulesi  om.  cod.,  a  Id.  ex  coiij.     '  Sic  Cfi 


'  (od.  drieciuiionom. 
fijrtt  quia? 


337  COMMKNT.  LN  EVANG.  SEC.  JOAN 

inieliigii ,  sub  qiiibus  uiiamqiiHUique  ariifnaiu  •  ,  A  projK)Suil  qua^blionem,  ac  si  Hioei-cl:  Quouiair.  viileo 
priusquani-iid  peilcciaiu  aeUlein  veiieril ,  qiia  ra-  le  el  ii)dubiiaiiif:r  cogiiosco  pioplielain  csse,  solve 
liocic  i:li  possir,  noii  dubium  esl  vivere.  Visus  e,iiini  inihi  quaesliouena ,  de  qna  Judaei  et  Saiiiarilaui 
in  inf;tnJil)iis  vigel,  siniiiiler  audiius,  oifaclus,  gu-  conlcndunl,  de  Ipco  videlicel  adorandi  Dcnm,  pro 
iius,  taclns.  Ullra  lios  cariuilis  adliiic  aninia  alqne  qna  ipbi  Jiidaei  nobis  nou  couluolur,  lioc  eiit,  a  nu- 
infaiililis  niliii  [jolcsl  }»arlicii)aie.  Diini  aiilein  veiic-      bis  dissentiunt. 


ril  ad  aelalcni  aduUain,  (ju:'si  cuidani  sexlo  viio  co- 
piilalur,  id  esl  ralioni.  Sacpc  tanicn  carnalis  aisiina 
aiquo  iiisipicos,  neglcclo  ralionabili  niolu,  vcluli 
nalnrali  viro  crroii  snbdilur,  a  q;!0  et  per  quen»  f^l- 
lilur,  et  ca,  qnae  coittra  inilnrain  sui  sunl,  dcreliclo 
nalurali  ordine  appetil.  Mcoque  de  co  dicilur.  <*< 
riunc  queni  Imbes  nun  esl  liins  vir ;  lunm  viruin  de- 
semisii  et  obeJire  ci  iiolnisti,  adulieruni  secitla  cs, 
:ic  per  hoc  adultcra  f;icia.  Sed  si  vis  bibere  de  aqmi, 


Pulres  nosiri  m  vwnle  hoc  adorabant.  Id  est,  Ja- 
cob,  el  filii  ejns,  el  omnes  Saniaritani,  qui  sub  lego 
Mosaica  dogcbant,  ot  vos»;  JnJaei,  dicitis,  quia  ia 
llicrosoiyinis  csl  locus,  ubi  oportct  aiioiaie.  In  hoc 
itaqne  dissenliinus,  in  iioc  unaniiniter  non  couliinur. 
In  nionte  lioc  Saniariae  adoranins  Uenin,  nbi  Jacob, 
vos  in  lentplo  nierosolii»il.ino.  Quoniam  ilai|ue  vi- 
dco  te  prophelam,  nosse  «niniu  te  «on  diibilo;"  ac 
per  hoc  fnc  ine  cerJani  ue  liac  conienlionc,  id  esl 


quani  dabo  libi,  vade,  voca  virum  tuuni,  cui  snbje--  U  veslra  et  nostra,  nbi  adoiairt  Deum  debeinus,  in  ijuc 
cla  dcljcs  fieri  ct  spiiitiiali  conjugio  adjniigi.  Desere      ioco,  an  llieiosolimis. 

adnliernm,  ne  sis  aduliera;  desere  errorcm,   qno         Dich  ei  Jesus  :  Mulier,erQde  mihi,  <]uia  lenU  hora 
sedncla  es;  viruin   inum  reliqui.^ti,    el  naturalcm      quandomqueinmontehocnciiueiullierojiolimi&ai' 


casiiialis  tuae  puichritndinem  viobisli.  llactenus  Au- 
gnstinns.  M;(xinius  qninqne  viros  qninqne  leges  bii- 
manae  aniinae  dalas  significare  asserit.  Qnarum 
prima  in  yiaradiso  aiite  peccalnni  dat.t  esl  honiini, 
de  illicito  ct  piohibiio  ligno.  Secnnda  posl  piaevari- 


orabiiis  Pc.lrem.  Yos  adoratis,  quod  nescilis,  nos  ad- 
ornmxis,  (fitod  scimus.  Uis  verbis  niiilieris  jactantiaiii 
Siiniarilanae  oinninjnqiie  Sainaiil;inornm  upprimit. 
Saniari(:'ni  qnippc  pnlahaiil,  se  Jioii  niinoris  religio- 
nis  fuisse,  quain  Jndaei.  Kx  persnna   ^gilur  Jndaeo- 


eationem  et  expulsiontm  ejus  de  paradiso,  de  mnl-  riiin  loquiinr,  uon  inipiornin  se   non  recipientinm, 

tiplicationc  Liunanae   propagiiiis.   Terlia  Noe  anle  sed   paui^ircharuin  et  proplieiarnin,  et  eorufli,  (jui 

dilnvium.  dcarca  fabricanda.  Quarla  post  dilu\iutii,  iu  se  ciedidernnl  paulo  anle   in  Judaea.  Pioplerea 

de  divisionibus  gentinm.  Qninla  Abraham,  de  cir-  ait :  Vos  adoratis  Patrem  qnern  ncscilis,  nos  auiem 

c.umcisione  ci  imniolalione  liiii  sui.  His  quinqne  lc-  adoramns  enn  lem  Paircin   qnem    scimus.    Ncm« 

gibns,  .«{uasi    quibuslain   quinque   viris ,   hnmana  euini  polest  adorare  P;areni,  nisi  prins  adoraveiil 

aniina  ab  inilio  mniidi  ns(jiie  ad  legein  Moysi  sul:jetta  '"  Filium.  Q:ii  crcdit  in  Filinin,  ipsc  novit  Filinni,  ac 

er;it.  Le.v  anteni  litterae,  <inae  data  est  pcr  Mdysin,  per  iioc  ni:vil  ct  Pairem.  Ait  eni;n  :   «  Philippc,  qni 

jaou  ad  liberandani  anin:am  vcl  juslilicandam  daia  nic  videl, el  Patrcm  memn  videl  j.  Tu  igitiir,    niu- 

est,  sed  ad  redargnendam,  el  graviialem  sacramcn-  lier,  cviin  Ina  iola  [geiiie]  nescis  Palrem  qncni    ad^ 

lornm   opprim-.ndain,  qnae  ei  nnihim  salntcm  con-  oias,  (}ui;i  adbnc  nmi  credidisii  in  Filinin  cjns,  per 

inleiant,  nisi  ad  gratiain  Novi  Teslamenli  confnge-  (jtieni   ad  Palris   notiliflfn  pervenitnr.   Kl  hoc  e»t 

rcl.  Lcx  enim  dala  esl,  ut  gratia  (|iiaereietnr,  grali;i  quod  sequilii;-  :  Quiu  snius  exJuilueis.  Ac  si  aperle 

anlenidata,  nl  lex  iiiiploretiir.  Quoniam   ieilur  lex  dicciet  :  irieo  scimns  quod  adoraims,  adjnngens  se 

Hlieiat!  nilinmionao  nalur;ie  cpnlulcril  »d  saiuteMi,  credentibus  Judaeis,  quia  iolus  ex  Judaeis,  qui:i 


ncmiiiem  enim  lex  ad  peifecJuni  duxit,  sed  ad  cu' 
.mnliiin  dclictorum  valnit,  sicnt  ail  Aposlolns  :  «Vir- 
Ins  poccali  lex  »,  idem  :  <  Lex  aulem  suhintravit,  ut 
abnndaict  peccatnni  >,  pulchre  ail  Dominus  Sania- 
rilanae:  Et  nttnc  quem  habei  non  al  tuns  vir;  diniitie 
liiteram,  non  esl  Inusvir;  vade  ad  virum  luum,  ad 


Cliristiis.  qni  cst  totius  muntli  salns,  ex  Judaeis  est, 
non  soliini  origine  carnis,  vernm  eiiam  propagine 
lidci ;  ex  eis  enim  orla  csl  Udes  el  priiiuiiva  Lc- 
clcsia. 

Sed  venii  hora  el  uunc  esl.  H&ram  tlicit  pracsca' 
iii)m  suam  in  carne.  Tu,  inquil,  inulier,  de  l»co. 


spiritnm  lilterae;  voea  lcgcm  gratiac,  quae  est  laus  ^  adorandi  ine  consulis;  i.Icq  lihi  dico,  vcnil  hora, 
vir,aq;io  spirilualem  virtntnm  proleu»  concipies,  praesens  sum,  et  nnnc  snni  in  cavaQ.  Qunndu  ueri 
cur.i  qao  doiia  sancti  S[»iritus  tibi  dabo,  qiiibus  m  advrutores  adorabunl  Pnlrein  in  spiriiu  el  ueriiate. 
me  crcdcre  valdiis.  Uonudiato  igitnr  sexto  viro,  Priusqnam  venirem,  ncmo  polnit  adorarc  Pairem 
camali  videlioet  lege,  jnbelur  nitionabilis  anima  vo-  in  spiritn  et  veritale,  praeier  paliiarchas  el  piophe-- 
care  virum  suum,  hoc  esl  Novum  Testamciiluw,  lc?      las,  qiiibns  pracsentia  inea  in  caine  rcvelaia  est  pep 


gein  graiiae,  sub  qna  so!a  salvari  polerai. 

Dicil  ei  mulier  :  Domine,  video,  quiu  prapl^ela  esiu. 
l]l  cognovil  mulicr  ex  his,  qiiae  ei  Dominus  dcjHi- 
ineio  virorum  suornin,  deqnc  sno  adulierio  cum 
viro  alieiio,   qnod    ipsc  proplioia  fuciil ,  tonliimo 


Spirilnai,  anteqnam  veniicni  in  ni;indnm.  Nori  erga. 
0  mulior,  in  nionle  hoc,  iicqr.e  in  Hicrosolimis  ver» 
adoiMlorfS  ador;ibunt  meetPatrem  meiim,  sedinle- 
rins  in  inlinio  templo  cordis  sni  iijielli£:erUiaeque 
suae.  Purgabiluv  prius  i^er  lidem,  illummabitur  per 


VARIAI'.  LECTIONLS 


'  Ced.  uncijnaeque  amnin. 


339  JOANNIS  SCOTI  540 

scipiiiium,  pcrdcielur  pei   deiricaiioncm.  lii   i\K)m.c  A  divinae  giibsiniiiiae  in  cnnie,  rfliijuil  hydri;im  suurrt, 

iticologiuc  iii  spirilii   aiioniiiui!!,  qiii  Spirilu  saaclo 

Dluiiiiiiaii  eruiil.  Kieinni  Paiey  iuUi  (juaerii  adoran' 

letie,  qui  oiiiii  iii  spiriitiMto  ci  iii  verilule  cogni- 

lioiiii)  stiae  aiioraiit.  Qiiod  |iiaeiii.\ii    laiiotie  cenclu- 

bit,  dicciis  : 

Spiiilus  DciiS,  et  uaoraulen  se  m  spirilu  cl  verltale 
oporti'1  adarQie.  Ac  si  {lict-rel  :  Si  Deus  corporeus 
aiil  corpiis  essel,  Corlassis  (nmererel  !oca  coqiuralia 
ad  »^e  ntioraiiiiuiii.  Jaiii  qi:ia  spirilus  '  esl,  eos 
(|unerii,  qui  iii  spiriiu  suoet  iii  iiilelleciu  pcr  veram 
cogiiiiiojicii»  se  adoreiii. 

Dicit  ei  inulier  :  Sciu,  tjuiu  Messius  renii,  tjui  dicU 
tur  Clirisius.  Qiioiiiatii  praeilixit  Doniiitus  :  <  vcuit 
hora  ei  iiimc  est  » ,  puiabui  iiiuiier  (.lc  Messia,  iioc 


reli<iuit   usuiii  suiim    (•arnjlfiii,   reiiquii  aqtiani  ei 
Sludiuui  CiM^Dulis  scieiitiae 


FRAGMENfDM   III. 
Cap.  VI,  5-14. 


lurbani  ad  se  venieiitcm  videre  doii  possel,  si  ocuios 
suos  iion  levaivt,  qui  ,  priiisqiiain  iieret  mumius, 
omuia  viderai,  iieqiie  uii(|iiaiii  corporalinm  oculo- 
ruin  inslrumeiitis  aJ  viiienduin  indigcbai.  Kleval 
ergo  oculos  suos,  etiocens  cordis  noslri  oculos  ele- 
vare,  tolumqne  iiiuiidiiiii  uiidi(|iie  ad  lidein  Cliristi 


ost   de  vt'iilurQ  Clirisii»,  qiiom   ailliuc  praeseniem  B  foncurreic.  tevare  ctiam  oculus  uosiri  cordis  exein- 


plo  Clirisli  admoiieniiir,  ut,  si  forte,  eo  iios  docenie 
ei  interiiis    iliumiiiattie,    aiiiludinein    aclionis   et 
scicniiae,  netnoii  ei  tiicologiae  ascciulere  permilta- 
mur,  lurba  soqiienttum  carnaliMin  cogilationiim  nos  - 
non  pertiirbei,  el  3  conlempinlionis  altitudine  deji- 
ciat,  sed  eas  spirituaiibus  cscis,  qiianliim  possunt 
capere,  saiisfacieiido  pascere  piotureiniis.  Dicit  nd 
Philippnm.  Plulijipiis, qui  interpreiatiir  os  lampadit «, 
lifnram  gerii.  praedicaniium  fideni,  quibus  in  aliilu- 
diue  contempiationis  cum  Cbrislo  constitutis,  dt- 
carnaliuiu  cogitaiioaum   turba    pascenda  Domiims 
qiiotidic  loquitur  :  Unde  emcmus  panes  ul  maniiuccnt 
Iti?  II oc  aatem  dicebat  tentcns  etun,  hoc  cst   fidcr 
ipsitis  de  rutiiro  mirnciilo  c(m.4ulens.  Dcus  lenlat 
C  iuuloruiii  cst.Teiiiat  auloin  elecios  probandi  graliaj 
non  supplaniandi.  Tentaiionis  siquidem  duae  specieftj 
suiii,  quariim  uiia  jusiorum  probal  lidem ,  allera] 
iiupiorum  rcprobat  perAdiam. 

Jpse  enim  sciebat,  qiiid  fiituruin  erat  farere.  Pro- 
bandi,  inquit,  gralia  tcntal  Domiiius  Piiiiippum,  noa 
disceiidi,  qtiid  faciendum  ioreX.  Ipse  enim  novii, 
priusqiiam  fieict  mundus,  omnia  miracula ,  quae 
A\ciuriis  esset  in  miindo.  Quod  enim  ail,  ipse  eniin 
sciebai,  noii  ante  aliquod  tempiis,  sed  ante  omnia 
lempora  cogtioverat,  quid  ruturum  ei  erat  fa- 
cere. 

Respondil  ei  Pltilippus  :  Ducentorum  denariorum 
panes  non  siifjiciunt  liis,  m;  unusquisqut  medicum 
lius?  Non  i-rgo  min^banliir  Dominum  suuui  loqiii  (]uiil  accipinl.  Adlnic  Philippus  lactc  doclrinae  uu- 
rijiii  muliorc,  sod  lioc  s(iUi!!i  mlraliaiitiir,  qiiia  cuni  Iriius,  soliilum  verae  fidei  aliiue  cognilionis  cibum- 
Samaiilana,  id  esl  aii<,-nige:ia  moliore,  igiiorantcs  capcre  iiuii  v;ilens,  jiixia  suae  jam  virlutis  faculta- 
mysicriiim  Ecclosiae  de  «euiilMU  fniurae.  ?icmo  lom  re^pondil,  inipossibile  cvistimans,  tantam  inul- 
tamen  dicebai  :  Quid  ijuueris  aut  q,tid  loquerii  cnm  liludiiiem  par.cis  panibus  relici  posse.  Erudiendi 
eu:  Nmi  cnim  aiisi  sii::t  discipiiii  inlcrrogarc  Donii-  iia(|ue  graiia  Iudit  Dominus  cum  Philippo,  leiilaii^ 
num  siiiiiii,  tiniijnles.  m*  ab  i^o  rciirfheiidcrcniiir, 
Si  iniuuie  ciim  iiilerrO;4;ii(':il,  iioudum  viileutes 
lulurac  F.cclosi:te  mysliniKui  oogiiosccre. 

Heliquit    eigo    liijdriain    nuain    miilier.  Postipiam 
F.cclosia  se  (  huiiiana   naiura  cugOijvii  praeseuliam 

VAIUAE  LECTiONES, 

'  (.urr.,  C();i.  (/»:i  a  ipirifu. 

not.vl:. 

*•  .Mirasane  inierprciaiiu,  tjorivaic  «»r.irr.  videiur  voccrti  Plulippus  a  "^r,  os,  ot  >m'jtu:. 


noii  cogiioverat,  qiiaside  :ilio  dixisse.  Audieral  enim 
ex  projiiietis  Chrislum  veiiliirum.  Kieo  ail :  Scio  quia 
ilcssias  venit.  Vt'>;//  dixil,  iion  «  vctiicl  >,  ul  sua 
verba  verhis  pi'opliet;iocoiiiparaiet,  cum  (luo  loqiic- 
hatiir;  auliiuodamiiiodo  iliumiiiaia  a  s^>irilu  \oni(rii- 
lom  Chrislum  praeseiilialiier  inteitexii,  aiU  qiiia 
iisiis  loipteiidi  esi,  ui  de  eo,  qui  est  iii  iiinere,  venii, 
Quu  adhuc  iion  vcneril,  dicatur.  Mcssias  heliraicam 
iiomeii  est,  (|uod  gracce  iiiterprctatur  Chrislus,  iu  c 
cst  iiiiciiis.  C'/i(U  venerit  ilU',  nduunliubil  uobis  omnia. 
Adhiic  noii  intelicxil  pfirccio  praesontem  Christum, 
( redidil  tamen,  a  prophciis  orii<iila,  advenliim  Chri- 
sti  et  doc.lrinam  ejui  iiituram.  Adiiiiiulubil  nobis 
omnia,  cuiicla  vidcliccl,  (|ii:ie  ad  ciiUum  suum  et 
Piiliis  siii  perliiioitt. 

Vicil  ei  Jcyus  :  Eijo  suin,  qui  lo(jUor  libi.  Primo 
Domiiuis  inlclkcliim  mulieris  aperuil,  iil  (rfderel, 
deinde  se  ip>.um  ei  iii;tnircslavil.  llla  siqiii-!em  cre- 
rJidil  prophcias,  q;ii  de  adveiilu  Chrisii  praodixe- 
niiil;  idoo(|iie  niciiiit  loqiii  ciim  ipso,  ({ueui  fiiluruiii 
creiiiderat,  quannis  iHijiiii'  iiracsonlem  uon  cogno- 
veral.  Ciijiis  hdei  mcrilo  voiiil  ad  cognitioiicm  lo- 
qiieiilis  de  se  ipso  Chrisli  ct  diceutis  :  Ego  suin  ipse 
Chrislus;  qiie;ii  cogiio.^cis  fulurum,  jam  cognosce 
pi  .".esciUcm. 

£l  coiiiinuo  venerunl  discipuli  ejus,  et  mirabatHur, 
vuiu  rum  inuHcre  loquebalur.  Qti;ire  mirahaiitur, 
cum  saepissime  (!hrisius  hiouiiis  est  cum  mulieri- 


cjus  iidoi  siii.plicitalem,  ul  per  lioc  discorcl  alliu^ 
ascoiidere ,  imliamqiie  difllcullalcm  Doo  crcdoret 
inessc.  Ordo  ilaqiie  cvaMgilisaiitiuin,  qui,  iil  dixi* 
mus,  per  Pliilippum  lypice  insiiitiaiur,  tentanli  se 
Domiiio,  hoc  est,  fidem  illorum  protxinli,  ac  pcr  hOC 


341  COMMLNT.  IN  EVANC.  SEC.  JOAN.  3+2 

ciiuiii  lututanli,  ivs|ioiidil  :  DuttMitoium  dciiarioiuut  A  sibiiiiim  reruiii  bi(;niric.itioiiibu.s   nuiriatur,  pulcbre 


|iancs  iioii  sufliciiiiil.  Ceiilciiurius  iititnerus  perieciiis 
est;  decies  eiiiiii  decein  eiiiii  cunficiunt;  qiii  luinie- 
rus  si  fueril  duplicatus,  faciuiit  (luccnlos  ;  pulciire 
perreciionein  bonao  aciioiiis  cl  i*aiioiial)ilis  scicntiae 
lypuin  gereiis,  quac  p^sccndis,  hoc  esl  audieiulis  in 
fide  noii  siifficiuiit,  nisi  eis  aUili)do  llieologiae  adda- 
tur.  Actio  qiiippe  virtulum  (ideliiiiii  animas  soliim- 
iiioclo  piirgal,  scieiilia  veio  rcriiin  crcalaruni  illii- 
niinat;  sed  illa  piirgatio  alqne  iiiuniiiialio  eis  r.on 
suflicit,  nisi  Iialjitus  perfeclae  conlemplalionis  adda- 
tur,  <|ui  solus  aiiiinas  ad  consiiiiiuialaia  spirilualiuin 
refectioiiuiii  plenitudineni  perduciL 

Dicit  ei   ttnus   discipHlorum  ejtis  Andretis,   frafer 
Siinonis  Petri:  Ksl  puerulus  unus  liic,qvi  habel  quin- 


Domiiius  scquenli  sc  liiibae  ridelium  pane»  distri- 
buii  liordaceos,.  ul  prius  inde  satialos  * ,  »i  ndcm, 
quain  accepcranl,  servaTcrint,  ad  splrilifalia  ei  :iU 
liora  rariuiiabilis  creaiurae  alinicniu  perducai,  qui- 
Lus,  prinsqiiain  corpnreos  sensiis,  oniiiiaque,  qune  p<?r 
cos  accipiuiil,  li-aiiscendnnl,  nutriii  non  pDSsnid. 
Qiiod  cvgo  a\l,  sed  Uoc  ^uid  esl  in  irini.osT  lale  ei^l, 
ac  si  dicecel  :  Lcgis  lillera  sni  coiporei  seiisi:s  cl 
corpoialia,  qnid  suiil?  qnid  prostinl  ad  taiil.nni  miil- 
liludiiiem  lidelium,  qiii  iii  le  credilnri  snni,  et  spi- 
riliialla  aiiinenla  pelilnri ,  quae  omnem  liilerain 
oninemqiic  corporeum  seiisum  siii»erani?  «  iNrc  enim 
ociilns  vidil,  nec  aiiris  audivil,  iiec  in  cor  honiinis 
asceiidii,  quae  praepaiavii  Deiis  diligcniibns  se  ». 


tiue  panes  hordeaceos,  el  dttos  pisciciitos,  sed  haec  B  '  Dicit  untem  Jesin  :  Faciie  Uomines  recumhere.  f.rat 
quid  sunl  in  tanlos?  Eadeni  simpliciiaie,  qna  el  Phi-  aulem  foenum  mttltum  in  /oro.  FotMiiiin  ninllmn  logis 
Ijppiis,  i"es|»ondil  Andreas  fraler  Simonis  Pelri.  In  liaeram  significai.,<inae  muliiplex  eral  iii  symbolis, 
ea  lameo  simplicilaie  inuliiplex  coniineiur  theoria.  foenuin  qiioqne  nuiliiim  carnalium  cojjiuiliiiniim, 
Puerulus  isie,  qui  jnxia  fidem  rernni  gestarum  aut  qnae  per  cornoreos  sensiis  animae  iugerunmr,  ai) 
iinus  ex  discipiilis  inlelligiliir,  aut  puerulus  quidam      eaque  ilcruni  cilissime   laliuianr ,  non    incongruo 


ex  lurba,  qiiae  eos  scquebaiur,  mystice.  iegislalorera 
significat,  lloscn  videlicet.qui  veliiti  quidam  pueru- 
ius  non  incongrue  diciliir,  quia  ipsa  le.v,  quuf  per 
curo  daia  esi,  neminem  ad  perfeclam  jnsiiiiae  aela- 
lcm  pcrduxit.  Unus  pueruiiis  dicilur  legislator,  qnia 
unilaiem  Ecdesiae  fuluram  praeiignrabat  faciis, 
dictisque  propLetabat. /iic  dixil,  hoc  cst  in  Yeicrt 
Teslamenio,  qiiod  jam  Novo  clarescenlc  vilescere 
roepil,  adhuc  tamcn  omnino  non  recessit.  Qui  kaket 


signifjcal.  Pulchre  qiioque  discipiili  jubeniui  facei-e 
homines  reciioibere,  quonia;»  magisli  i  verilatis,  iiisi 
prJMS  veliili  in  innmis  locis,  in  sinipliciUiic  lilterae  et 
viiiibilis  crealurae  eos,  qnos  n»il.riveraiit,  erudiie 
incipianl,  ii»  alliludiiicm  conlempiaiioiiis  erigcie  iiwi 
v:ileni.  Primus  qnipp' gradus  esl,  ad  :isceiideiidaru 
aUiludiiieiii  virtulniii,  sanclae  Scriplnrae  liliera,  re- 
nimqiie  visibilium  species,  iil  prins  lecia  liUcra,sc« 
crcaliira  inspecta,  in  spirilum  lilterae,  et  in  raiionem 


qainque  panes  hordeaceos;  qniiique  panes  hordeaci  C  crcatorae,  rectae  ralionis  gressibus  .iscendant.  Hg' 

sunl  qninque  Mosaicae  legis  libri,  qui  hordeacei  non  atbuernnt  ergo  viri  uunuro  (juasi  qiiittijtie    tmllia. 

imineriu.  clicunlur,  quia  carnales  honiines  iUis  p.v  Eadem   raiione  ibeonafc,   sicui  pcr  quiiKisic  p;mc3 

scebanlur.  Hordeuin  quippejumenlorum  esl  proprie  qninque  libri  Mosis,  qnantum  ad   liitcraiii  aiiinel, 

alimentum,  nou  hominum.  Carnalis  populus  adJwic  seu  quinqne  corporis  scnsiis  significaiUtir,  iia  pcr 

sul>  Jitlera  degens,  et  veluslalem  primi  hominis,  de  qiiinque  millia  multiludo  eorum,  qni  siib  lcge  iiiierao 


quo  scriptuinest:  i  Homo,  cum  in  honore  esset,  non 
inieliexit,  comparatuii  esi  jumcniis  insipientibus,  et 
similis  factus  est  itlis  >,  non  desereiis,  in  numero 
jumrnlornm  brulorum  compulabaiiir,  ac  pcr  boc 
S0\»  littcra,  quasi  qtiodam  hordeaceo  pane  mixto  cum 


vixerunt,  scu  corum,  qui  c^rnalibus  seiisibiis  adhuc 
subjiciunlur ,  recla  rationc  innuiiur.  MiUenarius 
quippe  nuinerus  perfeclus  ac  cubiciis  esl.  Decies 
qutppe  decem  dccics  millcnarii  numeri  summam 
conriciuni.   Qui  ,   diiin    per   quiiiarium   Ruinerum 


palea,  non  autem  spirituali  mcduila  ipsius  lilierae  nmUiplicalur,  carnaUier  vivemium  plenitudinem  in- 
vescebalnr.  Granis  siquidem  horde.'»ceis  iia  nalura-  simiat.  Qui  mox,  fii  sancla  hisioria  el  visibili  rerum 
liier  inlimi  palearum  foUicnli  adhaerenl,  iii  vlx  ab  Miporilcie  ertidiii  fiierant.  ad  .^Uiludinem  spiritua- 
cerum  medulJa  segregari   qiicant,   iegalium  sacra-      lium  reriim  transiiiiri  sunU 

mentorum  neciion  el  praeceplorum  diiriciillatcm  in-  D  Accepil  aulempaneiJesus,  et  gralia*  arjens,  distri' 
leiiigenliae  sigiiincanles.  Qninarins  quoqiie  nuine-      bnit  recHinbenlibus ,  simiiiier  et  ex  pi.^cibus  quantum 


rus  hordeaceorum  panum  quinqne  corj>oreos  sonsus 
iiisiniiarc  non  incongriie  intelligitur.  Quanlo  siqui- 
dem  quis  lidelium  in  his,  qtiae  per  <|iiinq(tepuriitiiia 
corporis  sensum  :iccipiunlur,  dclectalur,  Umlo  inier 
hrula  animalia  tiordeo  vescenlia  compiiiabitur. 
Iium  vero  eos,  scnsiisdico,  aclionis  et  scieiiliae  in- 
«'remcnlo  deserens  spiriliiali  esca  vescilur,  non  jain 
iiiler  brula,  sed  inter  raiioiiaiia  aiiiinaiia  reptiiaiur. 
^^iouiam  itaque  nenio  ad  aUiltidinem  virtnliiin  el 
eonlemplationuin  stnilur  ascendere,  nisi  prius  sen- 


volebanl.  Acct^pil  Domii.iis  p3iies,qiiia  ipselcgem  per 
Mosen  dedit,  jla  til  !ex  illiiis  pioprie  dicaliir,  qui 
dedil,  liOii  iilitis,  pcr  qiicm  velttli  niini<;irijm  data 
esl.  El  ijraliiis  a{jein,  diilribuit  recuntbenlibns ;  ctii 
gr.Uias,  nisi  Palri,qiii  sic  dilexit  mundiim,ul  Filium 
suiim  daret,  per  qiiem  p.iscerei  muiKium  visibitibus 
sacraiiienlis  el  sensibilibus  creaturis,  lU  per  Iiaec  ad 
&e  cogiioscendnm  p«rduceret  aiqiie  luiirirci?  Duo 
pi.vcesdiio  lesiair.eula,  quaiilum  ad  sensibilia  syin- 
bola   perilnenl,  iiisinuanl.  Pisces  qitippe  iu    aqtia 


'  Cod.  satiali. 


VARIAE  LECTIONES. 


343                                                                 JOANNJS  SCOTi  344 
sunl  sensibilia  syinbo!;i,  in  (atDali  :i(ll;iio  jiopulo,  per-  A  bus  spirilualia  fiagrneiila  diviiiorum  inlcliecluum  et 

feclc  lamen  vivere   iiKhoanli.  Qiiae  syuibola,  dum  celligiiiiUir  ei  .salvaniur.iio  quid  eoruin  pereal.  Iilem 

allius  quodaimnodo  inlolligi  iiioipiiiniur,  recle  desi-  niiinerus  diviiiiinr  in  septcm  el  quinque.qui  numeri 

deraiiiibus,  quaniuni  voliiiii,  disUilniunlur.  DisUi-  musicae  liumaiiac  vocis  allribuuniur,  niirabilein  >ue 

l)uere  quippe  est,  visibilia  synibola  ab  invisibiiibus  concoruiam  oinniuin  rcrum  ad  uinim  finem  rcdeiin- 

eonini  inlelletlibiis  discerncro,  el  juxla  uniuscujus-  liiim  indicat.  Quinarius  siqnidein  iii  se  ipso  mulii- 

quccapacitalem  disporliri.  QiiiJiijii  vobinl,  per  duos  ■  plkalus,  vi^inti  quinqiie  numerura  complel.  Seple- 

pisccs  duas  persor.^s  in  legs,  ragis  vidclicei  el  sa-  narius  vero  in  duo  meni4)ra  dividilur.quorum  niajus 

cerdoiis.  quidain,  propbeias  et  psaltnos  slgiilficari.  qualernarius  est,  minus  ternarlus.  Si*ltaque  seple- 

Ut  auiem  stiiiiruu  suiii,  dicit  discipulis  suis :  Colli-  nariuni  nupierum  per  inferius  membrum  sui  nmlti- 

ijittf,  qiiae  siiperaveriiul,  (riKjmcnia,  ne  quid  percat.  plicaveris,    viginli   ununi    cfficies.    Cui    nuniero   si. 

Simplcx  fi.leliuni  lurba  s(da  liuera,  visibilj  creatiiia,  iiiajus    mombruin  addideris  ,  crit  simib'ler   viginli 

neciion  01  visibilibus  syinbolis  salniaia  atque  con-  quinqtie;   ac  per  hoc  ad  unum  fioem  quinaiius  ei 

lenta;  liilcrae  elcroaiurae  et  symboionnn  splriiua-  seplenarins  mulliplicali  dlcuniur,  Spiriiuales  igiiur 

les  iniellccliis   voluli  residiia  quaodam  fr;igrtJeiila,  copbini  sunl,  qui    viriuie  actionis  et  scienliae  ad 
qaae  .ullinc  carnales  non  po.ssuni  assiinicre  raagistri  ^  unnm  fiiicm  aciernaecoiiloinplaiionis  porvcniunl. 

Ecclesiae  coUigere  jubenlur,  nequid  ex  ipsis  iiilelle-  Ilomims  ergo   videnles-  quod  feiil  signuni  Jesus, 

ctibus  non  imeliccliim  pereat,  sed  ex  eis  spirilualium  dicebant  :  Quia  ip&e   esl  vere  proplteta,  qui  venil  in  ' 

animarum  ralionabiie  desidoriuin  in  divinis  conlein-  mundnm.  Iierum  imperfecla  lurba  redarguitar  ineo, 

plaiionibus  siuieuir.  Fragmeula  ilaqne  siinl  iioxdoa-  Moo^i  propier  signum  visibiie,  iion  propter  virluiem 

ccorum  panum,  subliles  ae  diirioilcs  inlollectus  san-  iutelligibilem  signi  dicebant  ;  qu\a  ipse  est  verepro- 

clae  Scriplurae  ei  seiisibiliiim  sacraino!ilon!m,qi!as  phela,  qui  venit  in  mundum.  In  boc  miraculp  quina- 

doclores  Ecclesiae  jn  unum  coI;jgtint,ne  qtiid  ex  eis  r»»e  quanliiatls  bordeaeeorum  panum  non  sinecausa 
percat,  boc  esl,  ne  aliquid  ex   eis  romaneai,  quod  "  quaeriiur,  quid  vult,  quod  fraguienta  quinqiiepanum 

capacibus  ifttelligibilium  sejiisuum  non  distribuaiur.  solunimodo,  non  aulem  duoriim  pisclnm  colliganiur, 

toUifjebitnl  ergo,  et  impleceriinl  duodecim  cophinoi  cx  quibus  duodocini  copbiniiinplentur,  cumexquin- 

fmgmentoruin  ex  qitinque  panibus  liordeaceis,  qui  sn-  que  pauibus  et  duobus  piscibus  quinque  millia  bomi- 

1>eraverunl  maudiicamibiis.  Diiodeiiarius  copbinonim  uum  saluraia  fuisse  Evangelium  narret.  Ciijus  niy- 

nmiieius  capaeitatem  hapieniuro  spiritualcsqiie  in-  sterii obscura  mibi  videlur  profunditas,  ut  vix  Inve- 

tollectus  colligoniium    lypice  figiirat.   Duodenarius  sligari  queat.  Augusliuiis  qujppe  in  exposilioiie  sua 
quippenumcrusperfeciissimnsest,  m'iUisqucmo.iis^  in  Joannem  nll  inde  Ir^clat,  scd  omuino  praeler- 

consideratus,  in   aciione  viriuium,   et   in  scieniia  inisil.  Qiiamqtiam  muliis  siifficere  viJeaiur,  qnod  in 

rerum,  e!  in  lheol()gia,qfiae  oiica  divina  solummodo  Marco  legilur  :  c    lulcrunt   fragnsenlorum  duodocim 

\ersatui',  pracciiios  diviiionini  bominum  inlellccliis  copbino-splenos,  el  a  piscibus  »,  ut  subinlelligatur  : 

si,gmficat.  Priinum  qaidem  duodonarii  porfeoiio  con-  el  a  piscibus  luleruni  fragmonla.aut  alia,aut  eadein.  j 

sideraltir  co,  qiiod  senarii  mimeri  duphis  est.  Soiia-  Sed  si  alia,    non  xi!,  sed   xxiiii  copbini  fuerunt,  si 

rius  autcm  numerus  perfooiionem  bonorura  ope:-um  eadcm,  suiroceral    diccre  :  tuleninl   fiagmenloruin 

in  bac  viia  in.sJnuat;   quae  si  tbipiicata  fuerjt,  in  duoJecim    copbinos.  Yidetiir  non  vacare  mysierio, 

aeternam  coniemplaiioiiem,  qtiae  lotius  bonae  ope-  quod  veluii  post  fragmcnta  panis  coUecta  ait  :  <  et  a 

ratioiiis  fruciiis  cst,  voliili  pi  duodenaiii  immeri  piscibus  1,  ai}solule,  nil  addens.  Matthaeus  siquidem 

quiJntitalcm  concrescil.  [tcm  «iuodfnariiis  intra  se  et  Lucas  indiscrele  fragmenlacommemorant,  in  am- 

loiius  musioae  bannonias  coiitjuet.  Habct  enim  dia^:  bigiio  linqiienieg,  utrum  sobimmodopandm,  ut  Joan- 

tessaron   *   in  qualernario  ciim  lernario  co:Iato;  iies,  an  panum  simul  el  pisciura.  Conemur  itaquc, 

««beidiap-nte  ia  teniario  el  binario;   babel  diapa-  quantum  bix  menlium  dederil,  inquirere.  non    alio- 
8on  mior  seipsum  ct  scnarium.  Inlra  octonarium  p.  rum    scnsus    pracjudicando.  Praediximus  <|uippe, 

qiioqve  mimeriim  iiilcgra  diapason  esl.  Haliot  lonum  quinque  sensus  corporis  seuquiiiquo  libros  Mosaicos 

inler  uovenariuni  ei  octoii;irium.  Qui  omiios  niimeri  quinario  pauuin  nuinero  insimiari,  duobus  vero  pis- 

iotra  lenniiios  duodenarii  conliiicniur.  Ac  pcr  boc  oibus   ulriusque    Tcslamenti   symbola.   Ubi   prirao 

omnium  reriim  visibilium  el  invisibirmm  barmonia  quaerendum,  qiiid  inter  mysteria  disiat   utiiusqiie 

foiiiiexa  laii  nuinero  figuraiur.  Quae  barmonia  sfdis  legis,  lilierac  videlicel  eigratiae,  ei  symbola.  Mysie- 

divinas  ros  iiitoliigenlibus,  quanlmn  (laliir  bomini-  ria  ilaque  proprie  sunt,   quae  juxla  allogoriam  ei 

bus.  nola  01  coiiipiebcnbibiiis  ost.  Duoilenarins  qiio-  facli  el  dicli  tradiiiilur,  lioc  est,  ei    seciiiidiim    res 

quo  mimerus  iii  dccom  dividiinr  ei  duo.  Pioptereaot  gestas  facia  sunt  et  dicia,  quia  narranlHr.  Verbigra- 

begCiU  sigiiifioai  biicrae,  (|tiao  dciiaria  es!,  oi  cari-  lia  Mosaicum  tabernaculum   ct  socundtiin  rem  ge- 

taiis  praooopuim,  (iiiod  iii  se  gcminatur,  et   iii  quo  stam  ernl  oonstructum,  el  loxiu  sanclae  Sciiplurae 

lex  peiidtini  ei  prtipliolao.  Idooque  qtii  legein  pnio-  diclura  atqtie  narralum.  Similiier  sacramenla  loga- 

ceplo  cariialis  adimplent,  ipsi  sunt  oophini,  in  q:ii  lium  bosliaruui  ol  secundun!  bistoriam   facla   suiil. 

^       .  .   ,  NOTAE. 

»  Kespioii  Craecorum  harmonias 


545  COMMENT.  IN  EVaN(;.  SEC.  JOAN,  5A6 

tl  riicla  suni    secundmii    nunalioiit^nri.   Cirtiimcisio  a  ni"li"if' li'<?'^'.  f*"*^''^""'  '-"•'''^'^' P*'''''*»^-    til^i  ^''i. 


simiiiier  ei  iacbi  csi  \n  canie,  el  nnrrala  csi  iii  lii- 
flera.  Iii  Novo  qiiO(|iie  Tesiaiiieiiio  inysieria  b^piis- 
malis,  Douiiiiici  (luoquc  corporis  ac  sauguinis,  nfc- 
'iioii  cl  saiicli  chrisuialis  juxl;i  ros  gCaUis  coiinciini- 

lur,  cl  lilleris  iraiiuulur  cl  (iicuiiuir.  Dl  liacc  ioriua 
tsucramcnlorum  allcgoria  fucti  el  dicli  a  sauclis  Ta- 
[tribus  raliuiiabililcr  vocilaiur.  Altcra  roinia  est, 
fquKe  proprie  syiuljoii  iioimcu  acccpil,  el  alicgoria 
[(iicli,  nou  aulein  iacli  appollalur,  !|uoiiiaui  iu  dic.lis 
!soluuiiiiodo  spiriLualis  doclrinae,  noii  aulcm  in  ia- 
[etis  seusibiiibus  coiisiiluiliir.  Mysicria  iiaque  suut, 

luac  iii  ulroque  Tcslameijlo  el  secuuduui  iiisloriani 
[facta  sunt,  el  secunduui  lilierain  narraia  ;  syiuiiola 
[vero,  quae   solummoJo  iiou    facia,  sed  quasi  facla 


I  rcversus  iii  luonlem  ipse  solus  i  ;  iii  sccunduni  rcs 
g<?sUs  accipiaiuus,  sohiiii  DDuriiiium  cum  discifuilii 
suis  prius  asceiidissc  iii  moulem,  -m  deinde  iierum 
ad  iulcriora  dcscenriisse,  iiiiiaeiiioquti  peiacio  so- 
luiii  iicruui  iii  nionleui  rediisse.  iliiic  luiiiiiiiiJini 
ndein  Clirisli  esurieuli  a;>puuuuiur  quiuquc  panes 
el  duo  pisces,  hoc  esl  sacraiiieiila,  (jubc  el  lacia  el 
sciipta  siwii,  el  syiuliola  ,  iiuae  s(diiin;iiodo  dicLa, 
nou  auleiu  laeia.  Accipicns  Chrisius  paues  ijuinque 
el  duos  pisces,  el  gralias  ugeus,  Pairi  vidciicel ,  qi.i 
voluii  fidelos  8uos  symboiis  ac  sacranienlis  pAsccic  , 
Iradil  discipulis  suis,  inugislrissuis,  iiuuisUissuis; 
ipsi  vero  lurbae  dividunu  l*anes  hordeacei  a  disci- 
pulis  franguniur,  dum  ab  eis  uuiusque  legis  iuysie- 


fsola  doclrina  dicuuuir.  Verbi  graiia,  iii  vcteri  loi^fe  B  '"'•>  '<>  res  gcsi«is  el  in  earum  spiriiuales  iuicliecuis 


[scripiuin  csl :  <  Non  coqucs  haeduin  in  lacie  maliis 
Miaei.  iilud  siquideni  nuiiquam  secundum  hisiotiain 
legiiur  fuissc,  lcsie  Augusiino  ;  dicium  est  lauicn  el 

[«ciiplum,  ae  veluli  faclum  Iraditur,  cum  veritas  di- 

Iviiiae  hisloriae  factum  fuisse  iiOii  invcniiur  n;iirare. 

[Iieiu  iii  Psaimis  :  «  Moules  exuhaverunl  ui  arieles, 
n  cuilcs  siciil  at^ui  ovium  i.  Iii  bis  caiin  divin:ie 
kriplurae  locis  ei  in  mullis  simiiibus  allegoria  soia 

'dicti,  iion  aulom  facli  ct  liicti,  intelligiliir.  In  Novo 
Teslamenio  miilla  narrantur,  quac  secuudum  fidcin 
liislorlae  non  sunl  facla,  sed  sulummodo  dicta  ac 
veluii  facla  ;  quiie  esempla  ma:cimc  ia  alicgoria  pu- 
rabolaruin  Domiiiicarum  rcperiuniur,  verbi  giaiia, 
parabola  de  divile  et  Lazaio  paupere  in  sinu   Abr;i- 


dividunlur.  Siiiiplici  bistoria  pabcuiitur  carnalcs ; 
diviiios  ipsius  hisloriae  iiilellccius  quasi  quaedam 
fnigmeuia  coliigunl  spiiitii;iles.  Fr;:gmt'jila ,  quac 
coinedunl  c;iinalcs  el  saluraniur  ,  res  gestae ;  ira- 
giueuia  ,  quae  coiuedunl  spirittialcs ,  diyini  iniel- 
lcctus  rerum  gcslarum  sunt.  Verbigralia,  legalur 
lii>er  Geiicscos,  eo  loci,  ubi  lrausitu«  i;ariia  s  biael 
per  mare  rubium  narrauir.  Siinplcx  Chrisiianui 
adhiic  ,  veluli  in  fueao  rerum  tcuiporalium  aiqiip, 
cariialiiiin  rccumbcns,  sola  pascilur  ijisloria.Quidquid 
ciiim  ibi  lacluin  est ,  quinque  ijciisibus  coiporcis 
uoium  luil.  Naiij  el  visi  .•iunl  IsiMclilac  siccis  pedibiis 
niarc  trausisse,  Aegypllaci  vero  nccali  fuisse.  Hoc 
qu(jque  a  iiiiitimis  geiililius  audiuiui  esi,  uiida  rriari- 


haai,dequeinlerp'jsilo€hasiuale,  de  Ilamma,  d«  lin- *^-'  na  guslala  csl ,  oU;icia  et   lucla.   Quae  cuucUi  sini- 


gua,  de  digilo,  quae  oiiiitia  nulla  auclorilas  scctui- 
lium  rcs  gesias  fuisse  Iradii,  scd  figurate  omnino 
dicta  suiit.  Quae  forma  in  omnibus  fcro  jiar;ibolis 
.cognoscilur,  propricquc  syuibolica  noniii)aUir ; 
quainvis  usus  divin;\e  Scripturae  sii,  symbola  pro 
niysteriis,  el  niysteria  pro  syinbolis  vicinit;ile  qu;i- 
dam  alque  simililudincpouere.  Pouamus  ergo  quau- 
dam  siuiililudiiiein,  qua  possiiuus  suadcre,  quod  vo- 
iuinus  assererc.  Carnalium  lidclium  populus  ei  in 
veieri  lcge  pracccssit  et  iii  nova.  Jaiu  csl,  qui  iiii.ii 
cxira  liueraio  scnsusque  coipoicos  exisiin;al  csse, 
«Hsouiain  allius  ulu-a  lilleram  Scriplurae,  el  ea,  quae 
per  seiisus  accipiuutur,  [non]   «  poiesi  asccudcre. 


picx  adhuc  lidelis  animus  secuiu  iraclat  ct  ccgilal, 
indeque,  veluii  quibusdam  fragiiicntis  divinne  his- 
loriae,  salialur.  iiileliectum  veio  ipsiu»  liUerae  iioi: 
poiesi  caperc,  ideoquft  ab  his  ,  qui  spiiiluaiiu  sa- 
piiioi,  coUi^jiiur,  ne  pereat ,  sed  vaieniibus  iiiielli- 
gcre  iiroiioiai.  Ecce  quinque  paiies  Lordeaceos  : 
rnysteria  vidolicd  rcru»a  gesiarum,  in  liueram  et 
spirituift  divisa,  Cl,  qtianlum  litiera  csi,  scnsibus 
corjioreis  (luijiariis  CKiiveniuul  * 

•  ••  ••  •••  •»•*••«  « 

« Abraham  »,inqulj,  <  duos  lilios  hRbiiii,  unuin  qui' 
dcm  de  ancilla,  aiieruin  de  libera  *.  Ecce  hisioriae 
prima  fragmcuia    siinplicibus   suilicieniia.    Cousc- 


Siniiliier  in  veieii  lcge  perfecii  et  s.-^pieiues  iu  actio-      «liicalcr   subjungil  fragiuenia   spiriuiaiia  ,   dicens  : 
be  el  scicnlia  spirilualiuui  intellecluuni,  ac  in  i\o\o       *  Haec  autem  sunl  duo  Teslauieula  >.  Appuiiajilar 


Testainenlo  fuisse  narrauiur,  qui,  veluii  discipuli, 
cum  Cluisloinaltiludinem  coalemplationis,  ixnquaia 
i«  quciidam  nionlcia  ascendunl,  relictis  cariiaiibus, 
6ub  littera  et  scnsii  in  focno  rerum  letupoialium  re- 
«nnbentibus.  i  0;aiiis  quippe  caro  foenum,  el  omnis 
gloria  ejus  tlos  foeni  *.  liaqiie  cogiiemus  in  animo 
Tciuli  mullitudiiiom  quanJ:ua  simpliciiim  fideliuni, 
111  laleribus  nioiilis,  seu  iii  planilie,  hoc  esi,  infra 
aUitudlnem  divinoruin  inlclicotuuiii  resiiieutein. 
Nau:  cx  lcxui  Evangeiii  dalur  iiuelligi,  non  in  sum- 
muaie  mouJis,  sed  ia  quadam  pbnitie,  nbi  foenum 


pisccs  duo  eideia  inultiludiui,  lioc  est  soia  spiriiua- 
lis  doclrina  allegorice  dicti ,  aun  autem  sccundum 
hisioriain  Xacii.  Quae  veiuli  hinario  nuniero  coiiii- 
nciur,  quoniain  duoi>us  solummodo  jciisibus  percipi- 
lur,  visu  videlicei  ei  audilu,  ceieris  Huiem  scn- 
sibus  percipi  «un  poiesi.  Lcaiiuj'  enijn  oculis ,  au- 
ritujs  audiuir,  ollaclu  vero  seu  gusiu  seu  laclu 
remoiaesi.  Verbi  graiia,  uieisdem  uiiimur  excinpus. 
ieplur  qtiod  scripluDi  csi  in  Exodo  :  i  Non  cuques 
hacdum  iii  lacle  iii;iiris  suafe  >.  iloc  symboltun  el 
per  oculos  legiiur,  ei  per  aures  audiitjr:  frangi  vero 


VAKIAE  LECIIONES. 


*  «on  oin.  cod.     -  Una  linea  deest. 


541 


J0\NNIS  SCOTI 


S48 


non  jK>lcst ,   quia  juxJa   renim  gcstaiuin  (idem  nou  A  Fraj^mentum  spiriliiale  esl  his ,  qui  aUiiudinein  dj- 


acciuitur  ,  seil  suluniniodo  allcgorice  ilicluiii  esU 
£i  qiioiiiuiii  it«n  diviiiitur  ,  loluui  luomoriae  carna- 
liuni  iiUelium  coititr.eiMtaiur,  ul  creJaiit  seiisum 
spiriiualein  \]ii>  verbis  inesse,  iiuamvis  iioii  iniclli- 
{^aiil.   ToluiQ    ah   his,  qul    spiiilualilcr   spiriluali.') 


viiioruiu  ijisius  iiiyslerii  iiiicl!ccluuiu  valeiil  t:o- 
giioscero  ,  itleoque  al>  eis  colligiiur ,  nc  pereal, 
Natn  mysieriiiin  ex  liilera  el  spiiiiu  confcclum  par- 
liiu  pcrii,  parlim  aelcrnaliter  manet.  Teril  quod 
videtur ,    quia  sensibile  est  e l   lempoiale ;  manei 


fogiioscuiil,  colligiiur.  In  syuibolis  iiaqiie  ,  hoc  est      quocl  non  videlur  ,  quia  spiriiuale  esl  cl  aeiernale. 


in  Jiclioiiibus  spirilualis  duclriuao  ,  qiir:S  sola  alie- 
goria  lacli,  non  aulein  dicsi,  iraiiil,  niilla  fragmenla 
folHgiinliir ,  qnuniam  iu  hi>lOii;im  el  inteUecluui 
niHMiii^idiiiir-  Soluf»,  enim  iiilellcclus  in  eo  cogilaiur, 
nullum  auiem  factuui.  Iicm  iti  N  »vo  Tcsiamento,  nl 
el  iiidc  excmpliim  aocipiamus,  coipus  ct  sanguis 
Doinini  noslri  ei  si'usii)iiite-  socumiuin  rej  jjesias 
conficiiur  mysierium,   ci  secuuiUun  spiritualis  in- 


Symboli  exempluiii  nat :  i  In  principlo  erat  Vcrbum, 
el  Verbum  eral  apud  Deum  el  Deus  erat  Ver!>uin  i. 
Iloc  so!ummo(io  dictiim,  in  hoc  nuHa  res  gesia  oo- 
gnosciinr,  ideoqiie  ct  lotum  sim(tliciler  a  carnali- 
btis  acripiatur,  et  tolutn  uiuformiter  a  spintualibus. 
Nec  ibi  ulla  fragmenia  possunt  fieri,  quoniam  nil 
ibi  est ,  qiiod  secundum  hisloriam  iuielligalur,  sed 
totum  ad  iheologiam  ,   quae  omneiu  sensum  ei  in- 


lellecius  investigaiur  cerebrum   ;^?}.   Qtiud    exlrin-  B  iclleclnm  superai ,  refertur.   Oculis  legitur  legen- 


sccus  senlilur  el  prrcipiiur  carnalibiis  bominibus  , 
qui«qiiPpertiio  corporco  seiisui  snbdilis,  iiordeaceus 
panis  esl,  quia  allil;?diiiem  spiriiualis  inlelligentiae 
flon  valeiit  i&cendeie  ;  ac  veluli  qiiodJam  Iragmen- 
tura  est,  quibus  carnalis  illoruni  cogilatio  saliaiur. 


iiiim,  nuribus  seniitur  audieniium  ,  ac  per  hoc  .  ve- 
luti  quidam  duo  pisces,  una  eademque  evaug^lista^ 
iheolugia  accipilur  duobus  sensibus  conveniens.     . 

Celeta  deiunt. 


JIOANNIS  SGOTI 

Ir^  l>t*ae]^(^tinatione 

LIBER 

A^  fiiJem  codkisms.  S.  (icrmani  \BV*  (olim  63V)   memhran.  sec.  x,  '*;    bibliothecae    Rer/iae 

I^arisiensis  recoyuittu. 

M^ugnini  cdtlio  priuceps M. 


MONITUM   AD  LECTORE.M. 


Joauues  Scotus  pericuiosioiem  vix  polcrat  piovinciam  suscipere,  qiiam  dialeclicis  philoiophiciufui  sui» 
argumeniis  quaesiioncm  ilieologicam  arduam  obsc.urissimamque  <  de  Praedestinatione  >  expedieudi.  In  quo 
quiiin  paruni  posstH  pruiicere,  quid  mirmii,  (|uod  adversariorum  omiiia  fere  lcla  in  se  cunveriit.  E  quibus 
FrudentiusTrica!^sinus,cl  EccicsiaeLuguunensis  nomincFlorus  diaconus  Scoli  librum,  ubi  primum  in  luceni 
prftdiii,  vehcmeniissime  irop-.igiiaruiii,  ac  suinma  cuin  cruditiune  refuiarunt.  Qiiorum  !»cripla,  quaeiu  bac 
Palrologia  tom.  CXV  ei  CXIX.  lypi.»  excusa  siini,  leclor  udeat. 

Sfotits  in  eo  polissinmm  versalnr,  ul  ostcitdat,  nec  duplam  praedesiinalionem  nec  geminam  rationi 
salis  cunp;i'uctc,  sed  lin.im  latilutii  t>impiicissiinae  divinac  unitatis  csse  praedeslinatiouem.  LAiuque  proLnre 
nitilur  variis  arguincniis,  e  raiione,  sacra  Sciiptura,  Augiistino,  aliunde  petisis.  iNec  tamen  ralioncs,  qu<4S 
alVeil,  ac  rtocli inae  cum  vcrilale  iia  satis  convciiiiuil,  qtiiti  snnae rationi  aique  doctrinae  Ecclcsiae  saepissiine 
aperie  repuguciii.  Doceieniin.  (pr<esciemi3niei  prardestinatiunein  uiium  idenu|ueesse  ;  pia^desuii^tioncm  in 
Dco  rei'alive  'ieri  iion  possc  ;  ii?iiirnm  li.-.lura  noii  puiiiri ;  natutam,  <{iiia  ;>  Deo  sit,  itec  peccart,  nec  (luniri ; 
u^Mitc  in  primn  hitiiiioo  pcccusse  nauir^-  i^encialitaieiii,  ([ux  quideni  nalnia  &i  deiiqiiissci,  oum  uua  sit,  ima 
proferio|K.'rii.*iBei;  peccaie  noii  nisj  uiiiusciiju»qiic  iiulividuam  Tuiuuialcui.puniri  vpio  soIuiu  motnin  volunl»- 
rium  libidiiKi&um ;  tvlpm  animx  naturiim  lolimUtHm  csse  ;  oiune  nialum  esse  pcccaium  cl  ejiis  pamam,  €t 
luix  <,r!:iiisst ;  umnem  perv.'i>  ir  volunlalisdeiecium  vel  privaliouein  vcl  ^ieccultim,  riuemr^ncrjus  nnoriem  mi- 
seri'ir.qiie  soppiicioiusji  aMerin)i!»iii  orr.nmo  nihil  e^se,  at  pcr  hoc  nec  pra^ciri  nec  proidislinari;  pccc;tla 
«oiumunt    swuplicia  uihtl  tsie ;  iiec  ntie  illnm   t^neiu  ieternuiu  pa'u«;n,  ueqne  aJ  eam  piaepaiaiiim  vel 


I 


V9  LIBE»   OK  PUAEDESTI^AilONf:.  -  AD  l.ECTORF.M,  JSO 

praeriesiiinium  ;  iii  <'0  projul  tlutio  lialiilaro  oiiir  lioalon  iu>i)  rr.iscros  ;  i;{iiem  aelernum  iVitim  ipsmn 
quartiim  niuiidi  elotiipiuurii  esse,  ubi  corpora  »:iiiC  onim  in  ;u'tli«»rr'atii  mutenltii  qn.-ilii.tlem,  ini.iimniin 
viMO  corjiora  in  a<'reaii»  qiialiiaieni  siiit  traHsilnra;  in  coquf  iiutnmruui  iiura  se  tnirahil'  perfici  gaudium; 
inalarum  voro  voluiualum  iiier&ibile  lornieniimi;  et  iia  iiiii>iorum  omiiiiiin,  aii^iloriun  lioiniiiniiujiic, 
corpora  siipplici:»  ii.'nis  actfrni  perpessura,  iil  iiite^iitalc.  corum  siilisitiilia<^  niillo  inodo  peiilura,  eoruai 
pulclirilutliiie  nuilu  moJo  ileriUura,  eorum  n:Uiirali  iiicoliinMUie  p<irmaiisuia,  oiiiiiibns  deifidc  naturae 
bouis  ad  universiiatis  ornanientuin  iiiirabili  ordine  rpfiilsiiris,  exc«»pia  beaiiludinc,  qua  privenlur.  acter- 
nas  patiamur  acruninas.  Deum  nou  esse  aiicioreiii,  facton-m  siipf»li«;ioruiii.  Poenas  iiiala  cssr,  ideoque  :» 
Deo,  a  qiio  iion  sii  ninlum,  ii(>n  esse.  Dtium  iioii  puiiii<',  quftl  (ctit.  iicc  ab  eis,  qi;r»;  fccii,  naiuralia 
bona  tollcre.  Deuu»  iu  ea  naiura,  quam  creavil,  scniper  liabii-iri^  l,'ncin  aeieruuiii  ad  urcii.luin  diHboliim 
tjtaiigolos  ejiis,  noii  ad  boT.ines  cruciandos  facium  esse.  Diabnlo,  pohiqu.nn  aeilicrc  dcirusus  sii,  ubi  iu 
aetliereo  corpoi  c  iion  poler.il  poeiias  seiUire,  addiium  esse  corpus  aeriuiu,  in  quo  igncai  seiiiii-el.  » 

Haec  hisque  similia  quiim  J.  Scolus  cx  dccrclis  .suae  pbilosopbi-aeconlra  sanclae  Eiclcsiae  eisanciarmn 

.Scriplurarum  doctrinam  ;ipcrte  protulisscl,  quiJ  mirum,  qiiod  iis.  qui  ipsuiii  .iil  biiiic  libMiui  cond^ii.limi 

imjiuierant,  noocret  magis  qu.im  prodcssel  ?  Nec  saiis  inielliijiliir  quid  sit,  quod  lliiicm:irii>  ariliio;iisco- 

pus,  inier  aequales  lacile  prudenlissimus,  Joannem  Scoium  cvocaril,.  qui  p:ii  tcs  siias  lali  scripto  defen- 

derei.  Prudentius  vero  iis  Sctitum  armis  adoisus  esl,  quibus  is  resisiere  viK  poierai,  iiiictorilsiibiis  s.iii- 

l^Clorum  Pairum.  Quorum  locos  innumeroscongessit.Scoiumqiie  auliciim  aceib'ssWr.t;  porsirin.xii.  .Nf«  oini- 

simiis.ex  Prude.Mlii  iRecapituIatione»,  quam  ad  c-^lcem  operis  sui  :idir*cil,  noiniulhs.  iiuibiis  siiis(ulis  Scoii 

[erroribus  ineJeremursuoloco  noias  addere.  IJt  vcro  noscasarma,  »iiiae  nosier  boc  sf.iipio  iu  se  converiii, 

ijonnullos  librorum  Prudeatiiel  Flornmegroslocos.  in^c  iioii  tluarum  syiiodorum  judieia  adscribeie  lubet. 

Prudeiitius  cnim  \n  praefatione  libri  sui,  quae  \Yeniloai  arcbicpiscopo  Seiioncnsi  iuscribitur,  sic  ordi- 

»tur  : 

Acceiiitis,  prout  decet  atgue  oporiet,  zelticntliolicae  (ideiei  verae  cnritatis  affeclu,  pater  bealisiiine,  mi$isti 
mihi  quaitdain  icliedulam,  decem  et  nouem  cafiitula  fuutiucnfem  ex  Ubrg  cujusda-n  .^coti  selecin,  a  no  tro, 
tit  ais,  ic  quudammodo  init-lleelu  divcrtgiaia,  royans  et  monens,   ut  •juodunijue  in  eia  a  ccro  evorhiianlia 
tomperissein,  nuicuique  de  libris  evungelicis  ei  catlioliconiin  Uficioium  a<tcloritiliiju^  dguiami    cupiluio  cnn^ 
jjra.i  depicmerem  ubmde  responsa.    Quibus  decunis  solliciteqiic  persp^itis,  refieri  in  eis  Pehifjiuna:  venena 
perfidia?,  ei  liliqiioiics  Oiigenis  ameiniam,  Cntiijriunvru.nque   liaereiieorum  furidsiiatein,  quuruin    merila  a 
Calliolicae  fidei  cultotibns   ac  propuijuistoribus    validiHiimiK  confniuli   cenSuraqne  jusiinimai    Dererilati» 
muUo  unis  nustru  lcmporu  daimati  sunt.  Iniremui,  faletir,  ei  expuvi,  lol  oHm  trrores  cuni  suis  nuctoribut 
jam  sopitos,   nostris  denuo  temporibus  puiluia>e,  et  deficieutes  qnondam  fnmoi  nom  rura.nn  nccensione  tfum' 
pere,  suique  noxietale  muilurumeculas  caHgare.  Quibus,  tii  jnsserus  refdUndis  cum  animuni  perarcm  appel- 
itT*,  iaburis  difficultate  perlerritus  deitbernbitm  piniluii  omiiii/ndnin    Verum   fnoncntis  uuclnrii-ne  perpensa 
duxi  satiui,  cum  fruclu  obedietiliae,  eisi  minus  plenu,  nliquatenus  lnl:i.  <iuain  paieniai'  r<'ecreniiae  li/oidilaie 
stupidu  contraire,  AHimatus  iiaque  merilis  r4>^aniis  oralii>nutn<ine  ini.iMniissima  puri/nte  scrib^nlis  visuni  est 
liirum  eundem^  si  qua  fvrlt  inveniri  posset,  diHifeiiii  curiositaU  perquirere^  cujus  serie  tuieiirosui  tttniorum 
errornm  lorlijnes  vakrent  faciiius  iniueri.  Quo  tfTatia  Oei,  sine  qua  n\hi\  sum  tl  nihil  possum,  nl  uptai^efitni, 
assecuto  deprchendi,  qw.tntum  dirinitus  iiispirulHi  potui,  l**lsijti,  fJi/e/«s.'it,  eoriiuiQue  sequacis  nc  dpfennons 
acerrimi,  Juliuni,  per  dmnia  scclatorem,  Joannein  videiicel  Scoiuni,  ta  itniinpudontia  ortliodoxac  fidei  Pw 
iribusqne  catlndicis  oblairnniem,   Mc  si  unns  spirilu%  Jrtliurtufn  Joanriemtfu^  docuent,  ur.UA  idenique   .tpiritas 
in  eis  fucrit,  nec  dispar  spiritus  prr  enrum  limjitas  lot  tnntus,quc  blui>plieminrum  nauseus  cvoinuirii   Nutnel 
tjratuitam  Dei  ijratiain  puriltr  impugnunt,  et  l)ei  jusiiliam  similiicr  denegani,  et  oritjinutc  peccc.tum,  quod 
msccntcs    trahi.nus',  quoque  non  itisi  cattesii  {,ratia  per  iiiij.^lerinm  biipiinnaiis  svlmmur,  iraiissitntii  qarru- 
liiute  dissuadent,  anjittiisiiue  dialecticis  siniillitna  vaniiute  desipiunt.  lieclissimnmeiiam  sanciarum  Scriplu- 
rarur.x  iniellactnm  Pairumifue  caiuolicoru-.n  r,ensum  sanissimum  tum  couciuua  varicvsittite  pervcriinit.  uc  si 
Huuqnam  udrersus  eorum  errores  qnidplam  fuerit  actHalum.  Quibuscumu  Patribus  praecipueque  bealissimo 
.iuguslino  compc^entis.-^iine  abuudantinimeqiie  responswn  fuerii,  neqiiaqaaiH  tnc  praesumptionis  u  piis  leciort- 
ftus  cielidi  ind  lunaum.  si  tuis  niouitisdictonte  piclule  libenter  ol>»equeiis,oj\eraiii  pro  vili  poriioue  indonnna  la- 
bernaculi  Vomini  mei,  qitac  possiin,  relinqitens  polioribus  acdoclioribus.  qnaeqnc  melius  vnlnerinl  ei  oolmnni 
offertnda.  Nec  pot.se,  ut  ail  S.  Uieronijmus.,  alierius  opes  ulterius  ptiuperititefuidnri.  (•'idens  ifjttur  in  ejus  <jro- 
lia,  qua pracvcnimur,  ui  bcne  veiintui,  su^tequimur.ue  frusiru  veliitivs,  rc-io/ii/i*  i'ctrum  foM»o,iw  per  omnmpu  ■ 
ginii,  quid quisnue  eorum  .mtidoti  contra eadetn  ceiicna  coujeceril,  clcccrjiere  (iileti:er  curuvi,  pruefiX»  ciijatque 
doclorii  uomine,  librojue  pariter  inii.nato.  Verba  quoqueejnid^inJoaunl»,  ui  ub  cu  Uiyestasnm.  plunbns  ioaa 
inserui,  profposiioetiain  nomineiiisius  cum  prnccedente  Uiud  mta,  quue  grueccdicitur  O/jra,  quani  se/iientiis  cu. 
VHaiibui  dumnfindortim  aliqui  pruescribcre  sQiebaitt.  Si  muUis  emm  ncn  verba  ejus  inlcrpoiui  quae  loiiuucicaie 


S5I  JOANNIS  SCOTl  ^  552 

nimia  l€{ieiUibns  [iiiiiidiufii  inqerunl,  ied  sensibus  eorum  pro  meo  aiplu  miae  \)usiHilalis   veraciler  obriavi.  * 

Dcinfle  capile  piimft  in  Joanncm  Scniiim  invehiliir  liis  vethis  : 

Blasplirtnias  luns,  Joanites.  alque  itnpudeuiiae,  quibtis  in  Oei  ^ratuilain  graiiam  jusltliarnque  inf!e^ibi'eiii 
procax  iiiueheris,  perrurso  iuae  perversitaCis  Ubro,  quem  sub  nomiue  nijnsdani  ColescaUi  adversus  omiies 
calliolicos  effudisti,  eo  molesdus  acicpi,  quo  te  familiarius  ampleciebar,  peculiaTius  diHgebam,  quippe  qui 
in  tnnlum  vesnniae  proriiperis,  ul  gravissimam  sanctarum  Scr^piurarum  aucl\>rilatem  tuis  praois  irHerpreia- 
tionibus  delorqueres.  S!',nsuque  calltoUcorum  Palruni  peruenis  invertcnda  sensibns  edoceres,  tiimirtim  qun- 
drivium  qmddam  nobis  iuieUigeudi  Scripturas  a(f,ngens,  <]Hod  Patres  nosiri.  videlicet  omues  calliolici  Ira- 
ciaiorca,  diwta  humuuuque  sapienlia  prnefulgentes,  tum  mnUn  eruditissime  hcnlculissimrque  caeliuis  imbvt;, 
e.rpotiendo,  nlque  inlclliijendi  rcgulas  modosgue  locuiiottum  tnuUiplices  aperiendo  reliquerint,  in  quibus  nul- 
lum  tiii  quadrivii  tnenliouem  fecisse  prcbanlur,  pemlus  conlempsirunl,  proponcniei  nobis  videlicei  el  tnuUo 
meliores,  sr.ncliores,  doctioresque  vias,  qiiarutn  opiiulaliotte  subitixi  el  stvophnrum  tuarum  fneculetilias 
evitare.  et  ptirilatem  simpUcinsimae  fidei  clarissimis  nc  snnvisiiimis  fonlitus  liaurire  ei  propinare  in  nomine  ei 
udjnlorio  au.iilialricis,  iino  praeveniricis  gratiae  Dei  pvssintus. 

Ncc  li-niter  cijm  ecdcm  c:ipilulo  paiilo  posi  sic  incrcpal : 

Quamvis  nDniijuorcmus,  praeciplo  D&mini  vtisa  aurea  atque  argenlea,  vrstiumque  ac  gemmnrum  variai» 
vtiiehriludinem  ab  JEyijpiiis  tiiuluala,  ejus  iabernaculu  fuisse  oblala.  et  esse  dcvotins  offerenda,  verum  id 
'quoltesnuique  conlra  eos  agi  suinma  neccssilas  coegil,  qtn  tulibus  inflnti  gtoriabatilur  in  vanitnHbui  suis, 
cl  i:irt\p!iciiatem  rtoslrcie  fidei  stiiUiliam  deputabiint-,  exsequi  pm  iempore  non  est  inltibUinn,  sed  ftdeliler  pru- 
Oenlerque  a  Pairibus  usurpututn.  Tu  aulem  a  coittrario  de  fide  adversus  fideles,  nttllis  sophismaiibus  inni- 
lenles,  impudcmius  scribens,  quare  ad  sopltinica  le  deliramenla  verteris?  In  promplu  esl  nimirum  jactuttliae 
sludens,  el  itQn  jani  pliilosophtis,  sed  plnlocompos  videri  appeiens,  ea  nobis  ingerere  deiegisti,  quiie  a  nnllu 
iioslium  vel  inlellicji.  *!cl  deprehendi,  vel  cerie  confuiari  posse  crcdideras  ;  et  dum  siudes  placere  huminibus, 
quibiis  id  cordi  esse  noveras,  si  tmnen  siint  aliqui,  quod  averlai  veritns  scmpiterna,  neqnnquam  vel  cnvisii, 
vel  lermidastiitli  displicere,  de  quo  super  taliDui  prophela  inenimdo  praedicil,  Quouiain  Deus  dissipa\it 
ossa  coinin,  <ii>i  liominibus  pbceut  ;  coiirusi^siiut,  quuiiUin  Deiis  sprHvil  eos.  Nec  metuisli  ctim  Achan 
uineamregidam  cx  Hierochnntino  anaihemate  contra  inhibllum  casiris  Dominicis  inferre,  jamjamquc  cam 
ipso  senleniiam  tiivinae  auimadversionis,  nisi  cilius  humuiter  resipiscendo  poenitiieris,  meriio  subiturus. 
Quicunqae  enim  prophetlcas  vcl  apostobcas  nobis  litlerns  diligenier  scrulati  sunu  viracitcr  inlellcxerant,  fi- 
paliter  cttodarunl,  absirusa  aperietites.  plana  exornantes.  nodosissiina  enucleantes,  allegorica  dctegetites,  Itoc 
dotissimum  salegerunl,  ul  illo  ioquendi  geturc  quiv.n  tnaxitne  uiereniur,  quo  etiatn  a  siinplicioribus  absque 
uravi  difficuUaie,  qiuie  vel  audireni,  vei  legerenl,  capercntur.  Qiiol  cum  ub  omnibus  pfovide  ftierit  obscr- 
mttitn  praccipui'  veati^simi  aiqne  dociissimi  po.lris  Augustini,  venerandae  tncmoriae  episcopi,  opuscuUs 
speciaUus  elucer.cit,  c-nae  de  doctrina  Clirisliana  composuit,  iu  guibus  vel  max'ine  luorutn  tibique  similium 
fiijmenla  porlenlurnm  cavenda  el  fugieuda  erudilissima  humtUlale  et  sanxU  ei  docttit.  Nectton  in  ilUs,  qtws 
quaesiioniltn  vel  tocuiionum  Epialeuei  mirabili  elucidalione  exaralos  nomine  voliiU  praenotari.  Beatissimns 
qiioqne  llierontjmus,  iot  lingiiarum  alqus  tibronm  Ulleris  incoinparabilitcr  eruditus,  in  omnibus,  tam  pro- 
phelicis.quam  nposluticis  explauationibus.  id  sibi  summopere  sludii  fuisse  crebriut  repHcando  inculc.il,  mallc 
per  se  sanctarnm  Scriplurarum  dicia  inieUigi.  quam  rlietorum  controversiis  inservire.  Jnitritclus  vidclicct 
Iremendi  judieis  -oerbcre,  qua  propter  nimiam  Ciceronis  lectionem  adduclus  acrilerque  caesus  tandem  cir- 
cumslatilium  prfcibus  liberalns,  juruvernl  .'le  Ciceionis  lilires  nunquam  kclurum,  quin  episiola  ad  Calatas. 
conleuipliiot  hujwi  disputaiionis  ita  dcpcomp.iit,  dicens  cel. 

Cnpiie  ieiiio  baec  exstanl,  quibiis  col.ijiiiir,  Joaniiei»  Scotum  ecc]esi;»slicae  digniiaiis  gr.idibus  uoii 
tnisse  insioiiiiiim  :  Quis  te  barbarum,  et  nuUns  ecclesiasiicac  digniialis  grudibiis  insigniium,  nec  unquam  a 
calhoticis  inxignieiidum,  aduersusliomunae  urbis  clapostoiicaesedisanlisiiieinGregorium...  audiaioblalrantetn, 

Capiic  itp,ii:tio  (jiiarto  Pi luieiiliiis  cuiu  aceriiissioia  iiooia  : 

le  soluin,  inquit,  oinnitim  luuti.ssirr.uin  GaUiae  transmisit  Hibeniia,  ttt,  qiiae  nuUus  absque  te  scire  pole^- 
ral,  luis  erudiiionibus  obtinerei.  Scd  ahsit,  ul  CeUicn  eloqneniia  lot  tantisque  fluiioruin  exundalionibus  tua$ 
nubtluiioacs  admiliiit,  quainuis  Chrisiianue  humitiiatis  einincnlia  allerulro  cariiulii  ufftcio  vicissim  suppedifari 
tntmme  pruhibeni,  imrr.o  uttdecunque  tommodaia  duxerii,  aUernaliiu,  qnae  recta  sunt,  exhiberi  percenseat. 

Steiiiquo  PrutleiKii  Ul>or  iiuiUir  iiis  vcrliis  : 

tSnec  esl  nostra  fides,  quiahaec  csi  vera,  prophetica,  apcsioUca,  ortltodoxa  atqne  cniholica  fides.  PoteraiH 
quidem  ei  ipse  libi  liicere  anatliema  ,  nisi  £xspcclaretn  e!  mulijm  cl  opiarem  tni  correciio/ieui  . 
<]uain  perdilioucin  .  i'voiudc  r.unduni  in  le  ieveritntem  \anuiheniaiii  jaculor  ,  quoniain  horior  ,  mo- 
neo  ,  et  loiis  cordis  uffcaipus  raijo  ,  ut  rcsperiu  supernae  ijiaiiae  resipiscus ,  el  a  tatn  laelali  it 
ctrnu  iandeiu  nigUes,  el  qnnd  Cijni:li(ina  pnriias  senliat,  exquiras  bcneiolu.i,  kuinilis  apprehendat,  milisai;- 
qniescos,  irtunsuelus  sccleris,  devodis    leneas  el  fidi-iis  in  omnibus  exseqn  'ris.  Hetinqut  quadrivium  raniiatU 


J53  U?,EW  DE  PRAEDRSTINATIONF:.  -  AD  LECTOREM.  ^4 

quod  stqueusextonis  viae  (actus  a  varilttih.  QuarHo  wcUus  ,iuaHlvqne  sahibiius  ageres,  fi  uni  veiae 
ieuivilemacque  viue  iimiiois  </uod;/(?«'  iHius  Innnilis  ic/i».  quain  ■quaiimii  lui  inflalus  lyplio  rupw.m  tn 
in  diuersa  deli^erps.  Quadriqa  Itujus  viae  .sun(  quattuor  f.vaiigelia,  uno  ^aradisi  (oute  maiiantia,  qui- 
busuobiivid  jmndiiur  sahtari^.  Quadritin  hnjus  iiac  quatluor  sunt  virtulcs.  prudeutia,  lemperautiu, 
(ortitudo,  jusliiia,  quibiis  ijtunis  niorum  probitas  V6nns(aiur.  Quadriga  hujus  viae  tnnl  qiiallaor  diuinO' 
lum  eloquioruin  .';pecies.  Iiisionca,  elhica,  allegoricu,  unauogica,  quibus  ad  omnein  sacrarnin  liliera- 
rum  intellectum  itluininaule  (jralia  ejus  .inducimur.  Quuc  si  liumililer  (idelitcrque  sectari  sludiasses, 
nunqiiain  in  tanta  errorum  atque  abominatiouAni,  immo  blasphemiurHin  ^praecipilia  incidisies.  \eruiH 
aum  quadrim  varicoso  tanla  pertinacia  inhaesisti  ,  nequuqnam  eloquium  libri  Ecclesiuslici  evadere 
voluisti,  quo  diciltir :  Qui  sophislice  Joquiiur,  odii)ilis  esl,  oiimi  ic  defraudabilur.  Non  e.n;ii)  Aal^i  csl  iili  a 
Duiuino  gralia.  Omni  cnini  aapie.ilia  (ielVaudaUis  esl  (a).  El  iilud  :  U\  multiloqnio  uon  eflugies  peccatuni  (b). 
Quibus  si  expediri  desiderus,  huu.ilitali  sublimissimae  crucifixi  supplex  prosternere ,  ut  cum  Apostolo  dicere 
valeas:  Niliil  judicavi  nic  soire  inier  vos  nisi  Christum  Jesum  eUhunc  crucifixiun  (c).  Et  item:  Mihi  anieiii 
absii  gloriari  uisi  ia  cruce  Doniini  noslri  Jesu  Chnsli ,  per  quem  mihi  mundus  crucifixus  e^,l ,  cl  ego 
uiundo  (d).  Ilis  in  r.omine  el  adjtilorio  Dei  pro  caplu  el  viribus  meuc  pusiirualis  murjLi  devote  quain 
docte,  itiae  qiioqiie  correclionis  ,  frater  Joannes ,  gratia  exarutis ,  libel  quam  breviler  qiunnque  siiccincie 
capiltdatini   simjuia  adnotare,  quo  legenlis  audieniisquc  inlentiQ  lecla  vel  audiia  memoriae  lenucius  valeat 

coinmendare. 

El  haec  quidem  e  Prudeniii  iiltro  haclenus.  Florus  Lugdunensis,  qiii  nomine  Ecdesiae  Lugdunensi.': 
librum  siium  condidii,  Joannein  Scoium  simlHiinis  forliier  impetii  arniis.  Is  enim  sicorditur  :  Venerunt  ad 
nos,  idesl  ad  Ecclcsium  Luiiduriensem,  cujusdam  vattiloqui  et  garruli  hominis  scripta,  qui  oelut  de  praescieniin 
et  pruedesiinniione  diuina  uumanis ,  sl ,  ut  ips^  (jlorialur,  philosophicis  argumenlalionibus  disputuns,  nnllo 
rutiom  reddita,  mdla  Scripturarum  sive  saiiclorum  Patrum  auctoritale  vraelaia,veha  tenenda  cl  aequendu 
sola  sua  pruesumplione  de^nirc  ausus  esi,  quae  a  fidelibus  el  in  doclrina  sacra  exercitatis  lecloribus ,  eo  quod 
tint  tanissima  el  conira  fidem  ac  veritaiem  Dci,  plena  meiiduciir el  erroris,  Deo  opitidanle,  facillime  judicantur 
el  respuunttir,  immo  etiam  conlempiui  el  risui  habcniur.  Scd  quia  a  inutlis  ,  ut  audivimus ,  idem  homo  quttsi 
scholasticus  ei  erudilus  adiiiirationi  habetur,  et  talia  (;arriens  sive  scribens  aiios  ad  haesitaiioncm  deducii . 
alios,  quasi  magnum  aliquid  dicai ,  errores  sui  miuaces  efficU,  omms  tamcn  audiiores  et  admiralores  suos 
inuni  vtrbositote  ei  venlosa  toquucitaic  perniciosiisime  vccupat,  ul  non  divinis  Scripturis,  non  aucioniatibus 
Puiernii  se  huwiliter  sHbiniilant,  sed  ejus  polius  phantastica  deliramenia  sequantiir,  nccessnrium  omnino 
du.cimus,  ui  studio  cariiatis  el  debito  nostiiloci  atque  ordinis  ejus  insolentiae,  auciore  Domino,  resporideremus 
ut,  quicuuque  haec  cum  Deitimorc  ei  cura  salulis  suae  (iileliter  legere  volnerint,  ugnoscaut  veraciter,  quanlnm 
uecesse  sii,  inhis  maxime  periculosissimis  el  cxtreinis  temporibus,  inhaerere  [irmiler  Scripturae  sanciaeimmo-^ 
hili  veriiati,  obedire humitiier  sanctoruin  orihodo.vorum  Pairum  (undatissimae  aiiCioiitali,clauderi  el  obstrtiero 
aud  titm  indisciplinaiae  et  vauis!>iniaeveibositali,  ei  iilud  Dotuinidictum  lota  intentiouepertimescere.  quod  jam 
paene  videmus  impleri,  quo  ipse  uit  :  Pulas  Fi  ius  hoininis  veiiieus  inveniul  (idorn  in  lcna  ?  (a)  el  qitofi 
Aposlolus,  in  quo  idem  Dominus  loriuebalur,  terribiliter  denuntiat  diccns :  Eril  cnim  tenipus,  cum  sanam 
docirinam  nou  susiinebunl,  sed  ad  sua  desideria  coacervabr.nt  sibi  in.^gislros  prurienles  auribus,  ei  a 
veriiaie  qnidem  audiluin  averlent,  ad  fabulas  aulem  converienlnr  (f).  Vnde  ei  alibi  sub  persona  dilecti  et 
electi  discipuli  omnem  ftdetem,  cl  pruecipm  ordinein  pastoratem  sotteriissime  admonet,  dicens  :  0  Tiinoiiiee. 
depobiium  cuslodi,devitans  piofunas  vocum  noviiaies  el  opposiiionesi^svowvoaou  '/vwo-ew;,  id  est  falsinoniiniH 
tcientiae,  quam  qiiidam  proraitlenles  oirca  lidem  escidefunt  {g).  Propositis  igliur  verbis,  quae  in  decein  ei 
novem  opusctdi  sui  digessit  capitutis,  proui  Dominus  donare  dignalur,  non  nosiro  sensu,  sed  sanctarum  Scri" 
piuraruin  el  liealis,iimorum  calhoiicorum  Patrum  iia  respondendum  aggredimur. 

Acerbissimum  denique  Joanni  Scoto  accidit ,  ul  daae  synodi  Gallieanae,  Valfjiiiina  an.  85o  ct  Lingo^ 
nensis  an.  859,  ipsius  librum  ei  capiluia,  quibus  comrnenlum  diaboii  potius  quam  urgunieninin  aliquod  (idei 
Coniineatur,  proscriijcreut.  Ex  qnibus  allera  insuper  uniles  pnenc  fabulas  Scoiortimqne  pultes  pmiiuii  fulel 
nauseam  inferentes  hand  mediocriter  perslrinxil.  Synodi  eniin  Valeniinae  can.  4  haec  exlani  :  i  Capimia 
qiiatluor,  quae  a  concilio  fralrum  nosiiorum  minus  prospecie  suscepla  suni,  propier  inuliliUjtem,  veletiam 
noxielatem  ei  errorem  conlrariura  verilati ;  sed  et  atia  xix  sijllogismis  ineptissime  conclnsa,  ei  licet  juctetur, 
nidta saecutari lilteraluraniteniia,  in  quibus  coinmenlum  diubiAi poiius  quamargumenlum  cdiquod  fidei depreue/}' 
dilur,  a  pio  auditu  fidetiuin  penitus  exptodimus,  et  tii  iatin  ei  sim:tia  cave^imur,  per  oninin  uurloritale  Spmtu% 
'  tancti  inierdicimus ,  novarnm  etiam  reruia  introductores,  ne  districiius  (eriantnr,  c/isligandos  ess4/  censemust. 

(a)  Fccl.  XXXVII,  25,  21  (e)  Li.c.  XVill.  8 

(6)  Piovftib.  X    JH.  (I)  li  Tiin.  »V.  4.  S. 

[0  I  Cor   U,  '2.  .  igtlTimolh.  VI.  20. 

{d)  C.  I.  \l,  14.  ^  ' 

Patiioi,.  cxxn.  11 


355  .TOANNIS  SCOH  35 

(bideiii  vero  can.  G  haec  legiiritiii-  :  <  Ineptas  auleni  ((uuminncaiai,,  ei  aniles  paeiie  fnbults  Scolorumqv 
ptillespurita  i  (iiiei  Ruiisea/n  in(t!renlcs,<juuc  \)ericulo6issimii  el  fjrauissimin  ternpoiibus,  ud  cumidum  laborur. 
noslrortim,  iisqueud  scissionent  curiiaiis  jniserabiliter  el  lucrimabtliier  succre»crunl,  ne  vieutc3  cliristianae  intl 
corruvipaiitar,  el  excidani  n  iimplicilate  el  castilnte  fiilei,  quue  esl  in  Clirinlo  Jesu,  penitus  reipuimus,  ei^  u 
frulernri  carilus  cnuenJo  a  taiibiis  audilum  casiifjel,  Doinini  Christi  urnoie  moiienins.  Recordelur  fraternilas 
uuilis  uuiniii  gravissimis  se  urgeri,  inesse  nimin  iiiifjHoriUn  et  palcis  lcvium  liominuin  se  durissime  t-u/focar 
ihicc  vincere  fcrveal,  haec  corrigere  iubnret,  el  snperfluis  coelum  pie  doUniium  el  (jementiuin  non  oiierei ,  st 
polius  ceila  et  vcra  fide,  quod  a  sandis  Palribns  de  liis  et  similibus  sufficienler  prosrcuium  eU,  umplectuiun 
Synodas  auteiii  Liiigouensis  aii.  ^')9  ca:i.  'l  Lis  uiilsii'  verlji.s  :  Porro  capilula  numero  xix,  syt 
logismis  Ineptisshne  ac  menducissime  n  quodam  Scoio  conclusu  ,  t  bi  nvn  argimcnium  fidei ,  sed  /x 
lius  commenlim  pcrfidiae  patel ,  nulla  oinnlno  philosopliiae  arte,  ul  arroyanlcr  a  quibusdum  jaclalu 
conslructuin,  sed  inani  fnllncinet  decepOone  imperilissiine  coniusum,  a  pia  r.udilu  fideHmn  penilus  explodimu. 
coU,  ul  iii  syiiodo  Yaleniiiia  caii.  4. 

Ilaec  igiliir  quuin  ita  se  liabeaiu,  fniiti  tniruin,  qiioi!  illini  .loannis  Scoli  opiis,  si  isiumi  codiceni  Parisiei 
scn»  exceperis,  ex  omui!)us ,  qiianluin  scilur,  biljliolljecls  liljroruin  niss.  evanuit.  Scriptores  vero  libr 
cui  lilulus  :  Ilist.  litl.  dela  France,  BeneJiclini,  lom.  V  pag.  4-20  de  J  uinnis  Scoli  lil;ro  judiciuni  boc  lu!< 
runl :  Le  ruisonneinen!  est  la  voie  quil  se  propose.  Muis  onire  que  la  rnison  ne  suffil  pas  pour  decider  di 
poiiur,  de  foi,  il  fait  roir,  par  In  suile  de  ses  raisowwncnfs,  quit  ne  sr.uiii  meme  raisonner  jusic.  II  nen  fm 
poinl  d"an(res  preuvcs  que  les  absurdilcs  et  les  contradiciions  firqueiilen  dans  lesquclUs  il  esl  lombv.  lusnpi 
.  pa,  quae  de  hoc  J.  Scoii  libro  in  coniuicniaiione  supia  lypis  excusa  dispuianlur,  evolvas. 


JOANNIS  SCOTI 

JDE  DIVIM  PRAEDESTINATIONE 

LIBEIl. 


rKAEFATIC.  A  paii,  vix  ;'.[ii|!i:i:ido  ad  vosiigia  s.ipieiUiae  iniucm 

Oomiuis   illustribns  et  inciito   Clirisiianae  fidei  brovissinio  leiniioris  siiiimiir  inlervallo.  Modus  i 

-luonHae  praeslantlsslmis  ,   atque  divino  ej>isoopalis  inen  nostrae  capaciialis,  qMaiiscunque  sil,  de  vcsl 

graiiae  tlono  dosursum  aPatre  luminuin  nitineraiis,  pni(io!iiissiina  sanissiinaquc  doctrina   lcsiimoniii 

lliiiciuaro  et  Partliulo,  Joanncs  servas  vesier  devo-  porliibo!)ii.  Cl  cnini  luaxima  clarissiniaqiie  niui 

ir.s  in  Doir.ino  si-luteui.  iuminaiia  siell;iruni  lucul>raliones  non  despiciui 

Fari  non  possuni,  quantas  qualesque  graliaruui  sed  ad  expellcnJas  omniiim  lenebrarum  caligir 

actiones  vobis  ropendere  dcbeam  in  eo,  quod  veslrae  car:iin  radiis  ad peifectionemsui splendoris  ulunlur 

dilcclionis  copiosissima  subliinitas  me  lanqurtin  ali-  sic  vos,  reiigiosissimi  P^trcs,  cuin  veslrae  nobilii 

quid  valentein  in  dcfendenda  omitiuin  nostruin  sa-  clofjueniiae  ad  onines  novcllarum  haeresium  ver.' 

Itiie,  qu.)e  esi  profossio  caiholica  * ,  non  e.^t  dedi-  lias  c.ivemias,  convincoiidas,  destruendas  suffici 

^iigiia  coopcratorem  eligcre  ,  impos  qtii;!em  longe  nosirae  tamen  raiiocinaiionis    astipulalionihus 

\irium  vestrarum  sennone  alque  intel!i;,'eitiia,  coni-  stram  perfcclissimam  de  fide  prjedesiinalionis 

jtos  vero  fide  et  dcvoiione  in  asserendae  veritalis  tiniiionom  *  roborare  non  sprevisiis,  ita  ul  el  ^ 

fiducia.  Slndiuin  qiiippeveslnim  pariim  SU1SUI14  vor-  slrae  jiielatis  pulchcriiina  virlus  omiiibus  pale 

,Viis  coiilonipialivo  eri.;,Mluf  ad   specubtndain   voriia-  jj  oi  noblnic   obodienliae  *  non  sperucnda  humih 

lem ,  parlim  ^  vcro  deorsum  versus  active  repri-  o!:trcscal- 
raiiur  ad  regomlain  Ecclesiiam  :  nos  voro  c  dlvcrso  in-  In  hoc  ii:ique  opusculo  noslno,  quoJ  ad   lesiin 

'ler  iindosam  \eliv.-jl;iiiiqiie   polagus  impeiii  senioris  niuin  vtslrac  orlliodoxae  professionis  vobii»  jul» 

iiosiri,  doinini  vidolicoi  gloriosissimi  Caroli,  q!ia5i  libus  scriliere  cuiavimti^,  <i;iae  vera  esse  perspe 

qnaedam  iiaviciilatiiveisis  fluotibus  agilali,  quaiiJ.j-  rilis,  lciioie,  el  Ecclesi;ie  calliolicae  triliuile,  qi 

rjuc  lamen  in  poriu  scrcniiaiis  ojussial>ililaiida  occn-  falsa,  vespuiio,  el  iiubis .  qui  liomiiies  sumus,  ^i 

VARIAE  LEC.TIO.NES. 

'  Johaiinls  Scoti  —  prarfniio  oiii.  cod.,  rccenlior  m.  Seo.  forle  XV  supra  adscr.  ./o/jf»in«  Scolut  i 
Ernt;cna.  "  fo  I.  (•/irt//«j/»r«.  sio  leie  iibimic.  *Sico«iJ.,hl  parum  -  parum.  *  Siocod.,  .M.  lUi/nur.  'Cc 
dilfinUionain,  sic  iibiqiie.     '  C.ocl    uboedientiae,  sic  uoique 


357  IJBER  DE  FRAEDESTINATIONE.  558 

sciie,  fjdae  «liiJiirt ,  orcJilc,  doncc  aiit    respiicn(.ia  A  Deiis,  eMiuniiliier  coliiiir,  el  raiionabiliter  inveiii- 

gaiur ,  regiilas  cx|)onere?  Cenficilur  inde..  verain 
esse  jthilosophiani  vcrani  relijjionem,  convers5i!>qiie 
voiaiii   rciigioiieiii  cssc  veraiii  pliilosopliiain.   (inae 


esse,  j^jii  vcra  cssc,  aulseiniicr  cretloiula  esse  prae- 
<  ipiai  aiuioriias.  De  connexionis  aiiicm  voiboruin 
iiiiionesiate  noii  f.K-ile  aniiiii  veslri  oonslaiiliuin  ore- 
iiiderim  cssc  oommoveiidaiii,  ul  prlus  taodium  au- 
ilieudi  aiires  veslras  praeoocupel,  qiiani  amor  pei- 
veniendi  ad  ea,  quac  suaiiore  siidavimus.  Quae  si 
ver;i  suul,  in  eis  absque  verboruin  oonsidcralione  Ji- 
ligeiidaesl  vorilas.  i  Bonorum  sii|niucm  iiigoniorum  », 
ut  ail  Anguslijins,  i  insigiiis  est  iiiJoics,  i:i  verbis 
vcruin  amare,  noii  verba.  Quid  eniin  prodesi  clavis 
auVea,  si  aperire,  quod  volmnus,  nun  poiesi,  aut 
quid  obest  lignea,  sl  iioc  polest,  fjuando  niliii  quae- 
rimusnisi  patescore,  (juod  olausuin  esl  i.  Muuusciila 
igilur  noslri  ingenii  liljcnler  accipite,  pliis  eoruin 


diini  nuillilariain,  uiveisisqiie  inodis  dividatur  ,  bis 
biiias  (aineii  partes  prindpales  ad  oinnem  quaestio* 
nein  soivendam  neoessarias  habcre  dignosciiur « 
quas  Graecis  plaouit  r.ominare  StztpeTtvtvj,  o^torixi}, 
Krzaoii/.zi/.^,  «vy.).vri/!rj,  casdoincjiiolatialilor  possunius 
dicere  :  (iivisoiiam  ,  denuiiivain  .  demonstrativam, 
resolutivam.  Quaruin  enim  prinia  unum  in  nnilta 
disidendo  .sogregat,  seoiinda  uiiiim  de  nmliis  de(i- 
niendo  oolHgit,  lerlia  per  inanifcsla  oocnlla  denion- 
slrando  apeiit,  qnart?.  ooinposiia  in  simjtlicia  sepa- 
rando  rcsolvit. 


uiiiitaiem  ,  si  qiia  eai,  considoraturi ,  qiiain   lione-  B      H-  Earuin  ciiain  exempla  in  processu  hojus  ope- 


ris,  quantuin  ipsa  lux,  quae  illuminat  *  cor  qiiae- 
reniiuni  se ,  noMs  adilum  rerum ,  quas  tonannir 
ingr(;di,  apernerit,  oslendenuis.  His  euim  laiuiuain 
ulili  quodain,  honosloqne  huinanae  r.otiocinaiioiiis 
qiiadrivio  ad  ipsam  dispulandi  discipliuam,  quae  csl 
veritas,  onmis  in  ea  eruditus  pcrveniri  non  dubitat. 
Cnjus  disciplinae  regulis  necessario  nli  jubcmnr, 
diim  adversus  quendam  sapliropiiilum,  iiomine  Co- 
tescaicum,  suje  hacreseos  ei  inventoiem  siinul  H 
assertorem,  fautoresqiie  ejus,  si  lamon  snni,  nescio, 
alque  ulinani  ne  sint ,  respondere  oomjjolliinnr  ,  ju- 
bentibus  videlicet  caibolicac  Ecclesiae  vigilaniissi- 
luis  pasloribus,  in  quornm  ovili  tale  venonuin  ser- 
pere  molitur ,  annuente  praeseriiin  oithodoxissiir.o 
C  principe  domino  venerabili  Carolo,  cujus  maximum 
«  studiuni  esl,  pie  rcoieque  de  Deo  sentiie,  prava  IniC' 
reticorum  dwgmala  veris  rationikis,  sanctoruniqne 
Patrum  auciorilaie  refellere,  ad  uliimuni  peuilus 
eradicare. 

III.  Nc  igilur  defensores  veritalis  incr.iics  cuin 
assertoribus  ialsiialis  conlligore  videamur,  non  iiH 
congrne  regulis  dispuiatoriae  arlis  utemur  Cuni 
enim  per  ai  tem  rhoiorioam  et  vora  suadeantur  el 
fal.sa,  quis  auJeat  Uicere,  adversus  nieiidaciuin  iu 
defensoribus  suis  inermeni  debere  consisiere  veri« 
lalem,  ul  videlicet  illi ,  qui  res  falsas  persuadera 
conaiilur,  noverini  audilorem  vcl  benevalum  ",  vcl 
intentum,  vel  docilcm  prooeinio  *  fatere,  isti  auieia 
non  noverinl;  illi  falsa  breviter,  aperle  ,  verisimi- 


slatein  diriionis,  quae  aul  vix,  aul  nulla  cst,  quac- 
siiuri.  Doinde  siipplioiter  vt^sirain  exoramns  clenien- 
liam  ,  nt,  qiioiicscunqiie  '  rcporiatis,  ncs  dixisse 
aciiualitatom  divinae  praescienliae  alquc  praedesli- 
naiionis,  quanlum  ad  unilalem  divinae  substanliae, 
in  qua  uniim  sunt,  nos  sensisse  scialis.  llem  quod 
diximus,  ea,  quae  non  sunt,  nec  a  Deo  sciri,  nec 
praesoiri  posse,  non  ca  pravilalc,  qua  qnidani  prae- 
scieiitiani  Doi  aulerre  conanliir,  dixisse  nos  arbitrc- 
inini;  seJ  ea  ratione,  qiia  docemur  n^sciri,  quae  non 
sunt,  el  soientiam  Dei  esse  substantiain,  substan- 
liam  atitom  ejus  non  in  nihilo,  seJ  in  aliquo  esse  ». 
Pax  Cliristi  abundet  in  cordibus  vestris. 

Caesare  sub  Carolo  Francorum  gloria  pollet , 

Liriore  seu  relagi,  piscibus,  alque  salo  : 
Se('ta  diahulioi  dainuuiur  dugaicilis,  at<)ue 

i^a^toruui  cura  splendel  aiuoeua  tiilcs. 

CAPITIJLUM  1. 

Quadrmo  regitlnruin  totius  philosopkiae  qmituor 
omnem  (luaeslionein  souvi  ^  ^. 

l./Cuni  oinnis  piae  perfeciaequc  doctrinae  mo- 
ilus,  qno  omnium  rerum  ratic  el  studiosissiixie  quae- 
rilur,  ei  aperiissime  invenitur,  in  ea  disciplina,  quac 
aGraccis  philosophia  solet  vocari,  sii  coustitutus, 
de  ejus  divisionibus  seu  partitionlbus  quaedam  bre- 
viler  edisserere  necessariuui  duximus.  «  Sic  eniin  », 
Olaitsanolus  Auguslinus,  i  creditur  et  docctur,  quod 
esi  bumanae  salulis  capnt,  non  aliam  esse  pbilo- 
sopbiam,  iJ  est  sapientiae  studium,  ct  aliam  religio- 

iieifl,  oum  hi,  quorum  doctrinam  non  approbanms,  "  liier,  el  isti  vera  sic  narrenl,  ui  audirc  taedeat,  in- 
Itecsacrainenlanobiscum  communicaut  >  c.  Qaidesl  telligerc  non  pateal,  oredere  postremo  nou  libeat; 
aliud  de  philobophia  iractare,  uisi  verae  religionis,  illi  fallacibus  argumentis  veriiatem  oj)pugi.ent,  asse- 
qoa  suinina  ct  principalis  omniuni  rernm  causa,      ranl  falsitalem,  isli  nec  vera  defenderc,  nec  falsa 

YARIAE  LECTIONES. 

*  C-oi.  qtiotienscunqne.       *  Cod.  gufldrurfo,  sic  ubique.      ^  Titulus  in  cod.  deesl;  addidi  ex  Prudenlio. 
Cod.  tniMmiMai,  siciihiqiie.     *  Cod.  benivolum.     ^  Cod.  proiimio. 

NOTAE. 
«  IpseJ.  Scoli.isseiiti<evidetUi  ,ta,  quaeinhoclibro  o  Ad  iiaec  Prudcnlius  :  Nec  iUud  qundriuium  ,  r,ec 


|docuildcacqualilatodivinacpraescieiitiae  ei  jtraede- 
iMinalionis,  tiecnondedivina  inscitiaeoruin.quaenon 
|8unl,qiio  peocatuin,niors,pocnao,  inaiumai>  ipsonn- 
|meraiiiur,  a  comniuui  sensu  oinnino  reeedere.  Lioo- 
|<|ue,  iip  caiholioorum  animi  niinis  oneiuiantwr,  haec 
Ipracinunel.  lleapse  aiilem  ejusdoclrinam  in  hiscr.pi- 
Ibusaverilalelongc  recedere,  exlibr<.»ipso(acilepaie(. 


ullas  mundanue  sapienliae  spccies  nil  oumem   quue^ 
itionem  solvendam  sufficere  absque  gralin  iJei  et  f/de^ 
qune  per  dHeclionem  operalur,ac  vernci  uuaio  ei  san» 
cuirum  sciciilia  Scriplurarum. 
<:  Aiigusiin.  de  vern  relig.  c.  5. 


S59 


JOANNIS  SCOTI 


55( 


vflleant  reralar^;  Tlfi  animos  iiiiHieniium  in  errorein  A  tifque  ad  fiiiem  cjus,  vil;im  videlicciaeiernam,  pos 


movenles,  impellenlosqne  dicenih)  lerreAiil  ,  coii- 
liiiiienl ,  exliilarenl  ',  exhoricnliir  arJeiiier ,  isa 
pro  vciiiaie  lenli  Irigidiqiie  (lormiieiil?  Quis  ita 
dcsipial,  nt  hoc  sapiat  ?  Sod  quoniam  verissinie  di- 
clum  esl,  opor/e<  muUas   liaereses  esse ,  ul  probaii 


sii  pervenire,  nemo,  iiisi  alierius  necessitaie  faii 
nec  iti  merilam  inipieiaiis ,  nec  in  ejus  lerminuir 
nelernnin  qiiidem  supplicium,  coanpellalur  cadert 
Qiiae  sliiUissima  criidtlissimaqne  insania  priin 
awiloriiale   divina  ielVHitur,  deinde  verae  ralioiii 


MiaKJfesn/IuMt  »H/frt)os  a,  uiamur  eliam  islo  divinae  regulis  atiiiullaiur.  Quid  enim?  iiumquid  per   prc 

providenliae  beneficio.  Ex  his  enim  hominiljus  hae-  plielam  dieilur :  Universae  viae  Domini  misericordi 

jeiici  fiunt,  qui   etiam,  si  essenl  in  Ecclesia,  niliilo-  el  veriuis'^1  Quod  aperiiiis  ali1)i  aperitur  :  ilisericoi 

minus  errarent.  Cnin   aulem  foris  sunt,  phirimum  diani  el  judicium  cantabo  itbi  Domine  ^.  Quibiis  ver 

prosunt,  non  veruin  docendo,  quod  nesciunl,  sed  ad  bis  lucidissime  el  donorup.i  Dei  largilas,  el  juslilia 

verum  quaerendum  carnales,  et  ad  verum  aperien-  ejiis  aequitas  comuiendaiar, 

dum  spiriiuales  caiholicos  excitando.   Sunt  enim  r\prrri  l'\l 
innumerabiles  in  sancta  Ecclesia  Deo  probati  viii ; 

sed  manifesli  viri  non  fiunt  inter  nos,  quamdiu  im-  Arguniento  necessiiaiis  colligiiur  duas  praedesiinarn 

peritiae  nosirae  tenebrisdeleclali  dormireraaUimus  *,  B                           '"^*  ''^"  "^"  posse. 

(liiam  lucem  verilatis  intueri.  Quapropter  muUi,  ul  i.  Ubi  sunt  ergo,  G[otescalce],  duaruin  praeJi 


diem  Dei  videant  et  gaudeant,  per  haereiicos  de 
somno  exciianlur.  Ulamur  ergo  etiam  haereticis, 
iion  ul  eorum  approbemus  errores,  sed  ut  catholi- 
f  am  disciplinam  adversus  eorum  insidias  asserenies, 
vigilantiores  et  cauiiores  simus,  eliamsi  eos  ad  sa- 
lutem  revocare  non  possimus. 

IV.  Quoniam  igilur  antiqui  hostis  misiria  Im- 
manae  beatitudini  semper  invidei,  insidias  '  nostrae 
saluli  pracparare  non  cessat.  Salus  autem  nosira  ex 
fide  inchoat.  Fidem  igitur  dcstruere  laborat,  quae- 
rens  vasa  .sibi  convenienlia,  quibus  ea  vcnena,  quae 
ejus  argumentosa  malitia  inlerius  exagitat,  in  aures 
credentium,  impeiumque  astuiiae  suae  cavere-  non 


siinatioiium  tiiarum  iieccssiludines?  Tuaruin  dicc 
non  divinarum.  Tua  eienim  eas  perversiias  fiiixit, . 
ideo  non  sunl,  nec  lieri  possunl.  Quomodo  eiJ 
polest  eGse,  qnod  conalur  auferre,  qiiod  esi?  L 
autem  est  necessiias,  ibi  non  est  voUmtas.  Atqai  i 
Deo  est  voluntas.  In  eo  igitur  non  esi  necessiia 
Deusquidem  onmia,  quae  fecit,  sua  propria  volui 
taie,  nulla  vero  necessiiate  fecit.  Quid  eniin  coger 
Deuin,  ut  aUquid  fucerel?  Quodsi  aliqua  eum  cau: 
cumpeileret  ad  faciendum,  ea  merito  major  uii 
liorque  eo  crederetiir ;  ac  per  hoc  ipsa,  non  ips 
summa  omnium  causa  Dewsque  colerciur.  Si  ve 
uiia  el  principalis  toiiiis  universitans  causa  voluiit 


valentium  exierius  infundal.  Sed  quia  ipsius  omncs  ^  Dei  ei  pie  crediiur,  ei  recie  intelligiiur,  husira 


ipsa,  vel  ante  ipsam  nccessilas  fiiigitur.  Age  jaii 
Si  onine,  quod  in  Deo  est,  Deus  esl :  volimtasauti 
DeiinDeoest:  Dous  est  igilur  Dei  volimlas.  N 
enim  aliud  est  ei  esse  el  velle,  sed  quod  est  es; 
lioc  est  et  velle.  Proinde  si  volunlas  Dei  libera  e 
aliter  enim.credere  impium  est :  libera  vero  voli: 
las  omni  caret  necessilaie  :  igiiur  nsiUa  neoessi 
voluiilatem  Dei  possidet.  Aiqui  quicqiiid  *  de  divi 
volunlate  sane  iiilelligitur  ,  ue  ejiis  qiioque  praev 
siinatione  necesse  esl  simililcr  iiitelligaiur.  Expii 
est  auiem  omnis  necessiias  a  divina  VoUiniale.  Igi 


adinventiones ,    quibus   uaitatem  Calholicae    (idei 

usque  modo  conatus  est  scindere,  operanle  divina 

gralia  per  eos,  qui  beati  el  immaculati  in  via  lcgis 

dlvinae  ambulaverunl,  et  lestimonia  ejus   scrutali 

sunt,  funditus  explosae  [sunt]  * ,  ne  ullum  nequitiae 

suae  argumenlura  praelereat ,  novo   nunc  "  ma- 

clttnamento  murum  munitae  fidei  sclvere  temptal; 

pcr   jninistrum  nanique  suum,  scilicel  G[oiescal- 

cuin]  ',    duas  praedestinationijs  in  Deo  csse  asserit, 

(juibus  et   aequissima  justiliae  merita,   ei  miseri- 

coidissinjia  j^ratiae  doiia  nitilur  auferre.   Cum  eniin 

gcnus  humanum  dividatur  in  bonos  malosque  ;  om-      cxpulsa  est  ab  ejus  praedesiinalioiie. 

r.is*namque  homo  aut  bonus,  aut  malus  csi;   malo-         II.  An  forie  dicis,  haereiice,  ad  substanliam 

rum  aulcm,  ul  ait  Yerilas,  ftnis  est  supplicium  aeter-      voUinlalem    suam,    non    auiem   praedesiinatior 

tium,  bonorum  vero  vila  aeterna  *» :  qui  sunt  mali  nisi      suam  periiiiere,  iia  ut  non  aliud  sii  Deo  csse  ei  ve 

impii,  et  boni  nisi  justi?  Jusiorumomnium,  ut  ipse      aliud  vero  esse  etpraedestinare?  Sed  hoc  facilej) 

a.lstruil ,  inevitabLIis  effeclivaque  causa  consiituta      sumus  refellere  argumento,  quod  sumitur  a  del 

esl  in  praedestinalione  una  ;  impiorum  vero  simili-      liono.  t  Eslenimdivina  piaedeslinatio  >,  ut  ail  Au 

ler  in  allera.   Una  quippe,  ui  ait,  justorum  esl,  al-      siiiius,  t  oninium,  quaeDeus  faciurus  esi,  anie*e< 

tcra  impiorum  ;  in  lantum,  ut  nenio  ,  nisi  necessi-      praeparaiio  atque  dispositio  >  •.  Si  ergo  anle  8» 

taic  immuiabiU  unius,  neque  ad  jusiiliae  merilum,      nihil   creditur  el  inielligiitir  praeter  solum  D< 

VARIAE  LECTIONES. 

«  Cod.  exilurenl.     •  Sic  ood.,  M.  malunt.     *  Sio  cod.,  M.  et  insidias.     *  sunl  om.  cod.     •  Sic  cod.,  M..I 
•  Cod.  C,  sio  ubiipie.     '  Emeiid.,  cod.  jtiri,     «  Sic  coJ.,  M.  quidiiiiid.  : 

NOTAE.  '  1; 

•  ICor.  XI.  19.  a  Psai.  C,  I.  .  i 

i>  Rdin.  VI, 21.  «  Aiigusliii.  de  dono  perscver.  c.  17.  |' 

•:  Psal.  XMV,  10.  : 


i-1bi:k  dk  raAEDtsTiNATioNP:. 


362 


fiiisso  :  praedesiiiiailonem  uui<;t))  Df>i  aiiie  ointieiii  A  tiicniuin,  qiioi}  ab  cJQeclibus  ad  caiisaiii  suniiliir,  ntiu 


crealiirani  csse  nuliiis  saiius  aiublgil :  colligiLiir, 
practlcsiiuaiiouein  Dei  ipsuin  Deiin»  esse,  alt[iie  ad 
niUiiraui  ojus  pcrtinere.  Scil  no  forle^dicas  :  Qiiae  de 
Dco  ante  iniiiuliim  ilicimliir,  iioii  iiliijiie  seinper  se- 
cimiliim  subsl;inti;\in  (iicunliir.  Qiiaeilam  eiiiin  prae- 
dicanlur  sulislanlialilor ,  qiiaed:iin  vero  rchuive. 
Non  eniin  sccundum  siibsi:iiiii;im,  sed  sociinilum  re- 
lallonem  dicitiir  Paler,  dicilur  Filins,  dicilur  Domi- 
nus.  Simiiiter  piaedesiiiiaiio  ojus  reluiive  ad  ea, 
qu;ie  praedosiinala  snnt,  piorciiii''.  Audi  Scripluiam 
de  Clirislo  diccnicm  :  7?j  qno  suut  omnes  thesanri 
tcientiaa,  ei  sapientiae  abscuiiditi  ».  Dic,  quacso,  quid 
in  bis  vcrbis  inlelligere  coiiaris  ?  An  forie  sciculiani 
ei  sapientiaio  Cbristi  cssc  jndicas  accideiitia,  non 


incongruunij  si,p:iuIo  latius  apcrialur. 

111.  Si  crgo  virtutcs  animi,  qiiae  vere  iiiliil  aliud 
simt,  nisi  eiToctus  unius  ipsius  summac  umnium 
caiis:u>,  divinae  scilicet  volunlaiis,  ila  intclligatitur, 
ut  cum  sini  muliac,  simul  tamen  inscparabiiiicr  sint, 
qiiia  ojiisdem  naiurae  sunt  —  quarum  enim  una  o^l- 
ligitur  causa,  coiiQcilur  eadein  esse  nalura  ;  in  eo 
namque  \  in  quo  uiia  vera  virtus  invenitur,  omnes 
viriuies  (ieri  raiionabiliter  probanlur — appcllatioiii- 
bus  lamen  variis  significari,  in  genera,  formas(|ue 
ejiis,  usque  ad  species  individuas  dividi  patiunlur, 
deiiidc  iii  numcros  inuliiiilicari — lol  cnim  virtutes 
essc  dicunlur,  quot  sunt  hi  *,  quibus  donanlur  :  quid 
mirum  de  ipsa  i:ieflabili  causa  omnium,  quae  dum 


autem    ejtis  secund:ini  suam    divinilatem  substan- B  gcueriluis,  formis>  individuis,  numerisque  careal, 


tiara?  Quod  absurdissimc  credilur,  et  falsissimc 

suadeiur^.  Sunimus  enim  ille  intellectus,   in  quo 

8unl  universa,  immo  ipse  esl  universa  ,  quamvis  di- 

jversis  significalionibus  nominum  ab  ipsa  ralionali 

uatura,  qitac  ad  inquirendum  eam  creala  est,  appel- 

lleiur,  ipse  lameu  iii  sc  ipso  unus  atqiie  idem  est, 

cutu  sit  omniuin  naturaruui  causa  simplcx  ct  niulii- 

')»lex.  Quod  esl  ergo  Deo  esse,  hoc  est  ei  sapcre,  el 


ab  ea  t;imen  est  omiie  geiius,  omtiis  forma,  omne 
totum,  oinnis  numerus,  quoniani  ipsa  esi  priina  uni- 
veisitatis  essentia.  Oinne  quippe,  quo.J  esi,  ab  ea 
hoc  est,  ut  sil;  ipsa  esl  forma  oinnium  summa.  Quid 
eiiim  appctii  nisi  eam  omne,  quod  appeiit,  princi* 
piiim  omiiium,  sive  sciens,  sive  nescicns  ?  Ab  ea  esi 
omne  tolura,  quae  in  se  ipsa  ubique  lola  esl.  Ab  ea 
omnis  numerus,  quia  in  sc  ipsa  csl  muUipIex  sin» 


qijod  est  ei  saperc,  hoc  esl  scire,  et  quod  cst  scire,  fiue,  sine  numero  numerus.  Cum  igitur  ipsa  diviiia 

lioc  esl  deslinare.  Cuin  cnim  omnis  praedeslinatio  sufcstantia,  vel  esseutia  ,  vel   nalura,  vel  qiioquo- 

praescientla,nonaulemomnispraescieniinpra3desti-  niodo  dici  poiest,  in  se  ipsa  unum,  individuum,  in- 

natiodicatitr  «,  non  tamen  eo  modo  dicimus,  om-  separabileqiie  sit,   unitas  enim  simplex  est  aiqiie 

nem   praedeslinationem  esse  piaescieniiam  ,  noa  incommutabilis,  variis  lainen  verboVuin  sigiiifica- 

omnem  vero  praoscieuiiain  esse  praedestinationem,  tionibus  nominatur   secundum   afifeclus    humanaa 
quo  solemus  dicere  in  generibus  eorumque  formis,  ^  mentis,  quibus  ad  noliiiam  Creatoris  sui  redire  ni- 


.verbi  causa  in  virlulibus,  quibus  anima  ralionalis 
ornatur,  omnis  prudentia  virtus  est,  non  autem  om- 
iiis  virtus  prudentia  ;  sed  siciil  recte  dicimus,  quod 
2sl  virtus  ,  hoc  esl  prudeniia,  et  qiiod  cst  pi-uden- 
lia,  hoc  est  virtus.  INoii  eniin  hoc  modo  generalem 
nrlutom,  et  formam  ejus  significamus,  sed  solam 
imiiaiem  naiiirae  virluiiset  prudentiae  expiiminms. 
Rocle  ergo  dicitur  oiunis  praedestinatio  praescien- 


litur.  Homo  namque  male  utens  libero  arbitrio  sui, 
ad  cum,  quein  sine  labore  deseruerat,  sine  laboris 
siudio  el  cooperantis  graiiae  dono  pervenire  non 
potest  e. 

IV.  Proindc  humana  ralio  duce  verilale  Deum 
suum  muliiplicitcr  intelligens  ,  ipsum  secundum 
niodos  suae  intelligenliae  diversis  vocalionum  signis 
appellat.    Ut  enim,  exempli  causa,  pauca  de  mutiis 


ia,  non  omiiis  pracscioniia  praedestinaiio,  ui  intel-  '  ponamus.  Cuin  aeternum  intellectum,  in  quo  sunt 
igamus,  quod  esi  praescire ,  hoc  est  praedeslinare,  omnia,  hoc  est,  ipsum  Deum,  ralionis  intuitus  aiiin- 
'■i  quod  esl  praedesiinare,  hoc  est  pf.iescire<i ;  miius  git.  "i  in  eo  aspicial,  quod  ipse  divinus  intellectus 
miin  ejusdemque  substaniiae  sunt,  divinae  videlicet  aelernae  suae  iminulabilisque  subslantiae  plenissi- 
laturue.  Nec  tamon  onme,  quod  inieiiigimus,  au-  mam  perfectissimamqne  habeat  nolionem ,  quae 
iieiitcs  Dei  pracscienii;iin  ,  cogiumr  inielligere,  omneni  exsuperat  inteliectum  creaturae,  ipsa  divina 
iiidienlcs  ejus  praedcstinaiionem  ;  sicut  non  omne,      notio,  qua  semetipsum  Deus  iiitelligit,  sapientia  pro- 

prie  vocatur.  Cum  auiem  eadem  raiio  aetorno  in- 
telloctui  copulatur,  ul  in  eo  videat  esse  omniura  na- 


]  H)d   qiiaerimus    audiondo    virtutem,  necesse  sit 
juaeramus  audiendo  prudonliam.  Hoc  autem  argu- 


VARiAK  LECTIONES. 

•Cod.  itanqucj  sic  sempcr.    *  Sic  cou.,  pix)  /a'M.  in. 

NOTAE. 


•  Col,  II.  3j. 

^  Pnidentius  anima  iveiiit,  sapienlium,vcr!iulem: 
oluiitatcin  in  D>'0 esseuiiatiier  pracHicuri^  pruedestiiia- 
ionem  vero  el  praesciernium  relaiive,  i;looqiie  diffc- 
eiiliani  adesse. 

'  (If.  Augnstiu.  dc  Pra^dtsi.  tiuncl.  c.  10. 

•^  J. Sco!uop;iiiler(".ap.  W.  4,olpassi.Ti  praescioi!- 
.iin  el  praedesliniliooem  uniim  ideinqueresst  ^iff.r 


mat.  Sod  reapse  eae  plitrimum  inter  se  diireriiir» ; 
quDiiian  iiiiiil;i  praesciuntur,  qiiae  noii  praeilesliiiaii- 
tnr,  miUa  voro  praedeslinanlur,  nisi  piaesciaiilisr. 
Cf.  Prudeniium. 

e  Probescias,  neininem  omniiio  nisi  praevtfnieiilis 
Dei  graliae  adspiialioiie  saUein  laboiis  sludiua> 
possc  conriperc. 


m 


JOANNIS  SCOTI 


364 


iiiiuriiin,  qiiac  ;ib  eo  cre;U:^e  si:i;t,  incompreheiisilii-  A  ssijieniia,  <Jiviij;i  si!lis(;'.iiii:i,  tliNiua  vol:iiiiiis.  Dic  ei»o 

'ein  iiolioiieiii ;  ipsa  niox  i)j)i)«'il;ii  .scieiiiiani,  (iii;ie  C[oiescaIce],  uiii  possuiil  iRveniri  dijac  pr;icde.sliiiu- 

licrnm  kinc  qiiasi  piopriescieiilia  vocalur,  cuin  rwn  lioiies  luae,  quas  asiniis?  Eas  eniin  vera  ralio  ia 

&olum  cernitur  in  omnibiis  Ijoiiis.  qiiac  Deus  desua  Deoesse  iion  sinii,  maximepiopter  vim  neressiiaiie. 

rl  in  siia  uiiiversa  creatiira  faiicmla  essc,  antequain  quam  iiicsse  ipsis  asseris.  Clamat  enim  Scriplura  : 

riereul  omnia,  disposiiit,  scii  eliaiii  in  omniljiis  ma-  Mitgna  opcra  Domiiii,  PKjmnitn  in  omues  voluiiimes 

lis,  quae  perverso  molu  fiunj  ralionaiis  creaiurac  ejus  ^,  et  alibi  :  Omnia  quaccuuq^ie  voiuil,  Dumiiius 

nuilo  (juidom  libero  utentis  arLiliio,  lioc  csi  condi-  fecil  c.  Non  di.\il  in  omnes  necessilalcs  cjiis,  scd  iil 

torem  simr.i  dcsereniis,  et  in  rorum  infiinarum,  ab  omnes  voiunlates,   qiiae  oniiii  oaiont  iieccssiiatc. 

co  t:!iiien  creafaium  libidinosam  cupioitatcm  cor-  Quamquam  cnim  oinnia,  qiiae<uiiniie  Dcus  voluit, 

rueiitis.  liocesse  sit,  ul  .sint,  niill:»  tair.en  necessiias  voiiiit- 

V.   Ipsa  igiltjr,  ut  dicluin  csi ,  omnium  boiioruin  latcm  ejus,  aut  ad  idiquid  facieiidiiin  in.pcllii,  aui  ab 

Dci   m;iluri:nique  perversae  crealurae  divina  el  (;iio-  aii.-jiio  faciendo  reliabil,  Voliinlali  enim  cjiis  qnis 

dammovio  gencralis  psacnotio  pracscienlia  nieiuii  rcsisiii?  Sed  eo  nioilo  dicinics,  quaeciin^jiie  Dcus 

vcc:»ri.   Ac  per  hoc  Dcus  ditilnr  praescire  bonos  ct  vidijit  fieri,  ncccssc  csl,  ul  sinl,  <|;:o  dcl  emus  iiilel- 

in;i!os,  si  t;uiicn  mala  pracsciri  possnnt,  qui  inodiis  I)  1  gcrc,  omnc,  qnod  voliiil  Dcus  fiori,  licci-sse  esi,  ut 

locutionis  iii  scqnciilibus  osiendelur.  Eadcm   aulcm  iion  aiiler,  quam  ipse  voiuii,  sil.  Quae  eniin  vol-.iil- 

scienlia  ad  discrelioneiii  scilicel  el  ^signiricationem  e.sse,  sunl,  ci  iJeo  sunt,  qiiia  ips,»  voluii  ea  fieri.  Ac 

praoJcslinalio  cxp;'csse  noniiuatur  ,  dum  iii  divinis  [»er  lioc  bene  V(;!eitibus  nihil  aliud  occnrril  volun- 

t.i;n;;i:i  oporibMs  coi:S{»iiiuir.  Opeialio  (iui['p;>  divlna  'aiis  (iivinae  netc-ssil.is,  nisi  ea  ipsa  volunlas.  Sirut 

noii  soliini  in  coiideiHlis  omuilius  crealuris  dinosci-  iiaque  voluniate  Dci  fiunt,  quae  fiunl,  il;i  voluni;ite 

ii:r,  sed  cliani  in  h!s,  quos  Dcus  per  suae  gr;iti;;e  ejus  iion  aliier  fiunt,  nisi  falcul  ipsa  voluii.  .Nain  si 

proposiliim  al  ritam  praoparavii  acternam;  in  ea  cmniuni  natiirarum  esl  necessitas  Dei  voluntas,  crit 

(jMKiuo  occiiif.ssiiiia  opor;iiioiie,  qiia  de  malis  moii-  D«i  voluntas  naturaruni  nccessitas.  Fsi  auiem  Dei 

l'.us  rpprohoriiK',  qiios  ]'.'.9h}  descrit,  ad  ex;"rcilaiio-  volunias  paturarum,  quas  ®"  ipsa  crc;ivil,  nccossilas. 


r.ciii  jusliiiac  coi!Si;Iit  coiam,  quos  siia  pracijesiina- 
lione  vccavit;  in  ipsis  ciiam  qiialilaiibus  elemenlo- 
rum  -,  quae  diim  natnra  sui  bona  cssc  videiiitiM-, 
qr.oniam  a  sujiiiijO  boiio  suiit,  poenaliler  tamcn  >cn- 
liuntnr  ab  ci.-^,  qiiibus  judcx  jiistus  nievilo  suac  ju- 
sliliae  lormcnla  p:-;icpar;ivit  iieieiita',  idcoque  nial.'.  C  hemus 
dicuiiiar,  cum    sint  iiaiuraliler  hona.   Ilujus  ergo 


Eiil  igilur  neccssitas  crcalurariiin,  quas*'  Ikiis 
creavit,  Dci  yolunias.  Coliigiiur  bA  voiunias  ipsa 
esi  ^  necessilas,  el  uecessilas  ipsa  csi  D.-i  voluntas. 
Qiiicqiiid  aulcin  dc  divina  v(>liinl:ite  iiilclligimus,  de 
praedestinaiionc  quoipie    Dei  oinni:;o    scnlire  de- 


CAPITLI.L.M  IIL 

De  eo  qnod  diias  praetlesrmaliones  ralio  iion  sinilesse, 

].  Jam  niinc  brcviler  oiiuiia,  (piae  praeilicta  col- 
k-gil  ratiocinaiio,  repetamus.  iVimo  ii^iliir  vera  ratio 
.'•.i!;;.sii,  divi;>ani  voluiit;,tcm  summain,  prii:»  Ip:.lcin, 
solanniuc  esse  causam  omnium,  quae  Palcr  per  ve- 
ritatcm  suam  fccii,  ipsamipie  voluntatem  omiiin.ouo 
ciiiicta  neccssitale  carere,  q;iae  vei  eain  inipclleirl, 
vel  ci  in.pcdiiel,  sed  ipsa  esl  suu  ncccssiuis,  toia 
igiliir  csl  voluiitas.  Dcindc  (juema.inioiiiim  rcclis- 
sinie  de  Deo  sccundum  subslanliam  volunlas  dicilur,' 
sanissime  praedestinaiio  praeuicatur.  Quod  poicsl 


raiiocinalionis  coniiexionc  ^  coidicitur,  praeilcsti- 
iiaiioiicm  in  Dco  secuiidiim  substantiam  cssc,  rela- 
live  auicm  l:c;i  non  possc  '. 

Vf.  Qiiapioptev  si  uiium  '*  iiicomniutabilem  Dei 
esscnliain,  ii.divisibilemque  ejns  siinplicitatcm  no- 
niinc  sapii;nli:ic,  noininc  scicntlae,  ceterisqiie  nonii- 
nibus,  siciil  vlrlulis,  potcstatis,  j'!stiiiae,  veriiatis, 
iieternitatis.-opcralionis^similibusqiie  non  incongrue'' 
si.qiiiilcanv.iS':  ncccssario  scqnitur,  praciiesliiialionis 
qucque  Yoc;dj.ilo  (jusdom  inscparabilis  es.-ei:tiae 
italuram  conveiiientissime  insinuari,  Deinde  si  iiii- 
piuiM  esi,  diias  cssenlias  in  Doo  doceii,  vcl  duas  prob;iri  «vgumcnto  sapientiae  el  scienliac  veriialis  • 
s;;piciilias,  sciciilias,  virliilcs,  cciera^uic  oiiii.ia  *,  cclcrisipie,  quac  siil)Slaiili;ililer  dc  D;'o  piaefiic;'.:"i 
(jiiac  de  Dco  dii.iinlur,  goiiiinaii,  vel  tri|i!irari.  vol  ^  nuilus  fidclium  dubit;»i.  Proiiidc  si  oiiinis  iiccossilas 
(;u:(Ciimqi:c  midiiplici  spccie  cuniuUir;,  (^uicimque  divina  loUilur  voluutale,  ceriissinte  lollctur  '  di- 
(hi::s  in  Doo  p5;iedeslina!ioiies  asscrcie  co!:\iiiciU!r,  viua  praedestiiiaiioiie,  Non  enim  Deo  aTiiiJ  e>t  vellc, 
rcalu  iHipio!a!is  lig;vlur.  Una  cst  eiiim  diviiia  prae-  aliud  prae;iesliuare ,  quoiiiam  omne,  quod  fccil, 
(ifsliiiiilio,   sior.l  iiiia  Cst   divina    opoi;\lio,    divina       pracdcslinart;!©  voluil,  el  volcndo  pr:icdosliiia\i;  ». 

VAiiiAK  lectiom:s. 

'  Sic  cod.,  c!  oin.  M.     '  ('«d  elinie/ttonnn.    ^  Cod.  conexione.     *  Sic  coil.,  pro  si  unam,  M,  summnm.     '  SIc. 
(Od.,.M.  ii^rofiijruia.     "^  Sic  co;!.,  or.uiia  oin.  M.    '■'  C.orr.,  cod.  cl  M.  </««(?.     ^  Siccod,,  M,  os.vc,     *  Si<.'CoJ.,l 
.'•1.  soieiiliac  c:  v.:rilaiis.     *  Sic  ood.,  .M.  lollituy. 

^OTAE. 

0  Priideniius  aniin^dv.  riii,  pyaeileiitinniwnem  in  d  Falso  dispuial.  Quannis  cnio»  ncuJd  nisi  volr 
Peo  ttmper  reiaiiue  dici.  i.ise.  imjiii!,  eniin  /iil  nihi! 
uliud   rel'erli/r.  pnifdeslioart  vtro  nuiiquam  visi    ud 
ahijuid  diri  poiesl. 

1  Psal.CX.  ^l 
r  Psal.  CXm.  3. 


aliqiii^l    piaodosliiiel.    l:;moii    alioil  «*.%(    rell^,    fli 
pracrlrsiinare.  Piiiri;'iii;;is  olisorval,   velle  cd  st 
tnin  iliii.   praedesiiiidii  »eio  yeftrri  ad  alia.  irieofi' 
lion  uniun  ideniii»e  esse. 


I 


505 


LIBER  DE  PUAEDESTINATIONE. 


366 


Muliiinoilas  cliatn  voces.  quibus  Deiiiu  simni  rulio- A  beaiiiudo;  alleia  vero,  quap  per  omiiia  (.ontraria 


tialis  auinia  sigiiifKUic  nppolit,  umiiii  alquc  iiioiii  iii- 
nuerc,  lioc  est,  ipsaiii  inelVabiieiii  Crealoris  essen- 
)iaiii,  «juanuis  noii.iimni  (ii:aet.lau1  rolative  dicatiliir. 
Miiius  elciiini  liuinan!  aniini,  qiio  principinin  siii 
rcpciil,  gradaliiii  ascoiuleie  iiililiir,  iilcoiine  jiixu 
inodos  ascenbionis*  siitie  si^Mia  vocis  invenit,  (jiiiljus 
ea,  (juae  iiilus  inlelligil,  sensus  secuni  coiisccii(ien- 
lium,  vclconsceiulere  volenliuni,  carilati  obciliens  * 
crudil.  Deiiicle  conte.vilur  :  si  oninia,  (iiiae  dc  Deo 
pvaedicaniur,  niuiiii  siiiil,  iiiliil  auleiii  el  vcriiis  ei 
hoiiestius  de  Deo  diciiur,  quain  praedesiinalio  :  i  na 
esl  igitur.  Quam  el  erianJo  separat,  el  blabphemanuo 
negat,  aique  pro  co  duas  a  sc  ipso  finxit,  quarnin 
nec  niia,  iiec  aitera  stare  nequit.  Jnre  igilur  pcuilus 


c>l  praedi»  lae,  ipsa  eniiii  c  diver^o  iion  .soliiin  cfiicit, 
sed  cii;4in  cogii  peccaiuin,  qiiod  csl  non  csse,  deind»j 
iiKnlis  inlcrilum,  qncm  neiicssario  scquilur  nii- 
seiia  :  ipsue  igiuir  sibimol  coniradicunt.  Si  auteni 
diviiia  natura,  sumina  oninium,  qisae  siint,  caiisa 
muiiiple.x,  cnm  sil  simple.vet  una,  saluberrime  cre- 
dilur,  consequonler  necesse  esl,  nullani  in  sc  ipsa- 
coniroveisiain  leciperc  credalar.  UeiinquiUir  crgo, 
iii  Doo  duas  noa  csse  piiicdcslinaliones,  quae  iiitcr 
se  discordanlia  cl  cfliciaiit,  cl  fieri  cogant.  Neo 
eanim  ulla  /leii  potesl.  Quomodo  eiiim  cieditur  in 
Dei  nalura  causa  necessaiio  aliquid  cogcns,  qui 
omnia,  quac  fccit,  bonilate  voluntaiis,  el  voluniale 
bonitaiis  suae  fecit?  cujus  boniias  sua  esl  voluntas, 


noii  suiii,i]uia  neque  verae,  ncijuc  falsae  sunt.  Vorae  H  ot  vokiiilas  siia  cst  boniias. 


qiiidciii  non  siinl,  qiioniam  omne,  quod  verilaii  con- 
luadicii,  a  VKiilate  non  esl.  Oaine,  quoJ  a  vcrilate 
esl,  verum  esso  neoesse  est;  onine  igitur,  quod  veii- 
!tiiii  contradicit,  verum  non  esse  nccesse  esi.  Duac 
aulein,  Ci[otesralce],  praedcslina!ioiios  vcrilati  con- 
iradiount;  verae  igilur  uon  sunt.  Falsae  noii  sunl. 
Oiiine  enim  faisum  sub  quadam  similiiudinc  vcri 
appeiii  esse,  quod  non  esl.  Cujus  exempluni  in 
naiiira  rerum  esl  vocis  imago,  quae  aGraeoisr}/w 
vocalur,  umbraque  corporum,  in  arle  vcro  piclura- 
niin  figuiac  *,  celeraquc  id  genus.  Simililudo 
eienim,  sed  noii  omnrs,  falsilalis  causa  csse  videlur. 
Ac  per  hoe  omne,  (jiiod  similitudine  aliquH  veii 
vacat,nonesifaIsum.Praedesliiiationes,G[oiescalce], 


111.  Non  esl  igilur  iila  praedesiinatio,  quae  cogat 
iiioviiahiii  necessitalc  sua  viiam,  justiliam,  bealitu- 
dinem,  nec  iila,  quac  cogcrct  pracdiclorum  bonorum 
cuiiiraiia,  videlicel  moricm,  pcccatum,  miscriam. 
Qiiac  ralio  entliymcmalis  '*  argumcnlo  Ciincluiiiiu:', 
quod  sempcr  esl  a  conlrario.  Cujiis  proposiiio  "  lalia 
est.  Noo  ct  Deus  summa  csscuiia  sit,  ct  eorum 
lanlum,  qiiac  ab  eo  sunl,  causa  non  sit.  Est  aulein 
Deus  suiiuna  cssontia.  Esl  igilur  corum  lairuun, 
qi:ac  ab  eo  sunt,  causa.  Pccoatum,  nmrs,  misoria  a 
Dco  non  suut.  Eorum  igiiur  causa  Dcus  non  est. 
lAcm  quoque  syllogismus  licc  moda  conncciilr.r  '. 
Non  et  Deus  eorum,  quae  sunt,  causa  sit,  cl  eoriim, 
quac  nibil  sunl,  causa  sit.  Est  aulem  Dous  coruiii 


nullain   veri    simiiiludinem    liabere   coiiYincuniur ;  ^  causa,  qiiac.simt.  Igilur  non  csl  causa  corum,  quan 

falsac  Igitur  noii  suni.  Sed  qiiid  sint,  noii  invenio  : 

iiiird  eiiim  sunl :  quis  autem  poiest  invenire  nibii  ? 

Fabulosae  ergo  ropertae.   Fabulosum  namque  esl, 

(juod  iiecverum,  nec  verisimilo,  ut  volauis  Dacdali, 

qui  nunquam  fuit,  nec  fieri  poluit. 

II.  Est  eiiam  aliud  arguiuentum,  quod  dicitur  ab 
cffcclibus  ad  causan»,  quo  conlicilur, .  duas  piae- 
(lesiinaiiones  Dei  non  esse.  Cujus  arguiiicnti  iiiaiima 
pioposiiio  esl:  oinnium,  quaesuiitinter  secoiiiraria, 
necesse  esl  eorum  causas  inier  se  fieri  contrarias. 
Unam  eniin  eandemque  causam  diversa  inlcr  se 
loiitiaria  cfficcrc  ratio  probibet.  Qiiid  autem  est 
eoutrarium  cssentiae,  nisi  noii  essa?  Quid  vitae,  iiisi 
inlorire?  Qiiid  jusiiliao,  nisi  peccatum?  Qnid  beali- 


'iion  suiit.  Peccaluni,  fjusquc  offecius,  mors  profecio, 
otii  adhacrot  inisoria,  non  siiiit.  Eoruni  igilur  ncc 
Deiis,  ncc  ojus  pracdestiiialio,  qiiae  est,  quod  ipse 
cst,  caiisa  cssc  polcsl. 

IV.  Scd  quia,  liaerelice,  jani  de  lua  prima  con- 
grossioiie,  qiia  duas  praedeslinaiioiies  ct  asserere 
iiiendose  ooepisti  incaulus,  ei  defendcrc  coniumciiose 
sudasti  superbtis,  el  modica  ^  conviclus  auclorila!o 
fugisii,  ei  apcriisslma  veritaie  proslraius  occubuisti, 
occumbendo  siluisli,  sileiido  postcriora  prioiibus 
[ejora  excogilasti,  ut  in  le  impiorum  coiiviciiuu 
implfrfaiur,  qiiod  scripium  esl  ;  Et  erii  twvlssimus 
enor  jwjor  priorc  "— ut  enim  non  te  pigcl  ncgare,  te 
pi-uidicasse    duas   praedesliiiaiiones,    qaod   lameu 


Indinis,  nisi  mi.seria?  Si  cigo  hacc  omnia  inier  sc  ^  dixisse  a  muitis  (onvinoeris,  ila  noii  le  pudel  iloium 

prolerie,   unam  c.-ise,  sed  duplam  ;  scribWfcniiu  in 
delirampniis  confessionum,  immo  perlifiiarum  lua- 


coiitraria  csse  manifostuni  est,  sequitur,  eoium 
quoqiie  causas  inter  sc  fieri  conlrarlas.  Non  enim 
^uiab  imacausa,  aut  duabus  ejiisdem  generis  iiasci 
possunt.  Igilur,  ul  hacretious  asserit,  si  duac  prae- 
(lostiiiaiioncs  sint  in  Dco,  qiiarum  una,  ul  ait,  non 
solum  elBcit,  sed  ci«:im  violentia  siii  cogit  vitam, 
quod  esl  esse,    dcinde  jusliliam,   quain   scquiiur 


rum,  lauquam  origintm  crroris  lui  defeiiiierc  voiens, 
sciilcniiam  viilelicel  Isidoii  :  <Gcmina  est  piaedesli- 
nalio  sive  cleoiorum  ail  rcipiieiii,  sive  reproboiumail 
iiiortoiii  iji-qiiamsic  e.\ponis  :  «  non  cnim,  ;iil,  uuae 
gunt,  quia  non  sunl,  sed  gemuia,  id  esibif;eriit  t » '  —  ut 

VARIAE  LECTIONES. 


'  Siccod..  M.  assfiiiionis.     «  Cod.  obocdiens,  sic  uliique.     ^  Sic  cod.,   M.  fujnra.     M^od. 
Sic  Cod..  .M.  ex\)of.\Uo.     *  Cod.  coiiertttur.  sic  ubiqtic.     '  Corr.,  ood.  nodicn. 

.\OiAE 
n  Matlli.  ^XVn,  64.  *  Cf  Confess.  mui.  CcltsiuUi. 

^  Isidgr.  Sentenl    idi.  u,  b" 


enlimemalii. 


S67  JOANNIS  SCOTl  5fi8 

<jMt(l,(iiipudentissime ',debilis,  eriervalus.oinni  veri- A  esl,  cuiri   lionim   omiiium  caiisa  sit,   iia  oiiiniaiii 

pniliiim,  (juibus  loliim  coiiliciti!!-,  ctiu»  omnis  loliiis 
aiictor  sii,  conipaciione  caret.  Quali  itaqiie   impu- 


lalis  niixilio  dcscnus,»!iles  renovas,  qiiibus  conaris 
te  a  piima  tua  '  iila  inipudentia  Iale»ier  subtrabere, 
tanquani  lolerabilius  sii,  el  iniiius  veritali  rcsisial, 
geminani,  id  est,  bipertilam  Dei  praedestinationem 
praedioai'e,  quam  duas?  Qiiam  geminalionem,  vel 
biperiitionem  *  exempio  caritalis  proliaie  conleixtis. 
I  Taleenim  >,  inqujs, «  esi,quoddiciturpiai»de5iin:Uio 
geminj,  in  eiectos  videlicct  ci  reprobos  biperiila, 
cum  sil  una,  licet  sil  dupla,  quaie  est,  qiio-.l  ricitur 
cariias  vi:i  (iilectio  gemina,  cum  ulique  non  sint 
diiac,  sed  ima»  licci  sit  etiain  propter  Deuin  ei 
proximum  dupla  >  «. 

V.  0  quam  vere  de  le  dicium  est :  De  locusta 
efjredietur  bruchus  *.  De  blaspliemia  lua  in  praedc- 


dtntia  non  dulitas  pronunliare  praedestiDaiionem, 
qiiaeDeiis  est,  et  carihiicm  biperiiias,  aiidila  expo- 
sitione,  id  est  dtiplas?Pr(iindesicul  nulliis  lidcliiim 
aiiilet  dicorc  geminiim,  sive  biperiiuim,  sive  dnpliim 
Deuiu,  quia  impium  esl,  ita  etiam  praedesliiiaiionem 
et  caritaiem  geminaie,  vel  duplicare,  vel  bip«.riiil 
sacrilegum  est.  Quicquid  eiiim  de  Deo  crediuir,  ne- 
resse  est  de  ejus  quoquc  praedc»tinalioiie  ei  cariiate 
credatur. 

VI.  0  aeterna  caritas,  quanta  caecitate  percnssi 
suiit,  qui  le  duplam  esse  praedicant,  cum  inveuiunt, 
praccones  tiios  pronuntiare,  le  esse  geminam,  non 


siinaiionem  egressa  esl  blaspbeniia  tua  in  caritalem,  '^  vaientes  discernere  iiit^ilecluali  visione,  quid  inier- 

sii  iiiter  te  et  piaeceplum  tui !  Praeccptum  tuuni 
dominatrix  poienlissima  gcmiiiari  dicitur,  qiutniam 
ad  te  ipsam  primo,  quae  Dens  es,  dirigiiur  ,  deinde 
ad  proxinmm,  cum  et  tu  diligeris  in  illo.  Nihil  enim 
amalur  iii  omiiibus,  nisi  dileclio,  qiiaetu  es  simplex  , 
iiidlviJua,  iacommutabilisqiie  sul>slaiilia,  ci  nibil 
perfecte  diligit,  nisi  tii,  vinculum  insulubilu,  quo 
cuniinentur  omnia.  Tu  itaque  diligis,  lu  diligeris  i 
ideoque  praccepuiin  liium  geminum  dicitur.  Partiiii 
siquidem  jubes,  ut  nulla  interposita  naUira  diligari» 
in  lemetipsa  *',  pariim  iiilcrposila  cieala  iiauira  di- 
ligaris  in  proximo.  Nunquid  propier  hoc,  individua 
uiiitas,  debcmus  te  credeie  esse  geniinam  ?  Nunquid 
noster  amor  miilliplicabitur  secundumnumeriim  ic 


lia  ul  prioris  peccaii  poena  sit  setpieiis  pcccaium. 
Kandem  ila(jue  (idem  vidcris  hahere  de  caritate, 
quam  piofileris  de  praedeslinalioiic  ;  iitramque  * 
siqiiidcm  duplani  asseris  esse.  Concedis,  ni  falfor, 
si  non  insanis,  Dcum  cssc  caritalem,  Scripliira  por- 
liibcnie^  quae  ai(  •  Deus  csi  cariUts^.  Non  licgare  au- 
sus  cs,  praedestiuationeiii  Doum  esse,  quod  patfnter 
i:i  confessionibus  luis  professiis  es.  Dco  cnim  prae- 
destinaiionemsuam  coaeiernam  esse  scripsisti ;  at- 
qiie  iiiinam  veritatcm  consulcres  in  ccleris,  qiiae 
liixisli  de  praedeslinatione,  sicut  in  ejiisDeo  *  coae- 
lernitate.  Convenit  itaque  intcr  iios  de  caiiiale  et 
dc  pracdestiuatione  in  eo,  quod  et  caritas  Deiis,  el 
jiraedesiinaiio  Deus,  el  iiniis  Deus,  una  esseniia  di- 


viiia,  aeterna,  inconwnulabilis.  Pioiiide  si  caritas  ei  ^  '""^.  fpias  ainamiis?  Ncmnc  eodom  amore  dilii;imus 

omiiia,  qua(;  diligimus,  cum  uniis  alijue  idem  amor 
iioii  actpjiiliter  omnibus  disiriiiuilur,  aiiis  quippe 
pliis,  aiiis  miiiiis  accommodatur,  ipso  lamen  iii  sc 
ipso  sine  aui^menlo,  sine  deirimcnlo  slatas  sui  ma- 
iieiile.  No:i  ciiim  alio  aniore  jiibemur  diligcrc 
Deum,  et  alio  dilii,'ere  proxiuium ;  nCijue  parie  uiia 
unius  amoris  praecipimur  adhacrere  Crealuri,  parte 
altera  adhaerere  creaiurae  :  sed  uno  eudemque  (oU> 
et  Dciim  el  proximum  dcbemus  amplocti.  Pr;i-.{ce- 
plum  igiuir  caiitatis  est  gcminuiQ,  noii  ipsa  caritas  , 
et  ideo  geminiim,  quia  lalis  dififcrentia  est  iii  prae- 
ceplo,  ui  Deus  diligatur  propler  scmetipsiim,  prosi- 
uius  vero  non   propier  semeiipsum,   sed   prooter 


lira(Mleslinatioessentialiler  de  Dco  praedlcantur;  es- 
Bontia  auiem  divina  nulloCaiholico  duluiante  unitas 
p.st,  sumnia  et  vera  cariias  :  iiaque  ei  praedestiua- 
lioiinilas  osl '.  Quae,  si  una,  el  sola  est  incomuui- 
labilis,  mimero  carere  necesse  est,  cum  ab  ca  sint 
omnes  iiumeri ;  quod,  si  commulabilitaie  *  careat, 
midtiplicari  noii  potesl.  Primus  mulliplcx  est  du- 
plus;  diipla  igitur  non  est  unilas,  quae  cst  divina 
Bubstantia.  Praedeslinaiio  essentialiler  de  Deo  prae- 
dicari  non  esl  diibium.  Essenlia  aulcui  unilas.  Prae- 
dcstinatio  igitur  unilas.  Unitas  dupla  noii  Cat.  Piae- 
destinaiio  itaque  dupla  uon  est.  Ac  per  hoc  iiec  ge- 


mina.  Qiiomodo  cnim  sii  geminaiio,  ubi  non  sit  nu 

merus  et  pluralilas?  Diviiia  uiiiias  niimorosa   caret  ^.  Dcum.  Carllas  igitur  in  omnibus  Dcum,  id  est,   se 
uralilate.  Careiigitur  dupliciiaie.  Similis  ralio  de      ii)sam  diiigii,  ct  iii  ea  nulla  geminaiio  esl,  ac  per 


piuraiiiate.  t^arei  igitur  dupl 
bipertilione '.  Si  pracdeslinatio  de  unitale  divinae 
siibstantiae  reclissime  praedicatur,  oi  omnis  vera 
unitas  pariium  sit  cxpcrs,  pracdcsiinatio  itaquc  bi- 
perlila  "  nou  osi,  quia  pariibiis  composiia  iion  est. 
Sieut  enim  diviiia  nalura  gencium,  corumquc  forma- 
rum,  diRcieiiiiaium,  nunieiorutii  quo(jue  capax  non 


l)sam  (liiigtl,  ct  III  ea  nulla  geminaiio 
hoc  nulla  duplicatio. 

YII.  Confccium  est  itaqiie  argiimento  cariwtis, 
quid  accipcre  debemus  de  geminaiioue  praedesiina- 
tioiiis,  quae  similiter  in  scmeiipsa  iiec  gemina,  nec 
blperiila,  nec  dupla  esl,  qiiamvis  vidcaiiir  aliqua 
diilerenlia  in  cflcciibiis  cjus  secunduin  ralioues  mi- 


VAUIAt  LECHONKS. 

*  Sic  cod.  ,    M.   imprudendxsme.       *  Sic  cod. ,    tua  om.  M.      ^  Sic    ood.       *  Cod.    brucnt.       *  Cod» 
ulruuque,  sic  ubi(|UP.     *  Sic  cod.,  Oeo  om.  M.     '  Coiij..  cod.  priiedcsitnitlioHnitas  snut,  M.  /'.  ;«.  sit.     *  Con 
cod.  in  commuKttilitnle     *  S\v.  cod.,  ^\.  hiycrliviie.     '"Sic   fcre  ubiqiio  cod. /j/pertidj,  laro  6i/)ar(i(a.     "J'* 
cod.,  .M.  itcin  '  ct  ipsa. 

NOTAK. 


»  Coiile.ssio  Gotoscaloi  I. 


b  Joan.  IV.  Ifi. 


sco 


LIHF.ft  DE  PRAKUESTINATIOM:. 


370 


sorirordiae  nUjuc  jiistili/if.  Uiia  siquidem  oademqiie  A  labili  '  neleriia  iiraedeslinalioiie  flivinac  voliinlali* 


praedcsiiiialione  siia  Deus  jiisuis  cl  iiiisericors,  po- 
leiis  iii  oiiiiiilius,  de  massa  liuniani^fiioris,  ori^Miia- 
liier  iii  ciiiiciis,  cxcopio  Clirisio,  viiiula,  (piosdaiii 
elegil,  qiiiliiis  (laiiiriis  fii(»ral,  (pio;!  a  scaiclipsis  non 
liabiliiri,  id  esl,  doiia  suj,  qiiilius  essciil  vicluri ; 
(jiiosdain  rcliqiiii  ',  <pii  a  seiiiciipsis  iii\enluri  pec- 
cala  siia,  quiluis  esseiil.  pcriuiri.  lliis  dedil»  uiide 
boaliUido  esscl  riitura,  islis  iioii  dedil,  simI  perinisil, 
unde  iiiiseria  eoriiin  poeiias  passura  '.  lllis  non  llli, 
sed  ipse  pracparavil  vilam,  islis  iioii  ipse,  seJ  ipsi 
praeparaveninl  iiiorleai.  Illis  illiiis  niisoritors  boni- 
las  causa  fuil  regiiandi,  isiis  sua  propria  superLiia 
causa  fuil  el  efleclus  cruciandi.  Ceiera  qiioque 
exeuipla,  quaead  coiiiplicaiuiain  absnrdissime  prae- 


oiDnipolciiUssimae,  qiiai>  niiM(|uaiii  iiiisqiiaini|uc  fal- 
lilur,  traclari.  Sed  dc  piopriolale  illiiis  hacresis, 
quae  eani  laceral,  piiiis  dicendiim.  Haec  igiliir  liae- 
iTsis  Golescalcaiia,  si  lali  noinine  potesl  vocari,  in- 
lcr  diias  alias  liaercscs,  sibi  iiiviceiii  advei  .yMe&, 
niedieiaiis  Uao  consiiiiiia  osl,  iiiter  illam  phiiie,  quae 
diciiur  Pclagiana,  et  illaiii,  qaae  ei  repiignal;  qua- 
runi  uni^  doiio  divinac  graii.ic  derogal,  alicra  liber- 
laiem  arbitrii  (OiKlciiinai.  Polagiana  siquidem  secla 
libertalem  arbilrii  ralioi:ali>,  naiurae  iii  laniiimcom- 
mendat,  ut  sine  dono  graliae  ad  porhciondam  liomi- 
iiis  jiisliiiam  suiliciat.  Ejus  vero  secla  conlraria  gra- 
tuitae  graliae  donuni  conlinr.at,  ul  eo  solo  iii  hoininc 
operanie,  omni   conatii    liberi   arbiirii  coiiieniplo, 


destiuationcm   cumulas,  plus   deiiieniiae   luae  sunt  B  omnis  fidelis  fasiigiuin  jiistitiae  conlingat.  Liia  igi- 
iiidicia,  quam  erroris  lui.  Dic,  quaeso  *,  qua  ralione      lur,  iil  dictiiin  esl,  donuiii  gratiae  contcniiiil,  allera 


suiiipsisti  argumeuliim  ab  opcre  Dei  biperlito  ad 
sdadcndam  pracdestinationis  el  cariiaiis  dupl'c.em 
coniplicaiionem,  cum  opus  Dei  sil  numerosum,  quiu 
crealum  esl,  praedesiinalio  vero  et  caritas,  sicut 
pluraliiaie,  ita  cliain  iiumorositate  careni?  INunqiiid 
quia  opiis  diviiium,  id  esl  uiiiversitas  creaturarum, 
vcrbi  gratia  in  duas  quasi  principales  species  divi- 
dilur,  spiritualom  vidclicel  et  corporalom,  propterea 
cogemur  pracdcstinaiioncm,  qua  Deus  opera  sua 
fiilura  disposnil,  duplicare?  Qiiod  si  coginuir,  ne- 
cessario  ei  quadruplain  crcdcrc  couipeiiemur ,  quo- 
niam  Augusiiiius  in  opusculis  siiis  :  i  Opcra  divina>, 
inquil,  <  quae  secula  crcavit  cl  gulictnat,  quadri- 
formi  ratione  dislinguiliir  ».  Virlus  quoque  com- ^ 
numis,  qua  omnis  anima  sapier.s  formaun',  quadru- 
plicabitiir,  quoniam  in  quattnor  ^  virtiites  liabilus 
aiiinii  de  ipsa  exprimitur.  Quasi  uiiilas  dun<  sil  om- 
nium  specierum  parliumque  expers,  ab  ca  lameii 
oninis  species,  omnesquc  paries  non  orianliir  !  Aut 
laiiquam  de  impressiomi  uniiis  anuli  '  multa  vesli- 
giain  cera  fieri  nonpossint!  Quid  esl,  quod  dixisli 
ile  niundo  qnadripertilo?  0  phimbeum  pugionem! 
Au  f:;rte  aestimas,  pracdcsiinaiionem  duahns  con- 
slare  panlbus,  quemadmodum  mundus((uaUiior  cle- 
menlis  componitur  %  cum  sit  unus?  Simili  modo 
dcgemina  arbore  quid  dcliras?  An  forte  piiias  prac- 
destinationis  simpiicitatem   comparandam  esse  ra- 


doniim  libortatis  arbitrii;  ambae  impiolaic  pares, 
sccla  veio  dispares.  Uaec  autem,  de  qiia  nunc  agi- 
Uir,  sic  cst  in  mcdio  inlcr  ulrasqiic  piaedictas  taii- 
quam  cxlreuiilaies  inlcr  seconlrarias  conjimcia,  ul 
ipsis  parliin  consenliat,  partim  contradicat,  pio- 
priumque  sihi  vindicet  * ,  quod  ipsas  noii  habere 
contcndal.  Dtim  enini  omnium  virtntum,  qiiibus 
perveniiur  ad  hoaiitudinem,  omniumque  vitioruin, 
quibus  praocipiialur  ad  miseriam,  in  praedeslinatio- 
iiilius  diviiiis,  ul  ipsa  fingit,  ncccssarias  inevilabiics- 
que  causas  conaiur  conslituere,  qiiid  alitid  videtur 
suadcre,  nisi  Dei  dona,  hoc  est,  liborum  voluntalis 
arbittium,  et  graiiae  aiixiliiim  destrtiere,  quibus' 
duobus  profecto  pleniludo  jusliliaehominis  ct  inchoa' 
tur,  etperficiliir. 

II.  liaec  igilur  iiova  secJa  Polagianae  conseniit  in 
eo.quod  donum  gratiae  graluilao  nihil  lioniini  pro- 
desseasseritad  fmiendam  jiisiitiam,  sedsolam  prae- 
(iesti;ialioiiis  nocossiralom  ;  ab  ea  vero  dissenlii  oo, 
quod  vires  liberi  arbilrii  penilus  evacuavil,  nequc 
ad  btMie  facore,  iie<|ue  ad  iuala  commiilcrc  *  praeva- 
lere,  omnia  haec  in  neccssitaie  p-acdestinalioiiis 
impudeiiiissimc^ponendo.  Asi  ineo,  quodappciiiiim 
liberi  arbilrii  laboral  aurorrc,  adversanlibiis  l*«ia- 
gianae  "  vidcl-.ir  consenlire,  cui  ilermn  rostillal, 
diim  doiia  divinae  graliae  nihil  homiiii  piolicere 
commcndat.  NcqiieeTiim  doiia  siint,  qii.i.e  noii  vohin- 


niis  arbornm  ?  Jnler  ilia,  ul  video,  dolia,  qiiae  tibi  ,,  tate,  sed  neccssilatefiiinl,  cumomnibus  s.ipieniibu 


praeparari  jiibes,  jnm  invohjtus  suffocaris.  Alciito 
qiiippe  in  oleo  alqiie  pice  ardere  debuisli,  qui  el  lu- 
nicii  cariiatis,  et  inysterium  praedcsili.ationis  oer- 
|)cram  docerc  non  timuisti  «. 


ct  insipioiiiiuiis  noiissimum  sil,  omnia,  qiiae  donan- 
tiir,  ct  voliuilaie  donanlis  largiri,  ol  voluiitale  acci- 
piciitis  porcipi.  rroprium  voro  hiijiis  haeroscos,  qiiu 
ipsae,  inier  quas  medietaiis  loco  ponilur,  carere 
pi(djanuir.  Pclagiana  eniin  vires  liberi  arbitiii  sine 
acljiiloiio  iliviMuegrdliac,  ojiisvoro  adversans  doiiuin 
sohimmodo  graliae  absqiie  liiiori  arhitrii  iiisu  aJ 
jusiiiiaiii  perpeliandani  s'i!liceic  aibitialur.  Scd  ea 


CAPITLLUM  lY. 

De  una,  verii,  solaque  Dei  praedestiuaiione, 
l.  Rosiat  iiaqtie,  do  una,  vera,  sola^pie  incommii- 

VAUIAE  LLCriONKS. 

'  Cod.  reliquid.     *  Cod.  pasura.     *  Cod.  quesso.     *  Cod.  quaUitor.     *  Sic  cod  ,  M.annnli.     '  Cod.  fon- 
)nilnr,  sio  uhiqiie.     "^  Cod.  inconmotnbiti,  sic  fcre  ubique. 
i;)«(<cn/is.smif,  sic  stMispcr.     "  Cod.   iJelaqiiiat. 

NOTAE. 

♦  I>8  quaiiuor  doliis   cf.  Confoss.  proiixior.  Goiesc. 


ponn 
1« 


Cod.    ueMdicci.    *  Cod.  comitlere.     **  Cod. 


371  JOANNIS  5C0TI  572 

ruin  iiulla  praesumpsil  (liecre,  piaedesiinaiioiiis  ni>-  A  libero  coniciidit  aibiirio,  allera  gratiac;  hacc'  vero 

cessi!a!e:ji  honiinesasU  ab  beiie  viveiidum  jnsie,  aut      etlibertii»aibitriiJinsiiiiul,elgraiiaemuimsdestruere 

ail  inale  vivendum  inipic  reioniuerc».  Relinqiiilur  er-      inolilur,  ac  pcr  bacc  consequenlcr  clniundi  salulein, 

goipsu  vsiiapraetleslinaiioiiisnecessilashujiislcrliae     el  judiciiun.  Hiii<;  ergo  resisiiiur  lali  niodo.  Qui  noa 

haeresis  prwprielas.  polcst  vidcrc,  iniino  qui  ncn  vull  falcri,  nuliain   in 

111.  Sed  luec  omniavciienosn  diaboiicaeiinpiclatis     eviiaLiicm  <  ompellenieiuve  necessiiaieni  int^sso  di- 

jaciila  niiMiitis  inexpugnabilis  iidci  propugnaculis  la-     vinae  praedcslinaiioni,  <iaae  vcl  eamcogal,  ulaliquiJ 

cillinte  repcllunlur.  Illa  igiiur  rationis  specie,  quae     in  creaiura  sua  faciat,  iieque  eam  ipsaiu  esse  cau- 

dicilur  «Troo.-tzTtzifj,  uiamur,  primum  adversus  co»',      sam  necessarliim,  quae  vlolenter  nrgeat  ralionalem 

qui  vel  negant,  vel  dubilani,  graiiam  Dci  esse,  ot     \itam,  ut  vel  f.ic  vi\endo  Deo  suo  adhaereat,  v;d  im- 

arf  imindi   sahilem  praevalerc;   non  quod  nosirum      pie  Dciim  snum  dcserat,   videat  libernm  volnniaiis 

p!<.posiluni  sit,  dcbcUare  Pclagianos,  aut  eoruin  ex      arbitrlumet  nmnera  gratiae.  Mon  enim  sinmlpossiinl 

adversa  parle,  pari  lamen  maliiia  conlraiios,  quod      esse,  ut  cl  lilterum-  arbiirium  graiiaeque  doaum  siiit 

saiis  a   saiiclis  Patribus  esi  aciiim,   sed  qiuul  hnjus      simnl  <'tneoe5siiaspraedeslinationis.yuomoiioqiiippe 

haeresis,  de  qua   iiuiic  agitur,  sil  depulsio  ipsarum      possuiit  '*  ficri  in  uno  el  causa  nccessaria  cogciis,  ct 

duarum  reftitalio.  Ex  eis  eniiii  masiare   non  ilubiuni      voiiiiilaria  ciVicieas  ?  Non  cniin  locuin  habet  aul  gra- 

esi.  Qiii  ergo  non  possimt  videre  Dei  gratiam,  videant      li^e,  aut  voluntatis  libertas,  ubi  cst  naturae  iminuta- 

nitiinii  saliiiem.  Non  cnim  simul  possmit  esse,  salus      bilis  capiivilas.  Simul  auiem  ficri  pbssunt,  ul  et  li- 

iiiunili  cst,  el  grallM  Doi  non  <sl.  Si  eiiim  !'ratia  Dt/i      beriim  arbitriiiineiim  dono  graliacsint,cl  praedesli- 

iminilus  liou  liberarei!:!';  qiioinoiio  salus  <jns  seque-      liacionis  iie<X'ssilas  non  sii;  aufcri  enim  plane  libcr- 

reiur?  Simiil  aulem  esse  possuiii  ct  sahis  iimndi,  ct      ^'-^^  capliviiaicm.    Si  ergo  ,    nbi   liberlas    arbitrii 

gratia  Dci.  Si  igiiurest  sahis  mundi,  necessario  erit      f-iim  dono   gratiae  siint,  ihi  praeJestinationis   pe- 

gratia   Dei.    Firmissime  aulem   tonemus,    saluicm      cessiias  esse  non  potest,   conversim  seqiiitur,  ubi 

iiisiiKii  venisse.  Ccriissimc  igilur  leneamus,  gratiain      pracilestinationis  necessilas  esl,   ibi    nec   libcrnm 

Dci  illiixisse.  Audianl  Apostolum  dicciitom  :  llluxh     aibitiiuin,nec  gratiae  potest  csse  donum.Ileciissime 

eiiim  gralia  Dci  «.  Dciiuie  his,  qui  liberum  volunta-      s<"l«'>'"'  crcdimus,  et  hicldissimc  sentimiis,  et  libcrum 

lis  humanae  arbiirinm  vel  penitus  iiegant,  vel  de  eo      aibilrium,  et  gratiae  donum  in  homine  possc  csse. 

dubitant,  eodcni  modo  csl  respondendum.  Si  libcrum      FJ'">issime  igitur  inlclligamus,  necessiludinem  prac- 

aibilrium  creilere  non  poleriiis,  jiuiicium  mnmlifu-      desiinaiionis  in  homine  non  posse  esse.  Omni  nain- 

turum   esse  non  crediiis.  Si  auicm  judicium  mundi  .^  que  homhii  hbcrtas  data  est  propriae  voluniatis  ge- 

M0!i  poteslisnegare,  cogcniini  liberum  arbilrium  fa-  ^  neraliler,  scd  iion  in  onmibus,  sed  tantum  in   prae- 

tcri.   ^'on  ciiim  etjudicium   mundi  futurum  esl    et      dfstinalis  doiiograliaepraeparatur.adjuvalur,  cuslo- 

I  heriim  arbitiium  noi!  est.  Ilaec  quippe  siniiil   fieri      diiur,  finiiur,  coronalur.  In  nullo  autem  gcneraliier 

divina  praodertlliislione  urgeP.ir  ,  captivalur,  <;ed 
peocalo  el  oiigiii:ili  el  proprio  impediiur,  occnlio, 
jusio  lameu  Dci  judicio. 

Y.  Proiiuk",  ul  ad  veram  praedesiinalionem  rod- 
eauins  ',  duce  ipsa  firmissime  credimus,  apertissimc- 
qite  Yitiemiis,  eam  esse  mi.^im  sohinupie  subsianiia- 
lem.  Deus  est  cuim  verus,  vora  Oei  praedciliiiario. 


r 


roii  possuut.  Nam  qua  justiiia  fuiurum  cst  judicium, 
si  nonestiiberum  arbilriuin?  Siniul  vero  fieri  pos- 
sunl,  ci  iiberum  arbilrium  cst,  eljiidicium  futururn. 
Si  crgo  mundi  jiidicium  est  fulurum,  necessario  erit 
iibejum  voluniaiis  arbitrium.  Fulurura  antem  de 
muudo  jiistumjudicium  impium  esl  nogare.  Liberum 
ergo  arijilriiun  homiui  a  Deo  daimu  impiiim  csl  non 

cr«dere.  Conclusum  est  igitur,  et  liljcrum  hominis  qaac  ;iiiti'quam  omiii;i  (iereiil,  quao  ab  ipsa,  et  per 
e!5se  arbitnum,  et  graiiae  douum,  ex  eo  quod  oou-  ipsam,  etiii  ipsa  facla  siiui,  in  mcnsura  et  mimero 
cessiim  est,  ci  sahitem  luundi  venisse,  el  juaicium  ei  pomlore  facien<Ja  praevidit,  et  fa<:tiira  disposuil. 
essefiituaim.  Via  igilur  rcgia  gi-adieudum,  nec  ad  Est  eiiim  oiimium  creaiuiarum  causa  voluntaria,  ei 
«lexleiam,  nec  ad  siniatram  diverteudum,  hoc  es(,  j)  voIunl:vs  causativa.  lulerquas  ralioua!<*m  crealnram 
iie  sie  defondatur  liberum  arbitrium,  ut  ei  bona  co;idii!il  «  ad  sc  iu;eliige:ulam,  ut  siimmo  sui  bmu), 
bpcra  siueDei  gratia  IribuaiUur,  nec  sic  dolcmlatur  hoc  csi,  coiitcmpialioue  crcaiiiris  suae  frui  possei, 
graiia,  ut  quasi  dc  ilia  securi  mala  opera  diligantur.  laigicns  ci  suum  doiuim,  id  qiiiiiom  su:ie  vohiuuiis 
IV.  Iluic  verolerliaehaeresi,  qiiampcrvftrsa  Cole-  lihorumarbilrium,  uieo  mimerebeiie  ulemlo,  hocesl, 
Ecalcl  logiialio  iuspiianle  diabolo  addidil,  re^pou-  Crealoris  siii  praeceplo  pie  huiuilitorque  ol>edirndo, 
lieuduiii.   Mii-a  siquidem  <!i:iboiica  siibliiilalc  [ex]  '      jnsic   aUine  bcale  sempor   vivorel.  Si  vcro  oodi^ui 


t!ufil)iispr;ieriiclishaer<'sibtis  niaiiaro  non  est  diibiuii', 
«Imn  o;ir<jm  vid<'aliir  p.irllm  essc  ucgaliva,  pHitiiu 
ci)uressiv;<  '.    ni.iruui   uamquc,  ut  dictiim  c>i,  iina 


uuiucro  male  ulcreliir,  qiiod  csl  siininuim  boiimu, 
Crealorom  vidolirei  suiim  deserere,  corrupiibilibus- 
que  bonis  viduutaie  perversa  inhaoivie,  debiia  mi- 


VARlAi:  IdXTIONES. 

•  ex^nm.  cod.  add.  P4.     ■  Cnii  con  f^  sina.    *  Orr.  4'    cod    liU: 
"  Sic  cod.,   M.  edidit. 


Cod  .  iVi.   vedfani 
•   Til    11.  II 


*  Cod.  ]Q$ilnl,  Vi.  fossim 


Sk 


NOTAE. 


37?; 


LlBi:U  UV.  PKAEDKSIINATIONi:. 


374 


seri;i  pojnalilerstqiieicliir.  Ju^iissiino  niiippu' deser-  A  posl  pccians  nonp.olosi,  si  velil.sisraiia  iioii  juveril. 


lorciii  copii>sisMiriae  piilclicrriiiiaccpio  boaiiHKJinis 
t,e(piiiiif  ogi^las  '  Uirjiissiiiiae  voliiiiiaiis.  .\rs  ij^iiur 
rpsa,  per  qiiani  facla  suiil  oiiinia,  (piaff  csl  summa 
incomimilaljiii.vqiie  *  Dei  sapionlia  ila  iHtioiialeru 
creaiuram  faciendasii  osse  praeilosiiiiaiido  dispostji». 
ul  ei  iiiilliiin  nccossilatcin  impoiiercl,  quae  eliarii 
noienlcin  Deo  siio  scrvirc  iiieviiabili  violcniia  uv- 
gerel,  vcl  volcnlcni  ci  adliaercre  cctgcrcl  ilcsercie. 
Iii  iino  neinpe  viJcrctiir  coiHlilao  ralionis  c.Tptiviias, 
in  allcro  conililoris  iniijuilas.  Lo  eiiiin  inodo  jiisii^- 
siino  bcnigiiissinioque  puklirili.dinis  lolins  i:iiiver- 
silaiis  consnluil  iiaiiirae,  qnain  ad  iinngiiiciM.ol  si- 
iniliuidinem  snain  creavii,  ni  sibi  voluiilalc,  noii 
ncccssilaie  seivircl,  retlissinio  qtiidi,ni   divinac  s.v 


VII.  Uiiic  .\iif!iisliinis  inlibro  dc  doiio  pcrscveran- 
liao  :  €  Si  erjjo  alia  tiocimiPiila  non  essenl,  Incc 
di»ir»iiii<a  oraiio  iiobis  ari  cwiisain  graliae,  qiiani  de- 
rer.diiniis,  sola  siillircrcr.,  rjiiia  niliil  nobis  rcliqMit, 
iii  qoo  (aiiqiiain  iit  iioslra  gloriemiir.  Siqiiidcin  ut 
11011  tlibccdaiiius  a  Deo,  iioii  osiendil  dandnin  esse 
luisi  a  Deo,  cr.iu  poscendnni  oslfndil  a  Doo.  Qiii 
ciiini  iion  inrcrlur  '  in  lemplalionem,  iitin  disccdil 
a  i)f0.  >t0ii  csl  hoc  cuHiiiio  in  viribiis  libeii  arbitrii, 
(jtiaios  iinnc  snni.  rucral  in  boiniiit;,  anicqiur.i»  ca- 
dercl.  Quae  lainenlibertasvolunlalis  iit  illinsprimao 
conriilinr.is  p!;;es:aniia  qsjanluin  valiifTit,  apprtTuil 
iii  angclis,  (ini  diabolo  ciiin  suis  cadcnle  ii»  voriiaio 
slelcuint,  01  ad  i^eeinilaieni  pcrpeinain  iion  Oii.lendi, 


pieiiliae  inoderainine.  Non   cniin  aiilcr  dobiiil  ficri  U  in  qiia  ininc  eos  cssc  cortissinii   sutiuis.   perveir.ro 


raiionalis  viUi,  nisi  vohintaria,  cuni  ab  ca  voliiiitate, 
qiiaeesicausa  omniuni,  cie.-.ia  sil  ad  iniagincin  cl 
simiiitudinom  sui.  Aul  qnoniodo  eitin  divina  volnii- 
las,  siinima  vidclicet.  univi^rsilalis  ralio,  qnac  niilia 
neccjsiiale  siringiiur,  qiioniain  sna  iiberriina  poicn- 


mciiieriiiil.  Posl  casum  .';ntcnj.boiuinis  iion  nisi  «d 
giiMianiSiK'.in  Deus  vol.iilpcrlinere,  nl  lioino  acccdat 
ad  cnm,  ni^qne  nisi  adgraliamsnam  voUiil  pcrir.icre, 
ulhoinoiion  icccdnLabco.  llanc^raliam  posuil  inillo, 
in  (iiiosortom  consccmisunius,  r-raedcs'iii.ili  scfiin- 


tia  poliuir,  iinagincin  sui  siinilomfacerel,  si  non  cjiis      d«m  proposilnin  cjns,  qni  universa  operaUir'"  >.  Qno- 


$ulslaiiti:im  crcarel   voKimatcin  liberam  laliona- 
leni  ? 

VI.  IIoc  apcrtissimo  piobatnr  .'irgiimenlo,  quod 
snniitiir  e\  primi  lio:!iinis  {teccalo.  Qnamvis  cnlin 
Lealam  vilam  pcccando  pcruidil,  snlislahliam  siiain 
non  amisii,  quaeost  csse,  vcHe,  scire.  Est  cnim,  et 
vuU,el  scii,  vuli  se  esse  ei.  btirCi  scii  so  cise  el 
velle,  Qnid  ergo  primusbomo  liabiiiiaisic  pcccaUiin, 


modocrgo  dcbomiisiiiloliigere,qiiod  sanclus  Augnsli- 
imsin  li^rolMicbiridion  •loqncnsaii: «  Liberoarbiirio. 
malc  ukns  bo  !;o  et  scpcrdi.lil  c.i  ipsiim  *=  •,  nisi  forte 
Cieucndnm  cst,  boc  emn  doccre  voliiiss?,  non  ul  lii.s 
verbis  accipiamus,  primiim  Adam  subslHiiliam  ^nam 
perdidisse,  !Uki.,1  non  potuil,  .scd  eam  in  inlcriiis  iiiu- 
lavil,  qnod  polnit.  Melior  qui|ipe  lncr:U  huinana 
naiiira   lunc,  dum  Inucrel  vclia   ot    posf^e,  uruim 


^juod  pcrdi.lii  post  peccaium?  Non  eniin  a.lbiic  ha-  C  «jui.lcm  subsl;inlia,  allerum  vcro  gi'alia,  quam  nnnc. 


bebal  viiain  bcatam,  (juac  ei  iribncnua  fnoral,  si 
pracceptum  scrvaiel.  Si  di.xerimiis  libi  ram  vo!ui;l;i- 
leni,  perdidit  igilnr  suam  naUiiam.  Si  autcm  latio 
Cilocrl=>,  jiii!l;;ni  i';itn;a:!i  po^se  pcrirc,  proiiibec.iiir 
dicere,  lilicr.m  vokiniaicm  peruiiissc,  (juao  siiio 
dubiosubstaiiliidis  osl.  i^o[)  enini  in  hoiuiiic  crcavil 
Deus  vobinlatem  cripiivain,  sed  libcram,  quae  liberias 
posl  pcccaium  rcmansii.  Nulla  enim  anima  pccca- 
iri.v  esi,  (iuao  noii  vc.'il  beatitudincm,  ct  volil  misc- 
riam.  Qiiid  ergo  plus  babuil  anie  peccaUim?  Ar.te- 
quam  enim  perpclrarel  pcccalum,  voJtiit  peccarc, 
noluil  auiem  roiser  fieri.  Quis  vcro  audei  (licere,  no- 
luisse  eum  sc  bealum  ticri,  cum  adhnc  in  nauira  por 
cnin  corrupta   bealilndinis  appciilus  reniane:ilV  Aii 


cii;n  babct   soliun  vcHc  sinc  possc,  id  esl,  naU:ri;m 
doiio  (loscrlam. 

Viil.  HincDominiiS  in  Kvanjjdio  suls  f.il  discipu- 
lis  :  Sincvie  uihU  }>o!<'slh  (acere^.  Nr.ii  dixil,  nihii 
potoslis  velle-  El  Aposlolus  iVcHc  adjacel  mihi,  pci-- 
fisere  uulem  non  «.  Itein,  qi:o(i  ail  idom  Apostoliis  : 
Noii  voleiiiii,  ne^ns  cnrTenliSy  ,ud  Dei  ea  /.'/istrpn- 
tii  '.  Non  alitcr  intcliisjii;ir,  nisi  dnm  slt  vf.dcns  et 
currcns.  Natiiralilcr  eiiim  bacc  diio  insiia  si:ni  !i<>- 
mini  :  siqnidem  vull.  undc  est  voleiis  ;  ei  iippf^lit 
beali!udineni,nndceslcurreiis.  .N{vn  tanien  vo!eiilis„ 
ncque  tiinonii-;,  boiia  opcra  vcliiicboare.vel  ageio, 
vol  perlicere  ;  boc  imiin  esl  niiscrfnli.^  Dei  rlomim. 
ijicul  ciiiin  booio  in    (lensissiniis  tcnobris   |»o;5t!ns, 


forte  liltcrao  voluntalis  vigorem  poteslaloinqiic,  qii;i  *^  iialiens  scnsiim   viilendi    (',iiiueiii,  niiiil  vi.iet,  (|uia 


isolapoluiL  cusiodire  praccepUim,  si  voiiei,  iieccando 
pcididil?  .\c  per  hoc  vjgiir  el  polcslas  liberi  ^trbi- 
Ifji  non  eral  in  ptiino  hoiniiic  ex  snbsifliitia,  sod  eK 
Ciyaloris  gralin,  qtioil  niiigimin  nv.if-us  amisii  inale 
Ulens  liberc  vobinkili.s  arbilrio.  iNohiil  ciiiiii  iaceic 
quod  poluit,  fcoc   est,  mDndalUiu    cuslodire,  (juod 

VAIUAI-;  I.r.CTIONKS. 


iiiiiii  poUfsl  vidcre,  anloqnam  cvlniisei  iis  veniai. 
jiit,  quain  eliam  adhuc  clausis  ocults  sciilit,  upertis 
vcro  ct  eaiit,  cl  in  ea  ciiiicia  circiiniposila  conspi- 
cil  :  sic  voliinlas  hominis,  qu.imriin  o:iL;iiiaiis  p.ec- 
c.iti,  pr(:priv)ruiiiq!ieumbraicgiisir  %  ipsius  caligine 
impjicfiuir.  Uiiin  auleiti  ki\  divinae  iiiisericortjiae  ii- 


*  Cod.  aegesUis.     '  Con.    incoiumolKbiiwjue,     ^  ('od.  iu\'ert.     *  C^id.  cnceiridon,     "  Cod.  fedyilur, 

NOTAK. 


*  l*nii!enii(is'ad  isla  uniin.idveriii,  rucimales  i\ii\- 
«lam  crrnltiru^in  loiuin  noii  possc  perire,  irrationale^ 
vtro  posie. 

^  Aujjuali;!.  dc  dono  pcnevcr.  c.  1, 


''■  AiiSiiSln   F.nchnidion.  c.ZQ. 
J  .loan.  XV.  S 
'  llom.  Vll,  \'6. 
f  Kom.  iX,  15. 


373 


JOANMS  SCOTI 


576 


tuxeril,  iion  soltiin  nociein  pocciiorum   onnuuni,  A  Quae  fecisii,  nieniiiiisii,  nec  lamen,  quaememinisii, 


eoruni([iie  leaium  desirnii  ,  sed  eliam  obluium 
infirniae  vohinlalis  sanando  aperil,  el  ad  se  coiilem- 
plaiidum  bonis  operibiis  pnii^aiido  idoneam  facit.  Sed 
jani  lenipus  esl  ;jd  proposilum  redire. 

CAPITULCM  V. 

De  eo  quod  prnescieniia  et  praedeslinaiione  Dei  netno 
coinpellilur,  seu  bene  seu  male  facere. 

i  1,  Quae  cuiii  ita  sihl,  ordo  rerum,  quas  exequen- 
das  esse  praesenlis  caiisae  flagilai  uiililas,  coiise- 
qucnier  poslulal,  ut,  quoniam  malorum  omnium, 
(juorum  Deus  auctor  non  esi ,  ejus  quoqiie  necessa- 
rio  effeciivam  causam  non  esse  praedesiinationem, 
aperie  rallonis  regulis,  iii  opinor  ,  confectum  ,  ex 


omiiia  focisli,  iia  Deus  oninia,  quorum  ipse  aucior 
est,  praescit,  nectamen  omnium,  quae  praescii,  ipsc 
aiicior  ej»l.  Quorum  autem  non  est  malus  •  aucior, 
justus  esl  ulior.  Hinc  ergo  jam  intellige,  qua  justilia 
Dciis  peccata  puniat,  quia,  quae  novil  fiitura,  non 
facit.  Nam  si  propterea  non  debet  retribuere  suppU- 
cium  peccaniibus,  quia  praevidel  peccatuios,  nec 
recle  facientibus  debet  praemia  relribiiere,  qiiia  et 
reclefacturosnibilominuspraevidel,  immoverofaiea- 
mur,  ei  ad  praescienliam  ejus  pcriiiiere,  ne  quid 
eum  laleat  fuiuroruin,  et  ad  jusliiiam,  ut  peccaium, 
quia  voluntatc  commiiliiur,  ita  judicio  ejus  impune 
non  fiat,  sicutpraescienlia  non  cogiiurfieri  a  i.  Quae 
cum  ita   se  habeant,  lantum  abesi  a  vero,  quort 


praescienlia  Oei  firmissima  bumamus  argumenia,  ea  B  Creaiori  deputanda  exisiimanlur  pcccala  crealurae, 

quamvisnecesse  esi  fiant,  quaeipsefutura  praescivil. 
ut,  cum  tu  dixeris,  non  le  invenire,  quomodo  non  ei 
depuleiur,  quicquid  in  ejus  creatura  fieri  necesse 
est,  ego  cuiitra  non  inveniam  modiim,  neque  inve- 
niri  possc,  atque  omnino  non  esse  confirmein,  quo 
ei  depuieiur,  quicquld  in  ejus  creatura  ila  fierl  ne- 
cesse  esi,  ut  volunlate  peccanlium  fiat.  Oinnino  igi- 
lurnon  invenio,  nec  inveniri  posse,  et  prorsus  noa 
esse  coiifirino,  quomodo  tribuanlur  peccala  noslra 
Crealori  noslro  Deo,  quando  et  in  ipsis  eum  lauda- 
bilcm  iiivenio,  non  solum  quod  ea  punit,  sed  eliam 
quod  uiiic  fiunt,    cum  ab  ejus   veritale    recedi- 


scilicei  monsiraiuri  priino  :  quemadmodum  prae 
scioniia  Dci  peccata,  qiiae  piaescii ,  fieri  non  cogit, 
ita  ejds  praedesiinaiio  peccaia,  quaenunquam  prae- 
destinat,  fieri  non  efficit.  Si  enim  praesclenlia  non 
omnia,  quae  praescivil,  fecil,  quopacto  praedesiinaiio 
omnia,  qune  non  praedesiinavit,  efficil  ?  Praescicn- 
lia  sua  Dous  malefacla  homiiiuiii  fulura  praevi- 
dit,  non  tamen  eorum  esl  factor;  praedestinatione 
sua  malefacta  hominum  fulura  credilur  non  prae- 
desiinasse  ,  quomodo  ergo  puialur  facere?  Quid 
enim?  Nunquid  dementis  est  dicere,  id,  quod  Deus 
praescil  cl  non  facii,  praedestinaiionesua  fierl,  cum 
jUud  non  praedeslinat?  Si  igituret  auctoritate  credi- 
lur  ei  raiione  videtur    Deus  omnia  peccata  prae- 


lur 


111.  Q-.iocirca  firmissime  falendum  est,  simul  fieri 


sciisse  ,  non  fecisse  —  quomodo  eiiiin  poiest  esse      noii  posse,  peccatorum,  quaet)eus  In  creaiura  sua 


peccalorum  faclor ,  qui  est  eorum  et  desirucior  et 
nlior?  —  nullum  autem  peccatuni  praedeslinavit  : 
qiia  impudenli  siuliilia,  immo  nequitia  aeslimalur 
praedeslinalione  sua  cogere,  ut  sinl,  quae  non  prae- 
deslinavit,  ciim  eadein  praescieniia  sua  fieii  non 
cogit,  sed  permiltit? 

II.  Deinde,  si  aucloriiasquaerilur,  qiiaeDeum  om- 
nium  nialorum,  quaeabeo  non  sunt,  esse  praeseium, 
causam  vero  eorum  efiicieniem  adslruat  non  essc, 
nniiis  Palris  Augustiiii  dicta  sufficiiint  ex  libro  tertin 
de  iibcro  arliiirio  :  «  ISisi  fallor,  non  coniinuo  lu 
peccare  cogeres,  quem  peccaturum  esse  praescires, 
iieqiie  ipsa  praescieniia  lua  peccare  eum  cogeret, 


periuittil,  praescieniiam  ejus,  qua  ea  pracscivit,  cau- 
sa'n  '  non  esse,  praedeslinalionem  vero  ejus,  quae 
ea  non  praede^slinavit,  causam  esse.  Quicqiiid  au- 
tem  de  puccaio  ve)  generali,  vcl  speciali  conficiiur, 
nccesse  esl  i!e  ejiis  quo([i!e  poena  senlialur.  Poena 
peccaii  mois  esl.  Quicquid  ergo  de  peccato  diciiur, 
necesse  esl  de  morie  dicatur.  Non  dico  de  omnl 
morle,  sed  tantum  de  illa,  quae  seqnitur  peccatum. 
Diciinus  enim,  morimur  peccato,  idest,  meiiio  pec- 
caii  morimur.  Iiem  morimur  peccato  diciinus,  dum 
liberaii  a  peccato  jusllliae  vivimus.  Si  ergo  oninis 
peccali  causa  nec  in  pracscientia  Dei,  nec  in  ejus 
praedcsiinationesit  constituia^,  evidentissimeomnis 


qiiamvissine  dubio  peccalurus  esset.  Non  enim  ali-  rj  mortis,  quae  sequitur  pecc:ilum,  sicut  in  Dci  prae- 
ter  id  futnrum  esse  praescires.  Sicut  itaquenon  sibi      scieniia  caiisa  non  est,  in  ejus  simili 


.:ique 

adversanlur  baec  duo,ut  tu  praescienlia  tua  noveris, 
quod  alius  sua  volunlate  facturus  est,  ita  Deus  ne- 
minem  ad  peccandum  *  cogens,  praevidel  tamen 
eos,  qui  propria  volunlaie  peccabuni.  Cur  ergo  non 
vindicel  juslus,  quae  fieri  non  cogil  praescius..Sicut 
e:iim  lu  Uienioria  lua  non  cogis  facia  esse,  quae 
piaeterieruiii,  sic  Deus  praescientia  sua  non  cogii 
fationda,  (luae  futura  [sunij  ».  Et  sicui  lu  quaeilani. 


litcr  praedesiina* 
tione  non  esse  certissimum  esl.  Quamvis  sancii  au- 
ctores  modo  quodam  abusivae  locuiionis  soieant 
diccre  praedeslinatos  ad  mortem,  vel  inleriinm,  vel 
poenam,  de  quo  poslea,  proul  Dominus  aiierucril, 
diceuius. 

IV.  Nunc  interim  considerare  debemus,  uirum, 
sicul  Deus  nec  praescieniia.nec  praedesiinaiione  sua  j 
nemincin  conipellii  pcccare,  ila  neniinem  compeliatj 


VAUIiE  LECTIONES. 

-  al.  nd  pecratuin.     ''  funi  oni.  cod.,  ;idd.  M.     *al.  nialut  oin. 
Cod.  ciiUiu.     "  Sic  cod.,  pro  sil  conititula  .M.  sic  csl  (uiura.  • 

NOTAE. 
*  Aug    de  liberv  arbitrio  III.  4. 


*Corr.  M.,  cod.  recedit.    •  Corr. 


377                                                  LIBER  DK  PRAEDESTINATIONE.  578 

pie  vitfere  *.  Ubf  Iiiloudi-ndiMii  esl.  ridlliiis  volnnlnlis  A  Q"ae  pervcrsa   opinio  ivfelliiur  facile  ((iiisiilia  ra- 

fsse  vei.'«in  libtrruuein,  si  ;ili(]iia  caiisa  caiii  cocgerit.  lioiie.  Iiilerroitaiidi  ([unlein   sunl  :   Vus  auleni,  qiii 

Ijjilur  si  lniniaiiain  voluniaient  aliqna  caii3;\  praece-  peocalorunivesiroruin  aiicioriialeinCreaiori  oinniiiiu 

dil,  qiiue  eam  invitani  exlorqiieai  ad  bona  inalave  refcire  iioii  periiinescilis,  cnr  peccare  liinetis?  Aji 

vel  cogilanda,  vel  agenda,  sequilur,  non  esse  eam  quia  inoriem  non  vulii»?  Nunquid  Deus  injusUis  est, 

vere  liberam,  sed  ponilus  eam  non  csse  ^.  UI»i  eniin  '1'"'^  .xhs.a,  (piaiido  peccaia  piiiiit,  qiionim  occasio- 

estcatisa  quaecoKipellil,  ihiiioneslnalura  qiiaevelil.  "*-'"»  dedii?  iNon  esl  igiitir  littenmi  aibitrium  pecca- 

Alqiii  hiimana   iialura  non   soltim  volnnlas  esl,  sed  toriim  causa,  cuin  sil  Dei  donum. 

el  libera;  nec  cjus  liberlas  falsa,  sed  vera  esl,  quani-  Vil.   Iiem  iiiterrogaiuli   :  Cur  mori  limelis?  An 

vis  ipsa  libenas  posi  peccainm  in  taniiim  viiiala  sii,  Q"'^  vivcre  vnliis?  01»  lioc  enim  maxiine  mors  li- 

ut  ptiena  ejus  impediatur,  ne  aul  recte  vivere  velil,  incnda,  quod  vilam  aiiferal   sive  corporis,  sivc  ani- 

aul  si  velil,  non  possil.  Dc  qiia  miseria  llberalur,  ut  '"^ie,  seu  utriustpie.  Si  autem  vivere  vuliis.  dicile, 

ail  Apostolus,  gralia  Dei  jier  Jesum  ClirislHm\<-,  ma-  utrum  beaie,  an  miseio?  iNullus  csl,  qui  vilam  misc- 

nente  lamen  adbue  naiurali  libcrlate,  quae  intelligi-  ''am  velil,  quandoqoidcm  nnllos  csl,  qui  vilam  bea- 

lur  beatiiudinis  appeiilu,   qui  ei  naluraliier   insi-  tam  non  appeiai.  Quac  lamen  niilla  osi,  si  velcoacia 

lus  esl.  .^  vehiniiUe  :id<)uiritur,  vel  siiie  libertaie  possideaUir, 

V.  Mon  ergo  iillo   modo   concedendnm,   aliqiiam  Aul :  Si  Deuslilierum  arbilriutn  hoiniiii  nondedisset, 

caiisaui  compulsalivain,  sivc  bonam,  sive  malam>  quo  lioaliludiiiem  desiderarel,  purgareique  se  bonis 

praeceilere  voliintaleni  hominis,  seii  alierius  ralio-  operibns,  quibuscain  inerilo  retribueret '!  Quomodo 

nalis  naturae,  iie  ab  ea merituin  suae  liberiatis  aufe-  j"=i*^  c"'"  IJ<'ai-'>**  ^itae  gloria  coronarei,qiii  sibi  8ua 

ratur,  sive  boniim,  si  bene  vixerit  cooporanle  divina  yroin-n  ^joluntale  servire  iion  possei  ? 


gratin,  sive  m:dum,  si  malo  vixerii  suo  motu  irra- 
lionabili  perversoqiie.  Proiiuie  nulia  causa  conslrin- 
gil  hominem,  scu  bene,  seu  male  vivere.  Non  cnim 
Deus  omuiuin  bonorum  causa  esl  necessaria,  sicut 
ignis  ardeudi,  soi  calefaciendi,  illuminandi,  aut  co- 
aciiva,  ut  sensus  dormiendi,  silis  bibendi,  sed  est 
voluniaria,  ul  sapienlia  sapienlis,  visus  videnlis, 
ratio  ratiocinantis,  siniiliter.  Sed  e  contrario,  cuni 
sit  omniuin  malorura  causa  perversus  motus  rati(J 


\lll.  Si  vero  dixerilis,  cur  Deus  houiini  lale  libo 
runi  arbitriuni  non  dedil,  cum  poluil,  quo  lion  nisi 
pie  jiisieqiie  vivere  vcllei,  ncc  aliier  velle  posstft, 
impie  vero  injusteque  vivere  nec  vellei,  nec  possei , 
conlinuo  vobis  respoiidebitur  :  Si  Deus  iii  bomine 
talem  voluntalem  coiididisset,  qiiae  iioii  ornnimodo 
movere  se  possel ,  sive  recle,  sive  perverse,  non 
oinnimodo  libera  essel,  sed  essel  ex  parle  libera,  ex 
parte  non  libera ;  libera  quiilein  jusle,  non  atiieiu 


iialis  substantiae  libero  volunlatis  suaearbiirio  niale  ^  lil^era  injusie  vivere.  Si  ergo  essei  aliijua  ex  i>aiie 

ulentis,  ea  tamen  non  esl  iiecessaria,  ut  peccatum  "ccessitas,  non  essel  perfccta  liberias.  Aul  quomodo 

nioriis,  mors  miseriae,  neccoaciiva,  utpassiodolo-  de  eadem  voluntate  posset  simul  dici,  libera  esi, 

ris,  dolor  irisiitiae,  sed  est  voluxiiaria,  ul  libido  ava-  Jilier^  f^O'i  est;  liaec  enim  coniradictorie  dituniur, 

riliae   avariiia  fraudis.  *!"'•*  simul   fieri  non   po^snnt.   Si  enini  veruin  est, 

VI.  Inquo  loco  respondendnm  esl  his,  qui  noleii-  lilj^';*  est,  fiilsum  est,  libera  non  esi;  si  auiem  vc- 

tcs,  immospernenlessua  peecakacorrigere,  sedque-  rum  esl,  libera  non  est,  falsum  esl,  libera  esl.  Ac 

renles*  dedivinaoperaiione,procaciterdiceresolenl :  per  hoc  liberum  arbitiium  nullo  modo  slarel,  si  in 

cur  Deus  dedil  homini  liberum  arbitrium,  quo  solo  aliq'JO  claudicaret.  Si  dixeriiis;  Quid  liomini  noce- 

peccare  convincitur?  Nonne  melius  erat,  si  eum  iia  rel,  si  liberumsuum  arbilriuin  parie  aliiiua  ciaiidi' 

facerei,  ut  peccare  non  posset?  Quod  etiam  conan-  caret,  id  est,  eo  niale  uti  iion  possei,  laniuin  ui  eo 

lur  fulsissimo  paralogisuio  concludere,   proponen-  bene  uiendo  ad  vitain  pervenirei  jielernam?  ineliiis 

tcs  ;  Si  liberum  arbitriuin  donum  Dciesi;  omneau-  csl  enim,  beate  vivere,  quam   pleii;',m  voiunia  is 

tem  donum  bonum  esl;  omne  bonum   iion  nocet ;  iiberlatem  habere:  miranda  estvestracoeciias  aiijue 
liberura  «    igitur  arbilrium  non  nocet.   Quoniodo  j)  poiius  miseranda.  An  ncscitis,  quid  sit  jusiitia?  Ui- 

autein   non  noceat  liberum  arbitriuin,  quando  eo  que  nesciiis.  Si  enim  scireiis  ceriissime,  ccriissime 


pcccamus?  Aul  quomodo  videiur  esse  Dei  donum 
peccandi  occasio?  Deus  aiitem  nullam  niortis  occa- 
sionem  dare  debuii.  Oportueral  quippe  Deum  faccre 
hominem,  qiii  non  peccaret,  quia  potuit  tnlem  fa- 
cere.  Mclius  est  enim  non  esse,  quam  misere  esse. 

VARIAE  I.KCTIONES. 
*  Cojj  ,cod.  queTcnlur.    *  Sic  cod.,  M.  et  liberuni      '  Sie  cod.,  M.  dssinile 

ISOTAE. 


tacerelis.  Audile  ergo,  quid  sii  jiiJvtilia.  Ila  iiamque 
definitur.  Jtislilia  esl  saa  cuique  iribuere.  Si  eigo 
juslitiam  Dei  nemo  polest  auferre,  siiiile  •  conlia 
eam  latrare.  Qiiomodo  qnippe  Deus  jiidex  justus  co- 
ronam  viiae  dal  homini,  iiisi  pie  sibi  servieuti?  Quis 


*  Deusreapse  neminein  compeUii  ad  peccaiuhim, 
sed  ad  beiie  vivendum  nuiliis  correplituium  fjencri- 
biis  iiiviiai,  uniiio  couipellil,  ipso  dicenie  ;  l''aciiun 
til  in  pruecepiii  tneis  ambuleiis,  el  ilcm  :  Cuntpelle 
in.rure.  1  Kii>. 


l>  Probe,  qiiiieso,  aiiimadverlas,  volunlalem  re- 
vera  pruecedi  dioersis  causis  mcdeiiiis  el  miserenlis 
Dei,iul  iri;i  a  vero  nnllis,  nisi  propriae  perversiialis 
mcriiis  cxigeiiibus.  C.[.  Pnuu. 

•=   liom.  Vll,25. 


579 


JOANNIS  SCOTI 


:s80 


auiem  Deo  pie  servU,iiisi  qiil  ejiisiiiaurfai;!  cuslodil?  A  catnm,  si  nou  sil  voluiUariuin,  ei  lioc  quidem  ita 


Hl  qiiis  iuandHl.T  Dei  cuslodil  iiisi  ille,  qiii  ea,  (Hiae 
ipse  proliilsel,  abliorrel,  ne  lncial,  el  ea,  (]'.:ae  jubet, 
desideral,  el  coiilendil,  ul  r.icial,  adjnvanle  gralia 
ejus,  sineqiia  iiiiiilhoiii  potcsl  r.icere.  Sed  qnixi  pro- 
nihei,  nisi  peecare,  aal  quid  jubei,  nisi  non  peccarc? 
SupeivacHO  aiileai  proliiliereliir  *  horno,  ne  pecca- 
iun)  cofiiiiiiUerel,  si  ejus  corninillcndi  liberam  po- 
lesialcni  noii  haberel.  Non  eniin  prohibelnr,  qiiod 
noii  poiesl  esse.  Aul  qua  raiioiie  jubci-elur  ei  non 
peccare.  si  nullomodo  ppsset  pecCare '/ illut}  cnira 
Iteiis  debuil  jubere,  q-jo.l  posscl  hoino  f.iccre.  Qijod 
auieni  non  possei  boino  facere,  qnoinodo-Deus  vo- 


maniresium  esl,  nt  nnUa  hinc  doclorum  paucilas, 
nulla  iiidoclormn  turba  dissentiat.  Quare  aut  negau- 
duin  esl  peccMiuia  ceinniiili ,  aul  falcnduin  esl,  vo- 
hmlale  coniiniui.  Non  autcin  reclc  iicgal  peccasse 
aniiiiani,  qui  ct  pocnilendo  eam  conigi  *  fateiur,  et 
veniain  pocnitciiii  dari,  et  perseveranteni  in  peccaiis 
jusia  Dei  Icge  '  dainnari.  1'ostreino,  si  non  voluniale 
inale  faciinus,  iieino  ohjurgandus  omiiino,  aut  mo- 
nendus  est;  quihiis  sublatis  Chiisliana  lex  el  disci- 
plina  oiniiis  rcligionis  aiiferatur  necesse  est.  Volun- 
lateeigo  pcccaiur,  et  quoniam  peccaii  non  dubium 
est,  nec  hor  qnidein  dubilandiMn  video,  habere  ani- 


luii  jiiberc,  non  video.  Siquidein,  ul  vullis,  si  Deus  mas  libermu  voiiiniaiis  aibitriuin ;  tales  enim  servos 
lale  liberum  arbilriiim  iii  homine  crcaret,.ul  eo.  suos  nieliores  esse  Deus  judicavil,  si  ei  .scrvire.Mt 
laniuin  noii  peccare  possei,  eo  vero  peccai-e  non  pos-  B  liberaliiei ;  quod  nijllo  niodo  (ieri  posset,  si  non  vo- 
sct,  quornodo  nniim  prohibnit,  id  est,  peccare, 
qma,  ei.si  non  prohibercliir,  non   essei,  quod  esse 


lege  iiauirae  non  sinenle  non  posset,  alterum  vero 
quomodo  jussit  *,  hoc  est,  non  peccare,  (juaiido- 
quiHem  si  non  juberclur,  ul  ficret,  necessario  fuis- 
bci?  Si  emm  peccare  non  possel  naturali  vi  cogentc, 
qiio  pacio  peccarci  ? 

IX.  His  ergo  riilionibus  confectum  cst,  Deum  primo 
hoiniiii  laiem  volunlaiem  ei  dedisse,  el  in  eo  eam 
cpndidinse  h\  ianium  liberam,  ut  per  eam  posset 
peccare,  possei  non  peccare,  sicut  poiuil  mori ,  po- 
luil  non  moii.  I'roinde  priiuum  mandalum  in  medio 
oonstiiuSLim  esi  iiUcr  peccanJum  et  non  peccandum. 
lir.wni  enim  prohibuit,  quod  lieri  iiucriaie  nalurae 


lunlaie,  sed  necessilaie  servirent  »  »». 
C4PirULUAl  YI. 


De  eo  quod  noa  aliunde  sil  ouiup  peccaium  ,  nhi  libcro 
prvpiiite  votuniaiis  arbiirio. 


J 


I.  Finnissime  is^iiur  tcnendnm,  nuilum  peccatu 
hoc  esl  malefa(.tiiin,  nuUamque  ejus  iioeJiam  aliunde 
nasci,  nisi  piopria  hoiniiiia  voliintaie,  libcro  male 
ulentis  arhiiiio  '".  Netpio  enim  aliier  rieri  vera  ralio 
invenil.  Cnjus  lei  osiendendae  causa  utendum  csi 
eo  argumenio,  ipiotf  sumilur  a  compuralione  ^.  Si 
humnna  volunias  e%i  sccundum  naiuram  ,  unde  du- 
bitare  siuUissiiiium  ,  nulli  dubiiim,  eam  non  esse 
summam  ofnnimn   volunlatem ,  eo  maxime  argu- 


poluit;  aiierurn  jussit,  quod  fieri  el  nalura,  et  gra-  C  mento,  qaod  niiilabilis  sil.  Si  enim  snmma  omnnna 
lia  non  negavii^  u'i,  si  ei  obedire  vollet,  jusie  '  vi-      esset,  quomodo  muiabilis  esso  possei?  Non  igilur 


VI- 

lam  l.icaiam  rcciperei,  sin  vero  illud  conlemneret , 

jiisie  debiiam  mortem  siibindeqiie  miseiiam  subirei. 

Qnae  cum  ita  siiii,  ntillus  Cbiistianorum  dubitare 

debei,  Deiiiii   unjversiiatis  conditorem  dedlsse  ho- 

mini  liberum  arbilrium,  iii  est,  electionem  sive  boni, 

sive  mali,  nec  aliier  sum  daie  debuisse,  nisiomniiiO 

libenjm,  eo  scillcet  el  monstraturus ,  quid  in  ho- 

miue  praevalcrel  nalura  sine  gralia,,   quid  giatia 

pessct  ii)  naiura,  quid  jnstiliae  meriium,  qnid  pec- 

caii,  qnid  deinde  suae  ineifabilis  iargiaiis  donum, 

in  tanlum,  nt  quisquis  liberiaii  arhilrii  derogel,  aut 

niiriuendo ,  aut  penitus  anferoiido ,  aut  blaspheman- 

do  ^ ,  cum  loiius  Chrisiianae  disciplinac  proculdiibio 

miiiiicum  el  divina  et  huniana  coiivincataucioriias.  D  peccandam  foriiorem  se  voiuntaiem,  raiione  quippe 

Hinc  Augustinus  in  libro  Je  vera  religione  :  <  Defe- 


summa.  Qnooiam  veio  eam  lalionis  summ.iepartici- 
pem  osse  vidcrau.s ,  dabiiare  non  possunuis,  ipsam 
raiionalein  subsianii.im  csse.  Dciiule,  si  raiionalis 
natura  irraiionalem  nnjnio  piaeicdil,  spquilur,  iix 
rationalis  natura  mutabiii^  miiior  sit  laiionali  iii- 
cominutabili ',  major  vero  irraiionaii  nuiiabilique. 
Summam  igitur  onmium  divinam  volunlatem  nuilo- 
modo  voluniati  raiionali,  qnam  creavit,  vel  soasisstf 
peccare,  vel  ea.n  cocgisbC  ad  jieccamlum,  eredcre 
debemus.  lirationaUs  vero  volunias,  sicut  esi  ani- 
maKurn,  quomodo  mcliorem  se  voiunlaiem  vinceret, 
praeserliiri  cum  ipiU  peccaro  nou  po.ssii  careiis  ra- 
lione?  Quomodo  potuit  auL  suadere ,  aiii  cogcre  ad 


uienlem?  Ueslat  parcjus  vohmlas,  quae,  si  aliqiui 
cst,aut  viiio  cari;i,  aui  vitiaia  csi.  Scd  si  viiio  ca- 
reat,  quomodo  vel  suadere,  vel  cogere  potesi,  vitiiiiu 
lieri  in  sua  pari  volunlate?  NolU  enim  vohmlas 


carens  vitio,  in  alia  vohintatc  viiiam  ellicii.  Si  vero 
viiiata  est,  non  eral  par  humanae  volunialis  anU 


ciusaulemisier  a;i,  i  qui  pi^ccatum  vooalur,  si  lan- 
quam  febris  invJlum  occiiparei  ,  recli;  iiijdsia  pocna 
Yideieiur,  quae  peccaniem  consequiiur,  ei  quao 
danmaiio  nuncupalur.  Nunc  vero  usque  culec  pecca- 
lum  voluniarium  malura  est.  ul  nullo  luudu  sil  pec- 

VAUi,4:  LECTIONES. 

■  Sic  cod  ,  M  /)rci/ii6«/«r.  «  Cod.  i«sJ/ ;  sm  semper.  *  Sic  cod.,  M.  «<  iiisle.  ^  Cod.  blasptiemando.  •  Sic 
cod.  M.  corrigi  eaiit  *  t^ic  cod.,  M.  in/Va  Dei  legem,  et  ad  marg.  adbtr.  ul.  iusia  Dei  leyt.  •  Sic  cod  ,  M.  a 
rei  cot>  paralione.     '  Cod.  incoinmolubiii  sic  fere  obique. 

.NOIAE. 

»  Aiiyoslinus  </?  vera  re.liij.,  cap.  14.  vciunlaie  nasci.poenam  vero  ejos  a  Deo  juslo  judicc 

">  Anmadveria5.p<'iCilurr)  qu  deiii  projiiia  homini.^       irrojjari,  Lf    Prud. 


S8I  I.IBER  1)R  PKAEDF.STINAHONF.  382 

pefcaiiiin.  Melior  esii  onlfn  omnis  vnlimias    corrii-  A  milu  vicleiiiurlioc  unogeneieconlineri.cumquisque 

|)ij(ine  caioiJS  Cd  iioi»   cartiiti'.  C(>iitliiiliiur  oiuuis  aveniiiir  a  diviiiis  verequei)ianciiiibiis,ei  a«l  inuia- 

ni;i!el.:cii  occasio,  poenaque  ejiis  omiiis,  iup-.opria  bilia  alijue  inoeria  convorlilur.  Qiiac  r|iiaiiifjua:u  iii 

IiOJiiiuis  vohiiilaie.  ordiiie  siio  recto  iocaia.siiU,  clsiiani  (juan^idam  pul- 

II.  Iliiic  Aiigiisiiiins  in  prino  libro  deliliero  aibi-  cliriludinem  perag«.iii,  perversi  laineii  aiiimi  esi  ei 

Irio:  f  Ergo  reliniiuiinr,  ui,  qiioniani  regnanli  ineuli  iiionlinaii,  eis  sequcudis  siibjici,  (luibus  ad  nuiiim 

com|)oU(]ue  viriuiis  (luicrii-id  par,  aiii  praelaUiin  est,  siiiim  ducendis  polius  diviuoordiricac  jure  pruelaius 

iion  eam  faclt   scrva:u  lihidinis  propler  j:isliliam,  esl. 


qnicqtiid  aiiiom  iiifcrius  est,  noii  possil  hoc  f.icero 
propler  infirmilalcm,  sicul  ea,  qiiae  iiiler  iios  con- 
sliierunt,  doccnl,  nnlla  res  alia  menle:n  cnpidilatis 
comiiem  facial,  quam  propria  voUinlas  el  liljcruni 
arbitrium,  justcque  illam  pro  peccalo  laiilo  iioeuas 
peodere.  Quid  cnim  ?  Nuin  ipsa  poena  parva  cxisii- 


CAP1TULU.M  Vil. 

Quod  libcrum  volitntails  arbilriniu  numeraiidum  ail 
inter  bona  (fuue  Deih  hominl  laruitur,  (juamcis  eo 
male  Hlntur,  Quae  cst  cawia  pecculi  ei  peccaium. 

I.  Non  ergo  libcrum  arbilriiim  inaiiiiii[esl,  cum  eii 
(]iiis(]iie  male   litalur,  se(i   esi    niimerandiim  inier 


manda  esl,  quod  ei  libido  dominaUir,  expolialanuiue  ^  i,y„a  (pjae  homiui  divina  laroilale  doiiaia  suiii,  prae- 


vir-itiiis  opulenlia  per  diversa  inopem,  ai(|iic  iiidi- 
gciilem  Iraliil ,  minc  falsa  pro  veris  approbanlem, 
nunc  ctiam  defensiiantem,  ir.mc  iiiiproi)aiileiu,  (p.iae 
autea  probavissct,  et  nihilomiuus  *  in  alia  f;<Iba 
irrueiuem ,  nuuc  as^eusionem  su.-«pcndenlem  siiam, 
el  pleiumquc  perspicuas  laliociualiones  formidau- 
lem,  nunc  dcsperaulem  de  tota  inveniioue  veriuilis, 
et  slulliiiac  leiicbris  peniiiis  iuhaereuiem ,  nii!:c 
conantem  iii  lucem  inlelligendi,  rursusquc  f;(lig;t- 
tione  dccidenteni,  cum   inlerea  cupiditaium  illud 


scrliyi  cum  polius  ad  bciio  lUeiidum  eo  dalum  sil.  Iii 
hoc  euim  maxime  aiguinir  humaiia  voluulas,  qiiod 
00  doiio,  qijod  oi  d;t',iim  csi  ad  rccle  uiKnduui,  ma- 
iuil  perverse  uli.  Sed  meriio  <ni;teriiur,  cur  eo  male 
uli  potuil.  Kespondetur,  quia  nou  esl  uiagiiuiii  bu- 
mim,  quo  nemo  maie  uti  poiesl.  Siiut  ctiiHi  magua 
boiia,  qTiae  a  Deo  homiui  '  donaiii:ir,  siiut  lucdia, 
suiit  minima.  Etquidcm  magnis  iiuilus  maie  iiiiiur. 
Quls  cuiir.  iirudcntia,  Kiiupei-aiUia,  forlif.idiue,  JMSli- 
tia  m;ile  uli  poicsl?  iMediis  veio  bouis,  n.iuliiiksqne 


reguum  lyramnce  saevial,  et  vanis  contrariisf.iic  pro  ai-biirio  uteuiis  et  recte  vivitur  «  ei  pcrversc. 

lenipesi;Uibus  loluni  hoiniiils  animiim ,  vitauKiue  pcr-  Poicsl  euim  aliqiiis  iii  discipliua,  verbi  (lau.^a,  dispii- 

lurbci?IIinc  limore,  indedesiderio,  hinc  auxielaie,  landi,  quae  dfcitur  dialcctica,  peritiis,  qtiae  uidlo 

inde  inaui  falsaque  laeiilia,  hiuc  cruciaiu  rci  amis-  dubitanle  a  Dco  homini  douatur,  sl  voluoiii ,  bene 

sae,  quae  diligebalur,  inde  ardore   adipiscendae,  i,ii,  quoniam  ad  hoc  cerri.-^simo  daia  esi,di!m  ca 

quac  nou  habcbatur,  hinc  acccptae  iiijuriae  dolori-  ^  iguorautes  eam  erudii,  vera  falsaqiuj  di.sceruil,  con- 


bus,  iudo  facibus  Yindicand;;e,  quaquaversum  polesl 
coarlarc  *  avarilia,  dissipare  ^  luxuria ,  adjicere  * 
ambitio,  inilare  superbia,  torqucre  iuvidia,  desidia 
sepelire,  pervicacia  concitare,  alllictare  subjeclio,  cl 
qiiaecunquc  alia  innumerabilia  regnum  illius  libidiuis 


/usa  dividii,  sep;trata  colligit,  in  omnibus  veiitalem 
iiKniirii.  Polesi  e  coiilrario  periiiciose  vivere  ',  ad 
(juoJ  iioii  esldala,  d;i;u  falsa  pio  veris  approliaus  , 
aiios  ii!  errorem  millal,  faUisque  raiiocinatioiiibiis 
simpllcium  sensus  coufundat,  confuudeudo  caligiuat, 


frequciitanl  *  et  exercent.  Possumusne  tandem  nul-  -  ne  porum  oculiis  lulerior,  qui  esi  aiiinms,  ad  uoii- 

lam  istam  poeiiam  putare,  quam,  ut  cernis,  omues,  liam  purae  ipsius  vcritaiis  perveuiat.   Sicul  eigo 

Qui  [non]  iiihaerent  "^  sapienliae,  uecesse  esl  perpc-  ipsa  disciplina  ,  si  inlcr  magna  houa  niiiiioraiciiir, 

li»?  »  Quidautem  quisque  sectaudum  et  ampleclca-  uuUus  ea  falieret,  nuUiis  failereiur,  iia,  si  liberiin 

dum  eligat,  iu  volunlate  esse  posilum  conslitit ,  nul-  arbitrium  in  numero  magnorum  bonorum  coUocare- 

loquc  re  de  arce  domiuandi  recioque  ordine  meniem  tur,  nulius  eo  male  uleus  primo  laberelur,  uuliiis 

depoiii,  nisi  voluntale,  el  est  manifestum,  nou  rem  consequcnier  ma!e  utcndo  piiniretur.  Q;iis  aiiiem 

ullara,  cum  ea  quisque  male  ulitur,  sed  ipsum  male  nou  videai  iroqueiiiissimc  humiues  male  uieuiesmi- 
uientem  esse  arguendum.                                           _  nimis  bouis,  a  Deo  lamcu  commissis.,  ut  suut  spe- 

411.  Quocirca  licet  nunc  animadvertere  elconside-  cies  corporeae  ,  earumquc  pulchritudiues  ,   quibiis 

rare,  utrum  sii  aliud  male  facere,  quam  negh^ctis  maxima  hominum  muliiiudo  ad  variaseonim  Iihi:!i- 

rebus  aeleruis,  quibus  per  se  ipsam  meiis  fniitur,  nes  explenJas  mortifere  uiiiur,  cum  eisdem  ipsis 

ei  per  se  ipsam  percipil,  et  quac  ainans  aiiuUerc  pie,  juste,  rccteque  uiereutur  ad  meriium  bo.iiiiii- 


diuis  suae,  si  eas  ad  laudem  Grealoris  re!orreiU? 

II.  Sed  ul  haccaperiiiisapprobemus,  sancii  Paii'Is 
Augustiiii  suaviloqua  vcrba  poucnda  suul.  Ail  euim 
iii  libro  secundodelibcroarbilrio  :i  Couslitit  liiler 


oon  poiest  lemporalia,  et  quacque  per  corpus  par- 
leiuhoininis  vilissimamsentiuiuur.ctnumquam  cssc 
certa  pcssunt,  quasi  maguaet  miranda  scciari.  Nam 
boc  uno   geuere  omiiia    malcfacta,  id    est,  pcccaia 

VArjAK  LECllONES. 

*  Cod.  uihil  liomimts.     «  M.  conrclare.     ^  Cod,  desipare.     *  Sic  cod.,  M.  adurere  t 
addiccre      »  Corr.  cod.  freqnenlaulur.     *  Aou  om.  cod..  M.  jio;i  adiuierenl,  ei  ad  marg 

biC  cod.,  M.  homim  a  Deo.     »  Sic  cod,,  M.  itliuir.     *  Sic  cod.,  .M.  uti. 

NOTAfi:. 

*  Auj^tisiin.  (k  libero arbiirio  1,  II. 


el  ad  marg.  adscr.  al. 
adscr.  al.  inhaereni. 


383 


JOANNIS  SCOTI 


384 


1106,  iiaiuvflwi  corporis  iiifenorc  t;r:»dii  esse,  (juam  A  liti»,  ;>>ii  ud  inCeritis  peccai.  Ad  propriu^n  toiiveni- 


miimi  «atiuani,  ac  por  hoc  :ii>i:iiiiin  nutjus  Imnuiu 
esse,  (|uam  corpus.  Si  ergo  in  corpo)  is  boriis  iiive- 
ninnis  aliqua,  quibus  non  rccle  uii  honio  possil,  uec 
Uiineii  propieiea  diciinus,  iioii  ea  doii  debuisso,  quo- 
niaiii  csse  coniiicinnr  bona  :  quid  tniruni ,  si  el  in 
anJnn»  sunl  quaedani  boua,  quibus  eiiara  non  reclo 
uli  possumud.  Sed  i|uae  '  buna  suni ,  nou  poluerniit 
(lari ,  nisi  ab  illo,  a  quo  sunl  oinuia  bona.  Yides 
enini,  quanluni  bonldesit  corpori.cui  desunt  nianus, 
ei  tanien  nianibus  inale  utiiur,  qiii  eis  operalur  vel 
saevji  vel  lurpia.  Sine  pftdibus  aliqiiein  si  aspiceres, 
/alereris,  deossc  inlegriiali  eorpoiis  pluriiiuun  bo- 
|iuin,  et  tanien  euni,  qiii  ad  noccnduin  cuipiain  ,  vel 
seipsuin  deiioneslanduni  pedilius   uleretur,  inale  uli 


iiir,  cuni  siiae  puiesiaiis  vuli  essc;  ad  exierius.  cuui 
alioruni  |)iopria,  vcl  (piuecuiKpie  ad  se  iioii  perlinent, 
cogiiosccre  slndct;  ad  inrorius,  cuin  voluplaleni  cor- 
poris  diligit.  Alqiie  ita  Loino  supcrbns  el  curiosus  ct 
lascivns  eOoctus,  cxcipitur  ab  aiia  vila,  qu;ie  in  com- 
par.Tlione  sn[teri(n'is  vilac  niors  est.  Quaeiamen  re- 
gilur  adiniiiislralione  *  divinae  providenli:te,  quae  con- 
gruis  [sedibiisj  ^  ordinat  oiniiia,  et  pro  meriiis  sua 
ciiiqiie  distribuil.  Ila  iily  ul  neque  illa  bona.,  quae  a 
peccantibub  appctuitlur,  ullo  niodo  nialu  siiit,  nci;uc 
ipsa  volunias  libera,  quam  jn  bonis  qtiibusdnin  rne- 
diis  numerandaiu  essa  coinperimus,  sed  inaluin  sit 
avcrsio  ejus  ab  incoininulabiii  bono,  el  convcrsio  ad 
muiabilia  bona ;  quiic  lamen  aversio  aiqiie  conver- 


pedibns  noii  negares.  Oculis  liasic  iucem  videmus ,  fi  sio,  quoniam  non  cogitdr,  sed  esl  voiuntaria,  digna 


formasque  intcrnoscinnis  *  corporuiii ,  idque  el  spe 
ciosissimum  esl  in  uoslro  coipore.  llndo  iii  fasiigio 
quodam  digniiaiis  haec  mcmbra  locata  i.uni,  ei  ad 
snlulcm  lueiidain,'inuliaqtie  alia  viltte  coinnioda  re- 
leri  usus  oculorunj.  Oculis  lamen  pleriqiie  pleraqne 
agunl  lurpiier,  ci  eos  inililare  cogunl  libidini.  Et 
vides,  qmiiituin  bonumdesit  in  facie,  si  (^euii  di^sunl. 
Cum  Jiiilem  ;uisiint  ^,  qnis  lius  dcdil,  iiisi  boiiorum 
oniniuin  largiior  Deus  ?  Queniadmodum  ergo  ista 
probas  in  corpore,  et  non  inluens  eos,  qui  male  his 
uttinlur,  laudas  illum,  qiii  haec  dedit  boiia  :  sic 
liberam  voluniatcm,  sine  qua  nemo  poiesl  rccie  vi- 
vere,  oportel  et  bonnm,  et  drviniius  daium,  el  poiius 
eos  danmandos,  qui  hoc  bono  m:ile  nlunlur,  qtiani 
eum,  qui  dedcril,  dare  non  debuisse  faicaris"  >. 

lil.  <  Yirlules  igilur,  quibus  reclc  vivilnr,  magnj» 
bona  sunt ;  spccies  aulein  quonnnlibet  coroorum, 
sine  quibus  recle  vivi  polesl,  miuima  bona  sunt  ; 
poteniiae  vero  animi  *,  sine  (luibiis  recievivi  non 
poiesi,  media  bona  sunt.  Viriuiibus  nemo  nmle  uli- 
lur,  ceii^ris  auiein  bonis,  id  esl  mediis  ei  ininimis, 
non  soluin  bene,  scd  etiani  malequisqtie  nii  potest. 
Et  ideovirtuie  neino  niale  uiitur,  (|uia  *  opus  vir- 
lulis  esl  bonus  ujus  isiorum,  quibiis  cliain  non  benc 
nii  possuinus.  N^euio  autem  bene  utcndo  male  utitur. 
Quare  abttr.daniia  ei  magnitudo  boniialis  D(;i  non 
soiuiu  magna,  sed  eliam  inedia  ci.  iiiinim;t  bona  essc 
praestiiii.  Magis  laudandaesiboiiilasejus  in  ntagnis 
j^uatii  in  inediis,  ei  magis   in  meiiiis  quam  in  miiii- 


et  j  ista  cam  miseriae  poena  subsequiiur  c  a.' 

V.  «  Sod  lu  forlasiie  quac.-;iiurus  es,  quoniam  mo- 
veiur  volunias,  cum  se  avertit  ab  incommuiabili 
bono  ad  mulabile  boiiuni,  unde  ei  isie  inotus  exislal, 
qiii  prufecto  malus  est,  (aincisi  volunias  libera,  quia 
sine  illa  nec  rectc  vivi  potest,  in  bonis  numeranda 
sii?  Si  cnim  inottis  isie,  id  esl ,  aversio  voluniatis  a 
Doiniiio  Deo  siiie  dubiiaiione  peccaium  csl,  num  pos- 
siinius  auciorcm  peccaii  Deum  dicere?  Non  erit  crgo 
iste  motus  ex  Doo.  Undc  igitur  eril?  Iia  qtiaerenii 
libi  si  respondeam   nesciro  ine,  foilasse  *  eiis  tri- 
stior?  Sed  lanien  vera  responderim.  Sciri  enim  noa 
potcst,  qtiod  niliil  est.  Tu  tanium  pietaiem  incon- 
cussam  tciie,  ut  nullum  tibi  bonum  vel  sentienti,  vel 
C  iiUelligeiiii,  velquoquomodocogilanli  occurrat,  quod 
non  sit  ex  Dco.  Ila  enim  nulla  naiura  occurrii,  quae 
non  sit  ex  Doo;  omneiu  qiiippe  rem,   ubi  mensuraiu 
ei  niuneruni  et  ordineni  videris,  Deo  arlifici  iribuere 
ne  cuncteris.  Unde  autem  ista  ponitus  '  detraxcrls 
nihii  omnino  remanebii,  quia,  etsi  reinanserit  aliqua 
forniae  alicnjus  inchoatio,  ubi  nequc  mensurain   ne- 
que  numerum  neque    ordinem  invenias,  quia  ubi- 
ciinquo  isia  sunt,  forma  pcrfecia  esl,  oportet  auferaj 
islain  ^"  inchoationem  formae,  quae  tanquani  maieric! 
ad  perlicienduin  subjacerc  videiur  artilici.  Si  enin 
forniae  perfectio  bonum  est ,  nonnullum  jam  bonun 
esl  el  forinae  inchoatio.  Iia  detraclo  penitus  onui 
bono  niiiil  onniino  remanebit  '*.  Omne  atiiein  bonuii 
ex  Ueo  :  nuiiaergo  natura  est,  quaenon  sit  ex  Deo 


inis  bonis  ;  sed  magis  in  omnibus,  quani  si  nonoin-  jv  Moliis  ergo  ille  aversionis,  qood  fatemur  eitsc  pec 


nia  iribiiisset  >» .  i 

IV.  «  Yuliiclas  crgo,  adli.ierens  coininnnialtiuein- 
co-mtnulabili  bono, iniper.it  printa  e<  magna  honiinis 
bona,  cutn  ips<)  sit  incdiuut  qtioddam  bonum  ;  vo- 
liintas  auiem  uversa  ab  incommuialnli  cl  cornniuni 
Lono,  ct  conversa  ad  proprium  bonum.aut  ad  exte- 


catuin,  (|iioniaindeiectivus  motusest,  oninis  «iheii 
derec;us  cx  nihilo  csi,  vide  quo  pcrtineat ;  cl  S' 
Oetim  non  pertinere  non  dubiies.  Qui  lamon  de 
feclus,  quoniain  est  voluiitarius,  in  nosira  esl  po 
siius  pos.<>ibiiitatc  '*.  Si  «niin  tiiues  illtim,  opurtetii 
nuiis<;  si  autcmnolis,  non  eril.  Quid  ergo  secnriu: 


vauial;  lectiones. 

*  Sic  coif.,  al.  quia.  •  Sic  cod.,  M  coijnuicimuscl  ad  marg.  adscr.  al.  tnt^r/)d$ctntt(i.  '  Cod.  atsuu 
*  Sit  cod.,  ai.  ninmae.  •  Corr.  M.  to  I.  </'/i.  *  Cod.  umininisttaiione.  '  sedibus  oui.  cod.,  add,  M.  '  Co« 
foiliisse,  '•*  Cfid,  /Jue»iiMs,  sic  nbiqtie  '"  n\.  eiiutu  ipsuin.  "  Sic  cod.  M.  on"iii  bono  wi/»  ^Ki^/fm  >•* 
uiliU,  sed  iiihil  oiniiino  reiiKHiebii.     "*  al.  poitslute. 

NOTAE. 

'  Aii^'ii&tm    de  lib.  uib.  II,  IS.  *  Auguslin.  1.  i.  in  Gne. 


^'  Aiig:i5liii.  lOid 


19 


SSfi 


LIBER  DE  PUAEDESTINATIONi:. 


386 


qii.im  cssc  iii  cn  vil.i,  ubi  non  possil  libi  cveniro,  Alaiis  a  secondeudao  subsianliastomliciii  Ijojiilaiesiia, 

ileiniic  unicnique  pio  jjiatlil^ns  siiis,  doiia  o^^re  dispo- 
.snil  largilate  sua.  Iiilor  cioas  videlicel  subslnnlias  na- 
lurani  lit)iniiiis  in  voinnlaie  nilionahili  *  subsliiuit. 
Non  cnicn  ideo  liOino  voliinlas  esl,  <iiiia  vuluntas  esl, 
sedqui;'.  rali()iialisV()liiiilasesI.T(»lle  iiamqiifraliona- 
lein  voliir.lal(;m.  non  eril  iiomo.  Qiiod  lanien  no:i  re- 
eiiiril,  nt,  si  lollas  liouiinein ,  non  sil  ralionalis  vo- 
Innlas,  qiiae  non  in  liomine  lantuni,  veruiu  eliani  iii 
aiigelo,  atqiie  ipso  Deo  eogitoscilur.  llinc  ncccssario 
lonsideraiuluin  '',  quid  islii  huniaiia  vuluiilas  lubeal 
cx  nalnra ,  qiiid  ox  dono.  S.jd  si  luce  «lariiis  esl, 
naUiralilcr  cain  liabcie,  quod  sil  subsiaiiliaiis  vo- 
lunlas,  resial  quacri.  nndc  sii  ci  libertas.  Non  onint 
absoluie  diciltir   voinntas,   sed  libera  voliinias.  Si 


quod  non  vis.  Sed  quoniani ,  non  sicul  sponte  homo 
cecidil,  ita  ciiaiii  sponle  surgere  potesi ,  porrectani 
nohis  dcsuper  dexleram  Dei,  id  esl,  Dominuni  no- 
slrum  Jesnm  Chiistuin  firina  (idc  teneamus,  el  ex- 
speciemus  ccrta  spe,  el  cariiate  ardenli  desidere- 
rnus  a  ». 

CAPITULUM  Vlll. 

Dl  differenlxa  itiler  ucituram  hoiuinls  el  liberuin  ejus 
arbilrium. 

1.  Jam  nunc  pulsanda  cst  divina  misericordia,  ul 
nobis  aperire  dignetur  iinininenlis  ijuaestionis  difli- 
cultatein.  Longe  namque  remolum  esi,  et  in  pro- 
fundae  inlelligentiae  secreto  sinu  repositum ,  quid 
dislat  inier  liberain  hominis  voluntatcm,  quae  ex 


na:ura  esi,  el  liberum  ejus  arbitrium,  qiiod   procwl  B  ergo  tantum  ex  suh^>ritutione  '  siia    haheai,  ut  sii 


diihio  doniim  Crcatoris  esse  manifestuin  ^  Sancio 
6i(iuidcm  Augiistino  niultoties  '  i)ol;is  Incuioante 
apertissime  credimus,  inlerioris  hominis  substanlia- 
lein  triniialein  in  liis  iribus,  essentia  videlicel,  et 
volmitale,  el  scicnlia  contineri  ^.  Si  enini  sumhia 
sapientia.qiiaehuiiianam  naturam  sui  siiniiem  creare 
voluil,  in  se  ipsa  nna  irinaqiie  esl,  nierilo  hominem 
sic  fecit,  essenliaiTi  proiecio,  voluiitateni,  scienliani, 
quae  Iria  uiium  sunt.  Non  cnim  aliud  «sl  rationali 
\ilae  esse,  et  velle,  nec  aliud  veiie,  ct  scire,  sed  esse 
ejus  volunlas  scieus,  el  voluntas  cjusesseniia  sciens, 
,el  scieniia  ejus  volens  essentia  est. 

II.  iiaec  igitur  iria  unura  sunt,  ei  una  naiura. 
Tola  deiiule  animae  naiura  volunias  esl.  Sed  consi- 


voiuntas,  non  aolen;  lihera;  relinquitur,  si  iibcra 
est,  quod  negare  absnrdiiiu,  dono  Mii  Crealori:)  et 
donatam  cssc  libertaiein  El  eril  lalis  difrerentia  in- 
ter  naluvant  el  lihcruin  arhiiiium ,  ac  si  huinanu 
voluiilas  lion  soluin  sua  subsiituiione  accepit,  iit  sil. 
sed  eliain  ui  libeia  sit. 

IV.  Adluic  lion  est  quaeslio  proposita  lesera^a. 
Praedici'rt  «piippc  argamcnlaiionibus  coHecluni  est , 
omuipolPniissiinam  divinam  voluntatciii,  quae  nulla 
legc  conitalur,  nec.  impediliir,  debuis.se  volunia- 
tem  sui  simitemcreare,qiiac  aeiernis  iogihuscroairi- 
cis  rogeretur,  nulla  vi  ab  agendo,  ipiid  veilel,  arla- 
relur,  vol  ad  ageiidum,  quod  nollet ,  conipeUeretnr, 
Quidquid  enim  facere  inaUiisset ,  sivc  boni,  sive 


icrandum,  ntram  ea  voluiitaS;  sicut  natnraliier  esi,  C  mali,  sapientissimam  erealricis  suae  disciplinani  noii 


ita  lihera  est  naturaliter,  an  lantini),  ul  volnnias  sit, 
?x  naiura  habeat,  ul  auiem  iiheia,  ex  dono  Creato- 
is.  Cura  eniin  omnc  bonum  ^utt  Deiis  ipse  est:  aiil 
{uidquid  ah  eo  esl,  non  tamen  onuiia  hona,  quae  ah 
ft  sunt,  eodem  modo  ab  eo  (ii'ri  dicimus.  Omniutn 
juippe  honoium,  quae  Deus  crcavii,  quaedam  sunl 

:jus  boniiaie,  qnaedam   ejus  largitaie.  Quac  au- 

emabipsius   hontlate  Hunl,  snbstaniialiler  liunt, 

;um  oinnibus  accidentibus,  quae  eis  uamraliier  ad- 

laeront,  ui  sunt  qualiiates,  quantilares,  relationes, 

itus,  habiius,  loca,,  tempora,  a^ere,  pati ;  quo  nu- 

iu:ru  dunario  el  omnis  creala  suhsiantta,  et  oinnia 

i  naluialil(ir  uccidenlia  comprehendi  possunl.Nec 

<>s  nioveai,,  !>i  dicaniur  accidentia  '  quaedam,  quae 

xrialura  non  siiiu.  !i\jt\  eniin  sunt  vere  accid^niia\ 

'd  iiaiuralium  accidonlium  aul  al-senliae,  aul  de- 

'■ctus,  id  esl  corrupiitMies.  Quae  verij  latKiinte  con 

toris  veniunt,  profeoio  dona  ejus  appellantiir,  uec 

iler  credi  oportet,  (juoniarr.  qnidem  Iria  (niaedam 

teHi§i  necesse  est   in  oinni  donandi  aclu,  qut  dat, 

od  d«lur,  coi  datur 

111.  Pioinde  Deus  omniuni  opifex  piinio  nniversi- 


l) 


excedeict,  quao  omnes  motus  liherae  voluuiaiis,  sive 
reclos.  sive  pervcrsos,  congruis  ordinibus  exciperet. 
JNon  enint  credendus  esi  universiiaiis  toiuliior  ra- 
tionaletn  voluntalem  fecisse  servilem.  An  forie  noii 
csl  Itoniini  suostanlialiler  ralio?  Quis  audeal  hoc 
dicerc,  cum  sil  vera  tioiniiu.s  deiiniiio,  hoiuu  ost 
substantiu  raiionabs,  sapienliae  c:ipax!  Quid  ciko 
mirum,  huraanae  voiuntali  cx  natura  sui  esso  liher- 
taiem  cuin  non  &it  mimm ,  ea  iieri  ralii^nem  ?  Aui 
([uomodo  fieri  potuil  nalura  servilis  vohintas,  cni 
nieiito  ohedieniiae  promiiiiiur  illa  fiilura  libertag, 
quoniam  non  Ciii  peccandi  oiipiditas?  Nullo  enim 
paoto  Deus  desiruii ,  quod  iu  natura  creavit,  sed 
q:iaedani  bona  naturalia,  ({uae  condidil,  iii  melius  ea> 
dom  loiivcriii,  non  ut  ab  eis,  quod  fecit,  erual,  sed 
ut  eis.  quod  addere  voluii,  adjioiat. 

V.  Exemplo  sil  corpa^  bouiinis  anie  peccaium, 
quod  erai  primum  animalo,  doiudo  fulurum  spiri- 
luale  merilo  obedientiae,  miUa  inierposiia  morle. 
Cur  primum  aiiimalc?  An  quia  adhuc  deerat,  quod 
ei  propter  praecepli  cusiotiiam  fueral  addendum ,  id 
csl  spirtiuale,  ac  peihoc'e.s  eo,  quod  aliquida  per- 


VAIUAE  LIXTIONES. 

I'  Sic  cod.  •  muliociens,  sic  uhiqne.  *  Cod.  acccdenlia.  '  Sic  cod.  *  Sic  cod. ,  M.  ralionali.  «  Sic 
ll,  M.  fcsr  oousideriinduiii.  ^' Sic  cod.,  M.  ad  maig.  adscr  ,  ibrle  insliluiione;  sed  Iruslra,  nam  leclio 
|)s/i/u(ione  ot  hoc  I(jco    el  paulo  po.st  •oiiueii  la  est. 

NOTAE. 

[>  Augustin.  /.  I.  il,  SiO  iitiiio.  ^  Auguslin.  Conjess.  X1I1,  11. 

Patrol.  CXXII.  13 


5fi7 


JOANNIS  SCOtl 


388 


feclione  nalnrae  defdil,   eral  animalc,  ex  eo  ,  qiiod  A  i>'-oU!Mi  iieii  quis  riubiiare  ;iuilrai?  Proindc  ('[nia  tSe 

nihiJ  fi  decsse',  fndii-.ai!  splriliialo.  Hinc  dalur  in-  lioniinis  volunlalc  anie  peccaiuni   quaeiilur,  conce- 

iKiligi,  priniani  hominis  vol'.inUletn  liberaii:  naiiiia-  dondiinies!,  inuiu  mo  pioprio  poluis^e  el  ud  Deuiii 

hler  luisse  creatam,  cni  laiiicji  aliquid  addereiur,  si  siiuin  velle  conveiii,  ne  peccarei,  el  ab  eo  averli,  nl 

praecepimu  Dei  servare  ve!lel,iii,  siciil  aniniale  cor-  peccare',;  a  superiori  aulein  causa  inoveri  lanium, 

pu3  poliiit  nioii,  qiiia  adliiic  iioii  erai  porfecluni,  ila  ue  velU'i  peccarc.  Si  crgo,  nipraediclaerationis  etk)- 

valunlas  libera  adluic  aniiiialis   mcrilo,  quia  niorSa-  cct  iiive>ligalio,  iiunianae  subslauiiae  iiiul;'&  Baiura- 

lis,  poluil  pecoare,  qiioiiianiadlnic  nnn  eiai  perfecia,  lis,  qno  videlic*n  ad  Deuiii  suum  oognosceHduin  di- 

quae  niiiiue  perreciio  iiberiaiis  posi  mnndaii  cuslo-  ligendiiniqne  pii;;>o   converiereiHr ,  deiiide  ad     ,e 

diam  implerelur,  dum  ea  pcccaHdi  ^oiuntas  peniius  ipsaui,  duplici  causa  efiici  persiiasuni  esi,  qnarurl 

auferreiur,  qiialis  eril  illa  fiiluia,   quaw  Dominus  unasiiperior,  qnaenaliirarnni  conimunisesi  onmiuin, 


nosler  Jesus  Clirislns  daliirus  esi  diligenii;>us  so.  Sed 
iil  hacc  ralio  roboretur,  argmnenlo  ula-.nur  illo,  quoJ 
Sumiiur  a  mjnori  ad  majiis.  Si  natuniliier  babcnius 
iiberum  sensum  in  oculis  iioslri  corpoiis,  ul  eoriim 


aliera  vcra  inferior,  qiiae  in  ips:i  bumana  giibsiaii- 
lia  esi  consrU:ila  :  quiiJ  iio.i  proliibel,  omnes  '  reclos 
iiioiiis  auiini  noslri  coiidiiori  iioslro  refcrre,  qui 
eiiin  se  ipsuio  inoveai  sine  lenipore  el  Iot'o,  movei 


iumine  ulaniur  ad  vidciid;i  lionesla  seu  itirpia  :  quid  B  conditum  nosiruin  jpiriiuin  per  lenipus  siiie  loco, 

miCHiti ,  si  Dens.  lalein  iii  liuiuiiio  vuliinl^iicin  subsli-  movet  corpora  noslra  p«^r  tempus  el  looum.  Nosfae 

luisset:  quae  sua  nalurali  lilierlalo  uliM-elur  honesle,  quoipie  nainrae  iHScrait  causam,  qua  nos-nelipsos 

si  non  peccarei,  aul  turpiier,  si  peccarei?  Quod  ergo  possemusinovere  libere,   raiionabiliier,  volunlarie  * 

aeitur  naiuraliter  in  corpore  «osiro,  cur  in  anima  ad  ea ,  quae  nobis  seqiienda  fueranl,  assequcniia. 

oosiiu  noi!  ageroiiir,  piaeserlim  [oiiin]  ',  ulii  est  ra-  Qai  niotus  njcriio  vooaiur  lilienini  arbilrium  nosirac 

lionabiliias,  ibi  necessario  eril  liberlns?  Esl  auleni  volnnlatis,  qiioniam  poieslali  nostrae  subjectus  est 

rntioiiabilis    iubslanlialiler    volunlas    iiiiinana.   Est  Possenius  qnippe  pio  nosire  jiidicio  recto  cursu  eum 

igilur  snbslantialitor  liiiera.                '  dirigere,  posseinus  cobibcre.  L'nde  igitur  baberemu» 

V(.  Quae  ciun  iia  sint,  diligemiiis  considorandum,  taiein  n:otum  laiemque  poteniiam,   nisi  a  Deo,  qni 

quid  csl  liberum  arbitriiim  V  Quod  piocul  dubio  a  nobis  largitus  ealliooproprium,  qtiod  essel  el  nostrae 

i/eo  est  bumanae  naturae  conoes.-iiin  -.  EisJem  enim  naturae  nou  mininium  bonuni,  ei  Creaioiis  laudabile 

verbis  ei  subsiaiuiam  boiniiiis,  el  doiiuiii  solemus  domnn?   Cui  debemns  incffabiles   gralias   reddcre, 

enunliaro,  ila  ut  dnliiiun  sil,  qnid  inels  natiira  insi-  non  sobim  quod  nalurain  noslr.ie  inenlis  bouitalis 

nuet,  quid  doiiutn.  Quid  enim  aliiid  sentiinus,   au-  suae  copia  condiderit  rational^m,  liberam,  volunla- 

dienles  liberum    volmilalis  arbilrlum  ,  nisi  Iil>erae  G  iiam,  mobilem,  sedquod  nobis  laigilalis  suae  mnnere 
vuluntalis  motiim,quae  oumiaiiaturam  hiiin.^iuae  vo-      cunressil,  proprio  noslro  autu  rationabiliter,  liherc. 


iunl.:..tis  exitrimuiil.  Esl  eniiu  volnnlas  libera,  ratio- 
nalis,  mulamiis.  Aa  forlo,  si  mulabilis  esl,  quo.l 
umnino  latendum,  si  soliis  Deus  iinmulabiiis  essc 
reciissiraecrcdiiur,  quaeri  poiest,  iindeiuulabilises;  ? 


vnlunlario  posse  nos  moverc.  Qui  motus  nutli  ani- 
malium,  praeier  bomincm,  conce.ssus  "  cst.  Si  enisu 
praeciuimnream  iaudare  pulchriiuiline  "  naturarum, 
qu3s   sine   ralionablli    voiiiiilalis  libcrlaic   creavil, 


Ad  quod  venssime  lespoiideiur,  unde  esllibera,  inde  quaoto  magis  de  i;o.,iia  snbsiamia,  Ciii  lale  munus 

mutabilis  Est  auiem  e.x  naiura  libera.  Esi  igilur  ex  do:j:ivit,  ul  suo  pioprio  molu  conuilori  suo  adliaere- 

uaiura  mulabilis.  't^^  ipsumquc  raot;im  cohibere  possel,  si  veilet,  neab 

VH.  Deiiide  quaeiilur,  imde  moveliir?  Ctii  reddi-  eo  recejeret!  Qui  quluem  moius,  si  in  propria  bu- 

tur  :  a  sc  ipsa,  quia  libera  csi.  Potesl  aliunde?  Po-  manae  volnntalis  poiestaie    non  fieret,  quis   rcclc 

tesU    quia  ea   major  ineliorque  voluntas  esl,  qua  *  vivtic  posset,  qiiis  deimie  pecoaretjCunr' ad  bene  vi- 

movcri  poicsi.  Quae  estilla?  Xon  alia,  uisi  suiuma  ver.dumaDoodaliissil,nulloj«odoad  male  viveiidum! 

divin.iiiue,  quae  eani  creavil   el  movet.  Potestne  VIIL  llinc  sanotum  audinmua  Augiistinum  :  «  Si 

nioveri  a  pari,  aut  juinori  *?  Nou  potest.  Si  enim  bomo  aiiq;io.l  bonum  essei,  el  iion  possei,  nisi  cuin 
omne,  quod  movet,   plus  csl,  quam  quod  movetur,  "  veilot,  icclo  facere,  debuit  habere  bberam  vuliim;\- 

iioce&swiomajora  niinoribus' niovori  nonsinunt.  Si-  icm,  sine  qiia  recie  f;ioere  non  posset.  Xon  eiiiin, 

mili  ratione  paria  non  ^jossunt  paria  movere;  alio-  quia  per  ill.im  cii:im  peccalur,  ad  hoc  eam  Deoin 

quiu  non  erunl  paria  nioventibus  mola ;  ac  per  hoc  dedisse  credendum  esl.  Salis  ergo  umsae  esi,  cur 

lortiori  ^  se  causa  moveniur  paria.   Resial  planc,  dari  uebiiei  it,  qiioniain  sine  illa  Lomo  recie  noa  [los* 

hiiinaiiam  voiiwitatem  aut  a  se  ipsa  moveri,  aul  ab  s»'l  vivcre.  Ad  bcc  auiem  dalam  vel   hino  inieilij(i 

o;i,  quae  eam  oondidil.  Quid,  cum  a  se  ipsa  aiovelur,  pottsl,  quia,  si  quis  ea  usus  fueril  ad  pecc.indum,  di- 

poiesine  ei   recle  el  perverse '  nioveri?  Ulrumque  vinitus  in  euni  vindicatur,  quodnoujuste  lierel,  si 

pulcsl,  nl  velil,  quia  liberum   iiabel  molum.  Quid,  non  solum,  ui  recie  viveretur,  sed  eiiam,  nl  pecca- 

si  ab  ea  inoveatur,  quae  eam  creavii,   inde  reciuin  reliir,  iibera  essel  voluuias  data.   QuomoJo  enim 

VARUE  LECTIO.NES. 

•  euin  om.  coJ.,  add.  e\  coiij.     '  Cod.  concesum.  '  Siccod.,   .M.  quce.     *  Sic  cod.,  M.riuld  niinori. 

Sic  cod.,  M.  rt  minoribus.     "^  Sic  cod.,  M.  ior//)r.».  ">  CoA.  vcrversae.     *  Sic  cou...  W.  f<  ouiiies.     *  Ci>d. 
Mluniariiif.    *"  Cod.  concesus.     *'  Sic  cod.,  .M.  laudare  de  pulchiitudine. 


:^89 


UBER  DE  PUAKDF.SHNAHONi:. 


390 


jiisle  viiiriicareUir   iit   eiim,  qui  riil  lianc  rciii  usus  A  iriua  sil  —  esl  cjiiin,  ei  vull,  ei  scil  -  ila  cl  illud  iri- 


essei  voliinlale,  aii  quam  reiii  i!aia  esl?  Nudc  vero 
Dous  cum  pcccaiiloiii  puiiil,  quiii  aliiiu  tibi  vidoiui' 
(liccie,  ijisi,C!ir  iioii  ad  caiu  rciii  ubus  es  liijoia  vo- 
liiiilalo,  ad  q>:aiii  iil;i  caiii  dciii,  Loc  eol,  ad  recle 
racieiKluui?  Deiiidc  illud  bonuin,  quo  co.i:iucuda{ur. 
ipsa  jiislilia  iii  daiiiiiaiidis  peccalis,  recleque  laciis 
liDiKiiaiulis,  quoinodo  esscl,  si  liouio  carorel  iil:cro 
Ycliiiitalis  arbilrio?  iSon  eiiim  aul  peccaluin  cssei, 
aui  recie  lacUini,  qnod  iioii  fierel  voluutalc;  ac  per 
lioc  el  puciia  injusla  essei,  el  pracniiiini,  si  homo  vo- 
Uinialcni  libcrain  non  baberct.  Debuil  *  et  in  sup- 
jilicio  cl  in  pracniio  esse  ju.nilia,  qiioniani  hoc  uiiiiiii 
esl  boiioiuai,  quaesunl  ex  Dco.  l)elmit  igilur  Dcus 
ilare  hotnini  liberain  voliinluieni"  >.!uquiijU3  verbis 


niiin  fial,  lii>er,  niolus,  iiileiiigcus  :  con&lal  lameii, 
pc-ccaluiu  omne.  |'oeitasq:io  poccali  pcrverso  ejus  usil 
origiucin  duxisse,  cl  iii  oniiii  pec.  alore  ad  niaie  vi- 
venJuin  vigore. 

CAlMi  ULU.M  IX. 

/)■-■  ('()  quoU  ttoii  ]>ro;)i!c,  sed  leinporainun  rerum  si- 
mUiiuditie  praeilicuiUtir  dc  Uco  prueaclviiliit  el  pruc- 
ilesiinulio. 

\.  Juiuiiunclcxluspriui:ipalisquae.slio:iisexigit,nos 
co.isiderare,  ulruin  piopVitt,  an  abusivo  in  sacris  lii- 
l.Mis  el  sanciae  ScripiuiMe,  ct  s.incloruin  Patruin  di- 
caiiirDeuspraoscisse,  vclpracJeiiiiiaise,  sivc  oinneni 
uiiiversilatein,  qiiain   ipse  condidil  subslanlialiler, 


debenuis  inlcndere,  ne  qiiis  subslauliam  coniundal  B  sivc  q;iii!,'iiiid  a.iininisiraliouis  divinae  leaiporaliter 
el  inotuni,  auiliens  iiberain  voluniaieui,  quac  prociil  apparei  in  Illa,  in  Isis  viddicot,  qii.ie  ipso  lacil,  u&n 
uubio  sjbsionlialis  esl.  Eo  ilaque  lociitionis  nioJo  quae  fieri  sinil.  Ubi  priino  iiolaiidi.-iit,  quoiiiani  nihil 
s.in(lus  paier  AugUbiinus  usus  esi,  diceiulo  liber;iui      digiie  ue  Dco  diciiur,  Oiiniia  pacne  '  sive  iio:iiinuni. 


voluniatein  pro  eo,  quod  esl  liberac  volujilaiis  nio- 
tuin,  sive  arbilriuin,  quo  soleiniijs  uii,  duui  per  cau- 
sas  siibsla^itiales  earuui  ^i^iiiiicaaius  cQecius.  tiiac 
cst  vcrac  raiinjiis  cirouilits,  pio  vcrae  raliocirialionis 
cifcuilu  —  vera  siquidem  ralio  5;ii.i.->laiili;iliier  esl  in 
homine,  cujus  luolus  raliocin;<lio — uianus  pio  (ipcre, 
iies  pro  aukbulaiu,  iingua  pio  verliis,  cele.-aque  id 
gensjs. 
IX.  Ho''  ergo,  nisi  fallor,  pi'olixae  raliocinaiio.iis 


sivc  verboruni,  aliarunique  oialionis  parliuiu  sigii.i 
proprie  de  Deo  dici  non  posse.  Quoinodo  eniui  sigu  i 
sensibilia,  id  esi,  corpo;ibus  adbaercaiia  rcniotani 
illani  oniiii  sensu  corpcreu  naluram  ad  liquiduni 
sigiiificarc  possciit,  quae  vix  purgaiissiiua  incnio 
aiiingitur  ,  oinncm  irunsceiiUens  inlellecuim?  Eis 
tainen  ulitur  hunianae  raliocjnalioais  posl  pecca- 
lum  piiini  hominis  laboriosa  egcstas,  ul  quodani- 
niodo  creJalur  ei  innualur  copiosa  condiloris  subli- 


aaihiiu  codeciiiin  esl,  caiisas  omniuia  recle  faclo-  niilas.  AnipUus  si  oinuia  vocuin  signa  secunduia 
runi,  qnibus  ad  coroiiaui  J!is:a€  beatiiudiiiis  perve-  naiuram  uou  suiil,  seJ  e\  compiacito  huminuni 
fiilur,  in  libero  iHinianac  vobinlaLis  arbilrio,  praep;>  ^  ijiventa,  quiJ  niiruin,  si  nun  ad  ilhio  naluram,  quae 


rante  ipsinn,  ipsique  cooperanie  gratuito  divinae 
jraiiae  niuliipliciquo  dono,  consiitutas  e&se;  inalefa- 
cloruni  vero,  quibus  in  coiilunieliain  juslatj  niiseriatj 
ruitur,  iii  pcrverso  niotu  liberi  arbitrii  suadente  dia- 
bolo  priiicip;dciu  i'a;liceni  csse  fixam.  Quaiita"igiiur 
demcniia  esieoruin,  qui  laliiim  cansas  inevitubiies 
coactivasque  uecessitales  iii  praedosiinatione  divina. 
lalsissinie  linguni,  impudenlissiaie  adslruuul,  po- 
slremo,  quod  valde  doie^uium,  .se  ipsos  conseniien- 
tesquc  sibi  adperpetuae  niorlis  inicriluui  nierilo  er- 
-loris  tielruduutlSive  iiaque  Utiis  diilerenlia  invcnia- 
uir  iuter  liberum  arbitriuni  hominis  et  ejus  siibsiait- 


sola  vere  dicilur  esse,  suifici.uii  exprimendarn? 

li.  Proinde  signoruni  verualiiiiii,  quibus  bumauae 
locutionis  consueiudiiie  ad  si^nificandum  ipsuni 
Deuiii  aut  ejus  ailiuiiiistraiioiiijiu  iii  uiiiversa  crea- 
liira  utitur  divina  hinii:itiaque  industria,  qii:>.e'.!aiii 
.'«uiil -quasi  piopria,  quoruio  exenipla  suiil  in  ver- 
bis  quidcm  suni,  es,  erai,  esse,  in  nominibus  veru 
csscntia,  veritas,  viitus,  sapientia,  scienlia,  dcsliiia- 
lio  ceieraque  hiijabinoJi,  quae  quoniam  ia  naiura 
nostra  quidquid  primum  optiaunnipie  sil,  siguilir 
caui,  idesl  ipsani  subsiauiiaiu,  et  ejiis  opiima,  sinu 
quibus  iuujiorialis    esse   non  poiesl,  accidcfliia  *, 


liam,  iu  iit  nauira  in  voluntate  raUonali,  liberuin      non  absurue  referuniur  ad  lir.uni  opiimuinque  priu- 
Yeioarbitrium  in  ejiis  sit  liijerlalecoasiitutum  '-,  sive      <'ii»iuui  omnium  liouoruin  qisod  esl  Deus  ;   quaeJ.'>iu 


iiimolH  libt»roenalui'aliier  voluatalis,  sivein  m:iiicro 
hileliigeniiae,  quod  oiauiims  ia  eoainiuae  dou.ilum 
esi,  sive,  ul  probabilius  aesiimaiur,  hacc  tria  in 
uuum  collecta,idcsi,  liber*inotus  iaudliyieaiiae  libe- 
riiiii  yi'b;irium  iiiier  sc  coinpc»:iuiii,  ea  videlicel  ra- 
lione,  ui..  queniadiuoduia  subsianli;)  ips;^,  ii  quaesi. 


l) 


vcro  alieaa,  hoc  cst  traasiaia.  qu.ie  tribus  sedibu> 
voiiiie  solent,  a  siuiiiiiudine  videiicet,  a  conirario> 
;i  ullforealia.  Vnniaesedis  exempia  sual  :  Brachiutn 
Domiiii,  cui  reulaUm  e&i  ''«;  iieni  •  Manus  luae  (&- 
ceruitl  me^ ;  simililer  :  Oculi  Dcmiui  suf-er  jusios,  ei. 
uurei  cjus  iii  prcces  eoruin  '.  <2uaenicritouiieuadicun- 


VAKIAF.  LECTiOINES. 

'  Sio  cod..  -M.  iipbuii  >-;u.v»j  e!  cic     "^  .Sic  cud.,  M.  //trr,  iiotus,  iuteHiyeniia. 
ei  M.  accedeniia.     •  Sic  cc^.,  es:  om.  M. 


Cml,  poe.ie,    *  Coii  ,  cod. 


NOTAK. 


a   Aiigusiin.  fU  li!ie:o  Ardil.  i\,  l. 

^  Taiis  diileroniia  uiiiins  vera  esse  vidoi»rr.  iSaiu 
voliiulas  ra!iou;iiis  roapso  liber;!  c-^t,  iibeiHiin  vero 
&i'bilrium  nibil  aliud  nisi  boiii  malive  eiigendi  faoui- 


ias  Cr,  P.'.iilfe;it. 

<^  isai.  I.IJI,  1. 

«i  J.ib.  X,  8. 

e  Psabn.  XXXIU,  16. 


3.91  30ANNIS  SCOTl  392 

Hir,  cuni  iiiviua  subsianlia  lalibtis  corporalium  mem-  A  Maledictus  omnis  qui  pepcndii  in  ligno  *.  Hoc  de 
broviiin  oniniinoilo  careat  lineamenlis.  Simililudine  Christo  procul  dubio  diciinn  esle,9«i  est  svper  omwa 
lamen  quadam  dc  ea  non  incongrue  praedicanlur."  In  bcnedictus  in  secula  '.  Nos  enim,  qui  in  prrmi  Iio- 
bracliiis  quippe  vires  corporum,  in  nianibus  ope-  ininis  peccalo  morlis  et  servituiis  meruinius  maleiii- 
ralionem,  In  oculis  visum',  aiiditum  in  ^uribus  ctionem,  in  secundi  hoininis  justiiia  vi:ae  et  libcr- 
tanquam  in  sedibus  suis  nalura  locavii.Iiaque  divina  latis  accepimus  benediclionem.  Nani  qHod  pendenti 
vlrtus  et  operalio,  visio  qiioque    ejus  et   largitas      Christo  iu  cruce  Jiidacji  maledixeriiiit,  plus  bcnedi- 


aptissime  sedium  illarnm  noniinibus  vocilantiir. 
Terliae  seiiis  cxemplo  riimi,  quae  ab  animoruin  no- 
slroriim  perlurbationibus  snmunlur  ad  significan- 
dflin  incommulabilem  '  subsiantiam,  ut  sunt  ira, 
furor,  indignalio,  timor,  trisiiiia,  ceieraque,  quae  de 
differenliae  loco  Iraluintur,  (juorum  nulla  simiiilnJo 
cum  divina  natiira  invenitur,  sed  sola  necessitatc  si- 
gnificarronis reniotissimo  abusionis inodo soient  Irans- 
ferrj. 

111.  Resiiintea,  quae  conlrarieiatis  locosiimunlur. 
Quil>us  lanla  vis  i;!est  significandi,  ul  qiiodam  privi- 
legio  excellenliae  sune  nierito  a  Graecis  enthyme- 
mata  '  dicanlur,  hoc  est .  conccpiiones  mentis. 
Qnanivis  cnim  omne  ,  quod  voce  profertur,  prius 
iiienle  concipiaiur  ,  non  lamen  omne,  quod  raenle 
concipiiur,  eandem  vim  signilicalionis,  dum  sensi- 
biis  forvore  Mnfiindiiur,  habere  videiiir.  Sicutergo 
argumenlorum  omnium  fortissimiim  est  illad>  qiiod 
siimilur  a  contrario,  ita  omnium  signorum  vocalium 
apiissimum  csi,  quod  ducitur  ab  eodeni  rfonlrarieta- 
tis  loco.  Quoruui  quaedam  absohUe  riicunlur,  qnac- 
dam  coiijuncte.  Absohiloruin  forma  est :  Perdam  sa- 
pieniium  sapicnlum,  el  prudenltainprudenlum  repro 


clionis  insinual ,  qnam  malediclionis.  Ilaec  igiiur 
forma  locutionis  absolule  conirarieiaiis  loco  dedu- 
cta  esi,  quo  eiiam  Apostolus  sumpsit ,  quod  ait- : 
Em/«,  ijui  non  noveral  '"■  peccatum,  pro  nobis  pecco' 
tiim  fecii  f .  Qnis  enim  duhital,  bosiiam  el  peccalimi 
inler  se  esse  conlraria,  cum  hostia  nihil  agatur,  nisi 
nl  peccaium  deleatur.  Chrisius  hosiia  generalis  es 
pro  peccaio  loiius  muudi.  Recte  igilur  e  contrari 
B  pcr  peccalwm  sigaificatur. 

V.  DeinJc  conjuncticonirarii  conslderemusexen»- 
pla.  Qiiae  qiiidein  conjuncla  propierea  dicunlnr, 
quod  duobus  locis  conveniant,  siii;jlitutiiiii  videlicei, 
atque  conlrarieiaii.  Parlim  quippe  eadem  nomina 
seu  verba  simiiiludine,  parliin  suinuntur  conirarie- 
late,  quoruin  pragmata  sunt  praescieniia  et  praede- 
stinatio,  quando  de  De»  praedicanlur.  Et  primum 
quidem  CQnjideramiu.m,  haec  ei  hujusmodi  seu  no- 
mina,  seu  verba  de  Deo  proprie  praedicari  n0!i 
posse.  Qua  cnim  ratione  dicerelur  Deus  praescire 
aliquid  praescicntia,  vel  praedcstinare  praedcstina- 
iione,  cui  niliil  futurnm,  qnia  nihil  expecta!,  nibrt 
pracleritun),  quia  niiiil  ei  iranseal.  In  eoenimsicut 
nulla  locoruin  spatia  sunt,  ita  nulla  temporum  inter- 
trtfto  «.  Quod  recie  inielligiiur  a  eontrario  ,  ac  si  ^  valla.  Ac  per  hoc  nnlla  recia  ralio  permittit,  talia  de 


aperie  diceret  :  Perdam  inslpieniiam  insipientum, 
imprudeniiam  imprudenlum  reprobabo.  Quod  aperte 
iiitelligiHir  cx  verbis  Aposloli  dicenlis  :  Sapienlia 
hujus  mundi  stuliilia  est  apud  Deum  ^.  Si  enim  o;n- 
nis  sapieitiia  a  Dtmiino  Dco  cst,  qua  ralioQe  ir.ielli- 
geior  Dens  desiruere,  quod  ab  eo  est?  Quod  aulem 
de  sapientia  cr^jdilur,  de  prudentia  simiiiler  crecfen- 
dum.  NuUam  quippe  virtutem  in  honiine  Deus  per- 
dii,  cujus  formae  absoluiivae  exempUmi  non  facile 
de  Deo  inveniri  potest. 

IV.  Nec  m1rum,  cum  nihil  Deo  conlrarium  sil, 
Tiisi  non  esse,  quoniain  ipse  solus  cst,  qui  dixit :  Ego 
tumqui  sum  <■,  cetera  vcro,  qiiae  dicunlur  csse,  nec 
omnino  snnt,  quia  non  sunt,  quod  ipse  est,  nec  om- 


Deo  jure  proprietalis  inlellgi.  Qiioiiio.lo  quippe 
praescientia  ejusdicitur,  cni  nuilafiuura  sunl?  Sicul 
cnim  nulla  ejus  meinoria  proprie  dicitur,  cui  nih  1 
est  praeteritum,  ita  nulla  pracscienlia,  quia  nullum 
futiiruin.  Et  tainen  dicitur  :  In  memoiia  ae.erna  erit 
jusius  s.  Eodeni  iiamque  modo  Deus  vidil,  praevidil, 
soivit,  praescivit  omnia  facicnda,  priiisquain  fierent, 
quo  videt  el  scit  cadem,  posiquam  fjciasunl,  quo- 
niam,  sicut  ipse  semper  aeiernuscst,  iia  universiias, 
qiiain  fecii,  semper  in  ipso  aeierna  cst. 

Yi.  De  praedeslinalione  quOqiie  ejus  cadeni  scn- 
tienda  sunt,  praesctiim  cum  Oinnis  praedestiii:;iiii 
praescienlia  sil.  Qiio  jure  potest  dici  praedesliiiali'.), 
idest,  praeparatio  in  co,  qui  nullo  temporis  inler- 


nino  non  suul,  quia  ab  ipso  sunt,  qai  soliis  estessc.  D  vallo  praecessit  ",  qiio  dispuneret  ea,  qiiae  faciurus 


Nisi  forte  dicamus,  ea,  quae  do  Doinino  nosiro  Jesu 
Christo  dicla  sunt  secundum  humanitatis  suae  pro- 
prietalem  ,  de  divinitate  siiuiliter  cjus  dici  posse 
prupter  unius  pcrsonac  in  duabussubstantiis  insepa- 
rabilem  unitatem.  Si  aulem  illi:d  nou  absurde  crc- 
diiur  fiert,  videamus,  qnod  scriptum  csl  in  lege: 

VARIAE  lECTlOJSES. 

'  Cod.  incommoiabilem.    ^  Cod.  cnlimemala.     "^  Sic  M.  cod.  [eruore 
*■  Sic  cod.,  pro  qui  omnia,  M.  quomam. 

NOT;VE. 
•  lCor.  l.  19.  Gal.  111,13,  4. 

b  ICor.  111,19.  «  hom.  IX,  9. 

c  Exod.  111.  U.  «  ilCor.  V,  21. 

«  Deuier.  XXI.  '23.  ><  Psalm.  CXl,  7 


cssel?  cujas  opcratioiicm  non  pracccdit  praeparaliu. 
Non  enim  arui-i  ei  est  praepar;ire  et  operaii;  ulqne 
proprium  homiiiis  est  praeparare,  qiiae  facturus,  iia 
Deo  alicnum  est,  pracdcstinare,  quac  nunquam  fa- 
cturus.  Quomodo  auiem  fuclnrus  essct  aliquid,  «[ui 
Oinnia  ^  semel  et  slmul  fecil?  Aut  quoniodu  non  om- 


*  Cod.  uo  ue  ra.      *  Cod.    rciesit. 


3S4 


393  LTBEK  \)h  PIUtDESTISATIONE 

;iiafecil,  qm  scniperoiiniiahaboilVqiiisoiiipersuum  A  ncni  el  hujusmodi  lraii;>lalive  ile    Ooo  praeilicuri. 


verbuin  liabuisse  treuilur,  per  iinoil  facia  siinl  om- 
iiia,  el  in  quo  incomir.iilabiiilor  viviiiil  oiniiia,  non 
soluin  qiiae  fucrunl,  scd  ciiam  qiiae  fulura.  Nec  >.:i- 
meii  iii  ill;)  fucrutil,  nec  f.iUira  suiil,  sed  lantuiniiio- 
do  suiil,  el  oumia  unum  sniil.  Proiiulo  quoniamaliKtr 
sob  illo  sunl  ea,  qii.-^e  per  illuin  faoia  suiit,  aliier  iii 
eo  suni  ea,  quae  ipsn  ost  iii  eis,  qtiaa  sub  illo  siiul, 
qiiia  locis  leiiii>oribusqi!e  suis  el  cieaia  el  ordinala 
tiw.i,  proprie  (iunl  verba  locorum  lempoiuiiique  si- 
giiificaliva,  in  ois  vero,  qtiac  aeternaliler  in  illo  suni, 
iranslaiive  proferri  possunt.  Ac  per  hoc  sicul  ab- 
usiire  de  Deodiciiurfecisse,  vel  faciurum  esse,iia  de 
eo  diciUir  abusive  praesciisse  %  praesoire,  praesci- 
uirum  esse,  siniili  moi!o  pracdeslinassc,  praedesii- 
uare,  praedesiinaiurum  esse. 

VlL  Conficiiur  ergo,  praescieniiara  et  praedesii- 
iialionem  similiiudine  rcrum  lempoialium  ad  Deum 
iranslerri.  Qui  locus  a  coutrario  viderelur,  si  lem- 
poralia  aelernitali  conlradiciorie  *  opponereniur. 
Jani  vero,  quoniam  aeleruitalis  quaedam  Simi- 
liiudo  temporalibus  esl  insiia,  nou  solum,  quod  ab 
ea  facta  sunl,  sed  eiiam  quod  temporaliuut  illa  pars, 
de  qiia  sumuntur  haec  nomiiia  ,  vidclicei  humana 
naiura,  ia  simililudinem  quandam  veraeaclcrniiuiis 
Iransiiura  sit  :  quomodo  a  conlrario  sumilur,  dum 


duabusqiie  sedibus  sigiiilicalionum  posse  Iransferri, 
meritoque  conjuncla  dioi,  quoniain  el  loco  similiiu- 
diiiis,  ct  loco,  qiii  diciUir  a  coiitraiio,  venire  pro- 
banlur.  Lbi  apertissiiiie  ii)lolligilur  cl  firmissiine  le- 
iieliir,  in  liis  verbis,  qiiando  similitudiiie  sumunlur, 
nibil  aliiid  significari  practer  "  qiiod   ipse  Ciealor 
omnium  faciurus  est,  et   sive  in  consliiuenda  *  uni- 
vcrsi!alissul>slaiili.T,iialuraribiisqnoojiisqualitalibus, 
sivo  in  ejiis   admiiiislralione,   iii  his  lantuinmodo, 
<luos  praeuivil,  et  praedeslinailt  secundum  proposi^ 
lum  gratiae  suae,  conformes  imagini^  FHii  sui  »  esse 
fuluros;  quajido  vero  de  loco,  qui  esi  a  conlrar^o, 
iraiisfcrtinUir  eadem  Ipsa  verba,  niliil  in  eis  iiiielli- 
gendum,  nisi  qiiodDeus  in  croaUira,  quam  ipse  con- 
B  didii,  fieri  sinii  moiu  proprio  liberoque  raiionalis 
naturae  perverse  utentis  naluralibus  bonis,  quae  sui 
Creatoris  largilale  suscepil.  El  hoc  est  loluin,  quod 
dicitur  maltim,  et  poena  cjus  varia  ,  muliimodaque 
miseria. 

II.  Cum  eigo  auuimus  :  pracscivii  Deus,  vel  pra^ 
desiinavii ,  vel  praeparavil  peccata ,  seu  nriortem, 
sive  poenas  eorum,  quos  jusle  deseruil,  id  est,  sua 
propria  perversilate  puniri  permi.sii  ^onminoe  con- 
irario  inielligere  debemiis,  ne  nos  baereiica  praviias 
seducat,  quae  lalibus  verbis   m;de   utens  originem 


a  lemporali  ad  iniemporale  aliaquaedam  significalia  sumpsit.  JNuii  eaim  videnl  lumen  oculorum  iiileno- 
transferaiur?  Loco  igilur  similitudinis  vcuiunt.  Sed  rum  pendentes,  quod  omne  malum  perversa  volun- 
quis  est.iUe  similiiudinis  modus,  quaeri  oporlei.  El  lale  desceudens  nibil  sit.  Ul  omiliam  iUud  inabrum 
quidemdicimusaulequaUuormodis;quo;mnprimu5p  gcnxs,  quod  eadem  conlrarielatis  reguia  malum  » 
j;-- •     ' ..:_..:.„.:.   .-..   '-'  dicilur,  cum  naturaliier  sit  Lonurn;  ut  esi  ignis  ille 


dicilur  anie  lemporis,  secundiis  anic  dignitaiis,  ter 
lius  anle  originis,  quartus  ante  aeleriiiialis.  Ulorum 
exenipla  fiunt  haec  :  Temporepraeoediiflos  fructum, 
digniiate  praeccdil  fruclus  florem,  vox  origine  prae- 
cedit  verbiim,  Deus  aeternilaie  creaturam  antecedit. 
IJlo  igitur  modo,  qwo  Deus  omnia,  quae  fecil,  anle- 
cedit,  id  esl,  :;eloniitaie,  eo  scilicet  praescivil  tt 
praedoslinavit  ea,  quae  facturus  esset.  Hinc  colli- 
gitur,  laiia  verba  transferrl  a  primo  modo  ad  quar- 
lum ,  a  loco  videlicet  lemporis  ad  locum  aeicrni- 
tatis. 

CiPlTULUr»!  X. 

De  eo  quod  a  conirario  iulcUigendum  sil,  quando 
dicitnr   Dcus  praescire,  aul  praedeslinare  peccala. 


aeternus,  qui  praoparalus  esl  diabolo  luiiiisiri.sque 
ejus.  Celera  omnia,  quae  propric  vocanlur  inala, 
unaque  de  causa  nasceniiii ,  perverso  scilicct,  ui 
saepediciuia  est,  molu  Iil)erae  voluniatis,  mtiiabilis. 
averlenlis  se  a  Crealore,  maleque  uleutis  creatura, 
inler  duos  lerminos  colliguntur;  quorum  unus  pec- 
calum,  allor  poena  ejus  est. 

111.  On.ne  igitur  inalum  aut  peccatum  est,  aiit 
poena  peccali.  Quae  duo  si  nulla  ralio  vera  sinit 
Deum  pracscire,  quanto  n.agis  praedeslinare  quis 
audeal  diccre,  nisi  econlraiio?  Quid  euim ?  Nunquid 
possumus  recte  scniire  tle  Deo,  qui  solus  esl  vera 
essentia,  qui  fecil  omi.iia,  quae  smit,  in  qiianlum 
vel  tnorlem,  vel  poenas  hominum,  vel  angelorum.  ,.  sunt,  eoruiii,  qaae  neo  ipse  csl,  nco  ali  eo  sunl,  quia 
I.  Resla:  considerare  iocum,  qui,  ut  praediximus,      nihil  suni,  praesoieisliam  scu  praedesiinaiiofiem  ha- 


a  Dialoclicis  ac  Rbcloricis  eKlliymeuia  ^  vocatur,  a 
Gramuiaticis  vero  x«TavTi9»/>«<7t»,  el  est  omniMm  ar- 
gumenlorum  signorumque  verbalium  nobilissimus. 
Indicium  *  est  aulem,  praescienliam,  et  p<;ae'.'esli- 
naiionem,  siculi  et  pracparaiioneni ,  et  praevisiQ- 


bere  ^'i  Si  enim  uihil  aliud  csl  sciouiia,  nisi  rerum, 
quae  sunt,  iulclligenlia.qua  ralione  iii  his,quaenon 
sunt,  scienlia  vel  priicscienlia  diceuda  esl?  Simili 
fijodo,  si  iiiiiii  .•>.ruid  est  praedoslinalio,  nisi  eojum. 
q^uae  Deus  faoituda  piaevidii,  praoparaiio:  quomOdo 


YARIAE  LECT10NE5. 

*^  Coi,  presciise.  K.  praescisse.     *  Co^.  coulradiclerice.     '  Co^l.  ciitiiuema.     '*  S\c  voi\.,  U.  diclum.    '  Sic 
cod.,  H.  potdsl.    *  Sic  cod.,  M.  Conslruenda.     ^  Cod.  permissi.'.     •  Corr.  M,  lod.  malornm, 

NOIAE. 
»  Rom.  Ylll,  29.  aliquid  est,  id  esi  crcaliirac  Dci,  quae  peccatoribua 

b  Pcssiu)e  doce'.,  peccaliim  ei  |)Ocnaiii  nihil  osse,      poonales  effioiiiiiiiir,ex(opiisiis  peccatis, quaepoenae 

idoo(iiioiKcpi;K»soiri  ueopracdoslinaii.  De'i.->  piao.scil       dicuiiUir  prao<cdo'iliuiii  peccaiorum.  Cl'.  Prud- 

et  poccauim  ei  poonas,  .Neque  poena  iiihil  osi,  sed 


595                                                               JOA/SNIS  SCOTI  596 
toiuni,  .'(iiaeDeu?.  neorecli,  nec. fiicieiida  prnepr.rr.viJ,  \  ria.  Uia  suni,  isu  pt^iiiius  non  suiil;  ilb  surswin  ver- 

fiicenila  cst  prarilesitiiialio?  Deiinle,  si  nihii  aliiul  ttsl  sns  appelunl  iiiiuni  oinninm  prinripiiim,  isUi  tlese- 

maium,  nisi  boni  cornipii»,  ct   omnc  boniun  a-.U  rnnt,  (!eorsun',([ue  in   nihiluin  Ijona,  qUuO  eorrum- 

Dens  est,  quod  corriniipi  inni  palesl,  atU  a  Dco  csl,  punl,   redire  conicnilunl;   iilarHm   caiisa  Dens  t»&i, 

qnod  coi-rumpi  polesl,  omnis  anlein  corruplio  nihil  islarum  nulla ;  illa  inlra  lerminos  naluraruim  fur- 

appetit,  nlsi  ul  honr.m  noii  sit ;  qnis  diibiiare  polesl  niarum  inlclliguniur,  isla  in  earum   defcclu  ai.jue 

esse  maluni,   quod  ;ippelil  honnin   «lelere,  ne  sii  ?  privalionc    nesciendo  scinntiir.     Sicut  eniin   cansa 

xMaliim  igitur  nec  Dcus,  iiec  n  Deo  e:sl.  Ac  per  hcc,  inalae  volunlatis  nequc  inveniri,  neque  sciri  polesl 

sicniDcns  niaii  aiiClor  non  esi,  ita  nec  praescius  ita  omnium  defeciionum  incriio  eam  consequcnlima 

niaii,  nec  praedestinans  esl.  Sed  si  quisdubilat,  nihil  neque  causae  eilicientes  sciri  possnnl,  noqiie   ipsac 

csse  malum,  nisl  boni  corriiptionem,  vidcai,  qnid  defectiones,  quia  nihil  sunt.  Cur  loco  sancti  Augu- 

de  hac   ratione  Aiigtis^linns  dical ,  scribens  conira  siini    leslimoiiium   adhiliendum  esse  iirbiiror;   aii 

episloiam  Fundamer.ti :   <  Disciie,  non  suhstanliam  enim  in  libro  xii  de  civitate  De.i  :  i  Neir.o  quaerai 

malum  esse,  sed  siciil  in  corpore  commuiatione  *  eilicientem  causam  malac  volunialis;  non  est  enim 

fonnae  in  delerius  :imitli  speciem,  vel  poiius  minui,  elliciens,  sed  defeclio  *.  Dclicere  namqne  ab  et», 
el  foedum  dicitur,  ([uod  pulchium  antea  dicebatiir,  n  quod  summe  csl,  ad  id,  quod  minus  cst,  lion  esl  in- 

ei  displiceie  corpiis,  quud  a^nea  placiierat :  sio  in  cipere  habere  voluntatem  inalam.Causasporro  defe- 

:ininio  recte  volunlalis  decus,  <{uo  pie  justeque    vi-  ctionum  isiarum,  cum  e/ficientes  nou    sini,    sed 

viiiir,  commota  in  deterius  voluiiiate  depravari,  quo  deficientcs,  vclle  invenire,  tale  esl,  ac  si  qtiisquam 

pcccalo  efficianimammiseram,quae  lioneslate  rcctae  vclit  TideiC  leuebras,  vel  audire  siieniium,  quod 

vulunlalis   bcaiiludinem  *  oblinebat,  nulla  addiia  latnen  ulrumqtie  nobis  noium  esl,  neqiie  illud  nisi 

«iclractave  suhslantia.  Quis  duhilel  lolum  illud,  quod  per  oculos,  ncque  hoc  nisi  per  auiCi,  non  sane  in 

tlicilur  maluin,  niliil  esse  aliud-,quam  corrnpiionem?  specie,  sed  iu  spocici  privatione.  Ncmo  aulein*ci 

Pussunt  quidem  ahis  alque  aliis  vocabulis  alia  atque  me  scire  qiiacrai,  ipiod  me  nescire  scio,  nisi  forie, 

alia  mala  vocari;  seJ  quod  omnium  rcrum  makim  ut  nescire  discal,  quod  sciri  non  posse  sciondum '". 

sii,  in  quihus  mali  aliijuid  animadverii  poiesi,  cor-  Ea  quippe,  quae  non  inspecie,  sed  in  cjus  privationo 

riipiio  est.  Scd  corrupiio  perilac  aiiimae  imperiiia  sciunttir,  si  dici  aul  intelligi  potesi,  qr.o 'amniodo 

vocalnr,  corrupiio  prudeniis  imprudeniia,  coi-ruplio  nesciendo   sciuniur,    ui  .sciendo  nesciaiiinr.    Cum 

jusliliae  *  injustilia,  corrnpiio  forlilu«iii(is  ^•ignavia,  ej,i,j,  acies  eliani  ocfli  coiporalis  currit  pcr  specie* 

corrupiio  quieiis  silque  IrampiUlitaiis  cupiditas,  vel  coipoiv.les,  nustiuam  lenehias  viJel,  nisi  ubi  coeperil. 
luelus,  vel  trisiitia,  veljacianlia.  Deinde  in  corpore  C  m>ii   videre.  Etiam  ''  non  ad  aliqucm  alimn  sen- 

animaio  i^orrnptio  sanilalis  dolor  et  morims;  corrti-  gj,,,,^  gg^j  j^d  gyi^.j^  aurcs  perlinel  sentire  silcntinin, 

plio  virium  lassitado  ':  corrnplio  qntctis  labor.  De-  qnoa  lamen  iuillomodo,  nisi  non  aiidiendo  senliinr, 

inde  in  ipso  corporecorrupiio  pulchriiudinisfoeditas;  sje  species  iniclligihiles  mcns  q-iidem  nosira  iiiiel- 

corrupiio  recliludinis  praviias  ;    corrupiio  ordinis  ligciulo  conspicii,  sed  ubi  dcficiunl,  !!CScicndo  di- 

perversilas;    cofruplio  integrilatis  discissio ',   aiit  scil  ^^.  Delkia  enim  qnis  iuteiligii  ^  ^  l                  A 

Iraclura,  aul  diminulio  '.  Loiigum   esl,  el  difticilfr,  y.  [Ijs  iiaque  rationibus  iiiconciissc  "  colliclliir, 

el  harum  rerum,  quas  cainmemoravi,  et  aliarurii,  omnem  perversae  voluniaiis  dcfocium  vcl  privaiio-i 

innumeraliilium    omnes    corrupiiones    neminaiim  npim  vel  pcccaUMii,  vel  quocpio  moslo  vocari   possii 

eaunliare,  cum  eiiam  mnliae,  quae  diciinuir  hi  cor-  inolus  ille  leiifer  '^,  quo  summiim  bonnm  deserilur, 

pore,  posslnt  ei   in   anima  «lici ,  et  innHmerabilia  dlieiiurqiie  spirilus  vadens,  el  non  reJiens,  Ii;iis«|ui 

sunt ,  in  quibns    prcpria   vocabula    corrupiio  ic-  ipsius, moisp!aiie,miooriaque  snppiiciorum  aeterna- 

neai  ^  ►.                 ^  liuiii,  omnino  nihil  csse.  Onme  quipjie  carens  iwa- 

iV.  Qiiae  cum  ita  sinl,  «juis  non  videat,  nisi  qui  teria,  forma,  specieiiue  proc;iIduhio  nihil  csi;  ominu 

sejisu  carel,  lotum,  quod  «iiciiiir  peccaiMm,  ejusque  amein  reruin  absentia ,  earumqne  defeclns  iribajj 
consequeniias  in  r.iorte  aique  niiseria  constitutas,  [)  piae.Iiclis  careie  manilesium  est.  Omninoigilur  noij 

nonaliud  csse,  quaminiegraeviiae  beaiae«iue  conu-  snni.  Ac  per  Iioc  nec  piaesciri  •",  ncc  praedesiiiiail 

pliones;  ita,  utsingula  singulis  opponanlur,  iniegri-  airco,  qui   siiiiimc  esl,  possiint  <^.  0  niiranila,   in«| 

lali  (juidein  peccatum,  vil;ie  mors,  heatiludini  mise-  dolcmia  caccilaa  eorum,  qni  e  conirario  inleilif.er | 

YARIAE  LECllO.NES. 

'  Co.r.  ,M,  <od.  commu^alione.      '  Coir.  H,  Cod.  beatiluiem.     '  Sic  cod.,   al.  juslaa.     ^  Sic  cod.,  ;il. 
tis.      •  Coii.   lusiludo.      *Cod.    diacisio.      "'  Cod.    diinininulio.     *  al.  deliiiens  quia    nec  iilu  e/jtiiio^ 
sed  defeciio.     »  a!.  eiv/o.     "  Sic  cod.,  M.  cori.  scietidtiin  p»/.     "  Sic  cod.,  M.  videre,  !/«  eliam.     '*  al. 
(iiticit.     *^  Cv^.  inconcuse.     ^^  CoJi.  loelifer.      '*  Corr.  M.  pi ciciitf. 

xNOTAi;. 

*>  Aiit;i:>ii;i.  coniru  epir.tulain  1'uudam.  «•..  .5.'>.  piitiiltn-.  Moi.s  il('m.  «piaoesl  s<  paralio  anim;i«'eli 

'"  Ani^iislin.  ((V  (.';«')/«/«  Dei  \l'.,7.  Pyal.  XVIIl;  13.  p()iis,c(  p(i(!ii;ic  celiennalcMioii  nisi  Deo  judicell 

t  Male    diiiel.    iVccaiiim    (inidcm  piopria  homi-  idcoque  ab  eo  piaescinniur.  Cl.  Prnd. 
nis  volunlale  nascitnr,   set!  u  Deo  ei  pi.tvscitur  «H 


397  LinilR^DE  PRAEDESnNATlONi:.  398 

iioluiil,  si  qnando  iii  «liviiia,  seii  liiiniaHa  legcnnl  A  piaescienliain  el  praedosiiiialionein  propiic  fieri  in 


aiicloi  iiaio,  lUnim  prncsciisso  vet  praftiicsliiiasfc  pcc- 
cala,  moiUMii,  siippiicia,  qiinc  peniliis  iiilMl  S!ii)i, 
<|uia  (icrectits  smil!  Qiiiil  enini  Cfil  i^t^ccadiin  iiist 
(leiecUis  jiii>iiiiac?  (piitJniorg  nisi  vi'ac?  i]niilsiippli- 
cium   nisi   henlituiliiiis?  Qui  si  diligcnlius  allciule- 


liis,  quae  oiHlinc  lcir.poruin  pracccdiinl  ca,  qiir.c  ct 
praesc'i'.nt  cl  pracLlcsiiiuuil  ^,  abusivc  vero  dici  i:i 
co,  cui  nulla  *  fulura  «unl,  qiioniani  iiullo  It^nipore, 
SfidsKaaeicrniiaic  piaeccdiloninia,  qiiae  ab  cosuiil? 
Aut  tiuoinodo  a  vcrilaie  ablionvai,  si  dicaiur  a  si- 


mU.omnia,  (luac  sunl,  nonob  aliud  essc,  nisi  quia      inili,  praescivil  Deus  oninia,  qiiae  (acliirus  essel,  cl 


pracscita  ci  praedeslinaia  sunl,  oninia  vero,  qiiae 
iionsunt,  non  ob  aliud  non  esse,  nisi  quod  nec  prae- 
scita,  nec  praedesiiiiala  suiit,  forlassis  scipsos  cnjen- 
dareni,  et  rcsipiscereiii,  auiinunHpie  suuin  ad  lucenii 
veritatis  cojiverlcreni,  iii  in  ca,  et  per  eani'ccriiere 
possciit  iii  oioui  reruin  iiatura,  quidquid  veie  *  iii- 
vciiiUir  essc,  non  ;diud  id  essc,  «isi  uiiain,  veram- 
qiie  es^enliam,  quae  ubifjue  in  sc  ipsa  loia  esl.  El 


dicalur  a  conliano  ,  pracscivii,  qiiae  InciJrus  non 
essel,  proncGcivii?  Siiniliier  de  piaede.siIiiaiioneiu- 
tclligciidiiniasimiii.  rraedcstinavil  Deus,  quos  prae- 
liamvil  ad  siiain  graUiilam  graiiain  accipieridam. 
A  coiilrario  pracdcstiiiavil  iiii|)io.s  ad  inleritunri,  vel 
suppliciiiinaclciniini,  (|uos  lamiMHion  praedesiiLiavli. 
Si  enim  pracdesiiiiaii  siiiit  ,  iicccssaiio  pepiburfi  -. 
pocnasqiit:  |>atienliir  incviialjiles  '*.  Quod  si  iia  esi. 


quae  eslilla,uisionuiiiiin  iiaiuraruiiipraesciciis  prac-  B  qnoiuodo  jiistc  judioabltiir  iiiuiidus,  qiiciii  necessi- 


ilcsiiaatio,  el  praescienlia  praedcstinaiis?  Si  auicni 
aperlissinte  iiileltigitiir,  oninium  natiiraruin  non 
csse  siJiiiiiiani  priiuipali-nn^uc  su!)'olaiUiain,  praeter 
divinam  praescicntiani  *  el  praedeslinalionein  :  (pio- 
mot'o  credendum  esl,  iii  eis  esse,  quae  omniuo  noii 
suiil?  Si  ciiim  in  eis  cssent,  prociil  diibio  non  niliil, 
sed  aliiiuid  substilissont,.  Ai  vcro  iiibil  sunt.    lii  cis 


laspracdesiinalioiiis  cogit  pcrirc?  Qnod   iiiipieiaiis 
nropriuiii  csl  aestiniaii. 

II.  Pioiude  nc  iiosira  tsia  raliooinaiio  videaLiur 
iiiiila  divinac  scii  liutuanae  auctoriiaiis  (oiniuia  ^sse 
.'iiiirulia,  (piiddivinae  Scriplurac  pajjinis,  ipiid  sancli 
palris  Augusliiii  ditlis  poicsi  eflici,  iiivcslisare  de- 
beiniis,  noii  qiiod   "  alifjrum   catliolicoruin   1'a.iriim 


igitiir   nec  praescienlia ,  nec  pracdcslinaiio  diviua      exeiuplis  liacc  cadeni  conctaderc  iion  possimus,  sed 


sunl. 


CAi>iTi;LU.M  XI. 


quod  iieccssarium  diuiiuus,  ct  iililiter  ad  rem  per- 
tiiifeio  videnms  ",  illius  aucloris  dicia  poiiere.  cui 
(iia.vimc  ii[(ilfScaU:usj  lincrcticus  sui  ncfaiidi  dogrnaiis 
causas  solct  rcfcrro.  iNuita  cleniiu  scrijiLuiVi  est,  de 
qiia  noM  lacile  iioii  jjuelligenlcs  eain  prava  possiiu 
!.  Quoniani  vero  hujus  nosirae  actiunispriucipalis  ,  sendie.  Hiiicesi,  quod  pracdiciussaucloruni  l*aiium 
quaesiio  proposila  csl  de  divina  praescieniia  *  el      i"cndosus  iiduiUMaior  incrito,  diim  vcriiaiis  neque 


Quod  divina  Inimauaque  auclorhate  cumprobari  pos- 
bil,  uou  esse  bei  praedeslinatiouem,  nisi  de  /tis,  17«»' 
praepiuai.i  sunl  ad  aelernum  felicilalem. 


praeilc!>linalioiie,  propter  quam  necessario  diligen- 
litis  *  Iractandam  iiicidentes  ^piaestionesiutroduclae 
£uiU,  eadem  paulo  apcriius  exemplorum  iuiniiiibus 
dJscutienda.SftdpriusnoslrarumHtteraruiiilecloribiis 
suadere  curavimus,  si  tanien  sint,  qui  eas  legendas 
judicaverint ,  atque  uiinam  eonitn  carilas  ad  eas 
|>e'-tegeiidas  accedat, plus  in  ipsis  nostiacoledieiUiae 


sil  invcsligator,  licque  invcntor,  noii  ca,quae  paler 
AtigusliiiUs  siiis  vcrbis  insiintaio  voliiil.  intcllcxii, 
scd  ul  ea,  qiiac  ipse  a  se  ipso  alquc  diabolo  "  fiiixil. 
suadeicl, piaei.uli  5^al.vis  iion  (piiuem  vciba  iii  sibi  '* 
ccnveiiieiUia  ,  sed  plane  resJsiciUia  violoiucr  rc- 
torsii. 
II!.  Ubi  pninoiiolaiiduiii,  quod  saiKlae  bcriplurac 


devolionem  consideraturi,  quam  utiiissimaedispula-  auctoriiasiiiconcussa  '^  pracsciciitiam  siiiial  clpiac- 

lionis,  si  tatnen  aliqiia  uiiliias  iii  ea  sit,  (iespeciuri,  deslinalioncm,    lut   solam   ab.soliiic  praedosiinaiio- 

ne  forte  quasi  commoti  in  iios  irruanl  dicluri,  nos  nem,  iioit  nisi  ii.  Iiis,  (pios  Dcus  clegii  au  actcruani 

essedeslrucioreseipracscientiae,  eipraedestinatioiiis  beaUtiulinem  pcssidciidani,  invcniaiur  posuissc  "". 

divinae,  qiiia,  si  stiuiiosius  iiispexerinl,  a«sertionis  Ad  i^utid  probindum  Apostoli  diifa  MilKciniil.  .\geiis 

earum  pluriniiim  in  eis  invcnient,  destruvtiouis  vero  'l"ii>po  ad  ilo  nu  os  :  Scbr.us,   iiupiil,  quonium  dili- 

niliil.  Quid    euim?  Nunquid  vcl   pracscicHiuim  Dei  r.  (jentibus  Denm  orrnia  coopcyanlur  in  boniim,  liis,  (jui 

dfeslruit,  vcl  ejus  praedestinalioiiem  coiupninil,  qui  secundvm  proposiui.m  oocnii  siinl ;  (juoniam ,  quos 


eas  translalc  de  Deo  pracdicari  asscrii?  Qua>i  *  non 
pcssit  a  temporalibiis  ad  aeterna,  translotio  Ocr; 
inodo  quodam  simililiulinis,  .nut  ab  his,  quae  suiit, 
a.i  ea,  qiiae  non  sunt,  modo  pulclierririw  contrariti- 
lalis?  Aut  quasi  roclac  fidei  rcsislat,  si  quis  dicat. 


(inlepraeschil ,  el  lirurdcslinavit  c;m(ormes  fieri  ima- 
ijinis  t  iUi  sui,  ut  sil  ipse  pri.noijcniins  iii  muUit  fratri- 
Ims.  Quos  av.lein  pruedcslinavil,  illos  el  oocavil ;  el 
ifuoi  vocavit,  ipios  el  justificavii.;  quo;i  aulcin  jnsii- 
ficwjil,  ipios  el  glorijicaiil  >^.  Il<;m  ad  Epliesios '"'; 


VARIAE  LECTIO.NES. 

•  Sic  cod.,  !M.  e.<.     *  Sii;  ccd..  M.  r«ro.     '  Corr.  M.,  coii.  ijrweH/Jftw.     *  Corr.  M  ,  <od.  prc5c«//a.     'Cod. 
deligentius.      *  Cod. //»rtss;.     'Siccod.,  W.  praescioit   ct  yraedestinavi}.      *  Cod.  r.uta.      *  Oyd.  perhibuni 
"  Endein  anl  siuiiliima  aeqiKiiis  ihaiius  ad  marg.  adscr.  llic  dicit  prac(^i'siiniiiione/n   neeessiiaiern    inferre 
"  Coiij.,  ct  d.   numiuid.       '^  Sed  quod       vidcmus  oin.  .M.     "  Cod.  ri)rt('K/o.     '*  Sic  cod..  M.  verba  non 
sibi<iuidcm.     '*  ( od.  i/tcoHOHSd.     '*  Cod.  posSiiissff.     "  {'.odi.  efesios. 

InOTAE. 

*  Roin.  Vlli,  i.S  >;;(i.l. 


^^^  iOANNIS  SCOTI  400 

Bencdtcius  Deui  ei  Puier  Domim  nosin  Jcsu  Chmli,  A  «  Esi  qnulan.  no|.u!iis  praoparalus  ad  iram  Dei,  cluui- 


qui  tenedixit  nos  in  omni  benediclione  spiiiluali  in 
caelesiibus  in  Christo  Jesu  sicut  elegii  nos  in  ijiso  anle 
consliiulionem  mundi,  ul  essemus  sancti  el  sine  ma- 
cula  in  conspcciu  ejus  in  curitale  ;  pruedeslinins  nos 
in  udoiHiomm  fdiorum  perJesum  Christum  in  ipsum, 
fecundum  plucilam  volunlaiissuac^ad  laudcm  gloriae 
gruliae  suae ,  in  (jua  gratiftcavit  nos  in  dileclo  Filio 
suo,  iu  qiio  hubemus  redemptionem  pcr  sanguinem 
ejus,  reinissionem  peccatorum  secundum  divitias  gra- 
liae  ejus,quaesuperubundavil  innosin  omni  supientia, 
el  prudentiu;  ostendens  nobis  sucramcnlum  vo!uKt,!iis 
iuae,  secundum  bonuni  plscitum  ejiis,  quod  proposuit 
in  eo,  lid  di&posiiioncm  pleniludinis  lemporum,  ul  re- 
staur^niuroiiiniii hi Christo,  quae  snnt  iu cueiis,  et  f/uae 


nandus  curn  iliabolo  * »;  Kern  de  Jmiaeis  f : « Isli  iudi- 
gnaiiies  nioriui  el  niorii  senripiieniaeprAedesliiiali  *. 
llem  :  t  Qunie  dixil  Doiuinus  Judaeis,  vos  non  credi- 
tis,  quia  non  esiis  ex  ovibus  aieis  o,  tiisi  ,j(iia  videLal 
cos  ad  senipiienium  inleriiuiii  praedesiinaios  ii  >; 
iJciilideni,  qnoJ  Dominus  dioil  :  ner,;o  po:est  rapere 
de  manu  patrls  mei  >,  cxplaiianuD  peisequilur  di- 
cons  :  (  Quid  potesl  lupiis,  quid  polesl  IV.r  el  Uiro? 
Non  perdunl,  nlsi  ad  inieriium  praedesiinalos  J  ».  lu 
libro,  qsieni  vocal  Eiicliiriaion  '  :  «  Uaec  siii.l  •,  in- 
(juil,  i.ma(fna  opera  Dcmini  exquisita  in  omms  vo!uH' 
tates  1'jns  ^,  el  lani  sapienter  exquisila,  at,  cuni  an- 
gelica  ei  hinnana  creaiura  peccasset,  1:1  est,  iion 
qiiod  ille,  sed  quod  voluil  ipsa,  fecisscl,  eliam  per 


super  terram,  iu  Ipso,  in  quo  ct  sortc  vociiti  snwus,  1)  eaiideni  crc-alurae  voliiniatei!:,  qna  factuni  csl,  qwoJ 


praede.4inaii  secundum  proposilum  Dei  ab  eo ,  qni 
,omniu  operutur  secundnm  consiHdm  tolniUa-is  sune^. 
Coiiira  istaiii  verltaiis  i;im  daram  lubain  quis  honio 
sobriae  vigijanlisque  fi-iei  voces  adniiiia!  humanas? 
Qiiis  in  ea  non  audial  praetlesliiiationtMii  omniiiiodo 
esse  sanclorum  ,  nullo  niodo  posse  fieri  rcpro- 
horum  ? 

IV.  Quoniam  vero  sanclus  pater  Auielius  Augu- 
siiiius.eloqucniiae  Christianaccopiosissimus  aucior, 
solerlissinius  veritatisimiuisitor,  propriae  translaiae- 
que  loculionis,  adexercitium  eoruni,  qui  eum  Icciu- 
ri  cssent,  nobilissinius  docl3r,aliquotiens  in  suorum 
Jibrorum  *  serie  invenittir  t!ixisse,  Deuin  praedesli 


Creaior  noluit,  iiiiplerei  ipse,  qao;i  voluii,  ben.;  uie;is 
et  malis,  lanqiiani  sup.i:i:e  bunii^,  ad  eoruiri  damna- 
tionem,  quos  jiisie  pracJeslinavit  ad  poenam,  ot  ad 
eoniin  saliitcm,  quos  bciiigue  praeJeslinavil  ad  gra- 
tiam  1  I.  lieiii  ex  codem  libro  :  <  Dictniitir  eiiam 
filii  geUennne,  non  ex  iila  nati,  seJ  in  iliai^.!  ju-aepiMa- 
li,  sicut  lilii  rogiii  praoparaulur  in  regn::m  «"».  In  li- 
bio  de  pcifeclionu  ji5bti:iac  homirips  :  t  l;i  eo  »  ,  ail , 
I  geneie  hominum,  ([Ui.d  praedesiinaluiii  esl  ad  inier- 
itum  "  »,  In  libris  ile  Civilaic  Dei  :  «  Quid  dabit  eis, 
quos  praedeslinavil  aJ  vitaiii,  qui  haec  dedil  eis,  quos 
jpraeJeslinavit  ad  moriom  •  i. 

VI.  Ilis  el  hujusuiodi  verbis  caUiolici  *  aucloris 


nasse  impios  ad  irfteriium   seu  poenas,  ac  per  hoc      solet  haereiica  insaiiire  vccoidia,  fidemque  iniiius 
i::lclligentibus  cuin,  ul  ail  Aposlohis,  \aclus  esl  odor  C  eruditurum  hipiiiis  tleiilibus  laniaro.  Quis  eiiiiu  igiio 


vilae  in  vilam,  mn  iiitelligciilibus  vero  odornwriis  iu 
niortem  ^>,  praeseniis  causaeraliopostulal,ipsii!s  ver- 
ba  iiuasi  sibiaiei  repugnanlia  ponamus,  uii  loclor 
inteiligens  Aicilius  iniendai,  qiio  geni^re  locuiionis 
dixeiit,  praedeslinaiionemt'iivi!ir.ir,  niriqiie  honiiiium 
gencri  convenire,  vidclicel  eleciiii  per  graiiam,  re- 
lictisque  per  justiiiam,  eademque  tlicla,  quibus 
male  utendo  liaereiicus  erroris  siii  pcrfidiani  conaiur 
astruere,  ponenda  esse  jiulicaviinus,  ut  eisdem  sa- 
ijiitis,  quas  in  corda  simpiiciuni  incaulus  exiorserai, 
vulueraius  reccda;. 

V.  Ait  eigo  Augiislinus  in  quaLiam  homilia  ad  po- 
pulum  cxponeiis  illud  Evangoiii  :  Priuceps  hujus 
viundijamjudicntusesl  ^  «  id  est  judi.-io  ignis  aeierni 


ranlium  modos  loculioiium,  quibiis  sancli  Patres  uti 
solent,  non  facile  possii  seJuci,  uuJiendo  praedcsti 
naiosaeterno  igni ,  praeparatos  adirani  Dei ,  praedo- 
siinatos  a^.orii  senipitornae,  praedesiinatoa  aJ  i.iler- 
itum,  ad  poenani,  celeraque  id  genus,  i!l  sine  ulU 
liaesitution;:  concodat,  aul  duas  pr.iedcsliiialione.s, 
unaiir  plaiio  sanclorum,  alleram  impiorum  ,  sibimcl 
per  oinnia  con|rari;is,  anl  unani  eandemqiie  divi- 
liain  praedosliiiationem  sanctosque  impiDsqiie  am- 
plecti,  eaiiiqiie  simul  contrariorum,  quod  ralio  de- 
negal,  esse  c.ipacem.  Cui  doicndae  miseiiae  iilillime 
succurriiiir-,  quaudo ea.Ieiii praedesliiiaiiosecundum 
eunt!em  .\iigiistinum  dofinitur  •,  ejusqoe  dofinilio 
suis   dictionibus  defondilur.  E>to  igilur,  haeretice. 


jiTvVocabiliicr  destinalus  esl  ''  ».  In  exposiiione  *^  paraius,  aul  te  dcfcndcre,  quod  nuilo  morto  vale$. 
quoque  Evangelii  secnnduai  Joainnem,  ubi  tcsiimo-  aui  tceniendare,  quod  i>oles,  siveriiati  coiiiradicere 
nium  praecursoris  sui  de  Chrisio  explanal,   dicit  ^  :       desiir.ts.  Audi  piaedesliiiaiionisuivinac  lenninos  de- 

VAIll.AE  LECTIONES. 
'  Sio.  cod.,  M    librorHm  ruvrum.     *    ('(;'.  dhibulo.     *  CoJ.  encheiridon. 
'Sie.  iM.,    ccni.  succurenrtiur.     '^  C.ot!.  Wij^'»«(7ur,  sic  nhique. 

r^OTAr: 

■  Joan.  X, 29. 

i'  Augus.tin.  I.  l 
!■  HsM.  CX   '■J. 


CqJ.   caloloci ;    sic  saepe. 


"  Ephes.  I.  3  seqq 

MlCor.  H.  16. 

•  Joan.  XVI,  II 

<•  Auguslin.  homilta  95  in  Evange     Jocnni-s 

e  Augusiin   ihid.  iracl.  l^. 

^  Auguslin   ibid. 

»  Joan,  X.26 

b  Augusrm.  ibid.  iraci.  48. 


'  Augu«liii    iMichiridion  c.  lOsJ. 
"  Auguslin.  ibid. 

«  Augusiii).  de  perfecl.  jun.  »•.  ir». 
0  AugusUii.  de  Civit.  bei  ,\\li.  'ii. 


401  MBER  DF.  FRALDtSTINATlONE.  ^02 

finllionis,    qnos  iiiillits  r>^clc  (■ledr^iUitmi  ;'.iil  miiuis  A  vcnim  csl,  sua,   (luae   lallj  nrnilaii<|iie  iion  polcsl. 

piaesciciilia  opcra  si:a  riiliiri  (iisponerc,  iil  oisiiiiito, 


art:%ie,  aiil  plus  au;!ol  oxlcnderf,  nuUus  ciuiloiuio- 
sus  polcsl  inlirmare.  In  libro  ad  Proiponmi  cl  liila- 
rium  : «  Pracilesliiiaiiocsl  i,  inqnit,  t  quac  siiic  prac- 
scicDtia  iioi)  potost  esse.  Polesl  auieiiiossesiiic  |>i';ic- 
desli::atioiie  pi;iescienlia.  PraeiiosliiialiOiXi  (iiiippe 
Peus  oa  prjiescivil,  qiiac  fueral  ipse  facl-.iius  :  mule 
(lictmu  osl  focit,  qii;ie  fiilura  suiii.  Praosciro  ajiteiu 


iiec  aliiid  quidquain  esl  pracdi^siinare  :  vcnmi  esl  iil 
omiiino :  iiocaliiid  quidquam  esi  piaedeslimire,  «|ii;ini 
in. sua,  (|uae  falii  iriiuariiiuenoii  polesi.  praescier.iia 
opera  sua  fulura  tiisponcre.  Iliiic  coiifidiur  alia  con- 
versio.  Si  oiunis  praescienlia,  q'.:a  Dciis  opera  sua 
fulura  disposuil,  diviiia  praetiasliitalio  esl  :   omnis 


polpsi '  eiiam,  qiiae  ipse  noii  facil,  sicul  qiniecunque     pracdesiinaJlo,  qua  Deus  opera  sua  fiitura  disposuii, 

...  ...         .  n    ■ .        .    ~.i. ..•:..» 


peccala  "  > 

VU.  .\ileiu!o,  qiialls  sit  isia  dofiiiilio,  qnae  a 
ditTeroiiti:*  est  a^isiimp.la  ".  Est  ijjiuir  (alis  (Hflerentia 
inierpraedeslinaiioiieinolpniescientiani,  quo.l  omnis. 
praedesiinaiio  praescienlia  ,  non  aiitcm  omnis  prae- 
scicnlia  prae  'esiinali;».   Praescieniia  namqiie  Ipsa, 


divina  praescii  iUiaesl :  conficiUu-  er^M),  praedeslina- 
lionem  Dci  itoa  essc  ni.si  i:i  opcribuo  e]us,  quai.'0o 
niiiil  minns.  niliil  ampruis  co'.uinetur  iii  ejus  defiiii- 
lione  pi-aeier  diviuoruw  operiiiu  (ii^^josilioiiem. 

II.  SeJ  ad  hacc  diclarus  es  :  Ad  Dei  opera  perti- 
r.ere,  itisle  danuiaudos  pracd.islinare  ad  poeiiam. 


<(ua  Dous  praescivii  ea,  qiiae  fuoral  ipse  f;iciiirus,  B  sicui  ad  ojusopcra  pt^rliiioJ,  graila  salvandos  prac 

.     ■  ...  ..    .  _  ......  .  •         ...,. ::,«;....,!..... 


pr;ic;loslin;ilio  vore  spocialiterque  dicitiir.  Ea  vcro 
pracscie:itia,(praoa,quaoiion  facit,prae£civit,  i<lost, 
peccaia  oorumquc  pocnas, praescienlia  absolale  p!a- 
cuii  vocari.ila,  iit  ea  tanlummot.lopraescieiUla,  quae 
dicilur  praedeslinatio,  in  hono  .^eaipcr  inlel!i{,'alur  ; 
50la  vero  praescicnlia  sine  praedeslinatione  omnino 
maloriim  ost,  qiiae  Dens  noa  facit.  V.l  r.c  nllus  inde 
dubiJaiot,  atijocit  :    i  Quocirca  pracdesiinaiio  Dei, 


deslinaro  aii  beaiiimliuem, ei  fioc  i;^liinoiiiis  ejusdem 
sancli  Augasilni  fiimare  couaberis.  Quae  eo,  qiio  po- 
suisli,  ordine  posaimus,  ul  in  eis,  non  quod  lu,  sed 
quod  ille  voluit,  videantus,  Qtionim  si  unum  rcoie 
fucri.  exposllnm,  sulViciel  ad  cclera  inlelligenda. 
Ponamv.s  ergo  [\h\d:i  Magna  operu  Domini,  exqv.hila 
in  »mnes  volunlaies  e]us  8,  el  lain  sapienler  exquifij- 
ta,  ut,  oum  angolica  el  li:i;nana  creainra  vecoa=.sei,  id 


qu.-xe  inlionoest,  gratiae  est  praeparatio;  graliavero  est,   non  quod  ille  ,  sed   quod  volnii  ipsa  .  fooisset, 

osi  ipsiiis  praeJesiinaiioniseffoclsis  ^  f.  I.ieni  in  lihro  -  etiamper  eandcm  creatiirae  volunlalem  ,  qua  faciuiu 

(le  Dmin  pcrsoveranliae  easlein  planius  apcrit  dicens :  csl,  quotl  Crealor  noluil ,  iinpleret  ipse,  guod  volint, 

I  !st;i  ijiitnr  sna  don.i,  quihuscunqiie   Dous  donat,  bene   ulens  cl  lualis  ,   tanquam  sumnie  ijouns,  ad 

procwl   (.'iihio  sc  (latiirmn  esse  praescivit,  ct  in  sua  eorunt  danmationem,  quos  jusle  praedesiinavit  ad 

praesoiontia  )uaeparavii.  Quos   (irgo  praedcsdnavil,  poenam,  eladeorum  salutem,  qiiosbeiugnepracae- 
ipaos  el  vocanl  <•,  vocatione  illa,  de  qiia  diclnm  esl  :  C  slinavit  ad  gratiam  ^  i.  Ecce  in  una  ea;lemqae  s.-^n- 

Sine  poetiiicniia  funt  dona  et  vocalio  Dd  d.  Namipie  lentia  :  i  Pr;iedestinavit»,  inquit,»  ad  poenam»,«pr:ie- 

in  sna,  qn.ao  falli  iiiulariqiie  non  polesl,  pra  •scienti;i  desiinavil  o.d  gr:iliam».  Ubi.tiiKiOsumus,  responde.is 

■  oper.'^  sna  futsu-a  disponere,  id   omnino,  nec  aliu.I  aJea.quae  inierroganuis,  ulrum  a;!juslii!am  Dci,  a;i 

quidquam  cst  praedeslinare  «   ..   Huic  clarissimac  ad  t^ns  gratiam  pertineal  praeJcsiinarc  impios  ad 

llihae  aiqne  apertissimae  Chrisiianorum  casirorum  poeiiam  ?    Rcspondebis,    credo,    ad  justiliam  ;    ail 

qnis  dissonare  »  praesnmat  ?  Qiu^e  apcrlissima  voce  enim,  qiios  jusie  pracdoslinavit  ad  poonam,  non  igili:;- 

resonare  non  desinil,   id^omnino,  nec  alind  csse,  ad  gr;'.U:un.  Ac  per  hoc,  si  poenac  praedeslinatio  do- 

Di^nm  praodesiinare,  qiiam  praoscientia  sua  opera,  num  Dei  uon  est,  sed  peccali  judiciuin,  nccessjino 

quae  ip.^o  faclnrns  fuorat,  disponere.  Dic,  qnaeso,  seqnitnr,  ul  aut  nUsnm  sil,   quod  ipse   Augnsliuus 

ulnim  i.sta  definilio  praedeslinaiionis  vera  sil,  an  ait  :  «  Pracdcsiinalio  Dci,  quac  iu  bonoesi,  graiiae 

fa!sa  ■>  Si  f;iisa  esl,   reprehende  Augustinum:,  si  vera  esl  praeparatio  '  » ;  anl  e  conlrario  accipitiu  praede- 

esl,  talis  lieri  necesse  est,  qualis  ipse  ait  in  libro  de  stinaiio  poenarum.  Esi  anlem  verum  et  immutahile^ 

animae  qnaniiiale  :  <  DoQniiio  ^  nihil  miiius,  nihil  quoddixit,  praedestinalio  Dei,  quae  inbono  est,  gra- 
ainplius  ooniinet,  quam  id,  quod  susceptnm  esl  ex-  _   liaeest  praeparalio.  Econlrarioigilur  inleUigi  voluit, 

phcantjum;  aliier  omnino  vitiosa  esl  f  ».  Uiruiu  au-  ^  quod  posnii,  praedesiinavii  ad  poenam. 


lem  hujusinodi  viiiis  carcat,  conveisione  '  e.\plor;-.- 

lur. 

CAPITUfAIM  X!I. 

Dc  dc^iil'ione  jiracdeslinationis. 
■    I.  Fialigitar  hujus  dcfinitionis  couversio  sic.  Si 


'  al.  potcns  csi. 
obicias. 


-  Coil.   asumpia. 


m.  Scd  ne  forte  objicias  « :  -Non  dixil,praetlesiina- 
lio  Doi  esi  graliae  praeparaiio ,  sed  pracdesiinatit» 
Doi,  (iu:ie  in  bono  esl,  gratiao  est  praoparalio.  Ui)i 
viaolurlocus  reliuqui  allerius  praedestinalionis,  tjua,.- 
tanqinm  iii  malo  sit;  aut  cadem  p.'aeJeslinatio,  si 

VARIAE  LEGTIO.NES. 

»   Covl.   disonare.      '*  Cod.  diffinio.     -•  CoJ.  cunvensiom.      '  Ctwi. 


NOTAE. 


a  An"iislin.  dc  Pnwd.  Sanclorum  c.  lO- 

i>  .'Viign^iiiii.  /. /. 

e  Uom.  vM.,  r>i). 

^  Uom.  XI,  20. 

•  Augusiiii.  de  Dono  pcrsever.  c.  17. 


f  Aiifi['istiii.  r/j  Quamit.  ani.uac. 
e  Ps;;i.  CX.,  2. 

!i  Angiis!in.  Encliiridion  c.  100. 
'  Aogusl.  de  Vrard.  sunct.  c.  10. 


403 


JOANiNiS  SCOTl 


iOi 


iiiia  solaqiie  esl,  ia  bono  el  iij  mula  fieri  posse  rion  A  Scriptitra,  queinudinodiim  inlerpellal  Deiim  aJversus 


itegaliir.  Priuiwin  utlendc,  un:t!i:  ilcriiiiiioiiem  duas 
pracdcsiinalioncs  onniino  iion  posse  coiiiinere  ;  de- 
iiide,  qiiod,  si  nuUa  aiia  denniiio  praeJcsruiaiionis 
verioi'  apliorqwe  inveniaiur,  qiiani  iila,  quaepraeJi- 
cia  esl,  el  niliii  nisi  opera  divina  compreliendil,  quac 
iiuilo  pie  crcdenliuni  dul)iiaiite  jjona  suiil  :  quid  nos 
cogii,  aliud  aliquid  subaudirc,  audienies,  praedesli- 


Israel  «  el  celcra.  Scd  t^uid  dicii  iUi,  in(|uit,  respon- 
sum  divinuni '!  Reliqui  milii  seplem  riiUtia  t;irorum,qui 
noii  curvdverunl  cjcnna  *  aaie  Baal  ^,  Non  eniin  ail, 
reiicla  siint  inilii,  aut  reliqucrunl  se  nilii,  sed  reliqiu 
ntihi.  Sic  ergo,  ijiquit,  c/  in  lioc  lempoee  retiquiae  pcr 
eieclioncin  ({raliue  [salvae]  '•  factae  suui.  Si  auietn 
yfulia,  jam  non  ex  operibus,  ulioquiu  gralia  jum  non 


iiaiionein  Uci,  quae  in  bono  esl,  nisi  scniper  eani  el  esi  <jrnua  ^.  El  conneclcns  illa,  quae  jain  supra  inier- 

bonani  ei  ia  boiio  esse?  posui :  Qnid  ergu?E\  Imic  inlerrogaiioni  respondens: 

IV.  Si   aulem   dicis,  bonum  esl ,   praedestinare  quod  qiiiierebai,nu[tx\\.,hrael,hoc  non  esl  consectilusy 

inipios  ad  poenam,  el  ideo  inler  opera  Dfi  reputan-  elecliu  aulem  consecula est,  celeri  veroexcaecaUsunl^. 

dum,  respondemus,  bonma,  quia  jusium.  Sed  quo-  Ii«  ••ac  ergo  eleciione,  el  in  liis  reliqulis,  quae  per 

niani  non  cst  Dei  «loimm,  cum  ejus  sii  judicium,  elecnonetn  (jraliae  sfl/tae /«c/fli?  «««/ ,  voluii  intelligi 

«runis  aulein  prae  lestiiiaiio  Dci  oiiinino  esl  praepa-  plebs-m  ,  quam  propterea  Deus  non   repulit,  quia 

yalio  graiiae,  umnisque  gvaiia  donuni ,  necessario  B  p«"acscivit,Haecest  illa  ciectio,  qua  eos,  quos  voluii. 


colligilur  omnis  divina  pi'aedcslinatio  uonoriim  cjsis 
yraeparalio.PoenHproculdubio  impios  jiisle  torquei, 
quod  donum  noii  ^sl;  alioquin,  sl  esse!  dor^um,  non 
torqucrel ,  scd  iuitsue  liibcr.irei.  Kon  esl  igitur 
praedcblinaiiu  pcena  Qiiod  si  cssct,  non  esseipocna, 
sed  gratia.  Esi  ;miem  poena.  Non  est  igiiur  pi.acdesii- 
iialioejus.  rioinde  peaedcsliiiaiionem  in  dorns  divinae 
largilatis  seinper  intelligendam  esse,  si  quis  adbnc 
dnbilal,  librum  sancliAugustmi  de  Donoperscvorai;- 
liaeinteiuusperspiciai.ineoloco,  ubiail: ;  llaeci,irt- 
qiiam,  «  Dei  dona ,  si  niilia  est  praedesiinalio,  (juani 
defeiidimus.noii  piaesciunlur.TDeo.  Praesciunlurau- 
lem.  iJaecesligilurprajedeslinalio,quamderen;liHius. 
Cndft  aliqiiando  cadem   praedeslinaiio  sigiiificaiur 


e!i'(jil  in  Christo  anle  conslUuiionym  mundi  ",  ul 
easent  sancli  el  irnrnacu(ali  in  conspcelu  ejus  in  ca- 
riiaie ,  praedeslinctns  eos  in  adoviionem  fiUoriim'^. 
rsnllus  igiiur,  qui  baec  iiitelligii.negare  vel.dubii<ire 
permiuilur,  ubi  ail  Aposlolus  :  Xon  rtpulit  [>eas 
plebcm  suam,  quuni  praescivit,  praedestinalioiiem  si- 
giiificare  voluisse.  l*raescivii  enini  reliijuias,  qua» 
secandum  eieciionem  graliae  fucrat  ipse  facii;ruSj 
hoe  esiergopiaedcsiinavi»;  siiie  dul)ioenim  praes  i- 
vit,  si  praedeslinavi!.  Sed  praedcslinasso  esl  hoc 
pi"aescisse,  qiiod  i\icral  ipsc  faciurus.  Quid  ergo  iios 
prohibei,  quando  apud  aiiquos  verbi  Dei  IraclalorPS 
legiirins  Dei  pracscieniiam  ;  el  iigilur  de  vocaiione 
elcttoi  um  ,  e:mdem  pr.iedeslinationem  intelligei"C ; 


eliam  nomine  {«racscicnii^se,  sicnt.ailAposioius  :  iVoj*  ^  ™»S'S  *^"''"  "'  f'^>l-»sse  vob.ieruiil  boc  verbo  in  ca  re 


»?pv/ij  Deus  plebem  suam,  qmnn  prachcrcil  '^.  Hic  ' 
([uod  ail  pra.cs(ivit,  non  recie  iiileiligitui-,  nisi  pi-ae- 
(ifsiinavil,  quod  circumstanlia  ipsiiis  lcclionis  osicn- 
dil.  Loquebaiur  enim  de  reliquiis  Judaeonim  ,  qiiae 
saivac  faciae  sunt  pereuiilibiis  celcris.  i><air.  siiperia.> 
dixeral  ad  Israel  *,  dl.xisso  Propbelaiii  :  Toia  die 
exiendi  '  manu^  r.ieasad  popuhnn  7ion  cr^uenieni,  et 
contrtjdicefiiern  *>.  1'a  lanquarn  responderctur-,  nbi 
Suniei'go  faeiae  promissiones  Dei  ad  Israel,  coniinuo 
subjunxil  :  Dico  ergo,  nui  quid  repulti  '•  Ihnis  plebein 
.'iaam?  Absil ;  nuin  el  e.go  hriieiiin  sum  ,  cx  seminc 
Abruham  ",  iiibu  ^  iienjamin  '.  Tanquarti  dicerel  : 
Nain  fl  ego  cx  ipsa  plebe  sum.  Demde  addidit,  iinde 
nuiif  agimus  :  non  repaln  Deas  pleben^  suam,  quaiin 


uli,  ijtiod  ei  facilius  intelligilur,  ei  nor.  rcpugiial, 
imo  et  congruil.  verilati ,  qu.ae  de  praedeslinalione 
graliaft  pr«cdicatur.  Hoc  scio,  uemiiienicoiUra  islaiii 
praedosiiiiJitioneiii.quam  secundum  Scripturas  san- 
ctas  dcrendimiis,  nisi  errando  disputaie  polciisse  i ». 

Y.  Si  eigo  sancli  Auguslini  credi-ndum  est  ;iuclo-| 
ritaii,  icnmo  pcr  eani  verllaii ,  inconousse  «lebemi:! 
banc  regiilam  leiicre,  ut  quotiescMH(|ue  seu  in  sancL 
Seripii'ra,  seu  in  lracia\oribus  ejuspraescientiamdivi 
nam  rcperir.mus,sidesaiicloru!n  clcctione  seiinofue 
rit,  inillaleiiiis  pcr  eam  nisi  praedcsliii:il:oiic;nsigni 
ficariaccipiainus.  Elsi  sicest,quisiion  videat,omnen 
Deipraescieniiain  ad  sanclos  perlincntem  nibil  aiiu( 
esse,  nisi  eorum  praedesiinaiionem.  Proinde  coi» 


pracioivit.  Aique  ui  (.sieiidciei,  Dei  gralia  fuissc  t>  ncxione  verae  i-aliocinalioiiis  colligi  poiesl  :  omni 
relici:-.s  reliqiiias,  iioi.  meriiis  operum  eorum,  se«  ii-  praescicniia  periinciis  ad  eleciospraedestinailo  es[ 
liis  afijcnxiJ  ■  :  An  nesciu^  m   neliu  iiuod  ^"  dicu  J      uuUa  praedcslinal.o,  nisi  clcctorum  cst  :  luilla  igilM 

VARIAE  LECTIONES. 

•  5ic  cod.,  M.  Ho-:.  •- Cod.  ijia/jf/,  s.cobiquc  '  ai.  expandi.  *  OoJ.  reppulil,  sic  iibtque.  *  {-9^ 
habraiiam.  *Sic  c;»d.,  i\!.  de  iribti.  '  Si..- cod.,  M.  arfj«/ig'"/.  *"  A.  (juid.  *  aL  (jenu.  '"  saivae  o:ii.  cqe 
"  Sic  cod.,  M.  mundi  consiiiuiionein.  '*     al.  uuiem. 

NOTAE. 


a  Rom.  XI  9. 
b  Isai.  LXV,2. 
c  Rom  XI,  1. 
i  Rom.  Xi,  -i. 
f  fium.  XI  i. 
i  i\\  Reg.  XiX,  18. 


«  Uom.  Xl,  4,  5,  G. 
^  h(nn.  XI,  7. 
'    Kl»bes.  I,  -t,  :;. 
I   Antriisiii!    de   Dono  perscueranliu;  c.  11  in  Qu 
el  C.   KS, 


1 


m  LlftEll  I)E  PKAEDF.STINATIONE.  -106 

jjracscicnlia  pesliueiis  ;»d  eieclos  iiraedt^siinatio  iioii  A  biis,  (|i:id  fiilu!)   snnt  ■,  iion  ah  illo,  qui   cos   iioxil 


esl».  Niilliis  cliyilMr  :<il  |)OCi»<»m  .  i)iit)rr»ii.l*i  ^1^50  |tiae- 
de.sliiKUiir  pofiui,  (|iiae  re)iroboni:u  esl  proprin  ?  An 
tbrio,  !;!i('m;uiflno(lum  clocii  dicunlur,  (|iii  nou'  Mial 
elocii,  iia  praedesiiuaii  ,  (juition  Mini  prae^lesiiiiuii, 
el  rilii  Dci,  qiii  iioii  siiiil  liJii  cjiis,  |U':icdicto  coiitra- 
I  iclalis  aiodo  ab  aucloribus  sacpe  soiciil  vocari. 

VI,  Siautoiii  (jiiacis,  ubiiiivoi;ii:uiitrro|)ri)hinp|ici- 
laii  eleoli.  cuiu  iion  siiU  elecli,  el  fiiii  Doi,  (jiii  lum 
suiil  liHi  cjiis,  loge  saiictuiii  Angr.sliiuuit  iii  iibro  aij 
Frosperuiii  elllilarum  iuijusmoiji  verbislo(|ueiilcni  ^  : 
•  yuicuiMiiio  elecii ,  siiie  (iubio  cliaiii  voculi ,  noii 
aulcm  <|uicunque  vocaii ,  cojiseijuouler  oiccii  "^.  I!li 
ergo  electi,  ut  jiacpc  dicluni  esi,  (/i/i  sccunduin  pro- 
posilumvocfiti,(juioXinin  ptuede&iiiiiiti,u(tjiiepr:iescili. 


iioii  liabcie  perseveraiiliam,  (inae  ad  iieaiam  viinnr. 
perducil  eleclos,  scit(|ue  iiius  [ita]  *  sU«re,  ul  prae- 
M^ierit »  esjie  casiiros''  >.  •  iNec  iios  moveat,  quod ' 
lillis  suis  qulhusdam  Deus  iion  <ial  istam  perscve- 
raniiam.  Ab.sii  enim  iit  ita  essei,  si  de  illis  praede- 
Slinaiiscsseiil,  et  secnndum  proposiium  vocalis.  Qul 
vero  non  sunl  filii  promissionis  ",  jaiaisli,  ciim  pic 
vivunl,  diciintiir  lilii  Pei.  Sed  (|uoniam  vicluri  suiit 
impio,  ct  iii  oadem  impielate  moiituri,  non  eos  dicil 
liiiosneipracsciemia  Dei.  Siintenim  lilii  [)ei,(iui  non- 
diim  suiil  iiobis,  el  snnl  j-^m  Deo. Dequibus ait  evaiige- 
lisla  .loaumis  "  :  Qida  Jesu»  iuorituius^yatpyo  ijcnlc, 
ncc  taniumpro(jeute,sed  eliiuiiyUl  jilios  Dcl  Uispersoi- 
congregarct  in  umm'^.  Quod  ulique  creJeiuIo  fiiluri 


lloruiii  si  quisipi.im  perii,   laiiiiur  Dciis.  Sed  uemo  H  erauiper  Evangeiii  praedicationem,  ct  tameii,  aiile- 


coruni  peril,  quia  nuii  falliiur  Deiis.  Ilarnm  si  quis- 
qjiam  peril,  viiio  buniano  vinciiiir  Deus.  Sgd  nemo 
eoruni  piMil,  quia  i.ulla  re  vin(  ilur  Deus.  Eli.cti  oniiii 
siiiil  atl  regnnndiim  ciini  Cliristo ,  nuti  qiiQinodo 
elecius  csi  iudas,  ad  opus  cui  congniebal;  ab  illo 
quippe  eiecius  est ,  qui  novli  b(  ne  uli  eiiam  malis, 
ut  el  per  ojus  opiis  danuiabile  iilud,  proptcr  qiiod 
ipsevenerat,  opus  vencrabile  compleretiir.  Com  ila- 
que  audimus  :  Sonne  ego  vos  dnodccim  elegi,  cl  unus 
ex  voois  eiubolus  esl  •^,  ilios  (Iitbemus  iuleliigere 
clcctos  per  miscricordiaiii,  ilium  per  jiiiicium;  illu.s 
jcrgo  elcgiij  *  ad  obliiioiidiun  *  regtium  su'i!iii,  illurn 
!id  fundendum  saiiguineip  siuiin  '•  «  rirmina  anlcm 
(undamenluni  Vei  stat ,  Imlieus  signacuUiiH  lioc : 
Scivit  Deus,  ijui  sunl  ejus  <^.  Iloriiin  /ides,  quae  per  ^ 
dileclionem  operutur  ',  proleclo  aut  oniiiiuo  non  da* 
ficit,  aiit  si  qiii  sunl,  quorum  (lelicil,  reparalur, 
»nlc(jiiam  vita  ipsa  liniatur,  el  delcla,  quain  incur- 
eerat  ^,  iniqiiitate  usque  in  liiiem  pcrscvcranlia  de- 
putaiur.  Qui  veio  per.u'vcr:iiuri  non  suiil,  ac  sic  a 
fide  Clirisiiana  cl  coiiversatione  iapsuri  sunl,  ul  tales 
eos  viiae  iaijus  finis  itivoiiiai,  procul  dubio  nec  illo 
l(M;ipore ,  qiio  bene  pieque  vivuiU ,  iii  istorum 
nunioro  co4i:pulan;ii  .suut.  jNon  eiiim  suiit  a  inassa 
illa  perdiiioiiis  praescientia  D^l  et  praetIesii:i'atione 
discrcti.  Ei  itleo  nec  seciiiuliint  pioposiium  vocaii,  ac 
per  lioc  iiec  olccli,  sed  iii  eis  voca'i,  de  quilsiis  diciiim 
csl  :  mulii  vocaii,  [el  mu  in  eis,  de  quibus  dielmn 


qiiani  esset  faclum,  jam  filii  Dci  eranl  in  memoriali 
Palris  sui  incoucussa  stabilitaie  conscripli.  Et  suiil 
rursiis  quidaui,  (|ni  "  filii  Dei  propier  susceptam  vel 
leiiiporaliier  graiiamdicunturanobis,  necsuntianien 
Deo.  De  quibus  ail  idcm  .Toaniies  :  Ex  nobis  exwrunt, 
sed  iton  eraut  ex  iivbis  i .  Cuni  crgo  lilii  Dei  djeuntur 
de  liis,  qui  peiseveranliani  non  jiabiieruul,  ex  nohis 
exierunt  ,  std  non  erunl  ex  nobis  ,  el  aadiuir  »», 
(luod  si  1'uisscnl  ex  nobis ,  permansisseni  uliijue 
nobiscnm ,  quid  xliud  diciintur  '*,  nisi  noo  eranl 
fiUi,  eti:im  quaiido  erani  iu  professioue  el  nomine 
lliioriini  ^  » ? 

CAPITIJLU.W   Xlli. 

Quid  poiesl  coliigi  ex  praedicta  saucli  Augu&lini 
senlenua. 

J.Cujnsscnieiitiaedictapaulodiligeiiliusconsideraia 

sufiiciur.l  his,  quae  suad(ire  conainur,  probandis.  As- 

bumens  iirupio,  quod  Domlnus  siiis  dixil  discipiiiis  : 

y«nne  ego  vos  duodecim  eleyi,  et  unus  ex  vobis  dia- 

bolus  esl  i.snbjimxii  el  ait:  IUos  (Jcbemus  inieliigere, 

videlicel  aposlolos  undccim  tum;  niimero,  vocalos 

secundum  propositiini  gratiae,  illiim  per  judiciuiu, 

sciliceiprodilorem,secundum  aeqiiainen  jiisiitiaera- 

pulsum.  llli  ad  gloriam  eiooii,   iile  ad  poenam ;  in 

illis  omnes  sahandi  per  graiiam,  ad  linom  liujiis  vitae 

ia  bono  mansuri  accipiendi,   in  lUo  cinnes  uioriluri 

per  judicium.  Ad  lempus  vocatl ,  ino.x  proposiluni 

pie  vivendi  liiiserluri,  oiiines  tameii  dicunliii'  elecli. 


esl]  *,  pauci  viiro  electi  «.  El  tiimeci  quis  cos  neget  ,  cun»  nou  sint  electi ,  nisi  confornien  intaginis  ftlii 
electos,  cum  creduni  ,  et  haplizanJur,  ei  secundmn  /)«;j.  Celcri  vero  putaniur  clccti  a  nescieniihiis,  (iiiiti 
Ueu.n  vivuni?  Tamen  «  dicuntur  eiecii  a  nescicnli-      luturi  sunt,  ac  per  hoc  iion  electi.sed  reprobi  suui. 


YAUIAE  LECTIONES. 

*  al.  aiitoin.       '  crgo  degit  om.  col.,    add.  .M.      '■'  Cod.  optinendnin.  .sic  uui(pie.     *  al 
'^  et  nonin  eis,  di'  quibus  dictuin  cst  om.  c(ni.,   adil.    M.     '^:\l.  phtnc  dic.     '  al.  s/hi.     ■* 


M. 
qiie 


quac  intercurreraL. 
iiii  <>;:;    « i'd  ,   arid. 


*  al.  praescirel.     "*Sic  cod.,  al.  //i(i  vne  f>un!  fiiii  promiiniunis.  ?iam  isli.      "  Coi 
i-     **  (jui  om.  cod.,  add.   M.      "  Sic  col.,  M.  adduni.      '*  Sic  Cod..  M.  diruni. 


\.  Joluiiiiiis,  sic  ubi 


NOIAE. 


•  iJ  \e:Itati   uon  toiigrnil.  Nam  oniiiino   ^)i-ao- 
soieiitiaiii  Dei  intij-  ot  praedestinaiicioem  probe  di 
3tit)gi:cii(ium  esl. 

•* Prudoiiliiis :  Nunqnam et  Palres  ilu sensiss<\  n\  ele- 
r/ospio  non  eleciis,filios  Deiuvo  non  liliis  iiosiicrinl. 

«  Cf.  Maub.  XX,  IG. 

^  Joaii.  Yl,  71. 

Ml  Tiin.  II.  19. 


'  G:ii.   V.  6 

^  hhuiU   XX,  i.f. 

''  Auguslin.  de  Cnrrcpt.  et  (•rat. 

i  Joaii.  XI.  ol.ai!. 

j  I  Joan.  li,  i'.). 

^  AngusJiii.  ihiU.  c.  9 

•  Joaii.  M,  7t. 


7. 


^^"^  JOANNIS  SCOTl  408 

Oicunliir  filii  Dcl,  cum  sinl  filii  {lerdilioiiis,  qiios  A  »10(10  vacillat  :  si  cmhcs  praeJosliiiali  siinl  fclecii. 


oiiines  iii  pruditore  '  suo  Oomiiiiis  signavii.  Ornns 
qiiippe  Pulreni  pro  eN'Ciis  snis  :  Quos,  ail ,  dedinti 
viiltiy  cuslodiii,  el  nemo  ex  his  periii,  nisi  jilius  per- 
ditionis*.  Elccius  igilur  dicebauir  jjidas,  quia  vo- 
cafus  esl  iiiler  electos;  lilitis  direbaliii,  quia  iiiler 
fValrcs  Cliristi  a  nescicntiinis  coiinuineialvalur.  Sicut 
autcin  nullus  ainljigil,  c  conlrarlo  vocari  filios  praeier 
oos,  qiiibiis  liaercditas  paterna  desiinatur;  ilaecoii- 
trario  vocari  clectos,  nisi  quia  consoriio  aliorum, 
-qiios  juslc  massa  dainnata  in  niiseria  deiinel,  ad 
bcalitiidinis  gaadium  segrcganlur.  Elqueniadinoduin 
iion  sunt  niii ,  si  noit  sinl  liaerciles,  sic  electi  nou 
Kunt ,  si  non  siiil  diiecli.  QiioniOiio  ergo  nisi  e  coii- 
irariodiccreturJiidaselectus,  duinnonessetdileclus? 


uiiJc  ncino  fideliiiiii  dubitut;  onines  aiiteiu  elccti 
oiniiino  Filii  Dei  sunl;  onines  igitur  praedcslinaii 
Filii  Dej  sun!.  Quae  coiiuexio  siare  nullo  modo 
pussel,  si  hi  Ires  terniini  aequaies  uou  essent,  id  - 
csl  filiolilas,  clcnio,  piacdeslinalio.  Quantum  eniin 
coiuprcliendii  (ili<di!us,  tantuui  elcciio,  el  lantiirT! 
cleclio,  quautuiu  pracdcaliuatio.  Ideoque  irespares 
termini  sine  ullo  vitio  euiTunt.  aique  recurruiii. 
Sicut  ergo  fruslra  quaeruntur  Filii  Dei  praeter  cjus 
electos,  ita  frustra  putauiur  cjus  clecti  praeler  ab 
eo  praedeslinatos.  l.l  re^  ipiocatim  : -Sicut  inipie 
pnlantur  pracdcslinati  a  Doo  pracicr  ejus  clecios, 
ita  supervacuo  (lesiimantur  clccti  Dei  praeler  ejus 
filios.  INon   suiit  igiiur  pracdestiuaii,  si  iion  suiii 


Si   euim  diligeietiir,  ulique  non  repellerelur.  Aut  B  Dei  Filii.  Ul  cnim  simul  non  pofesl  csse,  ut  cl  Fiili 


(juouiodo  elcctiis  ad  judicium  igiiis  aeietni ,  qiii,  si 
.  essei  clectus,  pioculdubio  ad  viiaui  periinereiactcr- 
nam  ? 

11.  Quod  si  ad  hacc  impudenler  resislilur,  debcmiis 
acciperp  per  Judae  prodiloiis  abusivaiu  eleclionem, 
justam  ejus  reprobaiiuncm ;  per  cjus  vero,  q;ia  ad 
leuipus  vocatus,  liiiQliiatem,  justam  ejus  meriioquG 
pciernaui  abdicsfliouem,  quia  nun(|uam  elcclus  fuJ!, 
S'Ciil  mmquym  r.cprobus  non  fxit  * :  siiniliter  amicus, 
qui  .sempcT  erat  iiiimicus.  Proinde  non  video,  cur 
saricti  Patrcs  dubiiareiii ,  pulchro  locuiionis  modo 
fiducialiter  enunliare  praedestinatos  ad  poeuam,  vel 
interitum,  ceteraque  hujusmodi,  quo-ties  eis  iii  li- 
brorum  suorum  scric  placuit  poneie ,   cu:u  ipsam 


Dci  electi  siut,  ct  praedeslinati  noii  sint,  ila  simul 
noii  potest  esse,  ut  et  praedesiinaii  a  Deo  suit,  el 
electi  filii  ejus  iior.  sint.  Prouide  queniadmodum 
Judaei  perfidi,quibus  Salvalor  ail  :  vos  ex  palre  dia- 
bolo  esiis  ^,  a  Doo  praeilcsiiuati  suut  ad  iuteiitum, 
cum  omnis  a  Dco  piaedcstinaius  uecesse  esl,  ut  sil 
cjus  electus,  ac  per  hoc  ejiis  filius,  inveuirc  quis 
potest,  si  iioii  in  illum,  qucm  saepe  diximus,  oppo- 
silorum  locum  respiciatur,  quo  somiiur  lahs  a  cou» 
trario  forma  diceudl? 

IV.  Jaccat  eigo  haereiicorum  garrula  procaciias, 
teueaisaua  fides  pracdeslinalorum,  electorum,  li- 
liorum  Dei  lianc  iiiconcusseregulam,ui  quoticscuu- 
que  vel   audierint,   vel  legeriat  piaedeslinatos   ad 


verilatemnoudubiiariuicodcmmodolocuiamfuissc,  Cj,,.^,l,.„,^  .,j  pog,,.,g^  j^j  interitum,  seu  supplicium, 


qualeimset  suiumac  sapieiuiac,  quac  in  eisloqueba 
lur,  vcstigia  nou  dcsererent,  cl  suam  cloquenliam 
lecluris  exemplo  futuram  prctiosissimis  (Iguralac 
pronunl.ialionis  If-pidibus  oniarcnl.  Si  ergo  Domiiuis 
proililoiem  suum  iioii  criibiiil  appollarc  (;!cclum,  cur 
cjus  iMsitator  sancliis^^AtigUbliuus  crubcsce.iei,  euut- 
dcm  ,  scilicet  prodiioreu; ,  vocare  praedesliuaium? 
SimiliierqueJudaicumpopulum,iiividaepeifidiae^re- 
fcrlum,  Domiui  uoslri.  jesti  Clirisli  liadilorem,  ac 
pii  rliocinlcremplOiem,cr.i  l;acsitareipr<:edeslinatum 
(iiiere  ad  iulerilum?  Cur  i:ou  dcinile  generaliter 
'omiics  impii  ad  siipplicium  praedcslin:!tl  enuuliarer.- 
lur,  cuiu  cl  vcrissima.  ra'io  suadcat,  et  aperiissima 
comprobct   auctorilas  ,  nou  o.^sc  Filios  Dvi  praeter 


nilnl  aliud  seiiliaul  nisi  non  pracdesiiuatos,  sed  a 
niassa  damnabili  meriio  peccaii  originalis  aique 
proprii  mm  esse  separatos,  ideoque  impie  vivei-e 
permissos  rclictos,  suUnde  aelerno  igiii  plectendus. 

CAPITULUiM  XIV. 

Teslimonia  sancli  Auguslini  simul  coUeclu,  quibus 
(ipertc  couficilur,  iion  esse  uisi  unam  praeJeslina- 
tioncni,  eamque  solmntnodo  ad  sancios  perlinerc. 

I.  Et  ne  quis  fortc  nos  aeslimet  nostro  sensu  pro- 
prio  talia  dixisse ,  nullius  auclorilalis  gravitalc 
sufTiilti,  piacuil  nobis,  lestimonia  *  saueti  patris  Aii- 
gustini  simul  colligere,  ui  prudens  quisque  cogno- 
scat,  uullo  modo  eum  duas  praedesiinationcs  dociii 


clecios  ejus,  neque  clectos  cjus  pr;!ctcr  ab  eo  prae-  ^  nec  unam  bipertitam,  nec  dtiplam  ,  ui  Golesc.;:i. 


destinaios;  et  coiivcrsim  liou   csse  praedesliualos 
praeter  electos,  ncqiie  elcctos-praeter  filios. 

III.  Iliuc  cou!icit;ir  incominutabili  conciusione,  si 
omucs  Filii  Dci  elecli  sunt,  quod  iuipium  est  negaie, 
omncs  aulem  dccli  piociil  duhio  pracdcstinali,  om- 
nes  igitur  Filii  Dei  praedeslinali  sunt.  Quae  cou  • 
iiexio  coiiversione  sui  viiium  non  rccipit,  nec  uUo 


edocet,  et  illam  unam  videlicel  divinam^non  nisi  ai 
sauctos  pertinere,  impiorum  vero  imllo  niodo  poss< 
esse.  In  libro  de  Corrept.  eiGratia  :  «  Sanctis  » ,iii 
quil,«  inreguum  Dci  per  graiiam  Dei  praedesiiuali: 
doniim  perseverantiae  dalur  non  solum,  ul  siiic  isii 
<lono  perseverautes  esse  nou  possiui ;  verum  etiani 
ul  per  hoc  doiium  non  iiisi  perseverantes  sini  '  « 


YARIAE  LECTIOiSES. 

*  Sic  cod.,  M.  pgrditore.  ^  Corr  ,  cod.  nunquani  non  reprobus  non  juit,  M.  nnriquam  non  reprobnt  /"mH 
*Sicc()d.,W  imkUae  perfidia.  '  i\iM\.  lcslimoni.  '  Sic  cod.,  M.  e<  diviuam.  *  al.  Son  tuntum  tale  ai 
julorium  perseoeruniiae  dalur,  sed  laie  ul  eis  perseveraniia  ipsa  donetur. 

NOTAE. 

*  Joan   XVll.  12.  ^  .\\j%asl'i\\.  de  Corrept  elCrait    li. 
<•  Joan.  VIII    44. 


i09                                                   UBKR  F)J:  PKAEDKSTINATIONE.  i\Q 

ei  posl  a,li(iiianla:  i  Ipse  ijjllur  cos  fncii  perseverare  A  biperiiia  clivisio,  iiieos  procul  iliibio,  qiii  ii)  nuracro 

iii  boiio,  (|iii    ffcii  '  b.')nos;  qui  auieiti  cadunl,  et  praetlcsiinnionim  siiftl,  et  in  eos,  qtii  cxira  niime- 

pereunl ,    iii    piaeilesliualoniiii    nuniero    iiou    fue-  nini  pr:»e.icsliiialorum  siint.  i  Ncscicnles  eiiini  »,in- 

runl  "  ).  AKciide,  qiiaiR  absolule  (iixil,  qui  caduiU  qiiit,  i  quis  |)ei  lineal  ad  praeilesliiialoriin:  minieriim, 

erperciint,  in  praeiicslinaiornu)  iiumero  iiou  fnerunt.  ([uis  iioii  perliiieal  >.  Kl  iteriini  :  i  Qiii  praedestiiia- 

Qiiomoilo  liacc  dicerei,  si  vcl  duas  praeiiestinalioiics  los  a  praedestiiialis  discernere  non  valemiis  ».  llinc 

vcllel  asserere,   vcl   unam  in  ihias  partcs  divisam,  lexilnr  qiiadrifariam   inquisilio  vcritalis  pcr  teira- 

vel  d(ip!am,  iinam  qnidem  sanctonun,  alleram  veru  gomim  :  Omnis  Iiomo  aiil  jiislus  est,    aul  injustiK 

liiipiis  depuialani.   Si  *  cniin   duae  esscnl,  neccsse  cst.  Ilem,  omuis  Iiomo  aiil  prflcdestinalus  esl,  aiii 

esset,  tiiiam  eis,  quibus  daliir  doii:im  pci'severaiiliac,  praeile.iiiialiis  iion  esl.  Si  vorum  es!,  oinnis  liomo 

alteram,  qiiibus  catientibus  et  percunlibiis  non  da-  jusins  praedestiiialiis  esl,  falsum  csl,  oniiiis  lioiuo 

liir,  distribui,  millus  tamcn  bo:niiinin  exoludercf.ir  juslus  prAedeslinains  iion   esl.  Item,  si  verum  esl. 

iiuniero  praedesiinatoruin.  Nain  si  expcllerelur  nu-  omnis  lioaio  injuslus  pracdestinaius  non  esl,  falsum 

mero  pracdoslinaiorum,  qui  stando  vivuiit,  recipc-  esi,  omiiis  homo  iiijiisiiis  pniedesiinalns  esl.  Vide  * 

leiur  luimoro  illorum  praedestinalorum,  qui  cadendo  vim  rationis.  Dno  aflii  inaliva  iiniv(*rsaiia  sihi  iiivicem 

|Kivii!ii.Similiter  si  una  esscl  pariita  iii  doas  pjries,  B  resp  •mleiit.  Sicul  enim  omnis  liomo  jiisius  pracdc- 

^ei  dupla,  necessario  in  una  sui  parlc  perdiios,  in  stiiiaiiis  esl,  ila  omnis   Iiomo  praedesiinaliis  jusius 

aliera  libcralos  concludcrel.   Quis  crgo  hoininum,  esl.  SimiU  moilo  diio  universalia  negaiiva  sibi  invi- 

SPu  angolorum  bonorum   vcl  malorum,  non  sit  in  t-'^'"  consentiuiil.  Qiieinadmoduni  enim  omnis  liomo 

nuinero    praedeslinatorum?   An    forle   haereticus  injiislus  pracdcsiinaMis  iion  est,  ita  omnis  homo  noii 

doict  lertiiiin  geniis  ei  liominum  el  angeloriim,  quod,  pracdcslinalus  injuslus  csl.  llein,  iii  veibis  ut.iiniir 

quia  ne(j  bonum  nec  malum  sit,  praedcslinalorum  iiisius  Augiisiini,  omnis  Iiouio  aiii  ad  nnmernni  [irae' 

nuinerum  excedit.  Quod  si  inendosissimum  est,  re-  desiinatoriim  pcrlinel,  aiit  non  periinci.  Oniiiiiim 

Unquuntnr  duf<  lanium  genera  esse  ct  hominuin  el  aiilein   homiimin  duo  genera  essc,  qiiis  sapicnlium 

angelormn.  Sic  eniin  ralio  dividil,  omnis  homo  aiit  diibital,  diim  verilas  sine  caligine  clamol,  noii  cssc 

bomi.s  aui  nialus  cst;  siraililer  de  angelo.  Iiumani  generis  iiisi  duos  fincs,  iinum  (juidon  pcrii- 

II.  Si  igilur  praedestinatio,  ut  dictuin  est,  divide-  i:entiiim   ad  supplicium  aelerinim  ,   alierum   vero 


^reiur  in-duas  species  aul  partes,  ([uarum  iiiia  honos, 

[.  aliera  malos  includeret,  quis  extra  pracdcstinalorjim 

numerum  reperiri  posset  ?  Et  si  sic  esset,  quomodo 


fruonrinm  visa  aeierna?  Dtio  itaque  suiil  sibi  adver- 
sanlia.vita  aeterna,  et  si!p|)liciiim  acterniini.  Proinde 
pcrtinentium  ad   nnmeriini   pracdeslinaloiiim   linis 


praedictusauclorpronunliarcl,  quica(Junlclpcrennl,  ^  esl  vitaaelerna,  iion  pcrtinenlinm  vero  ad  numcrum 

iii  praedeslinalorum  numero  noii  fuerunt.  Non  enim 

uit,  in  praedesilnatorum  ad  vitam  nuuiero  non  Aie- 

runt,  sedabsolute,  linpracdesiinaloruin  numero  noii 

fuerunt».  Si  crgo  in  nuinero  praedestinaiorum  non 

fiieruni,  extra  eoruni  numerum  fuerunt.  Qno  confi- 


praedeslinalortim  linis  esl  siippliciiim  aciernum. 
Sed  qiioniam  promisinius,  nos  teslimonia  saiicii 
Aiiguslini  collecturos,  placuil  ea  lantum  assuiiierc, 
quibils  luce  clarius  jicrhibelur  divina  praedcslinalio 
iioii  nisi  ad  praep.uaiionem  donorum  Dei,  quae  suis 


ciiur,  cadenles  el  pcreiinies  non  esse  ullomodo  eleclis  largiturus,  pcrlinere,  ac  per  hoc  ad  ea,  quae 
(li-aedesiinatos.  Quod  apcrlissiine  in  sequentibus  "O»  ad  ejus  dona  miscricordissima,  sed  ad  ejus 
uperitur,  ubi  ait  :  <  Pasioralis  necessilas  habet,  ne     judicia  juslissima  occultissimaque,  ouilo  modo  respi- 


per  plures  serpant  dira  conlagia,  separare  abovibus, 
sanis  morbidam,  ab  illo,  cui  niliil  est  iinpossibilc, 
iisa  forsilan  separalione  sanandam.  Nescienies. 
?.mm,  quis  pertineatad  praedestinalorum  numerum, 
)uis  non  pertineai,  sic  adici  [debcmus]  '  caritaiis 
iflfeciu.ut  omncsvelimus  salvos  fleri*»».  «  Proindc 


cere.  Quamvis,  ut  saepe  diclum,  invenianliir  auclo- 
res  iroj)0  iilo  solilo  contrarieialis  enuniiare  prae- 
deslinatos  ad  pociias.  In  libro  de  Dono  perseve- 
ranliae  :  <  Ex  duolsus  parviilis  » ,  iiiquil ,  <  originaii 
peccalo  pariler  obslrictis,  cur  isle  adsumainr,  ille 
relinqualur,   el  ex  duobus   aelatc  jam   graiidib;is 


[uantum  ad  nos  perlinet,  qui  praedestinalos  a  non  ^  inipiis  cur  isie  iia  vocclur,  ul  vocanicm  se((iia!ui, 

iraedesiinalis  discerncre  non   valemus.  el  ob  hoc  '"e  autem  aul  noii  vocetur,  aiii  nou  Iti   voceliir, 

nnnes  salvos   fieri    vellc    debemus,   omnibus,  ne  [ui  vocanlem  sequaltir]  •,   inscrulabilia  sunt  judicia 

)ereanf,  vel  nealios  perdanl,  adhibenda  est  a  nobis  Dei.  Ex  duobus  amcm  piis  cur  huic  ilonelur  persc- 

nedicinaliter  sevcra  correptio.  Dei  est  autem,  illls  veraniia  usque  iii  fiiiem,)lli  non  deiur ',  inscrulal.i- 

nm  faccre  uiilcm,  quia  '*  ipse  praescivit  et  prae-  liora  sunt  judicia  Dei.  Illiul  tainci»  fidelibiis  dcbel 

lesliiiaviicoiifurmes  imaginis  filii  sui  «  ».  esse  certissimiim,  hu)ic  esse  cx  pracilcslinulis,  illum 

Hl.  Ubi  daiur  inlelligi  loiius  rationalis  creaiurae  non  csse^^i.  in  eodem :  i  .An  (Pilsqiiamdicer,'»  aude- 

VAftlAE  LECTIOXES. 
'  al.  f«n>.    *Col.,  M.  s/fv.    ^  rie/»cm«s  oin.  cod.,  add.  M.    *  Sic  cod.,  .M.  ^hos.    *  Sic  M.,  cod.  l''irf 
iU  vocantein  sequaiur  oni.  cod.,  add.  .\I.     '  al.  j//i  autcm  non  donciur. 

NOTAE. 


*  Augustin.  de  Conept.  ei  CraL  c.  12. 
•^Augusiiii.  i('»ii.  c.  ili. 


c  Aiiguslin.  ibid.  c.  IG. 


«i  Aiigiistin.  (!e  Doxo  i.erscver<trju;e  c.  8. 


4ff  JOANNIS 

bil,  Deuii!  liOJi  piacsciissc,  quibiis  essel  dal;irus,  iii  A 
credereiii,  aiitquos  daiurusesscl  Aliosuo,  ui  ex  eis 
jion  peidciel  quem<iiiam  ?  Quac  uliqiie  sj-pnicsci- 
vit,  profccto  licncnci;!  sua.  qtiiijns  iios  (lig^inUii- 
liberare,  pi-aoscivil.  flaoc  cst  practieslitiaiio  saiiclo- 
ruiii,  01  iiiliii  aliiiil  ' ;  pracsciciUia  sciiicel  et  pvae- 
paraiio  lieiioficionmi  Dei,  qiiihus  ceriissinie  libcrnn- 
tur,  quiciUKjue  libera;j{ur.  Cclcri  auiein,  uLi  iiisi 
ii)  nii^ssa  peidiUosiis  juslo  diviiio  judicio  reliiiqiiuii- 
l!ir,  ul)i  Tyiil  rclicli  siiiil  et  Sydouii,  qiii  eliam  cre- 
dcre  poiueianl  Ssi  iriiia  illa  Chrisli  signa  vidisseiil? 
Scd  (iuouiaru,  ul  ercdcreiil,  noii  eis  *  erat  dalum, 
oliaiii  unde  crcdereui,  esi  negalum.  Kx  quo  iipparet, 
lialicre<{;iO£d:nii  in  ijiso  ingenio  diviiium  naluralilcr 
iiiiinus  intelligeniiac,  (pio  inoveanlur  ad  ftdeni,  si 
coiigrua  suis  mcsUibus  vel  audianl  vcrba,  vel  signa  B 
c(inspi(iani,  ci  ti^men  .si  Dci  altiore  *  judicio  a  pcr- 
dilioiiis  niassa  non  sunl  graliae  pinedesliiiallone 
discrcli,  nec  ipsa  cis  adhibentur  vcl  dida  uivina, 
vcl  iacia,  per  qiiae  possiut  crcdcre  «  ».  El  paulo  anlc 
lineni  ejusiiiMii  :  « iNullum  est »,  inqiiani,  « iilust!'ius  ' 
praedesiinaiioiiis  excmplum,  quam  ipsc  niedi;',ior. 
^iuisquis  licieiis  vuli  eam  bene  intelligcrc,  attendat 
ipsuui,  aique  in  iilo  inveniat  ct  seipsuni  ^  r,  ]>rae- 
claic  concludcns  omncs  praedeslinalos  in  Chrisio, 
cxira  (luein,  quisquis  cst,  praedcsliiiatus  non  est. 

IV.  Qiiod  aiitcm  Dcus  ncmiiiem  praedeslinavii  ad 
poenam,  poeiiaiii  vcro  pracparassc  ,  lioc  esl,  priiC' 
desiinassi;  nicriio  damnandis ,  lalibus  ejiis  dictis 
luoidibsiinc  declaiatui'.  Ait  eniin  ,  «  quia  justus  et 
iniseiicois  Dcus,  pracsciusque  ruluroriisn ,  ex  hac  ^ 
daninal>ili  massa  noii  pcrsonarum  acceptionc  ,  sed 
judicic aeipiiiaiis suae  irrcpicliensibili,  quos  praescit, 
iniscricordiii  graliiita  praoparat,  id  csl,  praedcsliniil 
ad  ucicnui.iii  vilaiii,  cciei-os  aulem  pociiii,  nt  prac- 
dixi  ,  (iebiia  punil.  Quos  iJeo  punil ,  quia  ,  qnid 
esscnt  lulnri,  prae>civil,  non  lanieii  punicndos  ipsc 
fecit,  vel  pracdeslKiavil,  sed  lanlum ,  nt  dixi,  in 
daniiiabili  niassa  pr;ie.scivii  «  ».«  Dixiniiis  nair.qiic  de 
(!:tn;iiabili  liuni:iiii  gcneris  nia.^.sa  Dcnin  pracscirc 
misciidiitii:!,  non  nicrilis,  iiuos  clcctioi.is  graiia  * 
l)raciicsiiw:)\il  a;l  vilain,  celcros  vero ,  (jui  judicio 
jii.^!ilii'.c  cjiis  gi;iliac  '  cliKiunlur  cxperUs,  pr;ie- 
.sciissc  laiiiiiUj  viiio  ptoprio  p>  liiiiros,  uon  iit  pcii- 
rciil  piMcdc^iiiiassC  :  liis  ver(»  ",  qiii  saliilis  (idc.n 
;uil  piiicdiriiiani  sibi  accipcrc  iiolunl,  aut  Dco  jiidiic 
nun  piissiini ,  \i  I  :.((Cpla  nialc  nluniiir,  ct  ol)  l.oc 
iraiiuntiir  in  rcj<i(>l;uui  scusuiu,  t:l  non  r.tcianl  c:i, 
qtrae  couvcniuiit  ',  poeiiampraedeslinaiam  csse  riie 


D 


SCOTI  412 

raleiniir  <<  >  *  TeiiCnda  esl  igitur  incoiioussac  "  liujus 
dispntaiionis  regtila,quac  divinisleslimoniis  darult. 
pcccaloics  jii  nialis  propriis  csse  "  in  nruudo  prae- 
sciios  laiiliini,  ni/ii  praedcstiiialos;  poenam  auiem  '* 
pincdolinaiaiii,  Sfcundiiin  qiiod  pracsciii  sunl  *». 

V.  His  ci  liujiisiiiodi  sanctissiiiii  palris  Augiisiini 
di(  lioiiibiis  salis,  ul  opinor,  pie  credciilibus  persu:i- 
dcii  polesl,  quod  vcra  ralio  coinmcnual,  Deum  vi- 
dciiccl  ad  "  poenain  nulio  modo  pt^^ccaiKes  praede- 
slinassc,  sed  suis  nierilis  ssipplicia  condigiia  prae- 
deslinala  eis  ab  eo  esse.  Quod  etiani  legibus  liumanis 
possumus  conjiceie.  Nulla  enim  temjioi alia  jura  ho- 
niinem  denniuutad  pccca.nduin;  pocnas  aulcni  pec- 
caluris  dcfinicndo  nihil  aliud  vidcnlur  appclere, 
qiiam  prouos  ad  peccanduiu  supplicioriim  aliocitale 
lcrrilos  cohibcrc,  ac  per  hoc  non  niinus  miscricop* 
diac,  quaiii  Yindiclae  iransgrcssoribus  suis  cfficere. 
INuiiqnam  cnitu  icspublica  homines  decrevil  pecca- 
re;  dectevil  auleni  reos  justa  poeira  corrigerc.  Quod 
si  iia  est  iii  legibiis  rriuiabililaie  lenqiorum  iraiisi- 
loriis,  qiiid  pulanduin  (icri  in  aelemis  pielatis  justi- 
tiacqiic  itnmutabiii  vigore  reicrtis? 

CAPniLUM  XV. 

Quo  gencrc  locv.lionum  dicllur  praescire  Deus  pec* 
'MUt,  cmn  niiiil  suul,  aul  praedesiinare  corum  sui- 
pHciti,  (juae  sUnililev  uihil  smil. 

I.  Majuie  autem  consideraiionc  indiget,  quod  ui- 
vina  liiimauaque  docirina  saepissia^ie  noLis  iiiculcat, 
Deiim  videiicel  ct  pracscire  crcaiurae  suae  ilticiia 
pcccata,  ct  eoruin  justa  piacdeslinare  supplioia , 
cum  raiio  pronuntiare  noji  dubiiet,  peccata  eorum- 
que  supplicia  nibil  esse,  ac  per  hoc  ncc  praesciri, 
nec  pi^acdesiinari  posse.  Quomodo  eiiim  vel  pr:;e- 
sciuntiir,  vcl  iiraedesiinahtur,  qtiae  non  sunl?  Qui- 
lins  igilur  iocuiioiiuni  iropis  lalia  proicrri  |«ossuiii , 
edicenvUim  es.sc  aibiiror.  Siquidem,  ul  opinor,  in 
piioi-ibtis,  prout  suadcre  putui,  rationihus  aperui, 
ct  CAcnipto  siniiliuin  roboravi,  nullo  aiio  meliori 
niodo  nos  posse  imelligere  ,  quoliescunque  invenire 
possimus  lalcm  diceiidi  forinain,  quaicin  niaxime  in 
1  bris  sancli  Auguslini  s-olemus  legcre,  J)euin  scilicel 
praedestinasso  impios  ad  peccata,  et  eoriiiR  nierila 
supplicia,  qiuiiii  eo ,  qui  sumitur  a  co.ilr:trio,  ul 
sacpc  dictiiiii  est. 

II.  Ciijus  fiirmae  iiperiissimum  m  Iradilore  ini' 
piissinio  Duinini  nosiri  invenilur  cxeinpliim.  Euden^ 
quippe  ioqiiendi  moiio  idcm  dicilnr  praed(>siina(u9, 
qiio  a  Doiniiio  diccbalureiecius ».  Ubi  reclc  debemiis 
arciperc  per  cleclum,  uoii  ch;clum,  scd  meriloper- 


VAlUAt:  LiiCTIONi:». 

'  al.   Uaer  prtirdesli,ialio  sttuftorum    niUii    tJird   est   (jt.um  praesc.      -   ;il.  potHcrunt.     "  Sic    cod.,  M- 
orai  «/s.     *  Sic    iM.,  cod.   alieriore.     "  Cod.   itifusiriiis,  sic    uliiquc.     '  al.   et    eUdione  graiiae.      »  al. 
hac  grittia.     "  al,  Mulia  inuersa.     ®  al.  ul  fuciaiil  ea  tjtiue  tn>n  convcuinnl.     '*  Sic  cod.     "  al.  anicqnam   a- 
acni.     "  iil.  eix  i.fse.     *^  Sic  cod.  ,  lyl  ct  ;id. 


NOTAE. 


a  AujjuSlir».  de  ttono  perseuerantiae  c.  14. 
^  An.i^iisliri    ibid.  cap.  ullimo. 
"  HjpognosMcon  VJ.  5. 


'^   ii)i'i.  c.  i, 

^-  llnii. 

'  Jo.1.1.  VLTi. 


il3 


l.)Hi;il  DK  PHAEnr.STINAliONK, 


414 


(liline  J-tiae   iiegl^^cuiiii  ^lqaf  expulsuiii ,  uou  Hliler  A  ifesliMaiiouis  ,  <|ui}jpt'  cum  siiil   isiiiiiD  cjii:',Hennf}ii<», 


oiti)de<)i  pi.ifdcsiiusluD) ,  iiisi  1)011  piaoiicsliiialiin), 
m  niassa  Fr:tc  relicliiin  ,  luuueie  «liviaae  graiUie 
privatiiiu,  ininiictiuk,  iiou  amiciiin.  El  laineii  ex  oic 
illius,  qiiem  Irailivlil,  amlivii:  Amicn  ad  (juid^?  llci)) 
nlibi  lanqiiain  coiisois  ilivinae  elcclioiiis  iiiiei"  ve- 
los  piaeilesiiualos,  eleclos,  aiuicos  ahiisivi' collecliis 
aiidieiMl  :  Noii  dico  vos  senos,  sed  amices  i».  Siniili 
moilo  ab  oninicaeiest:  paiernllaie  abdicato  (j)iasi  liiio 
inlci'  lilioiiDo^niiiiistlieebal  :SoH:evocnyeiobispulrefti 
in  lena,  uuus  esl  enim  paler  vestcr,qui  in  caclis  i'st  ' . 
Aesisupienti  inieraapienlosdoriuiii  inieiligeniiaccoii- 
ccs&uni  videlur,  dum  Aposlolis  dicilur  :  Yobisdaliim 
eti  nossetniftieria  regni.  Si  li;ec  el  cjiisinodi  dc  ini- 
piissinio  liaininir  inlLl!ige:)da  sunt  eoonu-ario,  qnid 


divinao  viilfeliucl,  iialurao  in  qna  aliud  aliu  plus  mi« 
nusvt' nuii  esi.  inerilo,  ubi  esl  naturae  siinplicilas, 
non  est  itila  diver^ilas^,  qooiiiani  ii:  ea  oiiinia  uiii:ii) 
siiiit.  Taniuiii  ^Tgo  in  Deo  valel  piacscieiilia,  quaii- 
tuni  p)aed<;siiMaiio,  plaiic  ,  i|uia  untiiu  &1111I.  Noii 
lanieii  taiiliini  iale  aUpje  rre<;uoiiltr  Scii[tlura  iililiir 
praedcsliiialio:ie,  (|iiaiUum  praesrienlia  .  Iii  divinia 
siquidein  oporationibus  condendis  admiiiislranriistiMe 
piaesoiciitiaiu  cl  piaodi^stir.ationein  el  siinul  cl 
senipor  insoparabiii  jtij^o  coiiiiov.is  reperiiiius:  iii 
iiialis  auloin  ,  <{uac,  cuia  a  \)ec  liuu  sio.l ,  peniiiis 
nitiil  siint  ,  praescieiiiiAin  faopissiine,  raro  uuieti) 
pr^edesiiualioiicm  noininaii.Qood  consullo  uliiilati.s 
iiosirae  coiitigisse  credendum.  Probe  tjuideni,  ii!  0;» 


iniin,    el   i|>sun)    consori.e8<jiie  inalilia;  suk;  jure  "  iiiodo  diccmli  ailmoneroniiir,    iioi!    aliud  c.^se  prao- 


lu 

siniili  praedc^sltnali  dicaolur.  Sicul  eiiim  nullus  iiii- 

{>ioruin  eligUur  ad  gloriam,  iia  iiullus  coium  pr,<'- 

Uesiiiiaiiir  ad  paMiain.  Quemadmodum  (piippeuuUo 

iiiodo  exceilit    ekclio  numcrum  pra;deslinat<yruni, 

ita  pra^desiinaiio  nuUomodo  «.\cedii  numerum  ele- 

cloriini 

III.  Haec  eadem  diceiidi  specles,  qua  diciiur  Deus 
praHd^^iinasseiiijusiosad  poenas  vel  corijm  pecraia, 
fhlcrcli"r  recie  accipi  posse,  ac  si  diccrelur,  pive- 
wiisse  Deus  iiijnslos  pectatores  esse  fiiiuros,  puj- 
nflsquepasauros.  uiquoma  Imoduin  scit^niiasonipcr, 
duin  agitur  iJe  eicclis  ,  looo  piMeuesiinaii;iTils  apie 
accipilur,  ila  praedeslinaiio,  quoliescunque  de  re- 
probis  iractaiur,    pro   pi^aescienliu    compensaiivc 


scioniiam,  aliud  praodcstiiialioiicni,  scil  11111111;, 
qiiaiido  simul  scmper  iii  liis,  qtiae  ab  eis  vel  creaia, 
voi  doitala  suiit,  iiilolii^untnr,  iii  bis  vero,  <|iiae  neo. 
substaiilialiier  ab  eis  openiia,  nec  iargitaiis  c:truin 
tbesauro  donala.  eas  voro  dec^se,  i^iiamvis  :d)iisive 
dicanlur  adcsse  |ta4sim  '  qnidom  praescioinia,  jicr 
loca  auiein  pr^fcdi  sliii:ilio,  iii  tuiilum,  ul  laoqiiaiu 
species  in  geitere  nna  videalur  in  altor.'»,  praedesti- 
naliu  in  praescienli:). 

V.  Sfid  si  qiic'1)  nr.oveal,  <|iiod  verilas  suxdcre 
■iieiilibus  sanis  non  cessiO,  l/oum  viderK-oi  prae- 
gcium  praoqiic  *  dcstiii:t'.orem  oiiinium ,  quac  ab  eo 
sunt,esse,  eonim  vero,  (iiiae  ab  co  non  suni,  idooqne 
niiiil  sinl,  noii  esse,  iu  se  ipsum  rcdeal,  nUlus  in- 
accipialur,  si  vera  non  oltjiceret   raiJo  ,   pi-a6scieii- ^  tcndal,  ipsam  vcriialcm  consulal  '.  Iii  ea  n.imquc 


liam  eorum,  quae  non  sunt,  lieri  iion  posse.  Ac  per 
lioc  eodom  modo  dicitur  Deus  pracdesiiiiare  qiieiu- 
(|i)ain  ad  snpplicia  poenarum  ,  qno  etiam  asserilur 
pi-aescius  csse  peccalorum  :  in  lanluui,  ut  pacne  lino 
i  oJemque  tropo  praedicelur  de  eo  p^ccaiorum  prae- 
scientia,  quo  et  praetiestinalio  eorum  ad  tormenla  ; 
exceplo  quod  usitatiiis  atque  frequeniius  in  saeris 
leclionibus  invenialur  praesciisse ,  quam  praedesli- 
nasse  et  peccaLa  el  poenas.  Ilinc  ipse  AngusUniis , 
acalissiuius  quidein  verilalis  el  inquisitor  el  asscr- 
lor,  lalium  nobis  exempla  locutioiium  in  suis  exem-' 
[ilaribus  relinquere  procuravit,  uti  nos  accipere  noii 
pigeat  in  praedestinalione  aique  praescienlia  divina 
oiinilem  omnimodo  intelleclum,  quamvis  iion  aequa- 
litcr  omnimodo  eas  inveniauius  iii  Scripltiris  usi- 
uilas. 

IV.  Acpcr  hoc  saluberrimo  verissimoque  sensu  de- 
aemusseniire,  quod  ipse  lanquam  nosadmonensaii : 
I  Omnis  praedesiinatio  praescieniia,  sed  non  omnis 
iraescienlia  praedeslinalio  ^  i.  Ac  si  aperle  dicere.', 
juaiiquam  praescienlia  iion  IraQScendat  flnes  prae- 


D 


kuinuc  absque  caligiue  leliilgel  praescietis  praede- 
8jin;iiio,  et  praesci.-niia  piaedcsilnaus  es»oiiti;ililcr ; 
saiic  qiiidem ,  (piando  de  Dco  niiiil  a<  cidcnlaiiicr 
praedicilur.  Quomoilo  orgo  suiuiiia  essenlia  in  'his, 
qiiae  nihil  sniit,  es.se  *  credemla?  Agejaml  Si  Dei 
praescientia  Deus  Cit,  necessaiio  '  ol  veritas.  lluc 
dixerim  dc  j)raedesiinalione.  Si  ei  ijisa  Dous,  pioc;il 
dnWio  verilas.  <  Yerltas  aulem  ,  ut  ail  Aiignsiiiius, 
jiecesse  esl  ul  in  aliquo  sit ,  hoc  csi ,  in  vori.s  alOiwe 
inanenlibiis  rebus''!.  Proindcsipraescienlia  ol  piao- 
destinatio  veritas  sunt  :  veritas  autem  vcroiiim  e.iK 
verilas,  quae  ideo  vei'a  sunt,  quia  ab  eo  facia  suiil : 
praescientia  igilur  ei  pi'aedestinatio  non  sunt  nis: 
eorum,  quae  a  vcritaie  facla  siinl.  Si  peccaloriim, 
ul  opiiior,  non  est  vcritas,  qnoniodo  polest  em  uiii 
esse  praescienliu  vel  praedosiiitatio  ?  Iiem  si  ne- 
cessario  in  A'eris  rebuse.st  vcritas,  in  eis  igiiiir  sun! 
praescienlia  eipr;iedesliiialio.  Si  omno  ,  qnod  nalu- 
raliler  esl,  ex  vcritati^.  esse  necesse  esl;  quidqnid 
veio  secundum  naluram  non  sit,  qiiis  dubilaril  ox 
verilaie  non  essv»  :  pc^cal^uiit  contia  natuiam  esi  : 


YAKIAE  LECTlOrSKS. 

'  Cod.  pitsim.  sic  sape.     *  Sic  cod.  (jjq),  M.  priusquam.     '  Sic  M.,  cod.  coiisulel.     *  Sic   cod  ,  M   est 
Sic  cod.,  .M.  Dcus  esi,  esi  uccessaiio. 

NOTAE. 

•*  Aiiguslin.  dc  PraeJ&fl.  iaucl.  0.  iO. 


'  Maiih.  XXVI,  50. 
l^Joan.XV,  14.  15. 
•  Mauh.  XXni.9. 


Aiijjnsiin.  de  vera  fUliy   c.  36. 


ilS^-  JOANNIS  SCOTl  *^f5 

non  igilnr  ex  veritalej  ac  per  iioc  nec  ex  ejus  prae-  A      VIII.  lloc  csl  considerandiini,  utrum  omnia,  quie 

(!c  pcccalo  diximus ,  de  poena  siiniliier  ejus  dicere 


scieiiiia ,  nec  pi'aedesiinalione.  Colligam.is  breviicr 
tle  peccalis.  Si  veritas  verorum  est,  vera  aiiiein 
•piane  non  nisi  qnac  sunt ,  praescientia  et  prae- 
desliiialio  divina  prooul  dubio  vcrilas  veroruin.  l^hur 
peccala  quis  anibigat  talsa  essc,  nisi  qui  ainbigit,  a 
veritaie  iion  csse.  Conficilur  eoruin  iieque  praescioii- 
liain,  neque  praeilestiiiationein  fieri  posse. 

Vf.  De  peccato  coiiclusum.  Viiicainiis  de  poena, 
ve!  supplicio  iiUeriluve,  vel  qualicuiique  modo  vo- 
caii  possii  universiias  miseriae,  quae  jusie  sequiiur 
peccatum.  Praediximus  siquiiieni,  aucloritaie  pairis 
Aiigusiiai  ulcnlcs,  diviiiae  praedestinaiionis  cle- 
mcntia  niiilum  praepara:iad  tormenla.quamquam, 
ni  sacpe  jaiii   repeiiium,  ea  dicaiur  pracdesiinare 


debcaniiis.Dixiinus  auleni,  oninia  peccata  non  esse 
a  Deo,  reclc  videlicet,  quia  non  secundum  naluram, 
scd  coiilra  eam  sunt.  Audiamus  Aposiolum  :  Aculeus 
aulem  mortis  peccutum  ».  Si  ergo  ex  pcccali  vulnerc 
mors  necessario  evenit,  ex  peccato  plane  erit  m.ors, 
quae  profeclo  poena  peccati  esl.  Ac  perlioc.  unde 
peccaltim,  inde  mors.  Morteni  sequitur  miseria. 
Uude  igilur  mors,  inde  miseria,  quae  est  poena,  vel 
suppiicium.  Proinde  malorum  omnium  quaedam  quasi 
inseparabilis  catena  connexa  est,  Ex  liberi  siquidem 
arbitrii  perverso  culpabilique  motu,  deserenlis  vide* 
licel  summuin  bonuni,  hoc  csl,  Deum  suum,  quo 
frui  posset,  faciuin  est  peccalum  inobedientis  su- 


inipios  ad  ipsa.  Ubi  ',  ul  docuimus,  aui  pcr  simi-  ^  perbiae.Peccatum  subindc  subsecuiaest 


litudincin  praedestiiialio  pro  praescientia  poiiitur, 
aut  per  illum  iropum,  qui  dicituruTraUaYr;,  quem 
possuiiius  nominare  suballernationefu;  cougruequi- 
dcm,quoiiiaiii  non  eodeni  ordine  verba  proierdntur, 
quo  et  seoius.  Cujus  exeniplum  poela  posuil  ;«d.ire 
classibiis  *  ausiros»,  quod  e  diverso  accipiiur,darc 
claSjCG  ausiris.  Non  ab  re  igitur  per  bunc  iropum 
possent  auiliores  dicere,praedestinatos  es>e  irripios 
ad  poena!ii,acsidixissei!tpoenam  impiis  praedcsii- 
natain.  Possciit,  iiiquam,  si  ratio  siiierel  pio)>ne 
proiiunliari,  poenamiiiijdis  esse  praedesiinatain.Si 
aulem  eodem  Joqueudigenere.ulsequenlia  m.instra 
bunl,  dicuntur  impii  praedesiinaii  ad  supplicia ,  quo 
eliam  snpidicia   ptaeuestinata    impiis ,   relinquiti! 


mors.mor- 

tem  poenarum  miseria,  dequibus  oinnibusquis  nos 
liberare  polest  ?  Gralia  Dei  per  lesum  Clirhlum  f. 
Illapro  cerloabillo  non  sunt.qui  nosabeisllberai. 
Si  enim  ab  iilo  essent,  nullo  dubitante  non  mala, 
sed  bona  essent.  Alqui*mala  sunt.  Ab  ipso  igitur 
Geri  non  possuni.  Aut  cui  non  facile  paleai,ab  una 
origine  nasci  non  posse  invicem  sibi  adversanlia  ? 
Proreclo  quidem  unde  bonum  sit,  imle  malum  non 
oril;  unJe  bumilitas,  non  iiide  superbia;  ex  fonto 
jusiitiaeiiunquani  ma^iat  iniqiiitas;exvila  eprincipio 
nunquain  procedit  mors;  bealitudo  non  est  causa 
miseriic  ^.posiremo  summa  essenlia  nullo  modo 
eflicit,  quae  iion  sunl:peccaium,mors,  poena,  justi- 
liae,  vilae,  bealiludinis  dcfectus  sunl:  ab  eo  igiiur, 


nnus  ilie  saope  praefaius  moJus,  qui  diciiur  eiitby  -  C  qui  est,  non  sunl;  ac  per  iibc,  si  ab  eo  non  suiil, 


meuia  ^  qiioniam  ilia  meniis  conceptio  a  contnuio 
semper  assumitur. 

Vil.  iliiic  apte*  a  Grammaticis,  ut  praediximus, 
\ocdlnv  y.v-(y:jri'fptt.<7is.  Ciijus exemplum  in  seculari- 
hi'.s  liieiis  P.iicac,  qnod  nuili  parcant,  ilem  iiicus, 
quo.i  i'.on  luce;il,  et  linjusmodi,  quae  Grammaiici  in 
singuiis  ponunl  verbis.  In  dictionibus  vero  rhelo- 
nim  aiarcus  Tullius  pro  Ligario  :  <  iNovum  crimcn  , 
Cai»  Cacsar  »!ln  divinis  qitoque  apicilius  multolies* 
haec  species  luce  clarior  arridet.  Apnslolus  :  Donale 
mihi  hanc  injimatn^,  et  quod  supra  po:.uimus  :  Per- 
dam  sapieuliam  sapientum,  cl  prudeniiumprudenlum 
Tef>robubo^.  Et  Domimis  in  Evangeiio  dc  Joaime- 
Bapiista  Judaeis  ait  :  Vl  quid  exisUs.  in  deserluin  vi- 


quis  audeat  dicere,  in  eis  aliquid  esse  ? 

IX.  Peiactum,  ni  fallor,  et  pcccala,  et  poenas,  mc 
a  Deo  riori  i.ec  ab  eo  praesciri,  vel  praedestinapt'''. 
Delicta  enim  quis  inietligil  ^  1  Sed  siciit  dicimus,  nos 
praescire  tenebras  posi  solis  occasum  esse  futuras* 
ei  silenlium  posi  acclaniaiionem,  el  dolorem  post 
sanitatis  abscessom',  et  tiibtitiam.postqtiam  tians- 
ierit  gaudiuin  ,  et  laborem  pereunie  qniete,  stulli- 
liam  pcrdita  sapienlia,  ceieraque  id  genus,  quae 
omnia ,  ui  aii  Augtistinus,  <  nesciendo  sciunlur », 
«qtiorufTJ  inscitia  eorum  est  scieniia  ' ».  Sic  nimirum 
sancia  aucioritas  Detim  asseril  vel  praesciissc ,  ve 
praedesiinasse  peccaia,  vel  poeiias,<iuae  iiec  praesciri, 


dere?  Arundinem  oenlis  agitaiam  >■  ?  Item  prodilori  ^  necpt.->.edesliiiari  po^sunl.  Non  enimmdeuniliombu$ 
suo  :  Amice,  ad  .,uid  oenisH  »,  et  cetera,  quae  ei,  u£      ftn-mariim  sciri,  sed  iii  dereclibus  earum  ncsciri  no- 
praediximus.quasi  Aposlohcae  graiiae  consorlidicla      scunlnr.  Uuid  enim?  Nunqnid  ;i)iud  signihcat  nihil 
sunt.  Exemplo'  liaec  sulliciunl.  Kedeamusad  propo-      nisi  nolionem  cogiianlis  deCecium  essenl.ae.   Ounl 
jj^mj,  signilicanl   lenebrae.    vel  silenlmm ,   msi  nolionem 

VAlJAi:  LFXTlONeS. 

*  Ubi  om.  M.     *  CoJ.  clasibus,  sic  semper.    'C(^ri.enlitnema.    ♦SiCiM.,cod.  aperie.    »  Cod.  gau  *  M. 
muUoitens.'  '  Sic  tod.     *  SicM  ,  cod.  uut  (jui.     »  Cod.  abscesum 

NOfAK. 

8  FBlsissimumid  quidein  Nam  pecc.ila  li.nbi  .uft 


-  \\  Cor.  XII,  15. 
b  1  Cor.  I,   19. 

•  Maiih..  XI,  7. 

*  Maill»    XXVI,  [){) 
rCor  XV.f.li. 
Rom  VII.  25. 


lur.  sed  imn  praedeslinanliii ,  preuae  vero  el  prae- 
sciunlor  e«  jiisiissimo  Dei  judiiio  peccalori  praf- 
parantur. 

•>  Psan  XVm,  \o. 

'  Augustin.  de  Ciuit.  Dei,  XII,  7. 


I 


in 


LIBEK  DE  l^r.AEDESTiNATlONK. 


418 


logitaiilis,  •ld'e«lyni  esseutinc?  Qiiid  si^iiifi:aiil  lo-  A  dixirrius,  nun  li.iiionjnl  iii  sua  iiieinoria ,  si  nun  ali- 


iinbr;ic  vei  .siieniiiiia  ,  liisi  nolioiiem  i:ujt.il.ii]lis  ■, 
vei  lucfm.  vol  vofeiu  Jimjssc?  CMiii  dico,  sole  siipcr 
terra»  ruiiluiite  sciu  lcuelinis  esse  sub  lerris,  non 
:iiii««J  signilicarevolo.iiisi  lucein  siiperierrasadessc^ 
siil)  terris  vero  aliesse.  Quidquid  lioruni  dixeioiii  aiii- 
uio  tiieo,  de  sole  iiuagiiialur  noiio.  Sivc  euiui  sol  sii 
prueaeiis,  sive  abseiis,  sciiiper  erii  ojug  iinagiiialio 
pr:!Csensiniuc!Uoria;  (juacciuidetn  solepraeseiilciio- 
meii  liifis,  filiseiileiciiebraiiiiiirciMpit.  llooiiico,  iiolio 
piai-iiciilis  lux  noiiiiiialiir,  notio  al-scnlis  lcncbrae. 
\.  Haec  crgo  oi  linjusuiodi  sigiia  iioii  nisi  icrinu, 
«loae  suni',  iioiioiiein  aljscuiiac  aui  deieolns  osicii- 
<Jiinl..  rri>inde  (jui  dolot,  qnid  soit,  nisi  abessc  sa- 
ftital2in?  Dolendo  igilur  nou  ipsuin  dolorcin,  sed  ij)- 


(]Uo  ^i)-)  siieiiiia  liorei  in  sua  iiaiuru.  Sicut  inucin 
niillus  evlia  se  vcriialis  liabel  nolioiioin,  iia  ci  ejus 
soiemiam.  Vcritas  est  fclicilas.  Niillus  ergo  e»lra 
nalurain  suaiii  icliciuuis  el  uolioucm  el  scicnlinm 
liai.iluriis  sit,  l:i  iniscioruiti  il;iquc  iialiira  cril  vcii 
las.  Eril  i^itur  fuli<'ilds.  Asi  i|uoinodo  illa  iiatiiia 
niiscra  eril,  ciii  lelioiias  inerii ,  quae  esi  vcrilas  ? 
Qiiid?  Si  nullaiialiira  fiieri!  piinila,  nuiiquid  cril  mi- 
sera?  iNon  video.  Qu;;  cnim  oausa  aiiqua  iiaUiPa  crit 
jniscra  ,  iiisi  iueri!  puniJ.-i?  liafjiie  si  lUilla  iialiirH 
psiniri  JwU^sl,  ni;lhi  iialura  miseia  cril.  Quis  aulcm 
iion  cicdidoril,  orftiicm  luauraiu  aiil  Dciiin  ossc,  ;uu 
ab  eo  facUini?  .Naiuraui  croajrieoia  iniseri^ie  csse 
capacein,  (lcincnlissinr.iiu  csl  siispio.iri.  Creairis  :iu- 


smn  .viiiilalcin  novil,  quiiin  proicolo   non  iiossct,  si  \i  rcin  nalura  (ptali  justilia  piinilMra  sii  nuluras,  qu?s 


de  illa  iioliiiiioiu  qiKiiuiaiii  noii  haijotot.  tlooord:ilio 
qiiippe  snniiatis  in  sensibus  reinancl,  ipsa  vcro  in 
ill:i  subsi.tntia,  qiiani  Dciis  creavit ,  rosid«Jl.  iNon 
cnim  Crciiiur  piiuii, «jiiae  fccita,nec  ab  eis  naiuralia 
muiioia  lollil.  iNain  si  iii  ipsa  nattira  dolenlis  qno- 
dammodo  saniuis  non  inessot,  caui  penitiis  igiioir.- 
ret,  nequc  ab  ojus  ucoiilla  scienlia  tneinoria  p;Uicn- 
lis  ipsius  ab.senli;iin  V  foi*uiareUir,  ncque  amoie 
praeseiuiae  cjiis  lorqucrciur.  JSnlla  siquideni  rationa- 
lis  nalura  esl,  quac  noii  vclit  fugorc  iniseriaiu ,  ct 
pervcnire  ad  bcaiiluilincni,  aiU  gusiata  bcaliiudine 
volil  reccdore   niiseraijwc*  csse 

CAPITULUM  XVi. 
De  fo  quod  uulla   nulura  naturam  punU ,  el   tiiliil 


ipsa  creavil,  noii   invonio.   >i;i'la  licliinc  nalura"  pn- 
melur,  non  piiniui  iioti  cril  niiscrii. 

l\.  Sed  si  qiiis  forte  liiiic  ralioni  concedere  noI;ie- 
>it,  aucUiriUilcin  puris  Angjistini,  til  opinor,  uon 
refutidiil,  ipii  in  u.kIo.  iiiio  ilx-^nioion  li!):o  liis  vei  - 
bis  pronuntiare  non  dnbi  at  :  *  Cuilli.ol  oocurril,  ct 
veruni  csl  alquc  inanirestuin,  jiisliliac  ipsi  csse  con- 
iriiriuin,  ut  nullo  praecericnle  nicrilo  iioc  ip,>iiiii  in 
tpjoqtic  6  Dous  danincl,  (ptod  in  eo  ipse  cre:iven; 
ccrlaque  ct  evidens  daniiKtlio  diaboli  el  a!;j,'clorum 
cji/s  c.\  Evangclio  rcoiuniir,  ubi  se  dioiu!u:n  Donii- 
i>iis  prouMnliavit '  cis,  qni  a  sinislris  snnl  :  Iie  in 
iqnem  uetefnuni.qui  jirueparalus  al  diuOuh  et  Gnijelis 
ejus'K  Ntiiloinodo  i;i  co  uaturain,  qiiani  Deusoreavi!, 


iiliud  esse  poenas  j:eccaloruiH,  nisi  peccata  eornm^.    y^  s«d  nialaii!  propriani  voliiutateni  poeiia  ignis  aeio 


1.  in  m;igno  ilaque  acterni  ignis  ardore  niiiil  aliud 
silpocnaiis  luiseria,  qnain  bcatae  folicitatis  absen- 
tia<:.  In  qna  tanicn  nullus  cril,  qiii  non  habeai  insi- 
lam  sibi  naturaliicr  absentis  Iieaiitudinis  notio:;cin 
ejtisqiie  (lesideriutn ,  ut  eo  maxinic  torqueatur,  quo 
ardeiiler  appelal ,  quod  jusiuin  Doi  judiciuni  coin- 
preli!!ndere  non  .sinat.  Qui  procui.Uibio  appelilus  in 
uiisero  non  esset,  si  penitus,  quod  appeiil,  non  lia- 
berel.  Occullissimo  iiaque  \erissimoque  niodo  in 
piofundissiina  suppiiciorum  miseria  damnaii  i):ibe- 
hiiiit  feiicitatem  ,  el  non  haL:cbitni  eam.  H»beb;:iit 
(piidem  quandam  nolionem  ad  ejus  ineinoriaiii,  vul- 
luin  vero  ejus  in  iiuctuin  conleinplationis  non  buitc- 
i.int.  Quam  profeclo  feiicilatis  noiionein  iniseri,  nt 


nl  plectendani  esse  credondiiin  esl;  noc  ojusnatu- 
r;uii  essc  signi{ic;ilam ,  qiiod  dictutn  esS  :  lloc  et.i 
imiium  fupnenli  Dumini,  quod  fecil,  nt  iHuualur  ub 
(tiKjelis  ejus  «,  sed  vol  corpus  ;iereuni,  qiiod  lali  vo- 
luntrill  congrucnlcr  iiplavit,  vcl  ipsam  oidinaliu:ieir», 
iii  qiia  enni  fecii  eiiam  noleiiieiu  utile;!i  boni-j ,  vs» 
(|uod  pracsci^ns  euiw  propria  voiuniate  njaluin  inlu- 
rum,fccil  cum  fanien,  iion  abstinc:is  boniUileji  su3ni 
in  praoi)onda  vila  aUp.ie  subslanlia  ,  fulurao  cli.inf) 
no.viae  voiunlati  siioMl  pr;icviiiens,  qininio  de  illo 
Ijona  esset"  sna  niiiaiiili  lionilale  ac  p.>le>!ate  ia- 
ciunis  I.  f  Si  ergo  angeiica  naiiua  iu  Uial.-oio  jnsce 
iioii  sinilur  puniri,  (piid  iniruni,  si  huiuanain  sub- 
si.ititi;im  ia  homlnibus  ctiaiii  iiupiissiuiis  eadeui  di- 


YARIAE  LOTiONES. 

*  defeclum  esseniiae  —  cogilantis  om.  M,  in  codicc  infra  ad  inarg.  ansor.  eail.  inan.  »  Sic  cofi.,  M  esse 
I'  Siccod.,  M.  sicut.     *  Sic  cod.,  M.  abseniin.     *  Stc   -M,  cofl.  miseruuKiue.     *  Sic  cotl.,  al.  in  ijiiOQuarri 

Sic  cod. ,  ai.  praenunliavit.     *  Sic  cod.,  M  qntmla  de  illo  bona  esse. 

NOTAE. 

*  Piudcnlins  :  NihH  aliud  Deum  punire  ,  id  «s/  ,  naluras  a  creulis  n-tturis.  .Aii  ;i!iu  i  voio  cn.ir.li;'.(ijiii  . 
hofjiis  addicere ,  nisi  quod  ferit ,  sed  merito  pecciiii ,  ,.  «  iNilui  .•iliu;l  Oasc  pni-iias  pcooalori;iii  iii.^i  jiooiias  i-o- 
t^uod  ipse  non  fecit.  Non  enim,'inqtt\\.,in  beulo  Jov  p.:c-  ^  ruin  >,  I'riideiiiiiis  i;ene  aiiiinadveriit  :    \fu,Un  tss,: 


\iUum  uliquod  puniebalur,sed  tanlum  caro,quam  Deus 
\tcit,  Ei  quod  omnibns  majus  est ,  in  Domino  uoslro 
Y^n  Christo  nliil  ulind  pintitum  est ,  nisi  quod  ipso 
\!cer4>l,  id  esl,  caro  ejus. 
J*  Prudenlins  obscr\:.t:  Nullam  naturam  nisi  ab 
'ia  natuva  puniri  ,  videlicet  crcnUim  naturam  . 
|rM<r}i*e  nalura,  ul  ipse,  qui  faclor  csl  nalurarum 
Y«(iturttrum,  ipse  sit  judex,  ipse  punilor,  vel  ereatas 

pATROt..    CXMl 


qeiura  suppHciorum,  vel  i>raesenlinm  vcl  fi'.tur<irun>, 
jnsdssimi  judicis  prucU'r  peccala. 

•=  Priideiuiiis  :  Ei  liauc  es:ie  poenain,  ct  igiiis  irdii 
rem  nimium.  ei  i^ertniutn  comumpiioneni. 

d  Mal'.h.  XX.V..ii 

t=  Psalrii  i.m.Vl 

f  Aiiguslin.  ^C^.cnc",.  W,  il,  ^i. 

ii 


419  JOANMS 

vina  jiisiiiiu  pioliibeai  lurqueri  *  ?  Non  eiiim  jusle  A 
puniliir,  nisi  qnod  derinqucre  roiiviiicimr.  NuUitis 
homiiils  iiiveiiitur  iniquiias,  nisi  suae  propriae  volun- 
laiis  culpariilis  perversilas.  Quau  vcrissiine  naliira 
no»i  psi ,  qiiia  •  ex  Dco  omiiiiim  creatore  in  nulfa 
r^tilisianiia  •  esl  creaia.  Jiisie  igiiiir  puniia*  miscra. 
Hinc  .\iigusliniis  :  <  Nimls  iinpius  el  io<ioclus  esl , 
qiii  viiiiiiii  natiirac  non  discernil  ab  anclore  nalurae, 
a  quo  prorsus  alienuin  est,  qoidquid  in  uiioquoque 
damnanduni  esl.  Creal  enini  iiomines,  ul  siul  lio- 
iiiiiies,  iTfec  mulliplicandis  generalionum  successio- 
nibus  opifieium  suum  sublrahil.secunduni  consiliura 
tionae  voluntatis  suae  reparalurus  in  mullis,  quod 
ipse  fecit,  punilurus  in  muliis ,  quod  ipse  non 
fecil^  >. 

il].  Cum  ilague  omuiuin  honiinum  nnivefsam  na-  ^ 
luram  in  primo  homine  Deos  condidcrit,  i  adhuc 
enim,  ul  ait  Angusiiiius,  ille  unus  omnes  fuit  ^»  », 
quod  in  ipso  .naturaliler  crealiiiii  esl ,  niiUomodo 
potuil,  naluralem  lej^em  Creaioi'rs  iransire.  Non  igi- 
lur  in  ilto  pcccavii,  quod  in  illo  Deus  creavil  :in 
ifUo  l;imen  omnei  peccaverunt  «,  ac  jier  hoc  iii  ipso 
oiiiiie»  moriuiilur,  el  consfquenter  onmes  puniun- 
(ur.<*Proinde  rectissime*  creiliiur,  (|ucinadnioduiii 
i;i  ilio  Deus  i^eneralem  hmiiani  gencris  creare  vo- 
hiii  subsianiiain,  ita  el  /)mniuin  hoiuinum  propriam 
siii>stiiuil  voluntaicm.  Si  enini  ifi  uno  communis 
omnium,  el  corporalis,  et  spiriiualis  nalurae  huma- 
iiac  pleniiudo  sil  constiiuta,  necessario  ei  inerat  sin- 
gdlorum  voluntas  propria.  Non  ilaque  in  eo  peccavit 
iiaitirue  generaiitas,  sed  iiniusciijusque  individiia  C 
volunias*.  «  Siquidem  si  ea  naiura  dolinquerei,  cum 
iina  sit,  tola  profeclo  periret  *.  '  Scd  noii  periil. 
(juando  nieiticamenium  vulncris,  hoc  esl  si!bst.<n- 
(ia  Ufdeniptoris,  hi  ea  remansitincorriipiiiin,  prae- 
ter  quod  oinncs  peccavcrunt  simul  in  uno  liotuino. 
Noii  enim  ilte  pcccavit  in  omuibiis,  sed  onines  in 
illo^  Sicul  enim  ille  habebat  propriam  voiuntalcm, 


■SCOTl  4*0 

ila  el  proprium  peccat;an  ;  ct  qiieniaJmodum  rn  ilio 
unasi}ui»quc  volunlatis  suae  iiidt\fduuni  possedoral 
nuuierum,  ila  in  illo  pcr  sc  ipsum  singuhis  quisqnc 
poluit  proprruin  cofiimitleie  delictum.  l:i  niiilo 
quippe  vindicaiur  jiiste  alierios  peccatuai.  Proiii:lc 
in  nullo  natura  punitiir,  quia  ex  Deo  esl,  ei  non 
pecoat.  Motns  aiitcm  voluntarius,  libidinose  nicns 
naturac  bono,  mcrilo  punitur',  quia  naiurac  legcjT) 
transgredllur,  quam  procul  dubio  non  iransgrcde- 
retur,  si  sabslanlialiier  a  Deo  crcareinr. 

IV.  Hinc  aperte  colligitar,  in  iinpiis  supplicia  non 
perpcti  quod  Deus  fucil,  seJ  qiiod  sttpcrliia  viiiose 
inveiiil.  Libido  siquidcm  perversae  volunlaiis  cnitia- 
tur,  dnin  ea,  quae  male  aui  indigne  appciit,  hahcie 
iion  sinilur  :  hoc  enim  riOmine,  vidclicet  libidinis, 
generalitas  omnium  vitiorum  comprehcndilur.  Quod 
sinullam  naturam  puniri  ruiio  suasit,  nccessario  nul- 
km  naluram  pmiire  suadebit  *.  Noque  cntm  ctea- 
irix,  ncque  creata  punit  creatam,  quianulla  siibstan* 
tia  alterius  subslaniiaeconlraria  csbepotesi.Anoqiiir» 
injustissiiDe  punirclur  aliqna  nauira,  cujus  inahim 
meritum  non  praecederet  tornientnm.  Qtiod  aperie 
Angustinusin  siiapraedi<:ia  senienliavoluit  dcclarare 
diccns  :  <Jusliiiue  ipsicssecoiiirarium,  uliiullo  prae- 
cedenie  merito  hoc  ipsimi  in  quoque  Dcus  damnel, 
quod  in  eo  ipse  creavit  i.  Qtiae  ratio  hincmaxime 
probatur,  quod  nullius  peccaii  auctoritiis,  iiisi  mcu- 
dosissime  impiissimequc,  ad  Dcijm  refortnr  ".  Atsi 
pieccatutii  ex  nalura,  natura  aiitem  cx  Deo,  piofecio 
peccatum  ex  Deo  esse  seqiieretnr.  Qiiod  ahsit  iios  cre- 
derc,  aiii  (alsissitnum  iliuni  paralogisutiini  aceipcre, 
qui  sic  faisoculligitur  :  Omnis  natura  ex  Deo  est  '*; 
omiic  auiein  peecatiim  cx  natiiru;  ox  Dco  est  igiiur 
orniir!  peccatum.  Quod  si  hoc  ubsurdissiinum  esi 
coucedere,  lelinqnitur  veiissimus  ille  atquc  piissi- 
mus  .syllogismns,  et  caiitaiis  el  catiiolicae  lidci 
plenisMtttiis  ,  qul  sic  propunilur  :  Omiie  bonum  aul 
pftus  est,  aul  ex  Dfo  faciuni  est;  onine  quod  ex  Dee 


VARIAE  LCCTIONES. 

»  Corr.,  cod.(/Mi,M.  <j[u«^.  *  Siccod.,  M.  nulla  su^s/rtntjam.  '  Sic  cod.,  M.4»r.  *  Sic  M,  «oft.  r«ii.ss/mo. 
•  Ad  iiiarg.  alia  nian.  forte  sec.  xiii  scripsii  :  Dirit  in  primo  homine  hoh  generaliier  oinnes  ftornwes,  sed  singuloi 
peccaste,  ifuod  em  repugnans.  Ladcm  alia  man.  ad  marg.  adscr.  Dkit,  naiuram  Adae  noii  delrquisso.  *  Ead. 
alia  iitftii.  ad  luai  g.  adscr.  .Satnralia  docel  eae  peccuta.  •  Ead.  al.  m.  ad  marg.  adscr.  molnm  meuiii  oolunla.' 
rium  dicil  od  hco  uon  ....cari.  •  Ead.  al.  in.  ad  marg.  adscr.  NuiUYinn  dicil  vec  puniri  nec  puuire,  non  rrt 
ergo  pas.\ibilis.  *•  Lad.  al.  in.  ad  niarg.  adscr.  Teslimoninmj  (fuod  assutnit,  peiverse  infelUait.  '»  Ead.  ai. 
in.  adtnarg.  ad.scr.  Nec  paeiar.us  hoc  dicit.  **  Ead.  al.  la.  ad  niargt  adscr.  S-tn  tx  Deo,  ted  a  Dec  natvra. 
Xon  iiem  pars  Dei  est,  sed  opiis. 

NOTAE. 


"  Auguslin.  /.  /. 

k  Augusliii.  De pcccat.  vieritis  lll,  7. 

«  liom.  V.  1-2. 

'  Prudcniius  :  Pitniri  in  diabolo  el  impiin  liomini' 
Lus  naturam  dcprucutam  ei  vittatam  propria  votun- 
tuie.  Ad  ea  vcio,  quae  sequuntur  :  »  Non  peocasic 
jiatncam  scd  voluitlalciu  •,  Prudcniius  rcspondot  : 
^yuturampcccasse  (iuidein,sed  non  fuisse  vitium  nutu- 
rae,sicut  a  Deo  bono  condila  esi.>>^.d  sicut  per  propriam 
lolnmntetn  corrnpta  esl ;  ipsuni  tanien  peccuium  non 
soluininodo  voluntalc,  seJ  cjus  nuiurue,  depulanduni, 
CJjus  wluniiii  .til,  ideoijue  iiaiuram  peccutriccm  jure 
ounilam.    Nuiura  Quippe,   id  cst  anma,   suasioncm 


D  terpentis  admisil,  et  eaJem  per  naiuram,  id  esl,  cor- 
pus  suum  ligiii  inhibiti  pvmum  comedil. 

e  Prutleutius  :  Peccassc  »n  eo  uaturae  ^eneralit^- 
tem,quum  massam  dainnalionts  Scripiurae  vocrtenl , 
ideoifue  lolum  a  justo  judicc  damnaiain,  nansolam 
voluniaum,  vec  reparari  posse  pinilui,  >\isi  yer  mc- 
diatork  bvmiliiuiem. 

^  Ad  haoo  PnKlonlins  respondet,  lolain  natiir&m 
dcliqtiisse,  portitdt-qiie  tolain  <fuoduinmo.io  peri&se. 
Ac  por  hoo  lihetatorc  eain  indi^ciT.  .^oii  vniiii  ii^ 
parvitlib  voiiiiiias  percau,  ({Ujie  uulla  csl,  %ed  naiura 
djmnaiae  origiuis  puniiur. 


42J  LIHKll  Dt  PRAtSDESHNATlOWt;.  m 

fnoUiM»  est,  iujlhim   vilium  l»nu  ellicll;  on;iie  igilur  A  Jalio  iii  ;»qtiani,  t'l  sunocAtln,  ({iiain  iiiciaiis  paliiur. 


bonum  iniHoin  viiiMm  booi  elliceri;  poiesi ;  et  re- 
•Ifxiiii  :  luilliu!!  igilur  viiirMii  lioni  es  Imm  esl.  Omiie 
f>e<:o:<Uiin,  (jiiia  rti;iiiim  esl,  viliuin  bniji  i;sl  :  omiie 
viiiiim  boiii  cx  Ihun)  iioii  csl  :  omuc  p.^t;caluiu,  <|iiij 
(nulimi  <?s(,  «-x  LoHoessc  non  poiesi.  0!Tiiiiscrc;*mra 
rdiioiiis  partiLTps  iiiagi|uiii  boiiiini  e.^l:ei^  uuilo  bciio^ 
niiiliiiii  " :  ex  imlla  igilur  crealuia  rauoiiis  pariini»»? 
peccjium  osi  '. 

V.  iiiitc  i(>sa  Verilas  ail :  Bonus  liomo  de  kano  ihe- 
iauTo  cordii  sui  profert  bona,  autlui  Uoino  Ue  mtiia 
tliesauro  coriis  sni  profevl  mala  >>.  Ac  ii  dierf^rei  : 
oiiine  bonun»,  (jiiod  ex  fogilalioiie  sua  Lomis  hoiu<» 
prolciJ,  ex  1)0110  thesaiiio  doiialur,  id  cst  ex  eu,  in 
tjuosHtitGtnnes  iln^suv.ri  sapietriiue  tt  sdeniine abscon 


Siiius  terreus  alia  <)arte,  qiia  .scrtbanius,  alia,  qiia 
tleleamus,  a  labro  racius  esi,  ci  in  .suo  f;em'!C  pul- 
(:lior,et  ailiibumiioslriua  acco:iimO(Jalus  :  al  .si  quis- 
pl;im  <'a  pario  «icrihere,  qiia  i!(;lelur,  el  ca  vclil  dc- 
iere,  qua  sciibilur,  t:ullo  moJo  sliluiumaliim  leceril, 
cum  ipsum  l;iclam  juie  vitiiperclur.  Qiiod  si  corri- 
jmt,  iiLi  orit  inalutu?  Si  qnis  r(^po:ile  meridianum 
soleiii  iiititealur,  rcpcrcussi  ociili  Uiibahuiilnr.  Nuiii ' 
idc<>  aul  .sol  ma!u!ii  erit,  aut  oculi?  Niilio  modu ,  smil 
etiiui  siih>t;uiti;ie.  Scd  tt\n\\\\n  est  inor«liiialus  as;)C- 
c!u«,  lU  ip-a,  quac  cnnst-quilitr,  perUtrljalio,  quod 
iiialiim  iioii  ci it,  cr.m  ocuii  fiiiMiiil  iecre.".ti,  ol  liicem 
syam  congnicnle!-  ;:sp(;xorinl «  >.  Va  paulo  aiile  iu 
«'odpm  :  i  Si  (iiii»ei'itur,  qiiis  iiistitueiil  corpus,  ille 


(/«lic.  Oiiirienialuiir,  quod  cogitalionc  su:i  maUmaius  "  quaeralur,  q^ii  csl  omiiium  speciosissimtis  :  ormiis 

homo  profert,   ex  malo  ihesauro  m%\,  fX  supeiliia 

Si  ilicet,  tfunv  eii  initiumomnis  peecaii  <*.  De  q"0  Ihe- 

saiiro  iHaliliae  Atigustiuus  in  lihro  dc  vtjra  Kellgione 

l(i(|iiens  ;iil  :  i  Est  aiileni  vilium  priiiuim  aisimaeia- 

iioiialis  voluiilas  ea  faciciidi,  quae  vetat  summa  ei 

Iniiir.a  veriias.  Fia  homo  «1e  p;iiadiso  in  hoc  .Hecu- 

lum  e.vpiilsus  esl,  id  est,  ab  acicriils  ad  temporali.a,  a 

copiosis  ad  egoiia,  a  firmitate  ad  inlirma.  No»  crgi» 

n  bono  suhsiatiliali  ad  m.-iliim  8uhst.-iiiitiale,  qiiia 

nulla  subsi;)]ilia  malum  esi,  scd  a  hono  aeterno  ad 

honum  tetn|hira!c,  a  bono  spiiiiuali  ad  bouimi  e;»r- 

i^ale,  a  bouo  intelligtbiti  ad  boiium  scnsiht]     a  biuio 

&>iimno  ad  honum  iurimum.  £st  igtlur  quodaam  ho- 

Riim,  qiiod  si  dilig;tt  '  aiuina  rationahs,  peccat,  qiiia 

infra  illam  ordiiiaium  esl.  Quare  ipsuin  peccaium 

inahim  est,  iioii  ca  suF^stanlia,  quae  peccamto  diti- 

giuir.  Non  ergo  arfcor  illa  maluia  '  est,  quae  In  ii)f;> 

dio  paradiso  *  plarttata  [essc]  *  sciihiiur,  sed  <li- 

\iii>  praecepli  irafisgressio^quae  cum  coiiseqtieiitem 

tiatjetjustam  damiratioucm,  coTitingii  cx  il!a  arbore, 

(liiae  coiiira  TCtitum  lacta  esl,  dijjiro.wcnlia  *  boni  el 

riiitli,  quia  cum  stto  pcccato  anima  fucrit  impiic.tta, 

lif^ndo  pociias  discil,  quidintersit  interpracccptum, 

(litod  cusiodire  noluil,  etpeccalum,  quodfecit;  atiiuo 

1.00  iiiodo  liialum,  quod  carciido  iioii  didicit,  discit 

>eiiiiendo,  et  honum,  quod  uon  obtemperaudo  minus 

itiligt^bat,  ardciitius  diii^il  coirparanslo.  Vilium  cigo 


G 


ciiiiii  .species  ab  illo  esf.  Oiiis  o.sl  iiiitem  liic.  nisi 
ntiiis  Dous,  iina  veiios,  ti:ia  s:dtis  omi:ium,  ol  prrm;i 
a»([ue  suiiinia  osseiilift,  e.\  qu;i  e.^t  otiiiio,  (inidtpiid 
pst,  in  qua:ittifii  est,  qiiia.,  iii  qifantiim  e.sl.  (loidqiiift 
est,  honum  ost.  El  ideo  os  I)«o  nou  esl  tiiois;  uou 
fniiH  Deus  monein  fecit,  nec  Ineinlnr  iu  y.erdiiionc  vi- 
voriun  ^,  quoiiiam  summa  osseiilia  laril  esse  omii*', 
(iiiod  03i,  iinile  et  cssontia  (iiciiur.  Mors  atitem  i:oii 
osso  cogit,  f)ui(K]iiid  iiioritur,  [iii  qii:sulii:H  moritur'|. 
Nam  si  ea,  quae  moriitiitiir,  ptjitiius  morercniur,  ail 
niliiliim  sine  duhio  pervenirent.  Sed  l;uilum  rnoriim- 
tur,  qii.iulimimimis  ossciiii;ie  p:ulicip;iiil.  Qiiod  bte- 
vhis  ila  dicipolosl:  latilom;ij,'is  "'  iiiOiiiiitliir,  quanlo 
miiuis  suiU.  Corpus  aiilem  miiius  ost,  qu;im  viia 
quaelihci,  quo!)iam,qiiantulumctmque  .'nanet  in  spc- 
clc,  pcr  vitam  nuniel,  si/e  qua  uinimquoJque  asil- 
mal,sive  qua  uuiversa  n;(iura  iiimuli  atlmitiisitaliir. 
Corpiisergo  miigis  sulijaccl  morli,  et  ideo  vicinius 
esl  niliilo.  Q.iapropier  vila,  qitae  fiuoiu  corporis  de- 
teciiUa  negligii  *'  Deiim,  incliiiaiur  ad  iiihilum,  ci 
Ista  est  noqiiilia.  Uoc  facto  ;mtem  »'  vita  carnalis  ei 
torrena  clhcitur,  ei  ob  hoc  oiiam  caro  el  lerra  r,o- 
iniualsir,  ct  qiiamdiu  ila  esl,  regnum  bci  iiou  posst- 
debit  ^,  el  eiipiliir  ei,  quod  amat.  Id  enim  aiuai, 
(piod  ei  initius  est,  quam  vita,  ipiia  corpus  est,  ci 
propler  ipsum  peccanuii,  quo  anuuur,  fil  corrupli- 
bile,  uifluendo  deseral  amaiorem  siiuin,  qui;»  el  ilL- 
liocamando  deseruit  Deum.  Pracccpta  eiiim  ejus  ne- 


.iniiuae  esl,  qaod  fecif,  et  diflicultas  ex  vitio  poena 
ost,  qujin  patitur  \  Cl  hoc  esl  totum  malum.  Fa-  r^  gligit  »*  diceiuis  :  Hoc  maiiduca,  el  lioc  noli.  Tralii- 
cere  autem  el  pati  non  subslantia  est.  tj|uapft»pif'r      iurergo  ad  poenas,  quia  diiigendo  inferiora  in  ege- 
substaniia  non  cst  malum.  Sic  eiiim  iicc  aqua  ma-      siaie  **  volup'.alum  s.i:irum,  et  in  doloribus  apudiii 
iimi  esl,  nec  anim;.l,  qtiod  vivit  in  aere:  iiam  isuie      ierosoidiiiatur.  (tuTd  esle:;iiii  dolor,  qui  dicilur  cor- 
Jiibsiantiac  sunl  :  scd  inidum  esivoluntai la  praccipi-      poiis,  iiisi  cor: iiplio  ropentina  salulis  (jus  rei,  (jua:i; 

VAKIAi;  LFXilO.NES. 

>  Ead.  al.  m.  ad  marg.  adscr.  Vcuaium  a  crmlura  nun  ciic.     '  al.  liiligii.     *al.  tnaia.     '-  ;il.  paradiii . 
|'m(;(»m.cod.,add.  .M.     *  Cod.d/HOsa-nii.^.  sic  uhiqiie.     "^  E.id.  al.  ii;-  ad  maig.adsor.  vilium  aiiiaioi.-  tonfiler 
\ur,(iuiidanle ne^avit.     *  Siccod.,  .M.  mo;j.    *i/if/tt(/;/i:/rn)»o;i(»rojn.cod.,a<1d.  ^i.       **  Cuuj.,  tod.et  M.  )r);//us. 
y\.'M'i.neijieij<i.     '»  Sicctid.,  St.  Hoc  uuiem  pucto.     »'  Cod.  mgie^ii,  M.  ni^ifluft.     '*  Cod.  udjesUite. 

KOTAE. 


*  Sulium  malum.  hisi  ex  bono.  Piau. 
«>Malih.  XII,  35 

*  Colosj.  Jl,  5. 
«»  £ccl..  X,  io. 


<*  Aiiitiistin.  de  uera  Reltcf.  c   10. 
f  Snp.  I.  13 
«  iCon  XV.  50. 


m  JOANNIS  SCOTi  424 

luale  iilertdo  anima  coirii|)iioiiibiis  noxiavii?  Quid  A  de  (|iio  l<oiiiiiien)  diviiia  non  absftlvii  clcmcntia,  !n 


auiem  '  dolor,  q'r  JxiUir  :iiiiiui,  nisi  cMrore  mula- 
brlibus  rebus,  qiiibiis  AuobaUir,  a:!l  iVui  se  posse 
spcrabal?l;oc  *  Cisl  lo:iiin,qiiod  (iiciuirinaluii),  idesi 
jieccaliim  el  pociia  pccc;iU  »  ".  Quocirca  diviiia 
aequilas  iion  p;iiiil,  (jiiod  sua  iionilas  cie^jie  voliiii. 

VI.  Prociii  dubio  igilur  leiicnJum,  niillam  naui- 
ram  ab  alia  naUiia  piiuiri,  ac  pcr  lioc  nullam  poe- 
nani  a  Dco  esse  faclani,  sul/nidcqiie  ncc  ab  co  i)iae- 
scilam,  nec  prae*'eslinalam  ^  ;  (Hiaiiivissae-iO  dicatar 
ei  fccis-e,  ei  prae.-cisse,  ycI  praedcsliiiassc.  Ad  exer- 
ciiitiiii  (juippenosiraeiiilclLgeiiiiae  Dcus  procuravit,. 
el  in  Scripliiris  suis,  cl,  in  U'ac:aloiibus  ejus,  ul  au- 
(|ieiiles  laios  loc;:ii()iiiiai  modos  ovigilaicl  nnsira  iii- 
lenlioad  iiilclligciiduiii,  qiiid''  iiicis  mys!icuiulau;ai, 


praesciiiis  lciiiporis  siudio  libidiuose  foringeciis  mi- 
3eruui  pecianiein  iii  coque  perseveranlem  dclecia. 
Uir  * ,  iiiuiiii-ecus  vero  se  ipsum  punil.  In  fuUiro 
auiciii,  cum  pleniludo  impielaiis  peracla  fnerit,  oin- 
Jiia  illa.qiiise  liic  fueraiit,  dcicclanicnla  peccali  rom- 
iniiteiidi  illic  verlentur  in  iiisliuicenla  peccali  cni~ 
ciaiidi.  Peccatum  ilaque  omnino  pcccalo  ei  liic 
occiilie  iiicipiiur  puniri,  ei  illic  apcrle  periicieu.r 
lorqueii;  liic  inilium  dolorum,  illic  fiiiis  supplicio- 
1  um  ;  hic  ialsa  laeiilia  de  voluniaria  libidine,  unc 
vera  Irislilia  de  necessaria  passione.  Merilo  quippti 
perniciosa  hic  didcedo  libidinis  illic  verlelur  in  ama- 
riiudiiicm  uliioiiis,  ul,  quia  hic  doniim  divinae  largi- 
lalis,  hoccsl,  l:beriini  voliiiitalis  arbilriiiin,  qiiod  cst 


MOU   quid  vor!;onim   simplex  supcrlicies  osiendal.  B  nauiralis  iiilelligentiae  mnnus  »,  id  esl  menlis  acies, 


Quae  cum  ila  sinl,  meri;oquaeriUir,  cpiid  puniturin 
miseris  siipplicioiuii;  oriicialibus  plectendis,  el  quid 
puiiit.  Cui  iiiiiiiisilioni  bcaliis  pater  Augusiinus  rc- 
spoiidcal,  qiii  iii  cxpo.^iiioiie  psalini  &eplinii  *  sic 
.•ul  :  t  liaelligaiiius,  unicuiipie  lioinini  sujiplicium 
neri  de  pcccaio  suo,  ei  ejus  iniquilatcm  in  poenam 
conveili,  necpuieniu;',,  iihiin  Iranquiliilaleni  el  inef- 
fabile  luinen  Dei  dc  scpioferic,  nnde  peccaia  punian- 
Uir,  sed  ipsa  pcccaia  sic  ordinare,  ul,  quae  fucrunl 
deleclainenla  homini  peccanti ,  sinl  iiiSU-uinenla 
Doniiiio  punicnii  »  '',  pidclire  quidem  alque  praecia- 
re  definiens,  iioii  esse  alia  instruinenla  lonpiendae 
i!npieiaiis,pracier  ill.Mn  ipsam  iinpiclaieni.  Orane  si- 
quidem  pcccaium,  quod  in  liac  viia  incboaiur  ab 


qiiain  condiior  omniiius  generaliier  donavii  ad  se 
quaerendum,  diligeiiduni,  ftucndum,  in  ususiiirpitu- 
dinis  mutare  superbiendo  nequisslme  vohieral,  illic, 
ue  omnino  verilalis  lionetiate  fruaUir,  justiiia  "  per- 
dat,  el  eo  carcere  iniquiiaiis  propriae,  in  qiio  hic  se 
ipsuin  incluseral,  lenebr^s  aeiernae  ignoranliae  inex- 
iricabiliter  poenaliierque  nonevilet. 

VIII.  Hinc  Augusiinus  in  libro  de  vera  Religione : 
c  Quieigo  »,inqiiit,  c  maleulunlur  lantomenlis  bono, 
lU  exlra  eam  visibilia  niagis  appctanl,  quibus  ad 
conspicienda  et  diligenda  inicUigibilia  commemorari 
debuerunt,  dabuntur  eis  exteiioies  lcncbrae,  liarum 
quippe  initium  est  carnis  prudeniia  et  sensuum  cor- 
poreorum  imbccilliias  ",  et  qui  cerlaminibus  de- 


I 


ijomine  dclcclabiliicr,  perlicilur  in  fuiuio  poenali-  C  Jeclantur,  alienabnnlur  a  pace,  et  summis  dilTicul 

ier  *,  nisi  ab  co  gralia  divina  per  Jesum  Chiisium 

Oominum  el  saivaiorem  niiimli  liboraverit,   priiis- 

qiiam  de  Iioc  scculo  iranscatur.  ISiillum  auiem  pec- 

calumesl,  quodiion  peccanlem  piiiiial.  In  onini  enim 

pcccalore  simul  incijdunt  oriri  ei  pcccaium,  ei  poena 

cjus,  quia  nulliim  peccalum  esl,  qucd  iion  se  ipsuni 

piiniat,  occulte  laiiicn  in  bac  viia,  aperie  vero  iii 

alteia,  quac  esl  fuUira. 

VII.  Qnod  nianileslissiine  probatur  virlutis  argu- 
nienlo.  Omnis  quippe  virlus  necesse  esl  in  hac  viia 
Micipi,  ei  in  fuiuro  pcrpetraii,  iia  ut,  si  veva  sit,  si- 
nitil  cum  ea  beaiiludo  sua  iniiium  sorliatur  occulie, 
aperte  vevo  laboreni  propicr  adversaniia  sibi,  eam- 


tatibns  iinplicabunlur.  Inilium  enim  sunimae  difTi- 
cultalis«est  bclhiin  aique  conienlio,  el  hoc  significare 
arbitror,  quod  ligandtr  eis  manus  et  pedes  «,  id  est, 
facilitas  omnis  aufertur  operandi,  et  qiii  sitire  el 
csurire  Voluut,  et  in  libidinem  ardescere  ei  dcfaii- 
gari,  ul  libenier  edant,  et  bibani,  et  concumbanl,  et 
dorniiant,  ainanl  indigenliaqi,  quod  est  initium  sum- 
inorum  doloruin.  Perricietur  eigo  in  eis  quod  amanl, 
lU  ibl  eis  sit  ploratus  et  siridor  deiiiium^,  Plures 
enim  sunt,  qui  haec  omnia  initia  siniu)  diiigiint,  ci 
quorum  vila  esl  spectare,  conlendere,  manducare, 
bibero,  concumbere,  dorniire,  el  in  cogitaiione  sua 
nihil  aliud,  quam  pbantasmata,quae  de  lali  vita  cui- 


que  peniius  auferre  volentia.  Ei  boc  in  hujus  vitae  Jigunl,  amplexari  ,  et  cx  eoruiu  fallacia  supersiiiio- 
spjlio  li(U'i  scniper  iiievilaliile  esl.  In  ea  vero  vita,  I'  nis  vel  iinpielalis  regulas  figere  ♦»,  quibus  decipiun- 
in  qua  onmis  pieias  pcrlicitur,  consumpto  onini  la-  tur,  el  quibus  inhaerenl,  eliamsi  ab  illecebris  carnis 
boicdcfendendae  virUtiis,  ipsa  sibinieiipsi  eritpaxet  concnlur  [abslinere]  ",  quia  non  bene  utunlur  !a- 
beatitudo  ',  Sic  igil;ir  e  conirario  omne  peccatum,      lenlo  sibi  commisso,  idesl,  luentisacie,  quavideutur 

VARIAE  LECTIONES 


'  Siccod.,  al.  corrnptioti  fecit  obnoxiam.  Quid  est  ahtem.    *  Sic  cod.,  al.  speraveral.  Ut  lioc.     \ 
n.ail  iiiiug.  adscr.  Sullain  poenuin  u  Oev  pruesciiam  nec  praedesiinatam.     ^   Sic  cod.,  M.  qnod. 


lila  al. 

j         -  .  , .--.,.._ —         .„_ , ---  , '  Cod. 

vii.  lli  1  :il.  in.  ad  iiiarg.  ad^cr.  Quod  vi  luic  viia  inchonlur  pcccainm,  in  futuro  perficietur.  *  Ead.  al.  m.  ad 
inarg.  adscr.  bc.uituiiinem  hominis  viriutcs  dicit  esse.  "  cod.  dilectuiur,  M.  delcclat.  »  llla  al.  m.  ad  niarg. 
adsA^r.  domm  gratine  nuluralem  dicit  inicllitieiuiam.  '"  Sic  M.,  c..i\.juslitiae.  "  Cod.  imbicilitus.  **  Sic 
co/1.,  a!.  fmgcie.    *'  absiinere  om.  cod.,  add.  M 


^orAi;. 


Auguslin.  ibid.  c   ■>•.  ^-- 
Aug.  in  pbiil.  VI  sub  tlucui. 


«:   M.lUll.  XXII.    13. 
«••  Mauh.  XIII.  »>0 


m 


UlilLK  DE  FHAC;i)ESTi|VAUONC. 


426 


biuitos,  qiii  doiti,  aiil  iiiiiniii,  ;ii:l  laoeti  noiuinaiidir,  A 
t.vcellcre;  sed  liabeni  eam  i)isud,irio  obliguiuiit  '  «, 
mil  i/i  lena  obruium  •»,  \d  csi,  delicatis  et  siipfiduis 
r^^liiis,  aul  leireiiis  (-npidilaiibus  iiivolutam  oi  op- 
pr.-ssain.  Ligabititlur  crgo  liis  niuiius  el  pedcs^  cl 
inUlenlur  t/J  lenebrus  exieriores,  ibi  eril  plorutus  el 
ilrldor  denlium^,  iiun  quia  ipsa  dilexeriiiit ,  quis 
eiiiiu  liaec  diligal,  sed  <iuia  illa  ,  (|iiae  dilexeruiu, 
iiiiiia  islorum  suiil,  el  uccessario  dilectores  *  suos 
ad  isla  perducuiil.  Qui  euiui  niai,ns  aniaitl  '  irc, 
(juam  redire,  aul  pervenirc,  iu  loiiginqua  *  mil- 
leiidi  sunt,  quoniani  caro  sunlj^et  spiritvs  ambulans, 
el  non  reverlens  **  ». 

IX.  Cui  consentil  sanctissiinus    veracissiuiusque 
l^itpa  Gregorius  in  xi  libro  in  Job,  expoiiciis,  qiiod 


CAPrfUI.UM  XVll 


Cur  Deus  dicitur  inuedesiinassc  pocnus,   cum  eas  n^n 
fuiial,  nec  praedeslinel. 

1.  i^roiude  raliono  al(|iic  aiictoriiate  conricilur, 
fiiinissiine  leiieiidniii ,  Dciini  piorsus  siipplicioruin  , 
(jiiibiis  siipciba  iiiqiielas  actirnu  lorquebitur  cru- 
cialii,  iiuiloinodo  es>e  aiiotorein,  nulloiiiodo  eoruin 
esse  faoluroiii,  luilluinodo  praode.sliiiatorent.  Ea  ta- 
inen  ratione  auotor  eoriini  os>e  dicilur,  ct  faclor,  ei 
praedosliiialor,  qua  vcrissinie  oreditur  toliiis  univer- 
silalis ,  iii  (|ua  sunl,  faclor  el  ordiiinlor.  Ita  cnim 
univcrsae  creaturae  suao,  a-.iiequaiii  ipsaut  crearel, 
slaluui  piikliriludiuis  pracdesliiiavit  osso  fulwruin, 
lil  niaioruni  tiirpiludo,  qiiain  iton  praedostiiiavit, 
quia  non  eain  facturtis  essct,  in  univcrso  iiupis  non 


soripium  esl  :  Si  iucluserii  hoininem,  nullus  est,  <jni  B  essel,  malilia  noconiiuin  iion  nocerel,  error  erran- 

aperiat ',  t  quia  otntiis  liotno  per  id,  qitod  niaie  agil, 

qiiid  liibt  aliud,  quain  conscicnliae  suae  carcerein 

facil,  ul  liuitc  aniinae  '  reatus  preinal,  eiiani  si 

nemo  exlerius  accusnt  •.  Qui  cuui  judicanle  Deo  in 

inaiiliae  suae  caecitalc  reiinqiiitur,  qiiasi  intra  se- 

niclipsuni  clauditur,  ne  evadeiidi  locutn  iiiyeniat, 

qiieiii  inveiiirc  niiniine  nierelur.  Nain  saepe  npunulii 

exire  a  pravis  actibus  cupuinl;  sed  quia  corundein 


tiuin  non  erraret,  miseria  torqueiidoruiii  folioitaicin 
non  lurbaret  elcciorunt.  ISullius  eniin  turpiiudo  vol 
nialiiia  vel  error  scu  miseria  praedesiinaiiun  aiitt^ 
scctila  naiuralein  ordinoiu  delioneslare  periniitiiur. 
II.  Cuin  ergo  audiiiius,  praedeslinavit  Deus  illos 
vel  illos  ad  iiiieritiiiii,  vcl  suiipliciuin,  vel  [loenas, 
seu  orticiatuni,  scit  quocpioinodo  vocari  solel  tniseria, 
qua  toiqiietur  iuiiiuiias  a  se  ipsa,  in  se  ipsa,  per  se 

il 


actuiim  pondere  preniunlur,  in  inaiie  consueiudinis  Jpsain  ,  non  aliud  intelligcre  iubetnur,  (ptam  ipsui 

carcere  inchisl,  a  setneiipsis  exire  iion  possuul.  Et  ante  leiispora  praosciisse  »'  ei  praedosiinassc,  qito 

quidem  '  culpas  proprias  puiiire  cuijietties  Itoc,  quod  ordiiie  ujiiversitaiis  fuluri  sunl  illi ,  qiios  ocouliis- 

recle  se  agere  aestiniaat,   in  gravioribus  pei^caiis*  siino,  jusiissimo  lainen  judicio  amariiudiuein  pecoa- 

Vcrlnni,  filque  modo  niiserabili,  ut  (^uod  exiluin  pu-  lorum  suorutn  senlire  pertuisit  *S  quia  eos  iii  dam- 

lant,  lioc  inclusionein  inveniaiit.  Sic  videlicel  rcpro-  nabili  oiigine  rcliquit,  servala  illa  nolissima  difTe- 

l)us  Judas,  cuttt  mprlent  sibi  cotitra  peccalum  intu-  C  rei^iia  inier  praescieniiam  ei  praedesiinaiiunein,  iii, 

lit,  ad  aeiernae  mortis  supplicia  peiveiiit,  el  pejus  cum  taiilitm   laie  f aleai  praedeslinatio  ,  qitanliim 

de  peccato  poenituii,  quain  peccavil,  Dicalur  ergo  :  praei\cienJia,umiitt  quippe  aiqne  idetn,  divinain  pro- 

Si  incluseril  Iwmincm,   tiullus  esl,qm  aperiat,  (piia  fecto  6ubstattliam,si;^ai(icantes,  praedestinalio  ad  ea 


sicut  nemo  obsisiit  largilati  vocanlis,  ila  nullus  ob- 
viatjustitiac  relinqucniis.  Includere  ilaqtie  diciltii'' , 
claubis  j:on  aperire.  Uude  el  ad  iMcscii  dicitiir  de 
Pfiaraone  *'  :   E(jo  obdurabo  cor  ejns  '".  Obdtirare 


lantum,  quae  in  boiio  sunt,  periineat,  praescienlia 
vero  ad  bona  malaqitc.  Quac  lamen  diirereulia  npn 
est  ex  natura,  scd  c.v  usu  lociilionmn. 
lii.  Qiieiuadmoduin  oiiiiii  dicilur  de  Dco,  ubiijue 


quippe  per  juslitiam  diciiur  [Deus]  *»,  quando  cor      est  pracsei.lia  poieslalis,  sed  non  ubique  esi  grali» 


reprobuin  per  graliani  iton  emoliil.  Recludil  ilaque 
hoininem,  qitem  in  suornm  operum  tenebris  relia- 
quit  I  8.  Ideni  in  eodem  :  <  Regum  il.aquet«//f(!(m  dis' 
ioivii  li,  qiir.ndo  in  his,  qui  bene  rcgere  sua  jnoinbra 
videbantiir,  propior  elationis  culpam  castitaus  cin- 
guluin  dcsiruit.  Quid  vero  in  fune  »*  accipilur  nisi 
peccatuin,  sicut  per  Salomonom  diciliir  :  Inifjniiates 


habitalianis,  ila  de  eo  dici  possit ,  ubiquo  pracscien- 
lia,  sed  non  nliiquepraodestinatione.  Cum.aperiis- 
simc  veiilas  clamet  de  Deo,  ubicunque  Deus  fucrii 
praescnlia,  il)i  profccto  crit  habitalioae  :  similiier 
ubicunque  fuerit  praesciciilia,  neccssaria  erii  piae- 
destinalioiie.  Proinde  quentadmodum  praesenlia  cl 
*^  habilalio  !)ei  noii  est,  itisi  in  his,  quae  ab  eo  faola 


iuae  capiunl  impium,  etfutiibus  pecculorutti  iuorutn 
:onsirintjilur  >', 


*  Sic  cod.,  al.  lifjalaui. 
lotl.,  al.  aninti.     *  Sio  ood. 
Ud.,  al.  Dei  exl.     *"  (^id. 
P  Sic  .M.,  cod.  prvmisil> 


suni,  iia  ejiis  praescieiitia  ei  pcaedestinaiio  iion  ni.si 
eoruin,  quae  ipse  faoiurus  ossei,  credenda  sunt.  Ac 
\)cr  Iioc  quomadmoduin  praescntia  ejus  Cl  iiahilatiu 

VAUIAE  LEl.TlONKS. 

*  Coi\.,  delectores.  '  Sic  M.,  ood.  ««(j/.  '•  SiCi:Oi].,  al.  vi  lontjiuquiora.  ^  Sic 
,  ai.  accuset.  '  S'C  cod.,  ai.  fjiiid:im.  *  Sic  ood.,  al.  in  ijiitiiores  atlpas.  '  Sic 
Faraoiie.     " />Oi<j.  ouu  i(»d.,   add.  M.     '-  Sic   cod. ,  M.  line.     »H'.od.  prcjcisit 

^otak. 


•  Luc.  XIX,  20. 

^  Mailh.  XXV,  18. 

<■■  Mallli.  XXII,  15. 

•i  i's.  I.  LXXVil,  50.  Aujju^tin.  de  vera  Reiig.  r.  r>l 

«  Joi.  XII.  14. 


f  Ev(.d.  IV,2!. 

'  Grog.  Moral.  in  Job.  XI,  5 

h  .lob  \il,  18 

i  Pro»     V.  2^. 


-i27 


JOAiNNIS  SCOTl 


m 


iii  iiis,  qiiae  nec  sh  oo  «.uni,  nfcca  fecit,  ecouirario  A  iHeniiiim  oculos  pulchritudine  sui  pasoal,   iiullu^ 


«sso  dicunlur,  cun»  in  eis  noii  siii(,  ita  praftscifiilir. 
ejus  cl  praedPStinalio  e  conlrario  pruitiinliafUur  iu 
illis,  quae  iitc  fer ii.,  ncc  dunavii,  <iuia  nihil  suijt  •". 
,Non  iiicoiigrue  tanicn  acsiinisntiir  es«e  in  liis,  quac 
viiio  crealiiiae  oria  su!ii,  cuni  non  soluin  ijisam  crca- 
luram  sapienier  oitlinei,  seil  e^iaiTi  viii«Jn  »^us  fuas 
jepes  exceilere  non  siniit. 

lY.  Qrtod  aul.cm  laiebrae  pfienartiiri  iwmliimrj,  ei 
lencbrosissirBae  conirilioiies  niiorum  Adain,  \u  hsc 
moriali  vi«a  eliam  bene  volenies  viverc  noii  desj- 
iitint  ocTulle  punire,  heatus  Auguslinus  ^  in  iiiiro  €on- 
fcssioninn  snanim  oclavo,  humanae  miseriac  impt?- 
mm  in  sc  rpso  dcplorans,  aperte  volitii  ostcndcre  : 
«  Ego  »,  iiiquit,  «  cum  ticliberabam,  ul  jain  servirem 
Uotniuo  ^  meo,  sioui  iliu  liisposucram,  cgo  eram, 
ijui  vulebam,  cgo,  qui  nolebam,  ego  ^*  eram,  nec 


iorus,  (}iicni  praeciurissiiyia  lux  ubiqije  diftusa,  auri 
geminarumque  boimr  a  superrtcic  rcsulians,  eorum- 
que  mirabiles  colores  Irahens  non  profundai.  nulla 
in  ea  sedc?,  quai;  non  sil  rcgia,  honorilics  quielique 
::p(a;  in  t.iiita  deinde  ac  lam  mirabiii  aede,  i:l  dixi- 
Jims,  paier  ipse,  auclor  vidclicel  ejus  cl  ordmaior, 
i:iiier  in  ea  filios  suos  dlsponcrct,  .-diier  servos, 
nliicr  gralia  peipeiaae  sanitaiis  mcneiaios,  aliier 
inopia  malarum  cfipidiiattini ,  qiias  inleiriperaniia 
suAC  libidinls  traxerant,  criicialos,  deiuibus  slriden- 
les  ',  vermibus  sialenies,  diversis  peieimis  liisiiiiae 
generibiis  laborantes  :  nunqiiid  recle  ai^stimarelur 
durissimus  punilor,  qui  laiidareliir  ju.siissimiis  ordi- 
i-alor?  Neque  onim  hoiicslalem  domiis  siiae  debuil 
Iv  coiifuiideie ,  110  vidcivtur  perverse  inuieiitibiis  oos. 
qitos  ordiiiai,  piinire.  Ar.t  qiiam  form«m  poenarum 


plCiie  volcbam,  nec  plcnc  nolebam,  et  ijeo  mecum      fecisse  convinceieiur,  qiii  "  omnJa,  quae  f<»ti(,  non 


conicndebam,  et  dissipabar  a  me  ipso,  et  ipsa  dissi 
paiio  me  invito  quidcm  udiat,  nec  (ameti  csiendebat 
natuvam  nteiuis  alienae,  sed  poenam  meae  \  et  Ideo 
nojijamego  operabar  illam,  sed  quod  habitat^in 
mo  peccaliim  de  supplipio  liberioi  is  peccaii,  quia  eram 
(ilius  Ad;\m  ».  Non  itaquC  ille  puuit,  qui  sometipsos 
laedenlcs  amafitudinemque  suortim  criminum  in  se- 
inci^psis  paiienies  in  illis  univcrsliatis  se<Iibus  ho- 
iiesiissime  ordiital,  quibus  eos  l&borare  rectissime 
decet. 

V.  Ul  enim  quadam  sitnilitudine  fongamur.  Quid 
si  paicr  miiitarum  familiamm,  qiii  per  artem  suarn 


in  usus  miseriaruni,  sed  in  universilalis  plenimdi 
nein,  pulchrittidiiiisqne  ojus  *  graliam  fieri  voluii  <;? 
VI.  Hiuc  Augustiims  iii  lihro  de  vera  lieligione  ; 
<  Animae  vitium  »,inquil,  <  imn  iialuia  cjus, .scd  con- 
tra  naturam  cjus  est,  nihilque  aliud  est,  qiiam  pec- 
catuin  et  pocna  peccati.  Unde  ^'  intelligiiiir,  iiii|lam 
naturam,  vel,  si  melius  ila  dicitur  ",  niiliam  siib- 
sianliam  sive  cbsentiani  mahim  csse ,  iif^que  do 
pcecaiis  poenisqLC  animae  **  elOcilur,.  i:l  miiversi- 
las  ulia  deformitUe  turpelur,  quia  r^lioiiaiis  sub- 
slantia,  quae  ab  omni  pecc.^uo  inunda  esi,  l>eo  sub- 
jccta,  subjcclis  5;ibi  ceteris  doininaiur.  Ea  "  vero. 


voluil  amplissimam  sibi  dotnum  construere,  longitu-  C  quae  peccavit,  ibi  ordinala  esi,  ubi  esse  lal.^s  dccei, 


dine,  laiiiutiifie,  profundilalisque  capacilate  spalio- 
,«ain,  lalerum  ,  angulorum ,  absidarum  * ,  diverso- 
iunique  schemaiuin'^  varietaie  numerosani,  aliitu- 
dine  fimdamentorum  slabiliiain  ,  basium  ,  siito;  um , 
capilcllorumque  liamitihuS  ordinalam  ,  arciiuni , 
leclorumqtte  nmUiiormium  elala  proceittale  emi- 
nenlissi!nam„e.\ccllcntissiiiio  lurrium  aciimirie  con- 
suiuirtalam ,  exlerius  inieriiisque  innumerahilium 
colorum  lormarumque  polchritudiue  in  t:»nia  pictu- 
lariim  v;'rielalc  decoram ,  omnium  moialloru.ii , 
pi iMiosissiiuorumque Lpidum lionestatc  lefertam, pcr 
varias  muilimodasque  feneslrarum  species  copiosa 
fiiniinis  cffusione  illustraiam,  ceieraquc  ad  peireciis- 
simam  pulchriludinis  gloiiam  perlinentia,  quae  iiu- 
fr.orare  longuin  cst,  ita  ut  nuUum  in  ea  inveniatur  ^  misera  est,  ubi  esse  bcaios  dccel,  sed  ibi  sii ,  i;bi 
>si»aiiaiii,  quod  noii  omnes  liabilalorcs  ejns  amplilu-  esse  miseros  decei.  Proinde  iiulla  universii;iiis  p::iie 
'iite  sui  capiat,  nulla  pars,  quac  non  omiiijm  aspi-      puniiitr impius,  sed  sua  propria  inipietaie  iii  se  ipso, 

VARIAE  LIXTIONES. 

'  Sic   cod.j  II.   iiicam. 


ut  Deo  condiioie  atque  rcctore  universitaiis  dccora 
sinl  omnia.  El  est  pulchritudo  universae  creattsrae 
pcrhaec  Iria  inculpabilis,  damnaiionc  (leocaloriim  , 
e.xerciiaiione  jusiorum,  perlectione  beaionim  »  J.Kt 
post  aliquanta  de  anima  loquens  ail :  <  DcIcmIu  r.u- 
lem  siio  in  pulchritudincs  corruplibiliores ,  id  eslj 
poenarum  ordiiiem  praecipilalur.  Nec  uiiremur,qii«Kl 
auhuc  pulchriludines  nomino.  INiUil  cnim  Cbt  ordiiia- 
tiim,  qiiod  non  sii  pulchrum.  Et  sicui  aii  ApusioUts  : 
Oinnis  ordo  a  Deo  esl^  i. 

YU.  Quid  ergo  mirntn  est,  si  liominis  animu,  qiiae, 
iibicunque  sit,  el  qualisounqiie  sit,  omni  coipore  est 
melior,  dicam  pulclire  ordinari ,  et  de  poeiiis  cjiis 
alias  pulcbritutlincs  fieri ,  cum  ibi  pon  sil,  qtian;!o 


iMc  cod.,  M.  Domiuo  Dro  mco.     *  Sic  cod.,    M.  ergo  c^o 
od.     '  Sic  cod.,   M.  nbiiduin.      *  Cod.   scemaluin 
iiuin  rjui.     °  Sic  cod.,  M.  ei.     '*  Sic  cod.,  .il.  iiide. 
.iiac    "  Sic  cod.,  M.  Ei, 

NOT.iE. 


al.   iiwiit'.     *  Sio. 

'   Sic  cod.,  M.   fi'eiideii(<:s.      •  Sic  «o  I.,  M.  </«•- 

n  Sic  cod.  M.,  dicatur.     '*  Sic  ced.,  al.   ejus  wii- 


rrudenims  :  hidivinis  iloqniix  'iusqiiam  Dei  lui- 
■  iiiliDiiein  in  'li»   quai  non  siiul,  iiosilmu  er,se,  prae- 
<'.:m(ii«  vero  bei  fiiam  iiudiliae.  el  pecculis  nostris 
•  thesse. 

*   IUIl-illl.    '  '»,;•(  5i     Mll     lO. 


«I'(|i     ,.-p.)ii,nl 


M 


pelito  iiimn:ipan.  ouiiu»  i\:ro  t-npi.i  ao-iw  b  «•  risw.l* 
caelitin,quod  firmaineiiiuin  oanciue  SciipUtiuc  iuii'C<f 
piinl,  sempilertia  bealUudine  qlortf^cari. 

«^  .Augusliii.  de  rera  lieliy.  c  45. 

'  Uom.  Xi'l,     l.--  Angti  lin.  ibid.  c  i\ 


■I  '..•ii-  ■iv  :y».\.  per. 


429  I.IBER  DE  PRAEDESTINATIONE.  m 

ul  pr;>edl<.(:ie  banciGrum  Palriim  sciileniiae  leslan-  A  eadenique  aqua  iJaiHuicm  clcvai  ,    cadenlem  soJTo- 

cal ;  duoruiii   ia   aula  regali    uno    eoiienmue    ioco 


tiir.  Ul  ciiiiu  Dcus  non  idco  finil  solom  ,  ul  ejiis  ra- 
diis  inordinalc  enm  aspicienlis  ociilonim  visus 
lerriiigal,  eosqiie  iii  lenehras  roperculial,  qiias  pro- 
n:clo  non  ipse,  sed  ipsa  inordinala  visio  ellJcii,  neque 
iil  patientem  ocuiorum  gravissiinani  passionem  tor- 
queal',  riim  illi  in  sua  passione  iiiiiil  laDluui  no< 
ceal,  quaniuin  splendoi  solaris,  dum  ipsa  passio  non 
e.vlrinsecus  naiura  rerum  coniingat,  sed  iutrim-ecus 
aliqiia  corporalis  saniiatis  corrupliotui  dolenteni  lor- 
qtieat :  »io  iiiniirum  ignis  ille  aeJeriins,  qui  praepa- 
!«<«<:  (sl  (iiabolo  ei  anyglis  ejus  ",  nuUomodo  ad  linr 
cre;Uus,  praeseriim  si  qiiarlum  mundi  cleineniuu»  * 
^Stl ;  prubabilius  crcdilur  ad  nniversilalis  iflt"griui- 
|iein,  quam  Dcus  faciendan»  praeviriit,  esse^onditus. 


posilonim  iiMns  fetiricital ,  alter  gaiidel  ,  gjudeim 
iiinnia  loiius  aulac  ornamenta  deloctabiliier  placeni, 
laudahilitcr  appareiil,  lionorabililer  coiioordanl  , 
lcbricilanli  vcro  iutra  se  ipbum  ,  doluribusquo 
suis  ardenli  omiiium,  quae  exlrinikecus  videl ,  iiiliit 
euin  deleclal,  niliil  laiidH.biIe,  qiiia  oinjiia  viinptraj, 
niliil  conseniicnc  ,  quia  onuiium  abtioiTet  merito. 
Quid  enim  bonorum  ilJi  nou  nocerei ,  quando  (*i 
auL-tor  omniiim  placAMe  n»n  ijolorat?  Aut  nhi  nidliim 
bonum  non  nocebil  ,  cui  sininilo  boiio  frui  non 
placiiit  ? 

IX.  Proiiide  si  rujlla  oeaiiiijdo  esl,  ni»i  viia  aelern*, 
viia  auicm  »»;ieriia  esl  veritatis  cujjniiio,  niill;i  igitur 


[(liiain  ail  urendum  i>po.«;talam,~cui  sua  snpeibi-a  suf-  B  beaiilndo    e.*(,  niai   veiitaiis  cognirio.  Sed    ne  isia 


Uicerei  ad  lorinemuin.  jliiic  vaiioiii  acldiliir,  quod 

riim  in  aeilierco  corpore  priimjin  a  Deo  croaias  sil, 

[in  quo  nihii  pati  poiuit ,  corpus  cjus  aetbereum, 

[postqiiani  superbia  inluinuit,  a  snpernis  sedibus, 

ndelicei  aeihereis,  in  hunc  aerem  humidilaie  aas- 

siim  ^,  caliginc  lep^brosum ,  perlurbalionilius  pas>i- 

iLJlem  deirusiis  cst,  iii  ei  inde  corpus  mcriti.s  suis 

lcotidignuui  ipso  nolentc  copularetur,  ac  pcr  iioc  in 

cu  iuiqiiilaie  sca  torquerelur  >>. 

Yill.  Sive  iiaque  ignis  ille  corporcus ,  iit  ait  Au- 
giisiinus^  sive  Mnoiporeus^  ul  tiregorio  placei,  pro 
sni;  ut  opitior,  Mil>ulilale  piopierHa  praede.stinatus  vt-i 
pracparaius  dicilii»  diaDolo,  (juoiiiamineofueralordi- 
namlu.scuiii  omitiluis  nialiliae  consorlibus  ivjoieudiis 


colleclio  iiiillorriudo  ii)  nienlibiis  nosliis  nulct,  ao- 
diamiis  ilhim  ipsam  Vcritatcin  aperle  clamanlem  : 
Quiddiiiit  me,  dUigeiur  *  aPutre  meo,  cl  tfj<}  dHHja.ni 
eiun,el  watiifestobo  ineipsum  illi  ".  Ileui  alihi  :  IJaec 
esl  auiem  vila  aeierna,  ut  ojgimcani  le  soluni  leium 
Ikuni,  el  (luem  miiisii  Jeaum  CJiriHum  ^.  ^^uidquid 
aiiteiitdebeaiiuidine  trodilur,  de  ejui  d<'fec.iu,  id  esi 
miseria,  Jieccsse  est  e  (.oulrariocrediitur.  Ita  si  niilia 
uiiseria  est,  iiisi  mors  aetenu,  aelerna  ;iu2t'm  jiiors 
e.si  vfjitatis  jgiioianlia,  iiuUa  igilur  iiiiseria  esi 
nis.i  verilatis  igiioraiilia.  Ubi  ilaqiic  igtionilur 
verila.s.  ii>i  nnlla  viia.  Ubi  auiem  niilla  vii;i ,  ibi  no- 
(csse  esi  conlinuam  inorlem  adesjio.yuAe  si  ita  i»iiii, 
qiiis   audeal   dicere,   Deu»)  esse  piaeJcstinatorenrj 


lMqueuiadmodumideiuigni.sbanu£piolectx),quoniam  C  poeiiae,  nisi  qui  audrt  cum  assercre  ;.iicloicm  iguo 


8  hono  faciiis,  noii  aliam  ob  caitsam  maluin  dicalur, 
liisi  quod  in  i^o  mali  ordinalissime  <Iisponaniur«  ita 
oiiampoena  iion  incongrueasseritur,  quoniam  udem 
niali  iii  codem  criminious  suis  libidijiose  commissis 
laboriose  mi^erabiliierque  cruciaoiur.  ^Jon  ergo  ille 
ignis  esi  pueua,  neque  ad  eaai  praeparaius  vot  prae 
desLiiianis.  sed  qui  fiiecat  praedesiiiiaius,  ut  cssel  |n 
universiiaia  ommuin  bononim,  sedes  faciiis  esv  im 
piorum  c.  in  guo  proeul  dubio  non  minus  liahilabunt 
bcaii,  quain  miseri  <J ;  sed  sicut  iiiia  eademque  Itix 
saiiis,  til  diAJmuj,  oculis  eonvenil.  inipedit  doienti- 
l)us ;  unus  idcnique  cit>us ,  \el  poius  micibus  bii- 
{jueiiiiii/n  aniarus,  $anita!.e  iruentiuiu  liulcis ,  iHjs 
tpiippe  siiac    salulis   placet   integra    laetiii»  ,   istis 


raniiae,  duiii  a.h  eo  ^\l  omuis  inlciliijeeiiLia,  Un«m- 

qiiemqueigilur^ua  piir.itcontuittacia.quasiiullo  rriodo 

a  Deo  esl ;  ac  per  Jioc  ejus  aucior  nuJlomodo  cre- 

dendtis  esl  8. 

CAPITCI.UM  XYill. 

Quod  erro>-  eoriim ,  cim  nliier,  iiufm  ['alres  sancli 
semiuiil  de  praedesliiialione,  ex  Itberaliiim  discipli- 
tiarum  ignorantia  inoievil. 

I.Errorem  iinqiic  iaevissin\'JiM  eoruoi,  qui  vencra- 

biUum  Palrum,  fira.vimcqiie  sancli  Au«u$ii[ii  siinl<in- 

Lias  confuse,  ac  per  hoc  jnoriife*e  ad  suum  piavis- 

simum  sensunt  redigiuil,  ex  uliiium  dtsciplinanim, 

quas  ipsa   sapicnlia  siias  coinilcs  invesu;;airict'Sqiie 

fieri    voluit,    ji^jtioranlia]    '  crcdideriin    sumpsisic 

primordia.  Insuper  eiiam  en   graecaruiTi  lileraruiu 


suae    corroptionis   displicet   p<)enalis  trisliiia  ;  wna  D  inscilia  ii.  Iii  qiiihiis  pracdesiinaiioiiis  inierprelatio 

YARIAE  LECTIONKS. 

'  Sic  cod.,  .M.  retorqncnl.     '  Cod.    elitrcnlum.     •'  Cod.    nasum.    *  .Sic  cod.,    M  diligitur.     *  ijnorcntia 
om.  cod.,  add.  M. 


NOTAE 


'•  -Mailh.  XXV,  41. 

5'  Ketle  l'iiidPii!iiis  :  Id  aurlorilale  Scripturae 
yroi.iieticne  aique  ai:vsloiii  av  winiine  pQS!>c  probari. 

^'  Di)iiiiiii!s  ciiiii  puraiiolaui  pjhi  itun  boiionim  alqiie 
m^il.dimi  pioiiiuuias-jei  :  Exibnnt.,  iiiquit,  angeii  et 
se^iurabunt  nialoa  da  mcdio  jusiorum,  cl  mineni  eosin 
<aitnnum  lynis.  uLi  eru  lleiui  ei  mridor  deiuiuin.  lllu 
igitur.  quat'  Juaniies  iSculus  dispuiai,  veiuali  jioii 
fi^iis  oonj/niuiit. 

"  Lrrat.  Noii  i-rdem  siiavitalis  cl  ('iffiiitilis  .  sod 
aeicniuiis  lorrneiauui  \critasiJuicl  oss.:  iUum  i^nem, 


(liceiile  Doiiiiiio  :  Ibuni  lii  in  suppiieium  aflernum , 
jusli  anlem  in  viiiim  aciernam.  .NnsqiMiu  s:tcraiuiii 
lilU-ri.i-inii  ilh'  iijois  vita  aeieriia  iiiuicuitaiur. 

«  Joaii.  XIV,  21. 

f  Joaii.  XMI,  T>. 

6  Pnidoiiliiis  observai :  Si  impii  in  illo  icfite  itdfm 
lanlun  luibiiuri,  iion  el  poenam  \iassnri  sniil,  quotnorio 
nultam  viium  luibehnnt  ?  Sed  leritas  ciaiuai,  Jiabim- 
ros  iiHe  impios  oiiam,  sed  poenaiem. 

•'  P»ud('iilius  :  Puires  perjectamearuudem  icjciuiam 
liaiiuisie.  nuilatenux  dubiluri  yosne  ,  Scolu/nque  palnjs 


4$1  JOANMJS  SCOTI  432 

nuJiain  ainbiguiuiii  calijjiiicni  irij:i:il.  Qiiae  »i  diii-  A  boiioniin,  el  lioiiib  oonSiiUT.s  eiiam  i!e  pocnis  mala 

«ciUius  ab  inqiiisiioriljiis  vciiiaiis,  iioii  ;\b  asscrlori-  riim  » ',  L'bi  prutcoio  inlelligoncluin,  uon   a.'uii  vo- 

DiiS  falsilalis  allemjanliir  ,   (ii;olii'srtiiH|iie  sive  de  iuisse  iii  vcrbo  practlesiinaiionis,  <i(iam  quod  voluil 

lionis  usilale,  sive  tle   nialis  abniiivo  praedosiinacio  in  wibo  praevisioais. 

rroiilis  snae,  sapieiilibus  qniileni  nolis»iiiiae,  iiiflalis  IV.  Quis  ergo  nisi  insanieris  non  v.deal,  non  csse 

vcro  snpcrbiae  lyplio  abslnisissiinae,  primas  paries  arnulDeo  piaed'j!5tiaare,  qnani  prai'leliniie,  nec  a!iuJ 

cpenioril,  loia  niniirum,  luilia  inicrsianie  iiiora,  pie  esscpraedeliniie,  qnaiii  prai  sidere  •■.  ^un  aiiudigiiur 


inlelligcniibus  eam  paiebil. 

II.  Esi igilur  verbum  apud  Graecos  o^sw ' ,  qiiod  apud 
Lalinos  iribus  excipilur  veibis  ;  6/iw  (piipi.-c  cl  video, 
<•;  definio.el  dcsiino  inierpreiatnr.  Siiniiiier  coniposi- 
inm  7r^'.3/iw,  praevideo,  pracdclin'o,  pracdeslino.  Qiiod 
(■\  contcxlu  sacrae  Scripiurae  f.icillinie  colligiiur  : 
in  epislola  ad  Romanos  :  tov  opuSivTo;  uJoC  ©iou  iv 
oviiKvet',  deslinuti  filii  Dei  in  i'n7u/e";  ad  Eplicslos  ^. 


pra(,'(!cslinare,  quani  piaevidcir.  Pioiiule,  sicul  dici- 
inus.Dcum  pracvidissc,  quae  facliiriis  ci  quise  nou 
faclnrus,  ciim  prociildubio,  qn;!e  ipse  non  faclunis, 
niliil  sunl;  o»iii/rt  qnippe  per  ipsum  facta  suni ,  cl 
sine  ipso  fuciiim  csl  nilid  *,  niiiii  anlcni  vidcri  iio:i 
polc?l :  iia  sai^pe  auciorcs  diccte  inveiiiiuiis,  Dcinii 
praodeslinasse,  quac  faoUinis,  el  (inae  noii  faolurus, 
similiicrpraedeiinisse  '•.  Si  cnim  i:i  graeoiscodioibus 


£y  i/yv.nv  irfjoofiera;  riuu.; '',  in  curilule  praeiicsiinariS  H  hi\e.iieulcs  i![>oy'pi7e-* ,  non  dubilamus   inleliiijeii' 

Hostjeipaulo  pOSl;7rjBoo/j£O-eiv--:,-/«T«7:jii&£fftve£o0',  pracvidit,  vcl  praedcliiiivil,  vel  praodoslinavil  :  quiil 

prucdestihali  secuntluni  propusiluin  Dei  '^,  in  liis  om-  iios   pioliibct,  audienles  praedeslin.ivii  *' ,  accipeie 

nibusinierpres  verbo  praeaeslinalionis  usus  esi,  cum  praevidil  \cl  praedolinivil,  scrvala  iiia  iiiooiuiuulabili 

posseleialiisuli, ide5l,eiprae\isioiiis,cipiaeiioliiiiiio-  ralione, qua  Iiaec  cl  biijusmodi  vcrba  in  bis  lanliiiu, 

iiis, qnoniamhaeclria  verba,  ut  diximus,  uniusgiat-ci  quac  Deus  fecil,  inlolliganlur  inesbc,  iii  iliis  vcro, 

vorbisensum  Ciprimunl.  liinc  iilud  noiiiC!!  ooucig ''  vcl  qnae  Dcns  non  feoii.e  conlrai io  dici  possc,  cum  uon 

rfoo.oKfftf  * ,  quod  apud  illos  a  verlw)  i^w  vol  7-|5oo;.w,  sinl?  Oaeleina  veriias,cl  vera  caiiuis,osleiido  lena-l- 


dcrivatur,  apud  nos  dicitur  visio,  vel  ddiniiio,  v(;l 
dcsUnalio,ci  eorum  composita  praevisio,  praedclini- 
lio,  a  coraposilo  Graeco  veniuni,  quod  Tipo6pu.(ji;  '. 
Dcbinc  .".perte  conlioilur  ,  in  liis  iiibus  verbis  aul 
eandem  seasum  esso,  aiil  laniam  inlcllig(;!iiiae  vici- 
liiam,  ut  unumquodqtie  allerius  loco  poni  possit. 
Di.  Qiiaeralio  ab  Auguslini  diclionibus  lirinisslmc 


ipsum  quaeieiilibus  l'e  in  omnibus,  iu  quit;us  es. 
Ostcnde,  creatrix  sapienlissima,  nihil  o.ssec\tru  le, 
ci  omnia,  quae  sunl  inira  lc,  ca  '*  laiiluui  a  le  prac- 
visa  el  pracdestinaia  ,  praeJoiiniiaeipraoscila  ebse, 
illa  vero,quae  diounlur  essc,  oum  noii  siiit,  noc  a  i« 
essc,  ncc  in  le  osse,  iJeoquc  nec  a  te  piaoclesiiiiaift  , 
necpiaedcliniia,  uecpraescila,  necpraevisa.  ODoinine 


1 


coniprobalur,   Cum  enim  ipse  iu  libro,  qui  vuoaiMr  ^'  misericoriiisaime !  pcocalum  non  fccisli,  ueque  nior- 


llijchiudiun  *,  Psaluiograpbi  cxponercl  versuin  : 
Mayna  opera  Domini,  exquisiia  in  omnes  voiunlutes 
ejus ,  inler  cetera  dixil  :  i  Qiios  jusle  praedesli- 
iiavit  itdpoenam  i,  el  coiiiinuo,  <  quos  benignc  prae- 
deslinavit  ad  graliam  ^  ».  Eund(?m  vcrsum  in  xi 
txciiieroa'  librocxponens  eodemmodo  :  <  Muijna  >, 
iuiiuii»  «  op^ra  Domini,  exquisila  in  omnes  vuluniates 
ejus. »  Praevideiboiios  fuiuroselcreat,  pracvidei  ma- 
los  fuluros  ei  creal :  se  ipsum  ad  Irucndum  pracbens 
bonis,  aiulla  nmnerum  suorum  largions  cl  malis  , 
misoricordiler  jgnQScejis,  jusic  ulciscens  ;  ilem  nii- 
borioordiier  ulcisCv'ns,  juijtc   ignosocns,   niliil  nio- 


teni,  Lequc  iiileriluiu,  ncque  ^suppiicium,  el  ideo  nun 
siinl,  nec  a  le  potcsl  csso,  q;io;l  tu  iicri  ''  noluisli  : 
JSon  vis  uiorlem  peccuioris,  sed  lis  ui  concertuiur  cl 
vical  >>.  0  aeienia  sapienlia!  da  ,  (iui  viJeal  vilam 
crealricem  uullomoJo  fccissc  inariem  vitaecreuiae, 
qtiando,  si  i:ioii;relur,  pocnas  noii  patere;ur  '.  Quod 
si  aniina  peccaliix  pociias  paiiiiir,  viverc  coiiviu. 
cittir. 

V.  Mors  igitiir  animae  peccaium  esi :  Dcus  lion 
fecit  pecoatum  aitimac,  quaudui[uideni  «ie  eo  lib<.-ra. 
cam:  non  iiuipie  r.ioticm  vil;.'e  fcoil  vilu  '*.  Pooui 
poccali    mors  cst  :  Doub  morleiit    iion  fecili  :  non 


luons  de  cujusquam  malilia,  nihil  indigcns  de  oiijus-      fecil  igitur  jioeuain.  Siipplioium  pocua  esl :  Dous  nu;. 
(piaiii  jiisiiiia,  niliil  ftibi  consulens,  uec  deoperibus      fccil  puciiuiu  :  iion  iyiiur  feoii  supplioium.  Pocn.t 

VAlllAli;  LECTIONES. 

*  Coil.  wow  ;:pocj/}w,  sic  ubnpic.  *  Cod.  t&v  opt(rSjvToj  vwj  fit  Evotvav.it.  *  t.od.  cjc.^ios.  '  Cod  '.•j».yxrt 
jTj>ow,'>to«,- ^a«j.  »Cod.  TrpowptervijvTSs-y.KTK -n-/;ocr.ji]5tv  et.  »"  Conc,  cod.  oco^tik,  M  woot-.-i  •  Cuuj.  ct^d. 
n/.'Ow'o-i«,  M 'Trpowooffta.  '  CoiiJ.,  cod.  ;7//Ow/>o<7ta,  M  n-^oowisocri;.  *Cod.  tvzst^tjov.  -  C.iui.  «;»;7.i,ocu..  '"  SiC 
C(Kl.,  xM.  pruclints.'ic.  "  Sic  coJ.,  vel  praeUcsiinuiil  —  pracdcsnnacil  om.  Ai.  **  Sic  cod.,  M  cl.  '-  S»c  cod., 
rtf/ioiu.  M.     '^  Sic  cod.,  lifa  Oiii.  M. 

iSOTAI:.. 

taHiilUila  carum  scienliola  ultra  vires  suas  iumuisse,  £)  prAodesiinanlunieo  piaeaciir.iiinlur. 

*  Juan.  I,  3. 
"  L/.ooli.  X.\\III,  11. 

•  l'rndoiiliiis; /Vodm  ci  praevidisse  et  pruedfSiindssc 
tuorwinetpoenns,  (lui  jwccinurumhoiuiiuin  prucindfus, 
0/,  nc  pcccurcl  ,  iiitcrdixcrii  ,  ei.  si  pcccutH,  uiuriiu- 
rani  illnin  piucdix-^rn 

j  Si^p.  I,  l.') 


ali^uc  iii  uUijpiiemtas  impic  prorupisse. 

a  liom.  1,4. 
•  '■  iLplics.  I,  4. 

c  Ibid.  5,   11. 

b  vugiisiiii.  Enchirid.  c.  110. 

•  Adgu^iiii   ilf  {Jenes.  ad  l:il,  \i;  U. 

'  Prao<lesliii;iln)Uoiit  niliil  aliii.l  «ssc  qii.im  prAcvi- 
«lonem  l.dsu;:!  o.-.l  .Vndia  oiiiin  pr.-.cvi.leniii)  qiu.:  ricc 


433  LIBKR  Dt  t^KALDI-SilNATfONi:.  4X4 

pmaii  morscsi  :  mors  viiai;  [xvcntiim  OM  :  iiMcna  A  iicquiiia  lioiiesteuir  laudaiida  saplentiae  di.-.ci»iin.i, 
iiaciiic  pcccali  csl  peccainm.  INitMia  csi  S!i|iprKiiim  :      cluiiiiisparlisinordinatadeformilasloliiis  liniveiiiia- 
S'ipp!iciiiin  igilnr  peccali  pecTaiiim  cst.  Vita  aeieiDa      lisordiiiatisslmampiilchiiludincninonmiiiuat. 
JosusClirisliisesl :  JesiisCliiistiismois  morlis  aclcr-  \ll.  Proiude  summa   el.  ineirabilis  divina  sapicn- 

naeest:  vitaitaqiieaetenia  mors  niortisaoiernaecst,  lia  praedesliiiavil  iii  siiis  legihiis  modos,  ulira  qiios 
siciil  ipse  di.vil:  Ero  '  mors  lun,  o  luors,  el  morsus  imiiioruin  malilia  progredi  iio:i  poLesl.  INoii  eniin  si- 
iuus,  Q  iiiferiie  ".  Proiiide  vita  nmi  esl  mors  viiie,  iiiiiir  aliciijiis  iiialilia  iii  inrinilum,  proul  velil,  ex" 
qiiam  fccit,  sed  est  inots  morlis,  qiiain  deslruxit  in  temli,  divinis  legibns  piogrcdiendi  modiiin  impo- 
liis,  ({iios  praedcslinavil  ad  sc  frueminm.  lii  his  vcio,  ncnlibus,  Quid  eniin  a]ipetil  impioiiim  omuium,  el 
(jiios  praedeslinavii  Ad  Inicriliim,  noii  deslriixit,  siii  capilis,  quod  est  diabolus,  nequitia,  nisi  ab  eo, 
(liiia  eos  in  massa   orijjinalis  peccali  remoiissimo  a      qui  esl  sumnia  cssenlia,  recedcre,  in  lanlnm,  ul  ee- 


iiobis  suo  Jndicio  rcliqiiii,  rcliclos  deseruii ,  dese.^^ios 
I;iminc  lenebrae  torqueiil',deserlos  viia  inors  inter- 
!mit.  Non  quod  in  eis  ipse  fccit ,  relinqnil  vcl  dc- 
r;:!ii,  alioquin  eorum  naiura  ad  nihiluin  redirei,  si 


nim  iiaiiiia,  si  lex  divina  sincret,  in  niliihim  redi- 
rei?  llinc  nainqne  ncquilia  esl  dicla,  quod  nequic- 
qiiam',  id  cslnihihim  esse  conlemlit.  Sed  qiioniam 
ei  (lirficutias  ex  aeieriiis  legibiis  olisisiit,  nc  in  U»n- 


"         -     '        ■••  — 

.sumina  essentia  in  eis  non  essei ;  sed  qnod  in  eis  "  tum  cadai,  qtiantuin  vcllei,  ex  ea  (iilliniihnc  labo- 

non  fecil,  idest  superbiam,  sprevit.  Deus  enim  in  ea  lal,  laborando  torquclur, puiiitnr,  criKialiir.  Ki  (indc 

natura  ,   quam  ad  se  creavii,  seinper  hubiiat,  ac  fii  misera?  Inanium  voliiplatitin  ejrcsiaie.  Piaedcsti- 

|er  Iioc  scmper  eu  manet,  in  qua,  qui  sempcr  esi,  navii  itaqiicDeus  impios  ad  pociiam,  vcl  interiiiiin, 

resiiicl  *.  Iioc  esl,  circumsciipsit  eos   lcgibii.s  suis  i;icomrnu 

Yl.  Quod  vero  dixi  quos  praedeslinavh  ud   iuleri-  labilibus,  qiias  e(U'uin  impietas  evadcri?  iion  permil- 

/um,  proplerea  dixi ,  quoniam  beatum  Aiignsiinum  liiur  :    ad  poenam  profccto  siiam;  ca  qnippe  dilH- 

lalia  dixisscsaeperepcrio, demonslralurus  adjiivanlc  cullas,  ul  est  dictum,  qiia   proiiilicnliir  pfiYpnlre  ad 

. i'uii'ino,    Qiiid    laii   lociiiioiium    gcncre   insiiiunre  ea.  q";>e   lihidinose  apjietuni,  clficiiiir  cis  poonalis 

voluil    piissimus    doctrinae  pater,    pulchcrrimum  inleriliis,  et  suae  niiscrrimac  cnpiilinis  juslissimiis 

exemplar  eloquentiae,  acutissimus  veritatis  inqnisi-  cruciatus.  Sicul  enim  Deus  clccionim,  quos  pi;»edc- 

lur,  studiosissimusliberaliutn  artium  magisler,  pro-  slinavit  ad  gratiam,  liberavil  vohiiil;aem,  c»m(iiie 

vidcntissimus    animorum    exercilator,   humiilimus  cariialis  siiac   affcciibus   imiilcvii  ,  nt  noii  solum 

pcrsuasor,  ne  in  suis  dictionibus  qnis  acslimet  eum  •"l'»»  fiues  aeternae  Icgis  g:iudc:i!il   ((tiiiincri,  sed 

vduisse,  qnod  vidcaiur  vcritali  resistere.  Non  ila-  p  eti;im  ipsos  Iransire  ticc  vellc,  nec  p'.vsSH  m;ixifni!in 

fjue  eodem  Aiodovoluit  intelligi,  quod  dixil  :  i  Quos   ^  stiae  gloriac  munns  essc  iKm  diibilcnt  :,il;i  reprobo- 

jusie  praedcslinavit  ad  poenain  »  ,  quo  voluil,  qtiod  nim,  quos   piacdi;slinavit  ad  pocnam  i«r|iissiniam, 


tlixil :  <  qiios  benigne  praedcslinavit  adgraiiain  •>  i. 
Attende  in  haec,  qiiae  seiiuunlur.  Omnis  creatura, 
prinsquam  fierei,  ita  est  a  Cicaiore  pracdesiinata, 
id  est,  praedefinila  et  praevisa,  ut  lerminos  nalurae 


cocicet  voluntalem,  ul  e  coiiirario,  tjiiicipiiil  iilis 
perliiiet  ad  gaiidiuin  bcatae  vilac,  istis  vcrialur  in 
S!!|)p!icium  miscriae. 

VIII.  liaqiie  ntriusqiie  itariis  piacdeslinaius  esl 


.yiae,  intra  quos  fuerat  condenda,  oinnino  implcret,      numerus  ;  in  utraque  quippc  Doiis  substnuliaiem  na- 


liullo  modo  excederet.  Termini  autcm  oinnium  na- 
luraruin  consiituii  in  arle  omnipolcntis  artificis, 
*juae  est  Patrissapieniia,  in  qua.et  per  quam  cuiicta 
8Unt  condita.  Naturaruin  dcinde  creaiarum  quaedam 
ftiint,  quae  ordincm  Icgis  aeienii  transgredi  nec 
voluiit,  nec  possunt,  ul  *  sunt  omnia  ralione  et  in- 


turae  numcrum  subsiiluit,  subslilularn  *  pi.-ipdeli- 
nivil.  Uiia  cnim  eademiiue  naiuia  iiiiiTierosc  miilu- 
plicalurin  omiiibus,  ila  ul  una  in  siiignlis,  cl  siii- 
guli  in  umi  sint,  neqiic  esl  aiiiul  ipsa  ni.^i  unu.sqiiis'- 
qiie,  neque  aliiid  umisqiiis.iue  nisi  ipsa.  Oniniuio 
igitur,  qiios  Deus  crcavil,  pracdeslinalus  est  nume- 


lellcctu  carentia  ;  quaedam  vero  sunl,  qtiibns  ratio  rus;  sed  qiioniam  cnndilor  pracvidii ,  ipsiim  niiine- 

elintellectus  subslantialiler  insilus.Quarum  qiiidcm  j)  rum  in  primo   hominc  gcneraliler   pciilijruin,  cx- 

pars  una  condiioris  siii  graiia  liberala  aelcrnis  Icgi-  cepio  vulneris  me.licamenlo,    quod  esl  Christos, 

bus  volendo  servit,  adhacrcndo  beala  fii ;   alicra  *  praedestinavit,  hoc  est,  anleiiiiam  liereni,  definivic 

vero,  meiito  relicta  siiperbiae  alque  inobedienliae,  et  eorum  niimcnim,  qiios  siia  gr;itia  libciatiirus,  ei 

inlra  ordinem  praedictacIcgis,videIiceiaclcrtiae,co-  eorum,  quos  sua  jiistitia  rcliclariis,  i;i  i^tis'   clt^- 

firtari  noluit,  sed  eam  Iranscendere  non  potuit.  Qno-  ineniiae  suae  doiia  dalurus,  iii  iilis '•   n.a(ii;ic  ii:i- 

tquo  modo  enim  sc  movcat  ttirpitcr  rationalis  volun-  inerum,  qiio  universitas   pcrficerctiir ,  iiT.pleliirds. 

las,  iii:ieternainveniel;*artft  tcrmintim,  inquotiirpitu-  in  utrisqtie  divitias  bonitatis  suac  dcmonsiraturus, 

[dosua  ordinabilur  honeste,  ita  ut  dc  ipsius  dclcstabiii  omnibiis  iribuens  leg(is  suas  servandi  po!e»iaiGm,  si 

vakiah:  lectiom-s. 

'  Sic  cod.  M,  rrtio.  *  Corr.,  cod.  el  M  loiqnenL  ^  Sic  M,  coil.  yoasidt'!  *  Sic  cod  M  uii.  '  Sic 
IM,  cod.  ailer.  *  Sic  M,  cod.  iuveniui,  '  Cod.  nequicinum.  "  Sic  « od.  ,  .M  iubsla/)iiarn.  '  Sic  co..., 
\omsis.     "»  Sic  co.l..  M  illii. 

NOTAE. 


»Ose.  Xlll,  14. 


*•  Aii"tijt.  iii  Enchtrid.  c.  100. 


£;1 


43S 


JOANMS  SCrm 


m 


vcllenl,  anleqnain  oiniips  in  uno  peccarenl,  sed  noii  j^  auue  rnhU   redt.    oinnia   sniislanllaliter  foDSUUiU. 


oinnibus  tiihuens,  tii  velini,  posc  peccatum  praepU' 
raiis  eiecios  ad  l^caiiiiidineni,  (iisftonens  irpTobos,  iit 
snis,  guafiivis  iiivili,  legibus  servlani,  cum  non,  ul 
Sic  sibt  servirent,  praedosiinavii  eos  faciendos,  scd 
ul  d  vo\uiilaie  pcrfecia  adliaererenl;  iiivili  autcin 
ei  serviunl,  non  illoruin  naiura,  qiiam  in  eis  fecit, 
ei  in  «is  non  punit,  sed  niala  voiuniaie  *,  qnatn 
iii  eis  iion  fceit,  el  iii  cis  pui.ii. "  \n  eo  eniui,  guod 
e\  iiiviii  serviunt,  puiiiuumr  in  seipsis  siia  poena  , 
dc  quu  quos  juslc  Deus  non  libcrat.  ad  eam  illos 
quodainmodo  pracparat,  dum  eos  ad  eani  se  ipsos 
pracpararepermiilalOjCtun  \eritas  doceat,el  nuiliiin 
]trat3destina&se  ad  inieriluin ,  et  pulli  interilum 
praeparasse. 


omnia  Jcyil^us  suis  pulclierriinis.  iiislissimis.  mise, 
rirordis-imisque  ordinavil,  ut  litieraii  ner  unjgeni- 
luni  Dei  filium  Domiiinm  nostruin  Jesum  nhristuoi 
lihftra  l>e;iteuue  in  eis  rejmarenl.  ab  eo  aulem  *  rc- 
licti  iiiviii  eis  servireni,  ac  j^er  lioc  sub  eis  perireni, 
non  iii  de  eonim  naiuia,  quam  ipso  lecil,  aliquid 
pereai,  sed  ul  in  cis,  quod  ipse  noo  feci».  piijiiri  co 
},'al.  Ciiiii  iianue  aiidio  <  quosjusle  pniedcslinavil  ad 
pi»eiiaui),  inlelligo,  quoruni  nialiliam,  qua  oumun- 
lurlegibus  suis,  refrenandara  praedestinuvii  Sicut. 
enim  niiilo.modo  malos  praedesJinavit  aa  malitiam, 
iia  nullo  modo  praeuesiinavit  inalitiaiu  ad  puaieD' 
dos  malus.  El  siciil  nraedesilnavii  raaios  inviios  le- 
gibus  suis  serviluros,  ila  lcges  suas  prni^desiinuvit 


IX..  Praedeslinavit   itaque,  impios    aeiernis  suis  ^^  fonlo!>  mfilitia  sua  piiiiiios  non  evasuro';.  Ubi  .suMx 


justissimisquc  legibus  inviii  '  servitiiros ,  easque 
niiilo  inipf?iu  inipietalis  suae  in  profundum  nialiiiae 
teiidenlis  iransiiuros.  eoque  modo  piinlendi  inieri- 
luros.  INulla  qiiippe  gravior  pocna  innigilur  servp 
iuiqiio,  quam  ui  cogaiiir  serviie  invitus  justo  Domi- 
no.  Miis  eiciiim  in  se  ipso  inierlus  superbae  volun- 
lalis  palitirr  inciiamenta,  quain  cxterius  iu  corpore 
durissiiiia  flageila,  quia,  rnm  Domini  sui  Yoluntaiom 
spernere  nou  siniliir  ^,  intra  scmetipsum  a  se  Ipso 
cniciaiur.  Quisauiem  recie  jiidicantiuni  lalis  poenae 
auciontatein  jusio  Uoiiuho  ,  et  non  poiius  referat 
injuslo  servo,  qu;iiidoquidcm  inlia  scipsum  inobe- 
«licutiac  suae  facibus  incendiiur.  priusquam  a  Uo- 
iniiio  exlriiiseciis  ad   cumuiiim  poenae  lormeiituin 


liier  inlclligendum,  qiiod  praedestinatio  ipsa  sil  lox, 
ei  lex  ipsa  sit  praedesiinaiio.  Si  enim  omnis  prae- 
deslinalio  deliniiio  csi,  ei  omnis  Icx  defiiiilio,  omiii^ 
Igitur  praedesiinalio  le.\  est,  el  omhisb-x  oraedcsti- 
iKiiio.  Divinaitaqiiepraedesiinaiioestlexomniura  na- 
lurarum  aeienia,  et  incominuianiiis  uiscipiina,iuinai> 
inutabilis  crcaiurae  iii  bis,  quos  graiia  sua  ciegil. 
iiiisericordiier  renovans,  in  bis  vero,  quos  jusle:re- 
pulit,  poienlcr  ordinans,  ita  iit  ip3a  discipliua.  duju  si( 
cadem  in  se  seiiiper  aequaiiler  inanens.  diligeiiiihns 
eam  sit  bealitudinis  gloria.  ojLlIeniilMis  eani  sil  siip- 
pliirimiim  contumeba.  diiin  diliscjilium  niliil  aliud 
sit  bei^liludo,  nisi  saudiuni  de  verilatc,  odieiitiiijn 
nulla  sil  misena.  nisi  dolor  de  veiiiairs  acquiiaie. 


aliqiiod  addalur.  T.o  igilur  loqiiendi  modo  Deusdi-^"  JHos  sua  Invidla   lorquei  in\ilos,   islos  sua  ratllas 
ciliir  iifipios  ad  iiiteriuim  pratjdesiinasse,  quo  dicc-      coronal  beuevolos  • 


rclur  eorum  iinpiclalem,  ijiia  inlcreuni,  le^ibus  suis 
lirciiuiscripsissc,  iiiipiMiiiiKiue  Iil.iiiiin<>s!»<'  poriim  sii- 
perbiac  jusiissimo  sui  inodciaminK  leinperamenlo 
rclrenassp.  .ut  nuro  ali^iie  iiiedabiii  iiiodo  divinurum 
lc^um  jiulcbcrrima  modeiaiio  eormn  neqniliae  es- 
sei  deternma  daiunaiio.  Lua  eadeinoue  lc\  aequj.*^- 
siiiu)  rciiiptiblicam  ordiiic  disponen.s,  sicutbcnc  vi- 
verc  voiciililius  ad!ii!»iit  vii;\m,  ild  niale  vivere  cu- 
picnlihiis  iiilciiluui.  luira  oad<'iii  sepla  iCi^iUis  aulae 
lehruiiaiis  sua  iiiibcria  lorquoiui.  saiii'ale  pollcns 
iaeiauir.  Diiuriim  solo:n  simul  adspitienliuui  unus 
ordinalo  visu  illuminalur,  aller  inordinalo  tcnobtis 


CATMTULUM  XIX  i 

JJeiqneaetetno. 
I.  Tie  asiciuio  vero  i^Mie.  ile  quo  Domnujs  m  Kvan 
gelio  ail  //«.  maledicli.  in  iqncm  wlernum,  (jm  rrc^- 
puraius  est  diabolo  tl  angelis  ejus  <=.  uuiii  duiiiinn- 
diim,  (orporeuin  esse,  quaiuvis  pro  subtViiiaie  ua- 
isirae  iiicorpoicus  esse  dicatur,  quemadnioduni  sole- 
mus  dicere  .leihercura  spiriUini.  cuin  quaila  par5 
sitooiporalis  crealurae.  ?>cc  facilccre<Iidcrim,  aUutn 
igiicm  praeparaium  ad  puuicnduin  dtatndum  cum 
oiiinitius  suis   inembris,  praeior  istiim  ipsuni ,  qui 


csL  qiiartuiO  mundi  «leuiciiium''.  l.Hdd  cniinyiNuiii 
percuiiiur.  Unus   iJomi|ue   cibus  amarus  iiiliimo,  j^  ^u^j  mii-o,,,,  si  ;|i4  impiorum  corpora,  qiiae   pro 
dulcissauo;  unacadcmquespirituaiisdocLrina  aliis       ,y^.^,  ,ie  bis  qiuliuor  coiporalii.us   clcineniis   sum 
f>dur  vilae  in  \ilaui,  aliis  odor  morLisminonem.  compada  .   in  eadom  rcsolveiula    lcmpoie   quoque 

X.  Pioiudc  divina  piaeJeslinalio,  quae  proculdu-      praedcliniiy»,  ab  eisdeiM  ilcrum    rc.«aincclioiii5  mo- 
liio  nibil  aliud  eil,  (^uam  divina   piacvisio     omnia      incnto    rcvikcanda,   in   dlo  ij^nc.   quo  rcsurreciuii 

V.\Ki.\E  LECTIONES. 
Siccod.,M   iimlc.      'Sic  cod..  .M  .s/Hfl/«r.       *  Sic  cod..  M /«m^M 


*  Sic  SI,  coil.  maiain  volunlutnn 
■  Cotl.  lieniLotos 


•»  iTadeiiliiis  0i3«f;rval,  ulyiiuniue.  et  uuluram  icili- 
(cl,  et  iwlunlaiem  iinpiorum  Uco  iimie  servire,  juste- 
ijuo  pvniri,  iion  a  st'  (/;.s's  suu  jweiiit,  .s.d  ab  illo,  cujus 
{■it  fjotcsius  jnslu. 

b  Prmleiilius  :  id  Ciitres  iiiiikiiihiu  tali  loiulioii>'. 
dicliiin  srnrui^ir,  <iuiit  iiU"  islOsct  i>iuc]iurarc sc  ij/soa  ad 


NOT.M'. 

/iOi'/iaoi  iniijue  viocudo,  rt  \n  init^iinalc.  mrseuerHndv^ 
et  iJeum   prucparnr''  co!^  jusiissiriie  jadicundo. 

<^  .Matih.  x\v,  4.1. 

'J  Dft  hac  re  niliil  coiisul.  l*ruileiilio  aiius  om- 
iiiiio  igiiis  essc  vidotur,  qiiouinia  diversae  qualitniis 
.sitii. 


ill 


LIBKR  Dt:  PRAi:r)i:STINATlONE. 


438 


omnhiin  corpora  niaxime  snbsianlialilei"  oonsUbiinl,  A  j'''i,  ikhi    subslanliam,  iie<]ue  *  ejiis  qnalitates  ge- 


infrili»  iiii|.>ietiiiis  snac  lornienlii  pidPiilur  iiciorna? 

11.  lilii  non  incongruc  crrdfnduni,  qnod  corpora 
SonetOMim  iii  netliereiin!  iniiiabunlur  i|i!:ilita(<;m, 
quac  iib  ;ilia  quiiliiiiie  consiinii  i:on  potesi.  cnm  infc- 
rioni!!!  oorporm/i  qunlilaies  iii  se  mulvirti  possil  ' 
jpi|jil>!'ijin  Yfio  nn'por:i  in  ocrteain  qua!iialf'iri  irans- 
ilnrj,ul  i)  snpcriorc  ignc  palianlur  ■<.  Uinc  t-st,  quod 
djabolus  posl  |:ipsiiin  dclrusns  nh  xeliiored  spaiio, 
adjunodimesl  ei  invilo  «crenni  ooipus,  iu  quo  pncnas 
snae  snpcibiao  Imit.  Miro  aiquo  iiifflVibili  nntiurarunt 
nwdo  perngiiur,  oo.ouiU)    t;iiucn  jusiotpic  judicio, 


r>eun.ili  fi.'iinin;i  torqiicndii»,  scd  scnbuin  patieitlis  el 
aniniuin  reliiclHnlis  aetejiia  uiiseiiaiuciauiros. 

EPlLOr.lJS. 

De  dtuina  praedeslinodotie. 

I.  Oiiac  omn  ita  sint,  eooc,  ur.nm  Deuni  coic, 
unum  unwiinin  principium  etsapiemiam.qiia  sapieiis 
esl,  quaecunquc  anuua  s:ipieiis  csl,  el  ipsuni  munus, 
tptt)  bcala  siiiiL  ,  qiiacciiiiipie  l.cala  snnl,  el  cjus 
uni^in  ci  solam  oi  veraiu  pracdcsiinalionein  proii- 
lour,  iii.ae  cst,  (pioii  ipse  esi,  qui;i  lcx  ejiis  aeicrnii 
ut,  quod  elcuicnia  lo.undi  inler  se  qiiasi  qnoilam  iia-  cl  inconnniitabilis  esi,  qiiae  sicut  ueniineni  praede- 
luralis  anioris  vinciilo  oompiexa  iuscparabililcrqne  stinavil  ad  inleriliiin.qsiia  vita  esl,  et  rellexiin,  sicul 
conjinicia  onlinalissimo  rnotn  aopelunl,  vcriiaieir  nulii  malo  pr.if^dosliriavii  luaiiiiani,  quiift  inleriius 
odienli:*u3  verlalnr  ui  biipplici«!iii.  Ignea  qni|)po  qua- b  cbl,  iiu  niilli  rnaio  praede.slinavii  inleriluin,  quia 
Jilas  supcrior  nauirali  vi  inlcriorum  cleinciiloruin  nialjiia  est.  Nuili  namqne  oatliolico  lic«Jt  crcilere. 
qnaliialcs  iii  se  ir;insfui>iiere  sempcr  appeiil  uaturali  sunmiam  b6iiii;ilc;n,  ex  qna  est  ouine  bonum,  piao- 
moln,  quasi  i|uoddam  sui  alimenuim.  dcslinasse  aliouialii|uam  maliliain.eisuinniani  vilain. 

111.  Cum  -ergo,  ul  diximiis,  .suprcnia  omu'nm  cor-      ex  qna,  el  iii  qiia,  et  per  qiiani  oiniiia  vivunl,  alicui 
|iorum  qiialilas,  qiiaecst  aellicrca,  infcriorcs  qiiali-      pracdestinasse   inleiitum   vel  poenain,  (piamlo  n(3  ' 
talesei  inlra  SGanibiendo  coariai,  et  in  se,  proui      jd  qnideni  ,  quod  se  invioein  perdit,  perire   por 
lex  naiuraruni  sinit,  commovcre  noii  de;>inai,  n:it;i-      Diiiiat. 

rarnni  iutra  se  mirabile  perficitnr  g.ii)dium,mal;irun;  11.  l»roinde  cuni  andio  praeciicaiores  luos,  o  bea 

vero  volunfalum  ineffabile  loriHeiilum  •>.  Proinde  lissiina  verilas.  viu«  oainiuni  comnuinis,  dicentes,  le 
•iiupiornm  oninium,  angelorum  vidclicet  lioir.inuMi-  pmedcsiinasse  impios  .id  inleiituni,  anl  inleriinm 
quc  perversoruin,  corpora  i(a  snnt  supplitia  ignis  impiis,  opniimio,  lyx  olarissiina,  te  illuminanle 
jiclerni  perpessura,  ut  inlegrittne  eoruui  &ubstanti;\e  tcnebras  loeas,  iii  le  video  te  pracdcslinasse,  id  esi. 
nullo  modo  dcfulura,  eornm  iialurali  iucolnmitate  iuiie  seciila  deiiniissc '"  inlra  lc,.^es  luasinooininula- 
peniiansura,  omnibus  dcinde  iialurae  bonis  ad  uni-  biiescerluin  numerum  corum,  qni  iii  sna  impici.ile. 
.  versilatis  ornamenium  mirabili  ordiue  refulsuris  •=,  C  quam  nun([uam  et  nusqnani  praedeslinusli,inleriiuri 
excepia  beaiiludine,  qua  privabuntur,  quae  non  esl  essenl.  yuod  alio  inodo  dioi  polest :  pracdestioasii, 
ex  naiuva,  sed  ex  gratia,  superioris  ignis  corjwrei  Domiuo,  in  tua  pracsojoniia,  ({uae  falli  imilarique 
C«iin  inferioris  aeris  corporibusqualilatecplluctain<,',  nou  poiesi,  luimcrnm  illorum,  quiie  suae  iinpielaiis 
naiurali  vi  servala,  infeliciuui  animaruin  intenlio  de  ei  poenani  el  ir.teriinm  praeparaiiiri  esscni,  non  io 
oorporibus  snis  aeternas  patiatur  *  aerumnas  ^J  :  ita  eis,  qnod  fccisli,  pnniturus,  .«c.l  iii  eis,  quod  non 
jidelicet,  ulidem  ipse  igiiis  onmibus  coiporibus  fiat  fecisii,  puuiri  rdiclurns.  U;ieo  csl  lides  mea,  o 
jjioria  «,  quo  damuandis  animabus  intrinsecus  ini-  aeierna  lux  meaiium,  de  tiia  prae-JfcSiiiiaiione, 
quilale  propria   exlrinsecus  cuniulabilur  puena.  quae  lu  cs. 

iV.   Quod  si  alicui  incredibile  videluF,  corpora  111.  Ac  ncr  lioc  cum  omnibus  oitbodoxis  fidelihus 

quidem  seniper  arsura,  et  de  ip.soriini  nibil  perilu-  ^maliiematizo  eos,  qni  diouiit,  duas  Draedesiinaliones 
rumnatura,  videat  illiim  lapidom,  qui  in  Arcadia  sub  e.^se.  aui  unam  geininam,  biperiitam,  aal  dnpiaui. 
uionle  nascilur  Erunanlbi ';  qui  cuui  sit  ferrei  iii- "  Si  cniiu  duacsuni,non  cst  una  divina  subsiantia.  Si 
foris,  t.iclo  accensus,  aliigni 'exrmgui  nequil^quein  geniina,  non  csl  imlividua.  Si  bipertila.  non  esi 
Graii "  noiniiie  vero  asbestum,  id  esi,  inexlinguibi-  s,iinplex,  sed  pariilnis  comno>ita.  Si  dupla  est,  coni 
leni  memoranl,  ila,  ul  el  color  ei  praebeatur  ignea  piicaia  cst.  Quod  si  probibemur  divinain  uniiaLcm 
natura,  el  nihil  miuualur  de  ejus  subsiantia  :  videat  dioere  iriDlam,  qr.a  dementia  audei  baerciicus  eam 
salainandrara  '  in  igne  vivenlein.  Hinc  potest  con-      asseieie  duplam?  Tali  it;ilur  monslroso,  vencnoso, 

VARtAE  LKCTIONES. 
*  Sic    cod.,  M  possel.    "■'  Sic  cod.  el  M.       ^  Cod.  chmanu.      *  Sic    cod.,   M    igne-      '  Cwi.exHn 
j/MJ  iicquitur.      *  Cod.  Grai.      ^  Sic  M,   cod.   salainundra. 
'"  Cod.  di/finisse. 

NOIAE. 

■■>  Prudenlius  :  Sanclorum  corpora  nequaqiiam  vcl  rtinn. 
in  iUu  igne,  vel  absque  ijiso  in  aelliercam  mulari  quali- 
lalem,  scd  in  verilale  provriae  carnis  alque  membro- 
rum,  quamlibet  glorificatii,  mansura,  aique  in  aeier- 
num  victura,  prueler  inimorlutilatLm,  qua  jam  cor- 
rumpi  per  morlem  alqne  dcluerenunqnam  possinl. 

^  Prndciilins  :  ynHvm  illic  (icri  qav.dinm  no.ivra.- 
rum,  ubi,  tesiunle  Doraino,   fletv%  crit  et  slridor  den- 


«  Sic   cod.,  Maique.      '  Sic  coJ.,  M   uec. 


'■  Prudonlins  :   Vlcere  ficnpluram  :  i    Ubi  nullus 
ordo  el  sempiiernuH  iionor  iiihnbilat  >. 

<i  Prudcnliiis  :  iios  ei  animarum  ci  coruonim  aetet 
iwi  peiy.eii  cruciaius. 

«-'  l'ri!iioiilius  :  Siiilam  prorsu:^  fJcij  ^loriam     ve- 
riirfi  inicrintnnbii^  lormenium. 


*^9  JOANNiS  SCOTi  ;.iO 

nuii-iifcio  tJogmaie  a  cortlibiis  iiosiiis  radiciiu.s  ex- A  ea   vero ,  qiiae  nofi  sun!,  niillo  moJo   pertiiu-ii; 
ptuso  <Tcdaiuus,   (iiiain  afleniain  i>rae:!esiir.alionem      Lxvlicit^. 
Dei  Doinini  esse,  ei  iion  uisi  in   liib,  quac  siinl,   ad     . 

VAHiAI';  LECTIONES. 

*  Ex}4icii  recensaiia  maniis  addiulsso  vitieinr. 


JOANNIS  SGOTI 

IIEPI    *YIEfl2    MEPI2M0Y 
ID   EST 


DE     DlVISIOi\E     IVATDRAE 


KiJiiin  prinreps A 

('.od.  nis.  {'ansietisisS.  (•eriiiaiii  iii  edilione  priii.;ii.e  adliibiius h 

Cod.  iiis.  S.  iJorfnani  r>(il)  tiibl.  He;^.  Pr.ris  ,  iinmlirm.,  ser.  XI C 

(;od,  nts.  lal.  ITiUliibl.  lleg.  r:ins  .  iiieiiiltraii.,  si-c.  .\ll  (miilhiisi D 

Coii.  nis.  S.  (leriiiaiii  2»0  bibl.  lUg.  Pans.,  iiieiiil)raa.,  ssi".  ,\il(iniiUliis)  .  .  E 
Cod.  uis.  S.  Cei'nia»i  830  bibl.  l\iiJ..  I'aris.,»i(jiiibra;i.,  sec.  XI  (Ub.  IV  el  V).  F 


MOrsIl  UM  AD  LECTOllEM, 


I 
1 


Joanni^  Sooii  «  «ieiiivisione  Naluiae  »  lii>r!  sails  ;unpH  omniiio  titi(jiioein  spceifni  prae  se  fertint  Modo 
enini  lidom  f^Cflosiiu'  non  migraiii,  el  «  saiKioriim  Patriim  int;:llecliis  pie  ac  Vfneraliililrr  suscipiei!>l(iS  |l 
ej;so  »  nos  cdoccnl,  inoilo  pliiiu.iiipliicas  relcrunt  liieorias  a  veritate  pluriniuni  ivotiueules.  U.iJo  fil,  u!, cuin 
his  llio.orii.>  piii'.;aft  parlos  liii.)!!;.nliir,  possiir.i  .safp.iiiiimero  nasc:iiiltir  crritres.  Qnos  exous;«re  i;leo,  (piod 
Ji);.'i)iios  Sidiiis  alii.s  locis  saiiiorcm  (iooLiinani  pruliilil,  vcl  iiuerdum  ipsam  veiitaieni  ingeniosc  ac  piae- 
clare  cxposuil,  iioci  lioe'. 

liaec  igiiiin|uum  ilionim  lihronim  imioles  sii,!ii  in  iis  veriias  cum  erroribns,  (pios  Joannes  Scoliis  e  pliilo- 
sopliiasua  poiivit,  ariilioio.se  misccaiur,fpiid  miniin.quotj  Koclesiaeanlisiites  lale  opiis,  nbi,eo«s(pie  ncgle- 
cliim,  a  nie.lii  i-.cvi  hnereliois  e  l)il)lioiliecis  proliJihi  ot  pio  u\)\ci^  scionliae  ac  veritalis  vemlilari  coopii, 
rcsptieruiit,  ilamnariinl,  al(pic  Iloiioiius  P;ipa  111  id  igiii  iidjiiilicaiiiliim  css.c  censtiil?  Ciijii^bullam  iiilcgr;iii) 
ui  in  tiiCiiiiiiii  airoraiiius,  ros  poslularc  videtur.  Esl  enim  t;ilis  : 

ildiioriii.s  t'iiiscoj  us,  seicHS  scnoriiiii  I)ei,  archiepiscopis  el  cjtisrojits  eti 

liiiiiiicui  fwmo  zizmiia  bouo  semini  senumre  non  cessai  eic.  Nu[)er  siquidnn,  sicul  nobis  signiliccml  wne- 
Ynhilis  [ralcr  uosicr  Parisiensis  episcopns,  cst  qnidam  libcr,  feripliijsis  titulutns,  inventns,  tot  scateiis  vermihns 
huercticae  vuwilalis,  nnUc  a  ccncrabiii  frulre  nostro  archiepiscopo  Senonensi  el  suff^raganeis  ejtis,  in  provin- 
eialiconcilioco,i(jrc(jaiis,justoesll)djni'<icioreprQhalus.  Qnia  igiiur  liher ,  sicat  recepinuis,  in  nonuuliii 
tnonasleriis  el  ohis  locis  habeiur,  et  claiistralcs  nonnulli  et  virischoiastici,  novi  tc.men  forte  plus  quani  expedial 
aniulores,  se  slndiosins  leciionc  occupanl  dicii  libri.  gtoriosutn  repufantes,  iqnoias  proferre  sentenlias,  cnm  .Apo 
slilns  profanas  noviiaies  doceal  vitare ,  nos  jnxla  puslornlis  soUicitndinis  debilutn  corrnptelae,  qnuin  possel 
inijerere  liber  hujusmodi,  oceurrcrc  sato(jentes,  vohis  universis  et  simjuHs  in  rirtute  snncti  Spiritus  distiicie 
praeeipieiido  mandamus,  qnaicnus  libellum  isinin  soUicitc  periiuiralis,  et  nbicunijue  ipsnm  vel  parlcin  ejus  in- 
veniri  conliijcrit,  ud  nos,  si  secure  fteri  possil,  iine  dilutione  mittaiis  solemniter  coinburenduin ;  alioquin  ros  ipsi 
pnblice  cvinburatis  eundem,  snbdilis  veslris  expresse  injuiKjenles,  ut ,  quicuiKjne  ipsorinn  habent  vel  haher^ 
possunl  in  tolo  v:'!  in  parl,'  exemplaria  dicti  libri,  ea  nobis  difjeraiU  rcsignarc,  in  oinnp.s,  qni  uUra  quind^/im 
dies,  posUjUdin  hiijiis>iiv-li  mandaluin  seu  denunlialio  ad  noliliain  eorum  perveneril ,  librnin  ipsnin  lotuni  aiit 
partein  sricnicr  rclinere  praesuiapserint,  excommunicalioiiis  senlenliiiin  incnmssc  notuniqiw  pruvi!uti:i  huerr' 
licae  nvn  evailenl.  Dalim  Luierani  dccimo  Kalendus  Febniarii  elc.  (a). 

(o)  Cltrciiiron  Alberioi  ad  a.  16!2.''>,  ed.  I.eibnil/.  Lipsiae  MliCliC  [i.  iiii. 


ai  DEDIVISIONK  NATLRAi:.  —  LIBIiR  rniMUS.  442 

I.atu  tincscntentia  acerliissim»,  nulla  in(>iiiiiaevo  lllonim  libroriim  ain|>l<ii.sm(;iiiio  fit  Annodemuin  1681 
prodieruiU  ly})is<!xcu.si  ciira  TlioniaeGiilei.  Angli.  Siaiim  rcp<!limr  conMira  Kcclcsiae.  Nani  in  in.iice  lil)ro- 
riiiii  proliil)iloriiiii  liacc  reperis:  Eri(jenu  Joauncs  Scoius  de  Divi&ione  uaiurae  libri  V.  Accedil  Appendixex 
Am^'iguis  S.  Maximi  gruece  e\  luliue.  Dccretum  III  Aptil.  MDCLXXXV. 

Ilacc  igiliir  quiini  iia  sc  Iiabeani,  qiiid  de  iiidole  ac  naiuta  iiorum  librornm  siaiueiidiini  sit,  inler  ca» 
ihdlicosdiibium  essft  nequil.  Cur  il  bic  lypis  repcianiur,  iii  Prooemio  apcruimus,  Sysiema  aulem  eorum 
eiipoiierc.  singulosque  crrores  pcrsiriiigere,  quod  hoc  loco  supersedere  possunuis,  scripiori  Commenla- 
tionis  dc  Joainie  Scolo  supra  imprcssae  debolur  :  cujiis  ad  pariein  alleram,  qu.ie  in  fioc  nrgumejiio  inie- 
g'a  versaiiir,  iie  acta  agerc  videanuir,  deliigaiiius. 

Giiil.dmus  Malmesburiensis  opus  iiliid  praedical  propter  perplexiialeni  quarnndam  qnaeslionum  solven» 
rinm  benc  ulile  ;  sed  addit  :  si  lamen  ignoscalur  ei  (Joaiiiii  Scoto)  in  quibusdam,  tiuibus  a  Laiinorum  Iramiie 
deviuvU,  dum  in  Craecos  ucriler  oculos  intendil.  Quapropler  el  fiaereiicus  putafus  esl.  .  .  Sunl  enim  reveta 
in  libro  Peri  plitjsion  perplurimn,  quae,  nisi  dilioeuler  discuiianlur,  a  fide  caiiwlica  abhonenlia  vidcantur. 
Aiigeliisciim  Scololeiiiicr  agere  videlur.  Libros  vero  Ttepi  «l^Ojso),:  H£p:^P^o!^siaUeiite  periegeris,  libi  faciie 
persuadebis,  errores,  quos  in  libro  de  Praedesiinalionc  coguoviaius,  e.v  illorurn  sysiemale  quaji  spoiiie 
pro<cd''re. 


HEPl  *Y2Ea2  MEPI2M0Y 


1 D    E  S  T 


DE  DiVISlONE  NATURAE. 


rol 


LIBER   PRIMUS 


AiAGiSTER.    Snepe   mihi   cogitanti,  diligeniiiisque 

1'jaiiium  vires  suppeiiiiu  inquirenli,  reriiiii  omuium, 

uae  vei  animo   porcipi    possunl,   vel   intenlionein 

jiis  supcrani,  primam  summamque  divisionein  esse 

I  ea  quae  suni,  el  in  ea  quae  non  sunt,   horum 

iiiiiium  gencrale  vocabulum  occurrit,  quod  graece 

Jfftc,  laiiiie  vero  natura  vocilalur,*.  An   libi  aliler 

iileiur?  DisciPL'LL's.  Iino,  consentio;  nam  el  ego 

i:u  raliociiiandi  viam  ingredior,  Ijaec  ita  fieri  re- 

Mio.  Ma.g.  Esl  igiiiir  naiiira  generale   uoinen,  ul 

xiinus,  omiiium  quae  suiil  ci  quae  non  sunt.  Disc. 

■I  qaiJem ;  nihii   eniin  in  uiuverso  cogiialionilfus 

^iris  poiesi  occurrere,  ((Uod  lali  vocabiilo   valeal 

reie  *.  M.4.G.  Qiioniam  igiliir  inier  nos  convenit  de 

c  vocabulo  gcneraie  esso,  veliin  dicas  divisionis 

is  per  diilerenlius  iii  species  ralionem  :  aiil  si- 

bi  *  libel,  prius  conabor  dividere,  tuuai  vero  erit, 

isajudicare.  Disc.  Iiigredere,  quaeso  ;  impaiiens 

ui  sum.de  his  veram  raiionem  a  le  audire  voiens. 

[l.  M.\G.  Vidciur  mihi   divisio  naiurae  per  qual- 

T  diffeieniias   qualiuor  species  recipere  :  qiia- 

|a   prima   esi  in  eam  *,  quae  creat  ei  iion  crea- 

;    secunda   in   eam,    quac    creaiur  et  creat; 

liia    iii    eam ,    quae    creaiur    ei    iion    creai  ; 

[11  ta,  qu;\e  nec  treal  nec  creaHir.   Harum  ve.ro  * 


A  (iuattiior  liinae  sibi  invicem  oppoiiuiuiir  •  nam  lerfia 
oppoiiiiiw  primae,  quarla  vero  secundae;  sed  quarta 
iiiler  impossilfilia  poiiilur,  cujus  tliirereiitia  esl ' 
iion  posso  e.sse.  Reciauc  libi  lalis  divisio  videiiir,  an 
iicu?  Disc.  Ilecla  quidem  :  sed  v.eliiu  repeias,  ul 
praedivlarum  formarum  opposiiio  clarius  elueesoal. 
Mag.  Yides,  ni  fallor,  lerliae  spteiei  |)rimae  oppo- 
siiioiiem.  Frima  iiamque  creai  ei  noii  creaiur;  cui 
e  coiiirario  opponiiur  illa,  quae  ereaiur  elnon  crcai. 
.Seeunda  vero  quariae;  siquidem  secuuda  ei  creaiur 
et  creai  ',  cui  universaliier  quarl:»  coutradieit» 
quae  ncc  creal  neque  ciealur.  Disc.  Clare  viileo.  Sed 
iiiulium  me  movei  quarta  species,  qiiae  a  le  addiia 
est.  rSam  dealiis  iribus  iiuUo  moJo  iiaesiture  ausim, 
cum  priina,  ut  srbiiror,  in  causa  omuium;,quae  sunt 

B  el  quae  non  suiit,  intelligulur ;  secunda  vero  in  pri- 
mordiaiibus  caiisis;  terlia  in  his,  (luae  in  generaiione 
loniporibiisque  ei  iocis  eoguoscuutur.  Aique  ideo  de 
siiigulis  disputari  subliiius  necessarium  ',  ut  video. 
M.kG.  Recte  aeslimas.  Scd  quo  ordiiie  ratiocinaiionis 
via  teuenda  sit,  hocesi,de  qua  specie  naturae  primo 
di^ciitiendum,  tuo  arbilrio  commillo.  Disc.  Ualum 
iiiibi  videtur,  ante  aiias  de  prima,  quicqiiid  lux 
meniiwm  largiia  fuerii,  dicere. 
2.  M.\G.  Ita  iiai.  Sed  prius  de  summa  ae  principali 


VAHIAE  LECTiONIiS. 


SicA:C  incipit  primus  nrA  «ijaiwv;  D   litubim  omililt.      *  A 
['ir  nfldoa —rarfre  010.  A.     *'A  ii.     ' /h  eum   om.  A.     "  vero  om.  K. 
'  A  neceisaritim  esi. 


'   Mag.    est 
est  OU).  D.     '  A  creat  el   i>ea- 


vocatur ,   D  voc'icuir. 


kUl 


JOANNtS  SCOTI 


kVk 


ofniuuiii,  »1  dixiiniis,  liivi/ionft  iu  ea,  quac  snti»  cl  A  qui  in  naliirarum  croai.irom  »*ordinii>«is  atquedilTe. 

quae  noo  sin.L  brcviier  diceiidi.m  fxislinio  \  Disc. 

;urc  picvifioquf .  Non  fuimex  alio  primordio  ralioci- 

naiionem  iucboari  oporlere   vi.leo  ;nec  soluni,  qui-\ 

p.im..  oinuiim.  »  dirie-.enli.'»,  seiiqui.i  obscurior  le- 

lens  vidtuir  osso,  tl  c^l.  MaC  'l>'Sa  »ta'l"e  primor- 

iliaHs  omninin  iliscreliva  dilTercnlia  ccrtos  suaeiu- 

lerprelaiionis  iooJos   iniiniril. 

5.  Quoruui  priinus  vidclur  esse  ipse,  per  quem 
ia'.io  suadel,  oiania.qnae  corporeo  sensui,  ve!  intfl- 
ligenliaepcrceplioni  succuinbunt,  posse  ralionabiii- 
lerdicicssc  ;  ea  vero.quae  perexcelleniiani  suae  na- 
lurae  non  solum  O/iov,  id  est  *  omncm  sensum,  sed 
cliaui  Jnliillectuni  raiionemque  fugiuni,  jurc  videri 


roiUiis  consideralur,  qni  ab  exccisissinia  cl  circa 
Deiim  proxime  constiitiia  iniellcctuaii  viriule  in" 
pburins,  iiKque  ad  exireinita!cin  rationalis  irrationa- 
lisque  crealiirae  d<scciidii  *'  ;  hoc  cst,  ut  aperlins 
dicamus,  u  subiiinissiinoaug.tlo  iisquc  ad  exircinam 
raCionabili.s  irrationabilisque  aniniac  parteni,  nuiri- 
tivam  dlcoel  audivani  '*  vilam  ".  Qiiae  pars  genera- 
lis  animae  ultinia  esi,  quae  ''^corpus  nnirii  et  augct. 
Ijbi  iniraliiii  inleUigcnliac  inodo  iiuusquisqiic  oido 
cum  ipso  dcorsum  versns  novissiino,  qui  esi  corpo- 
ruiii.  et  in  quo  oninis  divisto  leriiiiiiaiur,  poiesldici 
csscei  noii  esse.  Inferioriseuim  atlirmalio,  supcrio- 
risest  negaiio. Iteniquc  inferioris  iiegatio,s!iptMit»ri.H 


non  esse.  Quae  nonnisi  in  solo  Deo,  rnalcriaque,  ei  ,,  esi   ailiriuaiio.  Eudemque    ruodo    superioris  allir- 
in  oiunium  rcriim,  quae  ab  eocondilae  sunl,  raiio- 
nibiisalque  essentiis  recic  intelliguniur..  Nec  Imme 
rito;  ipse  namqiie  omnium  essentia  esi  ^  qul  sotui^ 


niaiio,  iiifcrioris  esi  negatio.  Ncgatio  vero  superio- 
ris  erit  eflirmatio  inferioris.  Allirmaiio  quippc  lio- 
minis.  morialis    adbuc  dico,    ncgaiio    est   angeli. 


♦: 


vere  Cbt,  ui  aii  Oioiij siiis  Areopagila:  Ess«,  iiwiuii,   i  Negatio  vero  bominis  aflirmatio  esl  angeli  ;  et  vi- 

cissim.  Si  enim  homo  e.st  animal  *  ralionale,  nior- 
Cale,  visibile,  profiicio  angelus  tiequo  animal  ra- 
lioiiale  est,  ncque  mortale,  neque  visibile  **.  liem 
si  aiigcius  esi  e^sentialis  nioius  intelkctualis  circa 
Deun»  reruniqBe  '*  causas,  profcclo  bomo  nou  esi  es- 
sentiali!)  iuotMS  intellcclualis  circa  Dcuin  ct  rei  uiu 
causas.  Eadenique  rcguia  in  o:rnibus  caclesiibiis 
cssentlis.  usque  diiiii  ad  supremuni  *^  Oinniiim  pcr.' 
veuialur  '*  ordincm,  observari  potest  ;  ipse  veroiii 
supra  sursum  ncgaiione  icrmiiiatur.  Ejiis  nauiquc 
negaiio  iuillain  ereaturam  superinreni  se  cuiinnnat. 
Trcs  auieiu  ordine^  suni,  (juoi  ojioxcirsi;  "  vocani ; 
quorurnprtnmsClierubim,  Scrupbim.Tiiroiii;  secuu- 
dusVirtutcs,  Potestaies,  Dominaliones;  leriiusPrinci- 
paius,  Arciiangeli,  Angeli.  Deorsum  vero  coiporuin 
noviasimus  soluiumodo  siipevicirem  se  aiil  ncgat  aiit 
aflirmat  ^*,  quia  infra  se  nibilbaiiei,  quod  vel  auretal 
vet  conslitual,  quia  '*  ab  omnibus  superioribus  &e 
pi-aoceditur,  nullum  vero  interioromsenraecedil.  Ilac 
iieniraiioucoinfusor.loralionalisetinieileciualiscic»- 
turac  esse  dicitur  ei  iiun  essc.  luii  eoim,  quantuin  a 
superioribus  vel  k  seipsocognoscilur;  none&t  autem, 
quanlun^  ab  infcnoribus  se  comprehendi  noa  sinii. 

5.  Tcriius  mouu:>  nou  nicongrne  inspiciiur  in  bts. 
qnibus  bujus  muudi  visiuilis  pleniiiido  perlicitnr,  ei 


omnium  eit,&uperesse  Divinitas  *.  Gregorius  etiain 
Tbeologusmullis  rationibus,  nullam  subsianliani  .seui 
essenliam  ',  sive  visil)ilis  sive  invisibilis  cieatiirae,j 
inicileclu  vcl  i'alioi)c  comprehendi  posse  confirmai, ' 
qitid  sit.  Nam  sicni  ipse  Deus  in  seipso  iilira  oiiinem 
creaiuraiii'  milloinlellectii  comprehenoiiur,  itaeiiam 
in  wcreiissiiiiis  sinibus  ^  crealui-ae  ab  eo  factae  ei" 
in  co  exisientis  *"  coosiderata  ouffia  iiicompreheitsi- 
bilis  est.  Quicquid  autem  iu  omni  crealiifa  vcl  seusu 
corporeo  pei'cipitur,  seu  intelleclu  consideralur,  nihil 
aliud  cst,  nisi  quoddam  accidens  incomprehensibile 
per  se,  ul  dictum  est,uniuscuiusque  csseniiae;  ^»ui: 
aui^'  per  qiialitatein,  auLquanliiatem,  auLformam, 
:uil  malcriem  **,  aul  diiferenlisim  quandam,  aui 
locum,  aul  tempus  cognoscitur ",  non  quid  esl, 
sed  qtiia  esl.  Iste  igilur  modus  primus  ac  sjm- 
rnns  esl  divisionis  eorum,  quae  diainlur  »*  es.sc  et 
non  esse;  quia  v^-o  **  modu.i  islai ,  qui  vidcliir  quo- 
liain  modo  iiitroduci  posse,qui  in  privationibuscirca 
t.iibsiai!tia3  habitiidinum,  ut  cirtaocuios  viMisei  "* 
«rliiia.?  '^,  conslituitur,  nullo  modo  rccipiendua  esL, 
ui  arbitior.  Nain  quod  pcuiius  non  est,  nec  ena  po- 
fcsi,  iicc  prae  emineniiae  suae  exisientiac  iniclle- 
cium  exupcral,  quomodo  in  reriMii  divisioiubus  re- 
cipi  valoat,  noii  video,  nisl  forte  quis  (lixerit.renim. 


quac  siiiit,  absentias  el  privatioues  uon  oraiiino  r^  in  suis  causis  praeceuentibus  Ln  secrelissinns  naui- 
nihi.  csse,  .sed  carum.  quarum  privatioues  sen  abi-  rae  sinibus.  QuK^uid  enim  ipaarum  caus;»rBm  in 
eniiae  seti  opposiiiones  suiit,  inirabiii  qiiailam  la-  luateria  formaia,  inien)poribusei"locis  pergencra- 
liir&li  *°  virluie  contincri,  iit  quoda:ii  muiio  sinl.  uonein  cognoscitur,  quudam  humana  cousueiudin» 

•4.  l''iai  "  sccundus  modus  essendi  el  non  e&sendi,      diciiuresso.   Quicquid  vero  aiUiue  iii  ipsis  naturae 

YAlilAE  LECIIONKS. 

'  A  ncsiimo.  *  A  priina  ea  omniuni.  '  umay  id  esi  om.  V.l»  «on  soliim  ni  grueco  prmam  matlieriorum  <» 
uuiuim  nullo  modo  prorsus  formainui,  oiniiem  seusum  (illa  verba  pessime  diiacerala  sola  coiijectura  assccit- 
liis  sf.mj.  *  em  om.  D.  '  Sic  CD;  A  diviiiiiatis.  *  ctiftm  om.  D.  '  seu  esaenliam  oin.  A.  •  A  crenlitram 
vmucm.     '■>  sinibtis   om.  D.     ♦*  A  fonsJs/<;n//s.     "  flw/   om.  D-     ^*  \  inaierium.     '*  A  ugnoscilur.     'M'.  rfi- 


ciinl.  "  vero  oia.  A.  "  visus  el  om.  AC  ei  xnus  cl.  "  (.il)  orbulns.  '*  uaturali  rtm.  D.  "  A  tiul 
itjilur.  "  A  rrcatarum  el  crealurarnm .  *'  A  dcscendut.  *•  .\C  acliaam.  **  C  nutrilivam  viiam  dicn  tl 
(tclicaui.  *•  \)  qnonittm.  **  Corr. .  ACl)  r;sii>K>.  **  A  «<  rfiuff-.  *'  I)  stipia  adscr.  SMMimJim.  '*  A  p^.'- 
vcniani.     ='   CD!';  oaotk-/-»     -*  Cl^ /<>»?«/,  l»  ic.>.'.'//rm.'//.     "  C  </i^i.     '•  e/ oiu.  D. 


NOT.^t:. 


*   Verbis  unimul  rulionule  incipil  coil.  K. 


445 


PE  DIVISIONE  NATUKAE.  -  MBER  PRIMfS. 


U6 


«nibus  cotiiiiieliir,  ne(|iift   ?n  forniaia  mai*!rrn,  vel  A  si  quid  praeler  lios  modos  iiKlajjaiioi-  raiio  Inveiiire 


loco  vcl  icrnpftie,  cclcrisque  acci<feiaibHS  apprei, 
radein  praodicia  consiietiidine  dicitur  noii  esse. 
Hujusiiiodr  exempla  late  palcnt,  et  maxiiuc  iii  hii- 
inana  naliira.  Cuni  cnim  Deus  oiniies  hoiuincs  iii 
illo  priiiio  atque  uno,  qucm  ad  imagtiiem  suam  fecit, 
simul  cunslituerit,  scil  noii  simul  in  hunc  mundum 
vjsibilcm  produxii  ',  cerlls  tero  temporibas  locis- 
que  naiuram,  qiiuiM  siinul  condideral,  qiiadam,  ui 
ipse  novit,  serie  ad  visibilem  esseiitiaiiT  addueit^, 
hi,  qui  jam  in  niiindo  visibitiler  apparcnt,  et  appu- 
ruerunt,  dicuntur  esse ;  qiii  veroadliuclaient,  futuri 
lamen  sunt,  dicuniur  noii  essc.iiiler  primum  ci  lcr- 
lium  *  hoo.  dislat.  Primus  {^encraiiicr  in  omnrbus, 
quae  "  siinul  et  seniel  in  tausis  ei  elTeclibus  fact;i 
sunl.  Tcrtius  ^  specialiter  in  his  quae  parlim  ' 
adhuc  in  causis  suis  lalent,  pariim  in  efrectibus  pa- 
lent,  quiixrs  proprie  niundus  iste  conlexilur.  Ad 
hunc  inoJum  pertinet  ratio  tlia.  quae  viriutem  se- 
ininum  considerat,  sive  in  animalibus,  sive  in  " 
arboribus.siveii  lierbis.  Virius'enim  semuiunieo 
leiiipore,  quo  in  seeretis  nalurae  sHet.  quia  nonduni 
apparei,  dicitur  non  esse ;  duiu  \ero  in  nasceniiiiii 
cresccnlibusque  animalibus,  seu  iloribus  rruotibusve 
jignoruin  el  herbarum  apparuerit,  diciiur  csse. 

6.  Quartus  modus  csi,  qui  secundum  philosophos 
rion  iinprobabiliier  ea  solmnmodo,  quae  soio  cuin- 
prelientltmlur  itiielleciu,  dicit  '"  vere  esse;  quae 
ver^j  per  generationem,  niateriae  diblentionibus  ", 
sea  deiractionibus,  locorum  quoque  spaiiis  tcnipo- 


B 


potesi.  Sed  praes»Mitialiler,  iii  arbitrur,  de  his  ''" 
iiatis  dicluni  esi,  si  libi  iiliicr  ik.m  videiur.  Hisc.  Sali» 
plane,  ni  "  me  paulisp.T  periurbarci ",  quo  J  a  sancio 
Augusiiiio  in  Eiemero  "*  suo  diclum  videiur "  ,  hoc 
est :  angeliram  naturaw  anle  omncm  crealuiam  digni- 
lale,  non  tempore  condnum  [uisse ;  ac  per  iioc  ei  alio- 
riirnomiiiHinpraetersiMuielpriniorJiaiescausas,  huc 
est,  principaliaexompl.i,  quacCraeci  -r.puj-:oTj-2  no- 
niiiiani,  pr.us  iii  Dco  consideiasse,  deiiide  iii  sei|i>:i. 
deindeipsas  creatiiias  in  cffeclibus  suis.  Naui  suimel 
causam,  priusquain  iu  spccicMi  projiriamprocederei, 
cognosccre  non  \  aluit.  Mai;.  Ncc  illud  tc  moverc  opor- 
lei.  Sed  iiilealius  ea  *',  quae  diclu  sunt,  considera. 
Si  eniin  angelos  principales  rerum  causas  in  Dco 
conslilntas  cognovisse  dixei  inius,  Apostolo  rcsistere 
videbimur,  qui  super  omne,q\ioil  dicilurel  inleliigitur, 
ipsum  Deuni  ei  caiisas  oiiuiium  iii  eo,  sivo  aliud  sive 
iion  aiiud  sint  *"  praeicr  id,  quod  ipse  Csl,  afTirmal. 
esse.  .\c  per  hoc  nccessariuin  esl,  rectam  niejiam- 
que  viam  tenere,  ne  vel  Apuslolo  videamur  reiistere, 
vel  aenieniiam«unimaeacsancije  aucloriiaiis  magi- 
siri  non  obtiiiere.Uiruiiujueijiiiur  veru:ii  dij.isse  non 
auDUanduiii,  itno  hrmiter  leneiidum.  Causam  i^nur 
ornnium  reruin  ",  quao  omnem  inlellecium  cxupe- 
rat,  nulii  creaiae  iiaiurae  socundum  ApostL>luui  " 
cogiiilaTii  tteri,  ratio  sinit.  Quis  enim,  i:i(|uil,  intei- 
leclum  Domini  cognovil '/  et  aUbi  :  Pax  CliinU,  ijuw 
exuperat  omnem  intellectum/Al  si  taus.i  uiiiuii.iit  ub 
omiiibus,quaeab  eanealiisunt",  roinoia  es.i,  absquc 


rumque  motibus  varlanlur,  colliguiiiur,  solvuniur,  C  ulla  dubiiatioiie  ratioiics  oniiinim  roruin,  quae  aeiei- 
vere  dicunlur  non  esse,  ut  sunt  oninia  corpora,  quae  naiiler  el  incommutabiliicr  in  ea  sunt,  ab  omnibus, 
nasci  etcorrumpi  possunl.  quorum  lationes  siini ,   peinius  rcmiu.,e  suiii.   m 

1.   Quintus  niodus  est  '%  quein  in  sofa  humana      angelicis  vero  inlellectibus  carum  raiioiiuu!  ilieojiiia- 
nalura  ralio  intuelur  Quac  cum   divinae  imaglnis      niasquasdain  esse,  hoc  est,  coinprehensibilLa  iui -l- 
ligniiatem,  rn  qua  proprie  substilit  '^  peccando  d€-     leciuaU  "  naiurae  quasdam   divinas  appar.t.oucs 
icruit,  mcriio  esse  suum  perdidit,  el   ideo  diciiur     non  autemipsasraiiones,  id  esl  principalia  e.xcmpla, 

quisquisdixcru,  non,  uiuiuuioi,  a  veiilaie  enabii/^ 
Quas  Iheophanias  in  angclica  civalura  sa.-i*  luin  Au- 
guslinum  aule  omniuin  geueraiioiiein  iiifcriorum  ac 
visas  non  iiicongrue  dixisse  crediniu.s.  ivon  ergo 
nos  moveal,  quod  *"  diximus,  quia  aiigcli  ei  primum 
ia  Deo,  deinde  iii  seipsis  iiilV^rioiis  crealuiae  causas 
videnl.  Non  euim  esbeulia  diviiia  Deus  sniaiiimwili» 
diiitur,  sed  ciiam  ^'  inoilus  ille  ",  quo  se  uuodam 


loii  esse.  Dum  vero  unigeuili  Dei  illii  gratia  resiau- 
ata  a<tpristinum  suae  subsiantiae'^  statum,  in  qua 
ecuitdum  iniagmeni  Dei  condita  est,  reduciiur,  Sn- 
ipit  esse,  ei  '*  in  eo,  qui  serundum  imagitiein  Dei 
onditus  ssi,  Inchoat  vivere.  Ad  hunc  niuuura  vide- 
ir  •'  perlinere,  quod  Aposiulus  dicil  :  Et  vocat  ea 
Aiaenon  sunt,  lnnquam  ea  quae  $unt ;  hoc  est,  qui 
I  primo  homine  perditi  suni,  et  ad  quandam  in- 


Jbsisienllain  cecider unl ,  Deus  Pater  per  ndeni   iii  D  nmdo  iniellectuali  ei  ra;ionali  croaiurae.   proul  csi 


ilium  suum  vocal,  ut  sint,  sicui  tii  ",  qui  jam  in 
Itirislo  renali  sunt.  Quanquam  ei '"  hoc  ila  inlelligi 
lissii  ei  de  his,  quos  qvotidie  *^  Deus  ex  secreiis 
Iklurae  sinibus,  in  quibus  aesiimaniur  non  essc, 
licai,  ut  appareani  visibiliier  in  furma,  ct  materia, 
lerisque.  in  quibus  occuha  apparere  possunt,  ci 


capacitas  uniuscujusquo,  «.«.teiidit,  Deus  sisepe  a  sa'- 
cra  Sciiplura  vocitaltir.  Qui  modus  a  Gr.^^cci.s  theo- 
phania,  hoc  t;sl,  Doi  app.u  itiu  sjcIlL  appeibn.  Ciijiis 
exeiiipluni  :  \idi  JJomuium  sedeniem,  el  ccieia  liur 
jusmudl,  cum  non  spsius  csseniiam,  sod  aliquid  ab 
eo  factuin  vident.   iNon   esl  ergo   niirum,    si  irina 


YARIAE  LKCTIONES. 


ii|'Anec.      ^Sic  CDE  ,   A    produxerit.    ^  Sic  CDE  ,  A  adduxil 


A    lerlium  modum.     '  C   qui.     •   Sic 


i(i|>E;  BC  «ecwnd/s.     '  *i  pcntem.     «  in  oin.  C.     '  <:,  virlulis.     '^  D  dicjlur.     ^^  A  dislcmiunibus.     *^  A  «< 
tdu$.    "  CE  sulisielit,  D  iubsistit.     '*  A  substanliae  iv.ae.     ^"  A  cum.     »'  ridfiur   oiii.   I).     "  hi  om.  A 

[k|C«.     '»  CDfc]  co/f(/ic,  sic  ubique.     ^^  A  de  Jds,  ul  arl)iiror,     '^' A  im».     ^'Aiurharn.     '^' Corr..  ACDF.F 
flm«rro,  sic  ubique  A'.rantfron,  AF  noiinunquaiii    l.xatmeron     •'  A  diclum  es:     ''  ''h  oiii.  A.     "*  Sic  CO 
Krerum  omnium.     "  rerum  —  Aiwslotum   oni.   D.     '*  A  creuta  suut    ab   ca..     '^  k  )ii(eUeciualis,.     "' D 
M.    *■•  .4l  et.     "  ilie  oin.    A. 


Ul  JOANNiS  Sr.OTI  448 

q»wei»iam   cognjlio  in  angelo  inlclligalur,  Lna  qui*   A  •1isi;nssiiiiiis.  Disc.Quls  iilc  sii,  vplim  rppel.is  ;  non 


dem  su|ierlor,  quae  de  aeicrnis  reriim  ralionibus 
juxla  praediiltnn  nioduui  priaio  in  eo  exprirtiilur. 
Deinilc  quod  ex  superioribus  exeipil,  veluti  in  inira- 
bili  alqiic  ineflabili  quadan»  nieuioria  sibi  ipsi  coni- 
niillit,  quasi  quaodain  iinago  iinajjinis  expressa.  Ac 
per  Ijoc,  si  supcriora  se  lali  niodo  potesl  ( ognoicere, 
quis  audeat  dicerc  ',  iriforiorurn  (luandnin  cognilio- 
nein  in  se  non  li^sLere  ?  Rccie  igitur  dicuntur  esse, 
qiiaeraiione  atque  inlelleclu  coinpichendi  possiint. 
Qiiae  vero  oninem  rationem  ac  intellectum  exupe- 
rani,  recle  siinililer  dicunlur  non  esse. 

8.  Disc.  Quid  ergo  dicemus  de  illa  futura  feiicitate, 
qoac  pioinitlitur  sanclis,  quam  nihil  aliud  pulainus 
esse  *,   praeter  ipsius  divinae  essentiae  piirani  con- 


eiiim  ipsius  '*  recolo.  Mag.  Recordaribne,  quid 
inleriios  conwnerai,  dumd';  Exemero  sancti  pairis 
.Augiisiiiii  quaedatn  dicebanius  ?  Disc.  Uecordor 
quidcm  ;  sed  le  iieruin  de  lioc  "  audire  volo.  Mac. 
Movebai  le,  ut  aibitror,  quomodo  praedicius  paifT 
dixeril  '*,  causasreriim  crcandarum,  qu^e  aelerna- 
liler  in  Deo  suiil,  et  Deus  smit,  angelos  primum  in 
Dco  considcrasse^deiiide  in  seipsis,  deindc  ips;iruiii 
crealuraruin  proprias  species  difrerenl:as'|i;e  cogno- 
visse,  si  iilJi  '"ereaiurae  divina  essentia  cmnralio- 
iiibus,  quae  in  ea  siint,  essentialiier  neqneai  compre- 
bensibilis  esse.  Disc.  Tolum  teneo.  Mac;.  Recorda- 
risncquidad  liaec '«respondebarnus"  ?Disc.  Ut>que 
recordor,  si  «le  memoria  non   failil.  Dicebas  fiiiin, 


tenipiaiioiiem  alque  immediatam,  sicut  ait  sanclus  \\  non  ipsascau.sas  reruni,(iuae  in  divina  cssenila  sub- 


evaiigclista  Joannes  ;  Sc'mu$,  quin  fHli  Dei  sumus, 
eiuondum  apparuil,  quid  erimiis;  cnm  autem  appa- 
rueiif,  similes  ei  eri\nus;  videbimus  eniiii  cum,  sicuti 
est.  Uem  aposlolus  Paulus  ^  :  ?iunc  videmus  per  spe- 
culuin  in  aeniqmate,  lunc  autem  facie  ad  faciem.  Ilem 
S.  Augustinus  injlibro  de  Clvitaic  Dei  XXII  de  fuiura 
•(•onteniplatione  divinae,  ul  arbitror,  essenliae  dicit : 
Per  corpora,  quae  gestabimus,  iu  omni  corpore,  quod- 
cuiujue  videbimtts,  quaquaversum  oculos  noslri  corpo- 
ris  duxerimus^^fipsuni  Dominum  perspicua  clarilate 
coiuemplabimur.  Nam  si  angelicae  coiiiemplaiionis 
purissimam  virtutem  '  divinae  cssenliae  superat 
altiludo  ;  praediciis  enim  rationibus  conrectuni  est, 
divinam  essentiam  nulli  intellectuali  creaturae  com- 


sistuni,  angelos  vidisse,  sed  quasdam  apparitioiies 
divinas,  quas,  ui  ais,  llieophanias  Gracci  appeliam, 
causarumque  aeternariiin,  quariMii  iniagiiies  sunt, 
nomine  '"  appeliatas.  Addidisli  etiani,  uoii   soiiiiit 

ipsam  **  diviiiam  essentiam  incoininuiabiliter  in 
seipsa  existentein  Dcum  vocari,  scd  eliaiii  ipsas  " 
tlieophanias,  quac  ex  ea,  et  de  ea,  in  naiura  nitelio- 
cluali  expriniuiilur,Dei  noniiiie  praedicail.MAC.  Dene 
lenes;  ila  cniin  diximiis.  Disc.  Scd  quid  ad  negoiiuiu 
prae.sens  perlinel?  Mag.  Non  parum,  ut  video;  eo 
enim  modo  et  angeios  Dciira  seinper  videre  arbi- 
tror  ^S  jusios  qiioque  ei  in  hac  viia,  duin  nieiUis 
excossum  paiiunlur,  el  in  fuluro  sicui  aiigeli  visuros 
esse.  Non  ergo  ipsuin  Deum  per  semeiipsum  vidcbi- 


prebeiisibilcm  csse,  quae  ^  niaxime  in   angelis  con-C  mus,  quia  iieque  augeli  videiit;    hoc  enim    omni 


gistere  dubium  non  est  ;  nobis  quotiue  nulla  aiia 
feliciias  promitlitur,  qiiam  ad  angelicam  naturam 
aeqiifdiias  :  quomodo  liiimaiiae  naturne  felicitas 
diviiiae  essentiac  aliiiudiiKin  contemplari  valebil? 
Mag.  Aciite  ac  vigilanicr ;  non  enim  sine  causa  iii  hoc 
niovciis.Scdliljisuiriccreaestiii!arim,quod  priusgeiie- 
raliier  de  omni  suasimus  creatura  ''.  Disc.  Qiiid  illud? 
Krpet.is.pclo.MAG.Nonncuiiiversuliterdefiiiiviiniisi',- 
diviiiniiiessentiam  iiulii  coiporeosensui,  uulli  laiioni, 
niiUi  seu  liumano  seu  angelico  inlelleclui  per  se 
ipsain  coiiiprelieiisibiiem  "  esse?  •*  Disc.  lleoordor, 
ac  nie  sic  sumpsisse  negare  iion  possuni.  Sed,  iit  inihi 
videlur,  aiit  illa  praedicla  comlusio  penilus  solvetur, 
el  iiiicllociuali  creaiurae  divinae  esseiiiiae  per  se- 


creaiurae  impossibile  est;  solus  nanique,  ut  aii 
Apostohis  ,  liabet  immorldlilatem ,  el  luceni  habltat 
inuccessibilem :  sed  quasdamraclasab  eo  in  iiobis  tbeo* 
pbanias  coiitempiabimur.  Non  ^*  nnusquisquc  eniui 
secundum  suae  sancliiails  aiquc  sapieniiae  ccisitudi- 
nem  ab  uiia  cademque  forma,  quam  oinniu  appetunt, 
Dei  Yerbum  dico,  formabitur?  Ipsa  nainquo  d« 
seipsa  loquitur  in  Evangelio  :  In  domo  Pairis  mei 
mayisioues  mullae  '^  s:nU;  seipsam  domuni  Palris 
appeilans,  quaecum  sil  una  eadenupie,  incomiiiuiabi- 
lisque  peruKineat ,  muitipiex  lanieii  videliiur  *^  his, 
quibus  inse  *'  habitarc  largielur.  Nam  unusiiuisque, 
utdiximus,  unigeniti  Dei  Yerbi  **  iiotiuain  in  seipso 
pos^^idebil,  qnaniuin  ei  gratia  donabiliir.  Quol  eiiiin 


ipsaiii  coiitempl-Uionem  dabimus;  aut,  si  solvi  nou  I^  numerus   esl  *•   cleciorurn,  tol  erit  uunierus  maii- 


poles:,  (pioniamccrlissimis  ralionibusstabililae.^t,  ne- 
ccissarium  erit",  iil  iiiodum  divinae  conieiiiplaiioiiis, 
quae  sanclis  in  fuliiio  pioinillilur,  el  in  qua  semper 
yngeii  subsibluiil,  veris  ralionibus  probabilibiisqiie 
cxerr.plis  al.solvas.  Mag.  Qiieni  iuodum  quaeias, 
igUKio,  pr;«;icr  iliiiiii,  de  quo  paulo  anie  bre\iier 


sionum ;  quanta  fuerit  sanclarum  animarum  ***  niui' 
liplicalio,  lanla  erit  divinariim  theophuniariim  pus- 
.scssio.  Disc.  Yerisimile  viiletur,  Mag.  Rec;e  dioi.s 
verisimile.  Quis  eiiiin  de  talibus  firmaril  **  il:i  aeier- 
naliicr  esse,  dum  vires  bumanae  adliuc  in  liac  liMgiit 
cariie  inieuli«mis  viilcantur  ■'''  excedere? 


YAIUAK  LECTIO-NKS. 
^  dicere  on\.\).     ^  A  esse  Dutamns.     ^  Pflu/ns  om.  ADE.     ^"  \  direxenmus.     '  rirtutem  oni.  D.     "■  A  ijuoin. 
'  A  crciHKru  svuHimns.      '-  (^DE   ai^nivimus,    sic    nbiquc,    A   saepe.       '   D  iucompreliensibilem.       '•  Sic 
CDK;    .\   a;li!i:   :   11  cordaris  quod   superitis   proponuiinus?      '*  .\.  est.      '*    Sic    CDE ,    A   ifisum.      '*  .V 
de  i,-  iteruin  huc.    "*  A  praetHxeril.     ««  Sic   Di-:;   C   uulli     '«  Sic  CDJi ;    A  Itar.     "  Sic   CD,  C  r.^-^^wK- 
lierimui.       '"  Sic  CUC; 
oii).  i>    "  AC  iil  ;'.!  Itilior. 
A  ('/M'.     ''  A  \i;i'i  l>,i. 


A   lioc.  noniine 
*'  i\on  oiri.  A 
*"  SioCDIO;  f^6i  ou\.  .\.     ^^Danitnarum  sunciarum. 


"   Sic  CI)I\;    ipsi.m    oi.i.    A.       *'   oiri.    D.   di-jinam  ip-iM 
*  A  niuitue  mandioiies.    *    .\  viiel-ir,     "  SicC!>K:  |ti\)  in  M 


A  livnuirci      *'  A  otdccuut 


4ift  l)E  mVISiONF,  NATURAE.     -  LIBKR  PRIMUS,  450 

y.  Disc.  Sod  vclim,  quiit  <le  hac  ll»e<»pliania  cm-  A  lcllerlus  conipreheudeie  poliieiii,  id  iimim  fii.  laqiisr- 

lijiri  ergo  aiiiiuas  virluiem  coiiiprehendil,  i:i  lanium 
ipse  viiius  fil. 


jiceie  pobsis ,  breviier  aperias;  lioc  esl,  f|iii(l  '  sil, 
iiiulc  sil,  iil)i  sil,  ulriiiu  ti\lru  i>6s,  aii  iiilra  iKiS  * 
rdtiiiahir  '.  Mac.  AlUini  i|u:iei-is .  el  iioscio  i|iiiil 
aliiiis  liiiiiiaiiis  iiii]i-.ibilioiiibus  flori  possil.  Dicai» 
ibiiiei),  qiioil  super  Iiac  rc  iii  libris  saiicloniui  Pulriiiii, 
<|iii  lalia  nusi  sunl  <]icere,  polui  iiiveiiire.  Disc.  Dic 


10.  lloruiiraulcm  e\einpla  si  quacris,  abooletn 
Maxiiiio  cviilenlissiiuc  posita  suiil  '*  :  Hicul  enim  '* 
ner  (I  sole  illumiiiatus  uiliil  uHud  videlur  esse  nisi  luXp 
iion  qui^i  sui  ualurum  perdal,  sed  quialux  in  eo  prae' 


qiiaeso.  Mac.  Quaeris  itaqiie,  quiU  sil,  ei  "*  uiiiie,  ct  ntleal  '^  ,   «/  id  ipsum  Incis  '*  es^e  aeslimelur  ;/$lc 

ubi.  Diso.  Eliain.  M.vc.  Maxinium  nionaciiuin,  ilivi-  humaiia  luiluru  Deo  adjuucla,  Deus  per  oinnia  diciiur 

iiiiiii  pliilosnplniiii,  iii  exposilione  Seriiioniiin  Grego  esse  ,  non  (jtiod  desinal  es.se  [liiunumfi]  "  natnra,  sed 

rii  Tlieoiogi   i!e  liac  lheo£liaiiia  allissiiiie  atiiue  sub-  ifi-od  Divinitalis  parlicbialiunem  accipial,  ut  solus  irt 

lilissime  *  (iispiilasse  reperiimis.  Aii  eiiim,  iheopha-  ea  Deus  esse  videatualiniw  :  Absente  luce  aer  esl  ob- 

viam  effici  non  aliuude  *  iiisi  e.i  Deo,  fieri  veio  e.r  scnrus ,   soiis  aHlein  lumen  per  se  subsisieus  ntdlo 

condescensione  divini    Verbi,  hoc  est,  uniifeniii  Filii,  sfUiu  corporeo  cuniprehenditiir.  Cumverosolarelumen 

qui  esl  siipienliit  Pulris,   veluti    deorsum  lersus   ad  aert   miscealur,   tunc  incipit  upparere,  ila  '•   ut  in 

humtinum  uulurama  se  condilam  aUjue  purguluni,  et  B  seipso  sensibus  sit  incomprehensibile  ",  mixlum  vero 

e.ruitaliune  sursum    versus    humuiiae  "^    u.iiurue   ad  aeri  scnsibus  possit  comprehendifkcpQrhocU\ltl\\Qe, 

praediciuin    Yerbum  per  divinum   amorem.  Con.ie-  liivinam  esseiiliam  per  se  incomprelieiisiljilein  esse, 

sceiisioiieiii  liic  tlico  *  iion  eam,  quae  jam  facia  esl  ailjunciam  veio  inieHecluuli  crealurae  niirabili  niodo 

per  incarnalioneui;  sed  caiii,  quae  lit  pcr  ibcosin,  id  aj)pareie,  ila  ut  ipsa,  divina  dicocssenlin.sola  inea* 

esl   per   deificiilionein   crealurac/Ex   ipsa    igilur  creatiira ,    iiitellecluali    videlicel,  appareat/ Ipsius 

sapieiuiae  *  Dei  cundescensione  ad  humanamnniuram  eiiini  iiiLtiabilis  excelleniia  omneni  naluram  sui  par- 

pergraii.ini,  ci  exallaiione  eju&dem  iiaturae  ad  ip-  iic'pem  siiperal,  ul  nil  aiiud  in  omnibus   praeler 

sani  sapieniiam  pcr  dilectionem,  fit  iheGpliania/Cni  ipsam  irilelligeiilibiis  occurrat,  dum  per  seipsani,  ul 

jei:s;ii  saiicnis  piiier  Aiigustinus  astipulari  vidciur,  dixiiniis,  iiullo  modo  "  appa^reiitlDisc.  Video  aiimo- 


expoiiens  illml  Aposloli :  Qui  factus  est  nobis  jusiitia 
elsapienlia.  Ita  eiiim  exponil  :  Supieitiia  l*alris  '°, 
in  qua  el  per  qumn  omnia  facla  sunt,  quae  non  esl 
eieata,  sed  creans,  fit  in  aniniubus  uostris  quadam 
ineffubili    suae     misericordiae    condescensione ,    ac 


diim,quid  siuulere  vis;  sed  uirum  sancti  palris  ** 
Auguslini  verbis  coiivenire  possint,  non  salis** 
clare  "  perspicio.  M\g.  Allenlior  igitur  "  esto , 
ci  aJ  ejiis  vcrba,  quae  primo  posuiinus,  redcamus. 
Suiit  aiiiem  haec,  ul  :ie.slimo.  in  liliro  vioesimo 
iibi  udjuuyit  uoninim  iiilelleclnm  ,  ut  j?ir/f,<tj//  6e«^""do  ii*i '"'ije  "  Dei :  Percorporrt  ^itac  jfe*ffl(>iHiM*, 
quodam  modo  quiiedam  qnasi  composila  (iat  sapienlia  "*  *'"«'  corpore  quodcunque  videbimns,  quaquavcr- 
j  ipso  desccndente  nd  nos,  et  irl  nobis  habi-  sum  ocnlos  nostri  corporis  duxeriinus  *\  ipsum  Deum 
■aiils,  e!  e.i  iioilr.i  iuieliiyentia  ub  eo  ^^  per  atnorem  penpicua  clarilate  contemplabimur,  Yim  verborum 
oJ  se  asf.umpiti,  et  in  se  farmata.  Simililer  de  jusiitia  inluere.  Non  enim  dixil  " ;  per  coipora,  quae  gesta- 
L-eicrisqiie  virtuliims  expoiiil ,  iion  aiiler  ficri,  nisi  l>!r»iJ3,  jpsuin  Deum  "  conlemplabinuir,  quia  ipse 
■xdivinaesapientiiienosiracqueinieltifjentiaeqnadim  per  se  viilcri  non  poK^st;  sed  dixil:  per  corpora, 
■iirnOiti  alque  ineffahili  coi.formaiiuuc.  I>,  qiianlum      quae  gesfabimns,  iu  ointti  corpore  quodcumiue  vide- 


■iiim.  '.Jiaii  MuviiiMis,  humanus  iuiellectns  asceudil 
er  cari:u'.em,  in  lanium  div.ita  sapieulia  deiceiuUl 
er  misericordiaui.  Et  liaec  e>t  «-aus;!  '•'  otiiiiium  vir- 
niiiii  Pt  siibsiiintia.  l^iiiir  ouiiiis  ll^qpbama  ,  id  cst 
'j  nis  vivtiis,  ei  in  hac  vita.in  qua  adliuc  incipiiin  bis, 
"i  di^iii  sunt,  foriiiiiri,  et  in  futura  viia  perfcctioiiem 


bimus,  ipsitm  Deum  contsmplabimiir.  Per  corpora 
ergo  in  corporibus,  non  pcr  seipsum  viuebiiur. 
Siiuiliter  per  intelleclum  in  inlclleciibus,  per  raiio- 
nem  in  rnlionibus  ,.  non  per  seipsam  divina 
csseniia  apparebit.  Taala  eiilm  divinae  virluiis  excel- 
lcnlia  in   fulura    viia    omnibus ,   qui    coinlempla- 


:vinaebeatiiudinisaccepluri,no:!extiyise,sedin  je.  |> ''0"e   'psius  digni  futuri  sunt ,  manifestabitur,  ul 
!  ex  I)eo,.-iex  seipsis  lilicillir 'V  Disr/Ex  Deo  itaqiic 


:eo[>liani;,e  in  natura  ai'geii<.a  aiquo  huniana  illumi- 

iia.purgaia,perfeviaperg>aiiam,liuntexdesceni:io- 
-'Mivinaesapicntiae,  etascensionehumanaeaiige- 
;aeque  inlelligentiiie.^lAC.  Sane;  nam  Iiuic  raiioni 
'nvenil,  quod  ideni  Maximus  ait  :  Quodcumque  in- 


niliil  aliud  praeter  enm  sive  in  corporibus  sivc  in 
ifiiellectibus  cis  ebueal  "  :  eril  enim  Deiis  omniu  in 
omnibus.  Ac  si  aperte  Scriplura  "  diceret :  Sohis 
Deus  apparebit  in  otnnibus.  Iliric  ail  sanciiis  Job  :  Ki 
in  canie  mea  videbo  Deum.  Ac  si  dixissel :  i;i  bac 
carnc  nica.quaemullis  leHlaiionibus  afi1ij;i!iir,  (anta 


WRIAE  LECTIONKS. 
'  Equ:.    «  \  (ibi  sii,  liiriim  es/j  uirnm  intra  iics  an  e.rira  iios.  '    E  finnatur.  *  et  f>m.  A.    '  B   subli 


ssi  nc 


i;  nou  ejfiii  aHiiuUe.      '   nniuram   a  ^e  —  !iuti!at:ae  (tm.  I>.    *  .\.  dico  htc.    '    sapieuiiii'    oiii. 

P>iapi,nlia.  '*  A  .sapieniia  enim  l»a  ris.  "  $ic  .■\BDK;  <".  n  iJeo.     •'■'  A  rausa  est  ;  cau.s<j  om,  I>.    ■'  l)  addit 
jx<;.  i/ jiaoi;.     '•  C  ;■-/  desceueiuneui     ''  Sic  C\)ii  ;  A  ftddit  haec  dicente.     ''•  enim  om.A     '"  f)  praevalet 
^.liii.i  ;  D  uiiijjSHm  id  lucn.    '^  huininu  oiit.  CU.    ''"  ku.y  vero.    '•  (i  iiiccuipniicwJbili.'!.    "   Sic  CI>L  ;  .\ 
(uia     '■^  aliud  ui  omuibus  —  rr.udo  um.  D.     *'  puirn  om.  A.     *^  satis  om.  A.  -'  clare  oin.  E.    "  A  ergo 
SicCDE;  Kciviiuie.    ''^  X  direserimtis.  '*  Q  diii.   "  SDevm  ipsum.    ^'Delireai.    "  Dscriptura  aperie. 

Patuol.  CXXII.  l^ 


4/J 


JOANNIS  Sr.OTI 


448 


qtweiiiam   cognMio  in  angelo  iiUclligafur.  Liia  qui*   K  disoiissimiis.  Disc.Quis  ilic  sii,  vHim  ^«'peLts  ;  iiou 


dem  superior,  quae  de  aeicinis  reriim  ralionibus 
juxla  prae(li<tiiia  looduin  priaio  iii  co  expriniiiur. 
Deiiiilc  qiiod  e\  siiperioribus  exeipil,  veluli  in  inira- 
bili  alqin;  iueflabili  quadani  nienioria  sibi  ipsi  coiu- 
niillit,  quasi  quaedam  iinago  imat^inis  expressa,  Ac 
per  hoc,  si  superiora  se  lali  niodo  polesl  <  ognoicere, 
qiiis  audeal  dicerc  ',  infiM-iorum  ([uandam  cogniiio- 
nem  in  se  non  liabere  ?  Rccie  igilur  dicunlur  osse, 
qiiacraiione  alqiie  iiilelleclu  com)ircbendi  possiint. 
Qiiae  vero  oninem  ralioiiem  ac  inteHecium  cxupe- 
raiii,  rfcle  simililer  dicuntur  non  esse. 

8.  Disc.  Quid  ergo  <iicemus  de  illa  fulura  felicitaie, 
quao  piomillilur  sanclis,  quain  niliil  aliiid  puiamus 
esso  *,   praeler  ipsius  divinae  cssentiae  piiram  con- 


eiiim  ipf?ius  '*  rccolo.  Mag.  Recordarisne,  quiil 
iiiler  iios  convenerai,  dum  de  Exemero  sancli  pairis 
Augiistiiii  quaedam  dicebanius  ?  Disc.  Uecordor 
quidcm  ;  sed  le  iieriim  de  lioc  ''  audire  volo.  Mag, 
Movebai  le,  ut  arbiiror,  quomodo  praediclus  paiT 
dixerii  '*,  cansasreriim  crcandarum,  quae  aelerna- 
liliT  in  Deo  suiil,  et  Dcus  sunt,  angelos  primiim  '.n 
Dco  considcrasse,  deinde  in  seipsis,  deindc  ipsariim 
crealararnm  proprias  species  difl^erenlias-iiie  cogno- 
visse,  si  niii  '"creaJurae  divina  essentia  cnm  ralio- 
nibus,  quae  in  ca  siinl,  essenlialiier  nequeat  compre- 
hoiisibilis  esse.  Disc.  Totum  leneo.  M.\i;.  Recorda- 
risncquid  ad  liaec  "rcspondebamus  "  ?Di5C.  1'l'qiie 
recoidor,  si  «ne  momoria  non    fidlil,  Dicebas  ••iiiiii, 


teiiipiaiionem  alque  immediatam,  sicui  ait  sanclus  U  non  ipsascaiisas  rcruni,quae  in  divii.a  esseiiii^  sub- 


evaiigclista  Joanncs  :  Scimus,  quia  filii  Dei  snnms, 
fi  nondum  apparuit,  qnid  erimtis;  cnm  aulem  appa- 
ruerit,  similes  ei  erimus;  videbimiis  eniiii  cum,  siculi 
est.  liem  aposlolus  Paulus  *  :  ISuiic  videmus  per  spe- 
culiim  in  aenigmate,  tunc  autem  facie  ad  faciem.  llem 
S.  Aiigustinus  injlibro  de  Civitaie  Dei  XXII  de  luiura 
(•ontemplalione  divinae,  ul  arbitror,  essenliae  dicit : 
Per  corpora,  quae  gestabimus,  iu  omiii  corpore,  qnod- 
cunque  videbiinus,  quaquaversum  oculos  noslri  corpo- 
ris  dnxerimus^,  ipsum  Dominum  perspicua  clarilate 
coniemplabimur.  Nam  si  angelicae  cfuiiemplaiionis 
purissimam  virtulem  '  divinae  css(!nliae  superat 
altitudo  ;  praediciis  enim  rationii)us  conreclum  est, 
divinam  essenliam  nulli  inlellectuali  creaturae  com- 


sislunt,  angelos  vidisse,  scd  quasdam  apparitiones 

divinas,  quas,  uiais,  tbeopjiianias  Grueci  appellant, 

cansarumque  aelernarum,  quaniiii  iniagiiies  sunt, 
nomine  *"  appcllatas.  Addidisli  ettani,  non   soiiiia 

ipsam  '^  diviiiam  essentiam  incoinmutabiliter  in 
seipsa  existentein  Dcum  vocari,  scd  etiam  ipsas  " 
llieophanias,  qiiac  ex  ea,  etdeea,  in  nalura  iniellfj- 
ctuali  exprimuiilur,  Dei  noniiiie  praedicai  i.  Mag,  Df»ne 
tenes;  ita  enim  diximiis.  Disc.  Sed  quid  ad  negoiium 
praesens  perlinet?  Mag.  Non  parum,  iit  video;  eo 
enim  niodo  el  angelos  Dciim  semper  videre  arbi- 
iror  ^^  jusios  qiioque  el  in  hac  \i'.a,  dum  meiUis 
excessum  patiunlur,  et  iii  fuluro  siciu  nngeli  visuros 
esse.  Non  ergo  ipsum  Deum  per  semeiipsum  videbi- 


prebensibilcm  csse,  quae  *  oiaxime  in  angelis  coii-'  C  mus,  quia  iieque  augeli  vident ;   hoc  enim    ouini 


sislere  dubiuin  non  est ;  nobis  quoque  nulla  alia 
f(.'licilas  promitlitur,  qiiam  ad  angelicam  naturam 
aequali.as  :  quomodo  liumaiiae  nalurne  fclicilas 
diviiiae  esseniiae  aiiiiudiiK'in  contemplari  valcbil? 
Mag.  Aciite  ac  vigilanier ;  non  enim  sine  causa  iu  hoc 
nioveiis.Scdlibisu(ricereaestin!arim,quod  priusgene- 
ralilcr  de  omni  suasimus  creaiiira  ',  Disc.  Qiiid  illud? 
K!'potas,pclo.  M.^G.Noiincuiiiversalilerdefiiiivimusi',- 
diviiiamesseiiliani  iiiilii  corporeosensni,  nutli  lalioni, 
iiulli  seu  bumano  .seu  angelico  iiilelleclui  per  se 
ipsam  coiiiprcbensibilem  »  esse?  **  Disc.  Recordor, 
ac  mesicsumpsisse  negare  iion  possum.Sed,  iiimihi 
videlur,  aut  illa  praedictacoiiclusio  penitus  solvetur, 
ct  iiiiclicciiiali  creaiurae  divinae  esseniiae  per  se- 


creaturae  impossibile  est;  solus  namque,  ut  uil 
Apostolus  ,  luibel  immorldlilatem ,  el  lucem  liabltat 
inuccessibilem :  sed  quasdam.^ixctasab  eo  in  iiobis  Ibeo- 
pbanias  coiitempiabimur.  Non  **  unusquisque  eniu» 
secundum  suae  sancliiaiis  aiqiie  sapieniiae  ceisiiudi- 
iiem  ab  una  cademque  forma,  quam  omniu  appetunt, 
Doi  Yerbuiij  dico,  formabitur?  Ipsa  namquc  de 
seipsa  loquitur  in  Evangelio  :  In  domo  Palris  mei 
viansiones  multae  **  s:ail ;  scipsam  do:uum  Palris 
appellaiis,  quaecum  sit  una  eadcmque,  incomiiiuiabi- 
lisque  permaneat,  multiplex  lameii  videliiur  '^  his, 
quibus  inso  "  babitarc  largielur.  Nam  unusiiuisipie, 
ut  diximus,  unigeniti  Dei  Yerbi  '^  iioiiiiam  in  seipso 
pos^idebit,  quaiiium  ei  gratia  doiiabiiur.  Quot  eiiiui 


ipsaiii  coiiiempluioiiem  dabiinus;  aut,  si  solvi  noii  I^  numerus  est  ••   eleciorurn,  tol  erit  ounierus  mau- 


poles: ,  (pioniain  ccrlissimis  ralionibus  stabilila  e.>t ,  ne- 
ccbsariiim  eril",  iil  modum  divinae  coniemplaiionis, 
«luae  sanclis  in  ftiliiro  proniiltiiur,  el  in  qua  seinper 
yrtgeii  subsibHini,  veiis  ralionibus  probabilibiisqiie 
cxcrr.plis  alisolva.s.  .M.vo,  Qnem  moilum  qiuieias, 
iitiiciu,  praeicr  illiiiii,  de  quo  paulo  anie  bre\itei- 


sionum ;  quanta  fuerit  sanclaruin  animarum  *"  mul« 
tiplicalio,  lanla  cril  diviiiaiiim  thcophuniariim  pus- 
.sessio,  Disc.  Yerisimilc  videlur.  .M.vg.  Rec;e  dicis, 
verisimile.  Qtiis  euiin  de  talibus  firmarit  *'  it:i  aeier- 
iialiier  ei-se,  dum  vires  humanae  adluu-  in  hac  rr.-.gili 
caiiie  imenliouis  videantur^'  cxcedcie? 


' 


YAUIAE  LECTIONKS. 

'diceieom.D.  *  A  esse  vulamus.  ^  Paulus  oxx\.  Af)E.  ^" \  direxerimus.  ^  rirtutem  on\.  h.  *  A  (Vi/flin. 
'  .\  ciruiuru  .sviinimns.  '■  CDK  aiffinivimus,  sic  ubiqr.c.  A  saepe.  '  D  incomi>reltensibilein.  '•  Sic 
Cl>l'i ;  A  iiilili:  ;  11,  cordaris  qiiod  superius  proposuiinus?  '*  \.  eit.  '*  Sic  CDE ,  A  i^si:m.  "  .\ 
de  (.-  ilerum  boc.  '"  A  praedixerit.  *-  Sic  D\i;  C  nuili  '*  Sic  CDE ;  .\  lioc.  "  Sic  Ci).  C  r.'.<:>>i.»;- 
lierimus.  '"  Sic  C\)ll;  A  lioc.  \ioi\mc.  "  Sic  Cl)!\;  ipsi.m  oiii.  A.  *^  oni.  D.  divinnm  ip.<a* 
om.  i>  *' AC  J(/ aitiilror.  *' Mon  om.  A.  '*  A  niuiiuc  man^iones.  *'  A  v;.lel-;r.  '"  Sic  Cl>K:  piM  <i  M 
A  (/.'.t'.     '"  -V  Vi-.ii  Li,i.     *"  SiL'Cbi'J;  fsioii\..\.     ^''Danuniirum  saiiciaruni.     "  A  /innura      *"  A  otdcciur 


44»  l)E  rHVISiONF-  NATURAE.    -  LIBKR  PRIMUS,  450 

y.  Disc.  Seil  vdim,  qdiil  dc   hac  llieijpli.nnia  cm-  A  idleclus  comjfreheudere  polueiii,  id  iimim  fii.  laqiur- 

lum  ergo  ;iMiiu;is  virluiem  coniprehenilil,  i:i  taniunt 
ipse  virius  fil. 


jiceie  pobsis ,  bieviler  aperias;  linc  esl,  qniii  '  sil, 
iiiulc  sil ,  iil)i  sil,  iiliiiiu  c\li'u  itos,  aii  iiitra  nos  * 
rdMiialiir  '.  SIac.  AlUim  i|u:ici-is ,  el  iiescio  (iiiid 
:iliius  liiiiiianis  iii<]i:i^ilioiiibus  neri  possil.  Dicain 
(hiiien,  qiioil  super  liac  rc  iii  libris  sanctoniui  ralriiiii, 
qiii  lulia  ausi  sunl  dicere,  polui  iiivenire.  Disc.  Dic 


10.  Iloruiir autcin  exenipla  si  qiiaeris,  ab  co leni 
Maxinu)  cvidenlissiir.c  posita  suiil  "  :  Hicut  enim  " 
(ler  u  sule  illumiuatus  mliU  nliud  uidelur  esse  nisi  luXp 
non  (jui^i  sui  ualurum  perdal,  sed  quialux  in  eo  praC' 


quaeso.  MAC.Quaeiis  itaipie,  quid  sil,  ei  *  uiule,  el  vulcal  "  ,  ul  id  ipsum  Incis  '"  «se  aeslimetur ;/$ic 

ubi.  Diso.  Eliajn.  Mag.  Maxinium  nionactiuin,  (iivi-  Inimaiia  ntilura  Deo  adjuiicUi,  Deus  per  omnia  dicilur 

iiiiiii  pliilosiipliuiii,  iii  exposilione  Seinioniiin  Giego  efine  ,  non  (juod  desiital  es.se  [l»unuiun\  "  natura,  sed 

rii  Tlieoidgi   do  li:ic  lheo£liaiiia  aUissiiiic  atque  sub-  ff-od  Divinilalis  jjarticbjalivnem  accipial,  ut  solus  irt 

lilissiiiie  *  (iis|)iitassc  repeiiniiis.  Aii  eiiini,  iheoplia-  ea  Deus  esse  videatu^Unm  :  Abscnte  luce  aer  esl  ob- 

uiam  effici  non  aliinide  *  nisi  e.i  Deo,  fieri  veio  e.r  scnrus ,   soiis  auiem  lumen  pcr  se  subsistens  nullo 

condesceusione  divini    Verbi,  lioc  esf,  uniifeniii  FiHi,  sensu  corporeo  coiuprehendilur.  Cumverosolarelumen 

qui   esl  siipienliu  Putfis,   veluli    deorsum  versus  ad  aeri   misceatur,   lunc  incipil  apparere,  ita  "   ul  in 

hunutuiim  ualurama  se  condilaui  iiKjue  purgnltini,  el  B  scipf,o  sensibus  sit  incomprehensibile  ",  mixlum  vero 

e.Tuitaliune  sursum    versus    himanae  "*    n.tiurae   ad  aeri  scnsibtis  possit  comprehendifk.cpQrhoc'mlt\\]§e, 

pruedicium    Verbam  per  diviniim   amorem.  Coiide-  liivinam  esseiiliam  per  se  iiicompieiiensibilem  esse, 

scensioiieiii  liic  dico  *  noii  eam,  quae  jam  facia  esl  adjunciain  veio  inteliectuali  ciealurae  inirabili  inodo 

pcr  incaiiialioneui,  sed  cam,  quae  tll  pcr  ihcosin,  id  ajipareie,  ita  ut  ipsa,  divina  dicocssenU.i,sola  inea* 

esi   per    deificalionein   croaturac/ Ex   ipsa    igilur  crealiira ,    iiitellecluali    videlicet,  appareat/ Ipsius 

sapieiitiae*  Deicondescensionead  humanaiiinaiuram  eiiiin  iiitl!abilis  excellentin  omnein  naturam  sui  par- 

pergrati.ini,  ci  exaltaiione  ej«s.dem  nainrae  ad  ip-  tic'pem  siiperat,  ul  nil  aliud  in  omnibus   praeler 

sani  sapienliam  per  dileclionem,  fit  llicopliania/Cni  ipsain  iiitelligenlibiis  occnrrat,  duin  per  seipsani,  ul 

jei!s;ii  saiicins  p:iler  Aiiguslinus  aslipulari  videtur,  dixiiiins,  iiuilo  niodo  "  appa^reat|Disc.  Video  aiimo- 

tXYoueus  i[Un\  XposloU  :  Qui  faclus  esi  nobis  jusiiiia  diiin,qnid  suadere  vis;  sed  uiruni  sancli  palris  ** 

elsapienlia.  Ita  eniin  exponil  :  Sapieiuia  iVi/ris  '°,  Auguslini    verbis    convenire    possint,    non  salis  ** 


IH  qua  et  per  qunm  omnia  facla  sunt,  quae  non  est 
cieuta,  sed  creans,  fit  in  animubus  nostris  quadam 


daie  "  perspicio.  Mag.  Allenlior  i|il(ir   "    esto , 


el  aJ  ejiis  vciba,  quae  piimo  posuimns,  redcainus. 

ineffubiU    suae     viisericordiae    condescensione ,    ac      i>^"i  i>"!0iu   haec,   til  iieslimo.  in  liliro  vicesimo 

iibi     ud^unyit     noniruin    iniellecliim  ,    ut    ineffnbili      secundo  do  urbe  "  Dei:  Percorpora  quae  gestabimus, 

qttodam  modo  quuedam  qnasi  composila  fiat  sapientia      ''"*  *'"«'  corpore  quodcunque  videbimns,  quaquavcr- 

j    ipso    desceudeule   nd   ttos,    ct   irt    nobis   liitbi-      sum  ocnlos  nostri  corporis  duxerimus  *\  ipsum  Deum 


anls,  e!  e.t  hosIcu  inlelHyenlia  ub  eo  "  per  amorem 
ad  te  ust,uinplti,  el  in  se  furmata.  Simililer  de  juslilia 
'.'elcris.-pie  virtuli!uis  e.vpo:;il ,  non  aiiter  ficii,  nisi 


penpicua  claritute  couiemplabimur.  Yim  verborum 
inliiere.  Non  eniin  dixii  ^*:  per  corpora,  quae  gesia- 
binius,  ipsum  Deuin  *'  conleinplabinuir,  ([ula  ipse 


■xdivinaeiapienHf.enosiracqueinielUtjmtiaequadam      pei"  se  vidcri  non  pot(:St;    sed  di\il:  per  corpora. 


'urabiii  atijhc  iiieffabiU  coi.formatiouc.  lnquantum 
iiim,  tjiaii  .M'.ii:iiiius,  humanus  iuteUevliis  (nceudit 
er  cariiulem,  iii  lanium  div.nu  sapieulia  descendil 
er  uiismcordiam .  Et  liiiec  e>t  «-aus:!  '••  oiiiniiiui  vir- 
iiiiini  et  snbstiinlia.  l^iitir  oninis  tl^t^phama  ,  id  est 
u  nis  vii't!(8,  ei  iu  hac  viia.iii  qna  adliuc  incipiiin  his, 
ui  diijiii  sunl,  foriii;iri,  et  in  fiitura  vita  perfcctioiiein 


quae  gestabimus ,  iu  oinni  corpore  quodcunque  vide- 
bimtis,  ipsum  Deum  contemplabimur.  Per  corpora 
eigo  in  (^orporibus,  non  pcr  seipsum  videbilur. 
Siinlliier  per  inielleclum  in  intcUeciibus,  per  raiio- 
nem  in  raiionibus  ,.  non  per  seipsain  divina 
csseniia  apparebii.  Tania  entm  divinae  virluii.s  excel-- 
leniia   in   fuliira    vita    omnibus ,   qui    coinlempla*. 


ivinaebeatiiudinisaccepluri,no:!exti^se,sedin  je.  |> ''O""   'l^*'"^  ^'3"'  ^"'■"'''  ^""*'  manifestabitur,  ui 
I  ex  Deo.cte.x  seipsts  cJIicitlir '».  Disr/Ex  Oeo  iiaqiie 


ieophani;;e  in  natura  angelii  a  aiquo  humana  illumi- 

iia.piirgata,peifeciapergcaiiam,liuntexdesceni;io- 
^'Sliviiiae  sapicntiae,  ei  ascensione  humanae  ange- 
:aeqi;e  intelligeniiae.^UG.  Sane;  nam  huic  rationi 
'nvenil,  quod  idein  Maximus  ait  :  Quodcumque  in- 


niliil  aliud  praeier  e.im  sive  in  corporibus  sivc  in 
ifiieHeclibus  cis  eliKeal  "  :  eril  enim  Detis  omniu  in 
omnibus.  Ac  si  apcrte  Scriptfira  "  dicerei :  Sohts 
Deus  apparebit  in  omnibus.  lliric  ait  sanciiis  Jo!) :  Ki 
in  carne  meu  videbo  Deum.  .\c  si  dixisscl:  i:)  hac 
carnc  n.ea,quae  muliis  iPHlaiionibus  affiijjitnr.  laitta 


V^RIAE  LECTIONKS. 

E  (;ii;.     •  A  tibi  sii,  lurtim  e«t,  uirum  iniraucs  an  e.rira  noi.  '    K  firmatttr.  *  rt  om.  A.    '  B   subli- 
■ystnc.      *  C  now  effici  aHinide.      '   uaniratn   a  .se  —  hutnnnae  oni.  I>.    *  A  dico  Idc.    '    supienlia-    oiii. 

iitapi.rilia.  "*  A  .sapieniia  cnhn  l*a  ris.  "  $ic  ABDK;  ('.  a  Oeo.     ^''  A  eau.^ia  esi  ;  cuusaow).  \K    '■'  l)  addii 
'jxf.-. i,  ^{,„Tti.     '•  C  cl  desceuciunem      ''•  Sic  C\)li  :  A  «iddit  haec  ditenle.     '"'  emm  ow.S.     '"  f)  praevaiel 
(.(iu.i  ;  D  uiiipsum  id  lucn.    '*  humiiiu  oi».  CD.    '"  .\.ii.i  vero.    '•  (.  inccuipnitcirJbiliK.    «*   Sic  CIjL  ;  .\ 
.'i-la     '■'  aiiud  ui  amnibus  —  mudo  om.  D.     •*  pu.T/.j  oiii.  A.     *^  salis  oiu.  A.  -'  clare  oin.  E.    *'  A  ergo 
SnCDE;  A  luiitti^,    '••  X  direxerimus.  '*  D  dixi.   *^  Shevrn  ipsum.    "Df/ircoi,    *»  Dscriptura  aperte. 

Patiiol.  CXXII.  lU 


^SI  JO^NNIS  SCOTI  45ft 

^loria  futiira  cril '  ,  m ,  quemadmoilmr.  iiilnl  in  c.i  A  sui    .swacquc    porfccUonis   sUbiiilatem  qnacrenlia. 


nunc  *  apparel  nisi  iiiors  ti  corruplio,  ila  iii  fultira 
viia  niliil  mihi  in  ca  *  apparebit  nisi  soIu&  JDciis,  qui 
vere  vilaest»  el  immonalilas,  et  incorrii()iio.  Al6i 
de  siii  corpoiis  felicilaie  lalem  gluriara  proinisit, 
quid  de  sui  aiun))  ^  (iignitaie  eiislimandum  est , 
praeserlim  cuni ,  ut  ait  magniis  Grcgorius  Thcolo- 
giis,  eorjiora  sanclorum  in  ralionem,  rati»  in  intelle- 
clum,  intellectus  in  Demt,  ac  perhoc  tota  illorum  na- 
tura  iii  ipsum  Oetini,  mu!abitur?  Cnjiis  rci  pnlcherri- 
ma  paiaJigmata  a  piaedicto  Maximo  in  exposiiione 
Gsegorii posilasunt, quoruin  iinum  praeinisinnis,cuiu 
(U;  aere  lotjuebamur;  allcruin  vero  nunc  subjunge- 
niiis,  qnod  esl  in  iyne  el  fciTO.  Nam  cum  ferrum 
couflalum  in  i§iie  inltqtioremsolvitur,  niliildenatnra 


Disc.  Finiiissiine  credo.ei,  qtianluindatur,  inJeHigo. 
dc  divina  solnmmodo  omniura  causa  recte  hocprac- 
ilicari,  quia  sola  omnia,  quae  a  se  suni,  creat,  et  a 
nulh  siiperiori  ac  se  praecedenu;  creattir.  Ipsa 
enim  est  sttmma  ac  sola  cansa  omnium,  qnae  ex  se 
et  in  se  •*  subsistoni. 

12.  Velim  tamen  scire,  quid  de  hac  re  semias. 
Non  enim  parum  me  "  niovet,  dnm  saepissime  in 
libris  sanctornm  Patrum,  qui  de  divina  nalura  dis- 
pularc  conaii  sunt,  invejiio ,  eam  non  solum  omnia, 
quae  sunl,  creare,  sed  etiam  creari.  Ea  siqtiidem, 
«t  ainnt,  facit,  el  fit,  el  creat,  et  crealur.  Si  igiiur 
ita  est,  quomodo  nostra  raiiocinalio  '*  steterit,  non 
facile "  invenio.   Diciraus  enim ,   eam  solummo;lo 


ejus  Tcmanere  sensibus  videivr,  ted  loium  in  igntam  R  creare,  a  «uUo  autem  creari.  Mac.  Merilo  moveris; 


qiicUlaiem  verlitur.  Solv  vero  ra  ione  suatn  naturam 
{}u<im'cis  tiquefadum  servaie  cognosciiur.  Sicut  eigo 
lolusacr  lux,  lof.iiiiqne  fernjm  liqiiefaclum,  uldixi- 
tiius,  igneuin,  into  eii:iin  ^  ignis  apparet,  mancniibus 
tuocn  eorum  substaniiis  :  ila  saiio  tntcllcctu  acci- 
picnJnni,  quia  posl  nne.ii  hnjus  niniidi  oinnis  nalura, 
five  corporca  sive  incorporea,  solus  Deus  esse  vide- 
Litur,  iinturae  intcgrilate  permanente,  ul  et  Deus, 
qui  per  scipsuin  incoiupteiiensibilis  cst,  in  crcatura 
quodammodo  coiTjpreliendaiur,  ipsa  vero  creaiura 
inefTabili  lAiiaciilo  in  Deuru  verialur.  Sed  sullicianl 
isla,  si  libi  '^  claro  lucescant.  Disc.  Lucesiuul  saiie, 
tjuantutr.  laha  cosiris  meniibus  '  iucere  sinuniur. 
De  re  ciiini  ineilabili  quis  in  hac  vita  iucuienler 


nam  et  ego  de  Iioc  rnultuni  admiror,  et  qaoiHo<!o 
haec,  quae  vidcutur  esse  contraria,  sibi  invicem  ad- 
versari  neqaeanl  -,  qnomodoque  vera  raiio  de  hoe 
consulenda  est,  optarim  pcr  le  nosse.  Disc.  Ingre- 
dere,  precor;  nam  de  talibus  oou  moaio,  sed  luain 
senlenliam  ratiocinandique  viam  expecio.  Mag.  Pri- 
mura  ilaque,  si  videtur  ••,  de  ipso  noniine,  quod  h» 
sacra  Scriptura  usitalissiraum  est,quod  "  eslDeus, 
considerandum  arbitror.  Quamvis  enim  inuliis  no- 
minibus  divina  natura  dencminetur,  ut  est  Bonitas, 
Essontia,  Veritas,  ceieraque  hnjusraodi,  frequentls- 
sime  tamen  eo  noinine  divtna  uiitur  Scripiura.  Disc. 
Plaiie  videltir.  Mac.  HuJus  iiaque  noininis  ctymoio- 
gia  aGraecis  assumpta  est.  ^iil  enim  a  vcibo,  qwoil 


poi^st  fari,  ut  nibil  amplius  inquirentium  appetat  C  esl6sw/)6i,  hoe  est,  video,  derivaltir;  aul  ex  vcrbo 


desidcriuin ,  praeserlim  cun)  niiiia  nlia  promitlitur 
iiobis  ghnia  praeter  oorum,  quae  hic  per  fideni  cre- 
ilunlur,  et  taiioneqiiaeruitiur,  el  quantnni  licet  sua- 
deiilur,  iii  futura  vita  perexpeiirrentum  cognitionem! 
Mag.  Cauic  ac  rationabiliter  existimas  *.  Proinde  ad 
ea,  quae  proposita  snr^t,  hoc  esi,  ad  divtsionem  Na- 
turae  reiietinduin  csse  '  CHnseo.  Disc.  Redeundutn 
^anc,  <]Uoniam  inodus  observandus  esl  in  his,  quae 
dicenda  suni,  ut  ad  (inem  quendam  possint  pervenirc. 
tl.  Mag.  Praediciarum  ilaque  Nalurae  divisio- 
num  '^  prima  dilTerenlia  nobis  visa  est  in  ea:n, 
quac  creat  ct  non  crealur.  Nec"immerito,  qula  lalis 
Naturae  species  de  Deo  solo  recle  praedicatur,  qni 
solus  onuiia  "  creans  S.vixf)y_o:,  hoc  esl,  sine  princi- 


Gsca,  huc  esi,  curro;  aut,  quod  probabilius  esl,  quiu 
unus  idemque  iiitellecius  inesi  ••,  ab  uiioque  dcti- 
vari  recte  dicitur  *'.  Nam  cum  a  verbo  6«j»/»w  dedu- 
cilur  esof ,  videns  interpretalur.  IpiC  eiiiin  omnia  ", 
qtiac  sunt,  in  seipso  videt,  duin  niliil  extra  seipsuni 
aspiciat,  quia  nihll  txlra  seipsum  est.  Cum  vcro  ** 
a  verbo  6£w,  Seo;  currens  recie  inielligitur.  Ip'c 
cnim  in  omnia  eurrit,  et  niillo  modo  slat,  sed  oi)iiii.< 
cnrrendo  implet,  sicul  scriplum  esl :  Vel&citer  cunJ 
icrmc  ejus.  Att;imen  nullo  ni&do  movetur:  de  D.-o 
siquidem  verissimc  dicitnr  moliis  stabilis,  et  slaius 
mobilis.  Stai  eniin  in  seipso  incommulabiiiter,  nu:i- 
quara  naturaiem  suam  stabilitatem  deserens.  Movet 
aulcm  seipsum  per  omnia,  ul  sint  ea,  quae  a  se 


pio  intelligititr,  qiiia  principaiis  causa  omiiium,  quae '^  essenlialiter  subsistunl;   motu  enini  ipsius  omnia 


ex  ipso  ei  .per  ipsum  facta  sunt,  solus  est,  ac  per 
lioc  et  oinnirni,  quae  ex  se  sunt,  flni»  est.  fpsum 
euini  oinnia  appelunt.  Est  igilur  principium,  me- 
dium  ct  nni^.  Principitiin,  -quia  ex  se  sunt  omnia, 
c]uac  essentiam  participani ;  inedium  autem,  quia 
in  ipso,  ei  pcr  ipsum  "  subsrstunt  atque  movenlur  "; 
fmis  veio,  qiila  ad  ipsum  nioventur  quielcnf)  motus 


fiunl.  Ac  per  hoc  uniis  idcmque  intelhxlus  est  in 
duabus  inierprciaiionibiis  cjtisdem  nominis,  qujd 
est  Deus.  Non  eiiiin  allud  esi  Deo  currcre  pcr  u  !■• 
iiia,  qiiain  vidcrc  omnia ;  sed  sicut  vidcndo,  ita  •  t 
currendo  [p.T  eum]  **  fiunt  oinnia.  Disc.  De  etyniu- 
logia  nominis  satis  ac  probabiUter  suasuro  est.  SeJ 
non  sAiis  video,  quo  sc  inoveal,  qni  ubique  csi,  sine 


VAUIAE  LECTWNES. 

♦  ClfE  sit.  ♦  A  minc  nihil  in  ca.  » in  ea  om.  A.  *  Sic  COE;  A  spniius.  »  A  et.  *  Pro  «i  /16;  C  tibi.  '  0 
menlibus  rroslris,  •  Sic  CDE ;  A  aestimas.  ♦  esse  oni.  A.  •"A  dinsionum  Halurce.  *'  SicCDK;  nofrmtKn, 
*'  Sic  (.W.:  i)  in  wipw  cl  per  .«ipsum.  '*  SltCDE;  A  niovcniur  tftMMia.  **  Sic  CDE;  A  i«  se  ei  *ri$, 
^'Cmeparum.  ^^  ktqtionado  ncsira ;  nostra  nm.  G.  ^^Afafilenon.  **  fro  si  videtui  \  fandetur.  *»  A 
ijui!l.     "^  A  e.sl.     **  CK  ttccipitur.    **  omnia  oin.  A.     "  A  uuiem.     **  per  eum  011:.  CrE. 


*53  DE  DlViSlONE  NATLKAE.  -  LIBLR  PRIMUS.  454 

quo  iiihil  esse  poiesl,  el  exlia  quen»  niliii  exteiidi-  A^'"i  gj^  noii-qsse  iii  esac  ;  cn-alur  niifpm,  quia  ruli  l 
tur;  Hs(  iMiiiii  loiiis  onmiiiiii  aliiiie  circuniscripUo.  esseiilialtor  osl  praeier  jpnain  ;  c>i  Piiim  omniiim'" 
MvG.  D^iiiii  iitoveri  non  cxtra  se  dixi,  scii  a  seipso,  csseniia.  Nam  sicni  iiulliini  buiiiiin  nalur^tic  esi 
iri  seip^o,  ad  stipsum.  Nou  eniin  aliuni  inoUim  in  eo  pracier  ipsum,  serl  omn<\  qnod  (Jicitiir  lioiium  cbsc. 
opoiiei  cierfi,  piaclersuac  volunlalis  app^liluni,  quo  ex  parlicipationc  iiiiiiis  sumrni  boiii  csl  honum  :  iu 
vull  oiiiiiia  (icrl ;  sicul  staius  ejus,  non  quasi  post  omiie,  quod  diciiurcxisicrc '\  noinu  scipso  CAlstii. 
inolum  siet,  sed  ojusdcni  suae  voluiilaiis  iiicomniu-     sed  paiticipaiione  vere  cxisieniis  naturae   cxlsiii. 


tabitc  propositum  inteliigiiur,  qiio  oiiinia  incom- 
mutabiii  ruliouuin  suarum  siabiliiatc  pcrinaiierc 
delinit.  Nun  eiiiiii  iu  ipso  proprie  slaiiis  aiil  molus 
diciiur.  liaec  ciiim  ditu  opposila  sibi  iii>:coui  esse 
videulur;  opposiia  auicni  in  eo  cogiiari  vei  inlciligi 
'  vcra  ratio  proliibet,  procscrtiin  cuin  stalus  pioprie 
fiiiis  niotionis  sil.  Non  auteni  *■  Deus  inoveri  in- 
choal,  ui  ad  statuin  qiiendam  peiveniai.  IJaec  igilur 
noiniiia,  sicut  et  multa  similia,  ex  creatura  per  B  ^'''««s^  """ '"CO"g«ue  dicimr  facta.  Nam  cl  noster 


Noii  soliiin  itaquc,  lU  in  his,  quae  anie  dicia  siir.i  '*, 
cun&iiieraium  esi,  divina  iiaiina  ficri  diriiur,  dum 
in  iis,  qui  Qde,  et  spc,  ct  caritaic,  ccterisquc  vii  lu- 
tibus  reformantitr,  Dei  Vcrbum  inirabili  atqiie  '*in- 
effabili  inodo  iuuascilur,  sicut  ail  Aposlolus  dc  Chr;- 
sto  loqueus  :  Qui  factus  cst  in  nolns  snjileulia  a  Dfc, 
C.juslificalio,  el  rcdi';ti\)Uo;hC\\  eli;iiii  ",  qiiia  *'  in  oiri- 
nibus,  quae  sniil,  apparcl,  qiiae  per  scipsr.ni  invifi- 


quaiiJain  divinam  melapiioraiu  ad  Creaioreiu  rcfe^ 
runiur.  Ncc  irraiiotiabilitcr,  quoniain  omniuni,  quae 
iii  staiu  ct  luolii  suul,  causa  cst.  Ab  eo  enim  iucl- 
pliitit  currcre  ut  siut,  quoiiiaiupriiicipiiira  esi*  otn- 
iiiuin,  cl  per  eum  ad  eiim  uaturail  molu  reruatiir,  ot' 
ia  eo  incomututabiliicr  atqiic  acterualiier  steut , 
quoiiiam  ii:tis  qtiiesquc  oinniuin  est.  Nain  ullra 
eum  ^  utl  Hppciiiut.  In  co  eniiu  sui  inotus  priiici- 
pium  Giscnr.que  invc.iiuni.  Deus  ergo  *  cuirens  dici- 
iiir,  nou  quia  ex..a  se  ciirraJ,  qui  scniper  iu  scipso 
immuiabilitcr  stat  *,  qul  *  omnia  iniplei ;  sed  quia 
omnia  curi-eie  facii  ex  non-cxistentibus  iu  existcii- 
lia.  Disc.  Iledi  ad  propositum ;  bacc  cnini  iiou  irra- 
tionahiliter  dicla  videntur.  Mag.  Quale  proposiiuin 


iulellectus,  priusquaui  veuiat  in  cogitalioiicm  aUpie 
aienioriam,  uon  irratiouabilitcr  diciiur  essc*';  est 
eiiiin  per  se  iuvisibiiis,  cl  nulli  iiisi  Dco  uohisqoo 
ipsis  cognilus  est.  Duni  vcro  in  cogiiatioiies  vene- 
rit,  el  ex  quibusdani  phaninsiis  forinam  accijiii,  nuri 
immcrito  dicitur  ficii.  Fit  citim  in  incmoria,  fornrias 
quasdain  accipicns  rcrum,  seu  vocum,  scu  coloruui, 
ccteroruinque  sciisibiliuin,  qiii  informis  cral,  prius- 
quam  iii  inenioiiam  vcuirci;  dciude  veliiii  secuudain 
formatior.cm  lecipit,  duni  «juibusdam  forrtuitum  s^u 
vocuui  siyuis,  literasdico,  quaesunlsignavocum.  eiii- 
guras,  quaesunl  signa  formarum,  matbeseos  scuatiis 
.scnslbilibus  iudiciis  forniatiir,  pcr  qiiae  sentietutum 
scnsibus  iiisiniiaripossil.  Hacsiuiilitudine,quuiiivis  a 


quacrss,  admoucas  peto.  Nam  cum  de  iucidcntibus  ^  *"'"'='  "•''^"'■■'  '"/^"'o'"  ^*'^'  ''"''*!'"•  l'"»'-"  P^^se"  a:bi 


Cftiacsliouibus  quaedain  dicere  couaiiiur,  priiicipa-' 
iiutn  quacsliouuui  sacpissiiue  obUviscimur.  Disc. 
Kuiiquiri  hoc  pioposuimus,  «i  '  pro  viribus  iuvcsti- 
garemus,  qua  ralioue  ab  bis,  qiii  de  diviiia  nalura 
disptiiant,  cailem  *  creare  et  creari  dicilur?  Cieare 
eniiii  [eani]  <*  omnia,  nutlus  sane  iQlelligcnliuin  am- 
bigii ;  quo  modo  vero  "  creari  diciiiir,  non  transi» 
torie  practeii-uiidura  nobis  visum  esl  ". 

Mac.  Iia  piofecto.  Scd,  ut  arbitror,  cx  his,  quac 
pracdictu  suut,ad  banc  quaeslio>;em  solvciidam  non 
cxiguus  iniroitus  reseralus  cst.  Coufectum  cst 
Ciiim  •»  inter  nos,  quod  liaolu  '•  divinae  nattlrac 
nihil  aliud  intclligeiidum  'S  praeter  divinae  voiun- 
laiis  proposiium  ad  ea  condenda,  qiiae  facienda 
suiit.  ficri  crgo  <!i<jtur  iii  omuibus  uiviua  nalura, 
i{uac  niiiii  aliud  est,  nisi  divina  vobintas.  Noii  enim 
.•vliud  in  ca"i' esi  cssc  et  velle,  sed  uuuni  iilemque 
veltc  ct  esse  in  coudcudisoroiiibus,  qiiae  facienda 
visa  siint.  Verbi  gialia,  si  quis  dixerit,  ad  Iioc  di- 
viiuic  volitnt:>.tis  iiioius  adducitur,  ut  sinl  ea,  quae 
sunl:  creat  igiliir  omnia,  qiiac  de  r.ibilu  aiiducil,  ut 


Iror,  quomodo  ips:i,  dum  omnia  creat,  et  ab  iillo  creari 
ncsciat»*,  ir.  omnilius,  quae  ab  ea  sunl,  inirabili 
niodo  cioaiiir;  ut,  (luemadmoduni  iiieii(i.s  iitieili};«»n- 
tia,  seu  proposituai ,  scu  consiliinu  ,  seu  quoquu 
modo  molus  ille  nohter  iniimus  et  pr.nius  dici  posjlt, 
dum  in  cogilulionein,  utdiximiis,  vcneril,  quasdaiu» 
que  phanlasiarum  formas  acccpent ,  deindeqoc  ia 
signa  vocum  seu  seusibiiium  motuum  indii-ia  pru- 
cesscrit,  non  incougruc  dicitur  (ieri ;  fit  euim  in 
plianlasiis  formatus,  qui  per  se  oroni  sciisiLili  caict 
forma :  ita  divina  cssentia,  quae  per  sc  subsistcns 
omnem  supernt  intcilectum,  in  his,  quae  a  sc.  ct 
per  se,  et  in  se,  ei  ad  se  facta  sunt,  rccte  diciJur 
creari,  ul  in  iis  sive  iulcllectu,  si  sohnnmoilo  i:i;el-. 
*^  iigibilia  suni,  slve  sensu,  si  seui-ibilia  suitl  **,  abhls, 
qut  eam  reclo  sludio  niqiiinint,  co^TiOscalur.  Disc. 
Oe  Iiis  sat  csi  dicium,  ut  ccnsco. 

15.  Mac.  Sal  plane,  ni  fallor.  Disc.  Sed  ftdhuc 
necessarium  edisseras,  quarc  divina  naluia  creatrix 
soiummodo  dicilur  csse,el  non  cre.T.a,  si,  ul**  prae- 
diclis  raiionibus  suasiiiu  csi,  et  cicat  et  creaiur. 


VAUIAE  LECTIONES. 


•  A  en\in.     *  A  esi  princn^ium;  esl  om.  C 


i6S 


JOANNiS  SCO! 


456 


Haoc   fniiT!   sibimel     videnlur    conlradicere.    Mac.  A  gila  Tiicologi)    nobis  verissime  alijue '*pr6l)3lissime 


r.ame  yijjiias;  nam  ei  iioc  inquisitione  (iigruiin  rssc 
video.  Disc.  Dignam  proleclo.  Mag.  Aueiide  ila<iue 
iii  6fl,  (|uae  sequuiuur  ',  nieniisquc  coiiluilunn  liuic 
brevi  responsion»  accunimods.  Disc.  Piaecedc,  iii- 
fi-niua  subsequar.  MAG.Diviiuin  rialiiiuin  iiiiivcrsi- 
laiis  I  (indiiricem  esse  no:i  dubilas.  Disc.  Perge  ad 
tclera;  liiue  enim  haesilaie  nefas  esi.  Mac.  Sim!- 
iiler  [eam]  *  a.  nudo  creari,  lide  alque  iniellcriu 
percipis.  Disc.  Niiiii  *  eo  rirnuus.  Ukg.  Non  erg» 
ambigis,  (.iiinri  ipsain  croari  audis,  uon  ab  aiia,  scd 
a  seipsa  '  creari.  Disc.  Non  aiuljigo.  Mac.  Quid 
i^ilur?  JSonne  semper  [esl{  *  creans,  sivc  seipsam, 
sive  a  se  crcaias  cssenlias  crcaveril?  jNaiii  cuin  dici- 
lur  seipsam  creare,  nii   *  alind  recle  inleiligiini'. 


siiadenie  divinae  uniJalis  alque  trinitalis  niysieria. 
Ail  enim,  iiulta  verborum,  seu  nomiuum,  seu  tfunovn- 
ifue  aniculalae  voris  SKjnilicciwne,  suinmam  omniuni 
alque  causalem  ei&enliam  posie  significuri.  JNon  eiui» 
esl  tiiiiias  neqiie  u;initas  talis,  qnalis  ab  linmauo 
qiianrivi.s  purissimo  cogilaii ,  aul  angoilco  intcileclu 
eisi  screiiissimo  ctiiisiderari  polcsi.  Sed  iit  de  rfe 
iiielTabili  atque  iiicoinpreiiCiisibiii  r^ligiosi  pioraui 
aiiiii.orirni  niotiis  aliquid  cor;ilare  ac  praedic^ire 
posscnt,  niaxinic  propier  eos.  qui  Giiiislianae  Ueii- 
gionis  ralioiieiii  a  Calliolicis  vi:is  exigunl^  sive  di- 
sceiiiiae  veritalis  i,'r:iii;(,  si  boni  aint,  sivc  lenlaiidae  el 
r^'prclieiidcii(!ae "occ:isioiie, si  inali,  iiaec  rtrii^iosa " 
(iJei  syml-oiica  verba  a  santlis  Tjieologis  el  rcperu 


iiiai  !:aiiiras  renim  conciere.  Ipsiiis  namqne  crealio,  B  el  iradiia  sunt,  ul  cordc  credamiis,   et  ore  foiifi- 


liocesl,  iii  aliqco  maniresiaiio,  omniuai  exislenliuiii 
prolccio  est  sub^linilio.  Disc.  Ilacienus  quae  liicla 
siml,  videniur  esse  probahilia.  Sed  velim  audire, 
quid  de  liac  ineflabili  alque  incumpieliensibili  crc:i- 
irice  oinnium  causnlique  natura  TJicoiogia  edocei, 
Id  est,  nlruni  sil,  qr.id  sil,  vel  qualls  ',  el  quomodo 
delinilur.  Mag.  Noniie  ab  ipsa.  ([uain  lainc  '  noiui- 
nasLi,  Tiicologia,  qua(^  aul  soiuminoilo  aul  iiiaxi:i:e 
erga  divinam  luUurarn  versaltir,  saiis  ac  planc  veri- 
latoin  iniueiiiibus  suasum  esijC.K  his,  quae  ab  ipsa 
creaia  suiii,  soluuunodo  ipsaia  csseiiiialiier  sub-. 
sislere,  iion  auiein,  (|uid  sii  ipsa  essenlia,  intel- 


tcamur,  diviiiam  i^onil.ilcni  in  uitiiis  esseuliae  liibus 
siibslanliis  esse  consiilntain.  El  nec  '^  hoc  absque 
spiriliialis  inielligeiiliae  rationabiIis(|ne  investigatio' 
nis  coiituitu  invenlum  esl  ^\  Unain  eaiir.  ineifaliiiem 
onmiutn  catisam,  uniinique  principiuiu,  siinpiex  at- 
qne  individuiMn,  univeisaieque,  qiiaiitum  divino  spi- 
riiu  iliuminali  siuit,  coalempianles,  unitalein  uixe- 
ruiil.  Iteruni  "  ipsam  nnilaiemnon  in  ^''singularilate 
quadatii  el  steriiitate,  sed  niirat)iil  rcriilique  mulii- 
plicilate  conluentes,  Ires  subslantias  unilatis  ititel- 
lexernnl;  ingenilam  sciiioel,  genitamqiie,  el  procc- 
deniem.  '^  Uabitum  auiem  substaniiae  ingeaitae  ad 


iigi?  Naiii  ncm  soium,  ut  saepci  UixitniiS,  huniaiiae  subsiantiam  genitain,  Patrein;  habituin  vero  sub- 
ratiocinationis  *  conatus,  veriini  ciiain  essiiniii-.ruiu  staniiae  genitae  ad  siibstaniiain  ingeuitann,  Fiiiuin; 
caelestiurn    purissiinos    superal    inlellectus.  Ipsuin  C  habiluni  vero  procedentis  sabslaiiliae  ad  ingenilani 


laiiien  esse,  ex  his  quae  suiii;  el  sapieulein  essc, 
r.s.  ilivisionibiis  eonim  in  esscnlias ,  in  geneia , 
ii;  specics,  difierenliasque,  niinnerosqtie;  vivcroque 
(^am  ex  nioiii  ommuni  siabili  cl  ex  siaiu  inobili ,  re- 
«Hae  '"  meiilis  contuilti  Tlicologi  scrutali  sunt.  Hac 
ctiam  ralionc  causaiti  onuiiiiin  ler  subslanleiu  veris- 
sitiie  inver.eruiit.  Nam ,  nl  dixiinus,  ex  esseniia  eo- 
rum,  quac  sunt,  inlciligitur  esse ;  cx  luirabili  reruin 
ordine,  sapleuieni  csse;  ex  iiioui,  viiam  esse  rt^per- 
1110«  est.  Esi  igitiir  causa  umiiiuui  creairiiqnenaiura, 
ei  sapil,  ei  vivii.  Ac  pcr  lioc  per  essenliaiu  Palrem, 


gei>ilani«|ue  subslaiitiam,  Spiriuim  sancluin  noini- 
iiaverunl.  Sed  quoniain  in  bac  re  lere  omnis  sao- 
eioriim  cxpositonim  sacrae  Scripiurae  ver»alur 
inlcniio,  salis,utarbilror,  praesenliaiiter  dicliinn  esL 
Disc.  Satis  plane.  Verumlaiuen  plamusvelim  '-aiidird. 
de  habilu  irium  divinart^m  subslan>.iariim.  Poleril 
cnini  quis  tiaec  myslica  sanclae  Triniiatis  uoniiua, 
Patreiu  videlicet  ct  Filinni  ei  Si>iriluiu  sancltim, 
non  r>eciiiiduin  habilndinein,  sed  sociindum  ii:«iurain 
accipere.  Paier  enim  subsiaiiiiae  Pairis  nomeii  esse 
videtnr.  Siiniiitcret  Filitis  noineu  subsianliite  Filii, 


per  sapieniiam  Filium,  per  vitam  Spiriiuin  sanciuin  Spirilus  ♦puxpte  sancii  **  nomiiiaiio  iicn  aliud  piac- 

iuielligi ,   iaqtii.^iiioies  verilalis  iradiucrunl.    Disc.  ler  subsiiuitiam  ipsitis  significfre  **.  Mac  Foriassis 

llaec  inilii  saiis  piancquc  suasa  sunl,  eaque  veris-  el  nos  idipsum  credere  atqiie  faicri  iion  negsveri- 
3im;i  esse  conspicio.    Oiu.niiio  siquidcra ,  quid  vel 


quaiis  •',  (lefuiiri  iion  polesi.  Nani  quod  inlelligi 
«nminonon  sinitnr,  definiri  omnino  iicquil  *'.  Yelini 
lamen  audire,  qua  ralione  T!ie;>logi  unilatein  cl  tri- 
nilatein  de  causa  oinnium  praeiiicare  ansi  sunt.  Mag. 
Juhac  ulliiiia  tua  propositione  no:i  magnoperc  no- 
bis  "  laborandiim  ,  praei^eitiin  S.  Dioiiysio  Arenpa- 


tutis,  si  S.  Giegorii  Theologi  suniiua  venerabilisque 
auloritas,  vcraqiie  "  ralionis  approl>aiio  talia  crc: 
dore  non  prohibeiel.  Nain  cnm  ab  Eunoinianis  ve- 
nenosissiinis  cailiolicae  fidei  adversantilais  inierro- 
gaiiis  essel  de  hoc  noinine,  (piod  esl  Pater,  uiruia 
natnrae  sil  an  opei'aiioiiis  signilicaiivuin,vliviiia  gi* 
lia  illuminaius  mirabiiiler  respondil,  dicens  :  ^equ» 

VAUIAE  LECTIONES, 

'^sequenlur.  *  eam  om.  CDE.  »  CE  n1!.  *  Sic  CDK ;  A  ab  ipsa.  •  est  o:n.  CDE,  *  Sic  CE;  .\C 
nihil.  M:  qualis  .si7.  "««nc  oin.A.  *  Sic  CDE  ,  A  J<.'.'iJ>.'ifi.  "  Sic  CE,  AD  ur.V.  »«  Sic  t«E:  A 
iliiute  iit.  "  DE  i;e</i(J^Mr.  '»  A  (Wf  nobis.  »'Aflc.  '"  ^xc  CbE;  \  uniandi  —  rqtrpheudeudi.  >*  Sk| 
Ci:;  A  religiose;  D  religiosae.  "  C  ne.  "  Sio  CDE;  \  boniiaem  unius  issentiae  pi«  j>eriouf 
nihns  in  tribus  subslanliis  'conslitulani  ^l  neifue  l.m  cel.  '''SioCll;  DA  Ilem.  "  in  oni.  A.  *'  \P»*l 
cedenienHiue  "  Sic  CDE ;  \  audire  velnn.  "  Sio  ADE ;  C  Sjnrilus  suncii  (iiioifuc.  »•  SiC  CDh;  *\ 
significai.     '*  Sic  CDE:  A  IV}«C(/MC.  _, 


457  l)E  DIVISIONE  NATUHAE    -  LIBER  PRIMUS.  453 

nnluyiie  essf,  neiiur  operalionis,  sed  solius  ad  Fiiium  A  slanliis,  al  de  Iribiis  siibsianiiis  lu  eadein  iin^  essen- 

biltiiudiiiis.  Sieniin  vcsjMxulcrcl,  ii;)liii!K'essei!Oi:ie;i '  lia,  vfire  |»ropri<»(|iif  possinl  praedicaii.  Mag.  L^  hoc 

Palrenj,  iliiccniiir.Kiseqiicivnliir.ditcniitqiiCjSiinili-  ncgolio  noscio  (|uis  lireviler  atque  aperlc  pnicsl  di- 

ler  ci  «  Fiiiiiiii  iionicii  cssc   ii:iliii;«e.  Si  aiileiii  li«c  ccre.  Anlenin)  (lc  liiijiisnioili  <:a;isa  jtcr  oinni»  laccii- 

ihiremr.  necess:iiio  seq.iercUir,  alierius  iialiiiacraier  (Jun>  esl,  el  siiiipIicilaU  Oi  tlio;ioxae  fidci  coiniiiiUen- 

c.-se  lu.ineii,  allcriiis  Filiiis;  iii  un:i  ciiiin  e:iiiciiii|Me  «luiii ;  nam  exsu^KTai  oiiinei!i  inlelleclnm,  sicul  scri- 

iiaUira  duo  iioiiMiia  a  sc  iiiviccni.diiTcienlia  ficri  iion  pluni  esl :  Qui  soliis  liabes  immorlntilnlem,  el  Ixicem 

poss;:nl,  Ac  pcr  lioc  ccuficeicnl,  l*;ilr<'in  cl  Filiiini  /jo<»i/rt»  *' ;?iflav.vs(///.V/n  ;  aul  si  (]uis  de  ea  dispntaro 

iTi^ovfftovf  *,  lioc  esi,  (livcrsae  esseniinc  seu  nainrae  coeperrt,  neccssario  niullis  juodis  iiuiIii.sT.)ft  argu- 

cs^e.   Siniililer  dc  opcratione  rcsponsiiiu  est.  N;iin  menl«)ioiiil)iis  verisimiie '*  suadebil,  diiabus  princi- 

si  darelur  eis,  opcratioiiis  noincii  Taler  csse,  coiife-  iialihus    Theolooiae    paitibus  uiens   '^,   allirmaliva/ 

sliin  (.oiicludtMcnt,  Firnnn  esse  crcalmain,  qusiuJo  ^  (luicleiu,  <)uae  .1  <iiaeois. z«T«fO(r«z^,  el  al>iie^aliva,  [ 

1'alcr  operaliouis,  hoc  esi,  creaiionis  su;ie  nomen  qiiac  '^  «;r'ja;«T£x.ij  vocalur'*.  Un;i  quideiii,  i-osKTfz»), 

ossc  concediiur.  Disc.iloc  respoiisuni  laudabile  esj»»  djvinttni  esseniiaiu  seii  subsiantiam  esse  aliquid  co- 

certissimuin  esl,  et  ex'veritate  iii.spiratuni:sc(i  paiilo  rurn  quae  &iiiit,  id  est,  quae  dici  aiit  iiuelligi  pos« 

lacuicniius  •  consideraie  debeiiius.  Nam.  114  uiihi  vi-  B  snnl,   iiegat ;    aliera  vero,  zaTKyaT/.zvj,  oiniri;!  .piat! 

tlcJur,  non  conlinuo  eum  rcprcliendere  posscnl,  c!si  sunt,  de  ea  praedical,  et  idco  afiirnialiva  dicitur, 

dicercl,  Patrein  iioiiieu  naluiLie  esse.    Quiii  cnun  ?  non  nt  coiiGrinel  **  aliqiiiJ  esse  "  conim  quae  siinl, 

Niinquid  duo  noniina,  a  sc  invicesn  sono,  iion  .sensu  sed  omiiia,  (juae  al»  ea  sunl,  de  ea  posse  firaedicafi 

di.screpanlia,  iii  i:na  e.i(!eniqne  n;iti:ra  iulclligi  n«jn  suadeat.  Raiioiiabiliu-r  ciuni  per  caiisaliva  cau.sale 

valenl,  cum  el '  Abiabani  el  Isaac,  palrein  videlicel  polest  significari.  Dicil  enini  esse  vcritaleiii,  boiii:a- 

eJ  raium,  unam  naturam  significare  videamus  ?  Non  lcm,  essentiam,  lucein,  juslitiam,  solcm,  siellam, 

eniin  alicrius  nalurae  nomen  esl  AbraLain,  alleriiss  spirituui,  aquam,  Icoiicm,  urbem,  vermem,  cl  celera 

Isaac,  scd  luiius  aique  sjnsdem.  Mag.  Recie  (iicere.s  innumevabiria.  El  non  solum  ex  his,  quae  siinl  se- 


i>i  similiier  in  hoc  liio  exem|)Io  de  Abruliam  el  Isiiac 
ailirmare  valere&,  qnod  iion  alind  sig.Miticat  Aitraham 
j^cu  Isaac,  et  aiiud  signi.Qcal  in  eis  pater  ei  iiiiu.s.  N;im 
Abialiam  el  nom«i  esl  ipsius  Abraham,  «i  palcr 
timne II  esl  eiJera  Abraham.  Simililer  ei  Isaac  €i  no- 
men  esl  Isiac,  ct  fUius  nomcn  esi  eidem  Isaac.  Scd 


c:indum  naturam,  eam  cdocet,  sed  e\  his,  ([uae 
conira  nalurani,  quamlo  eam  inebriari,  siuliam- 
<}uc"esse,  et  insauire  dicit.  Sed  de  his  iiihic  noti 
Cst  noslri  propositidissererc;  saiis  euim  de  laiibus  a 
sanclo  Dionysio  Aicopagila  in  symbolica  Theologia 
dictum  esl.  Ideoqne  ad  \d,  quod  a  le  quaesiluin  esl. 


%\o\\  de  ca.icm  ra  Abraham  cl  pator,  scii  haac  fcl  ^  redeundiim.   Qiiaesieras  eiiun,  uiium  onmes  cate- 

filius  pratHlitautnr.  '.Mam  de  siib$l:inlia  Abraham,  id  gori;ie  d»i  Dco  praedicandae  sinl  pioprie,  an  quae- 

esi,  dc  spcciafi  cjus  pe.soiia  Abraham  dici(uv;u'e  dam   ipsarum.  Disc.  Redeundum  sane.  Sed  prius 

relali«ne  vcro  ejus  ad  smini  filinm  *  Isaac  paircm  considcramiujn,  ut  arbitror,  cur  praedicla  oomina, 

vocai-i,  ncnio  henc  inleliigeniinm  dubiiarii  *.  Eodcm  esaentiam  dico,  bouiialem,  veriiaiem,  jusiiiiam,  sa- 

modode  Isaac  inlclligendmn  ;lioc  enim  nomiiielsaac  plentiam,  celeraque  id  gemis,  quae  videnlur  noa  so- 

propria  individuaque  subslantia  ipsins  significalur;  lum  divina,   scd   ctiam  divinissima,   et  nihil  aiiud 

liabilns  aulem  ad  palrcni  suum  per  filinm  cognosci-  practer  illani  ipsam  divinam  suhstaiiliam  sea  essen- 

lur.  Non  enini  potes  negare,   lalia   nomina,  id  esl,  liam  significare,  mctaphorica  fieri,  id  esl,  a  crea- 


patrem  et  fllium,  rdativa  esse,  non  substanliva.  Si 
ergo  apud  nos,  hoc  *°  esl  in  noslra  nainra,  iiou  suh- 
stanti  liler  sed  relaiive  lajes  voces  praedicantnr, 
cpiid  de  summa  ae  sancta  dicturi  sumiis  esseniia,  in 
qiia  snl).sian(iariim  inier  sc  inTicem  relaiiouis  vol 
habiindmis  lalia  nomina,  Pater  vidclicet  et  Filius  cl 
Spiriius  saneius,  satra  Scriplura  constiigii?  Disc. 
Jam  ;ideo  praodicli  saiicti  Theotogi  responsiim 
omiiino  ve.ritale  MiflTulium.  Noii  enim  potcsl,  iit  sua- 
snm  esl,  sive  in  divina,  sive  in  humana  natttra,  re- 
lationis  uomen  in  gubstaniia  seu  csscnila  recipi. 
Nossctainen  aperie  ct  hreviier  per  te  vclim,  ulrum 
Oinnes  catugoriae,   ciim  siot    immeio  decem ,  d« 


D 


lura  ad  Crealorem  translala,  praedictiis  saaciissinui.s 
patcr  aJque  Theologns  pronunciarit.  Non  enim  sine 
quadam  myslica  alqtie  secrela  raiione  lalia  di\isse 
aeslimandnm.  Mag.  Kene  vigilas;  noii  eiiim  hoc 
qnoquc  inconsiderate  iranseunJum  [csse)  •*  video. 
Ac  per  hoc  rcsponde;iS  velim,  ulriim  Deo  aliquid 
opposilinn  aul  sibi  coiiileUcclum  inlei!i;i;as.  Opposi- 
lum  dico,  aiit  per  piivallonem,  aiil  per  conliariela- 
icm,  aui  per  iel3lione:n,  aul  per  absenliam  :  coin- 
tcllcctiim  vero,  hoc  esi,  simnl  cum  eo  aeiernaliier 
iaiellecltini,  non  tamcn  ei  coesscnliaie.  Di?c.  (^lare 
video  (|uod  ^'^  vetis,  ac  per  lioc,  neqiie  aiiquid  t\ 
opposituiii,  nequc  sibi  coiniellecluin  :'t«c-jc-'!>v,  hoi 


sumnra  divinae  bonitalis  tma  essenlia  in  tribus  snb-      esS,  qiiod  sil  aUcrius  essenliae,  quam  ipsc  es:,  di 


YARIAJ-:  LECTIONKS. 

»  A  mrven  esse.     »  Sic  ODE ;  el  oin.  A^     ^  ('-DE  £Tfco-.iT'K,'.     •  A  cum.     '  ex  om.  D.     '  Sic  CDE ;   A  locu- 

{4nius.    '   #/om.A!).     ^  ^ic  C\)t\  k  nUum  suum.   '"* {ydnbiimei ,  'E  dubitaL.     '  SicCDE  :  A  (rf.     "Sic(.D 
V-^Kinhabiuts.     '^  \venssime.     '»  SicCDE:  A  ufertrfom.     '"  quae  nm.  C.     '="  SicDE:  vocaiur  on\.C\  k  di- 
alur.     ^"Cfnmet.     '■  eisiom.  \.   '^*  dC  siuniiiamque.     '-■  c«(f  om.  CDE-     ^^  h  quid. 


450 


iOANNIS  SCOTI 


«0 


«re  aiisim.  Nan»  opposii;i  v«r  rolaliniiem  ija  sibi  A  ot  videnll  iion  videns  :  igUur  "  vripSwf ,  plusquaai 


semjsor  opj)osiia  stinl,  ui  slMJiit  el  iiidio:ire  inci- 
pia.ii,  iik  siniul  esso  '  dfesinniit,  tli;ni  *  ejiisdeoi  na- 
lurae  sitil,  til  siiiipium  i»d  ^  liiipliiin,  subscsqualtc- 
iu:«i  ad  sesiiualtcrnm  ;  anl  per  liegalionein,  ul  est, 
nonest;  aui  per  q«iaijla;es  nalaralos;  per  abienliani, 
ul  l(!x  aiqiie  lenebrae;  ;iut  secuiidum  piivaiioneni, 
utinois  ei  Yila;  aul  p;>r  contiariuin  ,  ui  sai!i(as 
ct  iiubcpillitas,  [vox  el  siiouiiuiu]  *.  llacc  aiileu! ' 


vidctis,  si  eeoff  videns  inicrprclailor.  ScJ  si  *•  ad 
alium  urigiiieiU'  laijus  noininis  recurras,  ila  ut  n<m 
a  vcil);)  Qgtaf.u,  video,  sed  a  verbo  8«w,  id  csl  curro, 
©E&y,Demn,  dcrivari  inlelligas ,  adesl  tlLi  si;iiiliter 
eadern  ratio.  Naiii  currenti  non  currens  oppoullur, 
sicui  lardilas  cclcritali.  Eril  igilur  uitiyjiQs,  i.l  csl, 
pliis<pianj  curieiis,  sicui  scriptum  esi:  VelocUercut- 
rU  sermo  ejus.   Nam  lioc  do  Deo  Vcrbo,  qtioJ  inef- 


his,  i|ii.ie  iiilelleclui  succu  nbunl  aiipie  sensui,  recta      fabilltcr  pcr  oiiinia,  quac  sunl,  ul  sint,  curril,  iu- 


raiione  aUribuuntur,  ac  per  Imc  in  Deo  non  suut.  Ea 
<iuii»pi',  (piae  a  scipsis  discrepani,  aeterna  esse  uon 
|K)Ssunt.  Si  eui.*»  aeterna  essent,  a  se  ijivlceni  non 
discvcparent  .\eterni!as  ciiiin  Mii  siiuilis  esi,  ei  loia 
per  loiiiiii,  in  seipsa  mw  siniplcx  indivi<l!ia(jiic  sub 


tflliijinnis.  ILodem  niodo  de  veriiale  accipere  dehe-  - 
niu:>.  Veritali  cteniui  falsltas  o|^onitur,  ac  pcr  hoc 
proprie  verilas  non  esl ;   vittpuhA^t  Igitur  esi,  ei 
v7rj^5<).i50«tK  '*,  plusquam  veriis,  el  plusquam  vcriias. 
fc):ideni  raiio  in  omnlbus  divinis  nominibus  obser- 


Sisiii.  Est  siquidem  oninium  unuui  piintipiuui  unus-  "  vauda  est.  Nonenini  propriediciluraelerullas,  (|uoi 
Qjp  Ihiis,  in  nullo  a  seipso  dison-pr.ns. 

14.  EBdcm  r.\ticiie  coaoicrnum  Deo  c:>se,  quod 
sibi  cocsieniiale  non  sit.nescio  t^iiis  aude:«i;:llirniarc. 
Nem  si  lioccogiiari  aut  invensri  putesf,  ii<^cessario 
^e(}jitur,  non  esse  unnmoinumm  priucipiufi!,  sed  riuo 


qtMotiam  seu  plura,  ionge  a  se  inviceiu  diilercnli 
Ouod  ver.T  ratio  sine  ulla  haesilnlioiie  roniiere  coii- 
5ut*/i(  MpiiJo  afc  uno  omnia  a  duotius  auteni  vel  piu- 
ribiis  fiiliil  essc  inclioat.  Mac.  lUcie  ni?ccplas,  ut 
aeSiimo.  Si  igitur  praedicta  divina  nomir.a  opposiia  e 
re^'ioiic  bib»  ulia  iiomina  respiciunt,  necessario  eiiain 
rfes,  qnac  propric  cis  significaniur,  «pposltas  sibi 
coniraneiates  oLiinere    iutelligiinti:r,  ac  per  hoc 


ni;im  acternitaii  temporalilas  opponilur ;  uirt,catM*o; 
igilut-  est,  et  <inip«umM  '^,  piu&quam  aeternus,  ei 
plnsquam  .tetci  nitas.  De  sapieutia  quoquc  niilla  alia 
occui  rii  ralio,  ideoquc  propric  de  Deo  praedicari  nou 
Csl  arbitranduiu  quoniam  .sapieittiae  '^  el  sapienli 
insipions  et  nisipienlia  **  oppugtiant ;  proinde 
\)::ic,sij'j(>(,  id  esl,  plustjuani  saplens,  cl  impaoyix, 
pius<iuam  sapieuiia.  lecJO  vereque  dicitur.  Sinilitei 
pltisquatn  vii.')  est,  siquidcni  vilac  mors  oppoiiilur. 
Eodem  inodo  dc  iuce.  inicliigendum  esl ;  nam  luci  > 
lencbrae  Obsittni.  Haclcnus,  ul  arbitror,  dc  his  suHi-y 
cienicr  dictum  est.  Disc.  Alqui  fatendiim,  salis  esse 
'dicti.m.  Nam  de  lalibus  quaecunque  i>ccessaria  suu! 


do  DcQ,  cul  nlhil  '"   opposiium  ^  aiit  <'uin  quo  co    _,  proferri  propter  ea,  quae  pracseiiii  ncgotio  '•  dispu 
apiornalitcr  natura  differens  nihil  *  jnspiciiur,  pro-      lauda  suut,  nunc  noslwe  disceplalionls  proposiuiu 


pne  i»r>edicari  non  possiint.  Piaedicionifn  enim  ao- 
rnjnorft  aJiorumque  sibi  simillum  nuliaiii  vr-ia  laiio 
repeiire  poicsl,  cui  noii  ex  adversa  parie,  a«t  socuni 
rn  eodeni  gencie,  differcns  aliud,  ah  ipso  uiscedcns 
noineii  non  reperiaiur.  Et  .piod  in  nomir.ibus  cogr.o 
Sciinus  neccssarium,  ui  In  •  bis  rebus,  quac  ab 
cis  signidcaiilur,  «•ogiioscamns.  Sed  quouiam  di>inai- 
stguificationes,  quae  iu  sacra  Scripiura  a  cicaiura 
ad  Creaiorem  Iranslatae  "  dc  Deo  pntedicantin ,  si 
lamen  recte  diciiur  aliquid  de  Deo  posse  praedican, 
'luod  alio  loco  coiisiderandum  est,  innumeritbiles 
suiii,  et  purvilate  nostrac  ratiocinaiioiiis.  nec  inveiii- 
rt,  nec  in  simui  colligi  possunt,  pauca  tameMexeiu- 


ui 

iioii  admiltit.  Redi  igiiur,  si  pLicet,  ad  deiiariac 
quanlitatis  caiegoriarum  considerationem.  Mag.  ht- 
leniionis  luae  acumeu,  quae  adhuc  admodum  pcrvi- 
^il  videLatur,  admiror.  Disc.  Undc,  quacso,  dica^? 
M/vti  Noiine  diximus,  quod  ineflabills  naiura  miUo'^ 
vcrbo,  oullo  nominc,  scu  aliquo  seusibili  soiio,  iiatia 
re  significata  proprie  possit  signiljc  »ri  ?  Ei  li«c  <!«- 
disii.  r^on  cnim  proprie,  sed  iraDsialive  diciiuret»- 
seniia,  veriia.s,  sapienlia,  ceteraque  liajusinodi;  s<.-d 
Supcrcsseittialis,  plusquam  veritas,  plusquaiii  sa- 
pieniia,  el  siniilia  dicitur.  Sed  nonne  et  liacc  q'iasi 
quaedam  propria  noinina  videnlur  esse,  si  CdSCiJii:! 
proprie  non  dicitur,  superessentialis  autem  proprie! 


yijli  graiia  divina  vocitbula  ponenda  su.it.   Essentia      Similiter  si  veritas  seu  sapieniia  proprie  non  voca- 


cigodicilurDeus,  sed  proprie  csscniia  lion  est,  ciii 
opponitiir  nihil;  \tntpo\>fn.it;  igiuirest.  iJ  es.l,  supiT 
essenliaiih.  hem  l.oiutas  dicitur,  scd  proprie  bo.ii- 
^  las  non  csi ;  honilali  cnim  inalitia  opponiiur ; 
'^■rrepi.yt.OQt  igilur,  plusqtiair.  hoous. cliw pscvuScr.?,- ' '. 
id  esi  plusf|ua.'n  bonitas  Dcus  diciiiii  scd  '« non 
propfic  Deus  esi ;  visiom  cnim  caecilas  opponilur, 


tiir,  pliisveroqiiam  vci-itas  **,  el  plusquam  sapleiilia 
propriedicilur  '"?Non  ergupropriis  noininihus  carei; 
li.i<x-.  eniin  nomina,  qu:imvis  apud  Laiinos  sub  OM 
acocnlu,  subqiie  una"  composiiionls  hariuouia  usir 
tule  non  profcrantur,  ex<:epto  eu  numine  quod  esll 
superesseniialis,  a  (iraccis  iaincn  sub  uno  leiiONJ 
composiia  pronunciauiui.  Nunqtiam  enim,  aut  viil 


VARIAE  LECTIONES. 


'  k  eisesimui      ^  Sic  (:i»E  ;  A  sioe.     ^  Sic  COE     A  et.  .*  Vox  ei  »tU,Uium  om   CDE      '  A  e>^m      * 
nil      ■>  A   es<  opposilum.     «  DK  nil.    ^  Sic    CDE    k  cir.     '«sicCDE      A   rWafae.     "  CDE  xjxio^yaSotv* 

"iedomA.     '"^  Jgitur   om    .\.     '*  s.f  CDE;  ;  5i  om.  A      "  &ic  l);  C  vrztooXvBi^i.  f.  e  <,ntf>a\nC»  ,  \ 
^nep«UOr)Z  ..   urttpai/jflta.  A  adcii- iV/  cs/ plusqu.^n    cei.     '•  Sic  CDK  •  A  aridii  »o  Pii  plusqu.irr  cd.     "  S» 
CDE;  A.  quoniam  e(  sapicnii,     "  A  tfliopifntia      "  Sic  ADE;  C  WfV/oOo  jintest-MM.     »*SicCK,A   pluif 
ventffi  vero.     "  (dcituT  om,  C  ;  SimiUiei  si-  dwiCuT  om.  U      "  Sic  CE.  A  JuA  una    [)  sub  »rta(/u«. 


f 


iqutttl 


I 


*fil  DE  DlVIS!OSE  NATURAC   —  UBER  PIUMLb.  4W 

li.vcnles,  «iperijonuiu   seu  '    snperaeienium   cele-  X  vldebaiilur,    minc    iiiler    sc    iuvicem  foikveuire,  ei 


-^nxiiie  simHifl  ccmposiie  p:oferii.  Otttc.  Ei  '  ejo 
ipse  valdo  aJiniror,  qiio  iiiicn  lobam,  qnanJn  '  hanc 
iion  speineadain  imiuisiiionein  iiilatlam  praeler- 
iniserain.  Alqiie  idco  eain  a  le  .i|)criri  obiiixe  puslii* 
lo.  Qufl4|iio  niodo  eniiii  diviiia  siihstantia  seu  sim- 
plicilius  oraiioiiis  pariibus ,  seu  composiiis,  sen 
soluiis,  graece  seu  laiinc,  lanluin  ut  proprie  profera- 
tur,  noii  ineffiihilis  esse  vidcbitur.  Non  eninv  iiiena- 
bile  est,  quod  qiiodainmodo  faii  polest.  Mac.  Nimc 
vlgilas,  ul  *  vidco.  Disc.  Vigilo  quidera,  sed  de  Inc 
iulerposila  qiiaesiioiie  nil  adliuc  video.  Mag.  R.  di 
igitur  ad  ea,  quae  paulo  superius  inter  nos  confccla 
»uni.  Duus  namqiie,  ni  fallor,  snbliinissijnas  IIicoIq- 
giae  partes  e&se  diximus;  et  hoc  non  ex  nobis,  sed 
auctoriiate  S.  Dionysii  Areopagilae  accipienles,  qiii  |> 


in  nullo  a  seipsis  dissciitiro,  (iiiiii  orc:*  Deuin  runsi- 
deranlur  liice  ciaring  patescunl.  Seii  quoinode  ad 
praeseitiis  qiiacstionis  soliiiionein  atlineant,  nonilum 
iio.3St>mc  f.iteur.  '     ^ 

Mac.  Atteide  Igitiir  vigilantius,  alque  ipsas  s)giii-\ 
(icationes,  q.jae  piins  adjectac  sunt,  superesseniia- 
lein  dico,  plu8(»uainverilaiem,  plusquam  sapienliam, 
cetera&ffu^  similes ,  ad  qiiam    partem  Thcologiac  / 
pertineant,  iilruni  a/Drinativae  an  negativac  appli-  | 
candae  sunt,  qu.iiiiuni  tibi  possibile  '-,   euissere. 
Disc.  Hoc  per  meipaum  discernere  non  salis  audeo. 
Nam  cuni  praedictas  :^igntficationes  negativa  carcre 
pariictila  considero,  quae  est  non ,  negadvae  parii 
Theologiae  adjnngere  eas  ♦"  perdmesco.  Si  vero 


aperllssime.  utdiclum  esl,bipertitam  Theologiani   ^®'"'"^''*.''®    P'^'"^'  easdeni    adjunxero,  inielleciviin 


asserit  csse,  id  esl,  rawfaranv  '  et  «iro»«ttxn», 
quas  Cicero  in  inienlionem  '  et  repultionem  Iransfert, 
iios  auteni,  ut  apertius  vis  nominum  clarescat,  iii 
alfirroationein  «t  negaiioncm  maluimus  transferre. 
Disc.  Taliuin,  ul  arbitror,  recordari  me  video.  Sed 


earuin  roihi  non  consentire  cognosco.  Ciiin  enim  di- 
citur,  siipercssentialis  est,  nil  .illud  ntlhi  *»  datur  in- 
tclligl,  quam  negatio  esseniiae.  Qui  cnim  dicii,  sn- 
pcrcssciitialis  est,  aperte  negal  csscntiah;ii»  esse. 
Ac  perhoc,  quamvis  in  pronuncia'ione  vocum  nog«-i 


qoid  ad  haec,  quae  nunc  considcrare  voliimus,  pro-      *'"  "*"  appareat,  occulte  tamen  ipsius  iiileUect<:s 


slnt,  nondum  agnosco^.  Mag.  Nonnevides.haecduo, 
aiTirmalionem  \idelicelet  negaiionem,  sibl  Inviccm 
opposilaesse?  Disc.  Satis  video ,  et  ni!  phiscontrariam 
possct  ^  esse,  arbitror.  Mac.  Intende  igitucdiligen- 
tiiis.  Nam  cum  ad  pcriectae  ratiocinatioais  contni- 


bene  coiisi  feianies  non  latet.  ProinJe,  ut  arbitror. 
faleri  cogor,   lias   praedictas   sigiiilicaliones,  qtuiij 
iiegatione  \i:!eiitur  caiere,  quantum  datur   iuielli- 
gere,  pliis  negalivai;  Theologiae  parli  qiiain  aOir- y 
inaiivae  conveitire.  MAC.Cautissinie  el  vtgllaniissime 


lum  perveneris,  salis  clare »  consiJerabis,  hacc  duo,  •'cspandlsse  te  vi.leo,  miiUumque  approbo.  quomOiU» 
quae  videntur  Inier  se  esse  coniniria,  millo  inodo  *"  pronunciatione  affiimalivae  partis  iiHell!  ciuni 
slbimeiopponi.  dumcircadivinaranatiiram  vcrsan-^  «egaUrae  subMlissiine  perspexistii  Fiat    igitur,  &i 

conson-      P^^icel,  praeseniis  hnjiis  qnaesilonis  suliilio  huc  ino- 


X 


iiir,  sed  oer  omnia  io  omoibu?  sib:  Invicem  conswv 
tiiint  '°.  i!.i  ut  hoc  apertius  fiat,  pautis  utanmr  esein- 
plis.  VerlM  gratia,  y.«T«fotixn  dicit,  verilas  est; 
R7rofa?(X)f  contradicit,  veritas  non  est.  Hic  ii(U>tiir 
qiiaedam  rurma  conlratlictionis;  sed  dnm  inteiitius 
liispicilur  ",  nulla  coniroversia  reperiiiir.  Nam  qnae 
ilicii,  veritasest,  non  aflirmat,  propriedivinam  siib- 
staniiam  veritaicm  esse,  sed  tali  nomiiic  pcr  niota- 
plioram  a  crealnra  ad  Creatorem  vocari  posse;  nu- 
dain  siquidcm  omnique  propria  significaiione  reli- 
ctam  divinam  cssentiam  talibus  vocabHlis  vc&lil. 
Ea  vero,  quaedicjt,  veritas  uon  est,  mcrito  divinam 
naiuram  incomprehensibilem  ineOaliiieinque  *»  claVe 
cftgnoscens  ",  non  eam  negalesse,  sed  verltaiein  nec 


do,  ut  Iiaec  omnia  ",  quae  adjeciione  super  vei 
ptusqTiam  partieuluruiu  de  Deo  praeJicautur ,  ut  esi 
kupcresscntiaiis,  pliisqnam  veriia^,  piusquam  sa- 
piiiiiii.i.  et  siiniiia,  duarum  prae.lici.iruin  Thco- 
lii,;;iau  pariiiini  iu  se  pleaissiine  siiit  compre- 
hensiva;  i.a  iii  tn  pronuncialione  rorroaai  alTir- 
iiMalvae ,  iii  ^*  iiitellcctu  vero  viriuiem  abilicaii 
vac  '^  oLUiieani.  El  boc  brcvi  cuuciiidanuis  cxciit- 
pIo./Esseiitia  est,  affinnatio;  es^entla  uon  est , 
abdicatio;  supcressentiaHs  est,  a/Tirmatio  simut 
et  abdlcatio  "*.  In  superAcie  elenim  negniione 
carei;  in  '•'•  inteliectu  negaiione  pf>llei.  Nam  qtii  di- 
cit,  superessenlialis  est ,  uon,  quid  est,  dicit,  sci'. 


vocari  proprie,  nec  esse.  Omnibus  enim  signiflca-  jj  fl"'»*  "on  es). ;  dicit  enim  essentiam  noii  esse,  se 

tionibus,  quas  '^  xaTa^aTf»!  Divinitatem  induit '',      "'  '"     "^    ' 

drrojwrtx»;  oam  spoliare  non  nescit.  IJnaeniin  "dicit, 

sapieniia  est,  verbl  graiia,  eam    Induens;    altera 

dicii,  sapientia  non  eai,  eandein  exueng.  IJna  igilur 

dicil,  hoc  vocarl  polost,  sed  non  diclt,  hoc  propiie 

esi;  altera  dicil,  hoc  non  est,  quanivis  ex  lioc  appel- 

Jari  potesi.  Disc.  Haec,  ni  fallor,  aperiissime  video, 

ei  ea  "  qTiae  adhsic  mihi  a  se  invicem  discropantia 


i 
piusquam  essenilant.  Quid  autem  iltud  csl,  quod 
plusquam  cssentia  est,  noii  cxprrniit,  asseietis, 
Dcum  non  es^e  aliquid  coruro  qnae  sxint,  scd  pliis 
qiiain  ea  qiiac  sqnl  esse:  illudaiilem  esscqnid  sii, 
nullo  niodo  definit./  Disc.  In  bac  quaeslioiie  non 
cliutius  dentorandum.ut  aestimo,  ei  nunc,  si  vidoicr, 
categoriarum  naiura  consideranda  csi.  Mag.  Aristu- 
teles  aciiiissimus  apud  Giaccos,  tit  uiunl,  ualura- 


V.\Rl.4E  LECTIONES. 


'  A  auf.     ^K/om.  A.     ^  kquum.     *  «/ om.  \.     M"OE  id  est  i;i   yiitstftruv*.    *  Sic  ODK  ;  A   'M/r.'i.i«- 
m.     '  Sic  <:DE  ;  A  fo<;«o«c«;.     «  Sir  CDE ;  A  fAjs*/'.     »  C  ctuvum.    .'»  Sic  CDK ;  A  ro'/i;'/>firf .     '«A«s'jr; 
...r.    '^  kaiqueineffabit.nn.    '*  SicCDE;  A  i/jfioscfH*.     «^  Sic  CDE;  A  f/tifftna     '«  Siv  CDK;  .^  v,.*'»,'.     "  ^Wrv 
om,  A.     "  Sic  CDE;  eieaom.  A.     '»  A  possil)ile  c»/.     "  A  em  admvger^.     »''  m7ii  «ftn.  A.     "  SicCDr. 
\  01.  ;iro.     "  iii  om.  CD.     "  ;;i  inlelt.ilii  —  abdkalintf  oni.  E.     *'•  Slc  CDE ;  A '.•<•£/ </''^      "Umy.-A    CS»::. 


nem 
tu 


^«^  JOANNiS  SCOTf  4g^ 

liuii»  renim  disireiioiiis  lepertor.  oiiiniiim   r«iim«,  A  sigfiificarc.  Niiin  si  sub!iinissimae  naturanimomniuin 

(|uae  posl  Dejimsiini,  el  ab  eocre.ii;\e,  '  inmimera-  posleamorfJiinianiin  creaiae  ransae,  solis(|uep:iiae 

Ijiles  varlelalP.s  in  (lecem   iinivtTsalihus    generibns  menlisaspeclihiis  perspiciiac,abnna  omniurn  ineffa- 

rontbisii,  qi:a<:  (lccem  caiogorias,  i({  csl,  praciiica-  bili  caiisa  excclienlia  essentiae  dcserunlur,  ul  nulb 

menla  vocavil.  Niliil  ouim,  ul  oi  visum  *,  iii  miilli-  modf)  ejMiim  vocakilis  ca  proprie  possil  si},Miificari : 

liidinft  crealarum  lernin,  variisqne  animorum  nioti-  <iuid  diceiuliim  csl  de  bis  decem  generibus  prae- 

bus  invenirl  po!esl,  <niod  in  aliquo  praediciornm  gc-  diclis,qiiae  non  sobim  iii  reimsinlelligiliilibus,  vcrum 

nerum  includi  i:on  possil.  Ilacc  aulem  a  f.raecis  vo-  eliam  iii  rebus  scnsibilibus  dignoscunUir?  Niimquid 

c:\i\Un'  fyjai.c',Tc<,<7izri;,no:'jTr,i  ^,  rzi;  Ti,  y.dcBvj.  Ih;,  credibile  cst,  ul  vcre  ac  pioprie  de  diviiia  alqiie 

To.Tor,  ^covo»-,   Tr/:i/.r«tv,  r'/;£iv.  Qiiac  biliiiliier  di-  ineflabiii  naiura   j.rae  !iccntur?  '•  Disc.  Ila  aibitror 

cuntiir    csxenlia,  ijiianlHas,  qualhas,  r,d  nUquid,  si-  incredibile  csse.  Non  Cil  igilur  oiixia,  q-iia  plus  es» 

/■js,  haiitiix,  locus,  leinjms,  aiicre,  ]uui.   Ilorum  aii-.  quam  oi^w;  cl  lamcn  dicilcr  oO^ia,  quia  oranium 

lenr:  decem  g  uerum   innumeralHles   subdiyi.siunes  ovffiwv,  Id  esl  "  csseniianim,  crcalrix  esl.  Non  esl 

sunt,  dc  qiiibus  nunc  (bspulare  praesens  negolium  quauiilas  '»,  quia  pbis  qiiam  qu:uitiias  esl.  Omnis 

iion  admittil,  ne   longius  a   proposiio    rece.lamus,  enim  quaniitas  iribus  spaiiis  exieiidiiur,  longiiij.iiiie 
praeseilim  cum  ilia  pars  pliilosopliiac,  qiiae  dicltur  B  quijem  ,  laliludine,  aUliudJne.  (J-iae  iionim  ♦*  tria 

dialeciica,  circa  borum  geuerum  divisioiies  a  genc-  fepaiia  senario  proiendiiniur  numero.  Nam  longiiiidq 

ralissimis  ad  speciali.ssima,  llerumque  colleciioncs*  siirsum  ei  deorsum;  laiiiudo  dexirorsum  el%uii- 

a  spfcialissimis  ad  gcneralissima  vcrsclur  *.  £lrorsum;  allitudo  ante  el  rclro  proteudilur  »•.  Do;i$ 

15.    St^d,  ul  ait  sanclus  paler  AuguslinusMn  li-  aulcm  Quini  spallo  carcl.  Carel  igilur  quanlilale. 

bris  de  Trinilalc,    diim    aii  *  ibeologiam,  boc  est,  Iicm  quantilas  fesl]  ''in  numero  pariium,  aut  iia- 

2U  divin:ie   csseniiac    ii:vesiigaiioncm   pervenilur,  turalitcr  conjmjclarum,  ul  esl  linea  aui  "  lempus» 

catcgoriarum  vi<lus  omnino  exlinguiiirr.  .^am    iu  aul  nalur:iliter  disjunclaruiii,  iil  suiil  uumeri,  seu 

ipsis  naiurisa  Deo  condilis,  molibiisiiuc  caiuiii,  ca-  coifMvralos,  seu  iulelligibiles.  Divina  •"  subslaalia 

logoriao  qualiscunque  sil  polentia,  praevalel.  In  ea  ncc  coutinuis    parlibus  eoinponitur,    nec  dividiiis 

vcri»  iiaiura,  qiue  noc  dici,  nec  inlelligi  poicsl.  per  dislii.guitur.    JSon  est  igilur    <pianlflas.    Qiianiilas, 

omnia  iii  omnibus  de/icii.  Aitamcn,  ul  praedixiinus  ,  lamen  im\  incougrue  denominalur  duobus  inodis, 

iiuemadmodum  iereouinia,  quae   de   nalura   co;i-  aul  quia  qnanlilas  saepo  pro  magnitadine  virlulis 

diiaruin  rerum   proprie  piaedicanlur,  de  condilort:  ponilur,  aul  quia  tolius  qu;inlilalis  principiiiin  csl 

reriini  pcr  metaplioram ,  signilicandi  gratia,  dicun-  el  caiisa.  De  qualiiaie  qiioque  non  alivor  inielligen- 
lur:    iiaeiiam  calegoriarum  significaliones  ,  quae  ^  dum.  NuHa  cuim  Deus  qualiias  esl,  nulU»  ei  accidii, 

propiie  ir<  rcbus  conditis  digno3cunlur,  dc  caus;;  nullius  est  **  pariiccps.  Al  vero  sacpis&iinc  quaJiias 

ojiiiiium  non  absurde  possui  ;:  proferri,  non  ul  pro-  deeo  practlieatur,  aui  quia  loiius  qualiiatis  condiior 

priOHignilicenl,  quid  ipsa  sil,  sedul  iranslativi;,  (luid  esl ,  aut  quod  qualitas  freuuenlissimc  iii  sigiiilic»- 

dc  e;i  iiobis  riiiodamuiodo  cam  inquirenlibus  jnoba-  tioue  virtiitiim  pouilur.  Nam  el  "  bonilas  ci  jusi.iiia 

bililtir  cogiiaiulum  est,  suadeaul  \  Disc.  Claro  con-  ceieniequo  viriulcs  qualilatos^esse  dicuniur,  Deu» 

f  picio,  iiidla  «  ralione  calcgorias  de  nalura  iiieilfal)ill  auiem  virius  est,  el  plusquam  virliis. 
pioprio  possc  pracilicari.  Nam  si  » aiiqiia  calegoiia-  16.  llcluliouis  aulem  ralio  non  lam  apcric  paie- 

rum  tle  Doo  proprie  praedicarelur,  ueccssario  geuus  scil,  qiioniadmodum  aliarum  categoriarum  dofiiiilio 

esse  Dcus  soqiioretur.   D.'us  auiem  uec  gonus,  uec  i;es  apparenl.  Videliir  enim  ista  soia  caiogtuia  veluii 

ppecios,  mc  aicidens  esl.  Nulla  igiitir  calcgoria  pr<>-  proprie  in  Oco  pracdicari.   Aiq;:e  ideo  cum  siiuuui) 

prie  Deum  siguificare  potest.  Mag.  IkHie  iuiueris.  diligeuiia  invesiig;uidum  e.sse  video,  utrum  proprie 

Nou '•  in  vauiim,  ularbitror,  in  pracdiclis  ralioiiibus  i;i   summa   ac  saiicla  Tiiuilale  iriiim  maximarmu 

dtiariiiu  parliiim  ibeologiae  sudare   voluimus.  Non  subslauliarum  P;vier  relative  ad  Filium  diciliir,  " 
Ciiim  l;im  facile  ac  fore  absque  ullo   laboio  ad  luiHC  ^  simililcr  Fiiius  a.l  Palrem,  Spirilus  (iuoque  sancius 

catcgori.iriiin  dispulalionem  pervcnire  valuissemus,  ad  P;ilrcm  ol  Filium  ,  ipiia  Spiriius  aiuborum  esl ; 

TiOii  posse  scilicei  proprie  de  Deo  pracdicarj,  nisi  baec  euim  uoniiua  babiiudiuum  "  csse  sanctus  paier 

priiis  de  prtn.ordialibiis  causis  al>  iina  omniuui  causa  Crogurius  Tbcologiis  iudubilauJcr  assorii :  an  eii;iui, 

praocoiidilis,  esseiiliam  dico,  bouilit.lom,  viriuteni,  (luouuuimodum  celorae  c;>legoriae  ,   ila  ct  "  isla, 

verilatcm,  s:ipientiani  celerastuie  bujustnodi,  ad  pu-  quae  dicitnr  refaliouis  sive  babiludiuis,  meUipborice 

ruiu  coiificeremus,  non  aliier  uisi  irauslativc  Deiim  dc  Dco  praedioari, '^  croilenduiu  ci  iuielligenduin 


V.\RIAK  LECTIONES. 


'  CDl']  creata.  ^  A  vi.suni  ««s^  *  A  ^rotoTn,-,  TroTOTr,,-;  CDR  7:o(roT>,T(>;.5T«,rtTr,TK.  *  Sic  CDE ;  A  c<»//«/ione. 
»  C  wTdur.  «  ad  oiu.  A.  ">  Sic  ADE;  C  .wndent.  »  Sir  ACE;  D  non  aliqua.  »  A  cl  si.  "  A  Nou 
auu-.ii.  ^^  k  pracdicerenlur.  *•  A  idein.  ^*  qnnuiilas  om.  D.  ^^  \  ilem.  '*  Sic  CDK;  A  fl/M/M(/o  antc  el 
relri),  htiiiudu  dexlrorsuin  et  siuistrorimin  ;;o;n;/;f.'()-.  '*  cst  <i:u.  CDK.  ''  Sio.  ''K;  AD  el.  '*  Sic  CDK; 
A  Divin:»  nuicin  siibsl.  "  Sic  AE;  C  /•ii//(f,s  cs/ ;  \)  wilii  csse.  *"  ci  o:u.  D.  *•  Sic  CK;  A  prnedicelnr  Fa- 
ler  relalire  nd  FHinifi.  —  dicilnr  ivv,.  \).  •=  D  liuhiinAineni.  '•'  ei  (un.  A.  '•  Sic  CDF.;  k  meiapliorico  dc 
Deo  an  firoprie  praedicari  sed  ii<t  utrum  iia  si/  rirc  nc,  credcudum  cel. 


I 


iJr^ 


4fS  DK  DIVJSIONE  MArUllAE.  —  I.IBER  PlimiJS.  -i^6 

sii.  Mac    Kaiionabililev,  ol  ai^siimo,  !«d  invpsliji;:m-  A  «"st  aiileiTi  iocftlis.  Niillo  igiiur  silii  r«iiliiiel!ir. 
dam  verii  lis  myslerium  p-.oicdis.  Null;i  cnini  inie-  17.  Mac.  (llare,  (juicl  veiis,   perspieio.  \v.  per  boc 

goriariiin  pinpltr  isiaiti  solaiu  do  l>eo  [liopiio  prae-  ;>d  liabiludiiHS  calej^oriam  iranseuiidtim  cssc  vidco. 
dicaii  vidt^liir.  Seu  iilriim  ila  sil  iiec  iic,  piissiiii*  Quae  oimiiiiiii  caicgorinniin  |)ro|»tci-  uiiniaiu  sui 
rnuiissimequc  inquircuduin.  Nau;  si  piopiie  de  Dco  :uii|)Iiludiiiem  obbCiMi.ssimn  esbe  videUir.  Non  enim 
dicilur,   oionis  Jcriiie  praedicta  iioslra   raiioritintio      csl  ullu  oaiei^oria  lere,  iii  r|ua  liabiltis  qiiidaiii  inve- 


cvaciiabitiir.  Univorsalilcr  eiiim  di.ximiis,  nil  proprie 
ile  Dco  aiil  dici  aiit  inlelligi  posse.  IMaescitim  calo- 
goria  rchuioiiis  noii  iiilcr  dcccia  {leiicia  Citicgoria- 
iHin  rcpulaliilur,  si  propiie  de  Deo  proituiiciaiiir.  Si 
auicin  Iioc  confpcdim  fueril,  calcgoiiaiuni  nuinerus 
lioii  dciiaiio.  seil  ncivciiario  coiicludetur.  Kesiitl 
igiliir,  iil  inlelligamiis  ,  liaiic  eliaiii  calfisiuiam  ,sic- 
lil  el  '  ceterns,  transliUive  de  Deo  pracdicari.  Vcra 
biquidem  rnliocii)alio  ad  lioc  iiivital  alquo  coarlal. 


iiiii  noii  possii;  uniii  ei  esscniiiie  scu  siil>slaiiiiae 
liabilu  quodiiiii  ad  se  invicem  re.spiciiinl.  Diciuius 
eiiiiii,  ralioiiaiiilis  esseiilii4  irraiion.^vbilisqiie  qiia  prO' 
poriione,  Id  est  '^  quo  babilii,  ad  se  invicein  res^ii- 
cinnl.  Noii  enim  irralionabilis  diccrelur,  nisi  ab 
iiaiiitii  nbseiiiiae  r.itlonis;  ((uoiiiodo  uon  aliaudo  ra- 
lioiiabiiis  vocaliir,  iiisi  liabilii  praeseuiiae  ratiouis. 
Ofrinis  eiiim  **  pioportio  baliilus  csl,  qiiaiiivis  non 
oiniiis  babilus  pioportio.   Pruprie  num(|ite  proportio 


nc  ea,  qiinc  praodictn  suiit,  inci|:ia:it  vaciilarc.  Qiii-.l  {)  "*'"  iniiius  (piaiii  iu  duobus  puiest  iiiveniri;  babiius 


enim?  Niimqiiid  •veris  raliocinatior.ibiis  obsistit  ,  si 
dicamus,  Palrem  ct  Filiiiin  ipsiiis  bahiiudiitis,  ijuae 
diciliir  ad  aliquid  ,  liomiiia  cssc,  et  pliisquitm  ii.nbi- 
tudiiiis?  Nnu  eniin  credeiidum  esl,  eaiiricm  bahitiidi- 
nern  in  excelsissiniis  *  divinae  essentiae  subsiaistiis, 
etiii  liis,qtiacposleam  ab  ea  condila  .«stinl  '.Utcnim, 
iii  fallor,  quemadniodiiin  superal  omnem  essciiiiam, 
sapientiani,  virliiti^in,  ila  ctiam  ol  oinneiii  habiltidi- 
nem  ^iiiclfaiiiliiersiipcriircdiltir. Qiiisenitncredideii!, 
laicm  habiludiuetn  inler  Patrem  el  Vcilfum  simm  ' 
essc,  qtiaicm  iiilcr  Abrabam  ct  isaac  jMitcst  cogimre? 
Uic  *  eiiiin  iiisbiltis  c;:riiaiis  ex  divisioiic  nat!!iao 
posl  ^  peccatiim  primi  liomiuis  in  *  iiMdtiplicilioilc 
pcr  gencralionem  inquirilur  :  illic  iiRfl".ibilis  inge- 


vero  eiiam  "  in  singulis  rcbiis  pcrspicitur  '*.  Verhi 
'g!';ilia  ,  liabiiiis  liitioiiabilis  animae  virliis  est.  Est 
igitiir  propoilio  spocies  qtiaedain  liabitHdinis.  Si  au- 
lein  exenijilo  vis  declaraii  ,  quomodo  liai)ilus  pro- 
porlionalis  in  esscntia  itivcnitur,  es  nunicris  eUge 
exemplar.  Nuniori  enim,  ut  aestimo,  esseniialilcr  in 
oiiiiiibus  intoiligtiiittir  ;  iii  iiumcris  naniqiic  oiiinium. 
renim  siibsislil  essenlia-  Yides  igiliir,  qualis  pro- 
portio  csi  in  diiobiis  et  iribus.  Disc.  Video  plane, 
sesqualleram  '^  osse  arbiinir,  cl  boc  iino  cxemplo 
aliuriim  oiiinium  subslaniialiuni  mimeroriim,  irilfir  so 
inviccm  coiialoriim  «\  varias  proporliQiiis  species 
possum  cogiioscorc.  Mag.  liiloiide  ila(|ue  "  ad  veli- 
qua,  el  cognosce,  nnllas  qtianliiaiis  species  esse,  seu 


nitaegcnitaequesabslaiitiaesibimelcopiira  creditur,  C  qiHiliUilis,  seu  ipsius,  quao  dicitiir  ad  rdiqnid  ,  .'.eu 


silus,  locive,  leniporisve,  agendi,  vcl  pniicndi,  iii  qiij 
biis  qiiaedam  spccies  babiludiiiis  non  repciiaiur. 
])\sc.  Sacpe  talia  ijuacsivi,  et  itn  Veperi.  Niim,  iit 
paiicis  ^*  exeinpiis  utar,  in  (jiuntitalibiis  niagna  el 
{Kirva  el  ittedia  inler  se  cumparala,  mulla  *'  policMl 
iiAbiiijdiiie.  licm  in  (|nanli:alibiis  miiueroriim,  liiica- 
rtim  ,  lC!ii|)oni!i),  aiioruii>qtic  simiiiuia  babitudincs 
proporliontiin  '*  persiiicae  rcjierios. 

18.  Simililer  in  qualilale.  Verbi  gratin,  in  colori- 
lius  album,  el  nigriin!,iiiediiisqiie",qiiaiiscuiiquesil, 
color  liabitu  sibimet  juiigiuilur  *'\  Albffii  siqiiideiu 
ei  nignim  ,  quae  extiemos  coionim  locos  obtinenl, 
liabim  cxlreniilalis  ad  se  iiivicem  respiciunl.  Color 
atitem  ad  exlrcnia  biii ,  albiim  dico  nigrumqiie,  ba- 
de  eo  praedicari  polesl  ".  At  vcro  quoniam  stiindi  "  l)ii«  medielalis  rcspicil.  J;i  ea  (|uoque  categoria.quae 
el  Jacendi  causa  esi;in  ipso  eiiim  omiiin  et  slant,  iioc  dicitur  Tr^oi.- T(  ,  id  est  ad  aliquid,  clare  apparet, 
csl ,  iiiiniiitabiiij(?r  seomidum  suas  raliones  subsi-  '   qualis  babilus  sil  -*  palris  ad    (iiium,  .seu  filii  ad 


proutque  datnr,  divini  iuiniiiis  radio  cogiiosciliir ; 
hic  qiiod  quacrilur,  iioii  cx  naliira  processii. ,  iit 
diximns,  sed  cx  viiio  :  illic  tjuod  cogitaiiir,  ex  inef- 
fabili  divi!ia«  boniiatis  rccundiialo  |)ioccdt*re  co- 
gnosciliir.  Sed  aii  celer^s  c^trgorias  li-iinseainus. 
Disc.  Scx  rcslanl,  ni  fnlior,  quarum  p:iina  y.sltiM, 
id  «31  ]:iccrc,  quaii)  :dii  siUim  appcliant.  Sitiis  ;u!- 
teni  iiileliigitur  in  posiiioiie  cuj;!8.!am  crcalur.ic, 
sive  visibilis  sive  invisibilis.  Vorbi  gralia,  de  aliqiio 
corpore  diciliir,  aiit  jacel  aut  stat.  Simililer  de  aiiiino 
dicilur,  si  ipiiotus  ,  JAcel ;  si  pervigil ,  stai.  Sintus 
namque  '  biiic  caiegori;^e  "  applicari  solol  ;  nam 
inoUis  ad  lcmpus  referlur.  Scd  quia  Deus  nec  stat, 
necjacel,  praedicta  calegciia  niilla  ratione  proprie 


siiiMl,  ci  jacenl,  boc  esl  quiescunt ;  finis  ctiim  " 
oniniiim  esi,  iiltra  qtiem  nihil  appelunt;  poiest  de  co 
Iransiative  jaccre  vcl  sitiis  pracdicari.  Nam  si  vere 
proprieijue  Detts  jacet,  aut  sedet,  atil  stat,  posilione 
non  carct.   Si  no»'  carel  positioiic    iocalis  esl.  Non 


patre:n  ,  amici  amico,  dupli  ad  simpiuin,  ceteraque 
biijtismodi. 

iS.  De  situ  quoque  Jacile  paiet,  qiioniodo  stare  el 
jacere  ba!iitudine:ii.  qiianiiam  inter  se  iiiviccm  pos- 
sideanl.   Haec  enim  ex  dianieiro  sibi  e  '•'  n^gione 


VARIAE  LECTIONES. 

^  et  om.  D.     '  Sic  CDE;    A  cxcfUniiis.vnJts.      ^  Sic  ABCDE:  siippie  «'ssc     ^  .k  hahUudiiiem  ownem;  tt 


oni.  A 


sunm  0111.  A.     *  C   Hinr.     ' 


'  tn  oin.  .\.     '  Sic  ACIC:  1)  ciaf^Ri.     "A    cutecforiae   huic. 


^*  \  pronrie  pntedicari  po(i>5i  fle  fo.  "  fnj/n  om,  A.  '■•  Sic  .\Dii!;  pro  id  e.^i!  ('.  veL  '' (?Him  oin.  D.  '^  A 
C.  '"■  .Sjc  A;  Cl)C  ifi.spi(iltir.  '' A  ^<  sesquailoram.  ^'^  .\  collucnlorum.  ^"  \  iyilvr.  **  .\  laHbins.  *'  A 
MDlia^if.     *'  Sjc  CDE ;  A  pyoporoanis.     '^  A  mediumqu^.     '"  Xjumfilur.     ••'  si(  om.  C     **  Sic  ADE ;  i\cx. 


m 


JOAiNNIS  SCOTl 


m 


pcsp«i«teul.  N«t<iaq;iam  enlm  •  inlellccluni  slardi  A  P^f  scipsuin    projii  ia  sua   ratione  esse  rKXt  Ue»l« 


ali&olHlum  ab  inic tiectii  jncendi  cogilabis ;  sed  scm- 
pei-  xiiiiul  oceurruni,  quainvis  in  re  aliqua  non  simul 
app»rcanl '. 

20.  Qiiid  diccndnm  csl  de  loco?  Quando  snperiora, 
iiiferiorael  rnc:liu  (-oitsiVcraniitr,  iiunquidhabiiudiiie 
c:ireni?  Nullo  niodo.  Non  eiiim  tjaec  omnia  ex  iia- 
tura  reruin  provcniunl ,  sed  cx  ^  rcspuctu  qiiodam 
intuenii&  eas  per  partes.  Sursum  siquidcra  ei  deor- 
suin  in  uiiiverso  non  est ,  atque  idco  neque  supC' 


nit.  De  quaniUate  sitniliter  dicendum.  Dicimus 
eniin  quanla  esscntia,  quanta  qualilas,  quania  rela- 
tio,  quanius  situs,  quanius  habitus,  quani  loagnus 
lociis,  qiiam  pnrvuui  vel  spniiosam  t^mpus,  quauta 
a<iio,  quanta  passio?  Videsne,  quain  taie  paiei  per 
cctcras  calegorins  quantitas?  Non**  lameii  suuin  pro* 
priuin  deseril  stauira.  Quid  de  qualitaie?  Noone  et 
ipsa  de  omnibus  aliis  ^'  categoriis  rieqHeoler  prae- 
dicari  solel?  Diciiuus  eniin,  qualis  «uvta,  qoatis  ma- 


riora ,  rteque  inferiora ,  neque  media  in  univcrso  ^niludo,  qualis  relaiio,  situs,  Labiius,  locus,  tem- 

SUDI;  rwm  universilatis  consideralio  haec  respuit,  pus,  agere,  pali?  Haecenim  omnia,  qualia   suni, 

liarliuiQ  ^ero  inlroducit  inteniiu.  Eadcm  ratio  est  i^ierrogamus ;  non  tauicu  qiiaiita&  sui  proprii  ge- 

de  majori  et  minori.  Mullum  cnim  tn  suo  gencre  neris  rationem  deseiil.  Quid  crgo  iniruni,  &i  cate- 

parvum  aul  luaguum  esse  potest,  ex  cogitatione  la-  goria    kabitudinis,    dum   in   omnibus    inspicitur, 
nien  comparantiura  diversas  qi:antitates  talia  inventa  |{  propriam  suam  rationetu  possidere  dicaiur?  Disc. 

&ttnt.  Idcoquc  locorum  seu  parliuin  coiiteinptatio  ha-  Niitio  modo  miranduin;  naiu  verarah'o  suadet,  non 


hitum  in  lalibus  gignii.  Nuila  eniin  natur.i  niajor  aiit 
niiiior  alia  natura  sil  *,  sicut  neqtic  superior  neque 
inferior,  cum  una  oinnium  subsistat  nutura  ,  ex 
uiio  Dco  condiia.  Disc.  Qiiid  de  teinpore  ?  Noni:e 
m  ipsis,  dutu  inicr  se  inviceni  conferuntnr,  Iticii- 
luitler  kabilus  arridct?  Veibi  graita,  diei  ^  ad  ho- 
ras,  horae  ad  punctos,  puncii  ad  nioaieniurn,  itio- 
menti  ad  atoma.  SimilUer  iii  superioribus  teinporuin 
coninicnsiirationibus,  si  quis  ascenderit,  reperiet.  lii 
Liti  eaim  outnibits  babilus  lotius  ad  partes,  partiuin- 
que  *  ad  tolum  perspicitur.  M/ui.  Profeclo  non  aliter^ 
Disc.  Quid  in  diversis  *  agendi  ei"  paticudi  mntibus? 
Nunne  itabiius  iibique  relucet?  Nam  amare  et  amari 


atitcr  esse  **  posse.  Mag.  Nonne  igilur  viJes,  div»< 
nam  eiiseutiam  nuUitis  habitndiiiis  participem  esse, 
dc  ea  tamen  non  incon^-iie,  qitoniam  ipsiiis  est 
causa,  praedicari  posse?  Si  cniiii  proprie  de  ipsa 
babitus  praedicareiur,  neqiiaquam  siiiuiet,  sed  aiie- 
rius  esset.  Oiniiis  quippe  '^  iiabiltis  in  aliquo  subjecio 
inieiUgitur,  et  aliciijusaociileiis  eu,  quoj  de  Deo,  ciii 
nullum  accidii, et  qiii "  nccidit  uulti,  in  iiulloque  intel* 
ligitur,  et  nulliim  in  ipso,  iinpium  cst  creJcre  ".  Disc. 
Saiisdc  liac  caicgoria  dispuiatum  e;&i,ut  arbitror. 

21.  .nUg.  QuiJ  igitui?  Noniie  es  Iits,  quae  prae- 
dicia  suut,  de  ceteris  C4>tcgoriis  bteviicr  possutiius 
coliigere?  Non  enim   Deus  locus ,  ueque  tempus 


halituiiincs  suiit  amJintis  et  amati    siquidem  inter  C  est ;  attanien  locos  omitium  transiaiive  dicilur,  el 


st  iiiviceu)*  rcs|)iciunt;  sive  in  una  persona  sint, 

quod  a  Graecis  dicitur  «OrcTraSsta,  id  est,  cuin  actio 

ct  pnssiu  in  una  «adeiutiue  in%>picitur  persona,  ut 

nietpsum  -aHio;  sive  inter  diias  |>ersonas,  qiiod  a 

ijraecis  dicitur  eT£.sanc(d£ta,  id  est,  ciinri  aiia  pcisoiia 

amantis,  ci  aiia  amali  "^  sii,  ul  anio  le.  Mac.  Et  haec 

vera  esse  deccrno  **.  Disc.  Qsiaero  igtlur  :i  te,  quare 

ista   calcgoria  liabitodinis,  cUrn  cclcris  calcgOriis 

naturalilcriuessevidcalur,  per"sespecialitci',  veluti 

snia  propriis  ralionibtis  .s<il)nt3k:i,  suiiin  iii  doii:iriu 

vategoiiaruiii  (iiiaiiiiiaio  locuni  oliliiic:'.!.  .M.vc.  An 

01  ic,  .jtiia  in  oninibus  invetiitur,  propierea  iii  scipsa 

aiistscii.?  Nam  quudomiiium  e.^t,  nuliius  propric  esl' 

t>ed  ita  cst  in  omuibus,  ut  tn  seipsa  stibsislat.  Eadem 


tempus,  quia  oniiiiu:ii  locorum  teinponiimiue  causa 
est.  Oninium  quippe  Jeliniiioiies,  qiiasi  quiJam  loci, 
iii  ipso  sulsistunt,  et  ab  ipso  qiiasi  a  qtiodau)  tem- 
pore,  pcr  ipsutn  veluti  per  quoilJaiu  teinpus,  et  io 
ipsuin  veluii  iti  fiiiem  qneuJatii  tcinporum,  inotus 
ouiuiuiu  ei  incipil,  et  inovetiir,  cl  desinit,  dum  ipse 
nec  .sc  inoveat  per  leiiipus,  uec  ab  alio  moveatur. 
Quid  enim  ?  Num  ^^  si  proprie  locus  diceretor  et 
tempus,  videieiur  noii  e.Mra  omniu  per  excelletitiam 
cssm!ti:'.e,  sed  in  numcro  oinniuni,  quae  sunt,  in- 
ciudi?  Locus  siquideiu  et  tempus  intcr  oninia,  quav 
creaia  sunt,  computantur.  In  his  nauique  duobus 
toius  muudu.^,  qui  nuuc  est,  consisiii,  et  sine  qui- 
bus  esse  non  potest.   Ideoque  a  Graeeis  dicuntur 


eniin  raiio  etiam  *-^  in  caiegoria  esseittiae   inspi-  ^  uvuwu  to  irav,  id  est,  quibus  sitie  "^  universilas  csse 


cienca  est.  Quid  enim?  Nuiiquid,  cum  d',!ccm  cale- 
goriae  siiit,  uua  eariiru  csseiilia  scu  substsutia  di- 
titur,  iiovern  vero  accideniia  sunt,  et  iu  subsi- 
sieinia  subsistuni?  Per  sc  cniui  subsislcre  noii  pos- 
siiut.  Kssenlia  in  ornnibusessc  viJetur,  sine  qiia  cssc 
non  possunt,  ct  taiiien  {Krr  se  locntn  suum  obtinet. 
Qiiud  eniiii  omniutu  est,  nuliius  prriprie  cst,  sed  om- 
iiiuni    comiuune,    et  duin  in  uitinibiis  stib^ist^it  , 


no:i  valet.  Omiie  eniin,  quoJ  iu  inundo  est,  niovevi 
lonipore,  loco  **  deHniri  **  necesse  est;  et  locus  ipse 
defiiiitur,  et  teuipiis  luoveiur;  Deus  aiitem  iiec  uio» 
vcliir,  iicc  debniiur.  Nain  locus,  quo  definiuniur 
omui:i  loca,  lucus  lucoruiu  esl.  Et  quia  ille  a  nulto 
locatur,  sed  o.iuiia  iiiira  su  collocat,  non  locus,  &«d 
plusqiiani  lueusest.  A  nullo  iianique  deiiniiur,  sed 
oinnia  defiiiit.  Caus.i  igitur  est  oiuniuin  '^  Euden\ 


VAI{I.\L  l.K«.TlO.NES. 


'^  Srl  ncqunqunm  :  l>ii:-<;urtqv<iin  {,'n'nn  o)t\]     *  A  appureiii. 


^exom.k.'  Sir  CDE;  A  fii.  '  Sic  A  ;  C1>E 
c/(/'.s.  *Ap(irliuinquo{jUi'.  '  .-«ii- \('.K-,  I)  ^««/tfr.si.s.  *  A  rW.  ' iricJcm  oin.  A.  '*'Sir  CL;  .AD  arr<j.'o.  "  Sic 
CDK  kdiscerito.  ■' SicCDlL:  \  <i  pei  «n*.  •' l'ro  c/miii  A  «•»«.  •^Acfmm.  '•n/if«  om.  AD.  '*  f s*.' on>. 
D  ''dpropri-  '^ot/iOfn.Cli:':.  '*  A  cmlcrc  eu.  '"  \\)  Sam,  "  Sic  CPE  ;  A  «inf  ^wiini.  "SieCDE; 
A  locoqiie      *^  (.1.  dlluiirt.     *'[">  (jiitrtium  (•s(. 


I 


i69  PE  DlVISIONIi  NATUiiAK.  -  LIIJKR  PmMlIS.  m 

modo  c;jusr.  i«'mporuiii  leijijiora  movel,  ipsa  vero  a  a  appeiiiiis  nioifi  <|iiodam  fieri,  quis  dubiiarii?    Est 


ncillo,  in  n.iilti  Uinporc  iijoveiiir.  JIsi  enijii  pliisqiiam 
leinpus,  el  plusiiniini  nioiiis.  Ncqiie  lonis  Igiliir,  iie- 
que  leinpiis  csi.  Disc.  l:a  qui»!ein  cliam  Itice  clatiMS 
appareiil,  quai>  (licla  siiiit,  in  laiiliini,  nl  jani  nuiic 
d«;  «ial'.ir:i  i  :it«>^o:ianiin,  dcqiie  er.riim  Iranslalioiie 
in  ilivinac  essffliiiae  sigiurKaiioiicin  saiis  tliciuin  vi- 
(lealnr  pvopifi  «••.lera,  qi:ae  ail  praosens  nrgoliiii!i 
neiessaiiii  peiliiionl. 

2*^.  M.\f..  Ho.iiin  lidcm  gcne:-ti/n  ijMaUiioi  in  slaiii 
Suo!,  iil  csi  ouer.a,  qu;miiias,  siltis,  loctis;  scx  vero 
in  moM,  quuliias,  ivl.nio,  liabiitis,  lenipus,  ageic, 
PAti.  ?«ec  lo  lalere  lioc  ae^tinio.  Uisc.  Imo  milii 
cIaic  p.iiei.  ac  dc  liis  nii  ainpUus  quaesicrim.  Scd 
quo:  siiin  isiuc  ?  BIag.  Ul  scias  plaiie,  deceiii  gcnera 


iieiu  alia  ralio,  (piae  apfiiissime  ca^  quae  in  motu, 
a!j  liis,  (|i:ae  iu  siaiu  siwu,  ilisceniit.  Ul  enim  <J« 
ipsa  genetalissiiua  ralioue  niiiic  pliira  non  dicam. 
quoc  omnia,  qiiae  a  D^)  posl  DiMiiu  coiiilila  sunl,  io 
ir.olu  esse  mauifcslal  —  otniiia  iianiqin;  ex  non  px»- 
siciilibiis  i:i  exisieiilia  jiw  "^iMieialio-uMU  inovcnlur, 
ex  noii  esse  in  esse  riivina  l)<;:iitaic  oinnia  vocanle. 
nt  sini,  de  niliil,);  ul  i:numf|';<.'dqiic  eonim,  quae 
son;,  ;td  essenii;i:u  suai!!,  gciiu«qiie.,  specienique, 
nufr.orui::que  suiiiii  uaiurali  app'.'iiUiniovetur  '•  —  ea 
prop.ie  dicitnus  iii  siaMi  csse,  quae  per  se  sahsi- 
slunl,  niillinsiiue  iiidi<,'cr.t  subjfcti,  ul  sinl;  qiiae 
vcro  in  aliquo  cxis'!t;il,  quia  por  se  subsisiere  " 
non  possiinl,  iii   uiolu  cssc  i:ou  iiicongrue  judica» 


pTaedicla  alii>>  dmbus  supeiMoribus  generalioribus.  B  inus.  Ilr.liiiu.;  ilaqiie  alque  "  lelalio  in  aliquo  sub 


que  comprciieiKli,  molu  sciiicci  aique  staiti,  qu.ie 
ireruni  geuC' .uibsiino  coliiguir.ur  gencre,  quod  a 
Gracoi»  to  ttkv,  a  nosiris  vcro  universita.^  appcllari 
cons;i8vii.  Disjc.  Hoc  vaKle  libet  propicr  cos,  qui 
putafjl.  iii  nalura  iviuni  uuilum  genus  j^euiMalius 
pracier »  decciu  piaodicui  gen»'ra  qua-^  ab  \risio- 
leie  ci  invenla  H  noniiiiai;!  suiit,  possc  rep.Tiri. 
Mao.  ttaiafie  jlaqua  **  u\>\  videlw  i.aec  divl^jiu  aii*- 
gomri;n<  in  moiiiiu  atqiie  staluui,  id  est,  quuuuur 
iostelu.  sex  ir*  mtun? 

'Hk  IKsc  Uaia  quidcm.  Sed  adiiuc  d«  tluabu.'»  nou 
ZdVit  mihi  palet,  de  babitu  dico  ci  lel.aioiiP.  liao 
nSfnque  du.ie  caicgoriae  inagis  inibi  videultjf  esse  in 
slaiu,  quaui  jn  moiu.  Q.iou  eiiin»  (.(inque  *  ad  perfe- 
clam  perveiicrii  '  babiCuiu,  ini:iiulal»iruer  niauel.  C 
Nam  si  quodamiitodo  moveat.ur  S  jain  noi)  esse 
habiium  maniiesluni  est.  Yirtus  cnim  'w.  atiim:i  lum 
vere  habiliis  aiiimi  *  esl,  cum  ej  immiiiabiliier 
adhaoiei,  ut  abeo  scpnrari  non  posjli.  Ideoque  cor- 
COrum  nuila  vera  haLitudo  iir.citil.ur;  naiu  arnia- 
lU5  v«i  iudutus  psiesl  armis  seu  iudiimetilis  carere. 
In  reiatione  ilem  staius  piaevalerc  aestimaiur.  Ue- 
taiio  siqiiidem  palris  ad  fiiium,  seii  dupli  ad  siiii- 
pb.icn  €(  econlr.-^rio,  rmmobilis cst.  Nam  palcr  s-ni- 
per  paier  esi  filii;  similiter  liiitis  sempiT  liiii(s  esi 
patris,  et  cctera.  M.vg.  Fortassi^  non  magnopere  *" 
bdf silaSses,  st  diligeniius  iutuereris,  quia  omiie,  quod 
non  slmul  connatoraliier  perfectae  "  inesi  erea- 
turae,  sedper  incremenla  quaedam  ad  inseparabilem 


jeclo  sunt,  in  qi.o  semper  esse  natunili  molu  appc- 
tiinl,  quia  siiie  eo  osse  iioii  possunt.  In  rnotu  igiltir 

Silllt. 

'li.  Disc  Quic!  <jg(i(;i.<>rriusde  loeo,  deqiiaiiliiale, 
iiesilu,  <|nae  in  bis,  qtiae  iii  staiu  siinl  '%  jwsuisli? 
>i:i:u  rii^  oJffiK,  icl  esi  "*  essanlia,  uemo  dtil.ilat,  quod 
nulliu:?  ini.iigft(  ad  5ubsiole»id:i!ii.  kb  ips.t  eniffi  c«- 
le-a   lulciii  cieduriiu?    li&ec  efro,  locutn  dieo  et 
«■iianuialotTi,   siiumqiic    initT  acciileu-lia  essetiliue 
coutiumeoni.yT.  Ac  [mr  hox.  iilud  subjecii.ii!),  iii  qiio 
suiit,  el  sine  quo  esse  iion  poss:.:ii,  appe  euiio  ni;;- 
ventiir.  h\  si  ila  csl,   omui;»  iii   n;olu  sur.l  pr.u'iei 
ovffiKv,  qo;ie  '»ok  moiu  carel,  eo  solo  excjpio,  quo 
oruuia  app::tunl  esw,  quoas.ti»  .sola  per  se  sub.sistit. 
iMag.   Non  usquequaqtie  absurda  est  inquisiiiu  tua, 
quia  opinionenj  connnunem  &equeris.  Sed  si  «liligeu* 
liiis  iiiiuearis,  inveuieS;  locuiii  a  nuilo  contineri, 
coi»iiiiei'ft  ve;'0  omnia.  quae  in  eo  locanlur.  Si  "  eiiim 
uii  ''  alii!d!a>.ussil,nis:lei'minusalqtiedeOniliuuiiiii!:- 
«;ujusque  '*  fiiiijae  n^tune,  profeclo  locus  nou  ap|>e- 
tii,  ut  iii  aiKjuo  sil,   .sed  i.iiiuia ,   qjac  iu   eo  s:m>^ 
ipsutii  m&iito  lermimim  liiieuiquc  suum  s>':ii{:ei  (^e- 
sidcraiil,  in  qi.o  iiiUuiaUter  «;«u»ti:ieinu!-,  ei  siue  quo 
iii  iiiiiiiiium  lloerc  videntuv.  Locusltaqueiii  molutiurt 
est,  cum  omnia,  quac  iu  eo  sunt,  ad  sc  inoveautur, 
i|>se  vero  stai.  Kalefr.  de  «|uaniitaie  aique  situ   ra- 
lio  edoccl.  Qufd  cniui?  Unumqiiodijue  quiti.liialis 
scupo?ilionis  se.-isibili.?  i:ili'llis;il,ilisve  parliccps,  iiisi 
tii  .id  peifeeiam  suam  "  quaiiiiiaiem  pf»aiiio.".emve 
incommuLabiieuKiue  pcriectionom  proccdil",  i'n  molu  ^  peivem.Al,  afj,etir  i;l  in  e;i  qtiiesc:«t.  ^ou  eipo  :;p' 


esse  netesse  esi.  Omiiis  auicm  bi^iiiius  motu  quo- 
dHfn  ad  pcricitioiiem  ascei.iiil  in  co,  ci:ju>  babitus 
esl.  De  qua  perfecl'0ne,  quis  firmus  fieri  •  in  liac 
vila  pracsumai!  Il.ibiliis  igitur  in  niotu  est.  De  rela- 
lione  item  miroi ,  cur  diibilas,  cum  videas,  eam  ia 
UDO  eodemqiie  c«se  non  posse ;  in  duobus  uamque 
scmpcr  vidctur  '*.  Di!o;um  autem  ad  se  iuvitem 

YAIilAE  i.lXTIONEc. 

'  SfC  E;  ACnpraeceaei^      '   Hnquit  oro.  A      *  Sie  CDE  ;  AQaotlcunque  enir.i      *  A  rcisal 
'  K}fero  animi  hahilus.     ^  D  rna(jno  opere.     "^  h  petfcrif.    ^Ji  procQsiit.     *  A  ,i<r.'i/.     '"  A 
"  SiC  CDIl:A  rr.oi>t«/i;r 


petuni,  Six!  .ippeluniu:.  in  moiii  iiaque  iiou  s;uil. 
Sifliiligilar.  Di?c.  !N»jrT(iia(jtie''**accidcnlia(.vff(iirb;'Ce 
Ina  duenla  .^unt,  qii.tiiiilas,  silus,  locus ,  aii  per  sc 
bubsisl.Miiiae  *'  ? 

2j.  ^!u,.  Kt  hf.c  o;j;'!iiin  quaesitu  vldeo.  Nam 
juxt;i  l)i;i!cc;icon:iu  uiiiiiiuiMMU  (Uhii..-,  quod  csl,  aiil 
Siibjiclufr:  *»,  aui  de  sutjeclo,  ;;!'.l  iii  siilijeeto  esl  **■ 


/.    *  A  movetur. 


ma(jnv  opere.     •  i\  perifni-.    ~  n.  iirvcaniL.    '  n.  tUfrii.     '"  .\  videtu'-  semper. 
"•  A  e.tis<tf;c.     ■^Aei.     **  Sic  CE    in  h'squae  orri   AD;  su?// or.T.  A.     ''  .\  idem. 


"C5ed.     "CDIv.   A  nihlL.     ">  A  cuiasque      '"  sjuarr   om    A.     '•*  A  irg„.    *■'  Sic  CL.  D  .iubiiai:ita«     "A 
iubiecium  eii.     **  C   nul  subieclurn  antde  subietto  aut  insubit>e[o  est  aul  ,n  subieclc  au!  de  muieclo. 


471                                                                JOANNIS  SCOTl                                                                 i72 
Vera  (amen  ratlo  consulia  re.s|>onilel,siibjecUun  el  A  feriiir,  ei  spccies  ad  genus.  Genus  enim  spcdei  esl  «• 

do  siibjecU)  iiniiiii  esse,  et  ia  nulla  (iisl;»re.  Nain  si,  geiius,  ei  spocies  geiierisesi  species.  Habilns  quoque 

ul  illi  aiiiBl,  C.icero  .snhjeclum  est   '  el  piima  siib-  ei  exira  oio-iav  el  inira  rcperiiur,  iii  armalnm,  imlu- 

sianlia,  iioinovpro  de  sulijeclo  secundaqne  '  sub-  (luu  secumluiu  corpus  t!i<:iuiiis.  Ibi^iiiis  vero  ava-iac, 

si.antia,  qiiae  (liflereuiia  est  juxta  iialuram,  nisi  i|iiia  generis,  aiit  speciei,  esi  viriiis  ipsa  immobilis,  per 

iimiin  iii  liumeio,  Mlif-nim  ia  specie,  cmiu  nil  alitid  quaiti  genus,  tJiim   per   species  (Jividiliir,  In  seipso 

sit  species,  nisi  riiinieionim  unilas,  el  nil  aliwd  nu-  semper  liniiiu  iiKliviilimnHiiic.  peimani!!,  H  toiiim  iu 

inerus,  nisi  speciei  plnraiiias  ?  Si  crgo  specics  lola  specicbus  siiignbs,  el  singulae  spccics  in  ipso  iinum 


el  iina  csl  ini.iivi(iiiaqiie  in  niiiHeris,  et  numeri  unum 
iuriivitbiuin  suiit  iu  .^pecie,  quae,  (|uattUim  ail  ualu- 
ratit,  (Jisiantia  csl  iiiler  siibjectiim  el  de  sulijech),  nou 
vtdeo.  Simililer  t!c  accideiilibus  primae  snbslaiiliao 
iuielligendum.  Non  aliud  est  cnim  *,  (\v,cn.\  lu 
siibjeiio  dicilur,  el  aliiui,  qiiod  iii  sul^jeclo  siiniil 
el  rle  subjccio.   Nam  t'i.scipiiiia,  ut  exemplo  utar. 


siMU.  Eadem  virtus  el  in  spcc.ie  peispicilur,  qiiae, 
<Iiim  per  numeros  dividatiir  '*,  -«uae  individiiae  uni- 
lalis  iue.vhaiist;»m  vim  cusiodii.  Omiics!-ue  numeri, 
in  quos  dividi  vidclur  in  inliniium,  in  ipsa  fiiiiii, 
uhumque  individuum  suni.  I)e  ageiido  auteiii  el  pa- 
liendo  neuio  diibilat ,  cuui  vidcamiis  corpora,  diini 
ad  qiianiitalcm  pcrtiiu.-adt,  ei  agcrc  et  pati.  Geiiera 


iina    eadennqne    esl   in  scipsa,  el   in   «iiis  spccie-  B  ^unqw  et  species  ipsiiis  c-j<iiuc,  ciim  se  in  diversas 


bus  mirnerisf^ue.  Non  aliud  igilur  uninscitjii.sque 
propria  discipliiia,  quae  a  Dialeclicis  in  siiliji^clo 
dicilur  *  solummodo,  et  aliuil  gcncralis  discipliiia, 
quae  ab  ii.sdcm  iu  subjecto  et  de  suljjeclo  vocatur, 
vcliili  insiibjecio,  prima  scilicetsubstantia,  siibsisieus 
(ie  siibjeclo,  id  esi,  propria  alicujiis  disciplina  prae- 
diciiur  :  sed  una  eademqne  eslin  lolo  et  in  pariibus. 
Ac  per  hoc  relinquiiur  subjcciui)»  etin  subjecio.  Si 
auiem  aculius  vesUgia  tancti  Gregorli  Tb^^ologi, 
exposilorisque  sui  .Maximi  sapicniissimi  sc(;ueus 
iiispexeris.invcnies,  »(v<rt«v  omniiio  in  omnibu.i,  quaft 
sunt,  per  se  ips.im  iacomprcliensibilem  non  solum 
sensui,  sed  eiiam  iniellectui  csse.  Atque  ideo  cx  bis 


species  uumerosque 'MuDliiplicaitt,  agcre  videntur. 
Si  (juis  voro  '*  rali(»nis  virinie  juxla  illam  disci- 
pIiiiam,qu;>.e(iva>>uTtx»i  vocaiiir,  einiimeros  iiispecics, 
el  spccies  in  genera,  generaque  in  oOffiov  colligendo 
arimiaveiil,  pali  diciintur  ,  noit  qiiod  ipse  coiligal , 
iialura  enitn  collecla  sunl ,  sictit  etiam  divisa  ;  sed 
quia  colligere  aclu  raliunis  ea  videliir.  Nam  cuni 
el  **  eadem  diviJit,  similiier  agere  dicitur,  ea  vcru 
pali. 

2(>.  Pisc.  Haec  qiuimvis  vi  leantur  csse  ohseu  ra, 
iioii  lameti  sic  auimum  meum  eUu^^iunl,  ut  m)  iu  cis 
purum  atque  discrelum  ei  reluce;ij.  El  quoniam 
video,  omnes  fere  caicgorias  iiiicr  se  iuviccm  coii- 


veluti  circumsianiiis  suis  iulelligilur  exislcie,  loco  cateuatas  '*,    iil  vix  a  se   inviccm   cerla  ratioue 
«iico,  quanlitalc,  siiii ;  ndditur  etiam  bis  lempus.  C  disc^rr.i  possiiit ;  o.r.nes  enim  cmuilius,  ul  video,  lu- 

Inlra  baec  siqiiidem,  veliill  inlra  quostbm  fiiies  cir-  seriae  sunl :  inqna  propriclatc  siiigiiia  qnaeqneiiivft- 

cumpositos,  e.ssenlia  cognoscltur  circumcludi,  ila  iit  niii  valeaul,  apeiias  itngilo.  UxG.  Quid  libi  vidciur? 

neque  accidentia  ei  quasi  in  ea  stibsi  lentia  videan-  Ni:m  ovata  in  gcneribus  gencraiissimis  ci  in  gene- 

lur  csse,  quia  exlrinsecus  sunt ;  neque  sine  ea  exi-  ribus   generaiioribus  ,    in   ipsis  (luoque   generibus 

sierc  posse,   qiiia  cenlrum  eorsmi  cst,  circa  quod  eorumijue  speciebus,  aique  iierum  specialissiraisspe- 

volvuntur  tempora,  loca  vcro  el  quanJilatcs  el  situs  ciebus,  quae  aUima,  id  esl  iiuiividua  dicunliir,  uni- 

imdiquc  ctdlocajilur.  Categorlaniin  igiUir  quaedam  versalilcr  proprieque    conllnetur?  Disc.    Nil  aliuiJ 

circa  ovfftftv    piacdicantur,   (ju.tc  veluti  Tre/sto^jat ,  esse  video  ",  in  quo  naturaliier  incsse  owo-i«  pORsll, 

id  cst,  circumsiantes  dicunlur,  quia  circa  '  eam  nisi  in  generibijs  el  speciebit§,  a  sumino  usque  ileor- 

Inspicicninr  esse  ;  quacdam  vero  in  ip.sa  sunt,  qiiae  sum  descendcnlibus,  boc  cst,  a  gencralissuuis  iisqnc 

a  Graccisc-j(/.^ay.7.T«,  id  est  accitlentia  vocanUir,  qtia-  ad  spccialissima,  id  est,  individiia;  seu  renprocalim 

lilas,  relatio,  babiujs,  agere,  patl.  Quae  eliam  exlra  sursum  versus  ab  individuls  ad  gcneralissima.  In  hls 

cam   in  aliis  cslcgoriis  intclligunlur,   verbi  gralia,  cnim  veluli  naturalibus  parlibits  universalts  outrta 

qualiias  iii  qiiantil«le,   ut  color  in  ccrpore.  Item  subsislil.  Mag.  Ingredeie  ergo  ad  ceiera.  Num  alibl 
qiialltasin  averia^ut  in  *  gotieribns  ii'.visi!»ilitasincom-  "  vldelur  libi  esse  quanlilaiis  propriclas,  nisi  in  nu- 

prebensibiiilasque.  llcin  ^Tolaiio  extra  o;<Ttiv,  paler  mero  parlium,  spaliisqne  **,  atquc  mciisuris,  sive 

ad  iillum.lilius  ad  palrem.  Non  cnim  suntex  natura,  illac  partcs  conliniiac  siul,  ut  suiii  lincanifn,  lem- 


scd  accidentc  corporum  connplibili  generallone. 
Siqiijdem  palor  noii  naiurac  *  fiiii  palcr  csl,  neque 
iViws.  n;iluraft  »  palris  (iliiis  esl.  liuius  enimcj.is- 
demquc  nauirae  siint  patcr  ct  filius;  nnlla  aulcm 
naUira  seipsam  gignit,  anl  a  seipsa  gigniiur.  (n  ipsa 
vero  '*  oOfft<  reiatio  o*t,  cmn  genus  ad  .epecicm  re- 


porum,  ccleiorumque ,  quac  conliuuH  quantiiaie 
ccniinontur;  sivc  segivgalac  sinl,  cerlis  naicrali- 
bHsqiic  fii!i))us  discrelae,  ul  sunl  numeri.  aique 
omnis  multitudo,  In  quibus  discreia  quaniiiM 
coiislare  nianlfeslum  cst?  Disc.  Et  lioc  luculenier 
;'.pparcl.  M.\c.  N-.tm  ct   ca,  quae  vocaiur  quaiiias. 


VARIAI-:  LKOTIONES. 


'  Cil  om  D.    *  A  c/  secunda.     '  Sic  ('.DV. ;  A  Non  enim  alind  «s(. 
'  Sie  CDE ;  A  rlemquc.     "  Sic  CDE :  A  natura.     *  Sic  CDE ;  A  nunirn.     '"  A  «rpo. 
A  diuidiiur.     '"  A  ct  ivtweroi.     "'  Sir  CDL;  A  veroc-.  '"^  CE  Nain  et  ciim.     '"  Sic  CliE;  A  fuitnuius. 


.\  dkunlur.     '  A  circiun. 
"  est  om.  D. 


*  in  om   D« 

"  Sic  COE», 
if 


video  tise.     "  SicCDE;  A  i\iatiis. 


1 


473  DE  DIVISIONE  NATURAE.  —  I.IBFR  PRIMU5.  A^i^ 

pro|tria(n  seJeiii  oblinei,  nisi   \t\  fnjiHris  cl  superli-  A  «!"•$  cle  aiiimo  lalia  dixpril.  hII  aliiid  vidcbilur  inlei- 

fiebus,  sive  ia  iialuralilius  corporibns,  seu  lii  geo-  ligere,  iiisi  juod  aiil  adhuo  iii  p;\ssioiiil)iis  deliclorum 

meirids,  iil  sunl  pl;in»e,  triaiigube,  quadr^iiae,  mul-  jace<)l,  aiii  quodaniiiiodo  cas  deserore  coneUir  ",  ititt 

ligonae  ,    rcluiid.ie  ,    solida  eiiaiii  in  siiperiicie,  ul  oerfccie  iu  virliitcs  eii;,';)lor.  Ihsc.  £t  hoc  ad  iiiicUi- 

sttiti  cubic.1,  coiiica  ,  Sjdierica  ?  Naiii  soli.la  coiporn,  genduiu   noii  adeu  diDiciie  videlur.   Sutiuero,  qiiae 

»ive  naluialia,  sive  geoinetrica,  quaiuiin)    iiiiciiiis  reslaiit.  Mag.  Ilabilus  restal,  ul  acsliiiio.  Qui  aper- 

consideraiilur,   proplcr  Uia  spalia  ,  in  qiiibiis  siiiil,  lissiinc  iii  virliituin  scu  vitioruin  ccrlis  possessioui- 

longiturtinein  dico,  latiludineni  ci  »  altilndincin  *,  hiis  iiispicitur.    O.TJiiis  eniin   {lisciplina,   lioc  est, 

ad  (juaniitalciii  applicanlur  :  dum  vero  *  si:pcriicies  oniiiis  ralionabilis  aniiiii  tnoliis  aul  irrationabilis, 

eonun    peispicilur,   qualilati    jcngiininr.    Iteiii   in  duin  ad  certuin  slaloin  pervenerit,  ita  ul  nuiioiiioiio 

rebus    iiicorporaiibus ,    iionne    niaxintiini    oblinel  ab  co   uila   occasiuiic    niuveii   possil,  sed   seinper 

locuiii ,  oum  oinues  dikciplinae,  omnes  virtulc.s,  sive  auiiiio  adliacrcal  '*,  ul  untiiii  id  i|)siiniqiie  ei  esse  *' 

rationabiles  sinl,  seu  irralionabilos,  nondiiin  tiiir.en  vide.iUir ''',babilt:s  dicilur.  Acper  iiocoiiiiiis  peiiucia 

ad  iioinulabileni  uienlis  slalum  perveisiailcs,  ad  eain  virliis  atiinio  inseparabiUter  ailliacrens,  vcre  ac  pro- 

referantur?    l>isc.  lugredcre  ad  ea,  qiwe   rcstant;  pric  liabilirs  appellaliir.  Proindo   in  corporibtis,  iii 

haec  cnim   plane   vidco,    ei  sic  sc  babcre   asscio.  U  quibtis  nilsiabiie  videliiresbC  "'.aiii  vi.vaulntinquain 

Mac.  ISum  el  ea.  quae  a  Graccis  dicitar  rr^ooj  t«,  a  proprio  habilus  **  inveiiiuir.  Qnod  enini  seiiipcr  nou 


nobis  vero  ad  aliquid,  vcl  relatio,  aliuin  locuiu  pro- 
prie  iii  natuia  reruin  possidct,  nisi  in  proporiionibus 
reruin  seu  numeroruin,  inque  *  reciprocis  coruin, 
quae  ad  se  invicem  respiciunt,  couveisionibus  inse- 


lialjcliir,  quanivis  ad.ieiiipus  haheri  videaliir,  abu- 
sivc  habitus  nominauir  ".  Diso.  Teiide  ad  ceiera ; 
Itoc  enim  verisiiiiilc  esse  nulliis  "*  dcnegal. 

27.  Mag.  Locus    seqiiiiur,    qtii ,    ut,  panio   anie 


parabilibus,    ita  ul   ',  quod  unum  diciuir,  noii  a      diximus,  in  deiiniiiunibus  rerum,  quae  deUiiiri  pos- 


seipso,  sed  ab  altero,  qtiod  ei  opponitur,  accipere 
inlellig.itur  ?  Cujus  iuconcussae  amiciiiae  insepara- 
bilisque  copulae  exempia  sunt  mulliptices  nuineri 
inter  se  invicem  copulaii,  dupii,  tripli,  qtiadrupli, 
celerique  id  geiius  in  inrmitum;  item  particulares, 
ul  Siinl  *  st;s(|ualleri,  scsquitertii,  sesquiquarti  ^, 
Ctfleriqiie  hujusmodi.  In  qiiibus  omnibus  non  soUi:n 
inle{(ri  iiumeri  ad  sc  mvicem  comparali  proporiio 


siint,  conslituitur.  Nil  enim  aliud  est  locns,  uisi 
anibitus,  qtio  untim(|uodqne  ceriis  tcrminis  concht- 
ditiir  ''•'.  Locoruin  :iutem  niultae  specios  siinl;  lul 
enim  loca  sunJ,  quol  res,  qiiae  circiimscribi  po»suni, 
sive  corporales,  sive  incorporales  siiil.  Verl)i  gralia, 
cerpiisesl  compositio  qiiae-Jiimquatiuor  eiomenloruiu 
qitalilaiibiis  *',  stib  uii?,  quadain  sj»ecie  conglobaia. 
Ilac  enim  dclinitiom.',  generali  quadam  desc  iptione, 


nibus  diversis  pollent,  scd  etiam  singnlorum  nume-  ^  omnia    cori.vora  ,   quae   muteric  "  ac   iornia  con- 
roriira  parie«s  sibi  invicem  conjmictac  proporiionum      «isluiit,  concluduntur.  licm  spiriius  esi  nalura  in- 


rationibus  inseparabililer  copulanlur.  Et  uon  soltim 
hoc  in  ipsis  lerminis  nuiuerorum,  vernm  etiam  iii 
pJoporlionUnisproportiouura,  qtias  arilhmelici  pro- 
portionalitales  appetlant,  reperies.  Disc.  lllud  quo- 
que  uou  ignoro.  Ilaec  enini  ariium  pei  iiis  nolissima 

.Mag.  Quid  de  silu  dicemlmn  esl?  Nonnc  iu  ordi- 
uibtis  rerum  naturalibus,  seu  arliticialibus  corpor:)- 
lium  seu  spiiituaiinm  posilionibus,  propnum  locum 


corporea,  fornia  per  se  alqiie  '*  matesie  "  caren.>. 
Omnis  enirn  spiritus,  sive  ralionabilis  sivo  intellce- 
tualis  sit,  per  sc  ipstiin  iiirorinis  esl.  Si  verc  con- 
versus  fiieril  ad  c;uisam  suaiii,  iioc  esl,  ad  Verbuiii, 
per  qood  iacta  siinl  omiiia,  tunc  formaiur.  E^l  igiuir 
uua  forina  omninin  spiriluum,  ralioiiabilium  ci  iu- 
lelleciualium ,  Doi  Verl:iin>.  Si  vero  irrationabilis 
spiriuis  sit,  similiicr  inloifnis  e.sl  per  soipsum,  for- 
niauir   tamcn   reruiii    sensibiliuiii    pbantasiis.    Est 


©blinet?  Cum  enim  dico,  prhuum,  secundum,  ler-  iiernm    forma    oiTiniiiiii    spiriluum    irialioiiabiliumi 

tium ,  ac  deinde,  sive  in  toiis,  sive  in  pariibus,  sivc  phantasia  corporalium  rerum,  in  incmona  curam  per 

iii  generibus,  sive  In  specicbus,  noime  silumqueiidam  corporales  seusus  infi.va.  llem  in  tlisciplinis  iibeia 

sjngulorum  coiisidero?  Ilcm  si  dexlrorsnm,  sinis-  libus  phirima  loca  reperiuniur.  NuIIh  cnim  ars  esl,  ' 

4ror.s«in,  siirsum,  deorsum,  ante,  rctro  dixrro,  iiiiid  quae  suis  locis  c.are;il,  ut  sunl  loci '•  dialectici,  a 

aliud  praeter  positiouem  quandam,  sivc  goiieraliter  geiiere,  a   specie,  a  nomine,  :.b  anlcc^^deiiiibns,  a  i 

tolius  mundi,  scu  parlium  ejiis  deiuonstro  ?  Nam  qui  conscquentibus,  a  tonirarlis,  cf^toritice  "  htijasmodi, 

dicii  de  aliquo  corpore,  Jacel,  seu  sedct,  seu  slal,  nii  de  qnibus  nunt  dissercre  "  loiigiiin  esl.  Nain  tam 

aliud  iasinual,  nisi  aut   "  deoisum  accumbit,  aut  huc  paient  di.".l(Hlici  ioci,  ut,  undecunque  dialeciiciU 

.sursum  versus  »  erigitur,  aul  vcluii  "qnodamlibra-  animus  in  "  naiura  rerum  argumonium,  quod  rei 

iuine  iuter  sursum  atqne  daorsum  pendel.  Iieui  si  dubiae  facil  lidem,  repererit,  locum  aisuuienti  esso 

VAIUAE  LEGTlOxNES. 

•  et  om.  A.     »  et  ciltiludiHem  om.  D.     '  A  auH^m.     '  A  alque.     '  ul  om.  A.     *  Sic  CDE ;  A  ./»/.     ^  sesqui- 
V«««f6m.  D.    «««/om.  A.     *  venus  om.  A.     '*  i'W«n  om.  A     '^^  [)  pon.lur.     \    CDladha.rei.      ■    esse 
om.C.     '*Ac.ci(/e/ur.     ''kbessevideinr.     ^*  M.abm,,  propr,e.     '•'  C  nominahnur.     -  A  vPns.nn.le  .s« 
nullus  esue    denegaU     '»  Sic  ADK;   Ciruludinu:     "  S.c   r.DE;    A    cunt  <.uidt  aUbus      -    A   .r  ;r-a/.r,« 
"  malerie  ac  formu  —  tilque  om.  D-     "  A  matena,  U  inaleriue.     *'  ioa  oni.  »•  >if  LfL;  /v  cf/ms- 

que.    ••«  D  diceve.     *'  A  a. 


475  30ANNIS  5C0T1  476 

J6!fi»'i ibal ,  seu  arguiteiiii  sedcm.  Sirniliier  iii  uliis  A  coemiln,  coniponuraui',  inque  eas  ileiuui  resolutio- 
srlibus  r^^piMies;  quac  suis  locis,  ifl  esl,  |ii«i)ri:s      ris  lemiiorc  rcdciiiit. 

<lelir!iU(itiliUsainbiiii:Uir.  Quarufucxciniilasuni  har-c.  .30.  Ui  eniiu  *^  lolus  isie  uuiinJiis  scnsihus  appa- 

<j);AM«AiicAc?lariict:l.it::evoc!SCUsioso.i  moderairis      lens  «ssiduo  motu  circa  suui»  cariUiiein  volviitir, 
i!iscii>iiii;»  ^  UriETajiiCA  e&l   liuitam  cflufani  peisona,      circa  icrram  diro,  circa  qu..nvveltili  quod  laui  cen- 
inaicriu  *,  occasioue,  rjuaUlale,  ioco,  lenr.poro,  iaciil-      irum  (('iria  iriA  cleiiioiila,  aqiia  videlicel,  aer,  iguis, 
laiedisculienscopiosetiKjue  oinate  •  disaplin;»;  bre-      ificessaLili   lot.Tlu    volvuniur,    i(a   invisihili  niolu  ** 
vilerquc  *  dt.liniri  iiolcsi  ,  nHEXoiiiCA  esl  iinilac  cau-      sine  iilla  inleimissione  universaiia  corpura.quaUiior 
sae    sepieni  pcriocbis  sa}j;ix  el  copiosa  discipliua.     clomeiila  dico  *»,  in  se  iuvicein  coeunlia,  Ringiilarum 
DuLECTicv   esl   couimuiiiiisii    auimi    conceplioiiu.ii      rcrum  "  piupria  corpora  conliciuul.   Quae  resdlula 
ralionabiUuni   diligcns    iuveilisalrixque    discijiliiia.      iieiiirn  cx  propii#;lalii;'.!s  iii  uuiversaliiales  recurrunl, 
Ai^iTHMETJCA     esl      i!ui;icrorum    coiiieinplaiioiiibus      ju;iiici?!tc  scinper  iinuuilai  ililer  quasi  quodam  cen- 
animi  *   succumbeuliiinn  r;ila  inlemeraiaque  riisci-      iro*' ."ji.igularuiu  rerumpropria  naluraliquees8enti;i, 
pliria.  Ceometru  osl  plaiivirufin  lijjiirarufii  solidarum-      qu^ic  noc  movcri,    iiec  augeri^  Bce  minui  potesi. 
que  spalia  superliciesque  s.-^gaci  meiilis  inluilu  cou-      Accidemiu  Ciiiin  in  rr.oiu  suiil  **,  uou  essemiae.  Kec 
bideraiis  disciplina.  MuSic.v  esl  omniuni,  qiuio  suul*  K  ctiam  ipsa  accidcfjiia  in  moiu  s.mt}  seti  m**  iacre- 
sive' in  motu  sive  in  si;iiu  *  scibili,   naluralibusquc      mf-niis,  dciii:rientisve,   £cd  pariicipaiio  eorutu  ab 
pioporiioiiibus,  iwrmouiani  raiiouis  lumine  di.3!io-      cs.sciilia  lalcs  paiiitir  niui;ibililate.s.  Aliier  einin  veri 
scens '  disciplina.    Astrologu  esl  cacle»iium  cor-      raiio  non  sinit  esse.  Omnis  siquidem  nalura  eed 
porum  spalia  nmlusque  lediiusque  cerlis  leinporib.is      cssentiarum,  seu  cis  accidentimn  jinmuiAljiJis  esi; 
investigans  discipliii;i.  Hi  sunl  goneraks  ioci  ajliiim      parlicipatio  vero,  ut  diximus,  cssentiaruin  ab  acci- 
liberalium;    his    icrmiuis    couiineiiiur,   ijitia  qi:us      deiiiibus,  seu  acciilcmium  ab  Cb»eniiis,  semper  in 
aliae  iimumerabilcs  suul  ••.  "ioiu  est.  P.irticipaiio  siquidcii:  et  lncb(;;iri  el  aiigc:-i 

28.  D»sc."iiis  ralioniuuscogor  falcri,  iiun  csse  lo-  niiiiuique  potcsl,  doncc  immdi:s  isle  ari  finem  suao 
cumnisiiuanimo.  Slcnimdcliuitiooiniiisindisciplina  slahilil;ilis  iii  oiniiibus  pcrveniat,  pusl  qiiem  iiec 
est  ei  onuiis  disciplina  in  animo,  licccssaiio  lorus  csseiilia,  ncc  ;iecidcns,  nec  eoriim  inlcr  sc  iiiyictui 
cmni.s  <1U'^  delinitio  esl,  uon  alibi  nisi  iu  asiiiuo  p.uticip.ttio  ullummolum  p;ilieitir:omnia  cnim  unuiu 
gj.^^  ct  idipsuiti  i:i:mubile  erunt,  quando  in  suas  immuU- 

29.  Mag.  P%«cic  iulueris.  Disc.  Quid  igilur  dicen-  jy,|pg  r.iiio.-cs  onsnia  revcrsura  sunt.  De  quo  rediia 
dum  fst  de  his,  (pii  dicuul,-  h.ibilationes  hoiniuuin      ^jijjj  disseicndmn  arbiiror. 

ecicior.tmque  animaliuin  locos  cs.se.?  similiior  islum  ^^     ^y    Quaaulem  raiiouc  solummodomundicenlriim, 
coiiinutiicm  aera  '*,  levram  quoquc,  omniua»  Uabi-      -,^  esticrra,  semper  siat,  ceiera  vero  elemenia  circa 
i;:r!tium  iii  cis  lofos  '^  aestimaiit?  aquam  locmn  pi-      ^.4,.,  actcrno  moiu  volvuniur  ,  i:un  parva  iodigei 
scium  dicuiil,  plaiiciartim  acihera.   &p!icram  caelc-     coiisidcralioiie.  Nam  ei  seculariuin  Philusopborunr», 
sieni  aL.irorui.i  lccum  csse  pulaul?  Mac.  i*^ii»il  aliud,      ^.j  caUiolicoium  Patrum  de  hac  qu.iesiioiie  seiilentia» 
liisi  ul  aiii  sii:icitfttiir  eis,  si  riiscipliiiabiles  suU  el     cognovlmus  «^  Plaio  siquidem,  pbilosophantium  de 
doccri  YoUieriiii  s\  :iul  peiiiius  diiuii  tantur,  si  con-      „,umjj,  maximus,  in  Timaeo  suo  multis  rationibiis 
leniiosi  sint.  "  Kos  eiiim,  qtii  talia  dicuol,  vera      ussQiii,  huiic  mmdum  thibilem,  quasi  magnumquod- 
deridet  lalio.   Nam  si  aliud  cst  corpus  el  aiiud  est      damunimai,coriwre  nmmaque  componi;  cujusanirna- 
focus  '^  sequiiiir,  ut  locus  non  sit  corpus.  .\er  autcm      ^^  corpusquidemesi  quatiuorelememis  uoiiisimisgew!-' 
i&tius  corpondis  alque  visiliilis  mundi  quarla  pars      ralibusque,  diversisque  corporibus  ex  eisdem  eompo- 
est.    Locus  igilur  non   osl.   C.onsial  etenim,    liunc      ^^,,-^.  couipuflum;  anima  vero  ipsius  esl  generalis  vva, 
muiifimii  visiijilem  tpi.Mtuor  elemeiilis,  veluti  (iuai-      ^j^^^^  a  „,„^10,  quae  iu  moiu  uique  in  siaiu  iunl,  lOfe- 
ti;or  gfiicralib-.is   quibusdam   partibus  compos-.lum      ^^i  ^..^y^  movel.  liinc  Poela  : 
•  esse.  El  csl  quasi  quoddam  coi-pus,  siiis  parlibus  p,;,,^^^,,^  each.m  .c  »« trrr.in  c»...,,OHue  liquentei, 

caiiipaclt:;.!.   £x  quibus  videiicet  pailibus  calbtdiCiS  D       Luceireuique  ^liibuui  Luiiae,  Titauiaqutt&stfa, 
omnimii  :mimaliiiiii,  iirborum,  licrb:irmii  propria  snc-  Spiruus  uu-.iS  »bi  ". 

ciaiissiniaque  coipwia   niiiabili  iiit  iLLilique  liiisiura         Siid  qiiia  ipsa  cjfJKu/,ul  ail  ip.se,  aelernali(er  moie- 

VAIllAi:  LECTIONt:'o. 

'  Sic  CE ;  AD  dir.cifHuannn.    '^  D  »i.';ffi<af'.     ^  D  ordinaie.     *  A  Hue.-  disciuur,,!  siV  bveitter.     '  animi  om. 
D.     *  f;uue  sunl  (tui.  I>.     '  sife  om.  CDfcl.     ^  sive  iu  &taUi  viv.  CI).     "  E  fiiifi   diHosccHS.     '*  A  addil  :  Sa- 
ytcm   ztpioyyi,  id  (Sl,  circumstautice  suul,  qnis,  quid.   cur.  quoniodo,  qutiUiio,   iibi,.quit;us  facHlialilnn 
in    codiciiiiis   DK   oniiiino  desuiit.      "   C   ad  intng.  adscr.  i!!a    veiba  :  Sepiem  vif-c.yv.',  id  esl.  drcuin 
Huniiac  suui,  ^/ui,>,,  r/;ii</.  cur,  uaomndo,  quuudo.  ubi,  puibus  faailialibua.     "  .Sic  CE;  K\)  nerem.    "SicCDE 
\  locuin.     '■' AO  i'a/iu'iinf.     '*  s/n/ om.  A.     »'SicCDr;   A  .tIiuc!    e%l  locus  e!   aliud  ro/pus.     "  A  £ff«i»»i 
■'SicCDE'  A  cf  »ftf  inii;sif'i/i  fifiiUt.'  OfTi.  A).     '"  A  quaUuor  dico  clr.r.enla      "-' rtr.Mim  oni.  D.     ^^Ccouiia', 
OE  quoddum  cefihuni.     »-  utni  oiii.  D.     ^^  in  om.  AD     '♦  AO  aijnciimus.    *'  A  quta.     *•  A  ei. 

notap:. 

a  Virgil.  Aen.  Vi   724  sqq 


*■"  1>E  DIVISIONE  NATURAE.  _  LIHER  PRIMUS  4,8 

P0,„,„  .,„g„l.r„„,  co„j„ne„.„ib„.  rcsol„.i„„il,u..       „„,„,„  „,„  „„'„,,„  ,„,  „,„  J"""' 

,      ,„.  ™vc„,l.„„,  „.„«  „i,„  i„  ,.,  nu,„r.r.  i„,uoW.     crro.s  «,s, „is  ac  „ao„e  o„„  „,  ^  uesU  ,,.U 

«.  ..,.i„„  .po„.o„„..  „,  ao..i.„„;  t!z:  n,    :.r  i:rr:r  i;r  """'■ "" """-"" 

„»lu.-.(is  esse  vide.nr.   Sed  „„.„!;, „  ,,;,„  e„l!.„,      l,?r    ,  *    "  '"''""■''    '"   ™"'"»°"» 

«„su  .  „,ag„.,sGreg„ri„s  Nys,ae„s  Ep,s  „1  TZ^     T""T""-  ''"'""'^  ■'■""""  "'""''•''"' 

■■  ..Ussi,ne  disp„.a,  i„  Se,.,„„,.e  de  i„^;.r„,als     t^Z"    T'     '"^"  """""''""^  •""'"•  ^■'"'  '^' 

«ido.  ipsi„s  .e„.e„.ia„,  cssesc„e„da™  u  d.  c  ?i:,    R  T V'^""  '"'"»■ .'!"'»  '"'''"'"^  ■'«"  «i  qi,»...,«s. 

.  -*.-.£,„i,.„.i,.,i.,„„,„i:;::,:^^ ; .';«^^''*^^  !;r'.re"-"," "'■"' "' ''""'''■^'- 

./„».  «4,  i„rir,»,  co.„r„ri„,  ,x,rmi,m,  co„„UuiZ       l  ff       .  '  ""'"  "■"""""•  ""  "=""■"" 

.V.«"«««r..»,,.W,(«,„..i„,„  VZ,,!,ZI^     <^;«.e  na.„ral,b„,  .spa.iis  c«e„d„„,„r,   I„„gi.„di„e 
~».«,.,„,  Jp„  .•„l«,i.  ,„lr  C  Zu^      .'™.  ';;:""^.»'.  ".nl.i,„,ii„e,  ad  .oru.s  .en„i„„s  ra- 

».m,„c „r  ..,.i„,„  ..„■„«  , rr,,"! r:  ~'.     IZlsirliT'"  ""•■•  T"™"'"'-  "■"'""'  """■» 
...,i.,,.„rre,  .•„rf „«« rr,-.,,-,.,,  „„„„rcirc,  „,    ™       ^, !     "e!  s    ?".  Tt:'::':  '""'"  '"""'  "'' 

uem  finem.  Duo  vcro  in  medio  elcneuta  coumiuta  •       non  sun      Vi ,:  "  '''^"■'-  ^'*='  '«'^"''  * 

Sruvilalem  el  lcvHatem  as.,due   moventnr    ita   ut      guis    "''^"';  "'"''•'' ''•"'^  "'''"^"'»  ^"^"  ^ 

■:r;c^:::,:r4^;.:„n^^^^^^^^^      ----.-"".":::^^^^^^^^^ 

*«r.«  „r.„,  ,„„i,„«,  „.„  ,.,„,„  ,„„„,„„  i    c     !„„,"',",  f        T  c.,c„,„«,ip,a.  ,„in  ," 

»ri«m  W...c,„i.w.  A.,„  „r„,.rr,  L,«i,  Z  !  f  ,    .r'""^'''"'"  !""■'='•  1"''"'*  "'.ivoisali.as  scns.-. 

«.i.™  «,/.«.  r„/M,„,..  «  „,,„,..,r,T,  /,r.„,  „rf  J;.     S.  ■  ^'^  '"'"'''"'  '^'''■■^'  «"■"  "'f''^'- 

.  ..««„•.  c.„  ,««•„,/,,«, i„.,„,..i,..j;.,„^;''  '"""""»„"■ '"  "'""'"'••  «■«■ «»» '« '»"='. "'  »■■■ 

,«.eM«ori.„,.r,,rf.i™i/i,„di„c„,,ert,.,i.„«,„:  ^'^"'^-  """•""  Pr''e>l.«ar„,»    ca.egoriarom.  ,„;,s 

.ia.  .«nprr  /„  .„.,.  .„„,.  „„c«d.  per ,e.crJliT^  f!!?,"^  '''^^""*"  "'='"""'•  <"""  >'•''  *«'P^'"»  "■ 

«««„.,0  i„  mmcrur,   .  ,„„r.«  „c  ,«„„.r„™   ,„.:  '   ' '"  '""  """"■"  ""■»»'»  '■"""■il"  co,.sid«.al«,., 
n.»,»e  .!«r«««,d„,  «  „d  „,„,..„c„  f,;„„  ;    ;,  0  ?:;""''"«  ~'l«rcs  S"Oc„,„l,cro.  .Nam  .O.i„  incorpo- 

„,»,m„..p«TC„ir„do.  •'"  '"■  "■'"">'"=  '^«'■l»'^'"  «"'"i  S"l'i»a.l;  vrr., 

la   n,,...    V ...         ,    ,       .  ^".■'."•.•".l".  ,li"a"aliae  l.ovom  cologo.iae  vc-srm- 

32.  p.st.  y,dcr.s  ...<l„  pa„l.  1«„6,„,  a  ,,ri,.ciiali  l.,r.  A.  si  ilb  >nc.,riwra  ,.sl  ••  „„„.  »,ibi  .li.er  ..:. 

rr,rcoiis'pr:'„t,:::rrrrr.-. r  '"^- r" -'- - '---"-^^»^^ 

rciic,  ad  ™„:,:  .r:,:::;:':z::;::i["r;„;:::  .t*'''"-''  '•'  '"'^  '■' '-- """ "- '"-^^ 

VARlAf;  LECTIONES. 
?""<'.     »  Sic  Ar; ;  D  visibUi,  ■  Jnsibilisnu    L        *\^  ti<v    T^""'  """.""'       "^  '^^""'  «^*'  '^Oo    "  A 


A  «/  inccrpor.a.     »  A  «o;:  ^'  A  .r;::  ''"'' '  ''  ""'^  '"'''"'-     "  '^  P^-"  'P^' 


479 


JOANNIS  SCOTl 


480 


se  Jiitellccuo.  f^anim  Unjen  quacdam  inicr  st'  ml-  A  iiiielligibilia,  suis  propriis  locis,  i(i  e«l,  naluralibus 
rabili  quodain  coilii,   ul  a!l   Gregorins,    maieriem      Ueliiiiiionilius  coniineii  vera  nuio  edocet. 


visibileiii  conficiiinl;  quaedani  vero  iii  miiIIo  nppa- 
reiil,  scnipenjiie  incoiporuies  fiinil.  INaiu  6vart«,  ct 
leialio,  locus,  leiiipus,  agt-re,  pali,  luillo  seiisu  cor- 
|ioieo  ai(iiigiiiilur.  Qiiaiililas  vero,  (luaiilasqsie,  si- 
liis ,  el  hiiliitiis,  dum  iiiler  se  coeuiites  iiialeriem, 


3G.  bisc.  Nec  liuic  coiichisioni  resi.Uo,  «luin  ea;n 
ver;!:ii  essc  video.  Scii  vahle  niiror,  (;iir  in  connmi- 
iitrm  usuiM  liiuriaisae  viUie  pervenil,  iil  oinnia  liaet 
corpora,  si\ecaeles;iia,  sive  aeria,  sive  a(nialica,sive 
leireha,  mitioniin   iiilra   se  corpbriini  iuca  csse  <ii- 


ul  praedixiiuus   »,   iuiigudl ,   corporeo   scnsu   per-  ceiv  coiis.i:esc.il ;  queniadiuo.lum  nil  aliiid  csse  ae-li- 

cipi  soienl.    Si  igiuir  *  lucus  inter  ea,   (pMC  nullo  i»i^l  ovffiav  piacler  lioc  corpus  visil;iie  alqiic  laiigi- 

rnodo  crriporeis  sensibus  succumhuiit,   counumeia-  bile.  Ideoipie  obnixe  flai^iio.  ne  sil  tibi   inoro>um, 

lur;  corpora  vero,   si  sensibus  non  peicipianlur  ^,  liiulius  de  liac  pia.'semi  diiriculiale  dispulare.  Mag. 

corpora  non  snnl ;  iionne  datur,  quod  locus  non  sit  Q"id  igiiur  "?  Neinpe  janidudum  inler  nos  esl  cou- 

corpiis?(;orp(Ma  niiiic*  dico,  quaeex  coituqualtuor  recluiii,  omnia,  quae   vel   seiisu    (Oiporeo,   vel  ra- 

iiiundi    cleiiienlorum    couficiunlur.    Num    quaitiior  tione,  vel  inlelieciu  cognoscu:.lur,deDco  merilocrea- 

niundi  eleiueiUa,  duiu  corpora  sint  per  se  ipsa  dis-  '"«'o  omiiium  '*  posse  piavdicari,  duiii  nibil  eoruni, 
crel:...  ineffabili  sua   nalurali  subtililale  atque  puri-  B  <i"ae  de  se  predicautur,  puia  verilalis  conicniplalio 

laie  omnem  sensum  mortal  m  superani.  Aliud  est  euui  approhai  '*  esie.  Visc.  Id  ipsum  iiiconcussum 

igiiur  »  locus,  et  aliud  corpus.   An  libi   aliier  vide-  «"sse,  tuccqiie  clarius  lalio  edocet. 


lur?  Djsc.  iSuIlo  niodo.  El  liaec  postrenia  raliociu;»- 
lioiiis  nosirae  conclusio  iieqiiaijuam  sinit  coucedero, 
iocuni  ei  corpus  uuius  goi;eris  csse.  Sed  quod  iuter- 
f)Ositum  a  le  video,  nii  i^.liiid  esse  materiein  visibiieiu 
lorniae  adjunciam  —  qiiicqiiid  cnim   apparel ,   per 


57.  Mac;.  Si  cigode  Dco  omuia,  quae  siinJ,  uon 
quidem  proprie,  sed  modoqi!od:iiii  trauslationis,  qiio- 
iiiaiii  abipsosuiil,  rile  pracdicaiiiur  :  «piid  miruiii,  si 
cimcla  ,  qtj:»e  iu  loco  suul,  dom  iriajoi  ihiis  se  uudiquo 
videaiili;i  ciiciifninudi ,  locu  *' possiiil  nominari ,  ciija 


fortii;»m  apnarel— nisi  accidcniium  t^uoriiJindam  co:i-      nuiiuni  illorum  propr;e  iocus  sil,  sod  loco  siiae  pro- 


cursum,  noii  paivu^n  *  me  movc  .  M.-ng.  iSon  le  mo  • 
VftaU  Nam,  ul  di.vJ,  uwgiius  Grcgorius  JNyssaeus  in 
Sermonc  de  imagiiie  ccriis  ralioiiil>us  iu»  esso  sua- 
ilel,  uil  aliud  diccnsrMu/<n'«r«  esse,  nisi  accideuiium 
4juai  dam  composilionem,  ex  inuisibi  ibns  cuusis  ad 


priae  '*  naluratr  coniinulur  '*,  cuti^que  videanius,  pcr 
iiielonymiam,  id  esl  Iransuoniiualioiiem,  ab  his,qiiue 
coniintr.t,  nomiiiari  ea,  qunecouiiiieutiir,  noi  ia:ueii 
iia  couliiionlurab  eis,  ui  sinc  cis  iutrauaiuralessuns 
lermiuossubsislere  non  possiiit.  llsussii|uidem  inor- 


visil)ilemi  mulehem  procdienlem.  ^nc  immeriio.  Si  Q  lalium  domum,  uxorem,  s<'U  familiam  solel  aiipella- 

eniiu  corpor:ilis  huius  malenae  solnliiiisque  '  qiiai'.-  re,  cum  liaec  u:itural  ler  disieiil.  Ncii  eniin  douius 

dam   siiiiples    alquo  iminulabiiis  ossriUia  cl  luilio  praosuii  uxori  sou  familiae  subslaniia!i;er  esse,  sed 

modo  solubilis  iiiessci,  uuila  r.uioiie  uuUaque  aoiiu-  n:»!uiao  locus.  Qiioiiiam  vero  iu  ca  possideiil  ".ab  ca 

n    peiiiius   solvorolur.  Jam  vero  solvilur.  JNil  igi  -  deuominaii  soloiil.  Simililerque  ea,  quae  coiilineiit, 

lur  ei  insolubile  stibesl.  Nam  gesiera  el  specics  et  ab  liis,  quae  coniliieniuj-.  Yejbi  **  giaiia,  rcr  con* 

aloma    propleroa  sempcr  suni  ac  peruiaiieul,  (|iiia  liiiet   iucem  ;   ideoque   iUuminaius  aer  "  liix   die 

iiiest  eis   aliqiiod  *  liuiim  ir.dividiuim,   quod   soivi  cilur.  Oculus  visus  vocalur,  scu  visio,  diim  iicque 

iiequil,  ueijue  deslrui.  Ipsa  quoqiie  accideulia  pro-  visiis,  neque  vl^io  sil  ju.xta  nalurae  pioprioialcin. 

pierea  iii  siia  naiiMa  iminulaliililer  pennauenl,  qiiia  Qiiis  eiiim  uesci.U,  oculuiu  paiiem  ([iianilam  Cvupo- 

«innibus   eis  unuin  qiioddaiu  *  iiidividuiim  subcsl,  raleni  oapiiis,  hmnidamaue  esse,  |>€r  qiiam  vi^us  ^' 

iu  quo  iialuraliter  omiiia  iinum  subsistuut.  radioium  iustar  ex  mciiica ,   licc  cst  membrauula 

33.  Disc.  Nil  veiius,   ut  .tibilror;    atque   idoo '*  coiciiri,  foras  fmiditiir  ?  Meuica  voro  himiiiis  uaiii- 

praosomom  iiiqiii«i!ioiiom  cO!iolu;!;\s,  specto  ".  Uxc.  nim  cx  cordc,   iguis  videlicel  sede,  rccipil  '*.  Esl 

Quid  roslsl,  uisi  iil  dicamus,  vcibi  graiia,  dum  vi-  cnim  visus  luiluralis  lumiiiis  in  sonsu  videndi  pos- 

demiis  corpora   uosfra  iii  liac  lcrni  consliliita,    vel  si;iei!!is    radialim    foias    prosilieus   eiuissio,   quae 

iioc  aere  circiiinfusa,   nil  aliud  nisi  cmpora  in  cor- *^  cum    ccloribus  lormisqiie    exloiioium    seusibiliuiiK 

poribus  esse?  iOailem    ralione   pisces  iu    fluclibiis,  coipoviuu  ciifiiiufuiidiiur,  mirabiii  «.clcrilale  ipsis 

pUnelae  iu  aotiicre,  aslra  in   iirinamculo,  corpoia  coloratis  visibiiibiis  formis  confGrniatur.  Esl  eniin 

iit  corporibus  stinl ,  miuora   in    majoribiis  '*,  cras-  visio   formarum  coloriimqiie  corporaliura  in  radiis 

siora  in  sublilioribus.  levia  ia  ievioribiis,  pura   iu  oculoruui  quaedam  iiiiago  conlbrmata,  quae  uull;i 

liurioribus.  liaec  euim  onniia  seiisibilia,  sicul  eliam  mora  iiilerslanie  sensu  recipitur,  inenioriaeoue  seu- 

YAi^lAE    LECTIONES. 

»  Sio  CDK  ;  A  jJims  (/jaii;n.'a.  '-\erqo.  »  Sic  CDl-: :  A  percipiitninr.  *  Sic  CD!^  ;  A  eiii-u.  »  Sic 
CDK;  A  Aliud  enim  en^o.  "  Sic  CDF  ;  A  \mium.  '•  Sic  CDE  ;  A  cor\)oial\  huic  maleriae  solubilique. 
«  Sic  CF. ;  A  aliqiiid.  '  Slc  CDE  ;  A  (inidilam.  '"  A  ii/.  "  Sic  CDE  ;  A  exaperln.  *  D  minuribus  "  A 
irgo.  "  Sic  CDE;  A  de  Ueo  creaioie.  omniiiifi  merno.  "  Sic  COK  ;  A  apiuobel  ''  Sic  C  E  ;  A  locas. 
'Sic-.DK:  A  propiie  suae.  '»  Sic  CUR:  :  C  coiitirieiiuir.  '»  Sic  tDE  ;  A  poss.demur.  *•  Sic  C 
E  .  AD  Ideo.      "  Aer   om.  D.       "  A  visus  fuius.      "  D  rcctpii. 


'^'  ^E  OIVlSiONE  NATURAE.  -  LlDER  J>iUMUS.  ... 


iwiu.  Narm  ei  pailwula  capiiis  %  qiwe  proprie  aam 
diciiur,  ex  audim  dei.oinii(aiur.  quoniam  insiruinea- 
Win  audinis  egi.  Aique  id  gcinis  mijlc. 

58.  Disc.  Et  lioc  piane  ptrspicio.  Mao.  Videsne 

ila(jiie,  qt.a  coiisueMtdine.  rerunu/ue  ftignificanda- 

ruin  «ecesMiaio,  inops  vcrsnim  lerum  discreiionis 

luinianiias  J>as  abusivas  rcruro  denominaiiones  re- 

pcrerit,  ijnain  inediamque  mundi  visibiiis  parlen), 

leriam    dico,    animalimn   gre.ssibiiiutu    noniinans 

locum  ?  Cui '  siiniiiiei-  coadniiaian»  inseparabilemqne 

paricm,  qnalitale(|ue  f.igidiiaiis  proxuuani.  aquam 

videlicet.  locum  naiamiiun  *  evccai  *.  Oeind«  naiu- 

rali  ordine  icniam  mnndi  pariem  pennaii  gcneris 

locuni  esse  aesiimai.   Eodemque  modo  amnlissi.na 


•  -..  .j-».  .livuu  «t/iyuissjina      insius  essc,  non  dic  iniK  intm»  »cc/»   l>..  • 


eo    revoJuiornm    loca  uoiuinarc    consuevic.    Quae 
[   omnia,  vera  laiione  discreii(mis  ivaiurarum  coiisulia, 
non  loca,  sed  paries  mnndi  suis  Jocis  circumscripui 
conspiciunlnr. 

39.  Li  ;miem  perspicne  cognoscas ,  Jias  praedi- 
«las  inundi  generalespartes,  earumque  parlinm  par- 
les,  ns<iue  ad  jninnlissimas  pervenionles  pariiiiones 
noji  csse  loca.  sed  Io<:i3  circumscripias,  ipsins  loci 
nalur;.  pa.iiodiligeniius.si  libi  placet,  considerand.i 
esl.  Disc.   Placel  eqnidem;  et  ad  hoc  andicndum 
•rdenier  msi.sio.  Mag.  Accipe  igiiur  «  laie  raiioci- 
naiionis  bnjusmodi  evordium,  qnam  a  sanciis  Pairi- 
b«»,  Gregorio    videlicei  ihtoloKO,  Sermonumqu« 
ejus  egicgio  e.vposilore  Mavimo  snmpsimus.  Omnc 


umversa,   quaecnnuiuc   posi   Oenni   eEse    habeni , 
ac  per    boc    non    carcnt    pnncipio.    Omne    enim' 
quorictimque  raiionem  recipii.  alio.ijnsmodi  essen' 
Hae.  elsi  esl,   non  erai.  liaque  ali.|u(.  modo  essr 
hoc  esl  localiieresse,  ei  aliquo  inodo  inclioasse  t^sse' 
boc  esi  (emporaliier  csse,  Ideoqiie  omr.c,  ^uod  «i 
piacier  Deum,  quonia.n  ali.juo  modo  subsisiit,  et 
pcr  gencraiioncm  subsisle.e  iuclioavii,  ncccssario 
loco  ac  lempore  conckidiiur.  Unde  Deum  esse  di- 
cenies,  iton  aiiqwo  modo  esse  "  dicift.ns.  Ac  per  boc 
€1  esi  ei  erai,  simpliciier  et  inlinite  el  absoJuie  in 
ipso  dicimas.  Incomprehensibiie  cnim  omni  r.tiioni 
ei  iftleilcciiii  (livinum  esi.  alque  ideo  praedicanies 
ipsms  esse,  non  dicinius  ipjum  esse.  E.v  ij.so  enim 


quodcung^ie  es    praetcr  D    n^      Z7i'           '        .              .      "'  ''''  ^'"''''''=''  ''^'"^'P'"'"  "^^^^"'^' 
p  «c   |«i(j)iiie  suus/siu,  iHleJJiBiiur  in  loco.      iiicboat .  r.iiini.*.    nvo^/....^....„    .-.         ..    ^ 


ipsum  esse  proprie  subsislU.  inieiJigiiur  in  loco. 

tum  q.io,  virlelicei  Joco.  semper^ei  omnino  coin- 

le  ligilur  lernpns.  Non  cnim  possibile  esl  «,  looum 

iubiracto  icmf.o.e  intelligi;  sicut  neque  lempus  .ci„e 

oc.  couuellig(mtia  deHni.i  potest.  Ilaec  enim  inter 

a.  quae  simui  et  scmper  sum,  inseparabiliter  po- 

'««nxr;  ac  .ine  his  nnlla  esscntia,  quae  pergenera- 

r«m>m  acccpii  osse,  ullo  modo  valci  consis.ere  vel 

ogoosci.  Omn.nm  iiaque  existei.iium  esseniia  lo- 

|dis  atq.ie  lemporalis  cst ;  alque  ideo,  ni^i  in  Juco 

i  »e'..pore.  et  wb  Joco  ei  sub  tempore,  nullo  modo 

)R..osc.tur.  N.„  «nim  omnium  rerum  universiias 

d>  se  ..p^  et  mira  seipsam  cst.  Hoc  enim  slatuere 

-auonabile  est  et  in.possibiJe,  ipsam  videJuei  uni 


aliquo  lijodo  ,   super  esse  tl    universaliier  super 
quod  d.c.inr  ei  inteliigiiur.  Si  aulem  .ili,|,.o  modo 
sed  *'  non  universaliter  ea.  quae  simi,  babent  esse' 
quemadmodum  sub  locoesse,  per  posiJi(,nem  et  n' 
«lem  "  rationum,  in  quibus  secu:;dum  naiman.  s....l 
ei  sub  lempoieesse,  o.nnino  per  principium ,  non  osicn- 
ileulur  '«?  Videsue  igi.ur  ",  locum  temp;;s<juc  anie 
omu.a,  quae  suni,  inteliigl  ?  Nmnerus  enim  locorn.', 
et  ten.porum.  ul  ait  sanctus  Augusiinus  in  sexto  de 
Mussca,  praecodii  oninia,  quae  in  eis  snnt.  Modus 
Siqmdem,  id_^   mensura  omnium  ierum,~^ae 
creaiae  sujii,  naiUr.^J.icr  conditionem  e.irum  .atione 
praecedit.  ()ui  raodus  atque  mensura  u.iiuscuiusque 
iocus  dicitur  et  cst.  Similiier  principium  nascendi 


nicimat,  raiione  .piaecedere  pe.spicitu.-.   Jdeonue 
omne,  quod  i.on  erat  ei  esi,  a  p.incipio  tcm.ioris 
toepit  esse  »«>.  St^Jas  iiaque  Deus  inflniius  esl;  cciera 
ubi  et  quando  lerminanlur.  id  csl,  Joco  et  tempore 
Mon  quod  b.cus  el  lenipu»  in  nnmero  eornm,  quac 
a  Deo  '•  ceata  sunt,  non  sint,  »ed  quod  o.n..ia,  nuae 
H.  umversitate  sunt,  non  spatiis  lempo.-um,  sed  sola 
raiione  conditionis  praecesserint.  Ncccssario  tTim 
«:«,  qtiae  coniinent,  priiB  inlellig.mlur,  qn.^n.  ea 
q-.ae  coulinentur;  sicui  causa  praecedit  etfeci..«.' 
Jgins  incendium,  vo.x  ve.bum,  ce.-eraquc  similia  Ac 
pcr  boc  non  aliam  beaiitudinem  his,  qui  digni  sunt 
aest.ma..m.s-  «sse    promissam  »,   nec  alium   hujus' 


rsiiatem   super  sj.imti  •  universiiaie.n  e.^e    •»  D  ibeoscos^i.l^-r  h  v"T  "'  "'""''''  '^"'   «'orum 
'^•^  circn.nscripiioncm    habeal    posl   omnla    dr    ^  I^!^"'^         '/''"''''■'■''"'''"  ^''''"^  ^ 
,.....:.....,...._.        .  Ff^i   oinma    ur-      'oca  et  tempo.a   ascendant.  Nam.  <iui  luco  et  irn 


'^^scnbentem  «nmia  sub  se  ipsa,  ,„  se  ipsa  cau. 

issimam  viriutem.  Ipseitaque  Jinis  exie.w  locus 

'vcrs.iatis  esl,  sicut  qujdjun  deOniunt  locum,  di- 

;S  :  locus  est  ipse  cvtra  universitatem  ambiius 

ipsa  c-ira  univcrsiiaicm  posiiio,  vcl  liui*  com- 

I  'iei.,.ens,  ,n  qno  comprel.endiiur  comp,ehcnsuin 

'  '  lempore  ciiam  "   universa  comp,oi.antur  -- 


pore  i  coartaniur.  flniti  sunl.  Aeterna  autem  be... 
tudo  .nf.nita  esl.  Aeiernae  jgitur  "  beaiitudinis  atcn.c 
infimiae  participes  neque  ioco  circumscribcntur 
iieque  tempore.  ' 

40.  Quod  enim  dt  soio  MelcJbisedech  scripiu-u 
esi.  patre  ac  mai.e  caruisse.  nuUumqne  dicrum  prin- 
c.pium  pcrgeneraiimiem  in  esscnli:.D>,  neqne  fincm 
et  „,„    A       •        •  .  ^•'^'^^^^  LECilO.NtS. 

-'•■eom.X.     ^*Aergo.  ^^  >  ^^  t^i^  accefiU,         A  crf^a.      "   A  p<-.rK/«a,„.     «^SicADE;*/ 


Paxuol.  CWil. 


IQ 


487 


JOANMS  SCOTl 


m 


J.nii>vcrii,  rftlioiii  nu»i  rcsislil.  Uliinuun  laincn,  qiiod  A  possil  dicciT,  st  ''  ceriurr  lor;ifn  numhis  po<5;der»:, 
a  le  posiMiu  ^ui,  verisiniilius  essft  ccieris  elucei.  cuni  consici  " ,  sine  ulla  ihJermi-,sione  illiid  irans- 
Stri  ui  ad  cadem  '  re<;ean:ns,  jion  niiliiplaiie  palei ,  irp  :  ila  neino  debel  dicere  lotuni  c«>rpori«  sui  liuiic 
•jticinodo  ouo-ia  sive  in  gencribus,  sivc  iii  speciebits,  aorein  ,  sine  nlb  inierniisiioni.*  niobileoi ,  iiulloqao 
>ivein  .tloini^  tlefiniri  posi^it,  cuni  in  praeiiiciis  ralio-      leinporis  ntPHicnto  sianieni.    Si  aiiien»    jjuij  Luic 


Ki 


nrbiis  liujus  lihclii  conclusuin  sii,  eain  nul!i  '  sensul 
«i»i'poreo..  itnlii  "•  liiieiiecl  li  roinpreherisiijilem  e->se. 
Wac.  o-joiav  ptT  scipoani  «Llinire,  ei  dit^eie,  qiiiJ  sil, 
f^eniu  poiesi.  li.\  !iis  awlem,  qiiae  insepitrabiiilcr  ei 
aiihaereni,  ei  siiie  (iwilins  esse  iioii  poicst ,  ex  loco 
(Jico  et  (einpo-.v—  oiviiiis  eniin  oiiyia  dc  niliilo  cre.Tir\, 
localis  ieuipo»<.li.M}iie  esi;  localis  fjitiflotn,  q.iiii  nli- 


ra;io;ii  objecerii  itiiam ,  quoni.iin  SQi.per  siai, 
corponwn  jtire  appellari  locmn,  \iJeai  sifi.iliKT,  ter- 
rani  iiuierii-t»  c-.irpuruin  essfi,  non  iDCum.  Quis  au-' 
lem  maieii.tni  co!p«»ri;m  coiundem  esse  iocuin  r»- 
tione  ulens  auijeal  diccrc,  piMCseriiui  cuni  njaieria, 
per  seiphiiU!  railoni;  cOnsidCraM,  ncc  iii  inotu,  npc 
in  8l:»i.u  sii?  Iii  inoiu  siijuideiii  non  est,  quod  non- 


qi:o  (110. !o  e.sl,  quo.uanj  iiiHuila  non  c<\;  teinpor.ilis  d;iin  im'!io:uceria  form.i  coiiii:icii  Nam  pcr  fiirni.iin 

vero,  q'.ioiilam  inciio;ilessc,  quod  non  e:;U  —  soluti-  moveiur  iiiaieria ;  sine  ronni»  "  imfiiobilis  esi  ,   iii 

nirtdo  dcfiniri  poiesi.  QxKjia  ila^nie  n;illo  iiiOvlo  defi-  Graf;.  i  voluni.  Quooniin  nio^cbiioi-,  ijiiod  nullo  loco, 

jtiiiir  qiiidesi,  sed  dermiiur,  quia  esl.  Ex  loco  nam-  p,  «luilo  lenipore  corlo  adhuc  co:tria'ur?  Ncc  in  si;iiu 

ijtie,  lit  (ji.\ii:>'i>. ,  ei  lemporc,  accidcniiLiUsqiie  aliis,  csi,  quia  noniitini  ii:ieni  stiae  •'  pe;fettionis  [lossi- 

«|.':ie  ^ivc  tii  ipsa,  seu  exira  inielliguiiiur  esse,  lan-  det.  Sijiius  siiiuidem  lini.9  rnoiior.is  esi.  Quoniodo 

i':ni  >  t)cJfi  u:;Mr,  non  quid  sit,  sed  quiu  esi.  El  boc  «utem  polcal  in  siaiu  Jicri,   ipjod  non  cocpit  jam 

{(Ciici  :li;fr  df  oiiini  oui7t«  sive  genCij^lissinia,  .sive  jnoveri?Quoniod<)  igiiur*'iri:ilcria  corporislocnscor. 


Siieciuli^j^iiKii,  sivc  inediit,  iioii  iiiconi^nie  quis  dixe- 
i»t.  .N;un  ct  ca^isa  ojnuiuni^,  qnae  Deus  esi ,  ex 
li.s,  qi."»e  :dj  ea  "  coudilasuni,  soluaunudo  cognosci- 
i!ir  e.ssc;  nuiio  vero  creatorarum  arguuieuio  possu- 
niys  iriu  Itii-e.e,  quid  sit  :  aiqne  idco  soi:»  |j?iee  defi- 
nili»  de  Deo  praedicatur,  quia  esl,  qui  plus  quaru 
cf>Mt  est.  Dt&C.  Uiiic  quoque  rniioiii  nemo  s»ue  iniel- 
jlgeurniin,  tit  opiiior,  oo.stabit. 

iO.  Mac.  Munc  igiiisr  sole.  luci-lius  porspicis,  fios 
cs^yC  rfijridctidaH,  iiito  etinin  *  doiciidos,  ac  per  hoc 


poris,  quod  ex  ea  conficiiur,  poies»  esse,  cura  ei 
ipsa  iij  seipsa  nuilo  <:erto  laco,  sou  inodo,  seu  fonna 
circuinscribaitir,  nullu  rerta  i-iitiune  definilur,  nisi 
per  Qcgaiioneiii  '*?  Negaiur  enim,  aliquid  ess<! 
eorum  ",  quac  tuut,  cuni  ex  ca  omnia,  quae  creata 
suul,  condiia  esse  ci  eduntur  '^  Itcni  si  p.iries  bujui 
viAibilis  iuuudi  iiostioruin  corpuruin  seu  alionim 
loca  suul,  loCa  noslra  seuiper  vsse  non  possunl.  Duui 
eniiu  corpus  cujusdam  aniinalis  soiuiuui  fiierit,  par- 
lesi{ue  iiliiis  :id  sedes  suas  naluraks,  ex  quibus  ns- 


li.l  vcram  rerum  discre-iionem  revocitiiiios,  si  voliut,  <■  sumptum  esi,  separatim  reveriuiiiur  ",  locns  ej.is. 


aiit  jtoniius  rdinquendos,  si  suam  cousueiudinem 
veriiaii  iniinicissimam  seqiii  maiint,  qui  parles  liu- 
Jus  muiidi  visibiiis  Ceteroruin  corpitriim  iiUra  se 
consltliiloruni  iiaturalia  lcca  cs.str  opiniiniur.  Nam  ui, 
vciiii  Bralia,  (le  n">eo  corpore  (liciim  ;  auiitiaiu  quippie 
c.iiporaiiiius  hiijus  inuniii  gpaiii.?  piiiare  coniineri 
iiiipudeiiiissinHnn  est;  si  afcr  isie  'ociis  ejus  esl,  s€- 
quilur,  ut  quarla  pars  sui  locus  suus  sii.  Nmn  omne 
(.oipus  visibilc  quaiiuor  pavtibus  consiare  omiiibus 
noluin  esi,  c.x  igne  videliccl,  aere,  leria,  aqua  ^. 
I\ii  :iiUem  irralioitaliililali  propinquius,  quain  ut  lo- 
tum  corpus  siu  parie  locari  putetur.  Tolum  stquidem 


aer  veibi  j^iaiia,  scu  aqu:|,  seu  terra,  seu  ignis  n.u 
eril;  sed  bingUiae  partos  iini::s  corporis  siUj^nlis  cou- 
naluralibuastbi  clcuieuiis  ita  comiiiiaccniur,  ui  tiuiirii 
cu:n  eis  siui,  iiou  ut  iu  eis  sinl  veluli  aiiquid  in  aii- 
quo.  Quod  ciiiin  reddciur  aeri,  aer  erit,  et  non  qiiua. 
in  qiiodani  loco  aeris  staiuetur*';  iion,  ul  confjsio 
quaetiain  corporum  sit,  sed  mirabili  naturae  luovlo 
uiut5<|nisquc  partem  suam  propri.i:n  in  singulis  ba- 
bebil  clenieuiis,  totuin  per  toium,  non  iu  partc  par> 
tcin;  ilM  ut  resurieciiuni.s  tcmpore  nullus  acclpiai, 
nisi  qiiud  iuum  eM»  sicul  niuiiuruui  luniinariuni  Iutl 
siniul  esl  cuujuiicia,  ul  nutia  iu  eu  sit  coiumi.\tio, 


omnfts  suas  pa.ics  comprchendere,  non  autcm  pai-s  t\Mu  segfegatio.  Dum  cnim  laia  eai!em.i«e  lux  vi- 

totiiin  iocte;\ostiinaturanibirc.  Uemsicorpusmeuin  <i«5»lur  esse,  uiimn.iuodqiie  lame.i  luuiiuurc  su.;3ii 

111  i.io  aore  vclmi  in  stio  looo  csse  dicam,  sequitur,  D  propriam  possidel  lucem,  aUciius  luci  non  conin.i*- 

nuiliim  <;eriu:ii  loouin  ibi  pos.se  h:»bere.  tsie  cionitn»  «atn,  sed  mirabiliier  iniae  in  tolis  «uni,  et  unuui 

«er  .seniper  circa  toirani  volvitur ,   ao  por  lioc  uno  1"»"«"  couliciunU   Aliud  Igiiur  '»  csl  aer,  et  sliud 

o.leinquc  iciiiporis  spaiio  imitnncrabiles  locos  hn-  l«cus  fjsi*-  l^i>'J«'»  »"«''«►  "^^'  <^*^l«^'  '*  «'^'"«aii»,  P»- 

Lcro  ci.rpui  in  "  «•<>  constitulum  necesse  cst.  Qiioil  libusque  soiulcrufn  curporu:»  sibi  redd.iis,  iiiieUi- 

liulla  ratioiie  co:iceilitiir.  Piiiedictis  siquiiloiu  raiio-  gciiduin  essc  censeo.  El  si  ita  «st,  ucccssario  dabi- 

nibus  siiasum  esi,  loc.um  in  staiu  csse,  nuilot;ue  niotu  lur,  aul  isias  paries  mundi  gcncr.dcs  loca  corporuni 

vaiiari.  Sicul  tTjjo,  qui  in  llumine  stai,  se.letve,  seu  ab  eis  perfu.sorum  composiioiumque  r.on  esse,  aui 

liiiilal,  ili:un  pmlom  fisminis  Bon  [loUrst  reliuoie»»,  ut  corpora  ipsa  cerium  locum  iion  haberc,  aat  pc.itm 

V.\U! AE  I.ECT10NES. 

'  Sii  t:Di; ;  \  cmulem      *  Corr..  ACIU:   uidlo.     »  Corr.,  ACDi'-  nulto.     *  oiiuun;:  om.  D.     »  Sic  CkK  ;  A  f 
*  A  e!.     'SicCL^.^iD  aaiid,  i>'nu.  *  SicCE;  AD  fH/TK.     '/iiom.CDE.     '*  C  llimiiiiis  pujJirft;.-*!  no:i  [nAt* 


retiucrc.    "  jc  n-.i».  t.DK.    '''  D  rofisiff/.    '» /V/»ijiti  rtnri.  D.    '^  D  shj.     '*A^ri/.').     '»  CDE  gencralionom. 


"l 


cutuni  tne.     '*  ^  credttulur.     "  Si."  AD ;  C  rticMafi/tir,  E  rtst^j/fndir.     •■*  Sic  AE;  CD  uutuitHi.     "  A  trft 


i^  tE  DiVISiONE  NATUn.VE.  '  -  UBER  PRIMUS.  i'^^ 

omni  loco  vpic»re.  Quod  natura  rerum,  vcra-jufc  ip-  A  «lituresse,  esseniialem  differenilam  rccipil;est  enim 
sius  contemplatio  non  sinil  couceilcrc.  Non  enim      in  ea  iiigftniia,  genila,  procedens  subsianlipi  — ips: 


ulla  creaiiira  cerlo  suo  Inco  aique  iminutablli ,  cer- 
JisqnH  lemporum  spaiiis  finibusque,  sive  corporea 
sii,  s\ve  iiicorpnrea,  polest  carcre.  Ideoque,  ui  sacpe 
dixinms,  duo  liaec,  locus  piN)reclo  el  lenipus,  aphi- 
losopliis  wv  Kvjv  appellanlnr,  l.oc  est,  qnibiis  siiie. 
Nam  siiie  liis  niilla  creaiura  gcnenujone  '  iiiclioans 


t;mi<^n  composiiio,  quae  sola  ratione  cognoscilur, 
nulloque  .nctu  cl  operaiione  fieri  comprohalur,  rntio- 
nabiliier  slmplicilas  essc  *  jiulicanda  est.  Ut  fiuicir. 
firmins  cognoscas,  ouaiav,  iil  esj  <;9seniii»m  ',  incor- 
njpiibilem  esse,  lege  libnim  sancli  Diowysii  Arco- 
p.igitae  de  divinis  Noiiiiiiibus  eo  loci,  qiio  de  nalura 


ei  aliquo  niodo  subsislens  poiesl  consisiere.  Ulque  dacmonum  deqiie  eorum  maliiia  '^  dispniai  »',  quo.l 

proxiino  rerum  uiamur  argumeiiio,  si  iocus  corpori»  nullatn  csseoiiam,  iieque  eorum,  nequo  aliorum  cor- 

est  Oiime ,  quodciiuque  ei  ctronmrundilup ,  color  eril  rumpere  possit,  cl  reperios,  eum  disputare  subtili.s- 

locus  corporis.  Nujlum  c:enin)  vlsibile  corpus  est »  sime,  nullum  eorum,  o.uac  sunt ,  in  quanliim  esse»!- 

qnod  liice  coloris  non  circiimfundalur.  S»  aulem  co-  ila  el  naiiira  esi,  ullo  modo  corrumpi  posse. 

lor  colorati  corporis  locus  esi,  necessario  dabitur,  48.  Haec  enira  Iria  in  omni  crealura,  sive  corpo- 

qualiias  locus  corporis  esse.  Sed  quis  (am  dira  siuL  rea  sive  inrorporea,  ui  ipse  ceriissimis  argumeni  >- 

luia  opprimilur,   ut  qudJtatem  corporis  «  locum  g  lionibubedo.ei,  incorn.piibilia  sunl  el  inseparabilin, 

corporis  esse  faleaiur ?  Al  si  color  corporls  qualiias  oOa/^,  ui  sacpo,  diximus,  SOv.u.f,  H«>vte«.  boc  est,  es- 

esl  iiicorporea,  et  exlra  corpus  undique  corpori  cir-  scntia,  vii  lus,  operatio  iiaiuralis.  Disc  Horum  Irium 

cumfundiiur,  non  lamen  locus  ejus  esse  ulli  sapi.cn.  exemplum  posco.  JJ.vc.  Nulla  natura,  sive  rationalif; 

lum    videtur.  Q.ia  raiione  aer  iste,  seu  aliquod  aliud  sive  inielleciualis,  est,  quae  ignorel  se  esse,  ituani- 

|T)uiidi  elemenium.  qiiamvi=>  corporibus  inira  se  posi-  vis  nescial,  quid  sii.  Oisc.  IIoc  non  ambigo.  Mag. 

iis  circumfusa  smi,  eorum  tamen  uUo  modo  esso  D..im  ergo  dico,  iutoiligo  me  esse,  nonne  1«  hoc  ur.o 

)Osse  looa,  non  concedilur.  ,.e,bo '»,  quod  esi  iulelligo  .  tria  signif.co  a  se  inse- 

«7.  uisc,  Salis  de  bis  dispuiatum.  Sed  adversiis  parahilia?  Nam  el  me  esse.  et  posse  huelligere  n.e 

50s,  qui  non  aliud  esse  corpus,  ei  aliud  corpoiis  esse,  et  inlelligere  me  csse  demonstro.  Num  vidcs 

ssenliam  pulani,  ia  Janium  scductf,  ul  ipsam  sub-  «no  vtrbo»"cl  u.eam  ov^i«v  ,  meamque  viriuiem,  et 

Hauiiam  corpoream  esse,  vlsibilemque  ajqiie  tracla-  aciionem  sig!:iljcari?  Non  enim  intelligerem,  si  non 

Jilfein  non  dubiient,  quacdam  breviter  diccnda  esse  essem;  neque  iiitcl!:gerem,  si  viruiie  inlelligeiiiiaG 

irbiiror.  Nara  multi  ac  paene  omnes  lali  errore  fali-  carerem :  nec  i!Ia  «^  vii  Uis  iii  me  silei,  sed  m  openv 

faniur,  naiurales  rerum  dilferenliasigiioranles.MAG.  lioneiu  intclligsndi  prvumpit.  Disc.  Venm.  ei  veri- 

idvtMSus  slullitiam   pugnare  nil   est  laborlosius.  C  simile.  Mac.  Xum  igitur  necesseesi.  eos,qui  dicuni, 

^ulla  enlm  auclorilaie  vlncj  faieiur,  nulia  ratione  corp.i.s  roaierlale  ovatav  esse,  aul  corpus  suum  ex 

uadeliir.  Sed  quoniam  non  est  aequalis  hominum  forma  matcrieque  coiiipositum  nou  esse  faleri,  sed 

^liiiia,  nec  eadem  erroris  caligine  menles  eorum  ovci«v  iicorriipiibilem  esbc,  a.it  corp.;s  suum  cor- 

tbscurantur,  paucis  :irgumenlaiionlbus  adversus  eos  rupiibile  ei  materiale  '^  essc,  ac  per  iioc  owav  nou 


ilenJiim  video.  Dtsc.  Uiendum  sane.  Si  enim  eis 
Toderit,  liicrum  erii;  sin  ^  vero,  nosmetipsos  de 
alibtis  naiurarum  discretionibus  dispulaliouis  siudio 
eriioics  elRciemus.  Mag.  Has  itaque  paucas  de 
luribus  dialeciicas  collectiones  inlenius  consitlera. 
►mne  corpus,  qi.ol  maieria  formaque  componiiur, 
uoniam  solvi  poiest,  rorruptibile  est.  Mortide  au 


esse,  vetiiate  '*  coacios*'  con(;ei!ere?  Disc.  Nooessii 
sane.  Sed  mlbi  vidciis  dicera  ",  nou  omne  corpuj 
ovatocv  esse  universaliter  *' ,  sed  omne  ccrprs 
n;a!eiia  formaque  compiicliun  soimumodo  negarc 
Mag.  liiteHius  iiafjtsc  baec  iiiiiiere.  NVc  "  me  aeaii- 
mes,  non  de  specie  quadara  coiporuin,  sed  muversa- 
Hur  de  omui  corpore  dixisse,  quamvis  specialiier  ii 


m  corpus  maieria  formaque  coiopouiiur.  Corru-  corpore  composiio  ex  forma  maieiiaqr.e  dixeri.-n, 
llbile  esi  igliur*.  Iiem.  omnis  ouo-ta  simplex  est,  pro  praeseniis  quaestionis  utditaie ,  aiiversiis  eos, 
ullamqtie  ex  matcria  formaque  compnsLlionem  re-  qui  moriala  S!ia  corpora  iraiisiioi  aqiie  non  aliu.l 
ipit,  quoniam  unum  inseparabile  esi.  Nulla  igiuir  •  ^  esso,  nisi  suam  a-^lx-^,  .suamijiie  cCffiav  niliil  ali;ia 


IffiBCoipiismoriale  ralionabiliier  coiicedilur  esie. 
lOcauleiiidictum  esi.qui.T  omnis  oO<rtK  "< ,  qMiiiquaio 
Uiiliigatur  e.x  es^enlia  cl  esseniiali  difftM-e.-.tia  com- 
oslla  essc— bac  enlm  co-nposiiioaohulia  lucorporea 
>5emifl  poiesi  careie,  sijiiidem ot  ipsa  (Hvliui  ouvix, 
uae  aon  sohua  siinp!ex,,5cd  piasquam  sii^^plox  cre- 


es.-;e,  nlai  corpus  ujiiioriale  suui:i  uiV«:rs;j,qiie  spa- 
cifbus**  coiuposiiiim,  foruia  videUcei  u:cue  maieri^ 
variisque  accideuUbua,  dicunl  ".'• 

49.  Ul  auiemphme  cognoi'.as,  uuiversaIiieroy(r'cry 
nuJl':m  coipus  esso ,  hatic  argumor.iaiioals  accipe 
sjwcie.i).  Di!>c.  Accipiam ;  se;i  piius  qi:a;i(lam  fariuu- 


WmxE  LECTIO.\i:S. 

*  Sic  CD;  \  {lenerHtionem,  K  yi^nfrniioues.  "•  Sic  COK;  ccrpom  om.  A.  ^  ^ic  ACE;  D  sapisniium, 
k  si  uoi'..  5-f'  A  ?rifo.  VS^r.ACDF;  anytT/utice,  ul  vioelur;  f.  oOcia??  '  «is?  o  ;;.  AD.  ^  i\i  at 
•*mtamw.\.K.    «*  LimiUia.    »'■  s-ic  .\LL:b  a'ispiKiini.      **  CDE  veilfo  uno.     P  o^v  Cl)?.:  A  vni^ 


no,    ''  A  uHa. 
\.  iiJiiver::iiHit  ase 


i'  maieiiais  oin  l).    "■  i>  i->rUai?n\    "''  CDE  curtcii.     **  {licerc  om.  C     •*  Sic  COC; 
"Cnr.    ■'  i-^cir-ifji  ai\y.  C      -  r^icunl  otn.  CM. 


m 


JOANMS  SCOTI 


4^2. 


Jam  p»;iotiictac  argunieriiaiionis  lleri  ««ccssarinmi  G  et  sp^^cies  divitliiur;.  corpus  vero  veluli  totum  fjHoiI- 


\idco.  Majn  piacdicia  railocjiiatio  |iIhs  argunieiilum 
ccoiiirano  viJelur  esse,  qiiain  ilialecitci  syllogisrni 
i?n:igo.  MiiG.  Fial  igiliir  inaxiiii:i  proposilio  sic  : 
iilruni  ouffia  C'>ipu5  comipii  ife  esl?  Oiimis  cio-ia  iu- 
coriupiiliifis  '  esl.  Oiruie  incorrupiibile  corjius  oja- 


dani  iit  parles  separatur.  liem  "  corpus  ii»  pariibiis 
$iiis  totum  iion  esi.  In  capiic  eiiini,  scii  nuinibus, 
pedibusve,  lolam  corpus  non  coinprelieniiiiur.  Ei  est 
iicijus  in  oninibus  suis  parlibus  siniul ;  niiiius  veru 
in  singiilis  non  siinul.  E  contrario  aiilem  o-jo-tic  tola 


teriale  iion  cst.  Oumis  igiiiir  oOo-^^  corpus  iKaleiialc      i»  singulis  «uis  rorniis  speciebusque  esi;  nec  inajor 


noti  esi.  Et  renexiin  :  Oaiiie  igilur  corpus  male- 
1  iale  oOffta  noii  esl.  Ilem  ;  Ouine  corpus  ',  quod  ex 
fornia  atiiue  niaieria  compoiiilur,  simplex  iiou  esl. 
Omnis  aiiiem  avaia.  simplex  esl.  Niiihim  igitur  corpiis 
forma  niatcriaque  composriuui  oOo-t«  esi.  Itera  :  Om- 
niuiu  homiiiuin  unu  cadcmqiie  oucucest.  Oninescniin 
uiiam  pariicipant  esseniiam,  ac  per  boc,  quia  oiuni- 


iii  omiiibus  stmul  coliectis,  rtec  niinor  in  singuiis  a 
se  iiivicein  divisis.  Noii  enim  ampHor  e»l  in  genera- 
lissiuio  geiicre,  qiiaui  in  specialissima  spccie;  nec 
niiiior  in  specialissima  specie,  quam  iii  generatissiino 
gcncre.  Et  ui  exemplis  utamur :  oiicria  non  est  major 
in  omnibus  bomiiiii)ti6,  quam  in  uno  iioinine ,  nec 
minor  in  «no  Lomine,  quam  in  omnibus  boniinibus. 


hus  comniuiiis  est,  nullius  propiie  est.  Corpus  aulcm      Non  csl  major  in  genere,  in  quo  omnes  species  ani* 
commune  oninium  lioiMiiium  iion  esl.  Naiu  unusquis-  "  maliiim  unum  sunt,  qnam  iii  homiiie  solo ,  vel  bove, 


qiie  suuiii  propiium  posstJet  corpiis,  non  el  owaia». 

Igiiur  cdmiiiuiiis  esi,  et  corpus  comraune  non  '  esl. 

Esl  aiiieia  ovacu  *   conimuiiis.  Nou  esl  igitur  '  cor- 

pas.  C:idem  ratio  in  ceteris  animalibus  inanimaiibus- 

qiie  *  peigpicue  splendet.  Uisc.  Ilaec  forinula  idonea 

csi.  Uedi,  piecor,  ad  proiiiissam  ^  aigiHuemi  «ni- 

versalein  speciem,  qua  conciuditur,  nuihim  corpus 

«lciuv  osse.  Mac.  Oiiiiiequod  longiludmc.Jaliiudiiie, 

aliiludme  comprebendilur,  quoniam  divcrsis  spaiiis 

coiicladiinr,  cerpus  est.  Quo!  aulem  Rullum  praedi- 

ciovum  spaiioruiu  recipit,  quoniain  uniiin  esl  atqiie 

simplex,  nulliimque  moium  natiiraesuae  per  spaiia      bendil    universitaiem   ";    abiid,    quod  operatioue 

polcsl  re.tiprro,   iiocessario  incorpoiale  esi.  oitsiu      agenlis,  aiilpassione  palienlis,  visibiliter  in  separa 

auteni  ncc  longitudinc,  ncc  lalitudii-.e,  nec  aUriiidine  -  lioiie  seu  coHecUone  sensibilium  parliiim  peragitur. 

proieiidiiur,  ei  qtioniam  ip  suaenaiuraesimpliciiale 

jndividcia  pcrmanet,  incorporalis  est,  NuHa  itaqut 

ovffi*,  quouiatii  caiet  spatio,  corporalis  csl;  sicut 


vel  equo.  Nec  rninor  in  bis  singulis  spcciebiis,  quam 
siunil  in  omnibus.  Item  corpiis  in  partes  poiest  secari, 
ut  tolum  SHum  pereat.  Verbi  graiia  ,  dum  solvitur  in 
ipsa  elemenla,  ex  quibus  coeuntibus  siiperaddita 
furma  conficiiur,  loluni  perii.  Ubi  cuiin  partes  simul 
non  sunt,  neque  propria  forina  coulineniur,  loium 
.simul  esse  non  poiest  in  ali(|ua  re  actu  ei  opere ; 
quainvis  siiniil  videanlur  esse  naiuras  rerum  conside- 
rantis  cogit^lione.  Sed  aliiid  cst,  simulesse  raiioua- 
Lili  naturae  coiisideralione  '",  quac  oumia  siinul 
semper  iiilellcclu  colligit,  et  iiiseparabiliter  cois;pro 


iiulliiin  corpus,  quouiam  spatiis  cxienditur,  oWia  est. 
Di«c.  Hoc  ctiam  *  ccrta  dialeciica  formula  iinagiiiari 
voio.  Mac.  Fiatitaqiie  formula  syllogisrai  coiidiiion.v 
lis.  Iia  ni:»xui»a  propositio  *  :  utruin  ovaia  corpus 
«•tst?Si  avffia  eoipus  est,,  longitudinis,  latiludinis  "^ 
fillitudinisqiie  .«palia  recipii.  O^ffiaautem  longiludi- 
nem,  latilU(]inem,aItitudincmqiic"non  rccipit.  Cor- 
p!is  igitiir  non  cst.  Si  auiein  iv^uriijiarot,  boc  esi. 


Ralio  siquidem  omniuin  nunieroium  '*>  in  unitaia 
inconcussa  cst,  nec  augieri  potest,  nec  minui.  Corpo- 
rales  vero  numeri  sca  pliantasiici  et  augeri  in  iiifi- 
nitum  possunl,  cl  minui,  ita  nt  peiiitus  non  sint.  At 
vero  oua-ta,  quamvis  sola  ratione  in  genera  sua  spe- 
ciesqiie  ei  numeros  *'  dividalur,  sua  tamen  naluraB 
virtule  individua  permanet,  ac  iiullo  actii  sou  opera- 
tione  visibiii  segrogatur.  Toia  cnim  simul  et  semper 
in  siiis  siibdivisiouibus  aeiernaliier  ei  incommulabi- 
litcr  subsistit,  oiiuiesque  subdivisiones  sui  simulae 
scniper  in   seipsa  unum  iiiseparabile  suhC.    Atque 


coficeplioiiis  coiiiimiiiis  animi  syllogisuium,  qui  om-  ideo,eSsi  corpus,quodnibiI  aliud  esi"quani  oyffiof** 
iv.umconclusionuiupiiticipatumobfinel,  qaia  ex  bis,  qiiantilas,et  ut  verius  dicam,  iion  quantitas,  sed 
quae  s!!!iul  esse  uon  possuni,  assnniilur,  audire  de-  quantum,  aciu  el  operalione,  \  ^l  ctTlae  siiae  fragiit- 
fei^lcr:!?,  accipe  l.ujusuiodiformulani  :  Non  "elouyicc  j)  tatis  passionc,  in  diversas  sc;  regetiir  partes,  ipsa 
esi,  cl  iiiC(M-poia!is  non  est.  Esl  antcrn  oj(7««.  Iiicor-      per  se,  id  esl  oJ(r:«,  ciijusest  qii.intuiu  corpiis,  iin- 


poialis  igiiui-.  Non  cnim  simiii  esse  poiesi,  ut  cl  ov- 
ci.i  si:,  et  incorBorea  non  siK  Ikmii  :  Non  '*  el  oi- 
o-i/  p.«i  '\  et  corpiis  est.  list  auieui  cvai«,  Non  esl 
igiliif  coiiiiis.  Iteni :  iNon  »»  cl  avaicc  csl,  ct  incorpoia- 
•is  '•'•  ost.  Est  aiiteoi  ovtria.  Incorporalis  igiliir.  Ma.vi- 
in.im  ii.iqtie  a'giini(*nlmn  est,  ex  qno  digiioscilur, 
aliiid  csse  corpus,  aliiid  ovaiixv.  Nainouffi«  iii  geiiera 


nioriaiis  inseparubiiisque  sua  piopria   naiuraliqtte 
viriuie  perdural. 

oO.   IJco  auiem  addidi,   reciiiis  corpus  qiKiiiluoi 
vocari    q;:am    quaniitas,    qiioniaiii  iita    accideuiu 
quac  ri^itiiralia  dicunlur,  duni  in  seipsis  nalnral 
perspiciiiHtur,    iiieurporalia   snul   ei  hivisil.iiia, 
circu  ipsani  ovaiocv,  seu  in  ipsa  so!a  ^^  ratioiiis  c(i 


VAIUAE  LECTiONES. 

'  l)  f/if or- jf^-ij<»i/.'.  »  D  corpm  omr.e.  ^*  comniune  non  oni.  CDE.  *  olcia  om.  CDE  »  A  ergo.  •! 
trih^suamiiwlibnsque  oii>.  A.  ■  Sic  CDE;  A  y.rueiuiisnm.  «  A  in.  '  Sic  CDE  ;  A  proposilio  exl.  **  A  «r  1 
iiKidiiiis.  "  M)  i!!-fli!'.:iimn.  "  Sic  CDE ;  A  mi/ji.  "  A  «uw.  ''*  rsi  om.  D.  '*  A  ;:«tji.  «^SicCOK} 
nor  icrporr.ds.  "  SicCl;E:  K  lifiuqu.'.  »*  .\  considcrntione  riuhmif-.  "  Sic  CDK;  .\  in  univn<;ilal«^ 
^'  V  numerorutr.  ow^^uini,     '■  Sk  .KD  ,  IZ  v.umeroique.     *^  h  eai  aliud.     "' h  vuae.     »*  S.t  CDL,  A  fo/».1 


4J5  DE  DlVJSiONE  NllTURAE.  -  UBEli  PRlMtS.  tn 

luiiu  consideraiJlur,  el  vehiii  quacdam  causae  suo-  A  corpus,  aliuil  vltaiav.  quoniain  coipu»  aliquaudo  ch- 


runi  efrecluiim  suni,  ui  e&l  ipsa  quanlitas  ei  qualilas 
caus.1  quantl  el  qiialis,  cderaqne  accideniiiim  genc- 
ra,  de  quilius  satis,  u(  arbilror,  diximus,  qnoaiain 
invisibilcs  sunl,  siios  visibiles  cffeclus  gigiiiint.  Cor- 
piis  igiliir  non  esl  oxiaiu;  qiianlilas,  sed  qiiantiiin ; 
sti-ut  color  viiiibilis,  qui  circa  corpiis  sentilur,  nou 
esl  oOffca;  qunlilas,  sed  qtiale  in  quanlo  conslitutiun , 
celeruquc  id  gfiiiis.  Placiiil  etiam  ^  senieniinin  san- 
cii  patris  AngMsiiui  ex  libro,  qitcm  decalegoriis  Ari« 
siolelis  scrij^sil,  no>iris  disceplaliunculis  insererc. 

51.  Descviiiltt  igilur,  iiiquil,  oOvtoe,  quouiam  defi* 
mri  ttoii  potitit  propler  eas  causas  ,  qitai  snperius 
menwravi,  acci.ieniium  defimtionem  thecessarius  ordo 
poscebal,    Qiiprum  primum  est  quantum.    Xec  sine 


rci  ovffis,  aliquando  adbacrel  ousiae,  ui  verum  sif, 
sine  qtia  vcrmn  lleri  iion  polest,  sed  quadani  imagi- 
natione  figuratum ;  oWck  vero  nullo  niodo  corporis 
indigel,  ul  sil ,  qiioniam  per  se  ipsam  subsislit. 
Salis  de  liis  diciiiin  csse  reor.  D.  Salis  ptane  :  sed  re- 
8ial,siculividoo,  ul  de  ips:»  inaleiia  formaque.quibus 
maleriaiia  componi  asscris,  puuca  edisseras.  Noii  enim 
praeiereundum  esl,  ul  aibiiror;  siqiiidem  non  mihi 
satis  elucel.  ulrum  eadem  fornia  csl  el  qiiae  gcneri  •* 
subiliiur,  el  quae  materiaf,  ul  corpus  sii,  copulalur. 
52.  M.  Fonnariim  aliae  in  oycria,  aliae  in  quali* 
lale  inlelligunlur;  scd  quae  in  o'J<ria  sunl,  sul)sian- 
liales  species  generis  sunl.  Nam  de  ipsis  genus 
praedicaiar,  quia  in  ipsis  subsisiii.  Genus  namque. 


ctiusu.    Nam  cumntiqiiid  videiimus,  id  necesse  est,  B  ulsaepediximus,  lotuin  in  singnlis  suis'*foimis  esi. 


qminium  aii,  aeiliiv.are.  Quanlum  vero  sit,  inveniri 
non  poleii,  uisi  fuerii  adliibila  mensura  collectum. 
Si  eigo  omissa  latiladiiie  solam  quis  lonyitudinem  vo- 
tueii:  emeliri  *,  lougitudo  sine  latiludine  measurae 
suhj.ciu  ypxy.yndiciiur ;  non  qtiod  sii  loiujittidoaliqKa, 


quemadmodun)  ei  singulae  fonnae  uniim  in  .suo  ge- 
nere  sunt.  El  baec  omnia,  id  esl,  genera  ei  formae  ** 
ex  uno  fonie  onsiae  manant,  inque  eam  naiuralf 
ambilu  redcunt.  Forinae  vero,  quae  quabiati  ailri- 
buunlnr,  in  naluralibus  corporibus  propiie  formae. 


quae  cureut  laiiiudine,  sed  quod  solam  quis  meiiens      in  geomelricis  aulcin  figurae  vocanliir.   Omne  enim 
longi.vdlnem  'i^Kpi'j.rt  *  metiri   dicitur.    ivmensa  vero      geomeirioum  corpus  spatiis  solummodo  alque  figiira. 


r«rH  loiuiitudme  latitudo  dicitur  irtifa-jno.  '\  Sin 
nuteiH  et  aliitudo  (uerit  mensurac  sociutu  ,  corpus 
cuHcia  perfifiuni.  Quod  tamen  non  ita  ttccipimus  *, 
juemadmoduin  solemus  accipere  nuturale,  ne  ad  o-jortav 
'everii  videamur.  Hoe  ideo  dicluin  esl,  nl  lias  si.igii- 
Us  regulas  in  geomelricis  corporibiis  sciamus  esse 


nulia  vero  siibslaiilia  conlinelur.  Oiniie  siquidem 
pbaniasiicum  corpiis  '*  «niversalibiis  iribus  spaiiis 
perlicilur,  lungiiudine  videlicel,  latiiudine,  alliludi- 
neqne.  Noii  autem  universaiiier  omnia  corporu  geo- 
melrica  una  figiira  circiinjscribunlnr.  Eorum  nam- 
que  aiia  ex  triangiila  Siirgimt  figiira,  alia  ex  telra- 


:ons  iiui.as,  in  qiiibiis  haec  Iria  separalim  discreia  gona,   alia  ex   penlugoiia,    celcrisqnc  in   infinitum 

•ssepossunt.  In  nuuiralibus  auiem  inseparabiliier  *  C  polygonis,  aiia  ex  ciiciilari  crcsciinl  superficie.   Ai- 

Miiuercni,  in  qnibus  solo  inlellcclu  qiiantitas  ab  que  ideo,  in  quanium  iiiimeriis  linenrvjin  ex  lernaiiu 

ivffiat  separalijr.   Jiam  cum  videtiir  quis  fte  qnanti-  incboans.progrcdiiur,  in  laulum  ei  figurarom  ei  su- 

ale  .!ispiilare,  laiiqiiam  de  auslu  quid  diceret,  pula-  perficieruiii  niuliiplex  ordo  varialyr.  Niimerus  iiaquo 

ircoiilunilcre.  Videsne  quid  siimmae  aiicloiitaiis  spatiorum  el  iinearum    in    g»;omeiricis  corporibus 

iiMgsler  cdicai?  Cum  videlur,   iuquil,    quis  ^    de  cfuanlilali  deinilalur.   Lalerum   vero  angulorumque 


ordo  alque  posiiio,  superficierumque  babiiudines, 
qualitalis  proprium  esi,  ei  dicilur  lorma  geumeirica, 
seu  proprie  flgura  '*.  Dum  veio  in  naiuralibus  cor- 
poribus  iitimerus  membrorum,  alque  dislinelio,  sive 
naturalibus  discieiiouibus  segregeuiur,  sive  natura 
liier  silii  iuvicem  conjuncta  sini,  peispiciiur,  quan- 
liialis  proprium  Cbse  nemo  denegai  "  ,  ordinem  vero 
aique  [losilionem  naluralium  parlium  seu  membro- 
rum  ad  qualiiaiem  iHjferrri,  formamque  proprie  vo- 
lo  animo  consideramus  ,  in  imllaqiie  owia  sub- '^  turi.Diciimisenim  '»  furmam  bominis  sursum  versns 

ereclam,  celerorum  vero  animaiium  deorsiim  versus 
pronam.    Unde     deformcs   dicunlur,    qni    coitgrua 


|nai)iiiaie,  boc  esl,  de  spatiis,  qnibiis  corpiis  confi- 
iiur,  dispittarc,  ab  his,  qui  nihil  iiiiud  essc  ovcriav  ^ 
csiiiiiant  iiisi  corpus  qnoil  vidcnt,  de  ipsa  oJctK 
\!t;itur  qiiid  »  dicere.  Si  igitur  geometrica  coipora, 
!iue  sula  ">  aiiimi  conluitM  contemplamur  ^*,  solis- 
le  memoriae  imaginaiioiiibus  fingere  procuramus, 
I  uliqiia  oucrt»  subsistunt,  profecto  naturaiia  sunl, 
uiiuqiie  inier  geoinetrica  el  naturalia  corpora  diffe- 
Miiia  est.   Nunc  vcro,  quouiam  geomelrica  cojpora 


siunt,  aiqne  idoo  phantastica  jiire  vocaniur,  natn- 
iHa  vero  corpora  propiere»  naturaiia  gunt,  quoniam 
I  Rainralibus  suis  ouniis,  iiiestessenliis,  subsistunt, 
'  sine  quibus  esse  iiou  possunl,  ideoqiie  vera  sunt; 
ioquin  non  in  rebus  naluralibiis,  sed  solu  raiione 


meinbroruin  harmonia  careut,  seu  coloris  pulchrilu- 
dine  privantur.  qiiae  cx  qiialilaie  ignea.  quae  esi 
calor  "  ,   c«i  poribus  iimascilur.  Nam  color  diciiur 


)gilareniur  :  profccto  dalur  iuielliji.,  aliud  esse      quasi  calor  niulationo  uiiius  iiUorae.  Ei  forma  voca- 


VAR1AE  LECTiONES. 

A    eni/n.      *   Sic    ADE,   C    metivi.     *  Sic   CDE  ;    A    gratnme. 
D    acapiemus.     *    seperahditer .     "^    Sic    ACE ,    D    cum    virietur   quis 
se        Sic  CDE:  A  quidem.     *♦  Sic  CDE ;  A  solo.  .  "  D  coniemplantur. 
|n.  0.     •*  unum  ~~  (ormue  om.  E;  A  forma.     "  D  corpus  phanlatt  cum. 
Slc  COE;  A  deneget.     '*  enim  om.  D:      »  Sic  A ;  CDE  coLor. 


*    CDE    £^i;r«v;« ,  A    epivhania. 

,    inquit,      '    SiC  CDE  :     A  ovaiocv 

"  Sic  AE;  CD  generis.     "  suis 

'*  Sic  AD'    C  pgurae,  E  figuret. 


4SS 


JOANNIS  SCOTJ 


m 


tur  a  foriuo,  hoc  est  c;)lido ,  conversa  mum  syllaba  A  qwaitcor  eleineiUorum  coiiuni  tnaleriamgijDere,  !t\U 

In  rna.  Anliqui  sifjiuJcm  fornium  dicebaal  caliJuai  «.  qtianJo  quaulitaii.s  alque  qualitaiis  ousiat  conTenUira 

llude  et  forcipes  fornuim  capieaies  appeUanlur.  In  causam  nialcriae  esse.  Nec  niirum,  quoniam  il!os 

normes  quoqiie   eos,   qui    naturalem  membrorum  latet,  non  aliumle  mundi  hujus  elemenia,  nisi  prae- 

rcgnlam  cxcedunt,  quasi  sine  norma,  id  est  regula,  diclorumou5/a«acciileniiumcoacursucornpuni.Ignem 

soicmus  Domiiiare.  Ncnne  viiies,  Iioc  non  io  numcro,  siquidem  caliditas^ariditaii,  aeracaliditashumiditatiy 

nec   ntagnitudine    membrorum,  sed    in    posilione  aqiiamhtimiditasfrigidiiati,  lerramfrigiditasaridilaii 

pariium  corpoiis,  luce^jiie  coloris  consistere?  An  tibi  copuJata  CQnliciunt.  Ct  quoniam  praediclae  qualita- 

i»liler  videiur?   Disc.  Nun  ut  opinor.   Sed  quid  ad  les  sibimei  coeuntcs  pcr  se  apparcre  non    pos- 

piopcsltam  qur.csiionem  i.dis  atlineat  *  differenlia,  suni,  quaniiias  «ubminisirat  eis  quantum ,  in  quo 


nosse  specio.  Mac.  Num  praediciis  rationibus  iiiter 
nos  est  coneessum,  aliud  esse  corpu<>,  ahud  evo-tav? 
Oi,sc.  Salis,  pl  irinuunque  '. 

53.  MAa.  Si '  itaque  naturali  discrelioiJC  qu.intiias 
corpoiis  nb  inlelleLtu  onsiae  separatur,  quamYJs  si- 


scnsibiliter  eluceant.  Quantilas  siqtiidem  vcluti  sc- 
cundum  suiijectum  est  post  ouotoy,  ideoqne '  in  cr- 
ditiecaiegoviaruni  prima  post  eam  poniiur,  quoniaut 
sine  quaniitate  qualitas  nescil  manifesia  fieri.  Si 
iiaqiie  elenienta  quaniilale  quaiiiateque  fiunt,   et 


birr.ei  .idhapjeaiit,   m  ui  o-jgia.  snbjijciuin  quan- B  corpora  ex  elemeniis  ,  exqnauiiiate  igiiuf  ci  qiiali- 


liuuis  bH  ci  qiianti,  ipsa  vero  quaiiiilas  seu  quan- 
iliin  at,ci<!eiiiia  siiU  ouiiae  :  nonne  luce  ciarius 
tsi,  aliam  essfl  fonnam,  quae  in  ipsa  QJtxia,  non  ul 
eccidons,  sed  ul  idipsum  "^  ei,  prospicilur,  aliai», 
quac  ex  qualitale  quantii;Ui  adjuncia  corpiis  efii- 
cit  peifeoium?  Disc.  Jam  video,  qiio  lendis.  Wac. 
PiU.asne ,  u.e  velle  rorniam  esseniiulem  maieriae 
jidjiinciam  rjalurale  eorpus  efficei-e?  Disc.  Ne  jJ  qui- 
rfem;  immo  veronolle  te  video.  Mag.  Die,  quaeso, 
qiiomot'0?  Disc.  E.t  praedicla  formarum  differenlia, 
ousiadum  scilicel  qualitativarumqne,  vjdcris  milii 
non  aliad  suadere,  nisi  cam  formam,  quae  specics 
qualiiaiis  esl,  maleriae  superadditam  corpus,  cui 
owffiK  subsisiit,  perficere.  Haec  eienim  iria  ia  om- 


laie  '*  corpora  sunt.  Mac.  Quoniam  igiiur  video,  le 
inicuiionis  nostrae  rinem  acuie  perspexissc,  dic,  oro, 
uuiu  tibi  haec  diWsiu  formarum  in  diias  species 
diversi  gfiieris,  outiae  vi;lclicet  atquequaliiaiis,  raia 
esse  viiietur,  necne?  Disc.  Raiaquidem,  veriqtie 
simiiis,  iicet  non  sinc  animi  niei  scrupulo  hanc  ra- 
lionabilem  esse  "  Concesseriin.  Eienim  "  faciliu» 
mihi  suaderes,  formam  subsiautialem  niateriae  ad- 
jeciam  naturaie  carpus  constiiuere,  quam  qualiiati- 
vam.  Caiisam  siquidem  constiiuiiools  corporis  ovcruzv 
esse,  oon  quaiiiaiem,  probabilitis  crediJerim.  Prau- 
diclis  namque  railonibus  collecium  opinor,  qualita- 
teu)  i)on  solum  nialcriae,  verum  ciiam  "  furmae 
causam  esse;  excepto,  quod  maieriam  miiia  qiianii- 


uibus  naiuralibtis    iiispiritmiiir  corporibiis  :  ayaici,  ^  laii  eiBciat,  .formam  vero  per  sesola  iMaleriae  su 

quantitas,  qualiias.  Sed  ouffia  solo  semper  intellecta     perfundat,  Non  quod  nescicrim,  unaracausammulto* 

Ciirniiur;  in  nullo  enim  visibiliier  apparei.  Quanlitas     ex  se  effccitis  producerc,  cum  vidcam,  cx  uno  igoe 


vero  etqualitas  ita  invisibiiile.-  sunt  in  ovirta.  ul  in 
quaiiium  el  quale  visibiliter  cnimpant,  dum  corpus 
sciifiibilo  inier  se  coujunctae  co.Tiponuni.  Si  euim 
geo/ueiricum  corpus,  cui  nulla  subcst  oviytK,  sola 
quaniiiatc  spaliorum ,  Ijnearamque,  qualUaii:»que 
fonua,  quae  figuia  dicitur,  rationabiliter  constare 
probaiur  :  quid  impedimeuli  csi,  ul  naturale  *  cor- 
pu5,  cui  viitus  oiisiae  ad  permanendum  subsiai, 
quanium  nianere  valei,  ea  forma,  quae  ex  quali- 
uie  est,  adjecm  quaniiiaii,  qunfeex  luaicria  assuiui- 
lur,  perfici  non  «  dicanius?  Non  enim  aliudtesuadere 


caloreui  simul  el  luccm  erumpere,  ipsamquc  lucem 
causam  splendoris  et  umbrarum  esse.  Quid  dicam? 
Quanta  diversa  corporaunae-adcmque  fiunliuateria? 
Ui^a  forma  iu  qtiot  muhiplicatur  numeros?  et  ceiera 
hujusinodi.  .iiiiue  ideo  ou«-iecv  ipsam  formam  mate- 
riae  ficri  putarim  '\  non  auiem  ejiis  accideiiiia. 

MaG.  Miror  valde,  cur  tam  ciio,  quae  paulo  ar.te 
inier  nos  ad  purnm  deducta  sunt,  tua  bbuntur  ir.c- 
luuria.  Coiisidera  ilaque  diiigentius,  atque  eadeni 
breviter  repetamus.  Disc.  Praesio  sum  '*;  repeie. 
Uxc.  Num  iiiconcussc  inter  nos  conTencrat,  ovaia» 


aesiimo,   quam  ut  tcgnoscamus,  quattuor  inundi  j.  iiicorpweam  esse?   IHsc.   Conveneiai.  Mag.  Atqul 

Jiujus  elemeniorum  in  se  inviccm  concursu  eontem-  nondum  oblivioni  le  de<lisse  aei.iimarim,  quantiiatei 

perantiaque  maieriam  corporum  ficri ,  cui  aiijocta  qualiiatesque,  quanlmn    in  scipsis  cogitanlur,  iii- 

qualicunque  cx  qualitate  forma  perfectum  corpus  corporeas  esse,  ei  nonin  aliosubjecto  ni>i  in  iwoia, . 

efncitur.  Non  enlni  mihiobslai^    quod  muliis.  Yi-  cui  accidunl,   subsisiere,   ei  insoparabiUier  in  ea 

drmurnamquceisconira  nosrnci  .igere,  conlrariaqufc  raanere.  Disc.  Hoc  quoque  firmiicr  obiineo.  MaC 

ei  nobis  adversanlia  firmar*,  dicenles,  aliquando  Num  iiaque  probabiliter  lUccndum  esi,  oinne,  quod 


\ARI.\E  LECTIONES. 


*  Sic  CDc.  \  obnueul.  »  D  ;i/uri);i;(r;;.     *  .AD  Sicu'..     *  Sic  CE :  A  cd  ipsum ;  id  om.  D.     '  Sic  CE  ;  D  iialn.^ 

r«.      •*  Sic  COfc: ,  jion  on..  A.     '  Sic  ACli. ;  D  i/tsr.-/  H.:7;i.    *  ric  Ai"> ;  CE  cnhdii.vis.     •  D  ideo.     ♦'  D  ex  (/Kn«- 

Ijiate  €l  qniHiate  igiiur.  '»  esst  oiii.  D.     "  D  Ei    i  enim  om.  ).      "  A  ei      »^  Sic  CDE ;    A  pB<<.'fVi». 
'»  ^um  om.  D. 

NOTA!':. 

»  Jo.iniitsSL-olur,  .ectcobser^-st.  Cr.  Fe-sUiSY. /■.•jrTJMci  /urii-itK-o/fs;  V<in-o  apud  No:i.  i:.  15  n  Z-2. 


i 


49t  Dli  DIVISIO.NE  NATLIUE.  —  LIBER  PRIMUS.  m 

quuiuiialc  ^t   i|iiulilutc  coiiru-iliir,  hoc  csl  quanUim  \  tiilia,quibiisuliir.ur;  ui  ^iuA  qtialliiorriiiinOi  Iiiiiuf '" 


et  quate,  iioii  uiiiiiiiJe  ctiiisiiiiiiionis  siiae  cattsoiu 
accipere,  iiisi  ab  ipsu  ouc-ia,  ciii  iialur»liicr  ipsa 
quantilas  ct  riiialilas  veliui  prinut  acciileiuia  masi- 
ihaque  |>r<»ba!iUir  uccidcre,  el  Mm^  qua  iion  pussunl' 
csse?  Quicquiil  eiiiiii  ex  bis,  qitae  iii  Ibiae  suul, 
progt-eiliiur,  cur  tiuu  a;l  ipsuni  roiiiem  rc^eralur,  tiun 
liabeu;  pr.^^eseniin  cum  ips:i  oOcrtn,  iii  (|naiituui  oCaia 
csl,  inillu  Mioilo  visibiiiter  traclabiliicrque  ac  spa- 
liose  valc.-\l  appnrcre.  Coitcursus  vero  acci«IeniHjm, 
quae  ci  iiismu  *,  vel  circa  eam  iiitelligiuiiur,  sen- 
£ibile  qiiuildatii  spatiosunique  per  gcneralioueui  po- 
(est  create.  Quaiuila*  siquidcm  et  qnalilas  quanliiin 
etq-.iale  iuter  se  conjdflgunl.  Qnae  duo  sibi  inviccm 
coiijimctn,  motlo  quodaiu  rciuporeque  gencratioiietn 


(.■icmeiUa,  curpoiaquc  nx  eis  con  posiia.  Noti  eiiim 
iiiorttlia  iioslra  corpora  siue  bis  pu.^siiiu  pcrmancre. 
Terra  siquidetn  pascunlur,  liumorc  polaiiiur,  aere 
in;»pirsnlur,  igiie  calencaiilur.  D.iubus  cre^^ciiiil  "  et 
nulriuiuur,  terra  ei  aqiia  :  duubns  ut  vivaiil  ad(iii<' 
nistraulur,  aere  ei  igne  :  iluo  paiiiinlur  iu  rorpus 
irauseunlia,  lerra  et  aq-ia  ;  duo  operauiur  uQici.uiin 
corporis  coiiQuiiiia  ,  aer  et  ignis.  Ig:iea  Ki(|iii(iein 
virius,  cujus  sedes  in  corde  esi,  cibi  polusque  sub- 
lilem  per  uccullos  poros  in  diversa.>  cdvpuris  parles 
vaporem  dislribuit,  faeciileuluit)  iu  socessuui  discer« 
nit.  SeJ  ipsc  ignis,  uisi  aerio  spiiiiii  insufHelur,  ci- 
boqiie  acpoiu  '*  veluti  quibusilam  romeiilisiiuitiatur, 
cilo  exiiiigiiitur,  ac  siue  mora  ioluiu  corpotis  aedi- 


accipicr.iia,  corpus  iutegrum  ostenduni.  Ceiera  euim  p  ficium  suliiium  coIlapsum(|ue  rigescit,  frigore  vim  ca- 


accideulia  his  superaddita  esse  videnlur.  ilaec  e:iiii\ 
qiialluur  iii  corporibus  noslris  ceietorumque  ani- 
malium  inaninialiuiuque  prineipaliier  iuquirimus , 
(|u.itilum  sit,  qiiibus  purtibiis  coiisiet,  fiiiiii  <s]Kiliis 
lougitudiius  proiendiiur  *,  ialituilinisquc,  j^llil  tJi- 
nisque,  (|uale  sii,  reciaeiie  fonuae  alque  hutiiasi.ic„ 
pronaeve  atqiie  besiialis,  qtio  leupore  geuiium  , 
Quove  modo  dellniiur  S  liaque  iu  se  lucaiur,  iie  iu- 
ftTiitam  sit,  sed  uuum  aliquid  iii  suo  geiiere  lermi- 
catuin.  ilaec,  ui  diximtiSy  tu  curporibus  uo.>ins  pri> 
naordiaiiier  iitspiciuulur.  Exira  vero  liaec  aliiori 
«onsideiationeovaiav.quae  eslforuiaru.it  substauiia- 
IKuu  origo,  coiUemplauiur.  Dicimus  eni'.K,  boc  curpuj 
ve!  ho6,  ciijns  ousiadis,  id  est,  substatilialis  rurmac 


lorissupcratite.  Sed  de  his  aiiiis  disserendi  lociis  est. 
55.  Oisc.  liaec  probabililer  accipiu  ''.  Sed  mecuin 
Iraclare  non  desino,  qualiier  haec  sibitiiel  possiiul 
couvciiirct  quoiuo io  incoipuraies  res  per  se  alijtie 
invisibilcs  siio  concursu  iuier  sc  iiivicem  visibilia 
corpota  eniciunt,  iia  ul  niiiil  aliud  sit  maieria,  nul' 
lamqtie  aliam  c^usaui  coiisiiiiiiiuuis  habcat,  iiisi  eo> 
rum,  qiiae  soto  sapictitiae  coiiiuiiu  coiisideraniur, 
iiiler  se  ipsa,  iu^eip.sis,  el  non  iii  aliqtio  coiiieiiipera- 
lum  coniuiluni  \^;  pracsertirn  magniUco  Bocihio, 
S!in:mo  ulriusqiic  iingiiae  philosopUo,  iu  iibris  suis 
de  Arilbineiica  talia  aasereiue  :  Sapietula  eai  rerum 
qune  stint,  suique  mmutabUcm  sv.bslti)i!iam  soiHutI' 
lur,  comprehensio  verHulis.  Esse  uuietn  illa  dicimus. 


esi?  Uirum  iiumar.iie,  aii  equiuae,  alicu]iij>ve  Imi-  C  quaeneciHieniionecresfunt,nec  reiractione^^  ntiuuun- 


l:oiiat)iii$  niiiouilis  inlra  oucnav  coitipreiieiisi  ?  iiis 
€nim  iiumitiiljus  iiou  aiiiaiaiium  corpjra,  sed  sub- 
.slautiules  eoruiu  furiiiaeappeiiiiiiiur. 
'  hi.  Tria  siqui.]etn  discreie  debemus  coguoscerc, 
sivc  de  iioi)isiueiipsis  cogiiaiites ',  sive  d«  aliis  aiii- 
inalibiis:  Qtiid  sumus^QtiiJ  iiosirur.i  esl  1  Q  ;iJ  ciroa 
nos?  Nos  s.rluis  subsiaiiiia  iiostra,  quac  vilalis 
atqiie  iniciligiitilis  est,  snpra  corpusomiiesqiic  ejus 
fiensus  visibiiemquc  ibrmatii.  rsosiruni  esi,  uon  au- 
leiu  t:os,  (xu-piis,  quod  aobis  adluicrei,  quanio,  et 
quali,  cctcrlsque  '  nccideuiibus  Ciiinposiiiim,  atqiic 
«onsiirilrt,  rnutiibile,  solubile,  corrupi^bi.e;  uiiiilque 
ahud  essc  veri.ssiinum  esl  dieere,  qiiaiu  seiisuiiui 
tBSlrumenia  vci   seiii!S,  qiue  a  G:accis   vi.cauii.r'' 


rar,  nec  variatieuibui  permuianlur,  sed  in  piopria 
semper  vi  suae  se  **  naiurae  siihsidiis  nixa  cf,slodiunl. 
flacc  autem  sunt  qualitales,  quQntiuites,  fonnac,  mw 
giiludines^ pnniiales^aeqvaiiiaes,  liabilH(lines,  aclur,, 
disposiliones,  loca,  lcmporn  ",  et  qnicquid  cdu.-irJurn 
quodam  modo  corporibus  iiivfiiitur ;  qi-ae  ipsn  qaidcin 
nalura  incorporca  suni,  et  imniniitjt.is  subsian:i'ie 
ratioue  vigeiUia,  parlicipatione  vero  corporis  pcmu- 
tauiur,  et  laclu  variabilis  rei  in  veriililem  inconuan- 
tiam  transeunt.  Itaec  igilur,  qaottiam,  ut  diduin  est, 
nutura  immulabilem  tubs<aniiam  viiiique  soriila  siiu/, 
vere  proprieque  esse  dicuntur. 

liii.  N;im  ex  hac  setiieiitia  aperte '*c|aiar  iiiiel'  u»,. 
aiiud  esse  uialeriam  cerpiisque  c.\  ea  fuctiuu,  aiitiJ 


(tMdx^atx,  id  est  *  «'V^jiffgwv  x/joia,  scusuuui  eusio-  ^  quantiiaiein  et  qualitalem,  ceieraque.  quae  sola  cou- 


diae'.  Dum  enim  anima  incorpoiea  sil,stiitsquc  opc- 
niiioncs  per  seipsam  siiie  sensiims  aperirc  non 
pObS  l.  seiisusqne  ipsi  iion  iiisi  iii  sedilius  quibiist-ai» 
ciisiodiri  val-ant,  naliirac  conJilor  corpus  ad  usus 
aiiiiuae  coudiifit,  in  qtiq  iua  qiiasiiiiiaeduiu  vebicuia, 
iJesl, sensus  (usloilircl.  Cina  iios  suiil  oniuia  sciisi- 


templaiilur  sapieniia,  immuiabiliMiqiie  Nalurac  stiso' 
virtuteni  senipercuslodiuiU?.Maieria  vero corpusiittc, 
quibus  3<:ciduut,  variabili  {lernii.talioue  diversa  iii- 
coiistantiaque  sunt.  Qiiideiiim?  .Nuinqtiid  verisin/ijft 
videtur,  si  ex  quaniiiaie  et  qnaliiaie  ccierisque  iiaiu- 
ralib.is  accidentibus  &ibi  inviceiu  copuh.lis  maictia 


A   po.'i  t!. 


V.\[^!.\E  LECTIONKS 
Sic  -ACE;    D   ^iitM    in  ri.i   .wnt 


r.tclur.     »  ci.iiiutwes    oui.    f).      *  Sic    AOK;   «.  ceieris   [qne    i  iii 


'  Sic   ri,'L;    \    id  e\l  si'!is.i:iin   cu^.i.  odla . 
ACi:.;    I)  bt:  cotu    ciboauc.      "    .Sii.  CDt: 
cbnlu.iu     '^  Sir-  I);  C  uiintlninine  fpunct.  : 
coryo^u        \  r.  parie. 


*  Sie   COK,   \   rrof^iidmui.      *   Sic  C^E;   .\  «V- 

'   A  voruiur.      "    Sif   CiiK;   .V    vd- 

Sie  CiJi; :   h   fivJKS  tnuniH.    ^^  crKscirii  rt  vrri.  [).     '■  .Sir: 

»,.„.,.'.,';i....   .,.-..;„;,.    ;.-...,.         t\  j^;,.  HCf!L  •,     A  rrMpiHper.-nu 

■•*  Si?  .\i;.   *f    ofr:.    I^L.      ■'    .K 


K   VrLViiiniiWr  arc!pii<   innT. 
.  m.  i.ii")^.*,  i!    ? !.•.•, «c.o;;o?.'. 


695  iOANNIS  SCOTl  500 

subsistercl,  nCMwario  et  ;psa  iinmuUbilis  esset  ?  A  similiier  inforniis    iiifinjla   "i   alimide  ejiiin  for- 

marj  indigel  finiriqiie,  dtim  per  se  non  forma",  scJ 


Him  qiiod  *  de  causis  inteliigitur,  cur  non  eiiam  de 
efleclilius  ^"  earum  intelligatur,  ui,  qucmadraodum 
quaiititaieset  qnnliiates  cet^r.ique  similia  soio  animi 
contiiitu  aspfciiintur,  ita  et  m.iteria  et  corpus  non' 
V  Sfnsilius  corpnreis,  «ed  inielleotui  8Hccunil»anl?  Nunc 
Ycro  (ormaiam  iiialeriam,  qii»  *  corpiis  efficitur — nam 
tarormiiiomnino  inieiligihilis  esi— «sensu  corporeoper' 
cipimiis;  qiiantiiatem  vero  et  qualitaiem  solo  inlel- 
lcctu  videmiis.  Quotnodo  igilur  quantiias  et  qualiias 
maieriam  longe  al)  eisdisianiem  possiini^  couficere?' 
Uag.  Acute  admodum  falso  nrgumento  fidleris,  aut 
alios  failere  \is.  Sed  uirum  in  ip^e  de  liis  diihilas, 
an  aliorum  de  Insdabilanlium  personasarripis,  adliuc 
igiioro.  Disc.  Ulrumque  iii  meipso  perspicio.  Nam  et 


formahilis  sit.  £l  haec  sin>iliiudo  causae  omnium, 
ex  qua,  et  iu  qua,  et  per  quaiu,  el  .nd  quam  umni:) 
Kuni,  et  ipsius  causae  infurmis,  dico  auiein  maie- 
riae,  quae  ad  hoc  creaia  «sl,  ut  ea,  quae  per  se 
sensibu&  aitingi  non  possenl  ",  quodam  mo^lo  in  ea 
sensihililer  appareant  ",  e  conirario  inlei!igilor. 
Nam  sQDima  omDinm  causa  perjj^ceUeiiiiam  omnium 
formariim  fluiumque-iurormis  est  atque  iuriiuta.  Nctn 
enim  soluminodo  iorma  omBium  esf  prinoipalis,  se4 
pfusquara  forma,onioem  formam  superaos,  oinneq:io 
fonnahile  et  infonnabile  formans.  Nam  et  eoruiri, 
quae  formari  possunt*',forma  est,qaonianri  enni  aut 
appeluiii,  aut  ad.eam  conYeriuntur.  Et  eorum,  quae 


e>   aliorutn  pcrsonn  ,  qui   nun  immerilo  de  talibus  B  fonnari  nequeunt ,  propler  suae  excelleiiliam  natu^ 


ai:t  hae&iianl,  :iut  penitus  ignorant,  haec  propouere 
i-.uravi;  ct  meipstiin  non  aiihiic  tantae  puriUlis  in  his 
esse  video ,  ul  jam  nil  "  amplins  de  eis  inqiuram. 
MkG.  Ulendum  igitur  est  ^,  ut  opinoi,  raiione  et  au- 
cioritate.ut  haec  ad  pnrum  digiioscere  valeas.  His 
euim  duohus  tota  virlus  iuvein^idae  rerum  verita- 
tis  coustiiuiiur,  Disc.  Uten;!:im  saue.  Haec  eitim  a 
j:iul;is  tjiiaesiia  sunt,  paucis '  vero  '  reperti.  Mac. 
Dic  iiaqtie,  quid  tibi  videliir  dc  ipsa  maleria,  e\  tjtia 
furmala  corpora  liurt,  niiin  *  per  se,  dum  sit  infor- 
luis,  seusu  au  raiione  consideralur?  !)isc.  Raiioiie  " 
profeili»;  iuui  eniiii  audeo  diccro  sensu.  Nam  male- 
ri:\  roniia  earcns  nuilo  sciisu  rorporeo  potcsl  atliiigi. 
y,AQ.  Recle  respoiidisti.  Sed  vidc,  ne  diuiius  de  liis, 


rae,  proximamque  ei,  videlicet  causae,  timililudineiu 
informitas  esi.  Siquidem  ipsa  informitas  eorum,  qnae 
informabiiia  sunt ,  non  ideo  dicitur  iiiformitas,  ut 
omni  forma  careat,  sed  quia  omnem  forinam  sensi- 
hiiera  inlelligibiletnque  siiperascendat.  Aique  idea 
ipsa  omniuni  caus?  et  firmari  et  uegari  selet ,  uli  de 
ea  sic  dicaliir,  forma  est,  forma  no:>  est,  iiiforii.iias 
est,  iiifcrmitas  non  est.  Quicquid  cnim  de  ipsa  prae- 
dicalur,  el  firniari  et  negari  polesi,  quia  sttperomne,. 
quod  dicilur  et  inieliigiiur  et  non  iuieliigitur,  est. 
Matcria  vero  informis  Toc;.tur  per  privaiionein  " 
omnium  forn:arum.  Ab  ea  siqtiidem  tiihil  foruiaiur, 
ged  diversas  innHmerabilesque  recipii  fbrmas.  Mag. 
Nou  loiige  dislas  a  vero.  Num  igiiur  maieria  iiifoi- 
q-.tae  nuiic  assumpseris,  ilerutn  nos  riiierroges.  Nam  *-'  :nis,quoniam  solo  menlijoculo,  raiioue  dico,  perspl- 


i;i  talibus  uimiiim  moramur  ",  cuui  alliora  ad  consi- 
«'eralioiicm  siii  nos  inviient.  Utso.  De  bis,  quae  ntiiic 
inier  uos  puix)  meniis  inluiiu  fccrinl  dermiti*,  non, 
ui  .irbiiror,  i-lterius  sollitiiiim  te  faciam.  De  co 
nutetii  quol  ('ixisti ,  aliiora  ad  considerandtim  nos 
inviiuiit,  mirari  lion  t!e$ino.  Q:iid  enim  aitius  sit  ra- 
lioite  «on.sideiaridnm  post  Jleum,  ([uaiti  "  itiformis 
nKitcria,  lion  ^idt-o,  duni  qtiaoriliir, qnid  sil  niattiiia, 
(iiii.i  forina  ,  qiii.l  e\  maieria  foimaqite  coiificitur, 
nude  m:tloria  .  iiiiit)  intcr  primordiales  caiisas,  qiiae 
prindlusaDi^o''  conditae  suitl,  connunieranda  sit,  an 
e:iam  '*  inlci  i.e({:!eiites  causas  ,  quae  ex  primordia- 
libiis  na.scii!iltii-;  i;utn  iu  liis,  qtiae  sensiUus  iiicum- 
huul  ",  aii  iii  his,  qiiae  iiitellcctui  **,  computamia  : 
<;i  uirum  dcfiniri  possit,  dum  adbuc  infiuit;!  est;  au 
etiaiu  infiiiila  dcliniri  poiesi ;  quod  raiioui  videlur 
re&istere,  ciiwi  a  sauclis  Palribtis  ad  puriim  «iedu- 
cluin  sit ,  (iito  solummoiio  esso,  quae  nullo  mcdo 
possint  deliniii ,  Deum  videlicel  aliitie  maieriam. 
Dcu$  siqiiidem  iufinitus  informisqtic  ,  quouiam  a 
nullo  form;'.tur,  dum   sit  forma  omuiuiu.   Materia 


1) 


ciiiir,  necessario  eam  incorpoream  esse  seque* 
tur?  Disc.  Ne  hoc  quidem  negare.  ausitn.  M*o. 
Igilur  iiicorpoica  esl.  Disc.  tst  quidem ;  meo- 
que  judicio  conclusum  me  sse  vitieo.  Mag.  Yisiie, 
hoc  aucloriiate  roborari?  Oisc.  Yalde;  et,  ut  fiat, 
posco. 

57.  Mag.  ..Miillos  de  niaieria  di«piilasse  reperimus 
et  mundanae,  et  diviuae  sojdiij^:  (leritoruiu;  sed 
paucorum  icaiimonio  uii  sates*.  ^ancius  Atigusiimis 
iii  libris  Confessiomiiu  informent  maleriem  **  esse 
asscrit  mutabi''!iiitem  *'*  Terum  mutabiliuin ,  omniiim 
formarum  capacem.  Cui  assciuii  Plato  in  Tiiueo, 
siiniliier  informem  inaieriam  esse  diceiis  formarum 
Ciipacitalem.  His  ambobus  siiiiiiiCl  cou^seuliciiiiitus 
potosi  sic  dici  et  defiuiri  :  Mulabiliias  rerum  mula- 
tilium  capax  omnium  formarvm  informi»  muieria 
esi.  Sancius  Dioiiysius  .Aiwiiagita  iu  libio  *'  dc  di- 
vinis  Noiiiinibus  malcriain  dicil  essc  «rnaius  ei  /«»r- 
mae  el  speciei  participaiioncm,  quibus  sine  '*  per  se 
infomis  est  *^  maieria,  ei  in  nullo  mteUitji  potest.  Ac 
sic  secuiidum  Dionysium  poiesi  coliigi.  Si  UMlcria 


VARIAE  LECTIONES. 


'  Pro  qmd  A  »i.     <  Sic   CDE  ;  A  e/fectu.     *  Sic  DE;  A   quae,  €  qmm.     ^  Sic  CDE:  A  possii.     ^  Sic 

?}'  o    •"'    '''."c-''   r'""*    '"'"'•."    *  -^  •-"*•      '  Sic  CDE;    A  a    patitis.      •  rcro  oin.  D.  *  num   om.    A. 
'•  t.  «'.j;i(i.     ••  Sic  CE;   A  ».■<?  i.   f.    n.    mcrfmur.  0  nam.  i.   l.    ».    mcremur.     "«'.  quoniitm.     ".Xad,-*. 


'•*  A  et. 
A  pi*tfiin\i 
tnateriani. 
formii.     »' 


^  Sic  ACDE.     »*  A  intcllcct!bt:s.      "  \  tt   iutinii.i.       '*  Sic   CDE;  .\  formiUa.     ='  Sic   CI>E: 
^*  .\  urparercn:.     •'  Sic  liDE;  A  rnruiari  e'.  formare  possuu).     *'  I)  pratiaricoii^tncm.     "A 
*♦  Sic  A!»;  (iE  niuinbitm.     "  A  lil/r;.,.     "  b»c  Cli:  A  sir.e  t/uibus:  !)  9i//6Ji>    pei    if  sme  ift- 
en  OfTi.  \. 


501  ■  »E  OIYISIONE  NATLRAE.    -  UllLu  PlUJJLS.  502 

fcsl  orualus  ei  fonuac  el  sptciei  pariicipaiio,  qiiod  A  Palri»  VerlM),  oinnis  fonna,  &ivc  sul*slaniiaiis,  sivj 

ornalus  cl  fonnjc  ei  fpcciei  pariicipaiione  caret,  qiiae  ex  qiuililaie  assuniiiur,  inaleriaeqiie  adjuncia 

maieria  iion  est,  sed  quaedain  iiifonnilas.  Sive  iia-  cocpus  general,  creaia  esi.  Al)  ijjsa  qnoque  omr.is 

que  inforinis  inateria  inulalMlilas  sil  formaruin  ca-  iufoimitas.  Nec  iniiuni,  ex  iuformi  foinia  per  exccl- 

pax  secundum   Auguslinum  alque  Plaloiiein ,  sive  lenliani  inforinilalein,  quae  esl  forninruin  oiniiii-in 

iuforinitas  quaedani,  specioi,  fonnae,  oriialusqiio  privaiio,  coudilam  (ieri ,  quando  quide  n  noii  soliiiu 

pariicipatione    carens  sccundum    Dionysiuin  ,  iioii  nionogena ,  sed  eliani  *  iieierogcna  ,  iioc  esl ,  iiou 

negabis,  u(  arliitror,  si  quodiim  modo  inlelligi  poiest,  soluin  qiiae  sunl  uiiius,    seJ  cliain  *  quac  sinil  di- 

non  "  nisi  solo  intellectu  percipi.  Disc.  Jam   dudiun  versi  generis,  el  noii  soluuj  qnae  per  oxccllciitiam, 

lioc  inconcusse  dedi.  Mag.  Qiiid?  Ipsara  spcciein,  sed  eiiam  '  quae  per  privaiionein  dicuulur  esse  vel 


formainqne,  ornaluinqiic,  quoruni  pariicip,')iioiie  in- 
formitas  iila  praedicta  seii  muialtiliias  in  inateriam 
veriitur,  puiasne  aliier  nisi  ineniis  fvontuilu  considc- 
rari?  Disc.  Nullo  modo ;  nam  de  fQrma  el  specie, 
sinc  qiiibus  nullus  ornatus  ficri  polest ,  ouiiuno  in- 


iion  es»e,  ab  eodcni  fonte  oiiiniuin  inanant.  Quid  igi  • 
lur?  Num  jam  libi  clare  lucei,  r.on  sine  '  ratione  u 
nobis  dictum  cs^e,  ex  accidcniiuni  concuriiu  corpora 
lieri,  aiicloiiialcni  saiicli  Gregoiii  Nyssaei  .scqiien- 
libus  »,  cum   videas  alios,  sive  grae;os,  sive  lali- 


corporea  essc  praediclis  ralionibus,  salis  esl  acium.  B  nos  auciores,  cx  incorporalibns  asscreie  corpora 


M,\G.  Niinc  itaqueviiles,  ex  incoiporois  ,  inulabiU 
vitlclicct  informiiaie  formanim  liuiJeiu  capaci,  cx 
i|is:i«|ue  furma  quoddani  curpoteum,  maleriinii  «iiio 
corpiijsque,  creari.  Djsc.  Phine  video.  .\!\g.  Conccdis 
iliquc,  tx  incorporaliiini  coitu  coipora  possc  iicri. 
Disc.  Coiicedo  raiione  C(taclus. 


fieri?  Idooijue  praedicii  pairis  Grejiorii  f-enleiUiain 
dispuialioiii  nosuae  placuil  inseri.  Ait  enim  in  libro 
oe  Imagine,  advcrsns  eos,  qui  dicim»,,  maleriain  D-'o 
esse  coaeteritain,  agens  :  Seque  exirn  ea,  quae  con- 
ipqnenteT  iitvcnla  SHni ,  de  mnleria  tnsceplio  illa  fn- 
lm\  qme  ex  inlelleclnati  el  immaieyiali  enm  snbsistfffe 


58.  Mac.   Aiqui   diim   hficc   ita    sint ,   nccossnrio      profert.Oinnemsiqnidem  mnlenum  exqnihusdum  qta- 


faleberis,  corpora  in  "  .incorporca  posi-e  rcsolvj,  iia 
ul  corporea  '  non  sini,  sed  pcniius  soluia.  liicorpo- 
rea  vero  nalurali  suo  concursu  niirabiliqiie  bannonia 
lla.corpora  coniiciunt,  ui  naturalem  siium  siaium 
iinmoUileiiique  vigorcin  millo  modo  riesinani  liabere; 
queinailmoduni ,  ul  i|iiadam  .siiniliiudine  ulainur,  ex 
lucc  «»i  corporc  umbra  na.scitiir,  neque  tanieii  liix 


Ulalibus  consiatere  inveniutns;  qnibux  ti  nndntn  (nt- 
ril,  per  seipsam  nulla  ralione  compreliendetur.  Al  fiii 
nnaqnaeque  quaiilalis  apecies  "  ralione  svbjeclo  "  sepa- 
ralur.  lialio  anlcm  intelleclualis  esl  quaedam  el  inior- 
portitis  Iheoria  ;  utpuUi  proposito  quopiam  ammaH  tcu 
ligno  in  ibeoria,  seu  aiiquo  alio  mnlerialium  consiilU' 
lionem  kabenlinm,  mntta  circa  subjeciur'^  ttcundum 


neque  corpns  in  uinbram  movetur;  «mbra  vero  diim      iiuelliqenllam  divisiqne  inlelligimus,  quorum  uniuiCH' 


solviiUr,  iii  causas  siias,  corpiis  videlicei  atqiie  lu- 
cera,  intelligilur  redire,  Umbrarnm  siquidem  causam 
corpus  lucemque  esse  veia  raiio  edocet,  m  qiiibiis 
naluraliter  silcnt,  dum  in  nulio  loco  apparere  vaieaol 
propier  uinlique  circa  corpora  circunifusani  luminis 
dariiatem.  Errairt  enim,  qui  putant,  unibram  pcrire, 
dum  sensibus  nun  apparel  ^  Noii  enim  umbra  niliil 
cst,  sed  aliquiu.  Alioqiiin  non  dicercL  Scriplura  :  Et 
tncnvil  Deus  lucem  diem  ,  et  lenebrat  tiociem.  Deus 
iia;tiqae  non  nominat,  iiisi  quod  ei  ipso  est;  nc<pi« 
eo  loci  aliitudo  iheome  auferi  veritaiom  bistoriae. 
Ibi  siquidem  secundum  rcriim  faclaMim  consiilera- 
tionem  nou  aliud  lcnebras  i>«clen>que  accipimus, 
nisi  uiiibram  lerrae  solariiim  radioiuin  circiimfu-  n 
.woiie  faetam  iastar  coni,  scmperquc  globo  liimiifis 
opposilam.  Eademque  ratio  esl  in  minoribus  umbris, 
qualicunque  hmune  corporibusque  projcctis ,  scu 
finiine  geu  inliniiae  sint ,  et  quallsciiiiquo  farmac 
sinl.  Noa  mireris  itaque  ,  ei  incorpoialibus  cansis 
corpora  creari,  inque  casdem  iierum  resolvi ,  ipsas 
veru  causas  ab  una  eadciuquc  rerum  omniuin  crea- 
Irice  creatas  procedcre. 
59.  Ex  forma  eniiii  onmium  ,  imigenito  videiicei 


jusque  ai  id,  quod  consideralur,  incimfnse  habetur  ra- 
tio.  Alia  siquidem  coloris,  el  ftliii  gravititiis  rnlio ;  alia 
ilerum  quunlilatis^  et  aiia  inleltigeniiae  ,  qtiac  esi  se- 
cundum  laclutn  vroprielalis.  MoHilies  enim  et  bitubi- 
tale  '",  celera  eliam  eorum.,  quaedicta  tunt,neque  sihi 
inticemi  neque  corport  ^efundum  ralionem  commii'' 
cenlur.  Nam  in  unoquoqus  horum  specialis,  jitxla 
quam  esi  imerpreluta,  inlelliifilur  causa;  nuUiquif 
enrum,  qnae  circa  'subjeclum  iheoriianlur,  aiierijuc- 
iitali  permiscetur.  Si  crtfo  inleUigibilis  cclor^  iiHeUi- 
gibiiis  eiium  sotiditas  et  qwtnlilat,  el  cetsra  lafium 
specialitalHin.  Horum  avlem  unumquodque  si  tubla- 
inm  fucrii  subjeclo,  outnisrulio  corfioris  simul  sofve" 
lur.  Cotlscqnens  erit,  quorum  abseutiam  aoluiionis 
corporis  tuusum  invenimus,  horum  concurtum  mute- 
rialem  miuram  creare  assumere  '*.  Ut  enim  mn  est 
curpus,  cui  rt:s  ,  id  esl  cv7iix,  el  fi^ura,  et  solidilas,  (l 
distantin,  cl  ijrucilas,  celeruquc  «pcc.aHtulum  uou  ad- 
sunl.,  horumauiem  unumquoiiqiie  corvus  nonesl,  ted 
aiterum  quid  praeier  c^rpus  searsuiii  ineenilur  :  sic 
conversim,  ubicvni^ue,  quae  dicia  sunt,  concurrerintt 
corporalem  subsiantiam  perficiunt.  Al  si  intelligibilis 
esi  specislilatum  inlelligcniie,  inteHii/ibiiis  quoqut:  na- 


*  Sic  Al);  non    om.  CE. 
•m.  A.     *  Sic    CDE;  A  et. 
**  Sic  CDE;  .K  spcries  qualitalit. 
tfwre  et  M»:imere. 


VAHIAE  LECTIONES. 

in  om.  C.     *  D  corpora.      *  Sic  CF. ;   AD   appcrcnl.       *    Sic  CE;  eliavit 

Sic   CDE;  A  ei.    «  Sic  ACE  ;  D    m.n    nisi,    *  Sic  A;  CDE   teqitewcs. 

"  Sic  CDE;   A  a  subjccto      ♦*  Sic  CE;  D  ci  cubiiali.     "  Sic  CDE:  e^ 


m 


JOAKNIS  SCOtl 


504 


luia  Deui  dicutir^,  nll  iiuonsequeKS,  ex  incotporHii  A  Iwiesild,  rujibiis  lamen,ete\ 'Mufcrii/iibusad  Siipc« 


tiiilura  ktts  iiitetlecluuks  occasiones  ud  corpoium  ge 
ucratiomm  '  iubslitulas  esse  nb  iiitelteclnali  quidem 
f:ntura  inteUigiliites  sutLSliluente  virtiites,  harum  verp 
ad  se  invicem  concursu  materiaLem  naiuram  ui  genc- 
ralionem  adducente. 

6U.  Kiim  ilaque  viiies,  inaximurn  fortis$ijmjni»jue 
pi-aedicli  magisiri  argutneiiinia  sttniiHMe?  Si  eiuiii 
aliiiJ  es&ei  cori-.iis  [traeler  jitciJeiiiiiim  woias  con- 
cviisuin,  subiraciis  fisilem  in  scipsoitcr  seipjiiin  sub- 
sisieiei.  SiqniJeiii  oiniie  sulijeciiim  per  se  subsis- 
leiis  acci>:cnlinm  nun  indigei,  ul  sii,  sicut  ipsn 
oitrta.  Sive  eiiiiii  acci;laut  ei,  sive  iioii  actiJanl;  sive 
i:i  ea  sini,  <}uao  sineoa  tsse  non  possuiil,  siveabea 
rcceJanl,  qiiae  ab  ca  scgrcgari  possnni,  scti  sola 


<-'ora  ruiionis  i:er  carpanlibns,  uiilia  essc  non  aii>- 
i  igo  Disc.  iSnllo  mo.ioainbigenJum,  e(  iiocin  mcipso 
',er  picio;  pergo  '•  ad  ceicra, 

Oi.  M4G.  Dnae  caiegoriaeconiemplaiioni  restanl,  ii| 
f;<llor  :  ageiuli  viJelicel  el  palicn<ii.  Nam  disputanies 
Cd  loco,  qHaeJam  Je  leinpore,  quanlum  praes^niis 
(lispulaiionisncccssilas  exi^ehal,  discnssiinus.  D>9C< 
Nil  ntinc  amplius  de  lempoie  deqne  loco  ale  quaeic 
Snfruiitnl  eniin,  quae  dc  iiis  dicta  sunl.  Nam  si  de 
singiilis  omni.'),  quaeraiio  considerari  frppeiil,  quis 
dixerit,  aut  vix,  &ni  nniiiini  rinenidispnlatio  iiabebit. 
IVt.vG.  Consideia  iiaque,  numacliopassioqneproprle  do 
D.o  pr.iedicaniiir,  an,  sieni  ceierae  categoriae«  per 
Tneiaphoram  dici  aesiimandum  esl.  Disc.  Pcr  meta- 


ogiiaiione,   seii  aeiii  cl  opere  :  stsis  naiuralibns  B  phoramsane.  Qiiid  ciiiin?Nunquid  arijitrandum  esl. 


fcabsiaiis  scnipor  iniiiinlaiiilileiqne  siibsistil.  Corpas 
i'.Utein  siiljliaclis  accideniibus  nulio  iiiodo  per  se 
iubsisiei-e  poiobl,  (itioniani  nnlla  subslanlia  fii!cilar. 
Nam  si  quantilalen;  a  corpore  snblraxeris,  corpus 
iion  erii;  spaiiisenim  meinbrorum  numcroqne  coii- 
tinetur.  Siniiiitcrsi  qii;;lit:itein  ab  eo  dempseris,  do- 
foinif  3  icnianebii,  cl  niliil.  E-uicm  laiio  in  ccieris  ac- 
ciJciilibus,  qnibiiicorpiis  conlineri  videlur,  conlem- 
j  laiuia  esi.  Qiiod  igiinr  sine  accilcniibus  per  sc  non 
Ijoiesl  subsisiere,  niliil  aliud  inielligendtim  esl  prae- 
ler  conindeni  *  acciiieniium  concursiini  esse. 

Cl.  Qiiiii  ergo  niiriin»,  :uil  r.ilioui  contrariiim ,- si 
siniililer  ;Kcipiaii!U3,  niagniliciim  Boe  biumnon  aliud 
Kliqiiiil^far/afcj/fm  rc-m  inlellexisse,  nisi  corpns  mate- 


Iias  diias  aliaruin  rcgnlas  excedere,  cum  ininoris 
vii  liilis  vidcaiiluressc?  Mag.  Dic,  <]uae.so,quidliiti  vi- 
dciur,  movere  et  movcri,  iionrie  agere  esl  el  pali? 
Disc.  A  li  ler  esse  non '""^  vidDo.  .M  AC.  Similiier,iU  opiiicr,- 
amaie  et  amari.  Disc.  Eadciii  regula  c«lligunlur. liaec 
cnini  vcrba,  sniqtic  similia,  activa  ei  passiva  e$se,- 
noitiu  ariium  libcralium  perilus  ignoral,  Mag.  Si  igiiur 
liaec'''  verba.sive  aciivae,  sivepaj»sivac  gigniiicalio- 
nis  stitt,  non  jain  proprie,  sed  iranslale  de  Oeo 
{.^raedicaniur,  ei  omnia,  quae  iransiaiepraefjicanlur, 
uon  rcvera,  scd  qiiodamniodo  de  co  dicunlur,  revera 
iiequii  Daus  agii,  neque  paiitur,  neque  movei,  ne<iue 
luuvettir,  ncque  arnitl,  neqtie  amalur.  Disc.|iaecpo> 
Irem-j  co!;clnsio  non  parvac  indigei  consideraiionis» 
riale,  quod  exconcur&u  enrnin  rertim,  fjuae  vere  snni,  C  Nam  Iniic,  ul  opiiior,  loiius  sacrae  Scripturae  Miv* 
«t  aii  ipse,  coni,iitidtur?  Et  dum  iri  ipso  consideran-  ciorumqnc  Pairuni  reiuclarivideiur  auctoriias.  Quo- 
itir,  ninial)iliiatcm  quanilam  pati  nccesse  est.  Nec  lieseni-n,  ul  nosii,  sacra  Scriplura  Deum  manifesle 
Iioc  '  miruni,  si^  aliier  res  per  se  iiiiinurabiies  puro  pjcniiuiial  ageie  el  pati,  amare  €l  amari,  diligere 
niciitis  couiiiiiu  pi.>fS'ji.ieiiLur^  in  stia  simpliciiaie,  ei  diiigi,  viJcre  el  videii,  movereclmoveri,  cetera» 
.'.liier  sonsii  corporeo  in  aliqtia  maieria  ex  coiicursni  qiic  iJ  geiius?Oitornin  excmpla  qnoniam  inruunera* 
H>;',ium  facta  conipoftiiao,  ciuii  vidcamus  ea,  qune  Ijitia  miuI,  passimque  qtiaerenii  occurrunl,  ne  nunc 
j)cr  se  siniplicia  sunl  ci  iiicorrupiibiliu  ,  composiiiitv  proli.viiaiein  gignereiil ''',  pi:icuil  f,raelerire.  Saiispie 
<;;u;d;iani  aique  curniptibile  inlcr  se  coeiiniia  perpe-      hoc  uiio  ev*ngelico  utcnduin  csl  exeinplo  :  Qui  diii' 


liaro.  Cui  *  tnim  iiicogniitim  sii,  Lanc  uKiloni  ter- 
i-euj  globi  ex  qiiaiir.or  sittiplicibus  cieiiieniis  esse 
foiiqiaclani,  qcae  quiJein  coiruplibilis  solubilisque 
duiu  sit,  ea  '"^  lanion  elemcuia,  ex  qnibtis  confieiiiir, 
ii!  sua  siinpliciiau;  iii.-,oli:biii  periiia.ieni?  Ei  Iiaec  iu 
oainibsis  f'jre  co;p  inlitis  co.iimuniiof  siiecuialiir  ra- 


gii  uif,  diligelhr  a  Patre  meo,  ei  cgu  diltgam  eunit€t 
iiiauijeiir.bo  »»t'ifijnm  iVi  ".  Sa;iCltiS  ilom  "Augusli- 
nus  in  Exemcro  auo  tie  divino  moiu  disserens, 
imec  verlia  protulil  :  Spiriiu^  (fuidcm  crealor  movti 
seii.suM  sine  lemincre  el  loco,  movel  couditum  spirt' 
litin  per  lempus  sine  loco,  niuiet  corpui  per  lempus  el 


lio.AciIeliisbarisditiuniaeili;::o.Di;<c»Saiispiorocto;  H  !ocui'^   &i  ilaque  agtre  ct  paii  de  Deo,  ul  praeilixi- 


f i  ji.m  .!.!  icliquarum  c;ileg<n-iaruin  ihooriain  le- 
iloiindum  esse  \idoo.  N.im  du  liis  diuiics  liubiiarc , 
FT.iniis  tonsidcr.mliuin  rcnini  nulur;is  osso,  »!uliiniu 
nori  csl.  Ac  por  '*  hoc  imciio  lardiiaiis  i:i  iijiilii.s  iic 
pudou-ipocniici.  Mag.Nou  lo  pudtv.t,  nec  poeniloal. 
Ou.irr.vis  oni:u  h.icc  ",  de  quibus  dispuianms,  luui 
01  actlara  bapic/uib-.is  siiit ,  ui  eorum  nullus  in  eis 


Uiu..  "^ ,  noii  reveia,  iJ  «*sl,  non  propric  pi-aeilicaiiiiir, 
sp^juitur,  ncc  n.overc,  ncc  moveii.  Movere  enim 
aj.;ort'  e>l,  loovcri  vero  paii.  I:em  si  nec  agil  nec  pa- 
l-i-.ir,  quomoJo  (iicili.r  auiaie  oiiinia  ",  fl  ani-ri  yl» 
oiuir.ijus,  qiiac  ab  cn  fac(;i  si:nl?  Amare  enim  irolujk 
qiiilam  »*  ageniii  e>i,  Am.ri  vei-o  patieniis;  ci  causa 
ui.  U.iis  csL  ~'  motus.  Sed  boc  tjico  usum  publicu.i) 


\AUIAK  LECliONES. 


*  S'c  CniL;  A  deforvni. 
*  '^  0  C.i>K;  .A  pcispicutH- 


'  Sic  D;   diiliur  ivv.  C?.\  na;v.rft  Dfi-s  om.  D.     '    Sic  CDE;    \  (ji^fwratioiws. 
*  csrnndfm  c-.u.  D.     -  Sio  AL»K;  C  aliquiU  ni.iul    *  lioc  o-.u.  1>.    '  Stc  (";Ut ,  A  scd.       ..  k  .......  .-»  ^i.»^.. ...«-_ 

lur.  'CD6'«w<.  ■'»  SirADl-:;  C  W  '*  Sic  <:nE;  A /Mvjf.-c?,-.  ■*  /<oct  ijffi.  A.  "  J^i;'  CE:  pM  rt  cj  A  .':f.J(| 
<)uf:  <'.'ofn.  i).  "  S  .  ADi;;  A  sv//  tm'%"..  '*  hio  AD:  \V  r)'r.:  t:>f.j.  "'  ^ocv  o;n.  A.  "  S;c  EDE;  C  gcnc- 
renl.  '*  .SirriiC;  A  mon''\'  t"  tlii  f.';.'f>s.^i;.'i.  '^  AD  u^-.ii-r  :  f  r^ji^u'.  ^'  Sic  C  Ul. ,  A  frivi  dixit^us.  '  Si-; 
AnV;  (.'iTir.c  oi.i    C    ■'  bi.f  !''l'.  tjudon  o.t.  \.    ''  en  om.  i). 


505 


DK  DlYlSIONE  NATURAE.     -  LIBEft  PRIMIIS. 


506 


stjqiiens.  Nam  si  qiiis  ililigcnlins  r«ram  infpCK*"'^!!  A  n8nnqtieccndiiorisim:>gi:iciiioLlivii)iji  iradtif  .sluliis- 


iiatufam,  reperict,  qiiod  miilia  verba,  ^nae  cum 
sol:«  vocis  siipcrficie  aciiva  cssc  videaninr,  inieliociu 
laineii  passivam  hab.Mil  signiMcnlionetn ,  et  e  con- 
Irario  passi\a  siipcrncie»  HCinni  $igniiicsi.  Nain  (|ui 
•  mal  vel  diligii,  ipss  i  aliiiir ;  qiii  vero  anialur  vcl 
diiigiinr,  agil.  Al  si  amal  Deiisqnye  fec.l,  profcrio 
viileiur  inoveri ;  sno  eiii:ii  aiiiore  inoveiiir.  Ei  si  arria- 
tur  ab  his,  qiiae  auiare  possiiiu,  sive  sciaut,  quid 
aiiiaiit,sivencsciaiil,  noiiii*»  api  riuni  csi,  quia  movcl? 
Anior  siijiiidem  piilclirilitiliiiis  ipsiiis  ca  ir.ovel.  Qiio- 
niodo  ergo  iliciuir  iie<|iie  nioveiT,  neqoe  moven,  iie 
viiieaiiir  agere  cl  pali ,  per  nieipsnm  coasiderare  ue- 
quco.  Ac  per  lioc  liiijns  qnai^ibliuiiis  noduiu  solvus, 
obnixitis  poslulo.  Mag.  P<il:isitc,  in  liis,  qui  agiiiit, 
aliud  esse  aucidcin,  :;liud  |K)Sse  agere,  aliud  agere,  B  naJura  reruiu  suni,  siiisqne  '  naluralibus  iliflcrentiis 


simum  e^l  :aqiie  iniserrinmm.Sedqiiorsumistharc*', 
nondinn  vileo,  nisi  forie,  quia  iria  qnaedtin  a  st 
invicein  disi'rep:tniia,ilun)  a  le  interrogalus  re:>pon- 
deriiii,  iiiiiiiii  qiiidciii  seciiiiduni  Siibjecliiin,  diit>  vera 
secuniiuni  aciiiiens  e.sse,  qiiae  tria  priciribiis  iribtis 
longe  viileiiiiir  abcsse.  .\c  per  lioc  aiii  .Jla  lri;i, 
qiiae  dixiiiius  uiiiiis  ejnsdeiuquu  subslaiiliae  esse, 
3ola  vtMeqiio  '  suiii,  id  esi  esscniia,  viriiis,  et  ope- 
ratio;  qnae  voro  iiiiiic  a  nie  iitMila  suiit,  id  esl  sub 
siaiiiia  ciiin  accideniihus,  possibiliiate  vidflicet 
agcndi  ,  ipsiiisq'n^  ptissibilil;ili.s  t;lTcclu ,  qiiod  C4i 
agetc,  siiperflua esse  ^  iiulla<iuo  rhiione  rep-ria  ar- 
bilraiKiuiu ;  aiii  c  conirario  ;  aut  etiain,  quod  re- 
ctiiis  dicciiduiii  inilii  vidctur,  el   Iiacc  ei  ilia  ^  '  in 


.aiiuniiin  idemquc?  Di.sc.  ^oii  unum  cssc  opinor,  scd 
triasquueda>n  a  se  dillcreniia.  Anians  eniin,  boc  tii>t, 
qui  amal,  substiinlia  qiiaedam  ceriae  uc  denniiae 
esi  persouae  ',  cui  acciUii  qiutc^jam  poieniia,  pcr 
quam  potest  agere,  sivoagai,  sivcnon.  Si  vero  ipsa 
EulisiaiiliM  per  ipsam  poieniiain  se  moverit,  ut'  ali- 
qnid  agat,  agerc  diciiur.  Ac  por  lioc  iria  qnaedain 
videnlur  esse,  suiistunlia  vidcliccl,  cui  iiiest  agere 
posse  :  ciijus  possibililalis  veluli  cujusilaui  causae 
effecttis  esi  in  aliqiia  rc  agerc,  sivc  ipsa  aciio  rcci- 
proca  sit,  itl  ^si,  iii  eaudcui  red«.'al,  scu  in  altcram 
iranseal  personam. 

Mac.  Itecte  (lisceinis. Quid  tibi  videlur ? Nonne  ea- 
(!em  discretio  csi  obscrvanda  in  co  qui  patilur,  ut 


disceriiUiilur.  Sed  ulriim  ita  *  concedendiim,  neciie, 
luo  jiidicio  dccernentlum  commilio.  MaC  Quod  novi.»- 
simeposiiisii,  reclae '"  ralioni  vidcliir  convenire.  Qiiis- 
qiiis  enim  dixerii,  esseniialcm  iriniialcm,  esscnuam 
scilicei,  virliilem,  operaiionein,  inconcussam  inior- 
ruplibilemqiic  omnibus  inessei  ei  "  niaxinie  raiio- 
nabiiibus  inlelleciualibtisqiie  naluris,  a  veril»lc,  ut 
opinor,  non  rccedit.  Qiiae  irinilas  in  omnibus,  qiu- 
bi!S  inest,  nec  augeri  nec  minui  potest.  Soqiiens  vtii) 
trinitas  vekili  praecedeiilis  Irinitalis  elTccUis  qiiidam 
inleltigilur  esse.  Non  eiiim  verilaii  obsirepai  '•",  ut 
aeslinio,  si  dicauius,  ex  ipsa  esseiiiia,  quae  una  et 
universalis  iu  omnibus  creata  esi,  omniLusi|tie  cosn- 
munis,  atque  ideo,  quia  omiiiiim  se  pariicipaiiiiiirn 


aliud  sit  patiens,  aliud  posse  pati,  aiiud  ipsum  pati,  ^  est,  nuilius  propria  dicitur  csse,  singuloiuiu  so  i>ur- 


feive  a  seipso  quis  patiatiir,  sivcab  alio?  Disc.  tadom 
profeclo..MAC..Haccij;itur  iri:)  ei  inliis  qui  amant,  et 
in  bisqui  an)aniur,ejusiiem  nalurae  non  sunl.  Disc. 
Non  sunt,  iit  opiuor.  Alla  siquiiiem  nauira  esl  5ui>- 
siantiarum,  alia  accideniium.  Nam  qui  agii  vci  p;ili- 
itir,  subsi^ntia  est.  Posse  auteiu  agere  vel  paii,  el 
ipsumagereel^paii  acciilcniin  suni.  MAC.Mirur,  quo- 
modoeorum,  qiiae  in  praedictis  ratiocinaticriibiis  et 
.4]uacsiia  ct  inveuta,  uiarbitior,  ei  dcfiniia  sunl,  ob- 
lilus  cs.  Disc.  Admone,  piecor,  el,  qiiae  suni  ilia,  in 
meiuoriam  revoca.  Nam  me  viiio  meuiorire,qi!odcsi 
ubliMO,  iiegligeuteiu  obliviosumqiie  esse  rondcnego. 
MAC.Rccoi-darisn<>,  collectiim  concliisumque  a  nobis 


ticipaiilium  (luaiidain  propriam  subslaiiliain,  qiuse 
nullins  alicujus  esi,  nisi  ipsitis  soUininioJu,  ciijus  Cai, 
naluraii  progrcj-sioiieeiuauarc.  Cui  ctiamsubsijnlias 
propiia  possibiiiias  iiiest,  quae  aliunde  noti  assurni- 
tur,  iiisi  CK  iosa  unive]rsi4i  vlrluie  ipsius  piiiedieiAu 
univcrsalii»  ei  esseritiae  el  viriiiiis.  Siuiiiiicr  dk  pio- 
pria  operaiioiic  specialissiuiae  cl  subsiaiitiae  ei  po- 
leslaiis  diccudum,  non  aliimde  (lesccudere,  nisi  ah 
ipsa  universali  operaiione  ejusdem  univeraali»  <;l  c  - 
sentiae  Cl  v'rlutis<  Nec  mirum,  si  haec  lr;a,  quse  iu 
singul)3  consiileraniur,  quasi  *^  quaedam  accideniia 
praedicl;ie  univcrsaliii  triuilaiis  dicantur  esse,  pri- 
maeqiie   appariiiones;  qusudoquidem    ipsu  per   sc: 


fuisse,  oiio-in»,  Svvoutv,  i^pyiMv,  '\d  esl,  essentiam ,  ^  imum  sit  "•,  ci  in  omnibus,  quac  cx  ea  ct  iii  eu  e.si- 
ul  wepediximus,  virUiiem  ci  operaiionem,  iriiiita-      sl'iiil'\  incomMiulabiliierpcrmauei,  uec  aiigeii  iiec 


leili  quandam  insoparabilcm  iiicorrnpiibiiemqiie  no- 
sirae  natuMe  esse,  qiiac  siLi  invicem  mirabili  ui^tu- 
rae  harmonia  conjuncla  suut,  iii  ct  tria  unum  sinl, 
■ti  uiium  tria,  neque  veluli  diversiie  n:itur»c  sunt, 
&ed  unius  alquc  ejusdein,  non  ut  su!>sianlia  ejusque 
uccideuiia,  scd  qaacdam  esseitiiiAlis  unitas  subsian- 
lialisqnc  dilTercitli:i  iriuin  in  iino?l)isc.  Recordor,  ac 
deinceps  nunquam  oblivioni   iradam.  Apertissimam 


minui,  nec  corrumpi,  nec  perire  [otesi.  Uaec  vo:o. 
qiiac  specialissime  iu  singulis  cousideranUir,  augiM'i 
possimt  el  miiiui,  inultiplicitcrqiie  variari.  Non  ciiii.i 
Oiimcs  siuiiiiier  participes  suni  uuiversalis  csseaiiiio 
el  virlHlis  ei  opcraiionis.  Alii  eiiim  plus.  alii  miniis. 
Nulhi.s  lantt^n  parlicipalitme  ipsiii?' pcuiius  privaUir. 
Ipsa  niioque  in  omnihus  parlicipiiitibiis  se  una  alqsia 
cadem  permanel,  millifjuc  ad  pariicip:j:iduni  ^e  pi.ii 


VARIAE  LECTIONKS. 


'  CE  pertonne  er.i  ;■  esl  om.  D.  *  Sic  CD;  At  uit^  ■'' Sic  AO  ;  CE  vel.  *  Corr. ;  ACE  i.stlmc;  D  i.i.'iV 
'  Sic  CDE;  A  n(.  *  Sic  CDE;  A  vere,  quae.  '  fiic  Ci)E;  A  sup^rnua  non  esse.  '  *  Sic  CE;  A  et  liia,  qma 
in.  0  et  iltaque  in.  «  Sic  CE;  .^D  suis.  '  .\  itaijue.  *»  S  c  C;  ADE  rccle.  "  Sic  CDE;  et  om.  \.  "  Sk: 
CDE;  A  oburepU.     "  S.c  CE;  <jnusi  o:u.  AD.     "  Sic  CE;  .\D  fiul.     "^  Sic  CE;  Al»  cotKicUnu. 


507  30ANNB  SCOTI  508 

Mtt  mnui  ad«st.  Siciit  1n  ociili;».  Toia   cniin  iii  A  namque  ioci  leiiiporis<}iie  auxilio,  ul  subhislai,  lioa 

cgei,  liiini  per  seipsam  aiite  siipraque  leinpus  el 
locum  condilionis  suae  digiiiiaie  existaL  Sed  iioveui 
genera,  qtiac  solis  accideniibus  altrihuunlur,  iia  ab 
aiiciorihus  divisa  suiil,  ut  ipsa  acciJeniia,  qiiae  pri- 


singtilis  esl,  ei  in  seipsa.  Augeri  auiem,  vcl  niinui, 
quidain  (lefeclus  seu  pi'ureclu<!  est  parlicipalio- 
nis;  idcoque  itou  iiTailwiabUilor  uccideus  essejudi- 
calur. 

G3.  Naui  quod  scuiper  id  ipsum  est,  vora  substsn- 
lia  ffcle  diciiur;  quod  vero  variatur,  aut  ex  tnutu- 
biiitalt^  iustabilis  subslaniiae,  aut  ex  parlicipatione 
arcideiiliuiu,  sive  iialurarMmi  sive  non  naturaliuni, 
pruccdit.  iCl  nc  tttireris,  qiiaedainaccidenlia  siibstaii- 
tias  dici,  quoniani  aliis  accidentibiis  subsislunl,  duin 
vides,  qiiantitali,quaesiuediibioaccidens  substanliae 
est,  alia  accidciiiia  zccidere,  ut  est  color,  qui  circa 
quaniiiateiu  apparel,  el  tempora,  quae  i«  uiorosis 
rerutn  nioiibus  iutelligiiuiur.  I::)st  eiiiui  tcmpus  <uu- 


mordiaiilcr  iii  essentiis  conspiciunlur.  inox  verlan- 
tiir  iti  substantias,  qiioiiiam  aliis  accidentibus  sut>- 
sistunt.  Friina  siquidcm  frum  oniuium  divisio  efit 
iii  essciUias  el  accideutia  ,  secunda  accideniiuin 
in  subslanti;is.  Quae  iere  iu  iunnituin  proleiniitur, 
duiu,  quud  iiunc  ac.idens  cst  prioris  se,  moxseqiien- 
tis  se  substaiiiia  efTtcitur.  Sed  de  iiis  alibi  disputan- 
dum ;  nunc  vero  si  fibi  videiur,  qiiod  nol>ts  propo« 
situm  est,  sequamur.  Mag.  Qiiid  igitur?  Puiasne 
accidentia  non  nisi  cujuspiam  esseiilia«  aut  acciden- 


tabilium  rerum  uioraemotusque  corlaratioitabilisque  C  lisesse?  Disc.  Niillus  ariium  periiiis  aliter  dixerit. 


diinetisio.  Disc.  la  Ijoc  noslrae  iulentiof.is  non  dis- 
crepat  iinis,  ui  arbitror.  Sed  breviier  liicideque  de 
iiac  reruin  postrenia  cuusideralione  defiiiias  Yeltem. 
MAcTriuani  reruminteliigeniiam,  hoc  esl  essentiae, 
virlutis.operaliouis  iminutabilem  subsistcntiam*  iir- 
nmtiKiiie  fundanieuluin  rerutu  a  coudiiore  oiuniuin 
constiluiuin  pouamus,  si  placel,  Disc.  Ponendum 
arbiiror.  Mag.  Deinde  ilia  triuitas,  quac  in  siu<;uli.s 
coiisiderari  i>olesl,  et  a  prima  irinitatc  essentiali 
procedens,  veiuii  praeccdeniis  causae  eHeclus,  ejus- 
que  primordiaics  inolus,  quaedauique  primordiaiia 
accidenlia  pensanda  esl,  ut  video.  Disc.  lloc  *  quo- 
que  fateiidum.  Mag.  Quicquid  auieai  iilis  tribus  se- 
quentibus,  sive  inlerius  sive  exlerius,  sivc  nalura- 


Nou  enim  aliam  ob  '*  causam  accidens  vocari  mo» 
ruit,  nisi  quia  aot  esscniiac,  aul  sub>tantiae,  aut 
alicui  accidenit  contingit.  Mag.  Agere  ei  pati  acci- 
deniium  numero  continentur?  Disc.  Etiam.  Mac. 
Cujiispiam  igiiur  substantiae  suni?  llaec  eteuin^ 
propriis  acctdunt  subsiantiis;  nam  geueraiibus  es- 
senliis  nihii  accidil.  Disc.  Nec  lioc  negarim.  Mag. 
Dic,  quaeso,  num  sununae  ac  simpiici  divinneque 
iiaiurae  aliquid  accidii  ^^?  Disc.  Absit.  Mac.  iNum 
Ipsa  accidit  alicui?  Disc.  Nec  iioc  quiiiein  dixerim  ; 
alioqiiin  passibilis,  mulabilisque,  aiteriusqiie  naturae 
capax  esse  viUereiur.  Mag.  Nullum  ergo  accidens 
recipil,  nuirtque  acridit.  Disc.  Nuilum  prorecto, 
nullique.  Mag.  Age^  .  et  >;:tii  accideiitia  suni?  Oisc. 


iiter,  SSYC  quibusdam  evenienlibus  *  acciderit,  vel-  C  Ct  lioc  datutu  est.  .MAG.Summa  igiiur  omniumcausa 


uti  accideus  accideniiuni  fieri  videtur.  Disc.  Huic 
«liutn  con^^lusioni  nOii  resisto.  Nam  cum  sint  secuii- 
duui  Aristuiclcm  decem  genera  reruin,  qrae  cate- 
gcriae,  id  est,  praedicamcnia  dicuninr,  ct  huic  divi'> 
Aioni  rerum  ingenera  tiulhimGraccoruravel^Latino- 
rum  obsiarc  reperimus  *,  sed  *  subur.o  geuerc  om- 
nes  prinias  essentius,  quas  Graeci  ovffln;  sppeiiant 
nieriio,  qiiia  per  se  sunt,  et  nuliius  Lndigenl  ul  sint , 
&ic  fniiii  a  condiiore  oinnium  veluli  quaedam  iuniiu- 
Ubili.'i  lundamciita  stabilitae  sitnt  %  conclusas  e5se 
videmiis  :  et  ad  siniiiiliidinem  priitcipaiis  onuiiuiu 
causae  inirabili  iiKOmmulabitique  sua  Irinitate  sul>- 
sistutii,  lioc  est,  ui  saepe  jaui  dictum,  essentta,  vir- 
tute ,  «pcraiioue,  ceiera  vero  nuveiu  genera  acci 


sunimumque  principium,  quod  Deus  esl,  agere  et 
paii  non  recipit.  Disc.  Hujus  ratincinalionis  '*  violenlia 
uiniiuin  coatlor.  Nam  si  dixero,  falsum  esse  ",  for» 
tassis  ipsa  ralio  inc  '*  deridebit,  oinneque,  quod  hac- 
leitus  dedi,  vaciilare  iion  sinet  '*.  Si  verum,  nece»-' 
sario  sequelur,  ui,  quod  de  agere  el  paii  coiicesso- 
rim,  id  ipsum  eiiam  de  ceteris  aclivis  passivisqua 
verbis,  cujuscunque  generis  Yerborum  sint,  coiice> 
dam,  hoe  est,  iieque  Ucusaniare,  nequeaiuari,neque 
uiovere,  neque  luoveri ,  simiiiaque  mille;  eoqufl 
uiagis  ui?que  esse,  neqiie  subsistere.  At  »*  si  iioc,'vi- 
dosiie,  quot  ci  quaniis  rrequeniibus  Scripiiirae  sa- 
crae  obruar  telis?  IJndiqueeniui  viJcnlur  oiistreperei 
aiqiie  iioc  falsuin  e.sse  conclai(!are.  Necielaieit  ui 


denlia  esse  dicuutur.  Nec  sine  raiione.  Non  enirn  *^  optnor,  quam  arduum  dLfliciKque  siuiplicibus  aniihis 


per  se,  sed  in  praodicia  esscniiati  iriitiiale  subsistunt. 
Nam  qiiod  a  Graccis  locus  et  lempus  appeilaniur» 
«!>v  oivfu,  hoc  esl,  sine  quibus  cetera  esse  non  pos- 
iiuiit,  noa  ilu^  inielligeuduiu,  tit  interea,  quacsine 
loco  el  icMiporc  nou  valenl  subsislcre  ",  subslauiia- 
lis  ilis  iriuitas  praedicla   rcrum   compuleiur.   Ea 


laii.')  suadere;  quaudoquidem  eorum,  qui  videntur 
esse  sapientcs,  dum  haec  auJiunt,  aures  horrcscuut. 
Mag.  Noii  "  expavescere.  Nunc  eniiu  '-''  uobis  ratio 
sequenda  est,  quae  *^  renim  veiii^item  invesiigat, 
iiulb(]ue  auciorit?i!o  oppriniitur,  iiuilu  **  mo.lo  iiii- 
peditiir,  neeb,  qu..o  ot  siuuiosc  raiioiv.iiajitiuni  ati»- 


VARl.\E  LtOTlONKS. 


Sic  GliE  ;   A     t.i    hoe. 


'    Sir.    Bi)IO,  C   substamiam  t    se.i   corr.    subshieniitim.    A  ntbstaniiam. 
*   Sic    G;   I)  fiemibus  ,    E   ennnbun.       *   Sic   C.l>K;  A    et.      *  Si»    Ciili ;   A   vfpefianim.      *   Sic  AD; 
mii.xu.LV.     '  Sio  CDE;  A  s/fli//i7<T.     "  Sic  ADK  ;  (J  ».'.*r/(/<?.     *  \)  cnniutenr     »'  Sir  Gfif':;    A    oK  oli.t 
^'  l).  i\ec  hoc  negurim  —  nccidi'.  out.  \).     '*  Si«'.  COE;  A  )«/ionis.     'M>  ?*<.     '^  Sio  C.DE;  nif  om.  A. 
CDC  ;  iwri  oin.  A,  C  ad  mAV^.  adscr.  liieri.s  minialis  liaecce  :  Uedi  miin.  n«Uarn  catagonatn  oiopne  el  iect 
tiiinicceitinti  j)o.'ise  de  se  jiucdican,  iiaod  nonsiinl  rali*  naciltnre.      '"  <4<  i>ni     1».      '  Si,  C|il'.    \  Noli  nuj 
'"  Sic  CDlv,  enm  oni.  .A.     "■  Sir^  riH".  A  qii.ie<7ii.     -'Sic  C0£  .  A  aullo  lacnen. 


^iO 


509  OE  DI\lSIOiNE  NATLRAE.  —  UBEft  pniMUS. 

Liliis  inquiril,  cl  bboriove  inveiiit,  DubUce  ap^eriai  A  ^^"^  ^**"'  '"  figfnennt  et  vmilituaine  snnpla,  ei  titni- 


aiqiie  proniuiliot. 

(i4.  S;)crae  siqiiidem  ScripUmc  in  oHinibits  se- 
qiiriiiiu  est  nucioriias,  qiioiiiani  in  ea  vetiili  qnibus- 
daiii  suis  sccreiis  seilibiis  veriias  possidel  '.  Noii  la- 
inen  ila  credeiiJuin  osl,  iil  ipsa  semper  propriis  ver- 
boniiri  seu  iioniiiiiiin  siitnis  frualur^,  diviiiam  nobis 
ra:iir:im  iiisinuaiis;  sod  quibusdam  siniiiituiiinibus, 
variisi|iie  traiiBLitormii  verboruin  seii  noniinum  nio- 
disulilnr.iiinruulnti  noi>lraecon(lesceiidens.  nosli-os- 
(jiie  a.ibuc  rudes  iiifaniilesqiie  seiisus  siniplici  do- 
ciriiiaerigeiis.  Auui  Aposioiuin  diueiiiem  :  Lac  tobit 
polum  dedi,  non  etaim.  In  boc  eniin  divina  siiident 
eloqiiia,  nt  de  re  inelTabili,  iuconiprehensibiii,  iiivisi- 
biliqiie  aliqiiid  iiobisad  nulrienJaiii  nosiniin  fideiii  ^ 


liiudiHe  carenlia,  e(  iecundum  corponim  jigurat  foT' 
tnatit  incorporalium  iiUacta,  el  non  ftgurata  iuforrai' 
tas ;  juxia  enttdem  verilntit  ralioHerr  iuperei  eaen- 
lUis  tuperetseniialis  magiiiludo,  el  auimoi  auper  ani' 
mum  uutt.it.  Kl  omnibus  virtulilfui  impotibile  est^ 
quod  mper  tensum  est  ,  arcanumque  raiioni  omn\ 
tuf.'errationabile  bonum,  unilai  uni(ica  ''  omnit  unita- 
tis,  ei  tuperetseniialis  esfentia,  el  inlellectui  invisibi' 
lis,  et  verbum  nrcanum,  iiralionaDililas,  el  invisibili' 
las,el  innominabiiiiits,  tecundum  nuUum  eorumquae 
luni  cxistens.  El  cauiale  quidem  ettendi  omnibus, 
iijsum  aulem  non  cv  ^^,  quippe  omuis  esseniiae  sum- 
mitas,  ei  uicnnque  ip&a  de  seipsa  proprie  el  scienter 
mnnifestat.  De  hac  igilur,  ul  diclum  esi,  supcresscn^ 


cogiiandum  tradanl  at<|ue  siiadeanl.  Siquiiiein  de  H  "«'«  «'  occulla  Diciuilale  nonnudendum  dicere,  uctiue 


Deo  nil  altud  casle  pieqiie  viventibus,  situlioseque 
veritatein  qiiaerentibus  dicendum  vel  cogiiandum, 
nisi  quae  iii  sacra  Scriplur;!i  refieriuniur,  ne(|ue 
nliis  nisi  tpsius  signtlicationilHis  translalioiiibusque 
uieiidiim  ^  bis,  qui  de  Oeo  sive  quid  credaut,  sive 
dispuient.  Quis  enim  de  natura  ineffabiii  quippiain 
a  scipso  rcperium  dicere  praesuiuat,  praeter  quod 
illaipsa'  deseipsainsiiis  sanctis  orgauis,  Tbeoiogis" 
dico,  niodubta  est?  Sed  ut  buc  fn  raius  ei  credaset  t«- 
neas,  sancli  Dlonysii  Tbeoiogi  testinionium  huic 
loco  inserendum,  si  tibi  videtur,  arbitror.  Disc.  Vi- 
detur  plane,  ei  nil  libeuiius  accipio,  quain  rationein 
flrinissinia   aucioriiate    roboraiaia.   MaC.  Capiiuio 


inlelligere  quid  praeler  dicinilwi  nobit  expresta.  El- 
enim  sic  ijisa  de  semelipsa  in  eloquiit  optime  tradidit. 
Ejiit  quidem,  qualis  esl,  scientia  vi  conlemplatio  om- 
nibus,  quae  suui,  invia  est,  lanquam  omnibus*'^  essen- 
tiuliwr  sppnrata.  Haec  de  seqiienda  auclorilale  so- 
hnninotio  sacrae  Scripiurae  in  divitns  inaiime  di- 
fipuialioMibiis  sufliciiint. 

66.  Ilaiio  ven»  in  lioc  iiniversaliter  sludet,  iilsua- 
dcal,  certlsqiie  veriiatis  iiivesligationibus  **  appro» 
bet,  nil  ric  Deo  proprie  '^  possc  dici,  quoniam  superal 
oinnein  iiiiciie^iuiii,  omnesque  sensibiles  iiiielligibi- 
lcsque  siguiiicalioiies;  qui  nielius  nesciendo  scilur; 
cnjns  igiioranlia  veia  est  sapienlia;  qui  verius  fide- 


primo  de  diyinis  Nominibus  auctorit;item  sacrae  Scri-      liusque  negalur  in  omnibus,  quain  airirniainr  '*.  Quod- 
pturae  praedictusTbeologus  inagnis  laudibus  coin-  C  cunqne  eiiira  de  ipso  ncgaveris,  vere  negahis  :  iioii 


inendal.  Ast^  quia  more;  suo  perplexe  hyperbatice- 
<|ue  disputat,  ideoque  valde  abstri>$us,  ditriciiisque 
~  ad  inlclligendum  muliis  videlur,  piflcuit  mibi  de  hac 
re  seiiieiitiain  Ipsius  faciliori  verboruiri  ordiiie  ad 
iuieiligenduiu,  quain  ^  suo  iuco  scripta  esl,  depro- 
Biere.  Lniverialiier,  ixxqyxti,  non  audendum  dicerCf 
fieque  imeliigere  quid  dc  tuper :Mcntiaii  Divinitate, 
praeter  diviniiui  mbii  ex  sacris  eloquiis  expressa. 
Ipsius  enim  super  raiiunemet  inidleclumet  etMniiaw 
lupercssenlialilaiis  ncientia  referenda  est  ad  iHptrtO' 
res  claritates,  circa  divina  temperaniia  el  sanciitatt:  ^ 
eoartalat,  in  tanium  iHrtum  respicientet,  qutiUum  36 
inferi  divinortim  flo(}uiorum  radiut^ 
65.  Videsiie,  queniadnioditin  uiuverf^aliter  profit- 


autein  omne,  quodcunquc  linnaveris,  veie  linnabis. 
Siquideni  si  approbaveris,  boc  vel  boc  illiim  "  esse, 
falsilatis  redargiieris,  quia  omniuin,  quae  siuii,  quao 
dici  vcl  inleliigi  possunl.  nibil  esl  **.  Si  vero  pronun- 
liaveris,  iiec  boc,  ncc  illud,  nec  ullum  ille  esi,  verax 
esse  videberi»,  quia  nihil  boruin,  quae  suiil  et  qiiae 
non  sant,  esl ;  a J  quem  nemo  polosl  accedere,  niai 
prius  corroborato  niculis  iiiiiere  sensus  ouines  dese- 
fatj  el  intelleciuales  operaiiones,  et  seiisibilia,  ct 
omne,  qiiOil  esl  el  quod  non  esi,  et  ad  unitaiem,  ul 
possibile  esi,  insciiis  resliuiaiiir  ipsius,  qui  est  su- 
per  oinnem  essenliaiu  et  intelligeniiam;  cujos  ne- 
qiie  raiio  est,  neqne  intelligeiiiia,  neqiie  dicitur, 
neque  inielligiiiir,  neqiie  nomen  ejiis  esl,  neque  vei- 


let,  ne  qwis  de  occuUu  Divinitate,  praeter  qiiae  in  ^  biun.  Non  oiUcm  irraiionabiliter,  ut  saepe  diximus, 

oninia,  qiiae  a  suinnio  usque  deorsuin  suiil,  de  eo 
dici  possunl  qiiadam  similitudino,  aut  dissimilitu- 
dine,  aul  teanarielaie,  aut  opposiiione,  quoniaiii 
ab  ipso  oroniasuiil  *',quac  de  eo  praedicari  possuni. 
Non  auiem  siuiilia  sibi  soUimiiiodo  condidii,  sed  ei 
jain  dissimilia,  quouiain  ipse  siiuiliscsi**  et  dissi- 


cacris  eloquiis  dicta  sunl  '*,  dicere  auUeat?  Quae 
videlicet  eloquia  gloriosissimo  verissinioiiue  noinine 
appellatsuperiores  ciarilates,  in  sanclitatc"  et  lew- 
pet-.miia  circa  divin^  coartitas.  idem  in  eodem 
pauto  posi  :  Sicut  enim  incempreliemibitia  et  incon- 
leinptabilia   tunt  teniibitibm  iuvisibilia,   et  Iiis   "„ 


VAIUAE  LECTiONES. 

'  Sie  CDE;  A  poisidmr.  '  Sic  ACDE.  *  Sic  CDE ;  A  fidem  no^tram.  *  Sic  CDE ;  A  utendum  est.  *  D 
fpid  itla.  «  iiic  CDE;  A  iheologicis.  '  Sic  CE;  Al)  Ki.  «  Sic  CK;  D  quo.  "  Sio  CDE  ;  A  simplicilate. 
•"  Sic  CDI-:  ;  A  sint.  '•  SicCDE  ;  A  simpHcilate.  "  Sic  CDE  ;  A  in  bis.  «'  Sic  CK  ;  AD  umfica  uniius. 
"  CE  ov,  Dr;  iw«.  >*  SicCDE;A  omnibus  laiiquam.  "  Sic  CE ;  AD  indaijationUiu^i.  "  Sic  CDK; 
hpropriede  Deo.  "  Sic  A ;  C  firmaiur,  D  f.)rraatiir ;  E  qu!  verius  fiileliuixiue  ciiin  ncgaiur  in  omnibim  . 
tttuc  (irmaiur.  "  Sic  CE;  A  »f«Hm,  D  i//«d.  »°  Sic  CDIv,  A  qnuc  dici  pussunl  el  inicUicji  Kihit  horum 
iii.    '•  Sic  CD  E    \finiti.     '■  csl  om.D. 


5H  JOANNIS 

iniiis.  Coiilraiionjm  qudqne  caiisa  esU  Viriuiesiqui-  A 
dcjii  eorum,  qtiao  vere  ab  eo  condiia  suni,  ea  *■ 
piiani,  qiiae  couiraria  videntur  esse,  et  pcr  priva- 
lioj.e»»  *  esseniiae  iioii!  suim,  vcra  ralio  '  conliiieri 
approlMi.  Niiiluin  enim  viiiuin  invenilur,  quoil  noii 
siut<iciijus  viriuiis  uiiibra,  aul  qiiadam  fallaci  sinii- 
iiiudine,  anl  aj)eria  conirarietaie.  Suniliiudiae  qni- 
doin,  iii  siipeibia  verae  poienliae  uiiibraiu  gerii , 
luxuria  qiiielis,  fiiror  foriitudinis ,  ira  (orieclioni.s 
jusiiiiaeque,  ei  *  similia.  Conirarieiale  vero,  iii  ma- 
liUa  boniiaiis.  Q:icma'.lino>lum  eniin  bonitas  ex  non 
exisientibiis  exisicnlia  dncii,  ul  sini ;  iia  rnniiiia 
appclil  corrumpcie  omnia  quae  suni,  el  peiciius  sol- 
vere,  ul  mm  *  sinl.  Ei  si  hoc  cssel,  id  esi,  si  omnia 
i>eriteni,  simnl  ei  ipsa  pcrirel.  Nam  si  pcriict  na- 
tura,  pftiirfi  simiil  cl  viliiim.  Sed  viftule  boniiatis  g 
omnis  naiura  coniisieiur,  ne  percal.  Adiiiic  lamcn 
jnalilia  permillitnr  in  e;;,  vidclicet  ualiira,  ad  lau- 
dcm  honiialis  cx  conlrario'^  comparatione  et  exer- 
ciiaiione '.'  virluium  rationabilioporaiio::c,  ei  purga- 
lionem  ipsiiis  natiirae,  qiusndo  absorlicbilur  mors  ia 
vicitnia,  01  sola  bonilas  in  omnibusct*  ;;pparcbil, 
*i  icgnabii,  et  universaliier  esi  *  perUura  nialitia. 
Sed  de  liis  iii  qiiinlo  laiius  '  dispulabiiur  '*.]KulIa 
i(aqiie  aticioritas  le  lcrreat  ab  bis,  quae  reciac  cen- 
leniplaiionis  rationabilis  suasio  edocet.  \'eia  cnim 
auciuriias  rcciae  raiioui  i:on  obsistit,  nequo  recia 
i:uio  verae  aucioriiali.  Ainbo  siquidem  cx  uno 
fu::ie,  divina  videlicei  sapieniia,  manare  dubiuin 
Jion  esi. 

G7.  Cna  quidcm  "  de  nalura  incompreJiensibi!;  C 
lr;eirai.Mliiiuo  ;>io  quaerenlibus  muita  concessii  ac 
iradidii  t.i  cogilare  et  diccre,  ne  verae  rdigionis 
studiuin  in  omniims  siicat,  ul  el  rudes  adluic  in  fidci 
simplit:it;!lo  doctrina  '*  nuiriai,  ei  caibolicae  fidei 
afcnulis  ins;rucia  armaiaque,  divinis  propiignaculls  ' 
mnniis  resj)0:ideal.  Aliera  vcro,  ul  simpliccs  adliuc, 
in  cunabiilis  Ecdcsiae  nulrilos  ",  pie  casteque  corri- 
tai,  ne  quid  indigimm  "  de  Dco  vel  credani,  vel 
aesiimcut,  nec  omnia,  quae  saeras  Scripluracaucio- 
riia»  do  causa  omiiium  pra^cat,  proprie  jraedi- 
cari  e>c;mii.iieiil '** ,  sive  gloriosissima  el  sunima 
ojr.nium  sir.l,  ul  viia,  virlus,  celcrarumquo  virlu- 
inm  nomina;  sive  media,  ut  sol,  Jlix,  slella,  ciinci!»- 
que  '%  quae  c.\  paitibns  siibliiaioribus  "  hnjus 
imnidi  visibiiis  "*  de  Dco  praedicaniur ;  sive  ex  in-  ^ 
lesiuribus  visibiiis  creaimne  nmiibus,  ui  spjritus, 
iHibis  Splciicior,  orliis,  toi;iUus,  ros,  iinbcr,  pluvia ; 
iteni  aqua,  {lumcii,  ierra,  pelra,  lignuni,  vir.ea, 
cliva,  «-edrus,  ysopum  ",  liliijm,  bonic,  loo,  bos, 
■cqmis,  ursus,  inirdalis  *»,  vcrmis;  iiem  aquila,  co- 


»■12 


SCOTI  o 

lumba,  piscis,  wr^  *',  celeraqiie  innumerabilia,  quae 
ex  nalura  comlila  ad  naHiram  condiiricem  iransror- 
mallone  quadam  figurataque  sigi.ificiitioiie  Iraiisfc- 
runtur.  Eoque  minibilins  noii  soliim  ex  crc:iiura  ad 
Creatorem  artificiosa  Scriplura  traiislaiior.es  fecil, 
verum  eliam  e\  natiirae  contrariis,  ex  insania  vide- 
licei,  ebrieiale,  cr.tpnla,  obiivione,  ira,  fiirore.odio, 
concupiscentia,  cetcrisque  similibits,  qiiibus  mimis 
simpliciuin  animi  frilhmlur ,  quam  supciioritjiis 
iransfiguraiionibus,  quac  ex  natura  nunl.  Ralitma'*  ' 
biiis  siqtiidem  aniina,  quamTis  admodiim  simplex, 
naluralium  rerum  nomina  de  Deo  praedicari  aiidiens, 
proprieqiie  de  ipso  dici  aesiimans,  faliatur,  iion  ta- 
n^en  omnino  decipitur,  ui  corum,  qiiae  contra  naiu- 
ram  sunl,  nomina  de  conditore  reruni  priiedifari 
ausculians,  aut  omnino  faisa  esse  judicel  el  rcspiiai, 
aul  figurale  dicl:i  ei  concedat  cl  credai.  Disc.  iNon 
iia  Siim  lerrilus  auctoril:ile,  aut  Diiuus  capacium 
animorum  cjfpavesco  impcturo,  ut  ea,  quie  vera  ra- 
lio  clare  colligii,  iiidubitanlerqiie  definit,  »pcrla 
fronie  pronuntiare  confundar;  praeserliin  cum  de, 
talibus  non  nisi  iciter  snpieiiies  tractundum  sit,  qiit- 
bus  nil  siiavius  est  ad  audie  idum  vera  ratio:ie,  uil 
deleclnbilius  ad  it.veSiigandum,  qiiando  quaerilur, 
nil  pulciirius  ad  contemplamlum,  quaiido  invenituiv 
Sed  quid  pruedicia  ratiocinaiione  moliris,  iiossd 
Cxpeto. 

68.  M.  Qiiid  tibi  vidercr  his  •argumentaiionibus 
inachinari,  nisi  ut  intclligas,  quemadmodum  signi- 
ficaViva  rernm  vocnbula ,  sive  substaiuiarum  sint, 
sive  accidcntiiim,  sive  esscitliarum,  translaiive, 
non  autem  proprie ,  ita  ciiam  significaiiva  naiura- 
liuin  scu  non  naturaliiim  naiurae  conditae  moiuuan 
verba  de  nalura  conriilrice  iranslative,  non  auiem 
proprie  posse  pr;tedicari?  Sl  enJm  *'  essenliarum  vo- 
cafeula,  scu  sub.^^taniiarum  ,  seu  accideniium  ,  non 
revera ,  sed  quadain  iiecessiiaie  jiicffal>ilis  naiurae 
significaiidae  in  Ven  poiiuniur ,  nuin  neccss.irio 
sequitur,  ul  et  vcrba  ,  quae  essenliarum,  subst;tn- 
li:iruin  ,  accidenlium  signilicani  motus,  preprie  de 
Dco  dici  noM  po.ssint,  qui  "  oinnem  essentiam, 
substaniiam  ,  omnetiuc  accideus,  omnemque  m<h 
lum ,  actlonemquc  ct  passi<uiem^  cl  quodcunquc 
de  tidibus  diciiui*  el  inieHigilur,  et  quodcunque  nec 
dicitur  iicc  inteliigitur,  cl  tamen  eis  inesl,  iiicom- 
prciicnsibiii  incifaliilique  suae  natunio  excellcniia  . 
siiperasccudil  ?  Quid  cnim  ?  Si  Dcus  por  mctapho- 
ram  a:uor  dicilur,  dum  sil  plusqtiam  amor,  umiiein- 
qiic  Siiperat  amorc-m,  cur  noii  eodem  modo  amarc 
diccrciur,  dum  omnem  '*  motum  amoris  exsuperat, 
quia  niliil  praeter  seipstim  appelil ,  dum  sclus  om- 


VARIAE  LECTIONES. 


«   Sic    CDE  ;    ra  om.   A.      *   Sic    CDE ; 
•■   Sic  t^Div.  .\  iilque  {justiliiifjine  tmi.  A)- 


A  privnitanes  (per  oiti.  ).  ^  Sic  CUE  ;  A  ral/o  vera, 
*  Sio  AL);  |)io  «/  tirn  CK  .i>».  *  Sic  CE;  \D  comrfiTia^ 
'  *  Sic  ACi);  \L  exlurtiMtoiie.  '  Sic  Cl. ;  et  oin.  .\D.  *  ext  oin.  CDE.  '  D  !u;iti$  iu  qitiiitu.  •*  Si| 
aE;  CD  di.-ipuutiur  \  AiUWl  libro.  »' D  «iV/u/dfai.  '•  Sir  C ;  ADK  (.'«.v/iinn*'.  'Mlorr.,  ACE  mtriii; 
$iu!ri.  »*  Sic  ACE;  D  s/iJ/gJK'.  '*  Sic  CDE;  A  ccsthiu-it :  i.  eiiixtiiuenl?  »•  CDE;  A  ei  ctimla.  '•  Si< 
CDE:  A  mpcrioribut.  "SicADE;  v/.wti/»*  uiti.  C.  "  Sio  CDE  ;  ,\  htffiotwi.  «"SiiCD;  A  ;*flM/KsJ 
F.pmuatiii.     ''  riic  CDE  ;  A  £<•!(.      »■  bic  .\CE  ;  D  uuiem.     «••  bic  ADE  ;  C  ./.ctt.     «*  otnnent  oi!i  D. 


513  DE  DIYIHIONE  N.VrLRAE.  —  LIBER  PRIMUS.  Sl^ 

iiia  in  omnlt>iis  sil?  Siiniliier  si  *   ;igens  el  acior,  A  J:i(n  perspicio;  ci  meipsiim  tii.-niao  lanHtjii^  ac' 


f;»ciens  ol  faclor,  iion  jatu  proprie,  sotl  iiiodo  quo- 
dam  Iran&latioiiis  noiniiialiir  :  cur  iien  el  agere  et 
faccrc ,  vel  agi  vel  pati  eodein  iocniionis  gentTe 
praedicarelur?  De  celeiis  ilein  *  verbis,  «iiiae  om- 
nes  loliiis  niulabilis  crealurae  molus,  seu  nnturales, 
seu  non  nalurales ,  seu  intelleciuales ,  seu  raliona- 
biles,  seii  irrationabiles,  scu  corporales,  seu  incor- 
poreos,  seu  locales,  seu  leinporales,  reclos,  obli- 
quos,  angulares,  circulares,  spiiaericos  signiricnnt, 
simililerinlelligenduinessc  arbitror.  Disc.  Adtnodiim 
urges ,  nie  lalia  raiionabiliier  laieri;  sed  auclori- 
late  sanciorum  Pairuin  aliii'.iod  rauniinen  ad  haec 
roboranda  vellem  *  inseias. 
()9.  Mao.  Non  ignoras,  iil  opinor,  majoris  dignltalis 


cuso,  qiii  non  videbain ,  omtic,  quod  p;iljlur,  moliii 
suos,  seu  alienos,  seu  utro^^quc  paii.  M.vg.  Faciens 
igitur  el  faclnrn  inolus  suos  paliuntur.  Nain  quod 
facil,  suuni  inoluiu  ad  laoiendum  patilur.  Quud  vero 
fil,  suuni  niolum  '*  el  alienum  susliiiet.  Suum  qui< 
dem,  cx  co,  (iuoJ  non  erat,  in  id,  qiiod  esl ,  irans« 
eundo,  ulicnuin  vero,  qiiia  noii  esl  sui  inolus  causa 
per  seipsum,  seJ  facieniis  se  aut  naliiralis  inotus, 
aul  libera  voliinlus,  aul  quaeJam  necessitas.  QuoJ 
ergo  '*  fil,  ul  dixiinus,  et  moium  proprium  el  alie- 
num,quodvero  facit,  proprium  soluminodo  pali- 
ttir.  Qiiamvis  saepe  cotiiingra,  ui  ab  aiia  causu  nio- 
▼ealur  aJ  facienJuin,  qiii  facil,  ut  et  facicns  el 
paiicns  niius  aiquc  idem  videatur  csse.  SeJ  ipsu 


esse,  quoJ  prius  esl  natura,  qii:im  quoJ  prius  est  B  facienlis  '*  molns,  qiiamvis  ex  variis  causis,  sive 


lempore.  Di<<c.  Hoc  paenc  onmib-is  noiuin  cst.  M.vu. 
Rationetn  priorem  esse  naiura,  aucloriiateiu  vero 
lcmpore  diJicimus  ^.  Qiiamvis  eniin  Dalura  siiniil 
cum  tempore  creata  sit,  non  lamen  ab  inilio  tem*' 
poris  atquc  nalurae  cocpit  essc  auciorJtas.  R;Uio 
vero  cum  natura  ac  icinpoie  cx  principio  rcrum  ' 
orta  esl.  Disc  Ei  lioc  ipsa  raiio  eJocet.  Auclorilas 
siquiJein  ex  vera  ratione  processit,  raiio  vero  ne- 
qitaquam  ex  aucloriialc.  Omnis  ctiLm  *  aucioritas, 
quae  vera  ralione  tion  approbuiur,  inrinna  viJeUir 
esse.  Yera  autcm  ralio,  quoniam  snis  virlutilius  '^ 
raia  alque  immutabilis  munilur,  nullius  aucioriialis 
astipulaiione  rcborari  inJiget.  Nil  eniin  aliuJ  niibi 
videtur  *  esse  vera  aucioriias,  nisi  raiioiiis  viriuie 


naiuralibus,  sive  libenlibus,  sive  non  liboniibiis 
nascatur,  propierea  propritis  diciiur,  qiioniam  no:» 
exlra  ipsum,  sed  in  ipso  inlelligilur.  Disc.  Istucniilii 
a  le  suasuin  esse  non  denego.  Meoquc  qu;ie  restanl 
expeclo.  Mag.  Niillumnioiiiinpiincipioac  rine  carere 
posse  arbilror.  Noa  eniin  aliier  ralio  sinit,  nisi  nl 
omiiis  niotus  ex  quoJain  principio  inciioel,  ei  aJ 
quendam  finem  tenJat,  in  qno,  dnm  pervenerii , 
quiescat.  Quod  aperiissirne  venerabilis  Maximus  i:i 
lerlio  capilulo  de  Ambiguis  asserii  dicens  :  Si  Deus 
iinmutabilis  ^"^  esl ,  ulputa  omiiium  plenitudo,  omne 
auicm ,  quod  ex  '*  non  exislenlibus  esse  accipit ,  mo- 
velur ,  merito  ad  quandam  mnnino  fertur  causam, 
Nam,  ut  alibi  docei  idem  Maximus,  causa  omnium 


repcrta  '   veritas,  et  a  sanclis  Patribus  ad  poste-  C  eadem  el  '*  finisomnium  est.  Dcus  eniin  piincipiuni, 

id  esi  "causa,  omnium  cre.ituraruin  est  *'  et  iinis  , 
quoniam  ab  ipso  el  accipiuni,  el  incipiutit  esse,  et 
ad  eum  moventur,  ut  in  eo  quicscani.  IJeai  in  coJeia 
Capilulo  paulo  pos!  :  Eorum,  quae  fucta  sunl ,  est 
molus,  sice  intvlligibilium  inteUigibiHs,  sice  seusibi- 
lium  sensibilis.  Nuilum  enim  "  eorum ,  quac  fa^iu 
sunl,  vmnino  esl  immobile.  £t  paulo  post :  'l'uicin 
autem  molum  virlutem  vocant  nulurulem ,  nU  suum 
finem  festinantem ,  qui  sacram  divinorum  nobis  "  mij- 
steriorum  scieniium  sacre  in.roduxerunl ;  aut  passio- 
nem,  id  esl ,  motuin  cx  aliero  venienlem  ad  ulteiun; 
cujus /inis  esl  inipassibiliius  ;  aut  operationcm  ncii' 
vam,  cujus  linis  est  per  se  ipsutn  ="  pcrfeclio.  Mullum 
vero  eorum  ,  quae  fuctn  sunt ,  suimel  finis  esl ,  qwj- 


ritatis  utilitatem  iilcris  cominendata.  SeJ  forte  tibl 
aiiter  viJelur.  Mag.  Nullo  moJo.  iJeoque  prius  ratioue 
utendum  est  in  liis,  quae  nunc  insiaat,  ac  deinde 
auctorttate. 

70.  Disc.  l!igreJere,q!!ovi3'*,orJine;  luiclenim" 
peJisoiiuus  suiii.  MAG.Niiin  tibi  viJelurfaccre  et  pati 
siiie  aiiqito  niolu  facienlis  vel  paiienlis  possi^  essc? 
Disc.  De  facienle  non  dubiio.  Facere  enim  facientem 
sine  aliqno  suo  motu  posse  iion  video.  Quod  vero 
patitur,  quomodo  inovealur  inseipso,  non  iain '^ 
clarc  cognosco.  Mag,  Nonne  viJes,  qnia  omne,  qiiod 
facit,  ad  boc  se  movel  aul  movetur,  ul  iJ,  quoJ 
appeiit  facere,  ab  eo  ipioJ  non  erat,  in  id  quod 
est,  moveat  •*?  Nil  eniin  ab  eo,  qiiod  non  oiat,  in 


id,  quod  esl,  sine  suo  et  alieno  inolu  jKilest  Irans-  D  niam  nequc.  sui  causa  esi ;  ttliuquin  et  imienitum,  el 

careus  principio,  ei  •'^  incommutabile  esset ,  mcriso 
ad  nullum  quoquomodo  liubens  moveii;  transcenderc. 
enim  eorum,  quae  sunty^ialuram  ,  mpole  prj  mh//.» 
csset ,  siqnidem  vera  de  i;iso  dcfin':!iu  tsi ,  qnamvis 
oHeno,  quaedicit,  (iniseit,  proquo  umnia,  ipie  vcro 


ire,  sive  ilios  motus  sciat  sive  nesciat.  Non  jam 
dico  niotum  illum  gBncralem  comniunemquo  nalura* 
liier  omnibus  crealuris,  qiio  oinnia  de  niiiilo  in  esse 
moventur,  sed  usiiaium  lempori!)ns  moium,  quo 
quoiidie  rauiabilis  materia ,  sive  naliira  niovenlt: , 


aive  arle,  formas  quasdamqualilalivas  accipil.  Disc.      pro  uullo:  neqne  per  se  perfcclio  \  aiioijuin  non  effi- 

V.^HIAE  LEr.TIONES. 

♦  si  om.  D.  «  Sic  CE  ;  AD  autem.  »  Sic  CDE;  A  velim.  *  Sic  ADE  ;  C  dicimus.  "  Sic  CDE  •  \  terum 
prtnctpw.  *Sic  CE  ;  AD  autem.  ">  Sir  CDE;  A  virlutilfu.'i  suix.  *  Sic  CDE;  A  videlnr  miui.  '■'.Sk-  UlDi  ■ 
kcooperla;  coJ.  Galei  toperln,  '"  ACUK  iiuovjs.  »'  Sic  CDE ;  A  enim.  "A  lu.n.  ''  Sic  CDE  •  .\ 
rv.ovealnr.  ''SicCDE;  mo.'»(Hi  oin.  A.  ^'  Sic  CDE  ;  ergo  oin.  A.  "  Sic  ADi:;  C  fnriens  "  Sic  ^DE  ■ 
Cinntabtln.  '»  ex  om.  CDE."  Sic  CDE  ;  e^  ..iii.  A.  "  Sic  CDE  ;  pro  id  est  A  ci.  «•  Sic  CDL  ■  tn  o*n  '\ 
"  cniin  om.  D.     "  Sic  CE  ;  nobin  oin.  Al>.     "  Sic  CDE  ;  A  ipsa.     *'•  Sic  CDK  ;  A  '!.'./»t- 


p^iuoi..  cxxn. 


IT 


511 


JOANNIS  SCOTI 


516 


fcit-iur  jure  >)lenum,el  siiniliter  et  a  nuUo  esie  iKibe.-  X  <V^9  quasi  aUeriira  el  :ilicn:in  ipsi  duo  iniellecius 


rel;  j>er  se  enim  perjeclum  ,  quemadmoduiH  el  incous' 
saie:  neque  impassibllitas ;  alioquin  et  nianens  ,  et 
inlinUumtelincircums-criptum  esset.  Non  enini  pati 
nr.turaHler  iiiest,.quod  uaturaliier^  iinpassibile  esl , 
qiiod  nequc  amaiurab  atio,  aui  movelur  ad  aliud  qui4 
jicv  finwrein,  Solius  enim  Dci  esi  *  ftnis  esse  el  per- 
feclio  et  iinpassibiiitus ,  merito  incommutabHis ,  ct 
plcni,  el  impassibilis :  eoru,.i  vero,  quae  (acta  sunt,  ad 
fincm  principio  carentcm  moveri.  Omnia  enim ,  quae- 
cvnqne  facta  sunt,  paiiuniur  moveii,  sicnl  ea,  quae 
tion  suiit,  per  se  ipsum  mctus,  aul  pcr  se  ipsani  *  virlus 
sunl.  Si  crgo  ea  ,  quac  genila  sunt ,  ralionabUia  snb- 
sistunt ,  omnino  etium  inovenlur,  uipoie  cx  principio 
iicnndum  mturnm  per  esse  ad  finem,  secundum  co- 


dicdiiiur,  duin  eirra  uitcm  Ofttiudin  priacipiutn  <i 
fineKn  versaniur,  verbi  gralift,  v«ipll  si  quis  diserit 
db  inielleclu  priiK-ipii  a4  i/ilellcciiiin  Gnh  in  Deo. 

7!,  Deindc  coniiid/efa,  quiii  «imne,  qaod  principia 
c.aroi  cl  fitie,  oairi  qwqiic  molu  carere  necesse  est. 
Deiis  auieiu  kvkpjjj),-,  Uoc  e*l,  sjne  principio  ost , 
qi;ia  nil  cuin  pr»ece(Jii,  aec  eyia  eflicii,  ni  gii. 
Nec  fiuem  li:il)Ol,  qnoniain  i:jn»uttis  esl.  Nii  euiai 
jtosl  euQ)  inlelligitur,  d-im  ferininMS  oinninut  si( , 
uUra  quciii  niliii  progreilifur.  Niiiimn  igiuir  moujm 
iccipil,  Non  cniiij  iiajtc» ,  quo '•  sc  movMl,  dum 
jilciiiludo ,  ci  iucns  ,  el  perreciio,  et  staiio  ,  ci 
lotuiu  omniuin  sit :  imn)0  e(iiim  "  pliisqua^n  p!&- 
nitmlo   el  perfcclio  ,   plusijuau)   iocus   et  stalio  , 


yniiionem  per  bene  esse  mota.  Fiuin  enim   eorum ,  J?  pjusqiiain    totum  ainniiijn  csl.   PIus  enini  est 


qune  movcnlur,  molus  ipsum  in  eo,  quod  semper  esl, 
bene  esse  est.  Sicul  ei  pruicipium  est  ipsum  esse , 
quod  quidcm  esl  Deus,  qui  et  esse  dai,  et  bene  esse 
dvnat,  jnre  principium  el  finis.  Ex  ipso  e^iim  et  ab- 
suluie  7noveri  nos,  ut  a  principio,  ei.  quoqno  modo 
vtoveri  ud  se ,  vl  ad  fmem  ,  cst.  Si  uutem  mocetur 
toiiraiioitHbiiiler  sibiniei  ituellecmaiitcr  *  inicUeclua- 
le,  omnino  etiam  inletti(jit .  Si  uuiem  iiUelliyit,  om- 
nino  amat ,  qtiod  inletUgit.Si  amai ,  p&lilur  omniuo 
ad  ipsum  ,  ul  amabiie ,  e.rcess>im.  Sl  autein  palilur, 
profecto  eiiam  [eslinat.  Si  festiuai ,  OinnuiQ  iniendit 
usiidum  motum.  Si  aulem  inlendil  laiidum  motum , 


quain  quod  dc  se  dicitur  et  intelligilur,  qiiovi» 
u)odo  et  dicai.ur  quid  de  eo  ct  tnleliigaiur.  Diso^ 
Ilaec  milii  clare  luccscmil,  ul  opinor.  Mag.  Si  igiUir 
oiiiiici)i  moium  creamrae  disuiliuip,  Deum  vero  Ji- 
Ijernm  oniiii  nioiu  facis,  lanlacne  tardjlaiis  cs,  (tl 
ci,  a  quo  omnem  moluiu  :dj.->lraUis,  facere  vcl  pali 
iribtias,  ciim  isla  duo  indubiianler  non  nist  in  his, 
quibiis  molus  ihe.-^t,  fieii  posse  prioribus  rationabili' 
bus  coiiclusiouibiis,  ul  arbinor,  non  incaiUe  dcd&- 
ris?Di.sc,I)e  pati  iiiiiio  modouubilariiH^  inip9ssibi.'«'n 
nnutque  Dcnm  csse  oiuniiio  ct  credo  ei  inlelligQ  : 


I 
i 


passionem  dico,  qaae-opponiiur  facerc,  id  est  6eri, 
fion  stat ,  quoitsque  futl  lotitm  in  ioio  amalo,  ei  a  loto  u  Quls  eniin  dixerit  aul  crediderit,  quanio  magis  irir  \ 
(ompreltendatur,  tibenier  totum  secundinn  volunia-  j  lellexeiit,  Dotim  pati  fiori,  dum  Crealor  sil,  non 
iem,  saiuiai-em  accipiens  circumscripiionem ,  ut  ictum  Q  civaiura?  Diiin  ciiiiii,  ul  jamuudum  iiiier  nos  eoiirfK» 
loto  aUicialtir  circumscribente,  ut  t,iltil  otnnino  restet  1  cium  est,  fieri  Deiis  dicitur,  figurula 'quadam  locu- 
veile  ex  seipso  seipsum  toium  coijnoscere  valendo  cir-  I  lionc  dici  inatiifesium  est.  Fieri  siquidein  aesliinalur 


cumscripium  ,  scd  e.t  circv.inscribtnii'. ,  sicul  aer  per 
iotuni  itlit.miHutur  lumine  ,  el  iqne  ferrtim  toium  cuto 
tiijuefGCtum.  Vidosiie,  quomod"  pcacdiolus  venera- 
bilis  magisier  oinnem  molum  *  iiou  nisi  bis ,  qiiae 
a  principio  inclioanl ,  ct  per  naiurulem  molum  ad 
liiiem  suum  teiidunt,  edocei  incr.so ,  ipsumque  na- 
lu.areui  uiolutu  iripiiciier  deliniat  sic  :'Molus  est 
virius  naluruiis  ad  suion  fmem  febiiiiiina  *,  vel  sic: 
Molus  esl  passio  ex  attero  ccuiens  nd  utlcrtm ,  ciijiis 
liitis  est  iinpussibiliias ,  aui  sic  :  .Moitis  est  opcraiio 
uciiva,  Ciijiis  (iiiis  csit  per  .icipsaiii  pcrfectio  ?  Qiiod 
amtnii  dixil ,  inolus  e.%t  pnssio  ab  allcro  vcnicus  nd 


iii  creaturis  siiis  uni^-ersaliter,  dum  in  eis  noo  sm» 
lum  inlclligiiur  cssc,  si:ie  <iuo  esse  non  possiint, 
scd  eii.am  "  eoriiiii  csscniia  sil-  Es.<>e  ^nim  omnium 
est,  stiperessc  Diiinitas  '',  ul  sancius  ait  Dioiiysius.  ^ 
Dictlur  eliam  '''  in  animabus  ftileiiuin  iieri,  diim  aul 
per  fidem  et  virtiiicni  in  eis  co?)cipilyr,  a.ul  pcr 
iidein  i;iiod:un  nvodo  inciioal  inleliigi.  ISil  euim  alitid 
e.sl  (idci:.  ul  (i]ttiior,  iiisi  pnucipium  qaoildaui,  e.\ 
qiio  ooguilio  Creaioris  iii  iialura  ralionafaili  fieri 
incipil.  Ik»  rarere  vcrn  '*  nondum  elarevideo,  lo- 
t:im  sacram  Stripturam ,  caihoiicamquo  ftdcni 
facloicm  omniuui  Doiiiii  ialcri  atidieiif..  M.\c.  F:icere 


ultcrum  ,  diim  dc  ^    iiatiir;"i'.i  mDtu  liili.!ligilur,  no:s  D  >ii;e  moiu  facionlis  essc  noii  pttsscjam  dcdisti.Disc, 
ila  est  initHigeiidum  ,  ui  aiiiid  &ii  piiiicipiiiiu  ,  e:c      Dcdi.  M.vG.AuiigiliirmolumDootlal)is,^ncqiiofaceri» 


quo  passibilii  mulus,  id  e.st,  iKOunn  suum  palicns 
iiiclioat,  ci  aliud  liiiis,  qiiciii  appc.it ,  iii;m  omniiim» 
q'i;ie  naluraliier  muvoiiiur  •,  piiiicipium  ci  fiiiis 
uaum  sil ;  esi  eiiim  Dcus,  a  «luo,  oi  per  quem  ,  el 
ad  qucm  moveniiir  omui.T  :  sed  qui;»  .ilius  iuieilc- 
ctusesl  '  piincipii,  ei  alius  inlolbTius  fiiijs,   idoor 


iion  intctiigiiur,  aiii  siuiul  ci  moium  el  f:)ciN-e  abi^o 
aiileres. 

7'2.  Hacc  ciiim  diio  inier  ea,  quae  siiiml  sunl, 
ooniputaiilur  ,  ^imulquc  uriuiitur  el  uooiduiit.  D|.S(^ 
Moium  Dco  dare  noti  posaum,  qiii  soiiis  AmmuiiibiUs 
ost,  nec  babct,  (|uo,  vel  :ul  quul  sc  iiioveat,  ':um  in 


VAKIAE  l.Kr.TlONES. 

'  Sic  CDK,  A   •.ini\xrx«lilei .       '  Sir  AiU-: ;   cst   oui.   C.       »  Sic    ACDE. 

btliti-r.    •  Sio  AUK;  ti  '"'''  lontm.    *  Slo  CDK  ;  .\  {es:im:ii.<  (incm  ;  [cst  oju.  D.) 

CDF. ;  A  movcni.     •  Sl.t  CDK  ;  fs/.om.  A.     '*  Si,- C;-; ;  A  quu ;  Uqnod.      "  Sio  CDC  ;  A  , 

C.  ritis  cit  rnim  :  (esl  inii.  D.i     "  A  f t 

•9  D  eirim;  C  eifc»»  ct.     '*  l>  «nim. 


^  Sic   CDE ;  A   imelhciuo- 

'  Sif  \t)fc) ;  deom.  C     *Sic 

•■'  SiC  ADfc  ; 


*  Sio  (;K  ;  A  supercs.se  a«it'»i  Dii'i/ij<(i/ix ;  D  sempcr  rii^  Diiifina» 


517  DE  DIVISIONE  nATDKAE.  —  UBER  PRIMUS.  Si8 

ipso  omnia  sinl  ',  inimo  ciiiu  sii  ipse  «inrjia.  l'"accre  A  cicocjsoniinle.  Uisc  liftcredoeiinielligo.MAc.  Diifmc 

vcro  ab  eo  aiif!„'ri*o  iiou  pussuni,  curn  sii  faciai"  0'U-  quaedam  suni  Oeus  ei  suiim  faccre,   hoc  c^i  siia 

niuiii.MAC  Segr«fi;abi5crgo  uioUiiueif.iLtMX'.  l)i!iM-?ii;  aclio,    au    unuiu  siiuplft.v  iUque  individuuui?  Disc. 

idquidexu,  tiiiui  iuseparubilia  esse  n  se  iiiviceui  vj-  Unum  esse  video.   Dciis  riiiiu  uuiucruin  iu  sc  udii 

(leo.  MAG.QuidcrgorajGlurusciis?  DisC.^^esciu;a(.quc  rccipii,  quoMi,niT)  soliis  inuuiuerabilii  est,  el  uuuie-> 

iilco  \iam  ^  quaudain  uiilii  aperia;;,  suinni.iqiie  huc  rus  sine  iiinuero,  cl  siipia  ouiueiu  nuiiieriiui  caiisa 

difttcullatc  nie  libeies,  obuixe  siipjilito.  .V|ag,  Aecips  oinnium  nuinerorum,  Mao.  iNun  ergo  aJiud  esl  Dlm 

igiUir  liunc  raiiocinandi  progressiun.  Quid  libi  vi-  esse,  pt  aiiud  facere,  eetl  ei  esse  i;l  ipsinn  esl  '*  el 

deuu'  ?    Num    Dcus  crai,    prius(|uani  0fuui4  ftt-  l'.icere.  Disq.  Huic  couclusioui  resistere  non  audeo. 

ccrcl?  Di8c.  Vikleiur  mijji  fuisse.  Mac  Accnvlens  ergp  ftUc- Cum  ergo  audimus,  Deuiuomnia facerc,  ui|  aliud 

ei   *  erat  facere.  Nam   quod   t;i   coacicrnum   i\on  Jebemus  iuk;lli|^ere,  qmm  Dctmi  iu  amnibus  esse, 

cst  alquc  coesaciiiialo,  aui  .-iliud  e^^trft  cum  e&t,  Jjiic  esi,  essputiam  omniuin  subsistere.  Ipse  enlm 

tiul   ci  accidens.  Disc.  AHiid  pr.ieier    euni  ei  exira  j»olus  pcj-  se  yere  csi,  ei  omn?,  quoJ  verc  iii  bis, 

Oiuii  esse  non  creHidenm  ;  ui   ipso  cnim  onmia  qijae  sunt,  dici(i|r  esse,  ipse  §oiu3  est.   ISiliil  eiiim 

wnt,  et  *   exira  ip.vun  nibilcsi,   nuiiumque'ei  pprmn,  qu3e  sunl,  per  se  ipsum  vere  esi.  Quodcun- 

yccideii.s  tt-mei-e   deucrini.  •  Alioquin   siinpiex  non  g  que  amenj   ir\  eo  vere  inicUigiiur,  pariicipaiione 

ost,  sed  e)$  e.^scntia  el  acciiienlibus  quaedam  coiO'-  ipsius,  uniuj  qui  ijOlus  per  seipsum  veie  "  est,  acci- 

po&iiio.  Niim  si  nliud  cum   ipgp  inieUifjituri  quoi  pii.  Djsc,  Nec  iioc  .negare  veliiu.  Mag.  Videsne  ergo, 

ipse  nou  esi,  nuj,  si  qujppiain  ei  accidil,  prolecl^  quemadmodum  vera  raiio  caiegoriam  facieudi  ^  e% 

nequfi  infmiias  est,  neque  .simplex  ;  qupd  lides  ca-  natura  divina  penilus  segregat,  mulabilibusque  ac 

tliolica,  veraque  ratio  firniis.siu«e  deuegai.  F.iieiuf  Jcmporalibus,  pnncipioijue  ac  iine  carere  noii  va- 

ei)im  Deum  infmiiuin  csse,  plusquequam  *    iniinj-  Ieniibusdislribuii?Disc.  liocquoaueclareperspicio; 

tum  ;  infiniias  eniin  iiifiniiorum  e^  ;  et  siinplieem,  ei  jam  "nunc  nullam  caiegoriam  iii  Deum  caderc, 

et   plusqi.tap)    ^iuipiicem  ;    (mjniuin   cniin    simplir  incunctamiJr  iulelligo. 
«•ium   siujpliciias  esl.  ^t  cjun    ipso. '  niiiil  esse 

credit    vel    inteljigil,  quoniam    ipse  esl    ainbiius  '^5.  Quid  igiiur?  ^'um  eadem  raiione  debenms  iu- 

oinniinn,  quaQ  suqt,  et  qu^e  nou  sunt  ,  ei  ijuae  .spicere  omnium  ¥eri>orum  ,  quae   sacra  Scriptura 

esse  po.ssuiit)  al  qnae  esse  non  possu^i^,  ei  qnu&  ej  ^i^  divina  naiura  praedicat,  viriuioni.  iji  nU  aliud 

seu  "  contraiia  seu  opposita  yideniur  esse,  ul  uoa  per  ea  acsiimeniu§  significari,  j)racier  ipsam  sim- 

dieam  si.-nijia  ci  dissinnli.i.  Est^einm  ipse  sin.ilium  pliceni,    incommmabilein  ,  incomproliensibiiemque 

si.niniiu;1g,eulissiimUuidodi$:,ijUUiiiUi,opposit^^^  G  oi""'  inlcllcclu  ac  siguilicatione  divin;im  esseniiam 

opnositio ,    et  ^ooati-arjoriiiu  j;onirarictasr    llaec  eU>l"squames.seutiam?  Veilji  graija,  duui  audmius 

enim  omniapuiclira  ine/rabilique  baiiuoiiia  lu  unam  Petnn  vclie,  ot  amare,  aut  diligeie,  videre,  audiie, 

roncordiam  "  colljgit  atqiie  comp.onii.  Namquaein  t'*iei-aq!ie  verba,  quae  de  eo  prac^diciiri  po^suni, 

(lariibus  universilali.>  opjipsila  ijiiiiuiei  viiieaUir  at-  ''■'  '^^^^^  oportet  nos  cogiiare,  nisi  ineira.bilcm  ip- 

qije  £0uiraiia  cl  a  .se  invicejn  uijsnna,  dnm  «'  in  Kiusessentiam  atque  Yiriuiem  ooiinaiuralinus  nobi.5 

gcnerali.ssima  Jpsius  uniyersiiyUs  |)arnionia  c.oiisi-  signiltcaiionibus  suaderi,  ne  in  lauUiui  vera  ac  pia 

deranlur  *»,    (:OnYCuiontia    cp.ispnauue  sunt.  Mag.  Chrisiiaiia  reli;j|p  de  Ci^eatore  omJiium  sitea»,  ui  nii 

R^cte  inlelligi.s,  ei  vido,  jiequid  de  lij^,  quae  iiuug  '^^  '^^  f^'"'  •1'«d««''l»  "d  simplicium  animprum  insirii- 

dftderis,  de  ceiero  te  dedisse  paeniteat.  Disg.  iugFc-  ciionern,  liaereticorunique  semper  veritaii  insJdiar- 

dere,  qno  vis,ordi)ie  ;  le^equar,  el  quodoqnque  jfmi  tium,  cainque  cruere  laboraniium,  minusqiie  in  ea 

concesserp,  non  repotam.  Mag.  f>oi!S  erffo  non  enU,  erudiios  fallere  appeienUum,  rofcllonda.s  asiu(i:is. 

priMsquAmpniniafacerci,  Disc.Nun  oiau Si  euiiu  es-  ^Vi  aijud  iiaque  Deo  es.se,  et  veiio,  ct  facere  ci 

sfil,  facereomiiia  ei  "  accidei-iH.  El  si  ei  acciuei-ct  amarc,  et  diligere,  el  vidcre,  ccici-aque  biijii.siiiiKj|i. 

Pmnia  fijcerc.,  molus  ei  teHtpus  in  ep  intelligcren-  quae  dij  eo,  ut  diximus,  possunt  jiraedicari ,   se  i 
lyr  •*.  Moverei  ciiiin  se  ad  ca  f.icioinla,  quae  .iani  D  haec  omtiia  inlpsounmn  inipsiiuiqiie'^  accipicnUum 

non  "  fcceiat,  leuipo.-oque   piaecedcret  aciionem  siianique  inenabilt\'n  cssor.iiitm  eo  rnodo  ,  qu-p  se  si- 

suam,  qu;i£  uec  sibicoestenlialis  ciat,   ncc  coae-  'fmilicari  sijiil,  iusinuaut.  l)isc.NonAliurtquideui:iJl.i 

lerfia.  Mac  Coaelpruum  Igiiur  csl  peo  suqm  Jacere  cnim  cst  vcra  ciacloriia  el  insolubiJis  per  sa  ipspm 

VARIAE  LLXTIONiilS.       . 

'  Sic  CE  ;  AD  5//1/  or/inin.      ^  Sio  CDK;  Aidon,  v.t  viam    ceU      ^SicADI-:;  *•;  0:0.  C.      *  .SicCDf- 

V<S^r);     "  ^"'  ^'^h-.t^  ""''"'"'     *  ^'*-*  ^'^'  A  et  jdmqiunu  ;  E  vlusriuam.     '  Sic  AC;  D  sine  ipso ;  Ecurr.  dio 

bic  U»  ;  u-u  oin.  AL  ;      ^  :5a'  CDE  :  A    oppo.ilonunfptp.      ">  Sic  CDE;    A    iii    una    coilconiia      •'  Si,- 

<..>L;  dutu  oin.  A.     '*  rsio  CDl-:;  A  c(  couiidei;muir.      '^  Sic  CDE  ;  A  ei  omnia.      »^  Sic  CDE  ■   A  imei  ' 

ftj/cmur.       '-^ic  ALE;  D  ne»  y,/m.      «■■  ««   om.  D.     *'  Sic  DCDE  ;  i'^J<?  om.  A.      »8Af/i«,/i'.      «s  ^  ja 

NOTAi:. 

"  'ierU'.  cnioijonam  faci-  texius  codicis  E  prao-      si.inliurum  vcierabiUnt  maQiHrum,   Marlmu}!,   rti,r> 
«^;^'"''^'''rV'>'  el  des.deraiur  usque.d  ve^rba  •       (liU.  il.  c.  J5s.iblin...  lis  f.i.iin  ikZ^^\  '  £ 
tiactenui  de  dii/iSioriLbus  deque  adunalionibui  sut>-       ciS  incipiu 


;i9 


JOANNIS  SCOTl 


;2o 


simijlicilas,  jbi  aliud  ,  ei '  umliuui,    di.veisuiuque  A  gressu    rcvolwmr,  foiiusque    creaiurae  arnaiorios 

inoiu»  in  seipso  lerraiiiat.  ipsa  quo<iue  diviiiae  ua- 
lurae  in  omnia,  quae  in  ea  et  ab  ca  suni,  di/fusio 
«miiia  aiuare  dicitur,  nou  quia  ullo  »•  nwdo  dillun- 
dalur,  quod  onuii  inolu  carei,  omuiaque  simul  im- 
piel,  sed  quia  ratiouabilis  menlls  couiuiiuui  per  om- 
nia  diffundil  ei  raovet,  duni  diffusioiiis  et  moius 
aiiimi  causa  sii,  ad  euui  iuquireudum  et  invcoieA- 
dum  el,  quaiilum  possibile  esi,  inlelligendum,  q«ia 
omnia  implei,  ui  sinl,  ei  univcrsalis  veluli  amorii 
pacifica  copulalionc  in  uniiatem  inseparahilein  , 
quae  esl,  quod  ipse  esi,  universa  coUigil  el  insepa- 
rabiiiier  ^'comprebendit.Amari  iiemdicilur  ab  om- 
nibus,  quae  ab  eo  suiit,   non  quod  ab  eis  aliquid 


liiiii  impossibilc  esi. 

7i.  Vellem  lamcn  aperiius  inilii  suaJeas,  ul  clare 
videuii),  diim  audio  Dcum  aiiiare  vel  amarl,  nil 
aliud  iiisi  ipsius  naturam  siite  uilo  molu  amanlis  vel 
aiuati  inielligam.  Cuin  enim  boc  miiii  fuerit  sua- 
siiiu,  luiUo  modo  haesiiabo,  ubicunque  legero  sea 
aiidiero,  ipsuin  vcUe,  vel  desiderare  et  desiderari, 
diligcre  ei  diligi,  videre  et  videri,  appetere  el  appeti, 
iiiovcrc  sitialiler  et  movcri.  Haec  euim  *  omnia 
iiiio  eoderaquc  accipieinia  sunt  inleilcctu.  Ut  eniis 
voluuias,  ei  amor ,  el  dileciio,  visio,  «tesideriura 
quoque  el  moliis,  <lum  de  eo  praedicantur«  unuio 
iJipsumque  uobis  iosinuanl;  ita  verba,  seu  aciiva, 


seu  passiva ,    seu  neulralia    «nt,  ci  cujuscunque     paliatur,  qui  solus  iropas«ibiiis  est,  sed  quia  eum 
modi  signiacatione  proferanlur,  nulU  intelligentiae  B  ouania  appeluul,  ipsiusque  pulchriiudo  omnia  ad  se 


diflerentia  iulelliguntur  discrepare,  ut  opinor.  Mag. 
Nec  iu  talibus  deccptuin  te  reor;  ila  enim  suut ',  ut 
arbilraris.  Primuiii  igiiur  iianc  amoris  delinilio- 
nem  accipe  :  Amor  est  connexio  ac  *  vlnculum, 
quo  omnium  rerum  universilas  ^  ineilabili  amiciiia 
insoUibiUquc  unilale  copulalur.  Potest  et '  sic  deii- 
niri :  Arnur  esl  naluralisjnplus  omniuin  rerum,  quae 
in  motu  suni,  finis  quietaque  slalio,  ulira  quam  nulius 
creaiuraeprogrediturmolus.  Ilis  dcfiuilionibusapcrie 
satictus  Dionysius  asiipululur  in  amaioriis  hymnis, 
sicdicens  :  Anwrem  sive  divinum,  sive  angelicum,  sive 
inielieclualem ,  sive  animalem  "^ ,  sive  naturalem  dica- 
vius,  UHiiivaai  quandam  ei  continualivam  inieUiyamus 
viriiUem,  superiGra quidem  moveniemin  providenlium 


ailrahil  ".  Ipse  enim  solus  vere  amabilis  esl,  quia 
solus  summa  ac  "  vera  bonitas  et  puichriiudo  esi : 
omne  siquidem,  quodcunque  in  creaturis  verebonum, 
vereqite  pulchrum  amabihquc  **  intelligilur,  ipseest. 
Sicutcnim  nulium  bonum  esseniiale  est,  iia  niillum 
pulchruin  seu  amabiie  essentiale,  praeier  ipsum  solnm'. 
75.  Sicul  ergo  lapis  illc,  qui  dicitur  magnes  ", 
qnamvis  naturali  sua  virlute  ferrum  sibimct  '*  pro- 
pinquans  ad  se  allrahat,  nullo  inodo  tainen,  ut  hoc 
facial,  se  ipsura  movet,  aul  a  lerro  aliquid  paiiiur, 
quod  ad  sc  ailrahil :  ita  rerum  oranium  cau^a  omni?., 
quae  ex  se  sunt,  ad  seipsam  reducit,  sine  ullo  sui, 
motu,  sedsola  suae  pulcbriludinis  viriute.  liinc  idei 
saiiclus  Diottysius  inter  ceiera  ait:   Quare  autem{ 


inferiorum,  et  aequifvrmia  ileriim  in  sociabitem  vicisr-  C  Theologi  Deum  aliquando  quidem  amorem,  aliquaniio 


iitudinem,  el  novissima  subjccia  ad  meliorum  ei  su 
fjerpvsitorum  conversionem.  idciii  incistteiu:  Quoniam 
extino  multos amores  ordinavimus,  nunciterum  omncs 
in  unum  el  compticiium  amorem,  ei  omnium  ipsorum 
palrem  convolvamus  simul  et  congregemus  *  ex 
tuuliis,  primo  in  duas  comprehendentes  eum  amate-' 
rias  umversaliier  virtuies,  quarum  potentatur  el  prin- 
cipntur  omnino  ex  omuium  summitaie  omnis  amoris 
immensurabitis  eausa,  el  ad  qnum  extendiiur  conna- 
iuralner  unicuique  exislenlium  et  existcntibus  omni- 
tms  unltersulis  amor.  Idem  ^  in  cisdem  :  Age  nunc^ 
€l  hns  iterum,  Iwc  est,  amoris  virlutts  in  unum  con- 
gregaulcs  dicamus,  quia  una  quaedam  est  simptex 
virlus,  seipsam  movens  ad  unilivam  quandnm  tempe- 
rantiam  ex  optimo  usque  existeniium  novissimum,  et 
ab  illo  ilerum  cunsequcnter  per  vmnia  usque  ad  opli- 
muin;  ex  se  ipsa,  el  per  se  ipsam,  et  ad  scipsam  se- 
ipsam  reduccns,  ct  in  seipsam  semonr  eodem  modo 
revoluta.  Merito  ergo  antor  Deus  dicilur,  quia  om- 
nis  atnoris  causa  est,  el  per  oninia  diflundilur,  el  in 
unum  oolligil  otniiia,  ct  ad  seipsum  iiieflabiii  rc- 

YAUiAE  LECTIONES. 


D 


vero  dilectionem,    aliquando   amabile  ei  dileclabilf. 
vocant  "  'i  Coiiehisit  sermoncm  sic  dicens  :  quia  eo 
quidem  movetur,  eo  vero  movei.  Quam  concliisionem 
aperlius '"  vcncrabilis  Maximusexponens  ait :  ut  amor 
quidem  subsisiens  Deus  et  dilectio  movetur  '*,  ut  vero 
amabite  ct  dilectum  movci  ad  seipsum  omniu  amoris  et 
delectationis^*  accepliva.  Et  plaiiius  iterum  proferen' 
dum  :  Movetur  quidem,  quasi  conjunclionem  ingerens 
inseparabilem  umoris  €t  dileclionis  eorum  accepiivis ; 
movel  aulem,quasiuttraJient  per  naluram  eorum,  quae 
in  ipsum  '°   inoventur,  desiderium,   ei  iterum  niovet 
ei  movelur  *' ,  quasi  sitiens  siliri,  ei  amans  amari,  et 
diliyens  ditigi.  Nam  ct  lux  isia  sensibilis,  quae  toium 
visibilem  mundum  impiel ",  dum  sit  6em]»er  immo- 
bilis,  ({uamvis  vchiculuin  ejus,  quod  solare  corpiis 
dicinius.per  uiediu  aetheris  spaiia  circa  lerram  aeter- 
no  moiii  volvalur,  ipja  vero  lux  ab  ipso  vehiculo,  vo- 
iiiii  qtiodam  fonte   inexhausio,  manans,  iia  lotiim 
muiiuitm  radioruin  sitovuni  imtuensurabili  dilTusioiiC 
pei  iondit,  ut  iiullum  iocuni  reliuquat,  quo  se  movoai", 
iiiaiioiiiue  semper  imniobilis.  Ubique  cnun    in  *^ 


4 


'  Sic  CD;  <>/ om.  A.  «  Sio  CD;  emm  otn.  A.  '  Sic  CD  ;  pio  sunt  A  possunt.  *  Sic  CD;  A  aut. 
*  8ic  CD ;  Pi  univeisulilas.  •  Sic  C;  A  eliam,  ])  ac.  "  l)  nnimalium.  *D  congerimus.  *  Sic  CD :  A 
Jlem.     "  C  n«//o;  D  iu//o.    ' '  Sii'.  CD;  ^.inseparabiiilerquc    '»  SicCD;  A /;a/ii(.   "SicCD;A</.    '^SicCD; 

A  et  amabilc.  '*Si('.A;  C.D  magitiics.  '•  Sic  CD;  A  siii.  "  Sic  AD  ;  C  ecorani.  "  K  aptius.  '»  m 
reio  iiiovet  —  nioticiHr  oiii.  D.  "'  Sic  C  ;  D  dileclionis.  *'  Sic  CD;  A  iti  se  ipsiim.  *'  Sic  CD  ;  A  mou- 
luiiiuc.    **  .Sic  C  ;  A  iuiplet  inuniluin  [implei  o:n.  D.)    **  Sic  CD  ;  A  movei    *•  Sic  CD;  in  om.  A. 


52i  DE  DIVISIONE  NATURAE.  —  LIBER  PRIMUS.  S^ 

rwtmlM  esi  pleiu  scmper  el   Inlcgra,  nuUum  locum  A  amalur  a  seipso,  in  nohis  el  in  seipso,  seU  plus  quam 


desercnsvel  appeiens  praelcr  porliunculhm  qu«n- 
daai  infcrioris  Imjws  aeris  circa  lcnram,  quam  ad  ca- 
piendamumbram  lcHiiris,quae  nox  dicilur.relinqnil; 
umnium  lamen  animalium  liinen  scnlirc  valenliara 
obiulns  movet,  el  ad  seipsam  allraliil,  nl  per  eain 
aspiciani,  quaiiliim  aspicere  '  possunl  ',  quod  as- 
picere  possunl  *,  ideoqiie  moveri  pululur,  quia  ra- 
dios  oculorum,  ut  ad  se  raovcanlur,  permovel  *,  hoc 
est,  oculorum  motionis  ad  videndum  causa  est.  Et 
iie  mircris  audiens,  naturam  lucis,  quae  tsi  ignis, 
totum  mnndum  sensibilcm  implere,  immulabiliter- 

que«ubiqiie  esse  ;  nam  el  sanclns  Dionysius  boc  sive  iM>minaIiler«Ssive  verbaliierpracilicemus,  non 
docetin  libro  de  caelesli «  lerarcbia  r  sanctus  ilem  lamen  proprie,  sed  translaiive  ;  deinde  ut  om- 
Basilius  in  Exemero  eadem  affirmal :  substanttam  nia,  quae  de  eo  "  pracdicautHr  pcr  calafaticam» 
quidem  lumtnis  ubiqueesse,  tn  vero  mundi  UuminaH-  B  eum  essc  negemus  per  apofaticam,  id  est  negaticK 
bus,  siw  magnis,  stte  parvts,  nalurali  quadam  opera-  "em,  non  «*  Umen  translaiive,  sed  proprie  ".  Verius 
iotte  prorumpere,  non  ut  solum  iUumintt,  sed  ut  mo-  eo'"»  negatur  Dcus  quid  "  corura,  quae  dc  eo  prae- 
libtts  caetestium  corporum  omne  "  lempus  distinguai.      dicantJir  esse,  quam  aflirnwlur  esse;    deinde  su- 


amat  elamalur  in  nobis  el  in  seipso.  Videi  scipsuin 
et  vidctur  a  seipso,  in  seipso  et  in  nobis  :  iiec  t:i  - 
nien  videl  seipsum,  ncc  videiur  a  seipso,  in  s«»ipso  et 
in  nobis,  se-\  *"  plus  qiiam  videt,  ei  vldetur  in  seipso, 
ci  in  jjobis.  Movet  scipiiiin  ci  movelur  a  scipso  ,  iu 
seipsoet  in  nobis:  non  '®  lauicn  movei  seipsnm,  nec 
movclurascipso,  In  seipso,  etinnobis,(|uiaplusquuin 
movet  ei  movctur  in  seipso  et  iii  nobis. 

7t».  Et  hacc  esl  caiila  ei  salutaris  et  calholica 
de  Deo  piaedicanda  professio,  ul  priiis  de  «xt 
juxla  calafalicam,  id  esl  affiiniaiionem  »*,   omnia 


fiS 


Quid  dicara  de  arlibus,  quas  sapientes  liberales  ap- 
pellant  discipHuas,  quae,dum  in  semeiipsispcr  seniel- 
ipsas  plenae,  integrae,  immulabilcsque  permanent ,  uio- 
ver  f  tamen  dicantur ,  quando  ^  ralionabilis  aninii  coiitui- 
tumad  se  quaerendas  inTcniendasquepermovent"*,et 
ad  se  c^nsiderandas  aitrahunt,  ita  utet  **  ipsae,dum 
per  se,  ut  dixirous,  immuiabiles  suut  **,  moveri  ta- 
men  in  mentibus  sapienium  videantur,  ciim  eas  mo- 
veant?  Et  niiulia  alia,  in  quibus  divinae  TirtuiisoV 
scura  conspicitursiniililudo.  Tpsaenim  estsuperom- 
nem  similitudlnem,   omneque   excellit  exemplum 


per  omne,  quod  dc  co  "  praedicalnr,  superesseiiiialis 
natura,  quae  omiiia  createt  non  crealiir,  super- 
esseniialiler  siipeilaiulanda  esi.  Q.iod  ergo  Deun 
verbum  earo  factum  suis  dicipulis  ail :  Non  vos  esiis, 
qui  toquimiHi,.ied  spiritus  Patris  veMriyqui  loquilur  in 
vobis,  vera  ralio  cogit  nos  de  "  aliis  similibus  sinil- 
liier  cretlere,  diccre  ",  iiilelligere.  Non  vos  eslis,  qui 
amatis ,  qui  videtis,  qui  movetis,  sed  spiritus  Palris 
vestri  ",  qui  loquitur  in  vobis  verilaicm  de  mc  ct 
Paire  meo  et  scipso,  ipse  amal  et  vidci  me,  cl  Pa- 
trem  meum  el  seipsum  in  vobis,  ei  movcl  seipsuni 


Quae  dum  per  se  et  in  se  immuiabir.ter  aelernali-  C  In  v«bis",ut  diUgalis  me  et  Patrem  meum.  Si  crgo 


terque  stat,  movere  tamen  omnia  dicilur,  quoniam 
per  eam  cl  in  ea  omnia  subsistunt,  et  ex  non  csse 
in  esse  adducla  sunl.  Essendb  eni«n  est  ** :  omuia 
vcro  '*  de  nibilo  ad  esse  procedunt  ".  Et  ad  se  ora- 
nia  attrnbit :  moveri  quoquedicilur,  quoniam  seip- 
sam  a«!  seip  am  movct,  ac  per  hoc  seipsam  niovet, 
_ac  veldii  a  seipsa  movetur.  Deus  itaque  per  seipsum 
amor  est,  per  seipsum  visio,  pcrseipsum  motus  :  et 
tnmen  neque  molus  est,  neque  visio,  neque  amor, 
sed  plus  quam  amor,  plus  quam  visio,  plus  quara 
motus.  Et  est  per  seipsum  araare,  videre,movere :  nec 
tamenestper  seipsum  amare,  videre,  movere",quia 
est  "  plus  quam  amare,  videre,  movere.  Iiem  per 
seipsum  amari  est,   viderique,  moverique  :  noii  ta- 


seipsam  sancta  Trinilas  in  nobis  et  in  scipsa  amat , 
seipsam  *''  et  videi  el  movet  :  pro  cerlo  a  scipsa 
amalur,  videtur,  movelur,  secundura  excelleniissi- 
mum  iiiodum,  uulli  crealuraecognilum,quo  seipsara 
ei  amat  et  videtct  movei,  ct  a  seipsa,  iu  scipsa,  ct 
in  creaturis  suis  amalur,  videlur,  movelur,  cum  sit 
siiper  omnia,  quae  dc  sc  dicuatur.  De  iiicffabili 
enim  quis  el  quid  poiest  fari ,  cujus  nec  i«»mui  pro- 
priuni,  nec  verbiini,  iiec  ulla  vox  propria  irtveniiur, 
nec  esl,  nec  fieri  potest,  qui  sotus  Itubet  immoricU' 
tatem  el  tucem  habitat  ittaccessibilem?  QuU  enim  co- 
gnovU  inieltecltim  Domini  ?  Sed  priusquam  praescn- 
tcm  disputaiionem  termineinus,  sancii  Dionysii  diJ 
divino  slaiu  moiuque  capitulum  "  visum  cst  mihi 


men  pcrseipsummoveriest,  necvideri,  ncqueamari,  ^  '>"'«  ''^co  inserendura  *S  si  tibi  vidcUir. 
quoniam  plus  cst,  quam  iit  possit  amari^ct  vidcri,  et  ^7.  Disc.  Videtur  planc,  aique  bac  novissima  raiio- 
inoveri.  Amat  igitur  seipsum  et  amalur  a  seipso,  in  cinatione  ub  onmi  ambiguitaie  purg^iium  mc  csse  " 
nobis  ei  in  seipso  :  ncc  tamen  amat  seipsum    nec      video.  AUc.In  libro  de  divinis  noininibus  : /W/Vmi(i;i 


VAUIAE  LECTIONES. 


» aspicere  om.  D.    '— ^  Sic TD  ;  A  possint.    *  SicCD ;  A  prcmovet. 
iastica    '  AD  mundi  vero.     •  Sic liD;  A  omnium.    »  Sic  CD ;  A  ouot 


''  S\c  \C;Ti  immulahilciihiue  ^Deccle- 
siasttca  ^  ADmundi  vero.  •  SidiD;  A  oniJiiuw.  »Sic  CD;  A  «/uomrtni.  ">  Sic  CD;  A  ;>ro«!Oi<?n<  *' Sic  CD; 
el  om.  A  '»  Sic  CD;  A  sint.  "  Sic  A;  pro  «(  CD  eam.  »*  Sir  A  ;  veru  om.  i)b.  ''  Sic  C;  D 
prot^wcun*.  »«  Sic  AD;C  movere,  videre^  mnare.  "Pro  quia  e.st  Dscd.  '«  Sic  C;  pri.  xei  AD  quid.  *»  A  «<-; 
(«onom.D.)  »«SicC;ADfl/fjrnjam«Hj.  "  Sic  CD:  Xtiomimbiliter.  **i))tec.  »  Sic  Cb  ;  A  cie /)» o.  'M) 
?,"c-  "  ^  "^"  """^"  P''*'/"'^  «''^  translaiive.  "  Sic  CO ;  pro  Dctis  qnid  A  aliquid.  «'  Si(  CD  ;  A  en. 
Sic  CD;  le  om.  A.  »  Sic  Al>;  {.'.  et  dicere.  *°  Sic  Al);  vetHri  uiu.  C.  "  .^ic  CD ;  A  itt  lohis  ^c- 
tpsum.  '*  Sic  CD;  A*t'j>sM>n.  "  Sic  A;  ffl»j«w/M»i  oin.  CD.  "^  a^rr.;  ACD  i/i/tfir/idiiiii.  "  Sic  CU; 
esse  oni.  A. 


523                                                              JOANNIS  StOtl  6»4 

\iiiitin,  iiifiiiil,  «;•  (ie  dui/lo  sr«rH  iive  tide  '  dktimui.  A  cantinens  ei  conunendu  con'inere,  el  in  ipsum  ab  ipso 

Quid  (Uteni  aliud  prueter  manere  ipsum  in    seifso  provsnientiunt  conversio.  Disc.  Ordo  osigil,  ul  video, 

Urnin  ,  et  immcbdi  niituruii  iinuiulubiliiute  aniino  de-  brevem  •  coiuplexionem   de  eo,  )HiO'l  agere  el  paii, 

fanni  ^  tsse ,  il  supercullocari  secundim  eadem  et  se;i  facere  ei  ficri  de  Deo  proprie  piaedioare  neau» 

circu  idipsuni,  et  siiniliicr  opcrarl,  etsecuudum  stubi'  v;iloal,  coliigas,  ac  sic'   leriaiinuu  iihello  impona-!. 

i.isiniuin  i,  suin  ex  seipso  ^' onini  mo-io  .sub!>iJeie,  el  JIag.  Jitniiliiiiijm  dedisli ,   iii    fullor,   iioii  aliud   Dou 

leciinditjn  idipsuin  iiiiiai,sin:'.!,ibi!em  el  unire.srjiler  csse  cl  ftgeie  ^eu   facere,  sed  iiiHiiii  aii|ue  idij.sui:! 

imnnuubitem  ,  et  haec  supcresacnlialiler?  Eicuiin  ip&e  ci  esl  el  osse,  ei  agere,  olfaceif.  Non  eiiim  reei- 

esl  oninium  filutiouis  et  aedificutionl^  causaHs,  (fui  e:>l  pil  simplex  fiaiuia  iMcllci-tuia  snlislaiiliae  ei  acci- 

super  viniuvn  ucdi/icitloncin  et  stuliouein,  el  in  ^icipso  ilenlium. 

oninij   ccnslituit ,   el   proprionm  bonoruiii    s-aiione  7S.  Disr.  l;ica;ictUHO  (iuid.'!ii  *  Jc.r..  Mac.  L'l  i^itur 

immobUia  *  W  custodiln.  Quid  aulein?  Ei  cuin  itahin  do  eo  piacdicaliir  csso,  dtuu  non  sii  proprie  esse, 

Tfieo!o(ji  el  in  onmia  provenieniem  et  mutabUeni  dl-  (jwouiam  pliis  csi  (iuaiii  esse,  cl  causa  oiiini.s  esse  el 

cunl  iminutabilem,  noii.ie  divinitus  el  hoc  inlcliigen^  essealiue  cl  suljstaiuiae  *,  ila  ciiaiirde  eo  diiilur 

dum?  Moveri    eniin    ipsum  pie  arbilrattJum  ,   non  agere  cl  f.icerc,  dum  sil  pius  (liiam  agerc  cl  facero. 

tecunduni  dclalionetn,  aut  iiUenaUonem ,  aul  alierna-  B  ci  oausa  oaiiiium  fioieiidi  el  agendi,  siii»>  idl.i  nv.,U'., 

fionim  ,  aul  conversionem  ,  aul  localcm  moium  ,  n«n  <[u\  secundum  accidens  possil  i!i!el];>,'i,  sui)eroiiiiieui 

recU-m,non  ciiculariler  fcrenlein,  non  ex  ambobus,  niolum.    Oniulum    iiamque    moinuiii  ,    oiuiiiumiinc 

non  imeliijibilem,  non  umnbilem,  nonnatunilein,  sed  accideiUiuui ,  sioiil  el  omniuiu  e!>.sciillaruui,  cauia 

in  essculiain    ducere   Deum  et  conlinerc  cninia,  cl  est  altjiie  priuoipiuiu.    Disc.    Kt    lioc   iiuiuhiiaiiiei 

vniversuiiter  omnibus  jirovidere  ' ,  el  adesse   omnibus  concesserim.  Mac.  Quid  igilur  aliu.l  rcMtat ,  iiiji  ui 

omniniH  immcnsurabili  circumslaniia,  el  in  exi&tenliu  iulolligas,  omiiiiio  necesse  csse,  ul ,  iiuciuadmoduni 

om:iiu  providis  processionibus  el  operationibus.  Scd  ab  ipso  el  esse,  cl  agore,  ci  facere  proprie  aufortur, 

ei  mo!utn  Dci  iininulabili  diriniius  taiiune  conceden-  iia  cl  pali  cl  fieti  aufcralur.  Quod  euiju  agere  el 

duin  laudare,  et  rectus  quidem  iiifle.ribiiis  inleltigcn-  facere  uoii  re<  ipil ,  quomodo  paii  el  fieri  recipere 

dus,  cl  irrevocabiiis  processio  operaiionum,  el  ex  ipso  possil,   uon    vidco.    Disc.   Fig;j  liiuilem  libii.   Sal 

omniuin  generaiio  :  elicoeides   vero,  id  esl,  obiiijnui  caim  osl  in  eo"  complexum.  LxpUcit  Uber  piiinus 

Haleralis^  processio,  et  fertilis  stcitus:  quod  autetn  hepi  *r.^EilN '". 
sscundum  cyclum,  id  ipsuin,  el  media,  el  exirema 


INCIPIT   iA\m\   SECUJNDUS 


TO      h 


y^  J.  Mac.  QiKmiam  In  stiperiori  libro  de  univcrsalis 
Naturae  uaiver.saii  divisioue,  iion  qiiasi  gencris  iii 
fiirtnas,  sou  loliiis  iu  parios  — uoii  ouim  Dcus-gemis 
csl  crcaliiiao,  uco  cic:«iura  spcoies  Dei,  sicul  crea- 
liir^i  [lon  csi  gOiiiis  Doi ,  ne([i;c  Dous  spocics  crentn- 
rae  "  :  eadom  raiio  csi  iii  (olo  ct  parlibiis:  Dciis 
&!q!iido:ii  iio;i  csl  loluia  crealurae,  iic^juc  creatura 
parsDei,  .|i.oiiiodo  iioc  cre.Uura  esl  loium  Doi,  nc- 
\que  Doii.^  pnis  croiiliirae  :  qtiamvis  altiori  llicuria 
jdxla  Gicgo-imu  TiiCoIogiim  pars  Dei  siini:s,  qui  hii.. 
maiiaiii  i>ariirij)aii.us  naliiiam,  quuniuin  in  ipso  vi- 
vimut,  ei  uioveinur,  ct  sumus,  iuet:>plioiiccqiie  Dous 


D  dicatnr  ei  geiius,  ei  loium,  el  species,  etpars;  omne 
eiiim,  qiiod  iii  ipsoct  cxipsoesi.  picacraiioiiabiliier 
de  eo  praedicari  polost  —  sed  iniolligihiliqiiadaiiuiui- 
versiiatis  couienipiatione —  univcrsitalomdicoDeuni 
Cl  crealuram  —  Lrcviler  di.\iiiiiis,  iiunc  eandeui 
nalurae  divisioneiu  lalius,  si  vidctur,  rcpeiamus. 
Diso.  Videiur  (nii(!cm,  ac  "  vahJe  iiecess:iiinui.  Naiii 
si  i:)liori  ralioms  iiKiuisilione  luiii  aperiauir,  lacla 
solunimodo,  non  auicm  '*  discussa  rescdisse  vide- 
biliir.  iMag.  Taiis  ilaque  ciai,  ut  opinor,  supradicia 
uiiiversalis  niiturae  qnadriformis  divisio  iii  eani, 
scilioei  forii;aiii  vci  '^  specieui,  si  riie  forma  vel 


VAIUAE  LECTiONES. 


«  Sic  A;  CO  .;/.     »  Sic  AC ;  D  de  .srdc.     "  Sio  Cl>;  A  immo  defixum.   >*  C  ex  ipso.     *  Sic  AC  ;  D  i»imi(/a6«7/a. 
bicA;  CA)  praevidere.     •  Sio    CD;  A   f(Mjrevem.     "^  \  et  .sic ;  CD  cc  si.     *  D  Mioonciisse  «rH/m.      »  Sic 
CD;   n  sHbsluniioe  oiw.  \.        '"  (?J/;//f.i  —  Lijs-.v  cm.  C.      "  Sic  CD;  A  creaiurae  «/.      '«  Sic  CD;  A  f(. 
'=•  S:cCD;  A  c<  non.     '•  Sic  AC;  U  f^ 

NOTAE. 


i 


m 


LIBER  SECUNDCS. 


m 


DE  DIMSIONE  NATURAE. 
.Pcios  dio^nda  esl  ptiuia  oinTiium  cui.sa  ,  q«ae  s»-  A  deque  '•  «liffereniiis  esi  dicti.m,  de  earundem  rediiu 
>rai  omnc.n  for.nam  ei  spcciem,  d.im  sil  rorniar.im      aique  "  coUeciione  ea  disciplii.a ,  q..am  «-. .W^.  '»• 


SpPClOS 

peral  omnc.n  forioam  ei  spc 

el  spcrJeruin  oniiiium  iiifonne  priircipimn,  qnae 
crcai  ei  non  crcalur.  Infonne  aulem  [irincipiuui  pro- 
piereu  Ueum  dici.nus,  iie  q«is  e«im  fonnarum  nu- 
mero  aeslimei  ceiiseri ,  duui  sit  fonnaru.n  omiiium 
caiisa;  ipsum  elenim  om.ie  fi.nnatnm  appelil,  cn.n 
sit  pcr  sfc  ipsuin  inlinilus  el  plus  qiia.n  iaiinilws;  fSl 
eniiii  iiifinitas  omnlum  iiifmiiaium.  Quod  ij^ilur 
nulla  forma  coartalur  vel  definitnr,  quia  milio  inlol- 
lccln  cognoscilur,  ralionubilins  dicilur  informe  qnam 
rornia  ',  nuia,  ui  snope  dicluni  esl ,  verius  per  ne- 
gaiioncm  dc  I>co  aliquiJ  praedicare  possnrnus,  qiiam 
per  aninnaiionem.  Secunda  in  eam,  qnae  el '  crea- 
lur  et  creat.  Sequilur  lerlia ,  ijuae  creatur  el  iion  _ 
creai.  Dehinc  quana,  qiiae  nec  *  creai  nec  crcaiur. 
Pisc.  !la  sane-divisuin  esl.  Mag.  Quoniam  igitii.r  de 
oppo5ilionrl>us  prftedir laii  nni  ^.'"ilurae  forn.arum  bre- 
vilcr  iii  priori  disputalione  jam  dicium  est--con- 
sidenivinius  enim,  qnoinodo  resuUai  tenia  :  primae 
ambac  siquidem  vcluti  quod^m  (iiameiio  ad  se  invi- 
ceni  e  rcgioiie  oj>posiia  respicinnl;  c^eaia  enim, 
ul  diximus,  el  lion  creans  opponitar  creauli  el  noii 
creatae:  simililer  secunda  forina  e  divcrso  respicit 
quariiun;  npponitnr  enim  creala  ei  Cieans  noqne 
creatao  neqne  creanii :  univeisalem  veio  naiuram 
formas  liaijere  propicrea  dicinius,  <|uoniam  ez  ea 
nostra  intelligenlia  quodjtmniodo  formaiur  *,  dum 
de  hac  ipsa  "  iractare  niliiur;  nam  per  sc  ipsain 
universa  naiura  non  ubiqiie  lormas  recipif. ;  eam  q 
giquidem  Deo  ei  cvealura  contincri  iion  inconfirue 
dicimns,  ac  per  hoc.  iu  quannya  crealrix  esl,  nul- 
lam  formam  accipii  in  seiprsa  ,  formal.ie  vero  a  se 
nalnrae  miilliformitalcm  proesliit  —  jam  «unc  de 
similitudine  earum  deque  diflerenlia  considerandum 
essc  arbilror.  Disc.  Non  aliter   ordo  reruni   exi-, 

gil. 

Mag.  Secunda  forrrick  primac  similis  esl  *  in  eo 
quod  creaf,  ab  ea  vero  distat  in  co  quod  cre;<lnr. 
Nani  prima  cre&t  et  non  crealur,  secunda  vero*  ct 
creal  et  crealur  Teriia  secandae  simiraudinem  at 


Philosophi  vocant,  breviier  diccndmn  vi.Ico.  Disc. 
lloe   qiioque  ordo  poscil.  Nnlla  enim    rMlionaliiHs 
divisio  esl,  *ivc  essenliae  rn  gcnera  ,  sive  genens  in 
formas  ct  numeros,  sive  lolius  iii  parles.  quaepro- 
pric  parlilio   nominaUir,   sive  miivcrsilalis  in  ea, 
quae  Ycra  raiio  in  ipsa  conleinplatnr,  qnae  non  ite- 
ruio  possit  rcdigi  per  eosdeni  gradns,  per  quos  divi- 
sio  piins  fuorat  m..liiplic-'aa .  do.iec  pervenialnr  ad 
illud  "  nmim  inseparaWiitcr  in  seipsn  maiions,  ex 
quo  ipsa  divisio  primordium  »*  sufnpsit.  Sed  prius 
do  **  etymologiuipsius  nominis,  quod  est  Avahtriyrt 
pauca  eJisseras,     non    enim    mihi    plane    paici. 
neccssarinm  esse  video.   Ma.c.  'Ava>uT«x/.  •■*    verbo 
«v«),Om  "  dcrivalur,  id  esl  resolvo  vel  redco;  «vi  " 
enim  re,  )0m"  vero  «o/i'©  inlnprelalur.  Indc  eiiam" 
iiomen  nascilur  «v«Wf .  qnod  in  resolutioiieni  vel 
rcdilum  similiier  vertitur.  Sed  ava>wt,-  propric  deso- 
lulione  "  propositarnm  quaeslionyio  diriiur;  KvaAu- 
Ttx»  vero-*'  de  reditu  divisionis  fprmanim  ad  prin- 
cipium    eJusdHm    divisionis.   Omnis  enim    divislo, 
quae  a  Graecis  /itipwfto;  dicJlur,  quasi  deorsum  de- 
scendens  ab  uno  qnodam  delinilo  ad  infmitos  nu- 
meros   vjdeiur,  hoc   esi  generalissimo  usqne  ad 
specialjssimnm.  Omnis  vero  recolleciio  vcluii  qni- 
dam  rcdiins  iierum  a  specialissimo  inc1ioaiis,*et  us- 
que  ad  gencralissimum  ascendens,  «v«/.vti/>j  vocalnr. 
Esl   igiiojr   roditus   et    resolutio    individnorum    in 
formas,  formarnm  in  genera,  generura  i»  o-^tar, 
ousinmm  in  si^pieiUiam  el  prirdeniiam ,  ex  quibus 
omnis  divisio  oniur,  in  easdemque  "  ilnltur.  Disc. 
Saiis  dicium  esi "  de  Muxim  eiymologia ;  perge  ad 
celera. 

2.  Mac.  Qualernarum  ii*quepraodiciariJm  formit- 
rum  binis  in  uuuin  coe.miiUus  lial  analylioa,  iri 
est,  rcdiiiva  coileciio..  Prima  naraqtic  ei  quaria 
unum  sunt,  quoiiiam  de  Deo  soluinaiodo  insclligufi 
lur;  eslcnini  principium  omnium,qu8e  a  se  caridii.a 
snnt,  et  finis  oranium,  qnae  cum  appf;mnl,  ut  "  in 
co  seiernaUier  imni«ia!)iliterque  qnicsraiii.'  Causa 


irahit  eo  ouod  cve:-.iur,  ab  en  Ef^men  "  dillen eo qnod  siquidem  omnium  propierea  dic.luv  crc:ne,  quon.am 
nil  CT^al.Wain  secunda  ei  creatnr  ei  crcai,  iorii.«i  ab  ea  univcrsiias  cornm,  quae  posi  cam  aft  c^ 
vero  creatur  ei  non  creai.  Teriin  quariRe  similis  esi  creala  sunt,  in  genera  ct  specie?;  ct  mimeios,  d.l- 
in  eo  quod  non  creat,  ^issim 
creaiur.  Tenia  eriim  crealu 

vero    neqoe  creaiur  neque    cica»,  ».  iiem   q 

shnilis  e^i  prlmae,  quia  non  crealur,  ab  ea  vero      omnia,  quae  ab  ca  proceduni,  dum  ad  fmem  perve 

dislare  vidciur,  quia   non   cea 

creai  ei  non  creaiur,  quarla  voro  neque  creat  neque 

creatur.  Kt  quia  de  opposiiiouibus  et  simililudiuibus      posiqnam  iu  eam  vevor&ura  »  sunl  om..ia,  nii  uue- 


>riiH  quariae  similis  esi  creala  sunt,  in  gencia  ci  ^ptr^.c:.  ...   ^'^^,  ... 

imilis  vero  in  eo  quod  D  {«^rentias  qnoqne,  celeraque,  quae  lu  luUn.u  tojunia 

ir  el  non  creai ,  quaria  consldcrunlur,  fr.irabili  quadan.  diMna.i.ie  n.-iU.pl.- 

5    crcat  ».  Iiem   quarla  caiione  proCe\lit.  Qum.iam   vcro  ad  ea.uicm  cu.hun.. 

crealur,  ab  ea  vero  omnia,  quae  ab  ca  proceduni,  dum  ad  fmom  perve 

a.   Prima  siquidem  nieni,  rcversura  sunt,  .proplfrea  fmis  onunum  dici 

0  neque  creat  neque  ««r,  ei  ne(iue  crearc  neque  creavi  perbibeiur.  Nau 


\ 


YARJAE  LECTIO.NES. 

'  Sic  CD;  A    forma(vm.     '  Sic  C;  et  om.   AD.     ^  D  non.      "  Sic  CD,  A   injormaiur.      =  Sic   0;  A  rfe 

ipsa,  C  de  smpza.      *  Sic    CD;  «(  om.  A.      '  Sic  CD;   vero  om  A.  "^Sic  CD;  A  vero.        S..  U  ,    A 

ireai   ne.,nc  cr,atur.     '<>    Pro  deque  D  necfue.     «  Sic  CD;  A  eL  .;\S.c  cD;A<./|..'i,J.car.^  )!.'/«»> 

•^  Sic  CD.ApWmorri,».      '»   Sic  CD:  A  «i  de.      '«  A  anaiyo.,    ■'  -^,^"!»-     '    Ajyo.     '    S.c  t.U , 

'•  Sic  C;  A;no  dhdluihne;  D  dhwluiwriem.     ''  Sic  CD;  vero  om.  A.  Sic   CDj  A  m  easeiem. 
«si  om.  AC.     '''  Sic  AD ;  C  ei.     '"  Sic  CD;  A  reueria. 


A  ei 

'-■  Sic  0 


^^'  JOANNIS  SCOTI  528 

Sim  ab  ea  per  gcneralionem  Joco  el  lenipore  gejie-  A  creal,  quas  iteruiu  in  unam  formam  ibeonae  videiur 


rii>ns  ei   formis   proccdet,   qnoniaiii  in   ea  omnia 

quieta  eruui,  el  unuai  indivjduum  alque  iinmutal)ile 

inanebunl.  Nam  quae  in  processionibus  naUirarum 

iiiniiipliciter  divisa  aiqiie  parlila  esse  videnlnr,  in 

primonlialibus  causis  unita  alque  uniim  siint.  Ail 

qiiam  uniiatem  reversura,  in  ea  aelernaliler  aique 

iiiuniiiabiliter  mauebunt.  Seil  de  bac  rjuarta  univer- 

sitaiis  consideralione,  quae  iii  solo  Deo  inteiligitur, 

queniadmodHm  ei  priina,  suo  loco  laiius  dispuiabi- 

lur,  qiianlum  lux  meniium  donaverit.  Qiiod  autem 

de  piima  et  do  quarta  dicilur,  hoc  cst,  nec  illa  ncc 

ista  creatur,  cum   el «  illa  el  ista    unum  sint » , 

niraeque  cnim    de  Dco  praedicantur,  nulli   recie      resisio.  jmag.  yuid.si  creaiurai 

intdligenlium  obscurum  esse  arbilror;  a  nulloenim  ^'jia  ui  nil  aliud  in  ea  intelligas, 


rroaiur,  quod  causa  superiori  se  vel  sibi  coaequafl 
caret  ^.  Esl  enim  pritna  omnium  causa  Deus..  quem 
niliil  praccedi»;  nil  ei  cointelligiiiir,  qiiod  sibi  coes- 
seniiale  non  sil.  Videsne  itaque,  priinam  el  quartam 
iiaiuraeTormam  in  unum  ^  esse  revocatas?  Disc.  Salis 
vidco,  piireque'  intelligo.  Non  cnim  in  Deo  prima 
forma  a  quarla  discernilur.  In  ipso  siquidem  non 
duo  quaedam,  sed  umim  sunl,  in  nosira  vero  ibeoria 
dum  aiiam  raiionem  de  Deo  ccncipimus  secundum 
considcratiouem  piincipii,  .aliam  veio  jiixta  fiiiis 
contemplaiioncm,  duae  veluti  quaedam  formae  esse 
videnlur,  ex  una  eademque  simplicilate  divinae 
natnrae  proplor  duplicem  nostrae  conlemplationis 
inieiiiionem  formatae. 


redigere,  dum  de  siraplici  divinae  naiurae  unliaie 
incipil  tractare.  Principium  enim  et  Hnis  divlnae 
naturae  piopria  nomina  noji  sunl,  sed  habiludinis 
^jus  ad  ea,  quae  eondita  sunt.  Ab  ipsa  enim  inci- 
piunt,  atqiie  ideo  principium  dicitur,  ei  quoniam 
in  eam  *  terminaniur,  nt  in  ea  »  desinanl,  finis 
voeabulo  roeruil  appellaii;  aliae  vero  duae  formae, 
secundam  dico  el  tertiam,  non  solum  in  nosira  cori» 
templatione  gijjuuntur,  sed  eiiam  in  ipsa  rerum 
creatarum  naiura  reperiuotur,  in  qua  caiisae  ab 
eflftctibus  spparanlur,  el  effectus  causis  adunantur, 
quoniam  in  uno  gencre,  in  creatura  dico,  unnm 
Bimt.  Mac.  De  quattuer  igilurfiunt  duac.  Djsc.  Non 
resisto.  Mag.  Quid.si  creaiuramCrcalori  adjunxeris, 

nisi  ipsum,  qui  solus 
•\ere  est;  nil  enim  extra  ipsum  vere  essentiale  diciliir, 
quia  omnia,  quae  ab  eo  suiit,  nil  aliud  sunt,  in 
quantum  siint,  nisi  particlpaiio  ipsius,  qni  a  seipso 
solus  per  seipsnmsubsistit :  num  negabis,  Crealorem 
et  crealuram  iinnm  esse  ?  Disc.  Non  facile  negarim; 
buic  cnim  collectloni  resisterc  videtur  mihi  ridiculo- 
sum  csse. 

Mag.  Uiiiversitasitaque,  quae  Deo  et  creatiira  con- 
linetnr,  priiis  in  quatluor  veluli  formas  divisa, 
iterum  ad  uiium  imiividnmn,  principium  quippe  cau- 
samqiiefineinqiicrcvocatur.  Disc.  Deuniversali  uni- 
Yei.salis  naturaedivisione  el  adunatione  interim  satis 
dictum  video.  Nam  de  subdivisionibus  singularum 
formarum  suis  locis  considerabimus,  secundae  dico 


-,    «Vi4iiaiuiai    0U13     iwio     VfVll9IUC;i  «XUilliU?^     OCVUIIUclv-  Ul  VU 

Mag.  Rcctevides.  Quid  igitur?  Num  el  secundam  et      et  leriiae;  priinam  qiiippe  et  quartam  subdivisiones 


leriiam  in  unnm  ^lmiliter  debemiw  redigcre  ?  Non 
cnim  (e  lalet.ulaestimo,  quod,  sicut  prima  et  quarta 
in  Crcatoi^e,  ila  secunda  et  terlia  in  creainra  ratio- 
niibililer  cognoscnninr.  Secunda  eniin,  ni  praedi- 
ctumesi,  el  creatur  ei  creat,  el  in  primordialibus 
causis  conditarum  rerum  inlelligitur;  teriia  vero 
forma  creaiur  el  non  creat,  alijue  in  effectibus  pri- 
niordialium  causarum  reperitiir.  Secnnda  itaqne  et 
leriia  uno  eodeipquc  genere,  creatae  videlicet  nain- 
rae,  contiiieiiinr,  atque  in  ea  unum  suiil.  Formae 
siqnideia  in  generc  unnm  sunt.  Num  ilaqiie  vides, 
qualtnor  forniarum  praodiclarum  duas  quidem,  pri- 
inai^i  videlicci  et  quarlam,  iii  Crealorcm,  duas, 
secondam  dico  ct  terliam,  in  crealurani  rocolleclas? 


reciperc  non  facile  dixerim.  Ideoque  ad  alin,  quae 
jani  diconda  sunl,  transeundumarbilror.  Mag.  Quid 
libi  vidctur?  Num  aiia  tenenda  est  semiia  ad  inves- 
tigalionem  proposilarum  quaeslionum,  qiiam  iit  nune 
secuiidant  naiurac  formam  quaeramus,  quoniam  de 
prima  in  priori  libro,  quantum  facultas  suppetebat, 
consideravimus,  in  quo  magis  de  decem  rerum  om- 
nium  gencribus,  quod  proprie  de  creatrice  onmium 
causa  dici  nou  possunl ',  disputalum  esl,  quam 
dc  ipsa  omnium  causa?Nam  quae  de  ea  dicenda 
sunt,  ad  quartae  formae  consideralionem  reservaii- 
da  csse  judicavimus,  non  quod  el  ibi  dc  divina 
natura  proprie  quid  aut  digue  nos  dieturos  esse  pro- 
mittamus,  sed  qiiod  de  rediiu  omnium  in  eam  per 


Disc.  Plane  video^admodiinique  adniiror  rerura  siili- ^  priinordi:)ie$  c^usas,  qiianlum  ipsa  dederit,  dicUiri 


liliialem.  Nam  duae  praedictae  formne  non  in  Deo, 

scil  in  noslra  contemplaiione  disceriuintur,  ct  no:i 

I)ci,  scd  ralionis  noslrae  formae  sunt,  propicr  dupii- 

ccm  principii  atquc  finis  considerationem  ;  iicque  in 

hco  \n  unam  formam  rcdiguntur,   scd  in   noslra 

Ihooria,  quac  duin  principium  ei  fincm  considcrat, 

duas   qnasdam   formas    contomplalionis    in   scipsa 

VARIAE  LECTIO.NES. 

»  Sii;  C  ;  ci  om.  AD.    »  Sic  CD;  A  suni.      *  Sio  CD  ;  A  ttuatn.    *  Sic  C  el  corr.  A  ;  D  in  eo. 
C,  iii  cum.     '  Sic    CD  ;  A  poisinl.    '  Sio  CD;  A  scd.     *>  Sic  CD;    A  quaeslioue, 
oni.  A.     '*  Sic  CD;  A  primordiales  causuruin  csscnlias. 

NOTAE. 
«  C.  ad    marg.    odscr.   Closn.   Hoc    dicium    esi  ■  prniner  divinac    bor.itahs    ires  eoestentiale»   subsian 

iias. 


snmus.   Sicui^in  bac  secunda  inquisilione"  maxi 
mc  intcnlionis  nostrae  proposilum,  Deo  largicnte, 
consiiiutum  est,   quaedum  diccre    de    processione 
cre^turarnm  ab    nna  et '  prima  omnium  cansa " 
pcr  primordiaiescssentias",  anleomnia  ab  ca,in  ea, 

per  cam  condilas,  in   diversa  rerum  gencra  diver- 

humanus  aniinus  ad  Dciim  perveniet,  luni  divinam    j 


'Sic  AD; 
"Sic  CD;  causa 


br  5"!,tt;D3 


529 


DE  DIVISIONE  NATUnAE.  —  MBER  SECUNDUS. 


630 


sasqiie  formas  numerosque  in  inniiilum.  El  nc  mi-  A  '»"/»  per  succeisionem  per  eos,  qui  anle  se  erant,  in  sc 


reris,  si  quaedam  in  hoc  libro  •  de  reililu  creaiu- 
raruin  ad  principium  sni  finenique  dicia  videris. 
Processio  nainque  creaiurarum  eaniinilemqne  redi- 
lus  ila  *  simul  ralioni  occurrunl  eas  inquirenii,  ul 
a  se  in.vicem  inseparabilcs  esse  videaniur,  cl  iieino 
dc  una  absolute  sine  alterius  inberiionc,  boc  esl,  de 
processlone  sine  rcdilu  el  colieciione,  t-l  conversini, 
dignumquid  ralumqiie  poiesi  explanare.  Disc.  Dispu- 
laiionisseries  nil  aliud  exi^il,  quam  i>l  post  priinae 
quaeslionis  consideiaiionem  ad  secuiidam  innsea- 
mus.  M\c.  Uiiiversaiis  ilaque  nalurac,  iiijam  dicluni 
esl,  ea  forina  secunda  enilel,  quae  creaiur  ct  crcal, 
cl  non  nisi  in  priinorJiulibus  causis  rcrum,  ul 
aestimo,  inlelligcnda  esi.  Ipsae  aulem  '  primordiales 


ipsos  diitribulam  acciiiiunl,  dicunt  oniuium,  qvae 
facla  snnt,  (juinque  divisionibits  segregari  i^vbstnn-' 
tiam.  ViJesne,  qmmiu  aiiloiiinie  divisionis  quae 
origiiiem  commendal?  Ah  ipso  eiiim  verbo,  lioc  cst, 
Dei  l''ilio,  (iiii  est  fons  loliiis  perfcclae  doolrinae  — 
meriio,  qnia  ipse  csl  sapiciilia,  qiiani  oiiines  supien- 
les  pai  ticipanl  }'nr  pciiiso^iiios  siios,  lioc  est,  disci- 
piilos,  qiii  cum  cL"  in  cariic  vivenrem  viderunl,  et 
docciilem  amiieriinl  —  iiiclioasse  coir.mciiiorat,  el 
per  aposloloi  um  successores  iii  doctriiia  cl  bnpieiilia 
immcdiaie,  liocesi,  nulla  alia  aiiiorilale  inlerposila, 
usque  ad  sua  tempoia  Iradilain  fuisse.  Quarum  pri- 
piam,  itiquit,  esse  aiunt  eam,  quae  a  non  creaia  na» 
lura  crcatam^^  universaliler  naluram,  ctper  yenera- 


rerum  causae  a  Graecis  Trpc^rorvnu,  boc  est  pri-  B  lionem  esse  accipienlem  diviiiil  ";  dicunt  /minr/Mc, 
loordialia  exempla,  vel  TcpwpivuKTu,  boc  esl ,  prae-  Di:uniper  bonitutem  fecisse  existeniium  simtil  omnium 
(leslinaliones  vel  dcfiniiiones  vocanlur  ;  itcm  ab  c/flrnm  riis/josi/iOHem.  Eipauloposi:  Se<ra«d«»i  rero, 
eisdem  Qtia  0»).>jf*aTa  ,  boc  esl,  divinae  volunlates  per  quam  ipsa  simul  omnis  uatura,  a  Deo  per  creo- 
dicunlury^iisat  quoque,  id  est,  species  vel  formae,  lionem  esse  accipiens,  dividitur  in  infelligibitia  et 
in    quibus    omnium    rerum  *  fiKicndarum  ,  prius-      scnsibilia;  terliam  deinceps,  per  quam  ipsa  sensibilii 


quam  essenl ,  incommutabiles  *  raiioncs  conditac 
suut,  solent  vocari.  De  quibus  lalius  in  proccssu  ' 
operis  dicemus,  leslimoniisque  sanctorum  Pairum 
roborabimus.  Ei  nec  immcriio  sic  appclianlur,  quo« 
niam  Pater,  boc  est  principium  omniura,  in  Verbo 


nainra  dtvidiiur  in  caelum  ac  lerram ;  quariani  itidcmt 
per  quam  terra  dividilur  in  Pnradisum  el  orbem 
tcrrarum;  el  quinlam  ,  yer  qvam  ipse  in  ouinibus 
ictuli  quaedam  ciinctorum  continuatissima  o(ficina% 
cmnibusque  pcr  omnem   differentiatn   exircmilatibu^ 


suo,  unigenito  videlicet  Fillo,  omnium  rerum  raiio-  per  seipsum  naluraliter  medieiatem  faciens  bene  ac  •* 
nes,  quas  faciendas  esse  voluil,  prius  quam  in  pulchre  secundum  generationem.  Ilis,  quae  sunt^ 
genera  el  specics  numerosque  atque  diflereniias,  superaiidilushomoinmascHlumfeminamquedividitur, 
ceieraque,  quae  in  condila  crealura  aul  considerari  omnem  liabens  profecto  naiuraliter  eiiremorum  om- 
possunl  et  consideraiitur,  aul  considerari  noii  ^  «'«'»  medietatibu^i  per  ipsuni  ad  exlremd  omnia  copu- 
possiiiit  prae  sui  allitudine,  ei  non  consideranlur  et      lulivam  prvpriarum  pnnium  proprietatem  adnnatioms 


lameii  siint,  praeformavil. 

3.  Sed  priusquam  ad  primordialium  causarum 
Itieoiiam  pervcniamus,  visiiin  est  mibi,  sententiam 
venerabilis  Maximi  de  divisione  omnium,  quae  facta 
suiii,  buic  dispulationi  nostrae,  si  tibi  placet  *, 
inserere.  Si  enim  muUipIex  rerum  omnium  divisio, 
ileaumque  adunalio,  muhipliciter  demonsiralafueril, 
ad  cognilionem  principalium  causarum,  quae  princi- 
paliter  a  Deo  cor.-Jitae  sunt,  patefacla  via  facilius 
.npparcbil ;  praeseriim  cum  ipsiiis  divisio  a  noslra 
praedicla  *  divisione  in  nullo  discrcpare  videatiir, 
excepto  quod  ille  sensibilem  creaiuram,  quam 
lertiam  formam  naturae  posiiimus,  quoiiiam  in  ea  j. 
niaxiine  causariim  cflectiis  apparent,  iii  Ires  spe- 
ciessubdividil,  quartamque  nostram  a  prinia  non 
discernit,  sicul  sequentia  demonstraliuiil.  Quain' 
subdivisionem  sensibilis  crealurae  ad  maieriem  no- 
>lrae  quacslionis  lertiac,  prout  Dous  dedcrii,  reser- 
ifabiiniis.  Trico.sinio  el  sopiiino  taiiiiulo  de  Ambi- 
?uis  :  Sancli,   inqiiit,  qvi   muttn  divinorum   myste- 

iorum  ex  his,  qui  pcdisequi  el  niinistri  [uirunl  Verbif 
•/  iuie  '•  immediale  corum,  quue  sun!,  eruditi  scien- 


vlrlutem.  Parlem  siquidem  sui ,  iil  i.lem  inagi^ter 
alibi  ait,  ciim  sensibilibus  possidcl,  in  quantnm  cor- 
pus  esl;  parlem  cum  inlelligibilibus,  inquanlum  uni 
ma :  ideoque  universam  creaturam  in  se  cantinei.  El 
paulo  posi :  llujus  rei  gratia  novissimus  iniroducilur 
in  Itis,  quae  sunt,  homo,  veltiii  conjunclio  qutiedmn 
mturalis  univcrsaliler  perproprias  partes  medictnieni 
faciens  exiremilatibus,  el  in  unum  ducens  in  seipsu, 
multo  secundum  naturam  a  seinvicem  dislanlia  spatio. 
Extremiiatcs  bic  vocui  invisibilem  seiisibileiniii-o 
creaturani,  quae  a  se  invicem  veluli  longis.-^imo.^^pailo 
naturali  dilTerenlia  discrepaiit.  Sunt  enim  naninH 
rum  condiiarum  duo  extremi  lermini  sibimet  ojipo- 
sili,  sed  bumana  natura  medietaiem  eispraestai; 
in  ea  enim  sibi  inviccm  copulanlur,  et  dc  niiiiii:» 
umim  fiuiit. 

4,  Nulla  enim  ereutura  est,  a  summo  usque  deor- 
suni,  quae  iu  hominc  non  reperiatur.  Idcoqne  officina 
omnium  jitre  numinatur;  in  eu  siquidem  cmnin 
confluunt,  quae  a  Deo  conditii  sunt,  unamque  hurmc- 
niam  ex  diversis  nntutis,  veluti  quibusdam  ■Jistanti- 
bus  soiiis,  coinponunt.  It  ad  Deum,  utpon:  cuusalenx 


-       \A1\1AE  LECTIONES. 

•  Sic  CD;  A  loco.  »  iin  om.  A.  '  Sic  C;  aulem  om.  Al).  *  Sic  CD;  A  r^rr  mi  onininm.  ^  Sic  CD;  A 
\mmuiub,les.  ^  SicCW,  X  piayressu.  '  .SicCD  ;  <i /iti/;(<.'iv;  om.  A.  "'ISic  CD;  pi"<Wi</«  om.  A.  »  Sir  (  «f; 
li  quouiiim.  '°  S.c  CD  ;  A  ((«,/.•.  "  Sic  CD  ;  ct  om.  A.  '»  Sic  CD;  A  »//  crtaiam.  "SioCD;A<U- 
hfiilHr.     »*  Sic  CD  ;  A  el. 


S31 


JOANNIS  SCOTl 


532 


omntanuilalecongreganle  •  ex  proprio  prius  divhione  A  prim;ipiiiin  ,  loliusque  adunalioiiis   fiiiis  ,    praedicli 


inclioans,  ac  deimle  per  niediu  connexione  ordincque 
progrediens,  in  Deuni  acciperet  (inem  ipsius  cx  omni- 
fius  factae  per  nmuaem  ascemiionis  nxcelsue,  in  (juo 
non  csl  divisio.  Iluousque  praedicli  veneiabilis  ma- 
gislii  no»  conliiiualiin*,  sed  qiiibusdain  in-ernii.ssis, 
verlja  inlroduxiinns ,  intipienlis  qnidetn  eornm, 
qnac  iacla  snnl,  snbstanliae  divisionem  a  sumffia 
omninm  <ausa,  el  iii  lioniine,  qni  ad  imaglnem  et 
siinilitndinein  Dei  faclus  cst,  niiivt;isalis  sui)sl;iiili;;e 
dillerentias  lenninantis.  Homo  si^inidem,  at  di.\i;nns, 
iternnujue  saepissime.repeieinus  ^  in  t:inla  iMiuiao 
tondiiae  dignitate  creains  ost,  ut  nnlla  creaiura, 
sive  visibiiis  sive  iiivisibilis  *  sit,  qnac  in  eo  repo- 
riri  non  possit  *. 


palris  Maxiini  verba  consideranies  videamus. 

6.  Non  enim,  ut  praediximus,  recta  ratio  de  divi- 
sione  perininii  absolnle  iraciare,  et  analyilcam  in- 
lermiltere,  scd  de  "  anibAbns  connesim  veritatem 
jubei  consnieie.  Ail  ergo  ex  propria  divisione  U>- 
clioans,  ac  si  aperie  dicerei:  qnoniani  substantlarum 
divisio,  qnae  a  Dco  sumpsit  cxordinm,  ci  gradatini 
desccndcns,  in  dlvisioiie  homiiiis  in  masculum  el 
fennnam  finoin  cxjnslitnil;  ileruin  earundcm  subslan- 
liarnm  adnnalio  ab  honiine  debnit  inelioare,  et  por 
eosiUnn  gradns  usque  ad  ipsum  Oenm  ascendcre ; 
in  qno,  ut  ipse  ait,  mn  esl  divisio,  qnoniam  in  co 
dmnia  nnum  sinit.  Incipici  ergo  ab  bomine  nalura- 
rum  aduijatio,  per  Salvaioris  graiiam,  in  quo,  u» 
5.  Esl  enim  ex  dna'bus  ronditae  nalurae  nniversa- B  ait  Apostolns  ",   non  cst  viasculns   neque  femina. 


libns  psrtibus  mira]>iii  qnadam  adunaiione  compo- 
siins,  ex  sensibili  naniqne  ei  inteJligibili,  lioc  i?st, 
ex  lotins  cp^aturae  exi/entitaiibus  conjuncius.  Nil 
quidein  inferius  est  in  natnra  re.rum,  qnam  corpus, 
et  nil  siqierins,  quam  inteUectns,  iMie  sancio  Au- 
gnslino  in  libro  de  Vera  religione,  sic  diceiite  *: 
Inler  mcniem  noslram,qu:i  ipsuni  intclliijimus  frtirem, 
il  oerilatem,  per  quatn  ipsum  inteiligimus,  nulia  in- 
lerposita  crealura  est.  Quibus  verbis  sanclissimi  Pa- 
trisdatur  intelligi,  humanam  naluram  eiiam  post 
praevaiicationem  digniialera  suam  nonpenitns  per- 
didisse,  sed  adhuc  obtincre.  Non  enim  dixit  magis- 
ter,  nulla  interposila  crealura  erat ,  sed  nulla  inicr- 
posita  esi.  Non  ergo  etiam  in  langnoribus  noslris 


quando  humana  natura  in  pristir.nm  restaurabitor  " 
statum.  Nam  si  primus  hfiino  non  pccc^el,  naiurae 
suae  parlitionera  in  dnplicem  sexum  r.on  pateretnr, 
sed  in  priniordialibus  snis  rationibu^,  in  quibus  ad 
imafjinem  Dci  condilus  est,  immiUabiliter  perma- 
nerel».  Qnod  bis  verbis  praeJlctns  Magislcr  ape- 
ril;  dicit  enini  :  JIujus  rei  gralia  novissimus  in- 
IrQduciluriu  liis,quaesunt,lionxo,i<eiuti  conjunclio  quae 
dam  naluralis  univergaliler  perpropriasparies  medielu- 
tem  jliciens  extreniiialibus,  ct  inunumdncens  in  seipso 
multo  secundum  nnturam  a  se  iniicem  distanlis 
spatio ;  ul  ad  Deum,  ulpote  causalem  omnia  unitalen, 
congregante,  ex  propria  prius  divisione  iuclioans,  m 
deinde  per  media  connexione  ordineque  progrcdiens  ii 


Deum  pcnitus  deserinius  "^,  nec  ab  ipso  deserii  sn-  ^  Deum  acciperet  finem  ipsius  ex  omnibus.  faciae  pe 


nnitatem  ascensionis  excelsae ,  in  quo  non  est  divisio  " 
Ipsam  nullo  modo  pendentem  videlicel  '^  adversu 
primordiatem  rationetn  ipsius  drca  generationem  Ao 
ttiinisdivini  proposili  secundam  masculum  femiuamqu 
proprietalem.  In  ipsa  circa  divinam  virtulem  impassi 
bilissima  (opula  ubique  naturae  exlenlurus,  ita 
oslenderel  **,  futurum  hominem  se.cnndnm  divinm 
proposilum  solumwado  secundum  masculum  et  fcm 
umu  ^^appellalio7iem  "  non  dioidendum ;  pet  quam,  fo 
lionem  primitus  eliam  factus  est  ;  in  ipsis  nue 
existentibus  circa  eum  seciionibus  non  divisui  propU 
ipsam  perfeclam  adu:ialionem  nd  propriam  ratiene» 
per  quam  subsistil.  fn  his  verbis  apertissiine  insinili 
divini  eonsilii  pioposilnni  erga  hominis  condiiioneu 


fTins,  dnm  inicr  menlem  nosiram  el  illum_nnlia  in- 

terposila  nalnra  est.   Lepra   siquidem  animae  vel 

coiporis  non  anfcit  aciem  mentis,  qua  illuin  intelligi- 

muS,  et  in  qna  maxime  iinago  Creatorls  condila  est. 

Videsne  igitur,    qaoniodo  oinniuin    subsianiiarum 

divlsio  in  humana  natuia  lerminalur?  Disc.  Plane 

video,  mulinmqne  nostrae  natnrae  inler  omnla,  qnae 

facta  sunt,  digniialem  admiror,  diim  in  ea  veluti 

qnftndam  omnium  creatarnm   snbstanliarnm  *  mi- 

labilem  compositionem,  praedictis  ralionibus  sua- 

sus,  perspicio.  Mag.  Iiaqne   qnoniam   clare  vldes 

divisioncm  nauiialom  onininm,  a  Crealore  et  creatu- 

ra  inchoai.leni,    ei   in    homine,  qui   in  snmmitale 

divinae  opei-iUionis   veiuli  in  senaiia  qiiad«in  per- 

fectione  conditus  .  esl  • ,    desineniem  ;   jam    nunc  ^  fii  emu  peccatnrum  nonpraenosceret.  Homonamqi 

snbsiftniinrnm  omnium  adunaiam  collectionem   ab      solummodo  esset  In  slmplioitaie  suae  naturac  cre! 

homine  inchoaniem,  ct  per  hominem   asccndeniem      tns,  eoqne  niodo,   quo  sancti  Angeli  mnliiplica 

usque  ad  ipsum   Deum.  qui  est   tolius    divisionis      suni,  inielleciualibus  nnmeris  multiplicams  '*.  & 

VARIAE  Lt:CT!ONES. 
'  Sic  CD;  \  congrzgantem.  *  Sic  CD  ;  A  conlinuiialem.  *  Sic  AC;  D  repetamus.  Sic  AD  ;  ۥ 
visibilis  siue  inlelUgibids.  -  Sic  CD ;  A  poss9l.  *  Sic  A;  CO  diccns,  '  Sic  CD ;  A  dneruim 
'  Sic  C;  A  crealurarum  subsianlialium;  D  crralurarum  sabslantiorum.  '  Sic  CD ;  A  est  eondil' 
••SicCD;  de  om,  A.  «' Sio  CD  ;  A  ul  aii  amp/()<3.  '»  tjic  CD;  A  res/«Mrrt/«r.  ^»  Vdmi  conjitntlit- 
divisio  om.  ABCD  ;  addidi  ex  Joannis  Scidi  veriionc  .\mhi»,norU!n  S.  iMaximi.  '^  Pro  pendenlem  vtdelU 
Cpendet  quippe,  D  pcndil  qvippe.  '"  Sic  CD;  Acorr.  ostcnderclhr.  '*  Sic  D;  et  versio  C  feminarn  masc 
(umque.     "  SicD;  <',  appellatione.     '*  Sic    CD;  A  uiuUiplicareiur, 

NOTAE. 

•  Ea,  q<.iacj.'<ni  dc  divisione  sexuum  cel.,  Maxinio      monnimns.  Cf.  deJoannc  Scolo  cinwmeniaiio  ^ 
dncc,  dispuianlnr,  averilale  recedere,  jam  sopr;i  col,      lypis  evcus.  «^  SO  «-ol.?.") 
509  sjq.,  nbi  J.  Siotiis  eaudem  donrinnm  exposnii, 


535 


DE  DIVISIONE  NATUIIAE.  —  LIBER  SECLNDIS 


m 


reaUi   sua^  praevaiicaiioni.s  olu-uius,  nriliirae  sine  A  i'»cis  fial,  seil  loins  par.niisii.SfM-il»    •  iirmi  i«)  rr^iione 


divisioneiii  iii  iiiasctiluiii  ct  tViiiinaiii  es>  [Kissiis.  El 
(|iiotiiain  ille  diviuiiui  niOiluiii  itaiUiplicalionis  siiac 
obscrv:ire  noluil,  iu  pocoriiiain  coniiiililiilcniiiuo  ox 
masculo  et  foiiiina  nuincrosiialein  jiislu  juilii-io  rt;- 
djciiis  esl.  Qiiae  ilivisio  iu  Cliri.slo  Josii  *  aJuiialio- 
nis  sunipsil  exordiiitn,  i|ui  in  se  ii^so  inmiaaac  na- 
lurae  reslaur;ilioiiis  exciiipliiiii  veraiitor  osini.tii, 
ei  riiliirae  resiirrcciioiiis  siiniiituilineiii  pruestilil. 

7.  In  ip»is,  iiiijiiil,  <;«(/(.•  nnnc  ciica  ciiin,  seciioii- 
bui  non  divisus.  Soc.tioves  ilicit  ciica  lioininpin  post 
pcccattiin  iioa  soltiin  (iivisii.>ncin  iii  niasciiliiiii  el 
feiiiinain  veniiii  ciiaiii  in  niultii.Iiccs  varictaies  (iua- 
litaliini  el  qiiautilMluni  dilli Tcnliariiinque  uniiis 
forinae.  Si({uiiletn  dlversilas  iioiiiinuin  a  seipsis,  (|;ia 


adiinatioiii.'»  Iioit  spinpcr  oltsci  vaii  iiccossarititn  cst, 
uttjuod  iiileriiis  ess(;  viucliir,  iii  i<i,  (pioil  siiperius, 
lioc  esi,  iiieliiis  iiiovcaiiir,  non  aiilPin  (piod  nieliu^ 
csi,  in  delerlus  liansiit!,  iioe  osi,  redire  iit  reiiova- 
lione  lialuianiiti,  alM»'iuiii  adunaijo  niiii  eril  sed  di« 
visio  ,  vera  siuil  laiio  ,  sictil  •  iic.nianac  iiaUirae 
ailiiiutit)  duplicis  scx.is  divi.Mofiein  iii  siniplicilalcin 
Ijouiinis  reviHMl,  ipjia  lionio  fndior  esl  qiiani  scxus; 
niasculiis  st  iuidein  cl  fe^'niiia  non  siiiil  iKuniiia  iia- 
liirae,  sed  parlilioiiis  cjiis  por  i>racvaricaiioiio!ii  ; 
luHiio  voro  speciaii^  iiisius  n;iUirae  ai»i)ollalio  esl 
—  an  sic  oriiis  icrrariiin  cl  parailisiis  Iii  uiiani  iliaia 
icrraiii,  quae  aliera  spccics  esi  scnsihilis  creaturae, 
in  caeluin  cl  terrain  divisae,  applicabuiitur,  ut  ipsa 


uiiiuscujiis(itie  species  ab  aliis  disoernilui',   et  sia-  15  terra  i;oii  soluin  vaiiclale  pariiuni  careat,  innL  cliam 


linae  niodiis  variaiur,  iion  cx  nalura  provciiii  », 
sed  ex  vilio,  el  (liversilaio  locoriuii  cl  lciiiportjiit 
tcrrurum,  ai]uaiutn,  aeruiii,  cscaru:!),  celcrariiHitpie 
similiuiii,  in  (|uil)us  nasciiiiliir  cl  milriiiuliir.  l>e  di- 
versiiaie  nioi-tiin  cogitaiioiiiinKjue  siipeiiliiiiiii  c6t 
diccre,  cum  omnilius  manii.siiiin  sit,  ex  divisione 
.Nalurae  posl  peccatiiin  iiiiiitiin  sumpsisse.  PrOjHer 
ipsain,  inqiiil,  pcrfeclani  nilunalionem  ud  j)rvpriam 
riuioneni,  per  ijnainsubsiHlit.  Ac  sidicerel:  ideoliomo 
naturae  suae  divisioncin  iion  palcreiur,  si  iion 
peccarcl,  qiiia  perfoclis  ^  raii;)iiibiis  siiis,  inquibus 
Kccuiuliim  imagineni  Dei  coudiiiis  cst,  pi'imordiaIi- 
liiis  videliccl  ouusis  '',  in  quibus  sub-istil,  insepa- 
rabiiilcr  adliaerercl,  si  sponle  sua  ab  eis  se  ipsuin 


iii  siiiipiicitiilcm  »]ua:nl:i:a  naliirae  rovocabitisr,  iil 
[ilus  spirilu:ilis  (luaiii  coiiK>raIis  es.se  crcdauir,  (itiaUs 
fiiluia  esset,  si  bomo  non  peccarot?  Ei  intciligamus 
qiiod  dixit ;  non  seijreijaiam  in  cn,  id  csi,  lioinine. 
Nam  in  boniinc  oiniii:i  aduiiaiiliir  socuiuium  parlitiiu 
suarum,  icrrae  videiitci  ',  diUcroiiiiam ;  ui ",  iiuem- 
adiuodum  utiUa  piHriium  diversitas  iii  boiiii:ie  erit, 
quoniatn  nulia  composilio  iu  oo  permaitebit,  iia 
eti^im  lerrena  nalura  sibi  coptilaliilur,  ut  unum  in 
00  el  cuio  eo  esse  videalur.  AilCiiim  :  sed  nuKjis  con' 
gredalam  ,  (|uaienus  liullani  idia  '  pariiiiin  ojtis 
siibduciioiicm,  boc  cst,  sciiaralioiiciu  paliaiur.  L'bi 
(|uippe  vera  esl  simplicilas,  ibi  nuUius  sub«tuctionis, 
id  esi  "  segregaiionis,   rcpcriiur  varietas.   Cui  sen- 


iion  cvellerel.  Non  enim  in  bis,  in  quibus  iiunc  vi-  C  sui  bequeniia  favere  aperiissime  "  vidciilur  ;  seqiii- 

lur  eiiiin  :  indecaeluni  et  terram  adjunijens  per  ipsam 
angelis  vilc.e  omnino  secundiim  "  cirtutem  '%  (luun- 
(um  hominibus  possibile  est,  siiHiUlndinem,  unam 
facsrel  '*'  inseparabileiu  ttbiijue  '"  a  seipsa  sensibilcm 
creaturam,  non  sepuraium  in  eo,  vi,!e!icet  bomiiic ; 
localiler  omnino  iii  spaliis,  (evi  facto  spiriia  ei  nuUu 
gravilute  corporali  dvicnto,  ncque  ad  cacios  ascensione 
proliibilo  ",  per  ipsuni  ad  hnec  perfeciuin  animi 
Mpuuiot-j  ^,  lioc  esl,  cxorbitalcm  vd  caccitalem , 
iincercad  Deum  pcrveniemis  sapien!er  ad  eum  inlen-> 
tione.  Ulii  daliir  intclligi,  qaod  iionio,  (niaiulo  revo^^ 
cabiiur  in  prisiiiiam  nalurac  suac  gr;iliam,  qiiam 
praevaricando  deseruit,  oiimcm  .sensibilem  inforio- 
rcni   .se  "   creaiurajii   in  uiiilaiom  slbi  recolligot. 


ileuir  esse  homo,  stibsislii,  spd  in  occultis  natiirao 
ciiniis,  Sccundtim  qiias  primitns  comliiiis  esi,  el  ad 
ijuas  reversurus  e^l,  coniincUir,  in  quanliim  esl. 

8.  El  quoniaiii  posi  adiiiiaiionem  hominis,  boc 
^sl,  diiplicis  di^xu.s  iii  [>ristiiiam  nalurae  iinitaloni, 
n  (jua  ncquo  lnasci:liiS  neipie  feinina,  S'd  simplicil«r 
loino  crat,  confesiim  oi'bis  lorrariim  adiinalio  ad 
'aradistiai  seqiieuir  '  :  dcittde,  inqiiil,  Puradisnm 
irbemfjue  ietrarim  per  propri^m  suiidnm  coiivena- 
\ioncm  adjunfjens,  vnnm  facerel  terram  non  dirisam 
n  eo  secunduin  partium  ejas  differentlnm,  scd  mttijis 
cntjrefjalam,  nl  nuila  pariiuin  ejns  ulluiii  ptUinlnr 
ubductionem.  Qiiae  seiiicr.iia  viiKie  obsciira  vidciur. 
(«n  eiiiin  facile  paict,  qnid  siiadore  vcHi,  utnim 


rbis  lerrarum,  duin  omnes  sntislaniiae  i\'Junabiin.  "  mirabili  quadam  divinae  virtulis  poieniia,  in  resii- 
fif,  paradiso  coptilabilur,  Ht  miHadiversiiaspaitiu!!)      tuiione  **  bominis.  Dum  eniiu  sincere,  ut  ipsc  ait, 


'  Sic  CD ;  Jcsn  om.  A. 
.    *  !>ic,   Cl) ;  A  seijiiKur. 
Pio  id  cst  A  eidclicel. 
Sic  CD;  .\  face.re   et. 


'/eriorem,     **  Sic  AC  ;  D  resurrecttoHe. 


VAUIAE  LECTIONES. 

*  Sio  AD  ;  €  perrenil,     '  Sic  CD  ;  A  perfecie.     *  .\  causis  vide.Hcel ;  causis  onx, 

*  SicCD;    A  sir  eiinn.      "'  A  vidclicitl   terrae.      "   Sic  ACD.     '  ullu   om.  A. 

"  SicCD;    A  apiissime:       **  Sic  CD  ;   pro  secnndum  ..\  ei.        "  A  viriulum, 

'»  Sic   CD  ;  .\  corr,    ei   qttac.      '^  Sic  CD  ;  A  prohibiia.     "  SicCD;  A   ei  te 


NOTAE. 


»  C  ad  marg.  aiiscr.  Glosa.  Hic  ambiijuum  ponit, 
rum  mutabitur  orbis  terrarttm  oinnino  in  paradi- 
III,  sicul  sexus  iit  hominem,  ea  ratione,  qna  infe- 
ora  meitoribux  absorbenlur,  aii  orbis  tcrrurum  el 
idisus  ineandam  veluiispiriiualis  terrttequalitaiein 


adunabuntur,  ea  ratrone  ,qua  sibimet  similia  coaplanlnr^ 
^  C  ad  marg.  adscr.  aorosia  inieriirelalur  raecilas, 
sed  non  itla  quacqtie  privalio  viniouis  diciiur,  sed  ilUi 
caligo,  quae  rebus  visibilibiis  iircuinvok'itur,i(lin* 
lucntibtis  se  apparere  non  possiiit. 


635                                                               JOANSIS  SCOTl  5oC 

«ocstffttcv,  boc  esl,  omnJum  crcnlurarum,  quas  omni-  A  biiror.  Eifmh,  inqtiil,  in  omnibtti  his  creaiam  mtw 

11«  siiperascendel,   ignoranliam  paliclur,  ad  ipsum  rtttn  non  creatae  per  dilecilonem  unlficani.  0  mira- 

Dcum  perveriiens,   ipsumque  m   omnibHS  conlera-  c«lum  erga  noi  divinae  clemeuliae ;  unum  id  iptum- 

plans.  Toliis  namque  homo,  ol  ait  ipse,  lcvis  spirl-  <f?<e  oatendel  ^  tecundum  habilum  graiine  tolu$  homo 

lus  fdUirus  esl,  ei  nulla  graviiaie  corporali  in  lerra  toto  universaliler  ambitus  Deo,  et  factus.  Omns  siqui- 

tlelinebilur,    neque  ad  caelos  ascensione  prohibc-  dem  Deus  *,  praeter  similiiudinem  secundum  essen- 

biJnr.    Deinde  ,   inquit ,   inleUigibilia    et    sensibilia  iwm,  ei (o/am  ips«mrtcnpi«n«;ab  jpj(»*,videlicei  Deo, 

cum  his  copulans,    lioc  esl,  cum  prAediclis  nalura-  Deum  veluti  ascensionis  praemium  ipsum  tingnlaris- 

riim    aUunalionibus,   per   ipsam  ad  ungelos   scieU'  simum  possessurus  Deum,   ulpoie  finem  eorum,  quae 

liae     aequalitntem      uniflcabit     ereaturam  ,  ,  iitnnl  moventar,   molionis ,  el  slatum  firmum  immutabilem- 

omnem     creaturam     non     separatam.     t«     eo    se-  queeorum,qttue  ferunturin  ipsum,  et  omnis  finis,  et 

cundum  scienliam  et  ignoranliam,  aequeli  tibi  ad  aTt-  statuti,  et  tegis,  rationisque  intellectusque,  et  nalurao 

geles  indifferenter  fvtura^  ratiorium  in  his,  quae  sunt,  finemaclerminumin(iniiumetintermiHaiumexisteniem, 

gnostica  scientia ,  perquam  ipsa  verae  sophiae  infinita  9.  Ad  hoc  igilur,  quanlum  cx  praedicli  maglslri 

donorum  effusio  supervemens,  quantum  fa%  est,  pure  sermonibus  dalur  iiilelligi,  inter  primordiales  renini 

de  cetero  ipsam-circa  Deam  ei  immedinte  dignis  prae-  B  causas  borao  ad  iroaginem  Dei  faclus  est,  ul  in  om- 

stat  ineognilam  el  ininterpretabilem  *  notiiiam.  Hujus  nis  creatura  el  intelligibilis  el  sensibilis,  ex  quibus 

senleniiae  altitudo  incomprehensibilis  milu  videiur,  veluti  diversis  •<>  extremitalibus  composiius   unum 

et  niaxime  uhi  ait.  MCMnrfMm    scientiam  elignoran-  inseparabile  fieret,  el  ut  essel  medieias  atque  " 

/j«tH  aequttlisibi  ad  angelos  gnosiica  scientia.  El  me-  ,  adunalio  omnium  creaiurarum.  Non  enim  ulla  crca- 

rito.  In  prloribus  enim  nil  aliud  videbatur  suasisse,  lura  est,  quae  in  homine  intelligi  non  possit;  unifu 

nisi  omnium  rerum  sensihilium  el  inlelligihiliura  in  eliam  in  sacris   Scripiuris  omnis  creatura  norainari 

«niJalem  quandam  adunationem,  ila  ut  nil  separa-  solet.  In  Evangelio  siquidem  scriptura  est:  Prae- 

hile,  nil  corporeum,  nil  varium  in  eis  remaneal,  sed  «  dicatc  Evangelium  omni  creaturae;  ilem  in  Aposlolo  : 

ut  mirabili  quadam  regressione  iaferiora  semper  in  Omnis  creattira  congemiscit  el  dolet  "  usque  adhuc, 

snpcriora  iranseanc.  Nunc  vero  dicere  videlur,aduna-  Ei  si  non  peccarel.  non  cssel  in  eo  divisio  sexuum,- 

Jionem  naturalium  substaniiarura  » in  inlellectu  so-  sed  solummodo  homo  esset;  non  separaretur  in  eo 

liimmodo,  non  autera  iu  ipsis  rebus  *  esse,  hoc  est,  orbis  terrarutn  a  Paradiso,  sed  omnis  lerrena  na- 

iion  eas  res,  quae  p-er  generationem  in  diversa  ge-  tura  in  eo  esset  paradisus,  lioc  esi,  spirimalis  terra 

ncra,  diversasqne  formas,  infiniiosqtienumerosjuxla  atque  '*  conversatio;  caelum  el  lerra  in  eo  non  se- 

Creaioris  provideniiam ,  iiilelligibilem  scnsihiiemve  ^  gregarentur,  lolus  enim  caelestis  esset,  et  nil  terre- 

accepeniiil  varietalem.  Non  enim  aliier  adunalionera  nuin,  nil  grave,  nil  corporeum  in  eo  apparerei ;  es- 

crealanim  subsLinliaroni  In  angells  esse  intclligi-  sctenim  el  muliiplicaretur  innumerum,  a  condiiore 

inus,  nisi  sola  gnoslica  scienlia,  non  aulem  ipsarura  sui  praefinitum,  sicul  angeJi  et  suat,  et  multiplicaii 

rerumcoHectioneinunura.Naturanimqtiippeomninm  sunt ;  sensibiHs  natura  ab  inlelJigibili  in  eo  non  dis- 

conditarum  raliones  in  semetipsis  suh  iino  quodam  creparet,  lolus  enim  esset  intellectus,  Crealoii  sua 

intelligeniiae  lenore  cognoscunt,  quemadmodura  in  semper  et  inimulahiliteradhaerens,  ct  nullo  raodo  a 

quadam   humana  sapicntissima  ^  anima   diversarum  primordialibus  suis  causis,  in  quibus  condilus  est, 

arlium  una  eademque  el '  inseparabilis  cognitioest,  recederel;  omnis  creaiura,  quae  in  eo  condita  est, 

ita  iit  ignoranlia,  sive  in  angelis — natn  eteorum  nuUam  divisionem  in  eo  paieretur.   Sed  quoniant 

quosdam  nondum  omni  purgatos  ignoranlia  legimus  priraus  liomo  in  tali  felicitale  permanere  neglexeral, 

—  sive  in  hominibus,  nullam  segregationem  rerum  ei  ah  ca  supcrbiendo  cecidit,  et  io  inCniias  parti 

faciat,  scientia  vero  gnostica  aduna«ionis  causa  fiat.  tiones  varietatesque  naturae  humanae  uniias  dis- 

Inielleclus  enim  reruni  veraciter  ipsae  res  sunt,  di-  persaest,  divina  clenientia  assumpsit'*novuin  homi' 

cente  sancio  Dionysio ;  Cognitio  eorum,  quae  sunt,  ea  r^  nera,  in  quo  ipsa  natura,  quae  in  veteri  homine  dis> 

qune  tunt,  esi;  sed  ipsas  primordiales  siias  caiisas  pertila  est,  ad  pristinam  uniiatera  revocareiur:  in 

raiioncsque  in  aduiiationem  quandam  aclione  intei-  inundo  de  roundo,  boc  est,  homo  ex  hominibus  pro- 

ligemiae,  non  autem  re  ipsa  colligi.  Yerum  prius-  pler  homincs    nasci    conslittiit.  Hine  idem  Jlaxi- 

qiiain  ad  hujus  quaestionis  theoriam  perveiiiamus,  mus  :  Quoniam  itaque,  inqiiit,  naluraliter,  ut  crealut 

si  de  ea  quid  dicendum,  pracdictae  adunationis  re-  est,  circa  immutabile  proprium  principium,  dico  autem 

runi  secundum  Maximuni  residua  dicenda  esse  ar-  Deum,  liomo  non  est  molus;  circa  vero  ea,  quat  s»b 

VARIAE  LECTIONES, 

•  D  interpretabilemqtte  ;  D  et  interpreiabilem.  '  Sic  CD  ;  A  et  secnndum.  ^  Sic  CD;  A  nniurnrumsH^ 
staulialiutn.  *  Sic  CD;  A  rebus  insit.  *  SicCD;  A  tapietuissima  humana.  ^' et  om.  D.  »  Sic  CD;  A 
oslendetur.  a  Sic  CD;  pro  Deus  A  dicitur.  »  Sic  CD  ;  A  corr.  o  seipso.  "  Sic  CD  ;  A  dtvtstt.  5ic 
CD;  A  et.      "  Sic  AC;  D  iugetuiscit  et  parturit.      "  Sic  CD  ;  tcrra  aique  om.  A.      '^Sic  A;  i««m;j«l 

oin.  CD. 

NOTAE. 

»  A.  ad  marg.   adscr.  Hic  approbare  adtmaiiouem  onininni  non  soluvi  inlelligentia,  sed  li  rcipsn  fHturtm 

imipii. 


537  DE  DIYISIONt:  NATURAE.  —  LIBER  SIXUNDUS  558 

ifjso  sunl,  quoruin  ipsc  divinilus  princiiyari  ordinatus  \  Hfc  masculiis  nec  fcminu  est,  quamv'i&  In  ipfo   s<>\u 


e>i,  conira  nttiurum  voUns  iHsipienler  est  molus ;  ea  in 
ailuituiionem  scparalorum  dala  sibi  nuluruli  polentioy 
per  tjeneriitionem  in  ipsam  adunandorum  magis  cbu' 
SUK  esl  separalionem.  Novanlur  natnrae,  el  Devs  lioino 
fil,  ut  liominem  perdilum  salvel;  et  in  tolo  universa- 
liler  naturae  per  seipsnni,  quae  conira  nr.luram  sitnl, 
fissurai  adjungens,  el  universuUter  eorum,  quuc  par- 
lita  sunt,  praenionslralas  raliones,  ijuibus  ipsa  se(jre- 
galorum  fieri  consuetil  udunalio ,  osienJens  maynitm 
consilium  implere  Dei,  et  Palris  in  seipsum  recapitu- 
lans  oinma,  id  est,  recollitjens,  quae  in  caelo  sunl,  et 
qnae  in  terra ;  in  quo  elium  creata  sunl.  Ipsa  iluque  * 
unicersaliier  emniuin  ad  seipsum  adunnlione,  ex  no- 
ilra  inclioans  divisione  *  ,  fit  perfcclus  homo,  ex  no- 


virili,  iii  (|iio  luiUis  csl  e\  virgiuc,  ct  iii  qno  |)a>sii<{ 
csi,  u|)p:iniii  iliscipiilis  suis  posl  rei>uriei-iiuii«'ii), 
ad  coiiliriiiaiiilaiii  rcsuneciioiiis  suac  (ii!em.  rs'uit 
cniiii  :iliicr  cnui  cogi)o.scereul,  si  noiuiii  eis  for' 
inaiii  iKiiMiJereut ;  iioiiitiiin  stqiiideu)  ^  Spiridiiu  san- 
cUiiu  pleiiitfct'  ••  acccpcrmil  *,  qiii  eos  docuil  om- 
liia  Dt-iude  posl  n^surrecliouciu  iio.stniiuorbeiii  ler- 
raruu)  parudiso  iii  seipso  Copuhivit  ".  Naia  cx  uior- 
luis  iii  parulisuiu  redicus,  iii  iiuc  orbc  cuiii  tliscipu' 
lis  suis  couvcrsalus  esi,  osiciideus  eis  uiaiiircsie,  ucii 
aliud  esse  paradisuiu  praclei'  rcsurrccliouis  gloriaiii, 
qiuic  priinuiu  iii  eoappaniii,  ct  quain  ouiiiiliiis  fideli- 
l)US  suis  dalurtis  csl,  doceusquc ,  iiostniiu  orbcru 
terraruin  diiri-rcuiiaiu  a  "  par.-idiso  jiixia  raiioueiu 


bis,  propter  nos,  secundum  nos  omnia  nostra  perfecta  g  nalurae  uoii  iiahcre  » ;  iiO!i  cuiui  uniiiia  scparjulii.''. 


habeiis  ;  non  ex  nuptiali  consequenlia  ;  per  lioc  oslen- 
dens.  ul  arbilrcr,  quomodo  erat  el  ulius  modus  pro- 
pagalionis  Mominum  in  muliitudinem  Deo  praecogin- 
tus,  si  mandatum  primus  liomo  cuslodiret,  inque  pe- 
cudalilalem  seipsum  co  modo,  qni  est  pcr  abusioirem, 
propriis  polentiis  non  dejicerct,  in  ipsam  secnndum  ^ 
masculum  el  feminam  differenliam  et  divisionem  * 
aaturae  reirusus.  Cujus  ul  fieret ,  sicni  dixi,  lionio 
non  omnino  iudigebal ,  sine  quibus  aulem  csse  for- 
lassis  estpossibile,  kacc  in  perpcitium  non  necesse  ma- 
.nere;  in  Chrislo  enim  Jesu,  inquit  divinus  Aposlolus, 
ucque  masculus  est  neque  femina. 

10.  Videsne,  quantum  divisionis  liutnaiiae  nalu- 
rae  causam  ad  peccatuiu  prinri  hotuiiiis  rcrercndam 


sedquaiilalibus  cl^quaiililulibus,  ciHcristiiit;  variota- 
libus,  quae  propicr  petcaiiiiu  gci.cralc  geucralis  liu- 
manae  iiaiuiuc  ad  poeiiain  cjus,  immo  eiiaiii  ^^  :\d 
corrcciionem  cl  cxcrciiaiiouciu  liuic  tcrrac  lial.lta- 
bili  supcraddiia  suiU  :  el  qiiouiaiu  uua  lcira ,  duni 
ad  seipsain  coiisiitwiiur,  iiiscparabilis  est,  ipsaut 
nnturae  raiioiietii,  in  <jua  csl,  lihcram  riivisioue  '* 
secuuduui  ditrcreiitiam  saivans ;  iiou  euiiu  moio  ** 
vel  spaiiis  di^ccrnitur  paradisus  ab  isio  iiabilaliili 
orbe  lerraruui,  sed  diversiiale  conversatiouis,  difte- 
rentiaquc  bcaiiludiiiis.  Naiu  ct  priinus  hoiuo,  si  iion 
peccaret,  fclicilcr  iu  orbe  terrarum  vivere  jiosset, 
quoniam  uiia  eadeuique  ralio  est  in  principidibus 
causis  orbis  lerrarum  cl  paradisi  **.  (Juod  aperlissi- 


esse  iucuicat?   Sine  quibus  enim,  iiiquii,  esse  for-  (^  ,„e  n  ;„  geipso  Douiiuiis  '»  iioster  post  rcburrectio- 


tassis  est  possibile  ',  haec  in  perpeiuum  non  ne- 
cesse  manere.  Ac  si  apcrte  diceret,  qiioniatii,  si  lio- 
luo  nou  peccarel,  alisque  divisione  suae  iiaiurao 
permanere  poieral.  Nou  enim  boc  ei  ex  naiura 
acccssit,  sed  cx  deliclo  conligit.  Quac  igitur  ne- 
ccssiias  cogii,  ut  posl  adiinalionem  nalurae  iu  pri- 
stiium  sui  diguitalem  illa  divisio  perinaueat  ?  Ut 
Ciiira  auie  peccatum  poluil  ea  carerc,  ila  poterit 
posi  ejiis  redinlegralioucm  aclernaliter  pernianere. 
Sed  ne  pcr  siuguia  ipsius  persequar  *  sermones,  in 
quibusaper:isstmeedocel  adunaiionein  totiuscrealu- 
rae,  quac  in  primo  homine  Gerel,  si  non  peccarel,  in 
Cbrislo  rcsurgcnle  anie  omnes  per  omnia  factam, 
paiica  de  pluribus  praesentis  dispulationis  gralta  in- 


ncm  niaiiircsiavit ;  siiunl  enini  cl  iu  paiadiso  erat, 
et  in  li2C  lerra  cl  cuin  discipulis  suis  "  tuuraiiis 
cst. 

11.  Non  enim  crcdeudum  esl,  alitinde  vciiisse  lo- 
calitcr,  ul  suis  disripidis  apparcicl,  ct  aliorsiiui  rc- 
cessisse,  (]uafido  **•  nou  appaiebal,  ipii  p:)Sl  resiir- 
recliouem  naturaiu  locoruin  ac  ***  tcmp(M'uiu  iiou 
solum  diviuilale,  vcrtiui  eliaiit  iiumauilalc  fucrat 
supergressus.  Spitiiiialiasiqiiideui  corpora  loco  lcui- 
poreve  *'  coartari  iiou  facile  credideriiii,  qucniad- 
nioduin  ucque  qualilalibus,  quaulitaiibiisvc,  scu 
alicujus  formae  de<cripliouii>us  variari;  siii  plii  issi- 
niac  eniui  natiirae  sunt.  Qnod  niaxiuie  arguuicuio 
puri  igiiis   colligitur,  qui,  dtiui  per  oiuiiia   seiisibilis 


troducain.  Primo  igilur  Dominuiu  Jcsum  divibiouem  D  luundi  corpora  difltindilur,  tauiae  .>u!)tililatis  csl.  ut 
naiiirae,  id  esl,  mascuhim  ei  femiiiaiu  iu  scipso  nuUo  locodetiuealur,  ei  tauieii  iu  otiiuibus  operatio- 
aduiiasse  edocct ;  non  euim  in  sexu  corporeo,  sed  in  neui  siiaui  mauifcsiare  digiioscilur.  Scd  uno  eoJeiu- 
liouiiue  lautum    surrexii  cx  inortuis,  i«    j;>so  cnini      que   teuipore,  uiio  codeiiiquc  loco  ad  iciupiis  cis  "'• 

VARIAE  LECTIONLS. 

'  Sic  CD;  A  namque.  '  Sic  CD;  A  diversione.  ^  A  ipsam  et  secuiidum.  *  Sic  CD;  A  divi- 
sione.  *  Sic  CD  ;  A  forlassis  est  possibile  esse.  '  Slc  CD  ;  A  perse.qunmur.  '  Si(-  C  ;  A  iioiidiiin  eniin  , 
Vt  nnwhun  enhn  siqmdem.  *  Slc  CQ;  A  plenum.  *  Sic  ACD.  '•  Sic  Cf)  r  A  rolligai.l.  »'Si.:AD;a 
0111.  C.  "  Sic  AD;  e(om.  A.  »»  Sic  AD  ;  c/iflffj  om.  A.  *'•  Sic  C;  AD  <(i);.s;c/u»j.  "SicCD;A  rel 
inolevel.  '*  Si(i  CD;  A  parr.£/rso.  "  Sic  CD;  A  fl;)/issm;«.  »"  Sic  Cl> ;  A  /A  ./«.  >'' .«ni.<  oiii.-  A!).  »*  S;c 
C  ;  A  quum,  D  quoniain.      *'Sic  CD;  A  el.    "  Sic  CD;  A   lemporeque.    "  Sif  C  ;  eis  o:u.  AD. 

NOTAIi: 
"  Cad  marg.  adscr.  :  Hic  dutur  inlelliqi,  ulind  e.sse      ci  coinii-jnr.m  sibi  senslijilein,  si  non  peccaret,  creclii- 
parudisum  praeier  hiimanam  naiurtim  unte  pccculum       ruin.. 


.639  JOANNIS  SCOtl  540 

appareliul  in  ea  fomia,  in  qua  psissus  fufnnl,  uiii- A  '^*  Deum  ci  in  priuiortiiaks  cauias  suas  •,  iii  quibus 
fiieia  ijlorum  Jiulrirel.donec  verac   cogajuoais  vir-     iialuraliter  subiislil,  rediium. 


lulein  ',  qua  posunodum  perfusi  *  suni,  iHumrna- 
rcnlur.  Et  peiacio  momenlatreae  apparitioiiis  spalio, 
iBOx  in  ^  inielleclualem  invisibilemque  spiritualis 
corporis  KopKfficnv  ,  id  esi  invisibiiitaicm,  quae  orn- 
iie  lempus,  ul  praediximus,  onmemque  locum  su- 
perat,  redibal  :  vel  quod  credibilius  csse  videlur, 
nullo  modo  ex  resuncciionis  gloria  loco,  vel  tem- 
pore,  vel  quaiiiiiate,  quaUl;iteverecedeiis,  liis  siqui- 
dem  omnibus  spiritualia  corpora  carere,  nemo  qui 
dui>iial\  in  ea  forma,  qua  mundoapparuil  in  mutido 
viveris,  pro  mundi  saluic  post  resurrectioiiem  di&ci- 
pulis  suis  scipsum  manifesiabial.  Non  eiiim  iiuniana 
raiiocinalio  praevalet,   ubi  diviua  polentia  solum- 


12.  Eienim,  utraiio  edooel  ",  mundus  isie  in  va- 
rias  sensibilesque  species,  diversasque  pariium  f.Ha' 
rum  muliipiicitales  non  crmnperet,  si  Deus  casiim 
el  inierjlum  pnmi  bominis,  imilalem  suae  naiurati 
dcsereniis,  non  praeviderel,  ul  saliem  post  riiiiiam 
suum  de  spiritualibus  .^d  corporalia,  dfi  aeternis  ad 
teniporulra,  de  incorrupiibilibus  ad  caduca,  dc  sum- 
niis  ad  ima,  a  spiiiluali  Lomiiie  in  animalem,  asiiii- 
plici  natura  ad  sexuiim  divisionem,  ex  angelica 
+lignilalc  ct  mullipliiialioiie  ad  pecorioam  eonlume- 
liobamqiie  corruplibileiiunie  secundum  corpus  gene- 
ralionem,  suum  miserabilem  inleritum  lali  pocna 
adinoniius  coguoscerei,  ei  ad  suae  dignitaiis  piisii- 


modo  pollet.  Nam  qtiod  ipse  aii  :  Ecce  ego  lobU-  B  num  slatum  poenitcndo,  superbiamqite  suam  depo:- 


cuvi  sum  oiHtiibus  dtebus  usqiie  ad  consummuiioiieni 
ieculi,  saiis  ac  pl:me  indicat,  ipsuin  non  solum  sccmi'- 
dum  verbum,  quo  ontnia  iniplet,  et  super  omoia  e$t, 
verum  eiiam  secundum  caniem.  quam  in  imii&tem 
suae  substaniiae  vel  pcrsonae  acccpil,  et  ex  mortuis 
suseitavil,  ei  in  Deum  iransmuiavii,  scmper  ei  ujjique 
essfi,  non  lamen  localiler  seu  teinporaljier,  nec  ullo 
mo('o  circumscripiuiii.  Mir^bili  siquidem  el  ifteirabill 
modo  et  super  omnes  caeleitcs  essentias,  et  cuffi 
t^atre  csi  secundum  humanitaiem,  quae  YeriwPalris 


neiido,  divinasqiic  leges,  quus  iransgressus  fuctat, 
implendo  redireposiularei.  Non  cnim  credendttm  esi, 
diYinissimam  condiiuris  clerncnliam  peccanlcm  liomi- 
nem  in  Imnc  mundum  retrusiise  qAiasi  quadam  imii- 
gnatioiie  commolam  ",  atii  quodam  vindicandi  motu 
cupidam**;  liis  euim  accidentiJms  divinani  boniia- 
tem  carere  ver^  ralio  jailicat :  se4  moJo  quodan» 
ine/Tabilis  docirinae  incompreltensibilisqne  miseri> 
oordiae,  ut  bomo,  qni  Iii)erae  Yoltinialis  arbitrio  in 
suae  naturae  dignilaie  se  cuslodire  noluerat,  condi- 


adunaia  est,  et  Deus  cst,  et  ubique  regit  mundujo,  Joris  sui  gratiam  suis  poenis  eruditus  quaercr^i,  tt 
ct  diligentibus  se,  sive  invisibililer,  siyc  visibilitcr  percam  divinis  praeceptis  obediens,  quae  prius  su- 
jipparct,  caeliim  iiou  dcserit  et  inundun)  regll,  aij  perbiendo  neglexerat,  ad  suum  priBlinum  sialum 
dexiram  Pairis  sedet,  in  summis  omitia  gubernans,  caulus  providusque  '*  pristinae  stiae  negligoniiae 
bnmanao  nalurae  saluiem  in  imis  ministrans.  IVcji  C  superbique  casus  humilis  atquemeiuOF  rediret,  unde 
etgo  in  loco  fingere  Chrisli  humanilalem,  quae  post      iierum  gratiaac  libero  suae  voluntaiisarbitrio  cus- 


lesurrectiunem  iranslata  est  in  divinilalem.  Diviiii.- 
i:is  Chrisii  in  loco  non  est;  igimr  neque  ejus  huma- 
nilas.  Eodem  modo  sano  inteilige  *  de  tcmpore,  de 
quaiiiale,  de  qnantiiate  *,  de  forma  cifcuinscjip{a. 
His  enim  oinnibus  lofa  Chrisli  humanilus,  hoc  c^t, 
corpus  et  auima  et  inieilectus  carcrc  piissime  crcili- 
liir  purissimeque  inlcliigiiur  post  resurreclioms 
pnlmam ;  et  ad  eiuitdem  gloriam  eicctos  suos  post 
caiiiolicam  resuncctioncni  duciurus,  qui "  unum.  ifi 
fto  ct  cum  eo  fuluri  sunt.  Clnislus  igilur  ci  U\  para- 
diso  erut  simul  et  in  niundo,  osiendens  cl  nuiudi  et 
paradisi  uuam  raiionem  naiuraiejn  esse,  in  seipso 
mundum  ei  paiadisiim  adunaiis.  iSon  enim  in  mundo 


todilns  '^  non  caderet,  nce  cadcre  vellet,  necpossel. 
$ed  redeamusin  adunaiioiiem  naluranimin  Chiisio^ 
Oeinde,  iuqml  praedictus  magisier,  per  assuii^jjtio!- 
tietn  /m  co.elum,  profccio  c^eiuta  unificavii^*  et  itr- 
rani,  ct  (um  terrerttf  huc  cor^ore  nobis  CQnnaluraU,  in 
spirituaiem  tubsiamiam  viditipel  mutato ,  rediens  in 
caelum,  matn  cxisi^ntem  pmnein  sfn^iltilem  natwitn 
mani(esiami ;  deiHdfi  sfnsfbHiu  el  iuieHigibilia  conse' 
(juenter  "^  per  omnes  caeUsief,  dirinfisque,  inlelUclua' 
tes  ordines  iransi^rts,  fum  anitjia  fi  finpore,  lioii  (i{, 
perfeefq  tiaslru  natura  (idtin(ivi.l  lotiut  erealuran  i«- 
cundum  principcfiissimum  cjus  raliQfi<;i)i  concursum  in 
se  ipso  perfecie  in^parabilem  aiqne  immobilepi  Qsten- 


muics  corpureas,  spaliisqucdistenlas,  muiiiplLcesque  ^  dens;  et  /inis  iu  omnibus  his  sepundutn  itUeUigeniiani 

hmmiilalis,  hoc  fsl,  secvndttm  ipsam  lntmtuiilatem, 
apud  ipsum  ^t  "  Dcum,  appurens  pro  nobis,  sicut 
scriptum  est,  vu'iui  Dei  e(  Pulris,  quanlum  fiomg, 
qui  numquam  ullo  modo  a  Palre,  quautum  rcrbutnt 
potcstrecedere.  Acprimum  adunavil  nos  '•  nobismctitt 
;jeipsi>  pcr  ablaiiunetn  secuiuium  musculum  et  femiuam 


iiivcisarum  panium  ejus  vaiiciaies  vera  raiio  con- 
sideiat  ci  honoriiicai,  sed  naiurales  et  primordialcs 
iilius  causas,  in  seipsisuniiasalquepulciterrimas,  in 
quas  dum  iinis  suus  venerii,  reversurus  erit,  et  in 
eis  aelernaliier  tiiansiin<s.  Non  aiuem  ulium  rinem 
imuidi  iinjus  scnsibilis  "  crcdimns  esse  iulurura,  nisi 


VA1\1AE  LECnOiNES. 

'  Sic  CI);  A  iiirlute.  *  Sic  CD;  A  profusi,  ^  in  om.  A.  *  Sic  ACD.  *  Sic  C;  A  sanc  in- 
(eiligititr;  D  inietligc  suiie.  *  6'u:  CD;  A  de  qiianiituSe ,  de  qualilaie.  '  Sic  A;  <7iii  om.  CD. 
'  Sic  CD;  A  hiijus  sensibilia  tnuudi.  *  Sic  AD;  C.  suas  causas.  **  A  docet.  "  Sic  A  ;  CD 
commoius.  "  Sic  A  ;  CD  cnpidus.  -'  Sic  CD ;  A  cl  proviaus.  **  Sic  BC  ;  A  pcr  gtaliatn  lib.  s.  vol. 
ach.  cuslodito  ;  D  gratiKUi  {pcr  om.)  l.  s.  i'.  a.  rusiodiio.  '*  Sic  CD;  .V  riiificuvil.  '  '^  Sic  CD;  A  inu-lhgi- 
bdia  ctf/iJiiiii/f, '  oiisequeiiicr  cel.     *'  Sic  CD  ;  A  sil.     ^^*  Hk  C[>,  hnos  udunucU. 


Sit  DE  DIVISIONE  NATURAE.-MDEUSIXUNDUS.  U2 

tilfeienUue,  ei  vr-o  vim    el  pro  '  mulieribus,  quious  A  '         •  ''  '  . 

dmsioms  maxime  inspicUur  modus,  liomiiies  sotum-  versus  al.or.m  crealurac  oLlinenl  cxt.em.laiem 
modo  proprieque  vereque  oslendil,  mundam  fereniea  onn.e!,inleiicciualcsessei:liao,quae  u.ler  se  invicem 
imugiucm,  (juam  nullo  modo  coriuy^lionis  nolumina  simililer  cognatae  siinl.  Singulis  crgo  parlibus  hu- 
tangunl.  Yitifsnc,  (lu.Tnlum  aperle  ileiuiiiliat,  iiomi 


uctu  ati  imagiuem  el  simiiiiudinem  Dci  condiium 
sexus  diflerenlia  omnino  caruisse,  el  adiiuc,  (nian- 
liini  in  00  imago  cl  siinililudo  condiloris  ^nnaiiet, 
oam-c,  ipsanuiue  divisionem  propler  pecvaium  se- 
cundum  corpus  solummodt)  accidisse,  Quaiufiuain 
enim  iti  auima  spirilales  soxus  inlolligantur  *,  voOf 
«iqujdoju  iiilollcclus  veluli  quidam  masculus  iii  aiiima 
esi,  a.ia(iri<ne  vero,  id  est  sensus,  veluii  quacdam  le- 
luina,  non  lameii  iL»i  coguosciimis nalurae  divoiuum, 
sed  Chrisii  cl  ccdesiae  niysicrium,  uuiusque  inlol- 
lectus  ad  Crealorem  el  ad  crcaiuram  coniulium.  B  liac  inseparabiliicr  a.ihaoreni.  jNoiine  plane  vides. 


luanae  iialurae  cognala  exlrema,  hoc  esl,  counaiu- 
rales  i.aiiirae  in  Chrislo  sociaiae  suiil.  Corpiis  siqui- 
deru  accipicas  ,  qiiartam  vcluli  liominis  parlem, 
omiicm  corporaiem  crcaiuraiu  sibi  adjuuxil.  Sensum 
vero  assumeiis  ,  univcrsam  "  sensibilem  sens-.iqiie 
iilenlcm  sibimel  copuiavii.  Quid  de  aiiima  dicefidiim? 
Koniie  in  ca,  quam  acccpil,  iion  solum  raiiouabiletn 
animam,  verum  ciiam  "  omiicm  vilain  nutriiivam  ct 
auclivam  **  in  se  ipso  associavil?De  intelloclu  nemr> 
sapieiUiiin  *^  diibiiat  ;  huiuauo  eiiiin  inieileciwi, 
(luem  Chrisiiisassumpsil,  oiiuies  intelleciuales  essen- 


lU  uobiseum,  inquil,  et  piopter  nos  simid  omnem 
crealuiam  per  medietales  veluli  propriarum  pariium 
e.rtrema  comprehendeus,  el  circa  se  ipsum  insolubililer 
faradisum  orbemquc  lerrarum  conjunxit,  caelum  et 
terram,  seiisibiiia  el  inleUicjibilia;  corpus  quippe,  ct 
sensum ,  ei  animam  secundum  tios  habens  et  inlel- 
lectum,  quibus  quasi  parlibus  per  singula  unicuique 
univeriuliler  cognatam  associuns  exlremum ,  jtata 
prius  rcdililum  modum  divimius  omnia  iu  se  ipsum  ^ 
recapilulitvil, 

13.  Viraverborum  inlenius  ^  perspice;  uon  enim 
vacant  virtule.  Corpus  quippe,  inquit,  et  •  sensum 
ei  animam  secundum  nos  habens,  Clirislus  videlicel, 
et  intellecium.   Ilis  enini  veiuii  quaiuior   partibus 


omueni  creaiuram  ,  iniolligibiles  dico  sciibibilosciue 
mediasqiie  naluras,  in  Chrislo  aduualam?  yuod 
hreviter  coiiclusil  '*  niagister  dicens  :  Unuin  sub- 
sisientem  simul  omnein  crealuram,  qnasi  aliquem  ho- 
mincni,  partium  suarum  ad  se  invicem  coilu  compU- 
tam  *'  ostendens  ,  el  ud  seipsam  inluentem  per  itni* 
versitalis  subsislentiam  '*;  juxia  unam  el  simplum  '* 
el  indefuiibilem  ex  eo  *',  ijnod  uon  est  deducuonis,  et 
indijfereniem  uotiliam;  per  quuin  unam  eaudcmque 
omnis  creatura  recipere  polest  causam  penllus  indi* 
scretam.  Ilactenus  o  de  divisiouibus  ,  dcque  adunat 
tiotiibus  substanliarum  veiierabilcm  uiugisirum, 
Maximuin  dico,  sccuti,  quaniiim  ad  praeseniis  quae- 
siionis  allinet  negolium,  diximus.  El  jam  ad  propo- 


huraana  iialura   constituiiur  ".  Qiias  paries  verus  C  siluin,idest,adeam  ronnam  universalisnaiurac,qiuic 

quippe  liomo  Chrisius  et  assumpsil ,   ct  in  seipso  eicreaturetcreat,  el  in  priuiordialibus  causis  consli- 

adunavit;  bonio  siquidem  perfeclus  l^acius  est^  Kil  tiita  esi,  disculiendam,  de  hac  enim  in  hoc  "  libro 

enim  liominis  reiiquii  jjraclor  "peccaium  ,  qiiod  in  dicere  proposuimus  ,  si   tibi  vi<letur,   redeundum. 

uiiilaierii  subslaniiae  suae  non  aceiperet,  inque  se-  Disc.    Yideretur  piane  ,  si  de  quibusdam ,  quae  iu 

nielipso  nou  adunarti^,  hoc  esl ,  liniim  uou  faceret.  praediclis  raiionibus  dicla  suni,  qiioniam  mulium  nio 

Non  enim  in  illo  post  resurreclioneui  quaiiuor  sunt,  movenl ,  clarius  explunares.  Mag.  Dic  uiihi ,  qu:;c 

«eduuum;  elnon  coaipositum  unum,  sed  simpliciier  suiit  ilia,  quac  iiiler  ta,  (juae  a  nie  dicta  suul,  valde 


unum  corpus  et  scnsus  anima  et  iuieilectus.  Qui- 
biis,  inquil,  qhasipariibus,  per  singula  unicuique  urii- 
versiditer  cogitatum  associans  exirciiium.  Ac  si  apcrie 
diceret ;  quoniaiu  Christus  quaiiuor  huraanae  natu* 
lae  partes  accepii  et  in  seipso  aduuavit,  uuiversara 
cieaiuram,  hocest,  iniclleclualem  ol  sensibilem  as- 
sumpsisse  ,  ei  in  seipso  adunasse  iiianilesium  esl. 


tc  moveal,  quorumque  exoianailonem  luouleiiiiorem 
poscero  videris. 

14.  Disc.  lu  divisioulbus  creaiarum  suLsiauiiarijm 
bccunduui  Maxiuium  nihil  ine  'novot ,  vol  "  valdo 
mihi  ohscurum  viileiur  seu  ambigtium,  praeicr  ho- 
miuis  divisioiieia  ia  '^  masculum  ei  feininam,  cam- 
que  lion  ex  prima  htMniuis  cundillouc  ad  imagineut 


Eienim  in  houiine,  quem  tovum  accepit,  universa  D  Dei,  sed  ex  poeua  pcoiaii  piocessisse ,  iterumque 
crcaiura  coiuliia  esl.  iS/Kg^K^Js  em'»i  ;;ar/iiws,  ut  ipse  posl  calhulicam  oiiuiiuii»  cor{)orum  resurreotio- 
ait,  cognatum  ussocians  exiremum;  cognata  vocans  neui*',  quae  in  fiue  luundi  fuiura  esl,  iitsam  divisio- 
exlrema  corpora  oniuiaque  visihilia.  Ilaec  enim  ex-  iicm  nou  amplius  p^rmausuraiii,  sed  in  itiiiialem  pri- 
Iremiiaieui  universae  creaturae  deorsum  versus  oh-      niorJiaiis  coudiiionis  *'  naturae  **  rcversuram.  Quij 

VAltiAE  LECllONES. 

*  Sic  A  D  ;  pro oiii.  C.  *  Sic  C ;  AD  inteUiguniur.  »  Sic  CD ;  A ipse.  *  Sio  C ;  AD  ihienHus.  »  Sic  C ;  et  on;. 
A;D  elscristfs.  *  Sic  AH  ;  C  couslittiilur  nutura.  '^  SicCb;  faciiis  esl  om.  A.  '^  L)  uuiversuleiu.  'SicCD; 
Ae/..">  Ciiiii.,  ACD  «C(n'(tm.  "  Sic  AG;  D  sW/^ic-jj/juiii.  '-Siot^D;  A.  conclusii  i^revilcr.  "SicCD  etAinbig. 
Maximi;  AB  compkxam.  '*  Sic  (' ei  Ambig.  Masimi;  ADD  sid's;rt//tia/«.  '*  Sic  Ci)  e^  Aiubig.  M»v.  ; 
|AiJ  simphicm.  **  Sic  liCD  cL  Ambigiia  Maviiui ;  A  ct  iinliiliiiibilom  ««/'S.V/H/iam  ox  Co  cel.  *' Pro  k'c  A 
vrimo.      "*SicCDE;  S  uec.     "  Sio   CDE;   k  inter.      '"^  Sic  CDE;  A  jfsit/mijcm*/;» 


*^  conditionis   om.  A.     *»  Si^;.   ADE;  C  lerrae. 

NOTAE 

Verbis  Ilacieuus  de  divisioi'i!>ui  cei.  texMis  codlcJs  K  ('icnuo  iucipit 


orriHiurri   cviporuut. 


fi-C  JOAHNIS  SCOil  541 

enimlalia  aiiriieii   noii  e.\pave£Cfll,  confffSlfinijiie  in   A  niiiiii  siibsl:>nli«ium  prae^jiciamm  lediuis  in   luiuiii 


haec  verl)^  iioii  erim)[>ai  diciutus  '  :  Noit  er^u  post 
re$iirrccii()i)em  ntasculi  l'uniittat>i|uc  *  lulurus  esl 
sexus  %  si  uierijue  ab  liuiDaita  "  peniius  auferelur 
nalnra!  Aut  "  qiiaiis  ibrtna  in  honiine  appaiejjil,  si 
nemo  inascnli  seu  leniinae  forntam  habucrii?  Aiit 
fjualis  polerit  fieri  cognilio,  si  ulriusque  sexus  fu- 
lura  sit  cxlerininaiio,  inf|iie  siinpiicein  indiscrelam- 
qne  formaruin  differenliis  *  adunalionem  oniniuin 
hominum  coagulalio,  sive  spirilualis  incorporeaqin!, 
sive  visibilis  '  et  corporea  ,  loco  ac  *  leinpoie  ' 
circumscripla?  El  hoc  in  anibiguo  a  (c  praeiennis- 
siun  esl ,  alque  indisciissum  ,  qnanivis  videaris  in 
corporibus  resurreclionis  spiriuialcs  qualiUtles 
quanlitalesque  *'  niagis  quam  corporalcs   suadeie 


aiqiie  adunaiio  fuiura  sii  ?  Llruni  leipsa,  hoc  est, 
iraiisitu  omnitim  sensibiiiunt  iit  inlelleclualia,  ita  ut 
peraclo  iiiundi  nujus  scnsibilis  curriculo  oinnia  sint 
spiriliialia,^  niliilqiie  '"  corporenm  scu  seiisibile  re- 
nianeal;  an  solo  conuiiiu  aiiimi  naluralem  unitaieni 
oiiiniuiii  rLTuni  in  suis  ralionibus  primordialibusqiie 
causis  coiileinplanlls?  Ea  namque,  quae  extnnsecus 
corpoieo  seiisui  varia  muUipliciaque  locis,  tempon- 
bus,  qualiia:ilms,  quaniiialibus,  ceierisque  sensibilis 
nalurae  dineretttiisapparenl ,  in  suis  rationibus,  secun- 
duin  quasaCreaioreomniunicondila  sunt,  aeternali' 
terqiic  inunutnbiii  '^suaenaturae  slatu,  certisque  di- 
vinaeproviJenliaeregulissubsistuRl.puro  inteilectul^ 
rerum    omnium    verilaiem   inquirenli,    invenienti, 


esse  futuras.  Ut  non  dicam  ,  qnaniuin  haec  do-  B  consideranti,  unum  individoum  essevidentur  ***,  el 
ctrina  oninium  aut  paene  oniniutn  laiialis  lin-  sunt.  Nam  quantum  exieriores  nalurac,  sensibiles 
guae  sar.norum  magisirorum  autorilaii  resistat,  dico  aique  corporeas  *',  locis  temporibusque  ceteris- 
qui  unanimiler  posl  resurreclionem  omnium  uirius-  que  accideniibus  Variari  appetunt,  inhis  enimeorutu 
que  sexus  integritatem  fuiuram  esse  asserunl,  ila  pulchritudo  utaxiine  arridel,  ideoque  a  carnalibu» 
ut  vir  in  fonnam  viri,  lemina  in  formiwn  feminae,      animis,  longe  a  veriiate  et  unilale  dlstanlibus,  iuqiie 


cuin  oninibus  "  corporalium  pariium  hidiciis,  quibus 
maxime  ulerque  sexus  discerniiur,  redeai,  ac  sic 
sive  in  gloria,  sive  in  poena  aelernaliter  p?rmaneat, 
si  tamen  aelerna  pocna  corporaliter  futura  sit,  sicut 
aelerna  gloria,  de  qua  '*  quacsiione  in  quinto  tracia- 
bimus.  Muiiis  enim  vldetur  incongruum,  coaeier- 
nam  beaiiludini  miseriam  fopecretlcre;  quibusevan- 
geiicus  scrmo  videtur  resiiitere,  qiii  ait :  Ite,  maledi- 
Cti,initfnem  aelernum.  Uaec,  ut  dixi,  in  praediclis 


temporalium  rerum  numcrositaienv  diffusis,  intem- 
perate  luxurioscque  amanlur,  lantutn  interiores, 
hoc  es(,  inlelligibiles  csseniiae  simplicem  sui  indivi- 
duamque  uniiaiem  in  seipsiset  inter  seipsas  insepa- 
rabiliter  ***  ostendunt,  ac  **  per  hoc  sapienluin  aiii- 
mos  puichritudinera  harmoiiiae  societalisque  earutn 
coniemplaniesdelectant.  Quibus  ex  inslabili  diversa- 
que  iocorum  ac  temporum  varielate  redeuntibus,  so* 
iiiis  unilatis  ^^  imntutabilisque  verilatis  conietnplaiio 


subslaittiarum  factarum  a  Deo  divisionihus  maxime  ^  praemium  proraitlitur.  Kon  eniin  caelestes  virluies, 

mihi  scrupulum  ingerunt.  De  reditu  autein  ac  aduna- 

lionequicquidjam  a  le  dicluni  est,  diiruin  mihiatqiie 

obscutumnnivcrsaliieresse  falcor.Non  enim  clarevi- 

deo,  (juomodo  utriusquc  sexus  liuinanae  nalurae  adu- 

nalio  iit  Chiisto,  priimim  ox  '*  uiorluis  resurgcnle, 

facla  est,  et  inoinnibiis  hominibus  (iniio  niunilofulura 

sit.  In  eodem  enim  scxu.quoin  carnevixil.Christuni 

credimus  rcsurrexisse,  seiiipcrqiic  permaiierect  per- 

mansurara  esse.  Quisautemncgabil,  virilem  sexum  '^ 

ipsum  fuisse  injuiuin  '^,    priusquam  paiereiur   el 

resurgeret  ?  Similitor  etiani  credimus,  omiies  homi- 

iies  incodem  sexu,  in  quo  cadunt,  rcsuriccluros  esse. 

Quomodo  orbis  **  terrarum  paradiso,  terruque  unila 


quasvariis  nominationibus  Scripiura  sacra  noininat, 
hunc  *"  mundum  visibilem  extrinsecus  corporeisquo 
stnsibus  iniueri  credendas  esse  aestimo.  Nec  tameii 
eas  omnino  ignotare  est  ***  putauduin,  quando  per 
eas  rcgi  ac  miiiisitari  haec  oi^nia  visibilia  sacra 
edoccl  historia  *^.Lcgcs  siquidemdivinaeperangelos 
aJniinislratae  sunl,  honorumt^hominum  mores  cor- 
rccti,  ordinati,  a  pravis  viis  reducti  raulliplicibus 
divinae  provideniiac  docfrinis  excrciiati,  ad  pristi- 
num  itaturae  modum  revocantur;  sed  in  aetcrnis** 
c-iMisis,  qiias  ipsae  acteri\aliter  considerant ,  hunc 
mundum  ,  qucm  giibernant,  quantum  eis  sin:- 
tur  ,    perspiciunt,    non   locorum  spatiis  divisuiu, 


caelo.oninis"  scnsibiJis  crcaiuia  inlelligihili,  cl  haec  non  variis  temporuin  moiibus  distincUim,  noii  nu- 

omnia  Deo  coptilabiinliir,  iia  til  uniim  siiH,  niiUaqiie  merosilale  parlium  suarum  dispersuni,  non  qualita- 

in  eis  diversitas  apparcal  ?  Et  Hiaxiine  iiliid,  qiiod  tum  quanlilalumvo  inulliplicibusdiDcrentiis  dissimi- 

proinisisti  a  tc  cxplaiKitiduiti,  liocest,  quomodo  oin-  lem,  tioii  molis  magnitudine  luiuidum,  non  divcrsls 

VAUIAri;  LiXilO.NES 


rimpat  dicliiriis  A  prorumpat ;  D  iioii   eruiiipat  diciis.      '  Sic  CDE;  A  el  ftmiiiae.' 
■  C.       ^SicCK;   A  peiiiius  ab   huinana   u.  «.;    D   ai 


*■  Sic  CE ;  pro    non   en 
"*  Sic  ADE  ;    sexus    oiu.   t..        *SicCE;   A   peiiiius  ab   huinana    a.   «.;    D    ab   humana   nntura    peniiii> 
aufcreiur.       '  Sic  CDE ;     A   Ai.       *  Sic  CDE  ;   A  diffcienliuin.       '  Sic  AD;    C  sentibilis.       '    ^ 
CD;   A  cl.       «  stve    visibilis  —   lempore   oin.   E.       '°   Sic  CDE;    A  quaiHitnlet   qHalilaiesque.      "  bn 
CDE;    A  omniuiH.       '^  Sic   Ci)E;   A   Sed  de  hac.      "  Sic   CDE;   A  a.       '^    Sic  CDE;    A    virili   sexu. 
'"'  Sic  CDE;  A   indutunnn.      "  Sic  CDE ;  A  (|uomodo ,  (juaeso ,  orbi.>>   cet.      "  Sic  CDE;  A  om(w».v/ 
«"SicCD;    \  uilnl,]:\  liihilquc.     "  Sic  ACE;   1)   /miMi(/,(/M/ii-.     "SicCDE;A    viiteniur  tsie.     ^^iurjnn 
lcs.     »*Sic  ACE;  D  iiii.cpii,„i)Ucm.     *'  Sic  CDK;   \  auim.     «•  Sic   A;  CDE  unllule.     "  Sic  CDE;  A  ; 
hu-n.-.     »"  Sir  ib\'.\  Mtjiioiuie  oiui.ino  [esl  om.  A).     '-'  Sio  CDE;  A  Siriplur.i.      «  Sic  CDE  ;  A  (;jui'..* 
i-onorufti.     "'•'  .M;    fE;    udlerms  yin.   AD 


I 


54! 


DK  DIVISIONK  NAiUUA!': 


LIIJER  SKCllNDUS. 


Wfl 


iiiiigU-.idinis,  blitiiJinis,  aliiliii1iiiisi|ue  *  spaiiis  dis-  a  i^*^-  <:iPi::iii  dicu  ei  lerraiii  *'.    vcluli  i:iter  qiiosdaiii 


ieiiUiiii,  soil  loititii  simui  simplic'ilen]iic  iu  buis  i:i- 
tionibus  iuunulabililer  auhsisieuleui.  i)e  tiis  igitur 
obscuris  quaestioiiibiis,  quae  pcr  meiinsiitn  ad  iiqui- 
liuiH  iiiluei'i  iieqiieo.  lut-uleiuius  a  le  di^reruciiiiuui 
esse  *  ncsliiiinnin.  Tiio  l;uiieii  nrbilrio,  qiio  or<iiiio 
::periendae  sini,  lunuim  ul  a|>eriaiiiur,  isive  iiuiic 
sive  posU!»,  initii  visiiin  esl  iribiiero. 

Mag.  De  his  omiiibus  ,  quue,  ul  (jicis,  til/i  iion 
clare  ^  palcsouiil,  :ili:mi  dis$cron<Ti  iocuui  ordo  rc- 
ruin  *  expciil.  Sed  liic  l.reviter  praelibanduui,  q:io- 
niain  liaec  oiniiia.  qu:tediinL'iliu  libi  vidoiiiiir  ,  ttuo 
argumenlo  posstini-concliidi.  Si  enim  Ciirisliis,  tjtii 
oninia  inielligil,  inwno  esi  oiunium  ititellet-ius.  re- 
ipsa  orania,  qii&B  assumpsit,  atlunavii :  quis  dubiiet, 


exlreinns  "'  u-iniiiios,  a  ses.'  iiivicem  discretos,  siUs 
inodieiutibus  cuuueyos,  iiujus  niuudi  sensiliilis  uni- 
^'crsitalein  ii^nuonia  qiiadani  iiaturali  cotuposilam 
coaduiiaiaiiiqiic  cssc  ccriis  ralidiiibus  edoceiil.  Sed 
loii;ju!ii  esi,  cl  pracsciilis  operis  proposilo  iiicouvc- 
nieiis,  per  diversas  divcrsorum  opiniones  inultas  ac 
varias  seruiotiein  extendcre,  superfliiuiuquc  videbi- 
tiir,  alioruiii  intclleclus  de  iiujusinodi  negolio,  nisi 
uhi  stimiiia  iiecessilas  exigit,  iiitroducere.  jMilii  aw- 
tem  iiiiilioruiii  sensus  consideraiili  iiilprob.ihilius,  tiil 
verisimiliiis  occiirril,  quam  ui  iii  "  pr.iediclis  sa- 
crae  SScripiurae  verbis,  signilicuiione  videli>.-el  caeli 
ei  (crrae.  priniordiales  lolitis  crealiiraecausas^^quus 
Faier  in  uiiigeailo  suo  Filio,   qui  principii   appella- 


qupd  praeccssil  iii  capitc  ei  *  princiiuili   excmplo  li  liouc  iioinitiatnr,  ^iite  omnia,   quae   condito   suut, 


lolius  hiiiiianae  nalur.ie,  iii  lula  fure  stibscculiiruiu, 
sicul  in  quiiiio  iibro  iraciabimuH  ?  Siquidem  hii|its 
praesenlis  libri  texlus  riil  aHud  'Jlagit:it,  qiiatn  iil  pro 
viribus  nostris,  quicquid  iui  aiiimorutii  lar^ita  liio- 
rit,  de  priinordialibus  caitsis  diispulemus. 

15.  Disc.  Ingreiiere  quo  vis  ordine.  Eo  enim  nio- 
do,  qtio  prae.sentes  qu.iestiones  de  quadriperiiia  uni- 
verKalis  iiaturne  divisipue  proposiiae  suni,  non  iii- 
roiigruc  explntiaiuias  esi^e  opiiior.  Ma^-  H:aiociiiaiio- 
nis  exordium  ex  divinis  eloq^iiiis  'assumeuduiu  essc 
aeslimo.  Disc.  Nii  convenienliu«;  ex  eacniin  omneia 
veritalis  iiiquisiiioneui  iniiium  suniKre  necessaiium 
esl.  Mag.  Diviraissiniiis  prophcia,  Moisen  *  dico,  iii 
priina  fronie  libri  ^  Gcneseos  :  In  principio,  inqiiit, 


crc:ivci-al,  iiiicdigainus,  et  cacli  iioiuine  rei^uin  in- 
u;liigi[>iiiuin  caelestiiiitupic  essejUiarum,  lcrKie  vero 
appellaiiono  seiisibiiium  rcrutn,  qtiibus  uuiversiias 
liujus  inundi  corporalis  comptelur,  principaios  cau- 
sas  sighirical:i8  csse  accipiamus  ^'.  Disc.  Similiter 
eiiam  hiinc  intellecutm  prae  ceteris  elegerim  '*,  si 
me  p.-iultiiuin  tioii  inoverci  iila  :rinbiguitas,  qiiae  iu 
pracdiciis  inteUigcntiae  discrciionibus  videlur  oriri. 
Nani,  ui  miiii  vitieiur,  aul  parva  aut  nulla  diiTerenlia 
csi  ititer  coi-um  inleilceiiim,  qui  dicont,  infurmiiaiem 
uUiiisque  naturae,  inielligibilis  dico  atqiie  seiisibiiis, 
ctcurum.quipriinordialescausasinleliigibiiiuiueisen- 
s-.biliitm  praediciis  Scriplurae  verbis  descriptas  .essc 
judicani.  ISam  informem  inaleriam  ejusque  iiiforini- 


fecit  Deus  caektm  el  terrem.  Quo  iti  loco  oinnes  sa-  C  laieiii  causaiu  quandam  rerum  csse   diciinus.  iii  ea 


crae  Scripuirae  exposilores  iiigenii  sui  acumenexer- 
cueruni,  diversisqiie  iaieiligentiae  modis,  qtiiid  caeli 
noiaine,  qnid  lerrae,  prupliela,  immo  eiiani  *  Spiri- 
tus  sanclus  p«r  prophciam,  voluit  significari,  cxpo- 
sueruni.Aliisiquidem  brevein  qiiandam  coiiipreheu- 
sioiiem  lotins  perfeciae  creaiurae  his  vcrbis  iiisi- 
iinai-i  aesiimiini.  Cam\\i  quidem  *  nomine  toiam  spi- 
ritualctn  iniellcciualcmque  crealurain  condiiain 
aUjue  foriiiatain,  lerr.-ic  vero  oinnem  corporeani 
seiisibilemque  suis  i^.^^rfcclissitnis  defiiiilionibus  con- 
siiliilatn  inlimari  urbitranlur.  Aiii  inrurmilatcm 
ulrius<piecreatur:ie,  spiriiuaiis  quidein  noinisie  cacli, 
terrae  vero  appeilaiiunc  niuiidi  liiijus  corporaiis 
iiichoaiionem  suadere coiiaitiiir.  Alii  u^ilus sensibilis 
crealurae,  tiuae  vcluliduaiius  piiiicipalibiisparlibiis, 
caelo  dico  ac  '*  lcrra  ,  perficilur ,  creaiiuneii!  bis 
vcrbis  indicari  airirmanl ,  ila  ui  niiiil  de  spiriluaiis 
crealurae  condilione  lioc  in  loco  "  signilicetur,  sed 
solummodo  pleniiiidlnem  coi-pori,>ae  creaiurae  pro- 
pbela  vukierii  dcscribere.  inier  ha.s  eniin  diias  par- 


D 


siquideni  iiicitoanl ,  quainvis  informitcr ,  id  esi  '', 
^adhuc  impcriecle  ac  prope  nihil  "  esse  ;  non  tainen 
peniius  nihil  esse  inieiligunlur,  scd  inclioainenluiH 
qiiodaiumodo  esse,  formamquc  ci  pcrfeciionem  ap- 
pcicrc. 

Mac-  Esto  igi^ur  inlcnlior,  ei  rerum  differcnlias 
acuie  perspice,  nebulasque  ambiguiiaiis  ex  acie  iii- 
lenlioiiis  tuae'pcniius  depelle.  Noneniin,  utarlMtror, 
le  poiesl  liitere,  aiias  esse  reruoi  informilales ,  el 
alias  rerum  causas  perleclaque  principia.  Nain  si 
esse  ei  non  csse  sibi  invicem  e  cunlrario  opponun- 
lur  '*,  et  -*  nil  propinquius  csi  ad  vere  esse,  quam 
causae  crcatae  creatarum  rerum,  nihilque  vicinius 
ad  non  vereesse,  quam  inforinis  nialeria  ;  esteniui, 
ut  ait  Augnslinus,  iiifonne  prope  niliil :  nuni  libi  vi- 
deuir  jiurva  distaniia  Jnier  id,  quod  verae  essenti:ie 
estpiopiiiquuin,eiid,  quodveraeesseniiaeprivatiurn, 
quae nihil  omnioo  *=  dicitur,  proximum  "  ?  Nec  rerum 
informilaicm  caiisam  esseniiae  formaeque  ac  per- 
feclionis  rerum  esse  diximns,   sed   m;igis  privaiio- 


VARIAE  LECTIONES. 

'  Sic  ^E;  C  iotigiiudinis,  aliitudinis  laiiludinisque  ;  D  longiludinis  aUiludinisque  [altftudiuis  om.  0).  *  e$se 
oiii.  A.  'S;c  1)  ;  Ct  ul  qucv  libi,  ul  dtcis,  uon  clarc  ;  X  qnae,  ut  dicis,  lii)icliare  non.  *  Sir  CDE  ;  Arentm 
ordo.  »Sic  CDE  ;  A  ex.  ,  *  C.  ^lotjse,  DE  Moyiea,  '  Sic  CDE  ;  A  in  principiu  iibro.  »  Sic  Cl)E  ;  A  ei. 
*  Sic  ADtil  ;  C  siquidem.  ">  S;c  CbE  ;  A  et.  "  Sic  CDE ;  A  Iwc  in  loco.  "  Sk'  ACl-;  ;  i)  cceIuui  ei  lerram 
dico.  "  Sic  COi';  ;  A  ipiosilani  ducs  exirenios.  *'  Sic  AC  ;  ui  ojii.  1>E.  '*  Sic  CDE  ;  A  iiilelltgunius, 
**  S  cCDE  ;  A  eligerem  "  Sic  CDE  ;  A  iltoc  es(.  '*  A  nil.  '*•  Sic  Cl)£  ;  A  oppnnuntur  e  conHiirio, 
**SicCDE  ;  el  oni.  A.     *'  Sic  CUE  ;  A  niliiloininus.  '*    Sic  CDE  ;  .K  dicitur  csse  est  pru.ximuii). 

PATnOL.  CXXII.  18 


.W                                                                J0\KIS1S  SCOTl  {j4S 

nccr.    esseiiilae,    form:ic    pprfecuouisqiic  *  roruiu.  ^  sub  ip»U  suul,  creani;  nain  priniordlales  causas  ei 

C;visu  siquiiletii,  si  vcrc   eaiisa  csl  ■'j.oiiiiiia  perfo-  'creari  clcreaie  praedijkinins"  uinid  ujiruin.si  queni- 

ciisbiine,  «jiiornm  carisa  esi,  iis  seipsa  praeauibii  *,  adiiioduui  in  nunicro   eorum ,  quae  posl ,  cl  per  '• 

eflccltisqiie  Sdos,  prii:s(iuain  in  aii<[t:o  appaream,  ia  pnniordiales  causas  condila  suiil,  inlornien)  male- 

soipsa  peiiicil;  et  duni  in  genera  fornias*iue  visibi-  riarn  esse  crediinus,  ceriis^iue  raiionibus  firniasnus, 

lcs  per  geiu'r:»lioiiem  erunipuni,  perfcciionem  suam  eam  quoque    a   primordialibus  causis    creari    fa- 

iii  ca  non  de.seriini,  sed  pitne  *  et  iiinnuiabililer  leamur? 

pt,'iinaiic;ji,  niililusque  allerius  peiieciionis  indigei^l,  IG.MaG.  Aliiisigiturintelleclus  esl  "primordialium 

nisi  ipsius  unius,  in  qua  seme!  ei "  slinul  el  seniper  causaruni,  »lius  informium  maieriannn.  Disc.  Prae- 

suiisisuiut.  Disc.  Moii  parva   quidein  •  inilu  videlur  dictis  raiioni!;ns  ita  coiK:v-dere  cogiinur;  ceter:4  con- 

csse  taiis  diik-fVMlia  ;  longe  s.quidem  a   seipsis  ul-  sidera.M.vi;.  Siini!iunet,4iuouScquilur,  varielradunl. 

sl:inl  primordlales  causae,  quae  ab  uno  snmmoque  Terra  nuiem  erat  inunis  et  vacua ,  vel,  juxla  LXX, 

otiniiuii!  priiicipiii,  quoJ  a  nullo  est,  perfcctissime  invisibilis  el  incompositu ,  el  lenebrae  *•  super  faciem 

i:i  suis  iinmulabiilbi:.?  ralionibus  condilae  sunt,  et  fibijssi.  Alii  namque  terrae  iiianis  el  vacuae,  seu  in- 

informliales  ojiHiluin   rerum ,  quae  non  solum  ad  visibiiis  et  incompositac  nonjinaiione  visibilis  crea- 

perfeciioiicm    lonnae    r.onduin    pervenlunt  ,    sed  jj  lurae,  abyssi  vero  tene.brosae  vocabulo  liivisibilis 

vi.^  jam  esse  iiicipiunl,  nec  longeex  non  esse  rece-  esseniiae  informitaiem  figuraie  sigaiiicari  "  volunt. 

dunl.   (Jiianivis  etiiia  videantur  rerum  informilales  Oniius  siqnidcin  ccrporalis  seusiliiiisiiue  creatnra  ex 

nicdieiiUis   loeiiin  obrinere  iiiier  esse  et  non  esse,  malcrla  ct  foriua  coustlluiiur,  atque  ideo  maieria 

ir.cipieriifs   e.v   non-esse    esse  '   —   biquidem   ex  carens  forma^inforuiisdicltur,  hocesl,  carens  forma, 

non  esse  processionem  quandam  ad  esse  inchoanl,  ct  invisibilis  el  incomposiia,  seu  iuanis  ei  vacua ; 

nondum  tamen  ad  pcrfeciionein  iormae  alque  essen-  acccdcnie  vero  foriiia  visibilis  dicilur  et  composila, 

liae  iiUclliguntur  porvenisse  —  plus  approj.-iiiquar^  soliuaque  alque  pcrfecla,  nalurae  suae  certis  linibus 

juciicaniur  "  ad    iioa    csse    quam  ad   esse  ^   iNil  «iicun.scriptj.  Invisibilis  vero  creatura,  id  est  in- 

cnim  esl  aliud  "  rerum  Informilas  iiisi  nioliis  qui-  leiiectualis   cl    ralionalis,    informis  diciiur,  priu»- 

«lain,  iion  esse  omnlno  deserens,  et  sl;aum  suum  in  <l"ain  ad  formam  suam,  Ciealoreni  videlicet  suuiu  , 

eo,   quod    veic   cst ,    ^-.ppetens.    Pninordiaics    vei-o  ci/nverialur.  Non  eniin  ci  **  suflicil  ad  pcir.-etionem 

c;j!!sae  iia  injirinclpio,  hocesi,  Dei  YerJ^o,  quod  vere  e.\  essenlia  esseniiarique  diifereniia  subsistere,  his 

diciiur  essceie.si,  cowdliaesuiit,  uiiiullo  niotupeife-  '  euim  duoinis  omnis  intoUecUialis  creaUira  coinp;)- 

clio::eiiisiiarninaliq;ioappelant,nisiinoo,  in  quo  sunl  nHnr,  nisi  ai  \\.'rbuni  unigeniluni,  Dci  Filioin  dico", 

Jmrnulaliiliter,  perfccleque  formalac  sunt.  Semper  C  «l«i.  t*sl  ionm  omnis  inlvlleciualis  vilac,  couversa 

eniin  ad  unam  rerum onnuum  Aunuam,  qnam omnia  ap-  perliciaiur;  aiioquin  unperfecla  informlsipie  lemanel, 

petnnt,  Verbuin  Patrisdico,  conversae  fornianiur,  et  Aiii  terrain  inaiiem  vacuamqiie,  seu  invisibilcm  in- 

f(jrmaiiouenisuainnn.s(piam  "numinamdeserunl.Cau-  coinpositanique,  dictam  arbiirantur  molem  Iianc  ler- 

Siequlppel()co;unicilornporun:incissuut;qiiaevero  i"'-'»'   corporis    priino    condilam,    vctcuam    quideia 

si.b  ipsis  sunt  in  »»  infciiorlbus  rerum  oidinibus,  ita  «''/«^  **  inunein,  ul  iliis  vi<!etur,  (jHia  nundum  (iioer- 

iili  eis  creanUir,  ul  ad  seipsas  ea  atiralianl,  otnninm-  *i"*  ijeneiibus  lu.uiisiiue  yerminuni,  fruiiciim,  anima' 

que  veru!!!  iinuui  principium  '*  appcianl;  ipsae  vero  Humciue  orniiia  erul ;  iuvisil^iris  vero ,  aut  ijuia  humi- 

liullo  modo  ad  ca,  (iiiac  sub  els  sunt,  restncinnl,  sed  ^"'«  nalurue  ubundauna  uuduiue  suverfasa  erat ,  uut 

b:i:.m  foMiiani   siiperiorem  se  seinper  intuentur,  ut  </"''*  ''«^'«o»  '/«'  *^'""'  uspiccrc  pos.scl,  hondum  ex  pri- 

>c  .iper  :ib  ea  ioimnri  non  uesinanl .  Nain  per  seipsus  mordialibus  a<« ;/s pcr  ijeneruiionem eruperat ;  lenebras 

inM.inics  siiJil ,  cl  In  ea  universali  -sua  fornia ,  in  «'!'^'«  "'  supcr  abijssum  fuisse  "  aiur.l,  quia  "  ucr, 

Verbo  dico,  semotipsas  perfecle  coudilas  cognosciinl.  '{^'i  "h>fso  umluiue  "  circumfusus  fucral,  adltuc  iuci- 

Qulsaaiem  recuie  iulciligemiae  liacc,  qnae  dc  pri-  «^^'  «"«  f'""'.  idcotiue  constiiu:am  inlcr  se  ubyssuni 

morriialibljsofisisis  rilci  i)or,s::nt,  de  infurmltaie  rerura  fiondum  iilumiMirc  polerai.  Ciii  sonsiii  quamvis  san- 

diceie  andobi! ,  piaesciilni  ciim  et  inrormi:i  renim  ^  <;l»s  Augustinus   refrag:iii    vj;!eatur,    iion    omnino 

mfttciia  '   n  niiunrie  cied:itur  mamire,  nisi  cs.  pri-  lamen,  quoniam  sancJi  Basilii  esl,  a  nobis  refellitur. 

mordial/^us  oausis'*?  Si  onim  piinionliales  causae  -Non  enim  nostrum  csl ,  (ie  inloiieclibus  sanctorum 

ideo*^  i'-'inriOrdift!es  appellanuir,  (luia  "^  primitus  ab  Patiiini  dljudicare  *',  sed  e<ts  iiie  ac  vonerabilitor 

una  C;'  arice  oninlurn   caoaa  creanlur,  cl  ca,  <(u;io  suscipcie.;  non  tainen  prebibemcr  cligeie,  quod  ina- 

YAUIAE  Li:CTIONi:S. 

Si  -E;  A  (ofrnaeque  el  pnfec:iouis  :  D  forrnctc  ec  perjCClio.ds^iuc.  *  Sir  Cl)i'.  A  .si.'.  *  Sio  CJ'.; 
An  p.  rfibii.  ■  Sic  ACC;  D  plauc-  "  Sic  ADK;  et  om.  C.  "  Sic  Ci:;  M)  $i<:ui(ifim  ■"  Sic  CDi:;  \ 
iriiipic  >r>  csse  e:c  uon  f.s.ve/.  *  Sic  AC;  Ji  fid:-<ni(ur.  -  p/;;?  appri-pinquare  —  i.-W  es.^c  om.  C. 
*'  Sic  Iv.  A  <.'li;<'/  c.u;  cs/  (im:  C.  "  Sic  CK;  /.'(i.s.;,/.(/ji  (nn.  Al).  •»  Sir  COE.  in  om.  A.  '^  SirCDF,; 
A  pi-uiipiuinuuum.  ^*  Sie  CDK;  A  e.c  causi.^  primordia!,bu.t.  '*  Sjo  CltC;  .\  idear.  '*  SicCr.lv.  .\<!iir.e. 
•'  Sic  CDK;  \diximus.  »*  Sie  DK;  ct  i>cr  oiii.  A;  per  oiu.  C.  »'  Sio  Ci)E;  A  est  iiJi-Hechis.  •*  Sio  ('.1>C: 
A  iciioi.rno  crnu:  super  oot.  *'  Sic  CiH:;  A  inldli.ii.  *'  Sic  Ci:;  ei  Oiii.  AD.  '=*  Sic  CDC ;  A  dico  Im  J.lium. 
■' SoCnC;  A  e(.  -- Sio  .XCK;  <(///o;;j  om.  0.  "  Sio  CDii;  piioie  om.  A.  "' SicCDt ;  A /jiui/rt.  "-*Si<-i.DE; 
A  umilquc  o.bijsso.     ^'  COi:;  A  i;<(/;.:."ir<.'. 


543  DE  niVISlONf:  NATURAK.  -IJUER  ShXUNOUS.  55Q 

gis  virieuir  ilivinis  cloquiis  raiionl^  oor.sideralione  A  Cn.m  «ryuW  voo.in^  hurnldnequc  ribyssi  vkin^^ 


coiivoiiire.  Sed  si  qiiis  riixfrli,  praitdicln  piophoiae 
verLa  uon  .'iliiid  ,  quarn  priniorriinies  rciurn  cfiosiis 
iniiuere,  iion  viriebiiur  '  *»x  wriinio  rtt-viare.  Qurti 
cfiim?  Niini  iricredibile  fsi,  Tr/^/wrCrvTiov,  hoc  csi 
principale  cveinplar  corporalis  naiurac,  tfuort  .«sigiii- 
fioaliir  u-rrae  nonnine,  quoriipic  anie  liiini;  iiumkIiiiu 
sensibileni  perpiHuo  perleciissinieqor  Doiis  in  priii- 
cipio,  lioo  esl  T.iiPr  in  Filio  conditierai,  v.iciiufii 
ai(^ueinauc  possc  vocari?  V.-icuorn  quidenri,  <juoniam 
onnui  sensibili  in  suis  eileelibus  vacahal,  prinsquam 
iii  gencra  rorniasqii''  sonsibilis  nalurae  por  gc- 
neralioiioiij  lotis  lemporibusiiuo  piodirei.  Inaiie 
vero,  <piia  nullnrn  qiianliiaiem,  nil  corporali  iiiolft 
dcnsum.  nil  locis  dispcrsiini,  rtil  lcniporibus  mobilo 


.-icciriunl  ".  Mujus  quoquccoi  piileniioris  .^eris  inlerio- 
risque  ncbuiosiias  el  obsciiriias  non  ex  scipso.  setJ 
C\  aquaruni  lerriiruinipie  propinqiiilaic  arivenii. 
Unde  euiin  nasciuir  lunae  huinidiias,  inrie  eiiam 
Bcris  ncbulosilas,  toiiiirua  qiioque '«  fiiliiiinaque, 
imbres,  phiviae,  nix,  gclu,  vaiii  venloruni  /laiiis  "  : 
noii  aiiuntlc  nisi  cx  lerrenis  aiiuaiicisque  vaporibus 
occasiomMn  accipiuni. 

17  («ild  erjo  rniruni,  si  priinoidiaies  visiblliurn 
rerum^^causae  lerr.teinarils-ei  vacuae  vocnbuIo(igu- 
raio  liislnuciiiui.  prae  nimia'"  sui-^subiiliuieinefla- 
biliquc  inicUctiualissu.ie  nalurae  simpliciialc,  prius- 
iiuau»  in  genera  ci  iormas  soii.sibilesque  numcros, 
iii  qiiibus  veluli  quibusdani  nebulis  corporeis  sensi- 


adhiicin  oo  *  inlellccius  prophoiicus,  qui  in  divina  1}  bus  appareni ,   per   geiieralionem   prornicrciii 


mysieria  esi  iuiroilucius ,  aspcAPiai.  ilaec  enim 
vocabula,  inaue  dico  ei  i7?f  u;<m ,  plus  primordialis 
iialurae  anio  oninia  in  Vcrbo  londiiao  pl^nissijoani 
immulabileni(pie  significaui  perfcciioijcm  ,  qirjiii 
iniilabilem  injperrc(.ianKjue  hujus  numdi  scosibilis 
informem  auliuc  proccssijuem  ,  locib  lemporibu.^que 
Uispersam,  perqiie  generaiionciu  cssc  inchoanlcm  , 
diversisquc  sensibilis  crcalurac  numciis  ioriaaii 
appeienlem.  Saepo  siquidcm  ^  iniine  ci  vacuum 
ciiani  *  iii  laudibus  corporalium  rerum  **  solenl 
poni.  Toium  niimque  spaiium,  quod  inier  globum 
leirao  chorosque  sidcrum  cxucuniintpic  nuindi  am- 
bilum  in  mcdio  esi  consliUiliiin,  in  duas  parles  a  ^ 
Sflpientilms  muiidi  diviiiacque  Sciipiurae    liivisum. 


qr.ando  *'  praedicla  visibilis  niiiiidi  ■•"'  spalla,  propier 
sui  subiiliiaiem  ac  pac.ie  incorporaliiaiem,  inania 
seu  vacua  non  incongrue  appellanluf ,  sicut  *'^  riil 
quidam  poeiariim  : 

Acra  pcr  vacuuin  Siiliu  iaculabcre  corpus. 
Ifem  Virgilius  in  duodccimo  : 

Tuui  iiii)is  ipsft  viri  v;icuuur  |>cr  inaac  volulus. 
Eadcm  raiio  csi  aUcriiis  inicrprciauonis,  quae  dicii, 
lerram  iuvisibilem  incompositamque  fuisse.  Quid 
enim  aliud  raiionabllius  isia  invisibiliias  mysUcae 
icrrae  signiilcarei ,  <piam  primordialium  causarum 
corporalis  creaUirae  obscuiiiaiem,  iiulio  coloris  lu- 
mine,  nulia  formarum  dJscrelione  adimc  dcclaraiaiu, 
insuper  eiiam   purissimos   inlcUecius  suporanteni. 


Inferior  enim  pars  a  lerra   usque  "^  ad  lunani  aer  t.  ^nj^wj.ilo    ([unquo   causae  primordiales  iiicom|)Osiuie 


dicilur,  liac  est  spirilus :  superior  vcro  a  Itma  usque 
ari  sidera  cxiremae  sphaerae  aeiiier,  id  esl  purus 
spirilus";  am!>ae  aulein  -/.uyoc  *  a  Graccis,  vacuum 
seu  inane  a  Latinis  vocauiur.  Sed  purissimum  cia- 
rissiiiuimque  illud  superlus  spaiium  constai  sernper 
esse  '  serenissiiiiiim,  acternoqiie  silenlio  quieium, 
cxccpiis  harmonicis  coiisouantiis  '*  planeiarum, 
omnem  moriaicni  ierrc;u5m({ue  *'  seusuin  lonorum 
semitouoruinqi.'e  '*  acuhune  superans  ,  subiilissi- 
miipic  igiiis  UHilibiis  laiicns,  diuUirni  "  luminis  pto- 
num,  praeter  porliunculam,  ([uam  umbra  terrac 
oblinei.ipiae  no.v  appelIaiiir,ideoque  dicitur  vacuuui. 
INec  immcrlio,  quouiam  onmi  lerrena  ''  crassaquc 
mole  v:)cat,  nuiUxjuc  corpoieo   poadcre  implctur. 


praedicaiiUir;  sunt  cnim  simplices  onmiipic  compo- 
silione  omwiiio  carcntes.  Nam  iii  cis'  csl  iuclTabilis 
unitas,  inscparabilisque  incomposilaque  harmonia, 
universalitcr  uiilcrojitium  seu  .similium  parlium 
copulationem  supergrediens.  Quid  dio^im  de  causis 
priucipaiibus  jntellectuaiis  esseniiae?  Nonuo  con- 
gi'ueiuissime  teuebrosae  abyssi  vocabulo  a  Spiritu 
sanclo  appellataesunt?  Abyssus  euim  dicunlur  pro- 
pter  e^rum  iiicomprchensibilom  alttUidineui,  iniiui- 
tamqiie  sui  per  omnia  diitiisionem,  quae  nullo  perci- 
pluir  sensii ,  nullo  coinpreliciiditor  iiiiellcclu,  prac- 
que  iiicifabilis  .suae  puritatis  cvcellcnila  teuebrariim 
noniine  appellari  ineruerunt.  Siquiilom  el  soi  isto 
sonsibilis   iiitucnlibus  cum  s.-vi^pe   iugcril  leiieijras. 


Flaiiaariim  etenim  globi  {evi.ssimi  "*  et  spiriiuales  ^^  ^q,,  vaicnlibuseximium  sui  intucri  lulgorem.  Teuc- 
smil,  uuila  »«  i«ncna  qualltaw  j;ravanlur,  nullam 
obscnrilaicm  ciliciunt.  LiindC  siquidem  haavidiias , 
sordcsqiie,  quae  in  ea  apparcitl,  uon  ex  siiae  naturne 
purilutc,    scd   cx     lerrenac   niolis  vapoiibus,  iiuOs 


arae  iinquft  oruil  siiper  caiisarum  primordiaiitiin 
abyssum.  Nam  i)riusquam  in  spirilualitiin  essenlia- 
rum  numerosi..»lem  procedercul ,  nulUis  Iutellecius 
ciindiiiis  «   ct.  iiosccre  cas  *^  pouiii,  quid  esseiii.  Va 


VAIUAE    I.KCTIONES. 

*  Sic  ACE;  l>  ncleltir.  =  Sic  ACE;  £)  in  ea.  ^  Sic  CIv.  AD  c/i(i(/>H».  '  Sic  CDE:  -V  et.  »  Sic  GDK; 
.\  rernm  cuipoialiutit.  *  Sic  CDE ;  A  eu  a.  '  Sic  ADE;  u.s<iiie  om.  C-  "^  Sic  tiDE;  A  zGvsa.  "  Sic 
ODE;  [iro  scmjtcr  chhl'  A  snperioris  esse  naii\rtii>.  '*  Sic  Cl)E;  A  cuv.iileni^  coniomuiin^iijue.  '•  Sio 
CDK;  A  i'i.'rm;H/.'i  cl  moruilcin.  "  Sic  A ;  CDC  etnitonoriuiiuiue.  ^"SicCI:^;  A  t/j.<;;;i.  D  diuini.  '*"  Sit: 
GE;  AD /t'm«.  '^  Sic  GDE;  A  Ifiissimi  ijlobi.  '^  Sic  CDE;  .\  et  iiiiia  nuU.i.  ''  Sic  CE;  kt)  arciJit. 
•*  Sic  S>E;  AC  ioitiiruiiijue.  '  ''"^  Sic  CDE;  A  jl.uita  veuioruin.  -"  Sic  CDE ;  A  reintn  ciiitiiiHin.  *'  Sic 
A1">E;  pro  ;)n(t)  iiim/u  C  pn(c'iHi(i.  **  Sic  CE;  .s«/ oin.  Ai).  "  Sic  CDE;  zV  (i^//«f;/v/<(.  *■  Sic  Ci)E;  .A  .;(((>. 
ni(j)».  "»  .Sio  CDE;  A  rjsii'rijs  iuundi  pracdica.  -"'  Sic  cDE;  As/c.  '■  SicCI>E;  A  cuiuiii.i^,  •'  Sjc 
CDE;  .\  eus  coDiwscei':, 


iOANNis  scon 


5o2 


a<l}iuc  lenebrse  suni  Siuper  113110  abyssum,  (juia  uuUo  a  animoruin  *^  noiiiiam  nalsirjjlibus  aniricialjbusqde  »* 


pcrcipifur  intellecin ,  eo  excepto,  qiii  ea<n  in  princi- 
pio  fomiavit.  Ex  cffeciibus-autem,  hoc  esl ,  pioces- 
sionlbus  ejus  iii  •inielligibHcs  formas  cognesciluf 
SolumiTiodo,  quirt  est.^on  auiem  intelligilnr,  qdid^st. 
18.  Seid  uirunrniysiicx)  illa  terra  invisibiiis,  Ipsaque 
fenebrosa  abyssus  ei  inielleciu^Iis  primarum  cau- 
sarum  perpeiuo  invislbilis  '  erlt,  abyssusque  tene- 
brosa  aetenialiier  pernranebit,  an  quandoque  ,  hoc 
esi,  posl  finem  bujus  mundi  ^  vlsibilis  in  noiiliam 
'iiitellecluaiium  raiionaliumque  essenliarum  perven- 
turae  stiiit,  non  pftrva  indiget  indagine.  Disc.  Imwo 
inaxima,  et  ne  hoc  inlaclam  praelermilias,  obnisie 
pelo.  Mag.  DIc,  qiiaeso,  q«i>!  tibi  videiur?  Num^ 
prlmonliales  rerum  causae  *,    quas  -terrae  aique 


progressionibus  pioferre  non  relai-ibit  •*. 

Mag.  PfincipSles  iiaque  caasae  t't  in  ea,  quorum 
caiisae  sunt,  proveniuiU,  et  principium,  iii  esl, 
^pieirtiam  Palris  *",  in  qna  factae  Siiul,  iron  reiui- 
«jtiunt,  et,  uisic**  dicani,  in  ■*  sc  ipsis  permanenles 
iiivisibiles,  lenebiis''*  suae  excclleniiae  semper  abs- 
condiiae,  in  effeciibus  suis  veluii  ia  quandam  luceni  ** 
coguiiionis  proiaiae,  noii  cessani  apparere.  Disc 
Haec  probabiiiler  suaderi  possunt.  Sed  tiosse  velliu. 
ulrum  principia  rerum,  quae  primordialium  Causa- 
runi  nominibus  appeilantur,  seipsa  intclliguni,  piiu^ 
quam  in  ipsas  res,  quaruin  causae  suni  *',  proilluunW 
necne?  Mag.  Ad  boc  breviter  respondendum.  Si 
Deus  in  «apieniia  sua  fecil  omnia  qnae  tecii,  tesie 


aityssi  vocabuits  signiflcaias  esse,  praeque  incora- B  Scriplura,  quae  dicit,  omnia  in  sap':eniia  fecisii,  cui 


prebensibili  alqueexceilenllaltiHidiiieiiivisibHestenc- 
brosasquediciasarbiiramur,  dum'per  generationem 
•fn  geiiera  tormasque  ,  in  numeros  differenliasque 
rerum  seu  sensn  seu  inttelleclu  coroprehenslbiliuin 
.procedunt,  i.-ivisibiles  incomprehensibilesque  esse 
desiiiunt  ?  An  semper  in-excellenlla  suae  naiurae,  In 
qua  anle  omnia  in  principio  conditae  sunl ,  perma- 
neni,  ei  sul>^4fulium- sertBum  inielleetumve  cadunt, 
ita  ut  et^in  r^bDS,  quarum  causae  sunt,  sensii)us 
Keu  intelleCltfeus  quodammodo  appareant,  et  excelsi- 
ludineni  suae  incoinpFehensibiiitaitis  non  de«eFani, 
fic  v«lntl  in  tenebris  quibusdiHn,  ia  &ecretissimis 
fiieo^dlvinae  sapienliae  sinibas,  semper  seiieaiii? 
•Disc.  -Eas    penpeliio    iBvisiblJes    lenebrosasqne   * 


dubilare  perniitiltur ,  oumia  ,  (piae  in  sapit::ntia 
i°acta  sunt ,  slcut  Ipsu  sapienlia  seips-oni  co- 
gnoscli,  et  quac  in  ipsa  fscta  sunt,  iton  solum 
seipsa  coghoscere,  sed  et  rcruin,  (^ruin  prlncipia 
sunl,  noiitia  iion  c«rere?  Non  eiiiin  credendum  esi, 
in  divina  sapieniia  .')iiqlild  insiplens  ei  seipsum 
jgnorans  condituni  faisse.  Sed  de  his  diiigeiitius  atibi 
eonsiderandum.  Disc.  iu*  ftat.  Nam  iion  breveni 
iransitoriauiqiie  quaerit  ind-.»gationem,  bI  primor- 
diales  causae  seipsas  sapiunt,  quooiain  In  sapienlisi 
ereatae-suiil,  acternalKerq^e  iu  ea  subsistunl,  quae 
nuJlum  insipiens  in  se  lecipil**,  quomodo  ex  ftw 
piefltibus  causis  muita  insipientiajtrocedunt.  ^OH 
enim  omiria,  quae  e\  iis  piofkiuiit,  sapientla  sunt^ 


«>sse  cTeditkfim.  SI  enim  ipsa  sapientia  Dei  -•  Daas  siquidem  naturas  saplenliae  pariicipes  esse 
•Ptttris,  in  qua  '  oniaiafaeiasmit  vereque  subsistimt, 
ei  exlra  q«am  nlhii  esse  iBleUigitur ',  in  seipsa  wi- 
ronipr«hen»ibiHs  Invisibilisque  periminet;- /uxeuim 
,«6t  imioceisibiHs  ,  oinnem  inlellect«in  superans  : 
^uid  oiiruin,  si  caiisae  omnium,  quae  in  ca,  et  pcr 
ca«i,  e*  fid  eam  faciae  sunl,  in^isiWles  inco.mpt«4t9ii- 
sibilesquo  aelernallieF  orcdantur  esse,  et  incimium- 
, 4.tbittler  permanere?  El  exeiBplo » nostrae  naiurae  " 
iliud  possumus  cojiiieeie  »'.  Niim  qaod  Uiteliecius 
rtcster  in  seipso  frtimum  FatioHabiUler  concipit,^  et 


credimus,  Inlellecitialeni  In  aagelis,  et  •"  in  bomiiiibtis 
raiionalem ;  ceiera  vevo,  quae  a  sensibus  seu  intel- 
iecii!***  cwnprehendi  possunl,  saplentiae  expertia 
e^tistimflmus'*'  esse;  ■Quamvis  bretiter  qiiis  re^n- 
dere  valeat,  »011  esse  niliMm,  in  sapienlibns  -excm- 
piaflbas  ia^ipieinium  caasas  subsistere,  dutn  vide- 
^i>HS,4«  soiariiMis  radiis-teiieb««rum  occasiones  aatu- 
raiiter^inesse,  dumqae  In  se  ipsis  nuHas  tenebras 
esse  sinuflt,  eas  taiHen  de  cansis  ia  se  •insiiis  reiuil 
^biopposiias  gtgminl. 


xd  habilmn  purae  perfe^aaequetioteHigentlae  perdu- ^'*^4$.  Dtec.  <iiuid  ergo  vult  qu»d«eqttitur  :  Et  ^i- 
<»!i,  se«»i>€r  oi  in  se  obliiket,  et  qiiibusdarn  signis  rHus  DeP  superferebaiur  supertiquasf  An  forte  boi^ 
e.vlriaseeus  profert.  Yerbi  .gralia,  si  verara  cogni-  ad^iiufli,  Be-aesiimareniur  priHiordintes  causae  non 
tionem  deaiiqHO  seiwibUi  vei  iuielligibili  sapiens  soitnn  iniclieeiiiaHs  railonalisquecr-eaturae  viriuiem, 
aniiiHis  perceperit  ",  Ipsa  cofjnitio  ei  in  eo  *'.  tixa  "^  vei^um  eiiam  *•  Creatoris  earum  IntelUglbllem  cogni- 
permanet  '*,  et  pbantasias  primo  in '*  cpgniiioaeai,  tlonem  prae  nimia  suae  nalurae  exceHentia  supe- 
deiude  *•  in  sensus,  delnde  "  in  voeum  &igua,4li6s-  rare?  ElSpirilus,  ioquit,  Z)ei  ferebatur  super  aquas. 
que  nutus,  quibusanimussecreita  iua.raoiijBiaagra-  Ae  si  dieerel  :  primoidialium  causaram  intlniia  in- 
«faliai  4esGemlenlia  ,soIet  Aperife,  idque   aliocum      compreijansibiiisque  abyssus,  ac  per  hoc  Iflvisibilis 


YARIAE  LECTIONES, 

»  Sic  CDE;  A  invisibilis  lerra   perpeluo  erit.    *  Sic  CDE;  X-mundi  ftuias.    *  Sic  ADE;  C  mn.     "  Si 
C\W;  \  causae  renmi.     ■  Sic  CDE;  A   e«m.     •  Sic  CDE;   A  tenebnisijHe.     '  Sic  CD;   AK  ^mo      » 


Sic 


i;DE;   A  iulelliiiitur  esse.     »  Sic  CE;  AD-Mag.  Exemplo.   -**SicA;   CDE  nniurae  nosirae.     "  Sic  CDE;  — 
Aconcipere.    ■'*■  Sic  mE;  A  percepit.    "  Sic  CDK  ;  A  J)^so.     "^  Sic  A  ;  CDE   ^emtiNeo^.    '»»SicCDE;Aj 
primo  fBiniriii.     **^l»ic  CDE;   A  dcniiuu.    "  Sic  CDE:  A  animoram  nliqntfTuui-     '*  Sic  CDE;  A  ffr/>/l- 
datibusve.     "  Sic  CDE;  A  tardnt.     "  Si<;  (IDE;   A  pulriifSftpieniiayn.  '  »'  Sic  ADE;  C  ita.    ■»*  Sic  AOE; 
C  jicut  in.     »''SifGDE;  A/«3/i«&ri«/w«.     »^  Sic  CDE,  A  ^«rn- «jfiwnWaj?!.     "   SicMAJ>E;   C   quibus   chume' 
»H>K.    "  ftii^  ADE;  C  yecepii.  ^"  SioCDE;  ei  om.  A.    ^''•Sic  GDK;  A  scu  ab  inieilectu.     *"  SicC*»E;  Aj 
ctcdimus.    **  Sic  CDE;  A/?/. 


ssz 


DE  DIYISIONU;  NATnUAr.  —  I.IBEU  SECJNDUS. 


lcHebroso/^iicniaTJio  appellala,  nonila  oBmftf»  ialel-  A  ^«'■J^  ci  Paiiotn  f.Mcer^* ;  i|>siiis  cmuraciiosiiiniT  w^lt 

est.  i\am<-i  <)e  EilUtfi  Sjiiriui  sjaiciD  Hu»!lii«riiilt«l- 
ligirrt(li«!U  '•'.  Kiiriini-sifjuiiloKi  opewujo  iul.8liMilo.st, 
(jimm  eoniiu  voUiiiias.  Nce  a,Iia.voiiH»i;is  Mi-PrtiPtg, 
aiia  '*  Fi;ii,  ali;i  '*S{iiril«s  sandi.  setl  uia  ea.UcoWjac 
Yoluntas»  iiiius  :t«ior  irium  siiljsJaHiiarMui  iiuiu>v  «gf 
scjxiiajis  l>oiii.l;ilis^  qiio   sc  roovel  Paaer  faeePft  «><»• 


I^ciuiu    raiieuciiK^i;  .')iiiliidiii«    oliscuriiaiis    siiae 

«ffugii,  lU  eliiuti  .1  Spiiiii:  i)ei  coiiifvreiKxuiii  ei  sii;ie.- 

rftri  iion  pussii.  Deiis  iKuaque  i[»as  velnii  (^ae.Uaui 

duulaiiieuia  priiicipiaque  ii:itur:o-uin  oiuniuui,,(|u.a4i 

sJ>   eo  suiii,   iu  iiriucipiofeciu   ."^uperoiiiir.culiq.uii 

iniinita '  sua   gnaslica   viriiiie  e;i.s  eouvpr(;iicti(litv 

spipiliisqin»  ejps  »011  locali  vfiiimine,  se»!  cngii:l-onis 

fl«jiA<MiLlia  eis  s«|ieriertiir.  Toiesi  ci  sjc  dici ;  SpUuut 

D.tii  sufierferabatHr  super  aqua^.  Nou  cniiu  ptriiiioc» 
diaJ<?s  oiiiiiiijiii  causas  lantae  excclleniiao  csse  cre- 

«Jere  dtbeniiis,  u;  iiulla  superior  '  eas   c;iiisa  piac- 

cedal ',  q4K«e   eas  ssspera!.  Lsl  eiiiin  una  eadcnupie 

oinniuni  caiiSxT,  ex  qua,  el  per  quam,  in   (fua  *,  cl  ad 

fuani   rennn   omninm  cnusae  8i(]uft  pwecedeutes 


iiiu  •«iurili<»..R»H«!core  »^  iii  SfliriUisiiiivto.  fci'-qi«««i  '" 
faaiFiliu.s  el '*  SiiJ^iius  sancius^pcrficit  '*,  tputjrt  r<f- 
f(iriuradl:'al«i.nvfAcieniemci  pcr (ici^iJeia ,  quia  ix 
ipso  si«iio.mnia.  Es.  ipso  cniH»  esi  Filius  por.  gerw- 
raiioncui,  (|^ui  faoit  ouiuia;  ex  ipse  cst  SjMKilu»  '♦ 
Sancujs.  psK  professi(Miefai  qui  peifKiiJ  ojHjnOi :  suw- 
uja.Tiinil^S,  qnae  inleliigilur  csse  ojt  his  i\me  stutl, 
€i.  sftpieiiSresse  cognoseiiiirci  hi-s.  quae  sopiuuic,  etvi- 


.occivsiones  primiiiis  faciac  suni.  Idtioqne  oipnibus  B  vtjrcea;  his,  qnac^  laoveninr,  manire5iis5»»^eivpprokH 

Uir  ".  Eal  igiinri,  ev  sapii.ei  vivit.  Si  autem,  sicuiqni- 
(fevni  S^rns  If^jisiuUsse  fertur,  qui,  nt^  aii  .sauclus 
Basijius,  lanlmna.utuudnrra  sapiontia  re^essil, (ju.'vu- 
tun>  Ycyoron».  (ioetriiiae  appropinqna.vit ,  sic  le- 
gatur  :  El  Splritus  Dei  *^  forebat  «(/nas,  lacilior  in- 
teileelAisaceurrit,  Spiriuis  ( nim  s.-^neuis  «iusas  pri- 
niordijiles»  (iuaS;  Pater  in  p»inci|iio,  i»:  Filia.  vide- 
licel  suo  feeeraiW  m  «^  io  ea,  qHorum  c«usw  "^un^ 
pro(5fidereiii;,.f(?vQh,»l>,  hoQ  e&i,  djvini  amorisr  ft>lu 
nuH'.iebai,  Ad-.-hoc  nanfitjne  ova  ab  2klitil»u&,  ex  quihus 
liacc  melaphiMa  a«9U«)placst,  foveniur,  ui  injiiina 
invisU)ilisqu«  vis  s€flV«n'JP^*  'IW''»^  «n  eis  LiieV,  por 
nun^ros  I.ocoram  teoTtpwuuquo  in  formas  visibjies 
corporolesque  puJc^iriiudiues  igne  aereque  in  huiuo- 


tjiiperferri  non  immerito  Snriplnra  tostatur,.  qni» 
universae  creainrae  a  se  inciioaniis  esse  ordiuejn 
praece.iit,  ei  in  eam  dcsinit.  Non  quod  in  ea  lio.c 
prius  ei  lioc  posierius  raiiouc  icivtporiim  creaiatnj 
sit,  sinuil  enini  gj,  semel  *  onitiia  aelernaliler  in 
ipsa  suni.*,  6t  ab  ipsa  fac^:x  suhi,  sed  quoU  ordiae 
fjieffabili  iB<compxeb.ensibiii(iu«  Oiuni  inlelleclui  dir 
vina  providerUia  universilaien»  condiiae  aaiiirae  ex 
non-exisieniihus  iji  exisii»niia  prodnxil ,  qijadaai 
esseflliali  dignrtate  aJia  aliis '  pTaeferiintur,  ita  ut 
ea,  quae  drca  universalfini  (wnitim  causam,  ip- 
«iim  Deum  dico,  pcoxlme  ai(iue  iininediaie ,  hoc 
est*,  nuUa  superiori  crealura '  intcrposila  cre- 
duninr  et  iiUeUiguntur    tsse  ,  ptMncipalissiiua  cou- 


<iiiae    univcrsilatis    principia    jiire   praedi(jentur,  C  ^.^^^^^  seuiinum    lerre/»aque>   i;na!eria.   opQrxWlibns 
}ic   deimie    :itia    e.K  ailis  a    suramo   usqne  deor- 


sum,  hoc  esi,  ai»  iniiio  intelleclualis  creatmae^ 
usqiie  ad  ouinium  infinjum ,  quod  cst  corpiis , 
descendunt.  Spiritns  crgo  Dei  super  lenebrosam 
abyssiun  causarinnoniniuin  priniordialiler  factarnni. 
superferlnr,  quio  sohis  condilor  spirilus  condiias  cau  • 
sas  cognilionis  excelleniia  supereininet,  oinniiimqne 
causarum,  quas  "  creavei'at,  unaac  sola  praece.Iens 
etsnperexc-cllons  causa  esi,  el  principalissituus  fons 
Ojnniinn,  (juae  a  se  iu  innnilnn)  pronnunt,  el  in 
se  rccnrrnni,  el  a  nullo  aiio,  si  dc  S|)iriln  sau- 
cto  proprie  iiileliigilnr,  ni.^i  a  1'alro  inaual.  Ah 
ipso  enim  esi  f  ilius  por  ineffabilem  generalioneiu, 
in  qno  ul  in  principio  fecil  otnnta ;  ab  ip.so  cst  Spiri- 


erumgiat. 

SODise.  Nec  hec  sano  intelieclni  ropufihat;  sed 
hrevein  lueulentamqoc  kvur.sffv^/Mwc-v,  hoc  esi,  re- 
cap.ri(!laiion€!n  vcH^Hn  a  te  freni,  qualeniis  claiius 
disiiHCiinsiiue  va'eam  inielligere,  ([nae  verba  spe- 
cialiter  pr^edictae  sacrae  Seriptnrae  priH>il4vas  re- 
rnmcoysas^qnae  cansarum^omnrHm  esusam  volunt 
si§4!ifl('.are.  Mac  Adeslo  igimr  ad  baec  (Hligeniins 
inlucnda.  Disc.  Pr.-xeslo  sum.  Wao.  Primitivas  cau- 
sas,  quss  sanclus  Dionysius  priiteivht  rcrtim  omninm 
vocal,  simpliciier  generaliterqnesignificalas  csse  liis 
YCi-hisinteHige  : /«  ptincipio  fccit  Deus  caettim  et 
lerram,  hoc  cst.  Dens   in    verbo    sno    intoHigibilinm 


.    '         .  ,,  •  - /.  n  <><«.pri»i'iri!m  seiisiliiliim^ine  n;:iversaliler  causascou- 

lus  sanclus  per  "  prooessioncm,  qm  ferlsn-  snrer  om-  "  csseiui.iim.i  bcnsi. iu'«      i 


fiia.Patcr  siqnidcm  vnlt,  Filiu.sfacil,  Spiriins  sanclos 
per(icit.  Ntv,  boc  iheologiae  videinr  obsislero.qnae  di- 
cil,  Palrem  in  P^tHo  omuia  fecisse.  Non  enim  aliud  est 
Paii'em  velfc  omnia  fieri,  et  alind  Palrem  in  Fllioom- 
cia  faeeie,  sod  unum  aique  idipsum  esl  '*  Palrem 


drdit.  Sed  propbeta  qnae  generaliter  prominiiavit, 
specialiier  dividerc  V(daii.  Causas  iia(|ue  sensibiliuni 
rcnjin,  qnibus  nuindns  isie  conficilnr,  praeque  ni- 
nii;!  suae  natnrnc  suhsililale  nieuii.soculis  iiiconlem- 
plal  iies,  eximiaque  s.:i  puriiaiconmi  co;-i>0!ca  cias*.- 


VARIAE  LEGTlONi:S. 

'  Sic  DE ;  inrtmia  om.  AC.  *  Sic  CDE ;  A  snperioi  r.ulln.  =>  Sic  CDE ;  A  pra.^cedal  rut.sa.  *  Sic  CDE  ; 
Aeth\  qna.  "  Sic  CE;  A  ciim  simnl  ci  semel :  D  simtil  et  snnel  (cnr.n  oni.)  hic  4JJL^  r-l" 
^  SicCDK;  k  nuorutn  (iHa  niiis  qna^inm  es^eniinli  (iiynilate.  «  Sic  CE:  licc  esl  om-  AD-  bic  t.-it, 
Afrt'.i/Hrn  fii;,eriori.     ">  Sic  ADE;   C  (/«««.       "   SioADE:   per   .nn.  C.      '=   Sic  CDr;   A  «$e.  ^ic 

CDE;  A  inicHi-cnriuni  e.^/.       '^  Sic  CDE;  pn.  al}a  A  r-^i.     '»  Sic  Ci:E:   A  aliave.      '^  A  Sic  C  )E  ;  A,  j/j  !ilto 
cmma.  "  Si((U>E;  A  e/  pevficcre.     '«  Sic  COE;  A  qmdquid.     '*  Sic  CDE;  ei  om.  A.    '»Sic  LDE;  A  pr.lia. 
Sinriius  sanclus.      "  Sir  CDE;  A  csl  ri  Spiriins;      "^'  Sic  CDE  ;  A  comprobmnr. 
CDE;   A  et   uC     "SioCDE;   A  causa.     *^  "iic  C\)E;  K  ramoi  causanwuine. 


Dei  om.  C. 


SiC 


JOANNIS  SCOTI 


&5G 


sce  :  Terra  auiem  eral  invisibtlis  ei  inromposila  ; 
sic  enim  iraiislulcnii.i  Sepiiiogiiil:»  ' ;  seu  secu»-, 
diirn  liel.raicam  vvriiaiem  :  Terva  aulcmeral  inania 
ei  vacun  *.  Dcindo  caclcsruiiu  iiivisii)Hii5nique  * 
esseiUianiin    pnuiiiiva  principia,    laula  .aUiluciiue 


Disc.  II:il')'.'0  i.laue,  liheuleuiuo  accipio,  Dci  nomiiie 
Pairem,  principii  Fili.uu  ",  SiM.iu.s  Dci  Spir.lum 
san<u.msii;uir.ca.os,  lerrae  ven.  vocab..!»  v.s.lu- 
li.m.  ca.isas,  aby.si  inielligil.ili.uu  i.uhcaias ,  di- 
viuae  vero  niiUMacsuper^^nuueuaam,  lu.c  esl,  aluiu- 

I     .• ;,   onii   fraliic   CPII 


«se„U»,«,„   p,i,„i,Wa  pri,,.--,,-.:.-,.    u„la  ,alu,„0,„e      ]"^^'ZZ.„.avL  s„i.e,laUo„ls  se„  foel„s  se„ 
.a„,an„«  su,„in,„.e  obsc„,i.;ae.,ue s,,,,e  c„„  ,  «,„,  •;';!:,,,,„  ,,3,  ^,,.,.  m.c.  P.,.  Wa- 


fcc.mliiaiis  symbolo  cssc  si.asani.  Mag.  Pri.is  na- 
nue  <iuam  ad  scnariae  (iun..r.U.lis  pri...ord.ala.m 
«•auv.runi  in  s.x  inieiligibiles  prii.ias  dies  a  lhe(.l<>- 
uh  cr.Minc.arun.  ve.un.uus  co.iside.alionem,  panca 
de  p.ima  si.mmaque  omniim.  causa,  (ie  sa..cla  dico 
Triuiiale,  dicendn  arbilro.-,  s^»  libi  vi.ielur. 

Disc.  Nil  avidius  quaesieri.u,  uil  iul.e.u.us  aud.e- 


omuem  i.uellecuiiu  supeiauiia,  his   veil)is  noveris 

csse  iuii-odiicia  uUiuSfiuo  iuierp.-eialionis  consouaii- 

lia  :  Ei  lembrae   craiU  super  abyssum  \  Quoniam  » 

vei-ocaiisarum  omnium  caasa,  omuiunupio  pri..ci- 

piorum  piincipii.m  siugulf  .isaue  foiis,  e\  qno  om- 

n»:.,  quae  iu  cael;)  ci  in  lerra  suiil  •,  pronuuul,  inac- 

cessiijili  iiicompichensilji'iiqui^  hicis  suae  exccllen- 

liaomuia,   (iuae  in  primordialibns  causis  coudidil,  j. ';"'"'  '"';';;;,;7ri;"^„i;o.i5ali  omuium  i..e»lahili 

superexaiiai ,  ei   supefC.-)gnoscil,    superessent.ah-  i*     "';  4.,  p,Ua..ililv..sqae  riieiua-i..v(.siisaiionibus. 

inicm  s..perexcellemiamcine  '  ipsius  his  vcrb.s  m-      ^     -       ^    ^^^.^^  ^.^^^j.^^^^^  aui.narum  sah.s  esi.  q..am 

spicc  CS.C  inruua.am  :    Et  Spiriins  Dei  s,,,erler<^      ^ou  •         ^  ^^^^  pP.edica.uur, 

baiuT » '.uper  ar^uu.  Nau.  qaod  spccahier  ihcolog.a      ^e  ui.a  on  l^^^^  ,,e.i,n.u.r ,  inielligo.e.  M.vG. 

de  Spiriiu  sanrio  p.-o.ulit.,  hoc  commuuiler  .le  sum-      c m       ,        i-  .^^^^.^.^^^^  ^^^^^^j^  ^j^^,,,^^ 

u.asa!.ciaqueT.iuiiaicsauarideselcredil«ei.iUel-      Dic  .i-'l'J«>  «.  '.       ...,..,:./..... v  n,*r 


ti 


,'  ,iil  s:d.!hiiu.s  cicdideiim,  ..il  aUhis  iniclU.-se- 


.iau.  dicemem  audis  :  /»  pri^n^o  iecU  Deml  D.sc. 


ligil.  Samna  eionim  -  ci  iMseparahilis  TrinUas     m-  ^^            ^_  ^^            .^^^^^  ^^^^  conve..cral,  P:.irem 

linite  abysso  a  se  condiu.c  cxceUcniia  suae  esse..i.ac  i      ^^^^  ^^^^  ou.uia  fecisse.  Dum  enim  Deum  audio. 

sapieniiaeque    superfcrUir.   S:  vero  lUum  Syrnm,  '  p.^^^^,,,^  cosfiio  ,  dua.   prinoipi..m  ,  iuleUigo 

quem  saucu.sDasiU..siuExemero.su.i  magms  lau-  ^         ^^^^^^^^_^    ^^^^^    ^^.^  esi  »\  quod  Theologus 

dibus  pracdical,  q.ii  pro  eo,  quod  al.i  inlerpretes  po-  .,,-,,;,;.  r.cii  Dcas  ?  Uirnm  i.uellisis.  l'aU-em 

,,oreMccsl^^:l^^^¥rUusDeisurerrerebatur-super  ^  ;^;  ^*;^ J^^    '  i„.o  .(Mmisse  .  ac  dciude  caeh.m 

«^««s.inierprelatus  csie  syra  lingua,  q..ae  hebra.c:,e  ^;;^"  ^;^^.  .^^  ^  ^^r^,  ^,,  forte  suum  verb.un  " 

vicina  esi.:  iu  .S,)ina(s  />ei  fof^i^fli  aquas,  vcl  :  L<  ^'         . -            ,-^  ^  ^^  •„,  ipso  aeiernaUier  omnia 

HpirUus  Del  fcc.rutabat  ar,uas,  scqui  voluens    di-  ne.    n            J,^-^^^  ^^^^^^^^  p,K.e...io.  Verhi  a  Patre  per 

viuam  pielatem,  allituuiue  suacclemenuao  lenebro-  ^  ^*"'^^^'  '  .  ^,.,,,edal"  processioneu»  o.nnium  dc 

sam  pri.nordialiurn  caus:,rum  abyssu.u  supcnmicn.,  g_n^  •          ^^^^  .,er  cr..ationem  »?  Ei  nl  manilesiins 

camquc   fovenle.u  pI  fecuud..uiem,   ut  e)i  oco.. lUs  <  0       ^^^^    '  ,„^„.,^.,^.„3  eausac  i.i  Ve.-ho  Dei,  i« 

.  ignoiisque  suae  naiurae  -^  finibus  i.i   cosu.uou.s  la-  |t^..^^,^^^^  ^^^^^^l  ^^^^^  ^^^^^^^  ^^^^^.^^^^^  cierat  Verbum. 

c.iUatcn.  per  generaiionem,  pe.-q.ie  m     gener.-^  ac  l                    ^^^^  ^^^^^^^^  ^^^  coaeiernae  ei  sunl,  et 

formas  spcciesq..e  proprias  sensibirmm    uUell.gib.-  q^-^n*'"             Verbum  -ine  cansis  in  se  coudiiis,  el 

limuquesuhsia.uiurummnlliplicemprocessionem,m  ""'"^".^jj^ '^^^.^j^  inieUigitur  Verbum  causas  in  se 

suos  varios  inuumerabilcsq.ic  prodireuielTecius,  hts  »'•"  •>  •               ,           -  j  q„od  Yerbnm  creai  cau- 

vc.his  ii.sinuat..n.  roperios  :  Et   Spirilus  De.  lovebat  ^«''t'-  ^  tfver^  'ereantur  a  Verho  et  iu  Vevbo? 

uquns,  ac  per  hoc  summam  ac  '•   singuianMn  om-      sas     ,  t «»    •  . _„..;.„   N^n 


nii.m  oansam,  sanctain  dico  TriiHialem,  aicrie  de- 
ch.~.i:im  his  verbis  inlellige  :  /j  priucipio  f.tcit  Deus 
cueliim  ct  (errarn,  Pal.-om  vidrliost  Dei  nomine  '*, 
Verbiimqueejiis  pri.icipii  .ippcUalione,  et  paulo  posl 
Spiiiium  s;.nitum  .ibi  ait  :  Spiritus  Del  superfcrc 

...  •  >         I--  ^. .:..:*..   L.^...^.    lo.oiirt-s   c<ii>t" 


Dmc  lUud  prUnum  non  omnino  coucesser..n.  Non 
c.iim'  video  ",  q.u)modo  possit  lemporaliier  pniece- 
dce  seue.atio  Verbi  ex  Paire  creaiionem  omn.um  a 
R.U(f  i..  Ve.bo  et  per  Ve.bnm,  sed  hao.  (M.aeter.,» 
sibi  esse  -  arhit,dr,  gonerationem  <^--  ''f^X' 


Spi.iium  s:.nitum  ..bi  ait  :  Spiritus  Del  superferc-      sibi  csse        ar  u       ,  -  .^^  ^^ 

Lr  -^  Non  enim  d.  alio  ,.ri.u  hunc  lon.m  sac.a  »  ^•<^--;;— ^  "^  .ut  le.uporaies  pro- 
Scripiura  p.otulit.  Fccc  h^bes  et  -  c:ms:..s  primor-  aoc.dens  ^'[^^f^^^^,  3..  Hoc  autem,  quod 
di.les  ei   oa.isarum  cus.m   pnv^^dioiis    iheologi^ie      cessiones  recie  (lu.s  ex.sumai 


VAKlAf:  LEC.TIONES. 


sSic   C  01   corr.  K,   DE  mJf//»f»- 
6  <iV   MV,  sunt  om.  D;   E  .|uae  «n 
isic   Cb;    AE    /Vr.6(UH.-.  .    *SiC 
V        •,  c       >'  Sio  CDE;  .'/(»<•  <'."'.''• 

Dc   nomino.         ^t.^  ^W^^.  "^  -,.,,' .  ,,:i 

CDV-  -V  liiinm  Dci.     "  Nr  CDL,  uti 

■u   cst    \'de  hvc.      «SioCnL;  A''f- 

sic"Ai)E;  p.<»i'f  ^'••'"''•";:;'."'^.''g,: 


: 


j;S7  f)E  DIYISIOSE  NATlJr.AI-:.  -  UV>El\  SKCONDDS.  Sb/» 

posiciiiis  proposilmn  •  cst.  iion   incojiqiii«  coiiccs'  A  consei;.jeiisesl».1ic.:i-e,iieinoi.ovii  Filium.iislfnief. 

seiim,  hoc  ost,  gener.uionoi.»  Veibi  ;.  Palre  nuUo  ei  nn  v.iIl  i>aici-  rcvplaic?  Ua  iil  i..iftil.g«m..s,  ifvc. 

ino(!Q  crcaiioi.ea»  oiuni.i!..  i-n  Yeii)0  ;.  Pali-s  leu.po-  la.c  "  \>cr  Jlieopl.ai.ii.s;  nam  csser.ii:^!n  l^nins  n 

raliier  praeced^re. ,.  .<cil  c^ii^nain  sihi  csm^  Ni.in  Fiiii  cl  Si.ini..s  s.n.ii.  at.iue  snl.sianiias  eon.n.  p.:r 

et  Propiicla  dicil  Patrein  alloanens  :  Ouutm  in  sa-  sclpsas  iinniedialo  "  c.valnrae   revelan  unposs.in»". 

fnenlia    />Ws(;.  Sin.ul    ci.Mn    Pater   cl  sapienliam  csl.  Sin.iliicr  de  niodooi  .inalilaie  divinae  geneiatio- 

s.iam  gennii,  el  in  ipsa  »  onnna  fccit.  El  alil..i   idem  nis  iiu<;llig..Mhiun),  si  iai.i>-n  pruprie  .licilur  de  div.na 

Pn.phcta  cx  persona  Palris  ail  :  EinclavU  tor  mcHm  Jiaima  vn/s  cl (juid.  Piiis  c-.ini  osl  .luani  porsona,  cl" 

verbmn  bouum,   dico  '  c(jo  oy.era  mea  regi.  Ac  si  plns  csi  qnam  sul.slanlia,  simiiiier,  si  propr^ic  nio- 

.'.perle  dicerct,  ex  secrclo  subslaiui.ie  n.eac   Vorl,o  dus  ei  qnarnas  do  ca  i.aliira  pracdicanda  snnl  ",  .iune 

i:i  co  nascenlc  opera  nica  in  eo  facio  \  qnae  ogo  snpe.al  onmom  n.o.lnni  on..u'inquf^  (|ualitalcni,  »ft- 

ipsi »  rcgnanli   do.  llen»  iierum  J.d  Pairen. :  rcciuu  loraqne,  qme.  s.T..i.d.m.  i.ci.lcns  dio.iia.ir.  D.<  qu.- 

inir.cipium  iu  dievirlutis  luae.  Ac  sidixissol  :  Tccnm  H.is  ii.  priori  ^'  llbro  intor  n.is  conveaii.  Scqnni.r  : 

.scn.pcr  esl.  et  in  le  principiuin  Oinnimn,  hoc  csl,  I»  *;>.V"rfon7;«s  ^idiiffvram  cc  ul^ro   urdc  iiuijeram 

Verl.iim  tiinai.  Si  crgo   scmper  pr-i.ivipinm  esl  «  in  ^enui  ie  ":  O.du  v^rl.n.um  :  ex  nl..-.o  gcnni  ^ic  m 
Palrc  cl  cum  Palre,  nnnqnain  e.al  ci  imiicipl^mi  ^  si>ieiidoribui  miicioruiu  ui.le  larifcriim.l 

n<nicral,sed  scniper  principini...  El  qnia  Mion  ac-  intclligo   secrotos  p:.icriiae   s.ilisianlino   sinus,   c.x. 

«•idil  ci  prii.cipium  csse,  ininquain  si;ie  his,  qnonini  q'ni'»s  unigcnilns  Fiii.is  ••.  (ini  csl  Ve.bnin   Pnlris, 

principimn  csi,  cral».  In  dic  viniiiis  luae.  in  die,  hoc  nains  csi,  cl  do.  quibns  scrnpcr  nasciln.',  m  m  qin- 

csl ,   in  noiiiia  inlcliccu.a^is  et  raiionaiis  creainrao  hiis,  <l.nn  semper  i.asci.lnr,  senrjper  maftci.  De  .luibu» 

gcncrationi:}  a  lc  '.  Virlutis  laac,  hoc  est.  sapienliae  »»  i:vang.;lio  dicl-n.  fesl  :  Deum  iiemv  tiUii  '^'«?««"'- 

mae.   Dics  cnim  vinulis  Palris  in  hoc  loco  non  in-  iu<jciiiius  autem  Fiiu.^i  "'(/Hi  csl  tn  siinbns  ■'  Pains^,^ 

congrne   inleliigitnr   cogniiio   ift.4iahi!is  nativiiaiis  J>c  .Jrtn„i;.-/.  Non  c.im  scparalnr  a  Paiic,  .{Ui;^ 

Dei  Voibi  ex  Dco  Patrc,  qin.iHnm  dalnr  croalnrac  "»  aolo:naliier  et  i.icoinn.nlainlitcr  csl  in  Palre,  sicut 

inielligeie  quod  supcral  omncm  iniclleclnm  ,  et  ad  ip^e  ait  :  !^go  in  Vmrc  el  Paler  in  nic.  P;.lor  igUur 

hK;cm  iiiacccssibilem  concc.niur  accessns  pcMheo-  ex-  W.ero  suo  genuil  Fllinm   suum  ui  spltuooiibus 

phanias.  hoc  est,  divii.as  appaiilioi.es.  qnas  liieolo-  Siuuiorum.  Na.scenie  eniin  Filio  fx  Paire  splendonts 

gia  puiis  iiitcliociibus  ingcril ,  ci  incmdviii  modo,  tiniil  sanctornm,  lioc  osl.  coguiiionos  ti<M:U.in.n,  cl 

nnliiqne  c.^gnito  inligil,  ul  .!e  "  oinnif.o  per  seipsuni  p.acdo.-,linalioncs  subsl.i.Hialos  in   Verno  Uci .  .lui 

iin^^.gnilo  halulnm  q..endain  verao  oognilionis  in  se-  'w:*'  aposlolo  tesie ,  anlo  lempora  secmaii.n  prao- 
!i.oiip.ispo»sideanl.YirlusenimP:.trisestsapienlia>rft'»ii"''«vii  i»  rcgnnn..  Non  dix.t  anie  tenpoia 
Patris.  in  qna  omnia  fecil.  Scd  iUa  cogi.itio  divinae  aclcn.a;  lemporu  oni.u  aei^n.a  suut  -  Ulris  ci 
gcm-rationis  adh.ic  in  me  esl  per  (i.lcm,  in  an-clo  Fiiii  ci  Spirilus  sancli  co.^ssenii.nl.s  aeiCin.cw  ,  m 
fst'-pcr  spccicm;  imino  cliain  »^  nec  in  mc- cst  qua  suhsJanli,nlo<j  splendorcs  san.:lorum,  omniumqiia 
per  specicin,necinai.gclo'''.r;cH-?r.4/io«5/M  enimejits  rcrnm  priinordialf.-s  causfte  ao.eniahnnv  condtta* 
<iuis  enurrabit  >  Nullns  q.iippc  hon.inum»  niilia  cacle-  sunl,  ipsariiinq..e  c.iusaruiii  cff.-cius  ei  •"  pf.ncsr.i j  cl 
Stium  virlntnm  gencratiouoin  Veihi  a  Pairc  p.oicsl  pracdestinuii  fucrunl;  sed  ante  lcn.pora  seculai.a, 
rog.iosocrc,  <piomo.lo,  vel  qnalisesi:  sicut  "  ncmo.  '«  ')»'k"S  o:"J»:^«  serr.el  ac  "  simul  iietc.nahlcr  .rt 
uovit  homi.inm  vcl  anxdoruni,  ipiid  est  vel  qnis,  principio  i'aclac,  ordin.;  <iuodatn  seonlon.m  sifr,H 
qui  '*  gen.iit,  ei  '•  qnisVsl  vol  q.iid  csl.  quod  geni-  l'l'T  praedefinito  uiqup  p^accogniio,  m  cnfiolus  su.« 
inm  est ;  so.I  solns  novil  quid  gonuil,  qui  gcnuil.  et  sive  visibiles  Siyo  invifiibiles  ,  d.vma  piovidcnin 
qiiomod.)  "genilnm  est,  quod  "  gcnilum  ost  ",  et,  adminislranlc  ..  proccduni.  PraedCSlin.r.nmes  siqm- 
q.ii  genuil,  novil  seipsurn,  quiri  *'  est,  cl  Tinomodo,  (^em  ol  praecogniiiones  sr.noioiuni,  quas  Psalmisia 
ei  qunhler  genuil.  quod  '-'  dc  se  gem;il:   similiter      //i/^Oi-cs- norr.inat  ,   lernmqnc  omnium  v:5ibihurfi  el 

qood  "  gerilum  esi,  novit  soipsuni,  qnid  ='  esl,  et  ^  invisibilinm  ra!ioni;s  Palri  cl  FiiiO  coaelernas  essfi 
qi/onnid»,  ei  ipialiter  genilnin  esJ,  cl  novil  ciini,  qni  (redimus.  In  \'eTbi  enim  Dei  (li&pensoiione,  ml  An- 
srgcnnil,  quis  "^,  el  quhi  esl.  Si  cnim  ncmo  i.ovil  gnslinns .  uou  fccia  ,  srd  (leteitta  suni.  Non  Ir.ola 
Paiiem  nisi  Filins,  et  cni  vnll  Filins  revebro,  iioiiuc      dicil,  arihnc  lorr.ponhus  et  locis  per  generalioncm, 

VAniAi:  LECTioNi-:s.     ' 

'  Sic  CnF;  A  posilum.  *  .Sio  AC:  DK  in  v"o.  •  Sio  COF;  A  dediro.  '  Sic  COE;  A  fano  in  eo. 
•Sic  r.D;  A  /■///,•  i:  ipse.  "Sic  COF;  esl  oni.  .K.  '  Sic  CDK  :  A  f/u;vr«.  *  Sic  (.l>E;  A^nunquam 
cval  iinehia,  (itiorv.rn  prindpiuin  est.      "•*  Sic  l)K;   A   u   le  ijenerutionis  ;  ('.  gcncra.ionis  oil.  •^""     ■'''. 

AD  nalurae.  "  Sir  ADF.;  C  uiiile.  '"^  Sic  CIM' ;  e&l  om.  A.  "  Sic  C\)V.;  A  cL.  '*  S.c  CF. :  A  ncc  In 
m,' ,  nec  iii  iiv(je(o  cs/  vrr  specierr  :  I)  nrc  in  me  tnt  jicr  xpcdem  nce  m  onqclo.  ''  Sic  GDK ;  A  nam  j^^rn'' 
cc;i.  «  Sio  r.E:  qui'o:\\.  AD.  "  Sic  CDF;  A  vel.  '^  Sic  DK;  A  (y./itf.  "  Sic  DE ;  A  quidqujd.  sea 
ti(ijs  --  qeni<um  esl  om.  C.  ='  Sic  CDE  ;  A  et  quid.  -- Sic  CDE  ;  .\  (luidquid.  "  S.c  CDL.  A  quiO- 
qiid.  »*Sic  ADF,;  C  quod.  "  Sic  CDF;  A  .|ins  esr.  "  Sir.  CDE  :  A  erit.  "  Sic  CPF:;  Krevslan. 
**  S>H-t:  .\iTnmediiiiae:  DC  inmedtelaie.  "  Sic  C(d; ;  el  om.  A.  ^"  Sic  CDE ;  A  s./.  "  ^'C  ALt. 
D  in  pr/f/io.  ,  -  A  ex  V.  A.l..r..  fe.  "  Sir  CK;  A  E:  nerum ,  D  Verum..  "  -  ^=  Sic  CDF ;  Filius  om^A 
'»  Sic  CDF.;   A  sinu.      "  Stc  CDF;  A  au,.       "  Sic  CDt,   A  sunl  enim    tempora  aelirntt  Pains  ei.  aic 

CDF  ;  elo:r\.  k      '"  Sic  CF ;  A D  .? f . 


^  '  JOANNIS  SCOTI  360 

facla   vero  acierr.aiiter  in  Vcibo  juxla  pririiorilia-  A  versns  l.orizoiiiem  ,  Cl.nMus  sccii.Khin)  caiiicm  ex 


iium  caiisaruin  cojiiiiiioiieio    In  prmcipio  enim  fecii 

l^eiis  caelum   ei  terram  '.  Idem  nlibi  :  Yerbum  D<'i, 

iiiqiiil  *,  })er  quod  fitcla  sunl  omnia.  iibi    incomrmila- 

hilitcr  viviml  onmia,  iioii  soluin   qiiae  fiieniiil  ^  scd 

<Hi;ie  fiiiiira  suiii ;  nec  lamen  in  illo  fiierunl,  noc 

fiaiira  sinil,  sed  laiiiuniinoilo  simi,  ei  omnia  sunt, 

ei  omnia  imiim  suni ,  iH    majjis  unum  esl  '*.  Ileni 

Joannes  Theologus  in  Evangetio  :  Quod  faclum  esl 

in  ipso,  vila  erpi.  In  splendoribua  Iiaquo  sunclorum 

Paler  ex  ulero  suo  *  »uum   yenuil  Filium,  lioc  esl, 

in  Filiosuu*  imigenilo  cognilioiicm  fiituroruin  san- 

clorurn  geuuii ,  Inimo  eilain  '  eos  cieavii.  Sancio- 

rum  (Hutppe  ii)  sapientia  Pairis  cogiiiiio,  eoniin  csl 

creaiio.  liileliet.lus  enim  oiuniunv  in  Deo  essenlui 


Virgiiie  naius  iradilur,  siciil  **  sgmclus  paler  Au}{ii- 
stiniis  iii  Decadibus  siiis  scrilni.  Sed  qiioniam  sacrae 
Scriplurae  iiiler|jre*ali«)  inflnita  cst,  quod  piaeseiili 
ilispiitatioui  magi?  convenire  videlur,  qnia  itoii  salis 
viileo,  tiic  ",  «inaesu,  alque  evlissere. 

21.  Mag.  Miiii  q:riilem  iu  jioc  loco  ntea  sufiicii  •' 
simplicilas.  quia  uon  conveiHl  "  alioruni  sagaciias. 
l.<inTer  i.ste  mysiicus  alque  propheiiciis,  anie  cujus 
orium  spiendorrs  fc.ujctorum  in  Verho  Dei  imigeiijlo 
inleliif^untur  esse,  islurn  mumium  visihilom  signirt- 
care  viiieiur  verisimiJle,  eu  forma  locuJionis,  quao 
graeci*  liicilur  ffwHzooj^/j ,  el  interprelaiur  concc- 
ptio,  qji.i  forma  pare  a  toto,  loiuni(|iie  a  parte  signi- 
fioalur.  Prius  igilur  qiuim  *' muudiis  isle  visihilis  in 


onmium  esl.  Siquidem  id  ipsiirn  esl  Deo  cognoscoro,  B  genera  el  specles  omnesqiie  numeros  sensibili.-s  per 

pri^sqiiam  fiaiii ,  quae  facil ,  el  facerc  qiiae  cogiio- 

scit  :   cognoscerc  eniin  "•  el  facere  Dei  iimi.ni  esi. 

Nani  cognoscendo  facii,  ei   faciendo  cognoscii '. 

Cognitio  non  praecedil  facturn,  ncc  faclum  praecedi), 

cogniiionem  ,   quia  '•  semel  ei  simul   sunl  onmia 

coacierna  praeier  "  rationeni  crcantisel  creaii.  iSoa 

euim  Deus  cognovii  omuia  ,  posiqnam  facla  sunt, 

sed  aiilequam  facta  esseut ,  cognovii  omnia  ,   quae 


generationem  procedere! ,  anie  lempora  seciilaria, 
DeiiS  paier  Vorhum  siiuin;(enuii,iii  quoe)  per  qimd** 
omiilum  'iiaturarum  **  piim<»rUiales  causas  fierfe- 
rtissimas  creavil,  qitae  divina  proviileniia  admirii- 
slranle  mirabili  quadani  harmouia  processionihus 
Snis  per  generaiiouem,  HMmeris  locoruin  ei  teinpo- 
rum  °*,  generum  quoque  ac  specicrinn  muliiplicibus 
diSereniiis  hurie  mundum  visihiicrn  ab  initio,  qiio 
facicnda  erant.  Ei  quod  est  mirabiiius  ,  piopierea  coepit,  usque  ad  iineui,  (^uo  desinel  esse,  non  aboli- 
omniasunl,  quia  praecognita  susit.  iSihil  eniin  e&t  lione  esseiiiiao,  sed  qualiiatum  et  <juantilalum  mii- 
aliud  omniiim  esseniia ,  lusi  omninm  in  dhina  sa-  lalione  naturali  cursu  perliciunt.  Ei  ne  mireris, 
prenlia  cognilio.  In  ipso  euim  vimmus,  el  '*  movemur,  lotuin  hiuic  mundiim  parle  sua  significari  **,  quae 
ei  sumus.  Coguiiio  enlm  ,  ul  ail  sanclus  Dionysius,  esi  lucifer,  cum  videas,  per  ipsiiin  solem,  cui  semper 
eorum  quae  suui,  ca,  quae  sunt,  esi.  Sptendorcs  igitnr  ^  liicifer  adhacrci  ",  iion  enim  longe   ab  eo  recedit. 


sancloruui  sunl  eorimi  in  sapicriua  divina  ,  el  in  ^ 
primordialihiis  suis  **  causis  clarao  cognitaeque  Deo 
•siibsiiiutiones.  Ei  hoc  tolum  anie  luciferum,'hoccs\, 
el  nativiias  Verbi  ex  Patre,  el  spleridor  cognitionis 
saiSctoi-uiu  ,  iintno  eiiara  omniuni  naturarum  "*,  in 
principalihus  suis  causis  pracceilit  luciferum.  Sed 
quis  est  isie  lucifer,  ante  cujus  ortum  praedicla 


sed  aut  paulo  anle  ipsuin  orienlem  oritur,  antpaulo 
post  occidenteni  occidii ,  hunc  eundem  riMindMia 
sensihilem  myslice  signilicari ,  dicente  Salomone  : 
Quid  est  quod  fuit  ?  ipsiim  quod.fn:urum  esl.  Quid  ett 
qupd  fnlurum  e&l  ?  ipsum  quod  facieudum  erl.  Xihil 
sub  sole  nocum.  Solem  *'  siquidem  non  iiicongrue 
liic  inteHisimus  onMiem  visihiieiu  crealtiram.  Noa 


omnia  inteHiguntur  esse  ,   inultis  vaiiisque  niodis  a      enim  solummodo  de  ea  parie  miindi  hiijus  **,  quae 


s.ipieniibiiS  iracialur,  (pioriim  senlerilias  longum  est 

motlo  iiijroducere.  Nam  ■' qiiod  per  Isaiam  proplie- 

lam  diciltir  :  Quomodo  cccidit  de  raclo  lucifer  tnane 

oiiens  ?  <te  diabolo  aperlc  inteHJgiliir,   deque  cjus 

<*arp(>r(\  quod  maxime  in  impiis  ei  aposlalis  ei  hae- 

reticis  '*  dignosciiur  consiilutun>  *'.  Psalmistae  au- 

lem  lucifer  quihusdam  virteiur  iii   slgnificaiione  «'      snlo.  hoc  est,  sub  miindo  non  "  esl  novum,  sive  qiiis 

ipsiiis  clarissimac  siellae  ,  quae  sol  \  orUim   solis      iutelligal,  ni!  novum  csse  in  praeseulis  vilac  curri- 

piaecedero  antc  ciijiis  stcllac  ftppari  lonem  sursum      culo,quod  prius  ia  naturali  rerum  ordine" non  appa- 1 

VAUIAE  hECTlONES. 


inlra  solarem  circuhim  comprehcnditur  ",  terram  *• 
dico  aqiiaramque  natiir-am,  aera  qiioque  ciiin  infe- 
riore  "  aeiheris  parle,  qua  iunaris  ^lobus  volvitup, 
his  verbis  theologi  significanlur,  veriim  eliaiu  '*  snpr» 
mundi  spatia  a  solari  linea  usque  ad  ^strenium  cae- 
lcslis  .sphaerae  amhiti;m.   In  his  cnini  oiunibns  sub 


C[>E\  K  coniprfiheiiduniur.     "  Sic  CDi::  A /rnnrr/m.     "  Si(M":Di:;'A  iH/"(Tiori«.'     "SicCDE;A*{.     **  Sk 
CDE ;  A  nibil.     '•  Sic  CDE.  A  nort  apparerel  in  naliirali  rcrum  urdine. 


8 


m 


DE  UIYISIONE  NATTRAE, 


rwrel;  nil  eiiim  aliwd  in  ieu»poribus  praeicr  o:Vnii!- A 
ffeuj  rennn  rev(>in{ionein  seiiiiliir  j;t  itiicllijfituv  : 
sive,  v.l  U:\xhms  luiac  Scriplurae  iiileliigii  Incimv  ', 
(fnod  aiile  tiutic  mumluin  juil,  icl  ipsum  fuiurum  eiit 
posl  mandum  *,  iii  est,  ea  soU\,  qiiae  aelorna  suul, 
iinle  luiiic  niunttuin  fueruni.  ei  pusl  eum  ^  fiiiurn 
^iiit.  Ei  niliilsiib  sole  uoviiin,  huc  est  \  quiciiuid 
iiovuui  sul)  hoc  ininulo  e^l,  niliil  est;  inunilirs  enim 
isie  toius  liovus  (iioilur,  (|iiia  aell^nr.is  noit  csi,  et  Tn 
tcii  poiu  orlusesl;  iiieo<|u;i  iiiliil  csl ;  pcribit  Ciiiiu 
ouisj  o;HinI>us,  (iiia«  iii  co  snnJ,  lesle  Psyliiusia,  qui 
ail  :  Operu  ninnuum  luarum  sunl'  cacli ,  ipsi  peri- 
biinl.  Si  auiein  niaxiinu  pars  inun<ii,  q;!:;c  caciiiiii 
esse  pcrliiliciur  aiqticpulclierrinia,  ccloraMJue  parlfs 
undiqucatiiLiro  non' ignoralur,  p(Milura  sil,  pii(:isiic, 
qitod  iii  C(Hcris  suis  parliLus  iiilerid.ilins  *  vilioii- B 
liusiiiie  pcniVanerc  pracva1ei)it  '?  In  oniiii  ciiiin 
corpore  conipUclo,  diun  e;i,  quae  contii.cijf,  percuiii, 
qtiac  contfneiitiir,  rcmancre  "^  non  possunt.  Sed 
qui:i  ad  iiiiiiiilm  pfiiilus  rcJire  noii  poteril  ",  quo- 
iVcnii  vx  *  DcO  faciiis  csl,  et  ouiiic,  qntfd  cv  Deo 
faciiun  esi,  s(^inpcr  nianet  :  quid  in  eo  peribil  et 
quid  '"  (lon  pcribit,  (iiligenti  ind:^gine  qnaercndiim,  et 
iii  aliud  leniptis  r(?scrvanduin.  Niino  uulcin,  <\r(v.\  in- 
s'iat,  sfcipicie.  DisC.  Cante  ac  vigilanier  dispuUis.  M.vc. 
Coaeternae  igldir  siint  "  principales  '*  rcruiiiomninm 
caiisae  Dco,  el  principio,  !i'i'  (jiio  faciae  sunt.  Nam 
si  Dcirs  nullo  n.Otlo  prae^Cillt  prii:cipium.  id  csX 
terbnm  a  so  ac  tle  se  genituni,  ipsmuqae  Vprliuni 
liulfo  iiiodo  pia;'ced:l  faclas  in   sft  reriini   causas. 


sequiiur,  haec  oiiiiiia,  Deuni  Patrem  JTco,   et 


Verbum,  rerun.que '*  causas  iii  eb  facfas  coaciorna 
esse,  Disc.  Noil  oinniiio  coaelerna"  suni.  Nam  Filiiim 
Pairi  coiael^rnum  csse  *'  omnino  crediiuits,  ea  vero, 
q'uae  f.icit  Paierin  Filio, coaSlema  e*s.'»e Fiuu  iliciimis, 
iion  aiTiem  omnino  coaeterna  :  coaclcrua  qtiidoin, 
quia  iiunquam  fnit  Fiiiiis  '*  sine  priinordialibus  iiaiu- 
rarum  causis  "  in  se  faclis.  Quae  laincn  causae 
r.on  oiunino  ei,  iii  qno  factae  suiU,  couciernae  sunt; 
lion  enim  fadori  facta  coaeteroa  esse  possunt ; 
piaccedit  cnim  factor  ea  qtiae  facit.  Nam  quae 
oiniiino  coaeterna  suni,  iia  sibi  inviceni  coadunantitp, 
lil  iiullum  siiie  altero  possii  manerc,  qiiia  coesscn- 

4  * 

tiaiia  siinl.  Factor  autem  el  fa'cluin,.quoniam  coes- 
seniialia  non  sunt,  itoii  coguntiir  esse  coaeterna,  co-  ^ 
guiiliir  aniem  semper  csse  retaiiva  ei  shnui  csse, 
qnia  faclor  sine  faclo  non  csi  fucior,  et  faclitm  sine 
factorc  lion  esl  facttini.  Hinc  conficilur,  quod  idco 
primordiabis  rermn  caiisas  Deo  coactcrnas  esse  " 
dicimus,  quia  scnipcr  in  De.>  sine   nllo  fempor.^li 


—  LIBER  SECUNDnS.  K62 

priiicipio  sii|i.>»i.stiuit,  non  omnino  lamen  Deo  esst  ( 
coiioicrnas,  qula  "  iioii  a  seipsis,  sed  a  sub  Creatore 
ificipiuii!  csse;  ipse  vero  Cre:itor  niillo  modo  iiicipil 
(^sse  **;  solus  cnim  ipse  esl  vcra  acternilas,  onini 
priiicipio  oatiiiqiie  liiie  car(;iis,  qiii:>  ijise  est  piinci- 
piuin  oinniuiii  ei  liiiis."  Non  eiiim  vera  esi  aeiernitas, 
qoao  (iiiod;iiiiinod(>  incipil  e.sse,  sed  vere  aeieriiila- 
lis,  (|ii;ie  Kvypxo;  esl,  fiocc^l,  (nnni  carct  principio,  — 
p:)rticipari!>  csl.  Oniiiis  auiem  cieaiiira  ir.cipii  esse, 
qi;ia  crrit,  quaiido  imii  erat  :  eral  iii  aiusis.  (jtiando 
nc!i  ciiii  iii  cltcct^ibus.  Noii  oinnino  igiiur  vcre 
:ii'tp:iiiiali  coacicrna  esl.  Si  aiitcni  in  ipsa  caiisa  / 
cautariiin  oir.niuin,  iu  Trinitate  dico,quae(!am  iiilel- 
ligitiir  pracccssio  »' ;  Doiias  enir.i  gigncns  ct  inillens 
praocedit  Deilatem  geiiii;nii  cl  Deit:itein  proceden- 
lcin  e.^  gignenlcel  gcnila,  diini  sil  iiiia  et  iiiscpara- 
iiiir.s  Deilas  :  nsiin  "  niirum  nul  incredibile,  causa- 
riini  caiisam  *'  omniuiii  omiiia,  (iuoruni  causa  est, 
praeccdcre,  el  in  ea  conimutabiiiicr  actiiriiaViierqtie 
sine  lciiipoiaii  iiiilio  riiiss.''?  Si  ergo  Palcr  orcasiones 
reriiin,  qiias  (ccii  in  Fiiio  co  modo.  q::o  lacior  facla 
siia,  ei  Yerbum  ea,  qtiae  Paier  iii  se  *'"  fecit  et» 
modo,  qiio  ars  artificis  cas  rationes,  qiiae  ln  ea  al: 
arlifice  coiidiintiir,  pniccciiil  :  qiiid  obstat,  si  sanclus 
Spiritns  ■*,  qui  super  :il  y.ssuiii  priinordialiimi  caii- 
sarum,  qiias  Paler  in  Vcrbo  cieavii,  snperierlur, 
liis,  quibtis  stipeiTorliir,  pr;uH'S5,e  iiitcMigalur  ? 
Spiritu^  ergo  sanciiis  inysiicas  atpias,  quas  fovei  et 
fecunifat  ,  in  seip.so  actcriialiicr  aolerniiaiis  siiaa 
virtiilcei  superat  cipraecOiiil.  Seil  si  liaec  raliona- 
bililor  res^bnsa  siiiil  (!c  («1101110110  piii.<  if^ierum, 
qiiid  veliiVi  specialiler  Palri,  (luid  Voibo,  qiii!  saucto 
Spiiiiiii  aiirlbuendum  viuciur,  plane  edisseras  lla- 
gilo. 

S^.  Qiianquam  enim  triiim  subslaniiarum  divinao 
boiiitatis  una  atqiie  eadcm  (•ominiiiiisnue  cicd;.tiir  et 
iniellijjalnr  csse  operatio,  iiuiiu  taiiien  di£roreiiii.i  ac 
proprietaie  di(;eiidiiin  csl  carere;  siHit  enim,  qnae 
singulis  porsouis  Veluli  (juadani  propriotale  a  s:titcta 
tlicoloijia  (iisiribiiuiiliir,  qiioniin  e.vemiila  noia  libi 
essc  non  (inbilo.  Scd  ni  paiicis  uianiiir  c.vciiiplis, 
proprium  iv.lfis  audianius  divino  ore  toqiicnte  :  • 
hum  vcnit  plcniiudo  tcmporum  **,  mj.<ii/  Dcus  Filium 
suum  facluin  ex  mnrwre^  faclnin  ex  leqe  *^,  propriura 
JFilii  :  Qui  chm  in  forma  Dei  cssir,  non  rapiiunn  arbi- 
trUtua  csl,  ef.se  ae  adqnalem  Deo,se:l  semclipsumeiiua-  - 
uivil,  fortiKit.n  servi  uccipiens  '»,  el  reliq^ia.  Prwpriiiin 
Spiritiis  sancli  in  adininislratione  incarnalionis  Vcr- 
bi  *'  Evangclium  nianirestat,  dicenlcangelo  (le  sancta 
Dei  gcnitricQ  :  Quod  in  ea  natuniesi,  de  Spiritu  sunclo 


VARIAK  LECTIONtS. 


"SicCDE;  esse  om.  A.  "Sic  CDE ;  jilius  om.  A.  '"  Sic  CDE :  A  $Uui  prinwrdinlibns  cfivsis  Ftlius 
naiiiralibus  et  in  se  fhclis  cel.  '*  Sic  CDfc  ;  ecifc  (mi.  A.  *'  Sio  CDE  ;  A  ifntie.  ">  iuie  vero  Cnuior  — 
incipii  essc  om.  C.  »'  Sic  CDE  :  A  jiir/M-cssio.  "  Sic  CDE ;  A  non.  »^  Sic  CDE  ;  A  cusanirn  oiumom 
ciiusam.  •*  Sic  CDE;  A  in  l'"i7/o.  *•  Sic  CE;  AD  .^piritus  sancius.  «  Sic  CDC ;  A  lexnpons.  "  Sic 
CDE;  A  faclumes  letje  f.  e.  m.    >^  Sic  CDE- A  a  tst  fsse  s.  «.  d.  s.  s.  e.  (  s.a.     "  Sic  CDE ;  A  verbi  Dn. 


563 


joANNis  sc.orr 


564 


es!.  Mao.  Raiiocinaiionis  luae  InvesiigiUio  r:iia  mihi  A  nemo  snnc  crcdeiiliiitii  recicqiie  iiUelligeiilluni  hae- 


videlur  '  ;  iion  eniin  n  \enlate  opinor  *  eam  ' 
deviare.  ldeo(iiie,  quod  '  a  nic  poslulas,  conahor 
iuqnirere,  eo  Juoe,  ()ui  ad  seipsiim  inquirendani  nns 
iliuniiiial  ct  invilat.  Videlur  ilaqiic  "  niihi  condiiio- 
liis  naliiraruni  causaiiler  tiroiirietalein  Deo  Pairi  • 
llieologiain  Iriiiiierc  :  In  imiir.ipio,  inquil,  fccic  Dcn.-i 
cacluiu  ct  lenum ;  ijcm  aiibi  :  Ontniu  in  sapienlia 
fecisii;  ilcn» :  Qui  [ccisii  mnndinn  dc  materia  informi ; 
ei  aliiji  :  Oniniu,  (juaecuiKiuc  volitil  Douiinu.^i ',  fecii  in 
caelo  el  in  (erra^  in  mari  el  in  omnibits  abijssis  ®,  et 
ccieia  mille.  Iit  Veiiio  :tiileni  rationcs  '  oinniiim 
rernni  suhslainivas  "  condilab  esse  **  perhibcl , 
pracfliQlis  eis(Jcni  aHesIantibus  lesliinoniis  "  :  In 
princijiio  fecil  Deus  caetnin  el  lerram;  et  :  Omnia  in 
sapieniiu  fccisti.    Non  eniin  aliud  est  principiuni ,  B  cirra  Deum.  causain  vitieliccl  donaiionnm  oniniiim, 


silal  allirniare  ,  spiriliiaiia  dona  ,  (pnic  pro^eia 
Isaias  super  capnl  Ecclesiae,  quod  esl  Chiislus,  re- 
qnictuia  i»ro|>liclav!l,  iioii  per  aliiini  nisi  pcr  Spiri- 
lum  saitcliim  D;'o  vcrbo  incani.'ilo  dibiributa  csse, 
quiri  mirutn,  si  Ecidosiac,  qiiac  ts^l  cnrpus  pjns,  «on 
solum  flona  graiiae  per  Clirislum,  sed  etiani  **  dona 
noUiraK  per  (MindenrChrislum  idein  **  Spiviliis  divi* 
dai  et  dcl?  Insupcr  ctiam  ''  omui  creaiurae  visibill 
ei  Invisibili  dnniim  csscnliae  triLuil,  nl  siiil  '^  quac 
soluinmodo  suiit;  donum  vilae  vivcntibus,  qno  vi- 
vunl  -'^;  s«iii.ienlibus  donum  scnsns,  qno  senliunt; 
rationalibus  ralionis  donuin,  quo  "  naturas  reruin 
raliocinandi  aclu  vcre  ac  diligenler  *•  perquirniit  ct 
inveuiunl;  inlellfciualibiis  inlclligendi  donum,  ipio 


aliud  sapieiilia,  aliud  Vcrbuin,  scd  Iiis  omnibus  no- 
ininationibus  iiiiigcnilus  Filius  Dci,  in  quo  cl  per 
qucni  omnia  a  Palrc  fucla  sunl,  propric  signilicaUir. 
Aposlolus  ilcm  :  In  iiuo  vivimns,  inquil,  el  '*  mvvemitr 
€t  sumus,  id  esl,  ipsc  esl  iniago  Dci  invisibilis,  prifno- 
geniins  omnis  creatnrae,  in  quo  cieaia  sniit  onuiia 
in  caelestibus  ci  iii  lcrra,  sive  visibllia  sive  invisibi- 
lia,  sive  sedes,  sive  doniiuationes,  sive  principaUis, 
ci  poleslates,  omnia  *'  per  ipsuni  el  in  ipso  creala 
suiii.Omniuni.vero  causarum,  quas  Paier  in  Vcrlm 
Siio  universaliier  ct  essenlialiler  creavit,  dislributio- 


incugnile  ac  super  oinncin  crcaturain  volvunlur 
incllnbili  inoiii  mirabiliqiic  reditu.  Main  myslicunt 
Zncbari;>c  prophclAc  candclabrHUi,  nl  de  Mosaico 
sileain,  dum  ad  ipsiiiii  peitinel  niysteriutn,  Ecclesiam 
significal.  Lampas  "  vcro  ejus  '"  desuper  posiia  pa- 
teriiani  esl  lumen  ac  verum,  quod  illumiual  omnem 
lioiiihiem  venlcrJem  in  mundum  ".  Dominus  iiosler 
Jejus^*  Christws,  qui,  qnoiiia::!  pro  nobis,  ex  nol.is, 
i;i  iiostrae  carnis  naiura,  el  conccplus  *'  el  na- 
lus  est,  el  apparuil  mundo,  super  candelabrum  Ec* 
clcsiac  lainpas  dicitur,  duin  sil  secundum  naluraia 


ncm  Spiritiii  sancio  caiidem    iLeologiani  repcriinus  ipsa  Dei  ei  Pairis  sul)siai>iialis*'*sapiciilia  ei  Yerbuiu, 

applicarc.  Sicnim  ipsidivinaruindonationum  paitilio  snper  ^'   qiiem    prinio   '*  secinidum    intclligciiliani 

(!isiribi!lioque,  teste  Aposiolo,  datur,  cur  non  cliam  bnmanilalis,  capnl  qnippc  "  universi  corporis  Eccle- 

piimordialiiim   cansarum    subsjantiaiin  r  in   Verbo  C  siaecst,doiialiones  sancli  Spirilus,quae  scplenario** 

Dei  *'  conditarum  divisio  darciur?  Aiii  "  enim,  iu-  numero  sigiiiilcari  soientt^requiescunl.  Diviua  siqui- 

qiiit,  per  Spiritum  dalnr  sermo  sapienliae,aHisermo  "  .  dem  dona,  quae  pcr  Spiriluin  sancluni  dislribuunlur 

scienliae    secundum    eundcm    Spirilnm  ,    alii   (ides  Ecclcsiac,  (pioniam  ali  uno  spiriln  dislribuiinlur,  ab 

in  eodcm  Spiritu,  alii  aniem  »»  donaliones  sanilaium  ipsius  capite,  Cliristo  dico,  inchoantia,  nomine  ipsiu» 

in    eodem  Spirilu  ,   alji   dtiiem   operalio  virlutum  ,  Spirilus  solont  signilicaii..Non  enim  ipse^' secundui» 

alii  prophctiae,   uUi  dir.crelio  spirituum,  nlii  autem  nalurani  donum  dici  potest,  sed  distribuior  dononim. 

iicnera  linijuarum,  alii  interprclaiio  '"  scrmonum  ;  Itjcoquc   sepliformis   dicitiir  ,   qiiia  **  pleniiudineai 


omma  autem  naec  operaiur  unus  uKiue  idem  Spirilus , 
Svidens  propria  uuicuique.jprqut  vult.  IIoc  ctiam  cx 
Scriplura  Gcncsc!)'  possumtis  arg'.;mcntari,  ubi  scri- 
pMun  esi  :  F^t  Spiritus  Dei  fovebat  aquas.  Ad  qnid 
enim  aliud  aestimaiidus  est  **  Spiritus  Dei  primor- 
dialiiim  causaruin  aquas  fovisse,  fecnndasse,  nu- 


divinorum  donornni  ,  qiiae  sepienario  insimratur 
mimero,  universalitcr  Ecilesiae  dividil  ac  proprie". 
Ipse  cnim  Spiriius  coesscnlialis  esl  Palri  el  Filio  se- 
ciindnm  diviuiiatein.  Super  quem,  Filiiim  dico,  divi- 
nas  donationcs,  qu;is  vlislribiMl,  requiesccre  facil 
secnndnm    humanitalem  :  lil   requicscel   **,   inquil 


lris.sc,  i;isi  iil  ca,  quae  unirormiler  *'  unitimque  ac  Prcphcia,  super  eum  Spiritns  Dei ;  ac  si  aperle  dice- 
sirnpliciter  iii  Verbo  facla  sunl,  per  diffcreulias  ge-  D  rcl,  et  rcquicsccnl  supcr  euin  "  dona,qnac  dividil 
nenim,  rormarum,  lotorumque  ac  p-arliuoi,  mimcro-  Spiritiis  Dei  :  spiiitus  sapientiac  el  intelleciu$,  $pi' 
rumtjuc  oinnimn  distribncrel,  atqiie  ordinarcl?  Et,  si      rilus  consHii   ei  fvrlii.udinis  ,    npiritus   scientiae  d 

V.MliAE  LECTIONKS. 

'  Sic  CDC ;  A  rnihi  css.'  vid«'l iir.  ^  Sic  A.rD ;  D  nl  opinor.  '  Sic  A  ;  eam  om.  CDR ;  ^  Sic  CDE ;  .\  qnidqiM 
•Sic  CDE  ;  A  erqo.  •*  Sic  A  ;  CDE  Dco  el  Palri.  '  Sic  CK;  AD  Deus.  "  Sic  CDE ;  A  in  o.hhi  abijsso.  *  Sic 
CDE;  A  rriiioiiis'.  '»  Sic  1>E;  AC  subsianlias.  »»  Sic  CDE  ;  A  csse  cnndilas.  '»  Sic  CDE  ;  A  tesnnioniis  attn- 
laiiiibns.  ' '  Si<;  CDE  ;  el  om.  A.  ''  Sic  CE  ;  AD  el  omnia.  "•  Sic  CDE;  Dei  om.  A.  '"  Sic  CDE,  A  ntiis ;  A 
sic  iibiiiuc  in  hacpcriodeaijis.  '^  Sic  CDE;  serinoKv.n.  A.  '"  SicCDE  :  antein  oiii.  A.  "  Sic  ADE;  C  intKrpre- 
iiilif>nes.  *'SicCDK;«/uni.  A.  *' Si«- CD;  AE  iJifon/nV/?.-.  '*  Si«-.(;DE;  A  c/.  *' Sic  A;  CDE  i(i  fs<.  *•  Sic 
CDK  ;  Ac^  "  Sic  CDE;  A  sunl.  '«  Sic  CDE;  C  v.ucnl.  -'  Sic  ADE  ;  C  quac.  **  Sic  DK;  A  acin^  ar  vent  dili- 
rjcnliu  A  aniiacrc  uc  diiiqenlf^r.  '-'»  Sic  (DE:  C  Lanipitdes..  ="  Sic  CDE;  C  ct>nim.  *'  Sic  CDE  ;  A  in  htnt 
"muuddrn.  '-'  Si«'  CDE  ;  liio  Jcsus  A  id  csi.  ^^  S'?r  CDE  ;  A  comvplus  cst.  *'  Sic  CI>K;  A  siipernniiirads. 
*'  Sic  ADL  :  f.  .supru.  "  Sic  CDK  ;  A  piinio  quod.  "  Si«;  CDK  ;  tiaippe  oni.  A.  "  C  supernono.  »»  Si« 
COK;  A  Spiritus  ipsc.  **  Sir  (M>K ;  A  qui.  ^'  Sic  CDK  :  A  univcrsalitcr  propriequc  dinidii  eccleslae.  ''  Su 
CD  ;  AE  reouieicil.     ''^  Sic  CDK  ;  A  super   ipsi/ni. 


\6^  DE  blVISIONE  NATUIlAt:.  -  LlHEK  SECUNDUS.  556 

uetatis  ct  '  iiiijilcbii  **  cum  spirilits  timoris  l>oiiii!ii  *  \  »Ioiiormn  aiiletn   dislrilxjliojiem   qiiasi  qiiaiidani  '* 

proprieiaioiu  "  Spiriliii  saiielu  iheologia  dedical. 
Oiiinia  igiUir,  qu:io  l*ulcriii  Fitio  facil.  Spirilns  san- 
oliis  Jistribuil,  cl  uitiouiqiie  propria,  proiil  vult, 
dividil.' Videsue  iijiUir,  qiiomorio  Iheologia  siiiguiis 
diviiiae  hoiiilalis  substaiiliis  seu  pt.vsoiiis  suas  volnli 
il  Doi  ei  Palris,  sic  el  in  Filii  iia-  proprieiales  dare  iiilelligiliir  ?/l*fllrI  enim  dal  om- 
u:u   essCiiliaio  *,   quia   cx   Palro      r.ia   lacpre,  Verbo  dal  oinnes  in  ips(»"univ8rsali!er» 


|Uo.s  omnes  Sjtirilas,  hitc  '  esl,  »iuas  omiics  doiia- 
ionPs  Spirilus,  capul  Ecclesiac,  qiiod  esl  ChrisUis, 
iritno  secundum  huinaiiiialeni  aocipieus,  corpoi  i  suo, 
xc!csia«;  suae,  pcr  Spiriiuin  saucUiiii  parlilur.  Ipse 
lUlem  Spiriuis  saiictus,  sicut  i:i  nauira  seciiiidiiin 
!SsenUaui  sub»isii 
(ira    esl   secund 


ubsiaiiiialiier  per  Eiliuin  naUiiii  inellnbiHler  proce- 
lil.  Ac  per  hoc  dona,  ijuae  dislribuil,  non  siia  soiuni- 
aodo  suiii,  sed  ei  Pauis,  ex  quo  proicdil,  el  Filii, 
(juo  el  pur  queiu  procedil.  El  ne  acsliiiies,  niul- 
iiormcs  donaiiones  Spirilus,  qiiihus  niulliforniia 
leccali  genijnina  expcHiiiilur  ab  Ecclcsia  peniuisque 
xlin^uuiiUir,  solas  pci*  Spirilum  dislribuias.  Facil 


esseulialiier,  siinpiiciler,  priinordiiiles  reruin  caiisas 
aeleiualiter  fiori ;  Spiriuii  '*  dal.  ipsas  priinor.liales 
causns,  iu  Verbo  l.iclas.in  efffclussutts  fcciin.lalas  '* 
dislribuere,  hoc  esl,  in  gi.Micra  el  species.  nuiueros 
diaereniiasque/  sive  caeiesliinn  ei,  s[>iritualiuiu  es- 
senliariim  corporibus  oninino  carentiuni,  scu  piiris- 
simis  spirilualibusque  corporibus  ex   calholicoruia 


him  sapieniia  inlcreRipUoncm  insipieiiliae,  iiiiel-  B  eloineiUoruiu  siuiplicilale  laclis  adhaefejiiium,  seu 


&CI11S  sluililiae  ablaiionem,  coiisiliiuu  iiidiscre- 
ionis  desiruciiunein,  foriiUido  iulirnrualis  soiu- 
ioneni ,  scionlia  igiioraiiliae  aholilioneiu ,  pietas 
mpieiaUs  el  in  ipsa  opcruir.  pravilalisperseculioneni, 
imor  conlenipUis  ahigii  caecilaiein.  Sed  el  praeier 
laec  doiia  g^ialiae,  quibus  el  purgalur,  el  aedincalur, 
X  illuminaUir,  ei  pcrliciUir  Ecclesia,  bonoruiii  om- 
liuni  donalioiics,  qtiae  eisccundum  esseutiam  sunl, 
'tsecundiini  naUiralia  accideniia,  non  aliunde  vcnire 
lenio  rtdelium  dubitai  ^,  iiisi  e\  caiisa  oiTiniam  bono- 
tim,  ex  Palre  dico,  ex/juo  oninia,  per  Filium  ,  iit 
|uo  sunl  omnla,  uec  eoruni  *  per  aiiuin  uisi  per 
ipirilum  saiiclum  csse  disunhulionem ,  qui  dividit 
•iunia  oinuibus  proul  vult.  Omne^  jnquil  llieologus, 


scnsibiiiiiiii  Imjus  iiiunrii  visihilis  ^'  ;i!iiver.salium  vcl 
I>arlicularimn  separalariim  locis,  lerniiorihus  niobi- 
lium,  quaiitate  el  "  quaiililale  diflerciilitim.  Priinor- 
tiiales  siqiildpm  causas  ,  siv«  visibili  sive  iiivisibiii 
coipore,  qiialiiiiie  quoque  ei  (luaiiiiiate  in  seipsis 
omnino  carere  non  iriaiiouabiiiier  quis  approharii  ; 
iiivisibile  aulem  ciMpus  dicimus  simplicem  ac  per 
se  inlelieclam  singuloruia  hiijus  muudi  eiemenloruat 
suhsisleniiam.  Caelesies  veio  cs.seiiiias  ,  id  esi , 
aiiglicas  virlules,  iiuamvis  uUra  hii:ic  mundum 
sensibUem  suae  naUinie  JniellecUiali  excolleniia 
noii  incongrue  exislimenliir  csse,  non  omnino  lainen 
consuliis  sanciorum  Pairum  senlenliis  sD'.riliialihus 
corporihus  j.idicandi  sunl  privari.   Noa  enim   in  '* 


laiitm  ojitimum  et  oinne  donum  perfectum  dcsursum  C  exlraneis,  sed  suis  adhaereiilibus  sibi  seniper  spiri 


sl  desceiidfus  a  Pulre  luminuin  ^.  Quid  aperlius  7 
}md  clurius?  Mtiu  uliunde,  uit,  nisi  u  Paire  lumi- 
um,  hoc  esi,  a  Paire  omnium  bouorum,  quae  suiit 
ecundum  naturam,et  quae  sunlsecundum  graliam. 
*ulchre  siquidem  hiinina  dicunlur  onMiia  dona,  qu:ic 
•\  iiigeiiilo  himine  per  genitum  lumen  descendunl, 
■t  per  proc(?deiis  lumcii,  pvout  cst  capaciUts  naiujae 
ilargitas  graiiiie,  iii  uiiiuscujusque  *  sive  geueralis 
i?e  specialis  essenliae  individuam  substaniiam  divi- 
luKiur.  Nam  quod  apostolus  veluti  soli  homiiii  viiie- 
ur  dicere  :  0  lioino,  quid  liubes,  quod  non  acce\)isti  ? 
iniversaliteroiiiiii  creaturae  visibili  et  invisibili  poiest 
lici.Nulla  enim  nauira  est  creaia,  (piae  haheal  qiiid. 


liialihus  corjiorihus,  sensiiius  humanis,  quibtis  saepe 
appareiil,  credendi  '^  sunt  succumitei"  ;  non  quia 
operalio  inseparabilis  unilaiis  divinarum  substan- 
Uarum  sit  segr«;gala  ;  quod  eiiim  Patcr  facit,  hoc  el 
Firi!isfacil,hoc'^elSpiritus  sanctusfaciljscdquiadi- 
vina  llieologia  singulisearum  proprieialesquasdam  ^* 
videuir  distribuere,veracilerque  iiUelligilur**  liabere. 
{n  s:mcla  siquidem  Trinitaie  etcommuiiis  operalionis 
cognoscilur  uniias,  el  discretaruin  operaiionum  uon 
excludiiur  proprietas.  Si  enim  in  ea  cst  eseenliae 
unitas  et  subslanliarum  diflerentia  ,  cur  non  ct 
coinmnnis  operaiio  ai<iue  dilTerecis  in  ea  credereiur 
ei  intelllgereiur,  non  video,  ui  communi  esseiiiiae 


uacterquod  a  creatrice  acceperii.  Si  enim  esl,  ut      commuiiis  aiirihuatur  operatio,  el  suhsiantiali  Tri- 
•raediximus,  inde  accepil  esse  ;  si  vivit,  inde  viveie;  ^  uiiali  irina  non  auferatiiraclio. 
1  sensit,  inde  sienlire  ;  si  ratione  iVuitui,  inde  raiio; 


i  inlelligit,  inde  inlcllectiis,  coleraquo  id  geiiiis 
iiille.  Si  igilur  nil  in  natura  reruin  crcalarum  esse 
ognoscitur  *,  praeter  qiiod  a  Creaioie  rionaliir  , 
equilur,  nil  alind  esse  creaturam,  sive  essenlialiier, 
ivesecuiHlum  accidons,  nisi  Creatoris  daia  ei.  dona  ; 


2/>.  Disc.  Vidoo  plane,  ei  inilii  vldelur  esse  verisi- 
mile,  ac  divinis  eloquiis  conveniic.  Sed  uiinam 
quadam  simililudiiie  ex  nostra  nalura  assumpta  , 
qiioniani  Doo  similis  esso  perhibeiiir,  qiiae  diclu 
suni  de  proprietalihus  divinae  adininislralionis , 
suadercs.  iVUg.  Triniiaiem  nosirac  nalurac  lc  lalere 


VAAIAE  LECTIONES. 

»  Sic  CDE.  ••  Sic  CDE  ;  A  replebit.  *  Sio  CDE ;  A  Dei.  ■'  Sic  CDE  ;  A  id  cst.  '^subsislii  Dei  —  exseniifim 
•in  BC.  »  Sic  CE ;  A  venire  quis  dubilet  fulelium,  D  nuHiis  fidoliiim  duhiiai.  »  Sic  ADK ;  C  ncc  emm.  ">  Sic 
'Dh;  A  duliim  optimum  el  d.  p.  b.  e.  d.  a.  p.  I.  «  Sic  CDE  ;  A  vuiuscnjuscHmiue.  '  Sic  CDE  ;  A  i«- 
dbgnur.  «»  SicCDC  ;  .\  qunndam  quasi.  "  Sjc  CDK  ;  A  Spiriiui  sunclo  propriclalem.  "  Sic  CDE  ;  A 
\iirilui  sunclo.  '»  Sic  AD  ;  C  fecnngilas,  V.  ferundiiios.  '' Sic  ADK;  C  etnsibiiis.  '"  Sic  A;  el  oin. 
ML  '•  Sic  CDE  ;  in  otu.  A.  '^  Sic  ADE;  C  credenda.  '"  Sic  ADE;  C  ila  Ct.  '•'  Sic  f.DE  ;  A  q.ur.fdam 
ropiietales.    "  Sic  CDE  ;  A  inteliiguniur. 


B87  '  JOANWIS  SCOTt  5fi; 

nou  facile  oredldenm.  Brsc.  Dic,  quaeso  ,  quae  sil.  A  g'-'uiiuin.  €orvveiiieiaiiis  dico.  QiKiiiivis  enim  conve 

Mag.  Rcconlamne,  qnid  itvprioris  iibri  dispuiaiione  nieiiler  nosirae  uaUirae  Triiiiias  loia  loiius  di\ina< 

itnar  nos   coHvenerai  ?  Nuin  *  nobis  visum  esl ,  Trinilaiis^iniagoesi,  loiaeniui  Pairis,  lou  Filii,  loi 

niiHan»  nalnraflv  esse,  qiiae  non  in  Iiis  Iribus  lerini-  Spirilus  sancii  in»a<,'ineni  geril;  in  ea  lanien  esl,  qno< 

nis  inieiligalur  *  subsisLere,  qui  a  Graecis,  iit  saepe  vcinU  specialil)us  &iiigulis  personis    acconunodar 

dixinuis  ,  Gycta,  Bv-jk-^h,  hipytiK,  appellantur ,  hoc  posse  videlur  'S  iil  arbilror.  Nain  el  in  se  ipsa  iiostr; 

esi,  essenlia,  virlus,  operalio?  Uisc.  Ilecordor  sane,  Tiiniias  lola  iii  singulis  suis  esi :  siia  eiiini  esseniia 


(iniiissinieque  leneo.  M.vG.  Noslra  itaque  nalura, 
quae  liumana  dicilur,  eo  quod  eaiii  oiiines  lio-mines 
parlicipant ,  essenlia  ,  virlule ,  operalioiieque  ' 
subsisiit.  Disc.  Neminein  periiorum  divinaephiloso- 
•phiae  de  iioc  dubilare  aeslimarim.  M.vc.  Quid  libt 
videinr  ?  Num  noslra  naiiira,  lesie  sacra  Scripiura, 
ad  imaginem  el  simililudiirem  Dei  condita  esl?  Disc. 
Liberidiier  agis  ;  qui  de  hoc  dubiial,  homo  non  esl. 


et  virtus,  et  operaiio  esi ;  sua  virlus  ,  ei  essentia 
el  operalio  ;  sua  operalio,  et  esseiilia  esl  "  ct  Yiiliis- 
sicul  et  Paler  in  Fiiio  cl  in  '^  Spirilu  •sancio  ,  e 
Fiiius  in  Paire  et  in  Spirilu  sanclo,  el  Spirilui 
sanctus  in  Palre  et  Filio  '^  est. 

Disc.  Nii  mihi  probahilius  occnrril ,  quam  \i. 
Pairis  imagineuK  essentia  ;  Filii,  virltis,  Spjriui! 
sancii,  operalio  noslrae  uaturae  "  aocommodel.  Pa- 


Wag.  Putasne,  ipsuiu  Deum,qui  ad  iraaginera  suain  B- l^rua  siquidera  subsiantia  «,  qnaede  se  suitsianiian; 
Kosiram  creavit  naiiirain,  corpus  esse,  an  spiritum  ?      filiatam  genuii.ei  procedentem  "  ^»  subsianliam  ex  st 


Disc.  Hinc  qnoquehaesiiarc  ridiculumesi.  Deusenira 
spiriliis  esl  *,  et  qui  adoravl  eum,inspmtu  el  veritale 
adoraju".  Mag.  Non  ergo  secundiiin  corpns,  sed  se- 
cii;ulum  atiiraam  imago  Dei  nostrae  naiurae  ihipressa 
est.  Disc.  Hoc  quoqne  vcrissimiim  esl  faleri.  Mag. 
De«s  eslTrinilas  et  Unitas,  hoc  est,  ires  substanliae 
in  mia  esscntia,  et  una  esscnlia  in  Iribus  subsianliis 


emisil,  non  immeriio  principalisdicitiir  snbslanlia", 
jion  quod  una  esseniia  sit  sanciae  Triniiaiis  " 
separabilis,  est  enim  una  aique  individua,  sed  qiiod 
subsianliulibus  diflerentiis,  dtim  sit  iina,  non  careai. 
Fj^I  enim  Deilas  geuitrix,  et  geniia  Deiias  •*,  et  pro- 
cedeiis  Deilas  ;  el  diim  sii  iina  Deitas  individua,  non 
lamen  subslantialibns  diiTorentiis  iadiscreia.  YiriiM 


vel  personis.   Sicul  enim   Graeei   p*.v  ovo-iav,  Tpiit.  qiioqjue  non  incongrue  Deo  Filio  adjungilur,  quouiain 

v3TOffT«o-Jt;  vel  Toeoc  Trjooo-wjra  diciint ,  id  csi  iiiiain  sflepe    virlus   Patris   a  iheologia   nomiiiatur.    S:'d 

■essetiiiam,  ires  substanlias  vel  tres  *  personas  :  iia  '.ii  imum  a  pliiribus  testimonii»' accipiaiims  ,  atidi 

Roinani    unata  essenliaitr,  Ircs  subslaHiia.s  vel  per-  Apodiolum  :  InvisibiUa  enim  ejus  per  ea  ,  quae  1'acla 

sonas.  !n  hoc  lamen  videnlur  differre,  quod  Graeeos  siint,  iiitetlecta  conspiciunnir,  sempiterna  quoque  ejut 

filo:v  y7ro(7T«(7tv,  id  esl,  unam  subsiatiliam  dicere  noa  vinus    ei   aetcrnilas.   In  hoc    enim   loco  virluiciil 
rcperiimis,  Latini  vero  unam  subslaiiliam,  tres  per- C  Paliis    sapienliam    Palris,  Filium  dico ,  iiiielligl- 

sonas  frcquenlissime  solenl  dioere.  Graeci  dicnnl '^  nius,  aelernilatem  vero  Spirilum  sftnclum  ,    leskl 

iaovjfftov ',   o7.o«7k9ov  ^  o^ao^^iov  "*,  hoc   esl,    «nius  Maximo,   venerabiii   magisiro.   Nam  qiiod  Spirilu:] 

esiieniiae,  unir.s  bonitatis  ,  iiiiius  Deilatis  :  vel  iina  sanclus  virtutis  nomii.e  in  Scripluris  solet  appdbri 

esse!ilia,;inabo!iilas, iina  Dcilas.  Ilaecauiem  nomina,  teslalur   Evangelium,   Domino  dicenle,    mulieien 

qiiae  apiid  Graeoos  iiiseparabiiilatem  divinae  nalurae-  £«aop|SooCffKv,hoc'"est,    fitixum  sanguinis  palieiileii 

iiisiiiuant,  in  romanum  "  sermonem  non  facile  ver-  sanans":  Sensi  a  me  exisse  virluiem,  hoc  esl,  Spirif 

liinlur,  et  nullo  niodo  ad  purum,  ut  arbitror ;  ideoqiie  lum  sanctum,  qiii  dividil  dona  saniiatuiii.  Qiiid  iiitan| 

soitii?  eo-rum|inteilectt;s&eparalis  verbisperrsftf^tafftv  de  operatioue  essentiali   injsirae   naturae?   Moiin'| 


Irniisferlur,  nteorum  solummodo  virlus  intelligainr, 
(juorum  inlcrpretatio  dtj  verbo  ad  verbum  non  cxpri- 
inittir.  f!isc.  lloc  lolum  /ides  calhoiica  iiniversulis 
Ecclesiae  faleliir,  el,  quanlum  datur,  intelligil,"  sed 
qttorsum  lendtint  islaee  '*?  Mag.  Non  rdiorsum,  nisi 
«il  qiKieramus  pro  viribus,  qiiomodo  Trinilas  nostrae 


aptissime  sanclo  Spiritni  coptilalur,  cui  veluli  prol 
prie  opcralio  virlulum  divinarumqiie  donalioauni 
et  univer.saiiicr  et  proprie  unictiique  divisio  iribuil 
lur?   lii  nalurae  igitur  r.ostrac  esseniia   p.iicrnal 
subsiaiiliae,  in  virliiie  vero  subslantiae  filii,  in  ope 
ralione  subslanliae  Spirttus  sancli  propj-ictas  digool 


ualurae  Triiiilalis  crealrieis  imaginem  el  .simililu- D  soilur.  Mag.  Uesponsionem  liiam  a  verilale  non  dil 
diiiem  in  scipsa  e.sprimat,  Iioc  est,  quidin  eaconve-  screpare  arbitror.  Sed  vide,  quid  libi  videtur  <l| 
iiienliusPairi,quidFilio,quid  Spiritul  sancloadjun-      famosissima  noslrae  nalurae  Iriniiale,  quae  inm| 

VARIAE  LECTIONES. 

■    Sic   CDE;  A  iiomie;     *  Sic  CDE  ;   A  intelliyilur.     »  Sic  CDE;  A  el  operatione.     ^"  Sic  CM. ;   A  «| 
spirituii.    •  C  odorare.     *  Sic  (^DE  ;  tres  om.  A.     ^  SicCDE  ;  A  Graeci  vero  dictml.     *  Corr.,  A  ouoig 
*  Corr.,  A  ojjiKyc.Sov.     '"SicCE;  &uoe-ovoin.  AD.     "  Sic  CDE;  A/{omrti)or«»2.     '»Corr..DE  /sffir;  Cq!:orsoi| 
condunt  istac;  A  <|ttoisum  lomlunt  is/«.     '^  Sic  CDR  ;  A   Iriniiatis  diviiiae.     'VSic  CDE  ;  .\  r/.-^e/Krpoj 
"  Sic  CE  ;  esl  om.  A  ;  D  et  esscnlia  et  virtns  est.     '*  Sic  CDE  ;  in  om.  A.     ""Sic  CDE;  A  in  iiho.     '•« 
COE ;  A  ««/iirrtfc'   noftrae.     '"   Sic    CDE  ;    .\  proccssionis.      *' Sic   AE  ;  A    ilicuur  principatis  subitan 
**  SicCE;  A  sacrac  Trinilnlis  sit.     "  Sic  CE  ;  A  Deilas  genila.     "  Sic  ACE. 


NOTAE. 


Yerhis  :  Paterna  siquidem  sul>stoniin  quae  de 
[.V  om.]  substiniiiani  filitiiiim  genuit  et  proccdentem 
subtluniiiim  (i:iitiii  corl,  D. 


^  Ad  verbtira  proeedentem  Thomab  Gale  ani» 
veriii  haec  :  Hic  dcficit  codex,   qui  olim  fuii  Iki 


•>i  I 


309  OE  DIVISIONE  NATWUfi;.  —  LlitEll  SECCNDUS.  RTC 

Ifcii,  et  rtilione,  el  sensu  jnl/BlligUur:  jnim  Uis^enat  A  veliai  osiiaiiiis  *  quiilaai   i«JtoriiuiicIu.s(inc  w.  «{.najj 


ntt  (!;i,  yyani  pfaedixiums,  aiijma,,an  una  ts^de\»mit 
et  haec  ei '  ipsa,  eliieii  Uiiae  qu^tetlaui  uoiijis  ejus- 
<icnique  i^Qsic^ieiiaturae?  Sen«u(U  ».Uteui  il|co  aon 
ex.ter4oreti:i  seii  iiileriorein.  Nani  ijiiei'ior  coe&senli:»- 
lis  esi  ralioni  alqne  iiue|lcciui,  ejctejtior  veru,qiuun- 
vis  pius  acl  -^iifQavi  pertincre,  quam  ^d  c('t,']>ns 
viiiealur,  n«n  UMuen  .e&seni,iani  .aniuiae  coitsiiinKX, 
sed,  ul  aiunt  Graeci,coi.iJiiuciio  ^uaeJam  eslaiiiuMie 
01  corporis  :  soluio  cimui  cOi"pore  et  rocedeiiie  vjia 
^>eniiijs  inieriinilur.  Nani  si  >ii  aiuiya  inauerei,  cl  ad 
tiiibsutnliain  ejus  |terlincrel,.eo  proleclo  cliain«xtra 
forpus  uterelur.  Al  vero,  quia  siue  corpore  eo  jiec 
utitur,  nec  tiii  poiest,  reUuqi.iiiur,  uec  in  corppre 
«oluto  nianerc,  nec  animae  regiinen  corpoiis  tlcsc- 


«xirinseciis  inlroiiut^it,  praesitienii  inieriori  iensiit 
.^nuiM^et  **.  piisc.  Ncqiie  ine  uiuvei,  sensuiim  noini- 
.uittuseoruin ^^  itislniinenia  signilicaii ;  tieq,ucdiion:ni 
seiisuuin  "  diliereiitia,  (yiani  .ud  puruni  discicvisii, 
nie  latet,  uiopinor.  l£t  ,q,niil  <ic  praedicta  tiini.iate 
nalurac  noslt^e  sentio,  pio  in^enioli  inci  captn  edis- 
seiain.  Duac  Iriniiates  viuenlur  e»se,  iftiibus  nosiru 
nalura,  qiianliiiu  ad  iiaaginein  Dei  facla  csl,  proba- 
Kir  snbsislere.  Sed  cinisuila  veiilalc  iion  re  ipsa, 
sed  solis  iioiiiiiiibus  a  se  iiniceni  di.<ci'cj»;!io  lepe- 
rimtiur.  Nain  voO?  ei  ovat«,  lioc  est,  inieliec^us  et 
essenliacxcelsissiniaiii  nosirae  nalurae  parieiasigi;i- 
Ocant,  iinino  cx^cel.sissiitiuin  inolutn.  Siqnideni,  ul  tu 
ij>se  iiitelligis,  non  aliud  csi  nosirae  n.ilurae  csse. 


Tenti  adbaerere.  Nam  ei  ipsa  delinilio,  (^ua  sanclus  B  ei  aliud  nioveri ;  esseniia  eniin  e]us  esi  inoius  circa 


Aygiistinus.e^viejiprem  seusuni  veinji  deiinire,  intca 
subs:anii;>^s  a.niQiae  partes  i(o,n-videinr  cpnnume- 
vari  ■.Sei}sm  est,  inquit,  passio  cofpons,per  seipsnm  * 
•uw  Lalens  animatn.  lieiu  alia,  quae  .tlicjl  :  Sejims  tst 
f^sibilium  retvmpliaruasia  per  iiisirumenla  corvMis 
acsmnp/a. Siiniiiternaturae  aniniae  non  vid^tureuin 
coujungere  ',  s^d  velul  iiHeriiuuciuni  corporis  el 
ani.inae  consiiluere,  ei  si  quis  iufeaUus  graecae  lin- 
£uae  prciprielalein  perspexeril,  diiorMni  seosuiim  in 


iieuni  et  creaturain  slabilis,  el  mobiiis  sialus.  Sad 
duin  moyeiur  circa  Deuin,  qui  siii>erai  omnia,  sum- 
nius  '*  molusejiis  datur  **;  dnm  ve.iociica  primor- 
dialescausas  versalur,  quae  proxiniae  immediaie  posl 
Dcum  sunt,veluii  tiie«iio  quodam  moderamine  inielli- 
gitur  inoveri;  quandoaulein  primordialiuni  eansarum 
effectussiv«  visibiles,  siveinvisibilos  perspicere  cona- 
tnr,  e.\tremum  sui  motum  pati  dignosciiur,  non  quia 
ide^n  moins  subsianiialjs  augeri  vei  minui  iti  sispiio 


4ioaiiiie  pFaprietaie.tn  reperiei.  In  ea  enim  vovs  iniel-  possit,  sed  qnod  secnndnm  dignilaiem  rerum,  circa 

iecius  (licitnr,  A07«f  ratio,   Btmiotu  seusus,  noii  ilie  quas  volviiur,  et.miuimus,  et  medius,  et  maxi.imis 

«xterior,  sed  iulerior;  el  in   liis  tribus  esseutiai|s  es&e  judicatur  ".  Kssentia  iiaqne  animae  uoslrae  est 

triniias  animae  ud  imagineiri  Dei  con&titutne  SLuUsi-  intellectus,  qui  universiiati  immuiiae  nalurae  prae-* 

tait..Esl  enini  intellcclus,  et  latio^  et    sensus,   qui  sidet,  quia '*  circa  D^um  snpra  omuem  uaiuram  iu- 

('.icitur  i!iierior  et  esseniialis;  exterior  vero,  qnem  ^  cogiiiiecircumvebilur..V97'Of  verovei  8j3v«fiif,  bocest, 

torporis  et  animae  copuiam  djiximus,.KtffS«ffK  v«ca-  ralio  vel "  virlus  secundam  vcluti  partem  iiisinuat ; 


liir;  jntitrnmemia  ^u.teip,  in  qi4i).ys  ppssidel,  «tfffiwrij- 
pa,  ^(Oiasiw-ffSjjff^wf  Tw/?J«j  Uoc  cst,  ^eysus  cuslo- 
liiue  *.  In  eis  citi.m  sensus  cuslodilur  et  Qperalnr; 
ci  siini  niimei'0  qninnuo,  visus,  anditus  *,  olfafitu», 
g.us.tus,  i^tus.  ISec  le  niovere  (iebet,quod  nomiiubus 
qi}inquepertili  sensus  quinqiiepcililuAt  ejus  .i^istru- 
I  '.(iuinm  appellarim ;  nam  rciiqyeiUigsiious  et  cpni- 
iiionitj  loculionis  ei  sacrae  Scviplurae  usns  esi,  sedes 
kcnsuiim  ipsorum  sensuum  uomin.ibus  appellare. 
Visus  eniin  vocatur  ocultis,  ct  auris  .au.diius,  ccieri- 
ii«e  sixnilii.er  sensus  suis.  ins>truoieniis  signilicaiio- 
iiein  piaesl^nV.  Non  aiilem  proplercaquinqueportiuis 
>0ii6us    dicitUr,   quod   in   sejpso   quiuaiio   uiitucro 


iton  irraiionabiliter,quia  circa  princtpta  rc'rum,quae 
primo  posi  Deum  sunt,  circniurertur.  Tertia  vero 
pars,  Stavoiocf  ct  htpysia.:,  id  es't,  scitsus  el  operalionis 
vocabuiis  denotninai.ur,  et  vcinii  extrejncmm  buntanae 
aniaiae  oblinei  locum  ;  nec  immcrilo,  quoniam  circa 
effectus  causariini  primordialium,  sive  visibiles,  sivi} 
invisibilessini,  circumyolvitur.  Ac  pei'  boc  non  dua^ 
suhstanliaios  triBilates,  sed  unam  eandcmque  ad  si- 
miiiludinem  Crealoris  sui  cpndilani  oporiel  nos  inleUi- 
gere.  Sed  ndror,  qua  dc  cimsa  viiani  ipsam,  qnae  a 
Graecis  epsTtnwj  el  aC^-flrtxij  vocalni'  •*,  a  nostris  \ero 
nntritiva  et  aucliva  — .milriienim  corpora,  ei  incre- 
ntenia  "  eis  pr^iesiai  —  nec  veluii  (luurlam  snbstau- 


iividaiur;  esl  eui.m  simple.v  ei  nniformis.ct  in  carde  "  liaiem  immaiiae  naiurae  nariem,  nec  inlra  subsian 
^cluti.princiiiali  sede  •  possid.ct  :  jLCd  qtjpd  \.per 
Itiiiiqueperlilum  cprporis  instrijinenlum,  vn.liui  per 
inasdam  cujusdam  civi.iaiis  quinque  porias,  .seiisilii- 
iiim  rerum  simiiiuidines  ex  qnulilaiibus  ei  (|iianli- 
itibus  exliirioris  mundi  veiiientes,  ceierisque,  qui- 
m  scnsus  exlerior  Ibrmalur,  intcrius  recipiai  *,  ct 


lialem  irinitatem  contiumeratam  *' a  te  video,  ac 
vcluti  peniiiis  pr.teiermissam,  el  niilio  modoad  na' 
turao  nbslrae  conslitntionem  perliiicnlcm..  Mag.  Ne** 
mireris;  iion  enim  sine  causa  lioc  fecimus.  Siqui- 
dein  nunc  non  dc  n:itversa  hnmana  uaiura  serino 
esi,  qnae  veluti  qui.nqno  paiiibus,  boc  esl,  corpore 


VABIAE  LECT10>'ES. 

*  Sic  CE;  ftom.  A.  •  CE  per  se  ipsuni.  ^  Sic  .\E;  pro  eum  conjungere  C  connumerari.  ^  Sic  CE;  A 
•ustodia,  »  Sic  CE;  X  audilus,  visus.  *  Sic  CE:  A  veluli  in  loco  principalem  sedem.  '  Sic  E;  quoa 
i!t!.  A;  C  sed  j;er  (7ii«><i  qninqiieperlilum.  ^  Slc  CE;  ^  recipil.  *  C\\.  {wsliarius.  "  Sic  CE;  A  a;iHu;i/ij/. 
'  Sic  E  ;  eoTum  om.  A.  "  nominwus  —  sensuutn  om.  C.  "  Sic  CE  ;  A  >H«.rijiJH.s..  '*  bic  CE;  A  dii-ilnr, 
'  Sic  CE;  A  indicaiur.  '*  Sic  CE;  A  ^ju/.  "SicCE;Acf.  '"SicCE;  A  Kvc,r,-:iy.n,  u  nostris.  vero  n. 
■1.  a.  vrtfoiwr.    *»■  Sic  A ;  CE  iKcrerne/i/«m     *"  ^ic  E;  S.  enumeralant,  C  ei  connumcratam.    *' Sic  CE,  A 

(»0«, 


571 


JOANNIS  SCOTI 


vitalique  moMi,  soush,  al  raiioise  consiarc  videinr,  A  asbiiror,  non  ui  ei  jlluJ  supcradJiium  pcreaj,  s 

ei  iaielleciu;   sed  de  e:i  soluinmod»")  parie,  iiMiJia  ul  in  illnd,  quod  iirimo  esi  coudilum,  irauseai, 

im:igo  et  siuiilitudo  conuiioris  per.spiciuir,  i;oc  esl,  uuuu»  cu:u  ilio  fial,  uoii  quasi  duo,  sed  uuum  iuci 

deiuielieclu  elraiioucet  sensu  iuleriori,  vei,  ul  iia  lupliljile  el  spintuale  per  graliam  Dei  Veibi,  c, 

dicaui,  esseuiia,  virlule,  operatione  *.  iit  hoc  euim  nou  solum  ia  noslra  naiuralia,  veruui  etiam  in  s 

Jernario  sunmiae  ac  sauclae*  Trinilali.s  iinago  ox-  peraddila  nobis  descenderat,  ul  onmia  nostra 

pressa  cognoscilur,  Nani  devitali  molu,  <iuo  auiiiia  seipso  reslauraret,  et  desupcr  adjoctis  nalurali 

corpus  et  nutrit,  et  in  unum  coUigii,  ei  vivilicai,  et  •  iiisiia    facerel ,   qui    fecil    ulraque    uuuui.    Di 

miuistrat,  eique  iucreuieiuum  dai,  deque  ipsocer-  Plane    nou    iucongruum  ;    sed    ralae    subliliii 

pore,  quod   lolius  crealurae  e\lremum  oblinet  lo-  iiivcsligalioiii    el    inveulioui    laliouabilis    naliii 

cum,  alius  disseiemli  locus  ciii,  dum  in  qyario  li-  conveuienii.ssimum.  Quorsmn   vero  haec,    nondt 


Isro  '  de  naliiris  sensi!)ilibus,  D(^o  duce,  dispuiabi- 
lur.  Quae  pars,  quoruam  eslra  proprietatem  intelli- 
gibiiis  noslrae  esseuliae ,  <[ua  ad  imagiueiu  Dei 
condiii  sumus,  dignosciiur,  propierea  a  nobis  prae- 


video. 

M.VG.  Patiens  eslo.  Non  euim  res  parva  iiiter 
quaeritur,  nec  nisi  mullis  diligenlissime  ralioi 
lionis  auibagibus  et  invesligari  ei  iuvenlri  poic^ 


.senlialiler  inlennissa  esi,  dum  G:t   moius  quidam  B  tan.en  ad  purum  inveuiri  poiesl.  Nulli  euim  uu 


e>:lra  naturam  primordialiter  conditam,  subslan- 
tiali  uoslrae  operalioiii,  quae  scnsr.s  iulerior,  lU 
dixinuis,  vocitatur,  snbjectus,  inqiie  poeaam  pec- 
caii  additus;  quo  videlicet  molu  e;rT  quae  post  pec- 
calum  Immanae  nauirac  supsntddita  suni ,  admini- 
strat :  corpus  hoc  corrnptibile  dico,  alque  morlalc, 
lecis  temporibugquo  varium,  parlium  suariim  n:i- 
mero  discrelum ,  spaliis  disicnlum,  increiuenlis 
decreineniisque  subdiium,  qualilaiibijs  quanlitati- 
busque  diversis  subjeclum,  ad  omnes  irralionabiles 
niotus  pronum,  carnalis  adimc  animae,  meriio  suae 
inobedieniiae  superbiaeqne  diversis  calamiiailbus 
involulae  hospilium,  ceieraqiie,  quae  de  infelici- 
tale  in   hanc  vitajn  luimanae  nalurae  ex  felicilaio 


sensiii,  quanivis  videaiur  acule  inquirere,  iicel 
promitterc,  ne  incaulus  redarguaiur  ^  csse,    u 
suas  vires  superal  iuvenire  per  se  ipsum  prouiiii 
Nam  si  inveiiilur,  non  ipse,  qui  qiiaeril,   sed  i; 
qui  quaeriiur,  ei  qui  est  Iifx  menlium,  inveuii . 
Quaerimus  namqne,  ni  fallor,  quoniodo  ex   ai;» 
mento  substanliaiis    triniiaiis  nosirae  naiurac  I 
imaginem  Dei  '"  creatae,  summam  ilbm  TrinilaU  , 
quae  Deus  est,  eju.squc  veluti  proprias  in  nali  i 
condila    operaiiones  singulis    personis   disiribu  i 
possumus  invcsligare.  Disc.  Id  ipsum  nuuc", 
aiiud  quaeriini!s.  Ei  ordo  reruui  exigit,  ui  sic  \. 
tatem  quaeraiuus ;   argumenlo   siqoidem   imagi } 
ipsa  veritas,  .eujus  imago  cst,  quaerenda  est,  qi  i 


p:iradisi  expuisac  el  dici  el  expcrimenlo  coguo.sci  ^  quaiilo  sludiosius  laboriosiusque  inquiriiur,   tai 


possuiit.  Moius  iiaque  humanae  naiurae  ad  ea  ad- 
ininistranua,  quae  sibi  ad  vindiclam  praevaricalio- 
nis  divini  praecepti  adjuncla  suut ;  vindictain  au- 
iem  dico,  iiou  iiasccnlis  Dei  uliionem,  sed  misc- 
venlis  exercitalionein ;  non  irraiionabiiiter  extra 
lerminos  essenliaiis  noslrac  Irinilaiis  relinquitur, 
Et  ne  aesiimes,  nos  iiis  verbis  docere  veile,  praedi- 
ciam  humanae  nalurac  trinitalem  ad  imagiuem  Dei 
iu  paradiso  condilam,  priusquam  peccarel,  omnino 
corpore  caruisse  :  aLsii,  absit  *a  nobis  hoc  di- 
cere '^ ,  aul  quod:uumodo  piilaro;  semel  enim  el 
simul  animas  uosiras  cl  corpora  in  paradiso  condi- 
lorcreavil,  corpora  di»;o  caeiesiia,  spirilu;ilia,  (jiia- 
iia  post  resurreciioiiciii  fmura  sunt,  Tuinida  namque 


: 


ardenlius  diligilur,  et  aperiius  invenilur.  Quid  ei 
prodesl  iiia  velocitns,  quam  pura  veritalis  conK 
plasio  eilugil,    aul  quid   nccet  ipsa    lardilas, 
desiderata  facies  occiirril  ?  , 

Mag.  Ilaque    raiiocinationis  nostrac  cxordiunilt 
verbis  vcncrabilis  Aiaximi  sumamus.  non  eisi 
sermonibus  conuexim,  sed  eodciii  sensu   uien 
Disc.   Ingredero,  quoquo  uiodo  vis ,  raliocimi 
viain.  Mac.  Tres  uuiversales  motus    animae  si|. 
Quorum  primus  esl  secuudum  animum,  secui 
secuudum  ralionem,  lertius  secundum  sensui.i.  i 
priinus  quidem  simplex  **  esl,  et   supra  ipsius   i 
mae   naiuram,  ei   interpretaiionc  carei,   hoc 
cogniiioiie   ipsius  circa  quod  inoveiur;  per  qi  n 


corpoia,  inoMaiia,  corrupiibilia,  quibiis  ijunc  oppri-  ^  circa  Dcum  incognilum  moia,  nullo   modo  ex 


mimur,  non  e:v  naiura,  seri  cx  deliclo  occasionem 
ducere  nor.  esi  dubitanuiim.  Quod  ergo  ual«u;ie  e.x 
pocciilo  adolevii,  co  pidrcclo  rciiovnia  in  Clirislo,  el 
in  lu-isiiiiuin  siaiurri  ifsliliil;i  carebit.  Noii  eui:n 
potc:il  nauir;ie  esse  coaetenmin,  tjuod  cl  adliaciel 
propler  ps'CCaUim  ;  ci  inlra  substaiiiialcs  ejus  con- 
siiiuUimcs   iion  compulaii  •,  non  incongnium,  ut  ' 


eoruiu,  quae  suiit,  ipsum  propter  siij  cxcelleii 
coguoscit  secui.dum  quod  ",  quid  sil,  lioc  est 
i.iilla  essenlia   seu  subslantia.   vel  in  aliipio,  <; 
dici    vel  iiilclligi    vaieal ,  eiim  rcpeiire  "poii 
Superal  eniui  ouine,  quod  est*cl  quod  non  e.s; 
nullo  modo  deiiiiiri  polcsi,  quid  bil. 
Seciiiidus  Ycio  limuis  «si,  quo  iitcoguiium  Di 


Y.VIU.VC  i.r(.TioNrs. 


•  SiC  CI<  ;  A  et  opiraiioiic.     *  Sic  ('.1'.;  A  el  sri.-rc^i.     ^  Sic  C.l\;  Vu   <juor!o 
\   A.     '  SiC  CIC;  K  cred^re.     •■•  Sic  CE;  ."V  coiiniin-.erari.     ~  Sir  i;i'. :  ui  OfO 


'<»  (,hro  om.  A.     'Sir  CF; 
fO.  A.       SicAK.r.  >!('(' lULi 
»  Sio  CE;   A  tnvenilur.     »" />ei    om.  CC.       "  Sir  CC :  nvnv  om.   A.     '- SiC  CC-    l:t 

E  secundum  id.     '^CC  reppr/r/. 


on 

icde<rgbi(ur  .         

"Sic  CE  ;  A  quidPm  rr.olus  &ifripleK 


'••Sir  Af 


«73                                    f>K  DIYISIONE  NATIJRAE.  —  LIBEU  SEr.UNDUS.  574 

dflinii  '   socuniliim    q\uy.\   r;iii>;u  (nitsiimii  sit.  L)eli7  A  j"l'  P<^'*  •^'''l'-'''""   irrtmodiftie  in(0«iuilo  quidem  quid 

nii  vero*  Deuiu  «\uis;iiii   oiuuiuui  csbc,  <H  osl  um-      osl  ",   coguilo  •  vero ,    quod  causn   oiiiiiiuni    esi , 

luS  isle  iiilra  aisimao  naHtram,  jier  ijiicui  i|).sa  ii:ilu-      iuinciiiiisque  omniiim  rerum,  hoc  es>,  |>riii(:I|i;ilil»iis 

i-aliler  inota  oiiines  iKiiur;ii<?s  ralioMOs  omuiiiiu  U>r-  caiisis,  at»  co  cl  in   eo  fai  ;i^,  ei  n  s*   (lisinlHiiis  le- 

'  malri(H!S,  (luae  iii  ipso  cujjtiiilo  soluir.uKiili»  per  c:ui-  l<'rl,  kuc  esi,   a  Deo  [iPr  ips;i«i   in  oniui.i,  .juac  posl 

x:iiu  —  coguoscilur  eiiiiii,  (luia  causa  esl.  —  aeii!:--  sc  siuit,    procedeie,    rl   iterutii  per  i[»sa5  in  ipsoiri 

iniliier  iaciae  subsisluiil,  uperalioue  scieiiliao  sibi  iruolligil    ;eriurerc.   AnimaP    iciUir   piir.jiaCic    pcr 

i  ipsi  iiiijioiiil,  li()c  est,   iu   so  ipsa  i>er  earuiii  cot<n:-  aclinncm.  iliiirniiialrif!  pei'sc!;'nli.irii,  [lerfcriae  pf^i' 

'  lioiiem  e.sprimil ,  ipsaipie   cojjiiilio  a  primo  aiolu  ••  ihenldgiftni   moiiis.  qm.'  s>-(Yip'':' circa    Deurri    in((j- 

I  iiasciliir  iu  secumlo.                                        '  sjniium    fieicrnaliier   yolviCir  ,    iilir;i    ct    suiiui  cl 

I     Tcriiiis   moliis   csl  couqiosiliis,    pcr  i|ucm,  qii;u^  (miuitiin  lerum  n.^^luram  ipsun".  Deum  omnino  u!»so- 

«xlra  suiit,  auima  laiigeus,  veiuii  e\  ([iiibusil.iiu  si-  bilum  ab  omnibus,  iiu.^o  t>i  riici  cl  iiiiclligi  pohsuut, 

j  gnis  apud  seipsain  visihiliuiu  ratioiies  refornuit,  ([iii  nccuun   omnibus,  qu;io  noc  dici  nee  intellijji   [los- 

«ompositus  (iicilur,  non  (juod  in  seipso  siiiiplo.^  non  suut,  ci  tameii  qiiotiiMiimodo  suut,  intelligens,  enni- 

I  £il,  queniadnioduiii  priiuus  et  seciiiuliis  siiupliccs  que  esse  ali(iuifleorurn,.[uaosiiiii  eiqicu;**  non  siini, 

sunt,  sed  qiiod  iion  per  seipsas  sonsibiliuni    renuu  "  dtinogans,  cl  ornrii;i,  qiifte  do  co  "  piaeriiciiiitur,  nuii 

ratioiies  incipit  coguoscere.  Primo  siiiuidom  pluin-  proprie  sed  irjni.shaivR  de  co  praodic;iri  a[tprubaiis, 

Llasias  ipsarmn  reruni  [)er  ejacrioieni  sensum  quin-  voOf  a  Graecis,    a    nn.-,iiis  iiiiclloclns,   vcl  aninins, 

'quepcrliluin  secunduiii    nnnierum   inslrumenlorum  vel  mens  dicilur,  cl  snb.slanliaiiior  csl,  oi  priucipa- 

fcorporaliuin  *,  in  quibns  el  per<[iiao  operalur,  ac-  Jis  pars  aniniae  csse  iiueliigilur.  Noii  oniiu  ;i!iud  esl 

dpicns,  easque  secnin  coliigens,  diviticiis,  oidinans  :iiiimao  esscnii^.iiler  osse,  cl  siii»sl;iini;iliier  movcii. 

'dispoiiit;  deindo  por  ipsas  ad  iMtiones  eariim,  qiia-  Ipsa  siqHidom  in  rnolilms  5uis  .subsisiil,  suique  mo- 

runi  pliaiitasiae  suiil,  ijervenieni,  intra  seips:imeas,  ia>  in  ipsa  siihsislr.ui;  osi  eiiiiii  simplex  nalnra  ei 

"rationes  dico,  iractat  aique  coulonnat.  El  noc  le  imiividua,  moiuuuique  suoriun  subsiaiitialilius  dijlo- 

''nioveal,  ([uod  paulo  anie  exierioiem  scnsum  phan-  renliis  soiniuiiio;io  ni.<;ci(!ia.jN;iin  si  caelesies  cssen- 

'  lasiaiii   rcruni  sensibiiimn   csso  deUuiviiTius,   nnnc  lias,  quas  eiiani  '*  cuclesies  virliiles  :ingelir;isquo 

*  vero  per  eum  pluinlasias  earundeni  rcruin  siJiisibi-  divina  nonriiiiani  eloqui;i,  nil  aliud  esse  SiiliSiAnli;»- 
';lium  ad  intcrioreni  seiisum  "  pervenire  (loceinus.  liier  a  sanctis  liadiiur  Palriltus  ",  nisi  intolligibil(;s, 
'  l'raedicius  qulppe  •  lerlius  nwius  ex  plianl;'..siis  aeiornos,  incossabilesquo  moiiis  circ;i  [>rincij)iiiin 
"rennu  exiciioruni  per  exterioreni  sensuin  sibi  nuii-  onniium,  a  nt:o,  el  j»cr  qaom  ",  oi  in  qiio,  el  iid 
J  ciaiis  moveri  incipit.  Pbantasiarum  cniin  duao  sjio- ^.  q,n.,„^  ,.l  niovoiitur  ei  siibsisiuiii  —  osl  ouii:;  isie 
j,ties  suui,  qiiaruni  prinia  est,  quae  ex  seiisibili  na-  circiibiris  ntoius  caolcsiiuni  viriuinio  circa  .suunn 
^lura  {irinio  in  inslruniontis  sensunm  nascitnr,  ci  piincipiinn,  ab  oo  videlicei  iiiciplciiS  ul  a  princi- 
"iiiisgo  in  scnsibus  exprossa  proprie  vocatur,  ailera  pio;    [»er  ipsum  por  caii.sas  cicxifls  ciinens  "*;  in 

vero  esi  ipsa,  quae  cousequemi  ordiuv,  ex  praodicla  ipso,  ut  in  logibi.s  naliindibus  "■■,  <[u:tt;  in  ipso  .sunj, 

'  iniagiiie  rorinatuv,  et  est   ipsa  i^bajiliisia,  quae  pro-  e.virai^r.e  qiias  oj^ieili  nec  vui!,  n?»;  p')losi,  iicc  pnssii 

'■  |)rie  seiisus   exterior    consuevil   noniinari.   Et   iiia  vnll";in   ipsum  "*,  nl   iii    liiieni  buum  rediens  *» ; 

''  prior  coipori  semper  adbaerel,  [>oslerior  v3ro  ani-  et   in    soia   inloliigeniia    lalis    rnoiu.-»  esi ;    iniol- 

iii;\o;  et  prior  quanivis   in  sensu  sit,   seipsam  non  iigiiiil  oiiim   se   ;ib   iiiso   fes«o  ,   oi    pcr  ipsnrti  ,   ei 

■■  if.nlil;  1  osierior  vero  el  seipsan^  .senlit,  el  priorcni  in    i^iso    intellocium   siiuiii    movori  '-\  cl   iiuUum 

■*>uscipil.   Dum   vero  terlius  ille   nioliis   p!i;ii:iasias  aliiim  finem    [naoier   iliuiu -' so   babcre  nou  igno- 

'''rerjini  visibilium  de.serit,  nudasque  omni  iiu;tgin;\-  raiit  — ([uid    obsiai  ,    no    himiiiier    iniellijf.imus , 

if  ioiic  corporea   raiioiies  ac  per  se  simplices   pure  bumanos  inleilerlus  indesinonicr  ciic;i  Deu.'n  volvi, 

*  «lclligil,  ipse  quoque  simplex  siinplicitor,  boc  csl,  quoni;im  ab  ip>o  ,  ei  [»er  iosuiu,  oi  iii  ipso  ,  ol 
i*  iiiivcrsales  nnivcrsaliler  ralioues  visibilium,  oinni  :id  ipsuin  sunl?  Lodor.n  namquo  intPiligihil:  cii- 
i'  iliantiisia  absoiulas,  inuue  scn.olipsis  purissimo  ac  ^  culo  voivmilur,  praese.lim  cum  riiviiia  ploqui.-^  ho- 
J  •oiissiiiio  [)ors[)oclas,  por  niotiitiiii  niolui.i  primo  nuiiom  ;'d  ima^inom  i.>ei  i.icliiri-i  perh.hoant,  (juod 
>l  iioiui  ronunciai.  I[)se  vero  prinius  motiis,  qiKt.lciin-  do  aiigelis  dixisso  aperlo  nan  seporilur,  snbinlol- 
(*  [uc  ex  lerlio  [>er  inedium,  elex  ij)SO  nio.iio  imiiH;-  ligoiiduni  tanion  piopltr  iiiieilcolualein  ftatnraui  re- 

iieiii  inoderaiionibus  lorum  croai:iiui:i  '  iiorci-  iinquitur  ".  Aslaiileseliain  et  miiiistranios  Dco  c.io- 

S.kHihE  LKCTluNliS. 
Sic  r.E:  A  cor^nosch}!,;^.      MIouj.,  A   l^.-fiiiil  r.'.'i/;j;  t'.    dcfniiin;  V.  dcfinit  [rero  om,  K».     '  Sio  CK:  .\ 


'lOius.  *  Sic  AK;  ('.  ioi-jhiitttiter.  ^  Sic  (IK;  A  f-Pr  oniu  (iij  pbaiiiasi;;^  o;iriiiiil.  u>  .'•''/i-'.".'/?fn;i  iruim  |'or- 
oiiiic  (locoiiiiia  (ad  iiiitrioreiu  .scnmnn  oin.  A».  '^.Sic02;  A  eiiiin.  '  Sic  A  ;  C  ciiiuU!!  iiin,  i\  cicntcir.nnsii. 
^H'  CK ;  tiiiid  csi  001.  A.  '  Sic  AK  ;  C  incufii.tw.  '"  Sio  CK ;  <jui:e  om.  A.  "  Sic  KK ;  A  do  /,».s(i.  '"-  .Sic  CF  ; 
'fnoin.  A.  '•*  i>n- (.K;A  j;(i(/i('i(.Wj<,ij.(,'ir.  ".'s.c.VLK.  "Sic  Cl'i ;  A  /J(?r ///.shhj  ih-r  ni;iom\s  sn.is  per 
^'Mim  r(//i,Ji.'«,-,-.  '*Sit.- (-■K;  A  l.'-i!.i;s  .s.jis  iiali'.ini;l.iis.  '•  Sic  CK;  A  nec  i '>.'««!  m',-  nosnc  cuiuiu.  ''Sij 
■•  A  ir;  i|)s::i>.i  <;/ii(i,o/'  ut  *'  .>•<•  C;  A  rcdcKin.l:  i;t  ii!-.!ini  ei  iii  liiiom  sniiin  reaujeui.  *  S.c  CK;  A  exerci;rt. 
'  Sir  CK;  i7/i,,;:.  i.fr.  A.     ==*  Sio  CK;  6«i.-((.t'//i:,r.i.-'!(i;i  —  ro/i/K/iiiair  oni..A. 


JOANNIS  SCOTI 


57C 


.      ,  ...;.,»      ni«a'  Non  M)luiH  ooncwio,  vcnim  cliam  iaielligo, 

,esu,  vU-,u.«  U.8i™u..  ..«,»-=«„,  v«.H.  u,.,.J,  A  ..*:«•""'„,„,,  „.„,„  eirt.  i„cogui>u„. 


Verbo  Dei  Ueim»  iartam,  cl  seaeie  ad  UcxUafn  0^«, 
«:i  le^niarc.   fuJes  lcsialur  caihftl.ic;».  UiH>d   |^«»ieMV ' 
|i,osi  rcsuncciioi.em  omnium  ge»en«|iWr  Qmuil/?»*» 
jioimuiiiiis  Domi"»^  promitlii  '  :  t:r«nr««V«<  angeli 
l)el  in  cuelv,  de   u)i.di«»ilale  natyriiC,  deciue  *  uu- 
u.orlaliialis  ae^iua^iialc,  et  (laod  oiimi   sexii  cpiipo- 
reo  omnJqMe  corrupubili  gei.eralimie  carebunt,  m- 
.U'l!igea.lim»  aibiiror.  Primam  nam«itie  !-.omliiis  con- 
uJilioiiem  anie   |.ectatum  iu   pura*iit;o ,   iioc  est,   in 
caelcsii    i.eaiiluajue  ae.iualeu.   .'.ngcli.s ,    ac  vcluii 
tonuuiuraicm  Itiisse,   i.on    iuoongrumn  »  credcre. 
l)c'his   nam<iue  a.ul.abus  riat.uiis ,   angelica   dico 
•alque  buiuaii:.,  lbcoloi;ia   prom.mlial,  .iiccns  :  Qni 
fechli  aieloH  in  in;dleclu.  bo.:  esl,  ul  css.Milialilcr  el 


excelleniissimum  anjmae  mouim  circa  ij;coguiium 
Deum  uUraomnem  crcaiuram- verissime  vocari  ei, 
snbsislcre  inWUecium.  Sed  quo  ino.io,  vel  dua  ra- 
Uonc  iiitcllecvus,  duiu  inira  lenuiiios  bumanae  • 
naiurac  co«iclu4iiur,supra  seipsun.  omqemque  crea- 
ti.rani  poi.esi  ^jjscemlerc,  ut  circa  inco^niimn  Dcum, 
qui  longe  ab  qmui  cieala  iiaiuia  remotus  esi,  suoa 
tubsianiialcs  moius  valftil  jp»«*aiccrc,  quaereudum 

pulo  ". 

M.VC.  In  iiac  parie  ibeome,  quae  de  inie!k<:iuaJi- 
bus  rationalibusque  sub»iai.tiisdispul:.l,  dum  pocve- 
niiur  ad  toosiriernurimu,  quo»»Qf|o  umura  ci;eata 
extra  seipsant  liotesi  ascendere,  ulcrcainci  nalnrac 
valeai  mlb..eiei«,  omuib  de  poieniia  nalurae  ralioci- 


/,ri,.li  ,.«!.» i«,i,«ltei».  I'"'-  «I.  "'  ,.■»»•■■•••■""■  "       ■-    _     „  ■  ,  .      jj„„  ,„■„„  M  „„„„„ 


Jngmo,  ciuu.in  hoimc  es^e:,  non  ialeliexil,  et  compa- 
rfiius  CHi  jumentis   inHii>irH:ibus,  et  iitnilis  jiHtus  est 
cjs.lyiijiccx  ;.i;g-.!ic.»  diiii.iiiaie  reccssit,  ii.q-iemo.-- 
iRlis  «  l.u,ius  viiar  cali,uiiii.lem  ccci.dil.    Po.Mquam 
auiem  Yerbuin  caro  iactum  csl,  lioc  esl,  Deus  bomo 
faciiis  csi,  implciijr,  .«i«o.il  ii.  ps.lmo  scripium  esi : 
Quui  estJtomo,quQd  inmor  es.cjus,  aut  lilius  hominis, 
(juinvisitus.cuvi  ?  Admiraiis  videiicel  primae  coniii- 
lior.is  lumiauae  oaViraealliludinem :  Minorustieum  \ 
inquii,  p«.{(/o  mniis  ab  uugelis,   boc  psl  minorari 
eum  nicrilo  siiae  s'i|perLiaft  permisisii,  ei  in  Uirpiin- 
diuem  irraiiouabilis  vitae  caderc  sija  propria  v^ 
luulatc  rcliquisii.  Deus  eium  fame,  <iuod  Ucri  sinil, 
niodo  quodain  loqucndi  dicilur  :  Gloriael  honore  cc- 


lalio,  scd  diviui.e  gratiae  ii.effalnlis  ei  iucompre- 
hen^ibilis  allilu,lo  coospi.nlur.  KulU  siquidem  coft- 
ditae  subsi;.niiae  i.aiuraiitcr  inesl  virlus,  per  quaiii 
possii  cl  icrmim.s  naiurae  suae  sui.crare,  ipsun.qiie 
Dc.im  immediaie  pcr  seipsuui  altingeie;  boc  onim 
goljus  «si  graliae.  nuUius  vero  viriul.s  naiurae.  Iline 
aposlohis  laleiur  sc  ignoiasse.  quomoao  raptus  cst 
inparadisum,  d.cens  :  Scio  Uominem  rapium,  sedne- 
icio  (iuomoilo  **,iH  corpore,  nn  extra  corpus;  acsi  di- 
oer^l  **,  non  enim  in  naturalibus  aiiimae  moiihus, 
in  corpore  vel  e.Mra  corpus.  vidco  ullam  virlulom. 
perquam  ifipi  possim  r.i  terlium  caelum;  Deus  au- 
lem  ••  solus  scii,  cujus  gratia  sola  rapium  me  luni-, 
6e  non  ignoro.  Nulla  siquiaein  naliira  per  seipsaiu 

1  J^^..>^I\/viv\in«ia 


„..lo  q„«da,„,loq.,e„.U  d,.,u,r  :  u,.>.««  „.,,.r.  ..-      ^  J"  "I" ,e,,e  i„  illu^  !«;„„,,  4e  q-o  Bo,ni»"« 
„„«,i  eu..  e,  c.,,S,i,„i.„  «».  >m'0,era  >n.»„„».  C  ^'^^;;^^"'.^^^  ^  ,,„,„,  „,,.,  ,,,  ...  „, 


tmmm,  omma  iubjecisli  tub  pedibus  ejus.  Videsne, 
(jiiatituin  Immaua  naluia  in  primo  iiomine  posl  pec- 
iaium  bumiliaia,  ct  quanUim  in  sccun.io  liomine, 
iii  Cbiisio  dico,  pcr  graliam  exaitala?  Siquidem  non 
soluiu  ad  pri&liiium  nalurac  suac*  slatum,  de  quo  cc- 
cidil  b.>mo. icslitHlus.vcrum etiam ii. capiio suo,q.)0d 

esl  Cbrisiiis,  super  o.nues  caeleslfs  virtuics  exalta- 
Xns.  iJbi  euim  alRiiidavil  peccalum,  siipcrabu^davjt 
gralia.  Si  i'iilur  bumana  iiaUira  uon  S')lum  ad  digiii- 
ialem  angebcam  In  Ciirislo  renovata  pervouit,  ve- 
rum  ctiam  ullra  omnem  creatmam  in  Dcum  assui.ip- 
l^  esi,  ei  qr.od  f;;Clum  est  iu  capile,  in  membris  iii- 
^  ^uriiui  essc  impi»"»  esl  ncgaro  :  quid  miriun,  si 
humani  iui.ellccl,us  nil  aliud  sii.t,  .lisi  iuetfabiles  iii 


ail:  Ubi  ego  sum,  ilHc  et  minister  meus  erii  .  tl 
cigo  supcrai  Omnem  Jiilellectum,  quomodo  Dei  Ver- 
bum  descendit  in  lH»miuem  ;  iia  s.ujverai  omncm  ra- 
lipnem.  quomodo  homo  ascendit  in  Deura. 
■  i)isc.  ^uanquambrevUcr.  saiiaraen  et  "  cU«< 
esl  responsum ;  jdeoque,  quod  iuslat,  ad  secundyiii 
animae  u.oium  considerandum   meQtis  aciem    di- 


ngc. 


M^c.  Molus  animae  secundus  csl,  uldiximus,  qul 
ei  intra  lerminos  nalurae  coniinciur,  ipsum.jue 
Deum  secundum  caus;)m  dpiinil ;  boc  esi,  .Uud  so- 
iammodo  de  Deo  incognito  quidem  '»  cognoscil, 
ouod  cmnium,  quae  sunt,  causa  sil,  et  quod  pn- 
moidiales  omnium  causaeabeoet  in  eo  aeiein;ili- 


humani  iuiellccli.s  nil  aliud  siut,  oisi  iuetlab.Ies  m-      '^'"''^^JZ   eari.mque  ca.isarum,  quni.mm  da- 
cossah.lcsque  motusnn  bis  dico,  qui  digu.  sui.t^cir-       -<^^;^^;^  ":'';;  ,,;^,,,  cuius  motus  esT, 


,ca  Deu.u,  »"  quo  rivunl,  et  movenlur,  ei  suiil.  Sunl 
quidcm  p.r  ratioiics,  q.iibus  exis.lunl ;  uioveiilur  pcr 
ralioucs  virtulum,  quibiis  bci.e  exisierc  possuni; 
^ivuj.l  per  ralioiicj,  quibus  scmper  e.xistuat.  Suut 
jiaque  »,  ci  bcue  suni,  ei  s.;mper  sunt,  in  Dco  "* 


lur  ei,  iuiellccian.m  ipsi  animac,  cuius  moius  e.»l, 
com.Uionem  impr.mit.  LH  cnim  e.  inlcrioribus  sen- 
sibiiium  rerum  iivagiues.  quasCraeci  pfaaftiasias  vo- 
eani,  anima  recipii;  Ua  ex  superi.>ribus,  ti^c  esl 
primordiabbus  causis  coguiliones .  quae  a  Gr.ieci: 

YAKl\i:  LECriONES 


tionu 

qiii(lenH,\qindeit.  NQTAE. 

«  Verbis  ad  ^aomodo  vel  quu  rationc  imeileciu^  dum  '  tnira    ^erminos  hufuanae,  cod.  E  lolio  »5.  h  m 
dio  QnUur. 


576 


577  DE  DIYISIONE  NATURAK.  —  UnER  SrCUNDrS 

iheoplianinp»  a  Lslinis  diviiix  appatitiones  solciit  a  lionis  iHrmine  appcllatuin,  in  proprias  raiioncfi  &in'' 
appeliari,  sil)i  ipsi  iiifigit,  ei  per  ifisus  quand»m  de      fnihniMi  renim,  qn»  priniorUialiler  in  causis  imi- 

versaliterque  ereatae  suiil,  diviclit.  Cuiiciae  quiJem 
essenii«e  in  ralione  iinum  siini,  seusii  vero  in  essen- 
lias  (iifrercnles  (lisccniiiniur.  Oinniiiiii  itaqiic  essen- 
tiaruni  ex  suoruin  priiuipioriiin  siiiiplicissima  uni- 
tateper  liitellectum  descenilciileni  siinplicissiiuam  • 
cognilioiiem  ralio  percipil;  sed  sensus  ipsam  simpil< 
cilatcm  per  diflerenlias  segregat.  Siinlliier  rerunrt 
geucra  unironniler  el  simpliciicr  in  suis  universali- 
bustausis,  cl  ®  in  seipsis  pcr  iiitelleclum  ralio  co- 
gnoscit,  illaui  verogeneralissimamsiinplicilalem,  in  • 
se  ipsa  individuam  nullisque,  difteieiiliis  obnoxiam, 
nullis  aceideiitibus  subjcctam,  nuliis  spaiiis  dislaU' 
sc  ei  in  se  suam  raiioncm  genuil,  in  qua  omnia,  tcm,  nullis  pariibus  composilam ,  miilo  locali  \tl 
quae  vuli  facere,  praecognoscit,  causalilerqiie  prae-  B  lemporaii  "  nioiu  variam,  in  diversa  {jcncra  diffe- 
creat/Nain  non  aliud   dicinius  esse  *  consilium,      rcntiasque  praedictas,  aliasque  niille  ",  sensuspar- 


Peo  noiiiinm  pertipii;  per  prinsas  tausas  dico,  iion 

ui  inieilii;al,quidsubbtaiaialiler  sunl ;  lioc  eniiii  bti- 

peral  omncin  aniinaB  moniin  ;  sed  ui  nniversaliler 

'  to^tiuscai,  fpiia    suiit,  iiique  suus  cHcclus  ineffaiiiii 

prooessione  pronuiinl.  El  hic  est  moiiis,  qui  a  Grae- 

cis  liyot  vel  euvKutf,  a  iiesirij  vcio  raiioseii  viiliis 

vocalui\  et  ex  priino  motii  nasciiur,  qui  csl  lulsir 

iecliis/Sicut  cniiii  qitidam  sapiens  artilex   arlcin 

suam  dc  seipso  in  seipso  efficit,  et  in  ipsa,  quae  sibi 

facicnua  sunt,  pracnoscit  ',  eoruinqiie  causas  vi  ct 

potestate,  priusquam  appareanl  aclu  eiopi;re,  nni- 

vcrsaliter  atque  causaliter  creai;  sic  iiitellecius  de 


at/1 
praeler  ariificiosae  mentis  coucepium.  Sociindus 
iiaque  molus  animae  est  ratio,  quae  veluti  quidain 
Obtulus  substaniialis  in  aniino  inieliigilur,  ac  veluti 
ars  ab  ipso  dc  seipso  *  in  seipso  genita,  lii  qua  ca, 
qiiae  vult  facerc,  pracnoMiit  *  ei  praccoadil.  Ideo- 
que  non  immerito  foima  ejus  noraiualur ;  siquidem 
ipsc  per  se  ipsum  incognilus  est,  sed  in  sua  forina, 
qtiae  esl  raiio,  et  sibi  ipsi  el  aliis  apparere  incipit. 
Nam  quemadmodum  causa  omnium  per  seipsam,  nec 
»  seipsa,  nee  ab  aliquo  inveairi  poiesl,  quid  sil ;  ia 
suisvero  llieopbaniis  quodammodo  cogiioscilur  :  ila 
inielleclus,  qui  semper  circa  eum  volvilur,  el  ad 
ejus  imaginem  omnino  similem  conditus  est,  noc  a 


titur.  Id  ipsum  est  in  differenlibus  foiiuis,  quae 
consulia  ralione  •'  in  generibus  suis  unuin  suni,  sen- 
su  tamen  operanle  per  raiionales  dislinciiones  a  se 
invicern  discernuuiur  :  hoc  csl,  quo  niodu  nalurali- 
busniotibus,  divinaprovidenlia  regenie,  jubcnle,  ad- 
minisiranie,  in  discreias  reriim  muliiformilatcs  di- 
viduntur  '*,  jpse  iniellectus  niedianie  raiione  per 
consubslantialem  sibi  sensu!*i  sine  errore  invC' 
siigat  et  persequitur,  cerlis.ine  regulis  coinprehen- 
dit.  Quid  dicam  de  infinilis  nuineris,  qui,  quanio 
interioris  sensus  aclione  sive  inseipso,  sive  in  rerum 
natura  muliipliccs  fiunt,  lanlo  raiiune  considerata 
in  suis    formis    universaliler  ei  simpliciler  unum 


.ju^  i<»u;^i>i^iM  vtxiiiiii/  siiitiiciii  uuiiuiiu»  c&i,  liot;  u      III  »u»3    luiiiii!)    itnivcrsauier  ei  simpuciier  unum 
se  ipso,  nec  ab  aliquo  inteilici  polest,   quid  sii,  in  ^  sunl?  Et  ui  breviler  coliigainsis,  quodcunquc  anlnia 

»'. _.-■ i_         «•*•••.  • 


raiione  auicm,  qni^e  de  ipso  *  nascitur,  incipit  ap 
parere.  Qiiod  vero  dixi,  causani  omnium  ei  iiilelle- 
ciuio  a  setpsis  non  inielligi,  quid  sint,  qua  raiione 
poicsl  esse,  paulo  post  considerabiiur.  De  seeundo 
moiu,  quid  sil,el  unde  originein  ducal  *,  satis  di- 
Cluin,  ut  opinor.  Disc.  Sat  plane. 


l>er  priinum  suummolum,  qui  esliniellcctus,  de  Det. 
ct  "  primordialibws  causis  oniformiler  et  universa- 
liier  cognoscit,  sccundo  suo  nioiui,  qui  est  raiio,  eo- 
demmodouniformiter  universaliterque  infigii.  QuoJ 
autema  superioribus  per  inielleclum  in  raiione  for- 
malum  accipil,  hoc  lolum  in  discretas  esseniias. 


Mag.  Tertius  itaqiie  rcstal  niouis,  qui  circa  singu-  in  discreta  genera,  in  diversas  formas,  in  multipliccs 

las  singularnm  '  rerum  rationes,  quae  simpliciier,  nuroeros  per  sensum  inferioribus  effectibus  disiri- 

hoc  est,  univcrsaliter  in  primordialibus  causis  con-  buit.  Et  ut  aperlius  dicam,  quodcunque  anima  im- 

ditae  sunt,  versalur,  et,  cum  ex  sensibilium  rerum  mana  per  inlelleclum  suum  in  raiione  sua  de  Deo 

phantasiis  per  exterioremsensum  sibi  nunciatis  mo-  deque  rerum  principiis  uniformiter  cognoscit,  sem- 

lus  sui  subsianiiaiis  sumat  eiordium,  ad  purissimam  per  unifortniler  custodit;  quodcunque  vero  per  ra- 

rerum  omjiium  discretionem  per  rationes  proprias  lionem  in  causis  unum  et  «niformiler   subsistere 

in  essentias  geiMsralissiraas,  inquegenera  geiieralio-  perspicil  ",  !ioc  lotum  persensum  in  causarum  effe- 

ra,  dcinde  in  formas  speciesque  specialissiinas,  hoc  "  clibus  multipliciter  "  et  uniformiler  •''  inielligit;  el 

est,  in  numeros  innumerabiles  infinitosque,  immula-  jierum  tolum,  quod  i>er  sensum  muliipliciter  spar- 

Klibustamen  nalurae  suae  analogiis  anitos  pervenil.  gum  in  effectibus  intelligit,  per  raiionem  in  causis 


£t  ille  motus  est,  qiii  graece  Stavoia  vel  ivipyua,  la- 
linevero  sensus  vei  operaiio  vocatur;  ipsum  dico 
sensum,  qui  snbsianiialis  esi,  el  inlerior,  qui  simili- 
ler  ab  iiuelleciu  procedit  per  raiionem.  amne  siqui- 
dem,  quod  imelleclus  ex  primordialium  eausarum 


unum  uniformiier  subsislere  perspicit.  Omnia  vero 
ex  una  omnium  caiisa  et  multiplicationis  momentum 
incipere,  et  unitalis  simpUcilatem,  qua  in  ea  aeter- 
naliler  et  incommutabiliter  subsistunt,  nutlo  modo 
deserere ,  totiusque  siii  motus  finem  in  eam  et  in 


P  gnosiico  conluiiu  arli  suae,  hoc  est,  raiioni  imprimit      ea  lerminare,  per  intellecium  pnrissimo  cognoscil. 
persensuin  suuni  ex  se  procedentem,  cjusque  opera-      De  iribus  aniroae  rootibas,  hoc  est,  de  inlelleclu, 

VARIAE  LECTiONES 

«1»/Jr.™-*    ;Pf« '''«'?«« ««'',P^"-    *Cdc  ip«t>.    ^  k  prnecogmscit.    •Cdeseipso.    '  A  ducit.    "A 
m'™1  /^    ;•     V„«"»P/"='»  stmphcissimam.     »  et  ora.  C.      "  i»  oin.  C.     »'  A  corporali.      «»  C  differen- 

I"  22  L!.'"''^      "?^"®  (prcedicia$om .  C).     '»  pro  consulta  rationeCconsideratione.     "  C  Hividanlur.     ^HWx, 
mnper  umformtier  cusi^u  —  perspicit  om.  A.    "  C  muUiplex.    '« et  uniformiur  on\.  A. 


J(J\NN1S  SCOTI 


5^:0 


.ac  vlrlus;  el  dc  A  Ui»m  Uivinilaiis  persou.rum  «;<>g"0«'^. '"I-;;'^^;"»; 


,er.uo  di.  iu.r,  sufli.  ienter  suasun.  ut       -J-- ;;:;;;;;;^;,,.,„i,l,er  in  rauoue  ,er  co.ai- 

lionc...  aciu  sdeuii;e  crea.e,h«c  esl  for.uare,  ei  pcr 

sensurn  consuUuintialem  sibi  parlicul:u.l.?r  m  sin- 

gulas  reruiu  deliuiiioncs,  quas  in  raiioue  (•.oliigil, 

couien)i)iaiioui.-i  virUiic  inconfusae  dividere;  hoc  esi, 

suaiu  coguiilonem  uulcuique  cauiissimae^  discreiiouiJ 

ooiiUiiuiaccoumiodare.Disc.  IKiecquodammo.Io  mihi 

splemiescm:!.  Sod  qi.id  diblul  inler  operaiioncmcrea. 

iiiei.«i  iriniu.iis  ei  i.ou  crcaiae,  ei  acUun  iriuiiaUi 

crcau.c  el  »  cro-.niis   uoudum  perspicio.  Creauiii 

dico;  nou  euin.  dubiiau.us,  uiuitaiem  nosU-ae  ua 

Uirao,  qoae  uon  im;.i;o  Dci  csl,  sed  a.l  imagiuem  De 


fi^usu,  qui  op 

cj.uio.-.  Dis. .  L..ci/iissin.e  ac  muliipliciier. 

2i    Mai;.  l.iU.erp  iu..tue,  acieque  meulis,  loia  am- 
l,i.M,itaiis  ,...l;j:Ii<edepulsa,coi;nosce,  quamclare, 
«uam  pvp.c-e  d.vim.e  bi.u;lalis  subsUmiiaiiS  Irm.uis 
in  u.ouhus  huu.an;.c  nalur;.e  »  vccie  eos  itUueuUhus 
:,nulei,  seMUC  '  il»^'"  1'ie  .lu.ic.er.libus  se,  vcmii  .» 
<mo.iam  p.-oprio  specido  ad  imagi..em  suam  facio, 
runpidi^siu.e  mauiresial ,  el  cum  sii  ab  o.nn.  cre.i- 
uua    remoia,   omuique  iulellecU.i  incogu.u. ,   per 
i,„;,'.iuem  suam  cl  sin.iiiu.diueu.  vcluii  cogM.iam  et 
fomp.ohonsibilem  iuu-HccU.alibus  oc.iiis,  ac  veluU 
praese.  I.M..  seipsam  dop.omil,  uliroq.u^,  spec.d;.m, 

in  qua  rMucH,  p.uincat,  ul  iu  ea  chu-issi.u..  r<^sple..-      ~;  i..-iiullo  dissi.inli^,  uuigcnllum  Dci  Vcrbum,  Pall 
.<Sescai^  uuacssenlialisbonitasintribussubsU..^U.s.  li^l '""""«  ^  


condila,  sola  qui[ii'c'  \eia 


)iu;»K0  iuvisibilis  Dei  esJ 


Quae  unUas  cl  l.i..ilas  iu  seips;.  prr  se.p^am  nou 

,np:ue.ol,  quiao.nnem   inlolloclum  cauga  exim.u 

suae  ci;..iiatis  innniiale,  ..isi  iu  sua  i.u-.^gi.ic  vesUg.a 

ooguiuo.is  s..:.e  iiuprlme.-et :  PaUis  siquidc.u  in  :.m- 

mo  Filii  iu  .aiioue,  sancti  Spi.iu.^  in  sensu  npe.i.s- 

sim'a  luccscll.  simililuilo.  Nam  q..em:.dm.)dum  l-  .luuu 

arlem  om./.i.olonlis  artiHcis  vocitr.n...'..  noc  muuen- 

,0,  quonia.u  lu  ipso,suaq..ippc  sapieniia,;v.tdcx  om- 

nipolcus  PaU-r  Ipsen-.uuia,  .|ur.ccuuque  volu.l,  lec.t, 

ae:cn.;.ruo.que    ci   incommulabiliur  cusiod.l  :  ua 

aiam  hun.:...u.s  uiic!lecUis  ,  quodc.mq.ie  de   Dco, 

«lefl..e  om..m.u  .^^...0  priucipiis  pu.issime  iucuuciau 


01  Spiriiui   coc.sscniude,  non  bolum  de  uihilo  ess 

c;"aU.m,  xcrumeila.u  ^i.bsc  adh;«erenies  slbi  senso 

sensuutuq.io  olilciuas ,  lot..mq..e  hoc  corpus  suu« 

uio.lale  dl(0,  c.varc;  es  Deo  siquidcm  ad  imagiuei 

Dci  de  '»  uiliiloraclacGi;  <  urpus  verosuuuiipsa  crea 

u,:u  tamen  ,ic  i.ihih, ,  scd  dc  aliquo.  Auima  uauiqi 

iuco.i.oral05  qu;dilales  in  unum  congluli..a..te,  ■ 

,,uasi    i;uoddam    subjccU.m    ipsls    q..alilaUbus    < 

(pianulaie  s.uucnicei  suppo..euie,  co.pus  s.bi  cres 

in  quo  occulias  suas  aclioues  per  se  iuvisibiles  m 

uifi'sieai.eri:.t,  i.i.iue  seusibllom  ouUonem  produCS 

ul  jam  in  pri.ui   libi-o  dispuuau.m  esl ,  el  adiiO 

lium  ad  c.msiileralioiiem  uciiouisprimordialiumca 


,c,-n..epercipll,  vel..ll  iu  quadam  arle  sua,  iu  ralioue 

•    •    "  "'^^Lsh"' ^-  C  Nun^a^iou.,  q..od  I.isUt,  aperlas  a;.gil.. 
coxniuouciu,  imiue  sccreUrSimis  simDus  ipsms    rv  ^_      ^ ci;,..u^*;nl..iinlaciHima 


dico,  miiabiii  quadam  operaiione 


e  sc.onhac  ueal  pci-  i- .,„„bs  ftacUi,. 


eondlt  per  memoriam.  Vi  auiem  Paier  op.lc.v  om- 
nium  omuipotens,  quaecunq..e  in  ar.e  sua,  quae  esi 
i,«ius  sapientia  ci  virU.s,  in  Verbo  suo,  .n  un.ge.uU) 
Fillo,  simul  ei  somol,  prIm_o.diaHier,  causahter,  um- 
formIi^.'^^^l«''  condldit  pev  SpI.ilum  sau- 
eium  ex  ^o.  Filioque  pi'Ocedeuiem  ,  i..  pr.mord.ahum 
ca.isariu..  iuu..morabiles  elfocU.s  dlvid.t ,  s.ve  m 
essemias  u.leUiglhiles  diaere..iiasque  oumem  sensum 
corpurcm  s..pera..tes  mana.-Ini,  sivel..  hujus  munm 
seusib.lis  varlum  m..UIplicem4..e  oruatum  loco.-um 
,empor.m.q.ic  discreilonibus   va.T.bUem   p.-ofiu.vo- 
, ini:  iin  i..tollectus,  hoc  est,  pru^cipalis  an.mac  mo- 
i  ,5  cv  iuieHigibilium  rc.-um  g..osiica  coulen.pbl.one 
formau.s  '  .    omue  .   quodouiuiuc  iu  arie  rai.on.s  j^ 
creai   ci  ropouii  per  seusu.u  anlmae  i.iiono.-em  ,  ... 
siniuiarum  rcrum  sive  IntcHisiblliu.n  sive  sc.s.b.- 
Uum  dl.cretam  inconfusamque  dlvldlt  cogu.uouem 
Omuia  cuim,  ii.iae  IniellecU.s  In  ratioue  umve.sah  ei 
rdnsidcrat ,  paruculariier  per  sous.m  ...  renua  o.n- 
.'.iun.  di>o.cias  ccsuiiio..es  denni.Io..esque  pariitur. 
Vlae.  ii.  qucPatrem  hi  FIl.o  suo  omula,  .luaocunque 
u>luii  ,  univc.sariier  condidisse,  ei  por  Sp.r.u.m 
sa.icium  suum  pariiculariter  disirihu..sc  .  et  d.stn- 
buore.  01  disiriluiurum  esse  :  ^i  .•»'!  ^..n.i.iud.uem 

v.\r.iAi':  i,fa:tiom:s 


M.v,i.  Ilujt.s  .piaesllonis  solutio  faciHimaac pencsi 
ullo  lal.o.e  iuihi  vulciur.  Suinma  si.pildcm  Iriuit 
omnlum  lerum  nval.i.\,  ci  a  nuUo  creaia,  omnr 
quae  feclt.  de  nliiilo  fecil.  Pr.q.rium  cnim  div.M 
bo.iiiaiis  e.-ii.  ex  iiou-cxisieulibus   in  e.\isienUo,  . 
quae  vuli  heii,  vocaie.  N:.m  ct  hoc  nomen,  q.iod  i 


bm.iias,  nou  aliuude  origmcm  ducil ,  msi  a  vc 
gr;ieco,  q.iO-i  esl  Sow,  hoc  esl,  cb^mo ;  f>ou,  a 
et  xa/ft-.,  id  esi  ",'clamoei  voco,  unum  seusum  v 
siil.:i.i;  eiculm  «iui  vocai  ,  saepissime  in  clainf>: 
erumpli.  Dous  ei-go  imu  Inconveuieuter  bonus 
„nei  bonlu.s,  quia  omniu  dc  nlhllo  in  essc. 
vouire  lutoUiglhili  clamore  clamat,  ideoque  g 
diciu.r  Deus  rxli;,  id  esl,  bonus,  5i«  ri7:ic.7u 
v;  o:<7i<..v,  hiw-  est .  eo  qu6d  ouinia  vocat  In  c: 
liam.C.iucta  suiulilem,  quae  naturalltersubsisiun  !• 
nibilo  i.i  css.'uiiamaoi.udiiore  vocaia  suut  per  q  i- 
,iu,.perliu.u.  uuIvCisuUs  ciealurac  molum.Q.i 
inuMiuc  voc;,ia    suul .  ut  solu.iimodo  esseutn» 
subsistant'';  .puicdam,  ut  subsisiautet  vivairt 
•iuibusdam  sul.^iauii:di  vll;\c  sonsus  est  addiW 
(luiiius.lam  vllali  spn^.Ji  rallo  cumulalur;  In  qm.s 
.l;im   ad    praedicion.in  naturallum  moluum 
,iim,c..:  iuicllecius  supe.pi.u!Uir.  El  esi  prlmusn. 


I 


'  \  tJ  ,lc. 
*  il  oui.  A 


»  iiaaimr.c      ■  C  ■'^^T' 


.  C.  re.,lende.cU.     «  A  l,.us  si.U..s,    '^('^^-^Tl^lJ^i/::. 


«  A  i!nim. 


.V  i£.    "  A  exii'.tn:iain. 


csi 


>■  A  sutsii(n'it  eisentit(iiui.m 


5S1                                  DK  DIVISIONE  NATURAE.  —  LIBKR  SECCNDUS.  tiS2 

lu5  iii)  coiporibus  Daliiralibus ;  secuiidus  in  ea  viia,  A  condnet.qtiutiium  luori^ihsfiagillias  ii>sliisperniiiru. 

«jiia  ligna  lieibaeiinc  '  ei  vivuni  el  crescunl;  lerlius  2o.  Sed  vide,  neex  "  his  raiioniijns  incipias  con- 

rin  ^  irralionubilibiis  aiiiinanlibiis;   quarlus  propric  jicere,  aiiiniao  **  crealionuni  lcmporali  qiiodam  spa- 

iu  buiiiana ;  quinlus   in  ^  angelica  conspicilur   r.a-  lio  coiuiilioneni  corporisspiritiialis  anle  peccaliini  <*, 

Hiira.Et  ^his  quinqiie  gr.idibus  in  condeiidisdc  iiibilu  praecedcre.  Sola  siqiiideni  digniiate  excellcnliaqiie 

i-ebns  sumniae  ac  sancluo  Trinitalis  bonilas  perspi-  nalurac  praccedil  aiiinia  corpus,  non  aulein  locu  vel 

cilur  ',   incirabilisque    opcraiio   nianireslalur.    Ea  leinpore;  siiniil  enini  ac  seniel  jn  ilto  uno  hon)inc. 

vero  Irinilas,   quac  in  noslra  nalura  ad.  iinagineni  qiii  ad  iniaginein  Dei  racliis  est,  oinniuin   iioniiumu 

Crealoris  condila  ' ,  nihil  creat  de  niiiilo.  ilUul  ciiiiu  raiionts  secundum  corpiis  el  ''  animam  crealae  sunl. 

solius  Dei  esl,  cl  nullius  crealur.U'.  Duplex  vero  cjus  Nullo  enim  "  nmdo  jiixia  moras  lcmporum  essenlia 

aclio  videlur  :   aut  euim  ea,  quae  de  nihilo  suus  animae  corporis  essentiam ,  siciil  ncc  corporis  es- 

Crcaior  conditjit,   ralionabilibus  inielieciualibusque  senlia  animaecsseniiam  praecedit.  El  ne  mc  existi- 

suis  moiibus   invesligat,  et  quac  ia  ualura  rerum  nics  ",  primiim  illiid  cssenliale  corpus  in  paradiso 

puro  inleuigcntiae  contuilu  cognoscil,  in  iulimis.ra-  conditum  ,  soia  tamen  raiionc  adbiic  facium  ,  sietit 

lionis  siiae  sedibus   disponit,  omniunuiuc  reruin,  et  ipsa  anima — in  ipso  qiiippe  generali  el  uiiiversali 

quas  polcsl   cognoscere ,  oogniliones  aut  in  unuin  l^  bomine  ad  imaginem  Dei  facio  omnes  boaiines  sc- 

coUigil,  verbi  gialiagenera  iii  essenlia,  formas  in  gc-  cundum  corpus  et  aniniam  simul  ei  scmel  in  sola 

nere,  nuineros  individuorum  in  forma  scientiae,  aut  possibiliiaie  condita   sunt  ",  ct  in  ipso  omncs  pec- 

unum  facil,  aut  muliipliciier  dividit,  singuias  cogni-  crivenml,  priusfiuam  in  proprias  siibslaulias  spirilua- 

tfones  singiilis  rcbus  ,  quarum    cognilioncs   sunl,  liier,  sicuiaii^eli,  prodireni,  iiocest,anleqiKini  unus- 

distribucns,  lioc  est,   nt  eodein    excmplo  ulamur,  qiiisque  secundum  angciicam  muliipiicaiionemin  sua 

esseiiiiam  in  gcnera  ,  gcnus  in  formas,  formam  in  discreta  diflerentia  in  aninia  raiionali  ci  spirilus^Ii 

individua  giioslica  operaiione  discernens  '.  El  iiaec  corpore  apparerel  ;  quod  videlicel  corpiis    incor- 

est  p'incipalis  summaque  ralionalis  naliirae  opera-  riipiibile  aeierr)^"'cr  et  coaetcrnaliieranimac  adbae- 

lio.  Secunda  vero  est,  quae,  ul  diximus,  in  cicaiione  rorei,  si  non  peccarei,  in  qiio  omnes  homines  resur- 

sui  corporis  cognoscilur,  inque  ejiis  sidlicilo  regi-  rcciuri   sunt —  ab  anima  creari.dixisse.  llliid  enini 

mine  aperiiur.  Primo  siquidem  maieriam  ejiis  ex  abuno  omniiimCrealorc  immediatesimul  cum  raiio- 

qualilatibus  rerum  sensibilium  acclpit,  eique  nuUo  nali  aniraa  in  caelesii  beaiimdinc,  immo  ad  caelesicm 

leiuporali  spatio  interposito  formain  vilalemque  mo-  bealiiudinem  subslantialiier  condilura  esl;  subsian- 

tum*accommodal,  quo  ipsam  inalcriamei  vivificat  tialiler aulem  dico,  qnia  uniuscujusque   crealuraa 

el  nulrit,  inque  augmenta  perfectae  staluiae  per  nu-  ^  vcra  est  subsianlia   sua  in   primordialibus  causis 

meros  locorum  ei  lemporum  provehit,  sensum  quo-  praecognita,  praecondilaque  *•  ratio,  qua  Dcus  de- 

qiie  exleriorem  ei  praesiat,  per  qucm  omnium  re-  finivit,  sic  et  non  aliler  crit.  Ad  cacleslem  *®  bealitu- 

rum,  quas  exlrinsecus  atlingit,  phantasias  recipit,  et  dinera  quoque  dixi ;  nou  cnim  video,  qiiom^dohomo 

cclera,  quae  dc  soliicitudine  assidua  conlinenlique  bcaliludiiiem  pcrderel,  si  eam  re  ipsa  plene  perfecte- 

acUone  aniraae  circa  corpus  suum  resque  corporeas,  q<ie  gustarel.  Prius  enim,  utarbiiror,  ad  .se  ipsum, 

sive  sensibus  pracsens  vigilando,  sive  ab  eis  remoia  quani  ad  Deum  conversus  cst,  atque  '°  ideo  lapsus. 

dorniiendo,  imaginesque  rerura,  quas  per  sensus  Hoc  vero  corpus corruplibile  ac  niaieriale  ,  quodex 

hauserat,  secum  iraciando.  aut  imagines  Imaginum  lirao  lerrae  assuraplum  est,  ut  superius  dixiiuus   S 

flngendo,  aut  alimenta  corporalia,  <j\iae  extrinsecus  post   peccatum  merito  peccali  ad  exeiciijndaia  i;i 

!  in  aediiicium  corporisaccipit,  per  occulios  venarum  eo  negligentera  aiiimam  erga  mandalorum  cuslo- 

nervorumque  mealus,  quos  Gracci  poros  vel  arterias  diara,   suasque    occulias  operationcs   rcvelandaa  , 

I  appellant,  disiribuendo,  el  cogilari  €1  inlelligi  pos-  veluti    quadam    piopiia    aclione    "     animae    ei 

sunl.  Ui  enini  sumrria  Trinitas  universiiaicm  tolius  crealum  fiiisse  el  (pioiidie  creari,  aftirmare  non 

creaiurae,  quam   de  nihiio  condidit,  providenliae  baesilo.  Quod  eniin   Scriptura  sacra  Deuin   lulum 

suae  regulis  raovei ,  regit,  ordinat,  et  iiihil  perire  ,  de  lcrra  sumpsisse ,  deque  eo  corpus  bomini  for- 

hoc  est,  penilus  ad  nibilum  redire,  e.\  liis,  quae  masse  perhibeat,  non    te  movere  del}et.  Nam  ct 

condidit,  siuit;  ita '  Hostrae  nalurae  irinitas  univer-  actio  creaiurao  ad  eura  ,  cx   quo  omnis  naluranii 

silaii  corporis  sui  omniumque  sensuum  ejus  incolu-  actio   incipit ,    neii    immerilo    releriur.    Siquidcm 

.  mitati  '•  providei,  ipsumque  vivificat   cl  niovel,  el  ci  iu  caeleslibus  cssenliis  aprimo  ordinc,  qui  *-lm- 

YARIAE  LEGTIONjCj. 

^  Cherbnque.  '  in  om.  C.  '  C  qulnlus  «.'/A«c  In.  '^  A.  Ex.  *  Kaspiciiur.  *  Afst  condiia.  "  A  colligli, 
hoc  esl  u(  tiodeni  exempio  ntamur,  essenliutn  in  genera,  ycms  in  forinas,  formam  in  individua  gnoslica  operu- 
lione  diicernenSt  aul  iHultipliciter  dividit,  singulas  cognilioncs  sinyulis  rebus,  quarum  coffniuoms  sunl ,  dis- 
tribuens,  vcrbi  gratia,  fjenerain  essenlia,  formas  in  genere,  numeros  individuorum  in  (ormn  scientiae  aclu 
umm  fucii.  **  A  vitulem  modum  [formam  om.).  '  Pro  ila  C  hoc  est.  "  C  incolumitate.  "  ^x  nm.  A. 
*'"  A  ad  aniuiae.  *'  sf/irilualis  anle  fieccatum  om.  A.  **  et  om.  C.  **  enim.  om.  C.  **  A  ae.uimes. 
j  "condita  sunt  oiu.  C.  "  A  condiiaque.  '*  cailesiem  om.  A.  *'  A  ac.  *'  ui  superius  diximus  ora.  A. 
**  A  vperatiunt.    *'  A  quod. 


^83  JOANSIS  SCOTl  R 

riediaieposl  DcuminclpU,    usquc  ad    extremum  A  lem  l^gunlur,    rpertissime  referri      andi  eandti 


gradnlim  dcscciideuJibu.s,  quodcuuque  oirdo  superior 
iii  inferiori  6c  ordine  propria  quadam  aciione  admi- 
nislraveril  alque  perfcceril,  lioc  lolum  ad  eum,  a 
quo  omnis  naluralis  molus  iuchoat,  nauiraiisqne 
aelioa  summo  usquC  deorsum  dcscendit,  referlur. 
Ipsa«nint  causa  onurunn,  quamvis  non  per  soip.sam, 
qjoniam  immuiabilis  esi.  sed  per  snUdiiam  sibi 
creaiurani  universitalem  lolius  nalurae  a  seconditae 
«reet,  moveat,  gubeniel;  tola  lamcn  divinac  pro- 
videiitiae  dispensalio  in  eam  refuudiUtr,  quia  causa 
omnjumest.  Quid  dicam  de  ordinibus  Ecclesiae  in 
liac  adhuc  moriali  vita  consliUitae,  quibus  cpisco- 
porumordopraeferlur?  Nunquid  omne,  quodceteraa 
disposiliones,  quae  posteriores  siml,  in  disUibulis 


Scripturam  dicentem  :  Ferit  quoqne  Dominus  De\ 
Adueeluxori  suae  tunicm  pelliceax,  el  induit  «| 
Dbi  non  incongrue  inlelliiiinms,  non  aliud  per 
nicas  pelliceas  sigmlicari,  pr.ieter  «  «rioi?«J);«n . 
niorlalia  videlicet  '  corpora,  q.iae  sii)i  justo  eonij 
U)ris  judioio  "  permiiienle  primi  hominesposl  trail 
gressionem  feccre.  Et  ntim  tibi  videtur  credibi 
(tucendum  ",  mortalem  hondncm  morialem  i  i 
carnem  fecisse,  qiiatn  "ipsum  Deum  per  sc  creas: , 
sed  tanium  permisisse  ei  admonuisse?  Deus  en  i 
immorialis  est,  ei  qiiodcunque  per'se  ipsutn  fat, 
immorialeesi.  Omne  siquidem  moriale,  quodcum  ; 
in  lioc  sensibili  mundo  esse  videlur,  ct  fragile,  l 
transilorium,  aul  nos  ipsi  facimus  uoslris  irraiio 


dispos.uones,  quae  posie.mi^.  "-"v  "  "''^'""r"    i^  i^Uil,,s  nmlibus  erranles,  aul  propier  delictum    - 
.ibi  olliciis  peregerint,  ad  eum  ^   reduc.tur,  quomam  «  ^^^^^^^^^  '       l'      el  excmpl a 


sirum  ad  usum  morlahs  vitac  nosirae  el  excmpl  a 
iieri  siniiur,  sive  bonis  virluiibus  adminisiranlilj 
perficienlrbus  ",  sive  malis   nalurali  cursui,  uc  u 
suum  lincm  pervenial,  ceriis  sfrijliis  cimstilului.i 
pedientilms.    Vilalem   namque  motum  iu  senu 
agere,  ut  per  generaiionem  in  formas  visibiles 
cedant,  nuUus  recte  philosopiianiium  "  dubiiai; 


iib  eo  posieri  ordine.i,  quae  sibi  peragenda  sunt, 
-accipiunt?  Ab  eo  siquidcm  singula  singulis  symbo- 
Uca  minisieria  dislribuuulur ,  loliusque  ccdesiac 
spirituaiis  operalio  per  ipsum  referiur  in  ipsam 
causam,  Deum  dico,  omnium  bonarum  mysiicarum- 
que  aclionum.  Cur  ergo  mirum,  si  primus  homo  ad 

imaffiiiem  Dei   condilus ,   divinumquc  praeceplum      .  -  . 

.  .Xe  us,  ac  per  hoc  de  beaiUudine  paradisi  ipse  vitalis  molus  non  semper  aequahter  m  smg 
e^X^t^ie  a^ue  n.ortale  de  luto  terrae  sibi-  generibus  actionis  suae  v  rtutem  manilesta  t 
:r  al^ilacuLm  cLret,  divi.ia  providentia  admo,  propter  quaedam  --^-!^-;;i:'- ,-;\';;^  „ 
..;....  ri  fluii  caelfslc  corpus  ac  spiriluale  ab  ipso  convcniuiil.  el  e.x  contrarii,  qoahiaubus  na^cuo 
r;:;dU:;:;^ii:e  :/cus.diL  superbus  ..c.  sivcpropteradvcrsas.  «1^.».««  .rt^es^^ 
Klexerat.  congruum  sibi  suae  i.iohedic..liae  nierilo  lu.al.  molui  rcpugnant.  De  *  "'^«  '!»"^;'  f^  ^ 
Tor  ale  ho%Uium;  e.  lerre.ia  malerii  sumptum,  longum  estet  supcfluum,  qu.a  mulusd.sputatt» 
ut^^i^a^^^^  in  quo  punitus  poeniteret.  et  C  Sed  fo.tassis  quis  dicet.  iUud  pr.mum  corp..  m 

exerSts  ad  pristi..atu  dignilate.n  natu.ae  suae      ru;)libile.  quod  a.ii.nae.    s.  non  peccaret.  adb^ 
exerciaius  au  i  «  ^^  ^^^^_      ^^^  ,^^.   ^^^^^^  ^^^.^   p^^..^^  ^^^^^^  .ncorrupUb.lc 

polest.  lluic  brevitcr  respondendu.n,  i.i  sccretis 
riianae  naturae  sinibus  "adhuclalet,  in  iuiun 
tem  seculo  apparebil,  quando  mortaie  lioc  in  illuam 
labilw\et  cornipmie  hoc  inductur  incorruylio  m 
Audi  Aposiolum  :  SeiUinatur  ccrpus  animule,  i  ft 
eorpusspiriiuale;  seminalur  in  infirmitule,  su 
mtule;   seniinatur  in  contumelia,   surgel   fn  s- 
im.i>oriaUiatis  videlicet,  ei  inceirupiibilitaiis. 
in  bonis.  sive  in  malis.  lloc  aulcm  "  general.l» 
omni  humano  torporc  dictum  csse  arbiiror;  m 
nibus  enim  aete.nue  immorialiutis,  non  auiein 
litudinis  aequalis  eril  gloria.  Tota  siquidem  n= 


redire  seipsum  rocognoscendo  ei  humiliando  pctc 
rct?  Nec  de  hoc  Scripiura  laccl. 

2i).  Nam  posl  pracvaricaiionem  conUnuo  dc  sini- 
plici  humana  naiura  anie  pecc«.um,  irt  '  dupUcem 
sexunidivisaposlcasum. ait :  El  consuerunl  loliaficus, 
el  (ecerum  sibi  ffe^^wfAKTK,  aperte  insinuans  foliorum 
symbolo  fi-agile.n  alque  caducam  mortalls  hujiis 
corporis  condilionem,  quam  sibi  homo  posl  sui  rul- 
nam  lexerat.  Kosira  siquidem  mortaUa  corpora  latis 
ilci  foUis  simiUima  sunt.  Nam  quemadmodum  folia 
iUa  uinbram  faciuni,  radios  soiis  recludunt  » ;  sic 
nostra  corpora  et  tenebras    ignoranUae  animabus 

nosiris*  incerunt,  ei  veriialis  cogniUonem  repsl-      iituumts  aeiiuaua^...  & -    ;      • 

"u.rQuae  t!rlen  f^Ua  nostra.  terrena  corpora  dico,  »  primordialis  cum  sibi  superadd.tis  .n  unum  re, 
aerrenarum  mor/iferarumque  deiiciarum  dulcedmem      bitur. 
quasi  qucndam  fructum  '  undique  vallare  et  obum- 
4jra"re,  inque  eis  nos  aUicere  ac  fallcre  «  consuescunt. 

Elui  cognoscas,  morUiUs  nostri  corporis  creaiionem 
ad  eum,  cnjus  consUio  acla  sunt,  quaeciinque  eiga 

noslram  evereitationem  et  revocatione.n  '  el  salu- 


lUl.  . 

27.  Disc.  De  liac  intcrim    '*  quaesuone  saU 
ciu.n,  ul  opinor.  et  ad   eonsideraiionem  illius 
taits.   rn  qua  ad  imaginem  et  similiiud.neift 
condiii  sumus.  redeundum.    diUgenterque  coi 
randum.  utru.n  per  omnia  imago  iUa  suuiliiw 


VWniAE  LECTIONES. 

om.  C.      »  A   exc  vdunt. 


*  nostris  om.  .^. 


»   Sic  BC;   A   tum  episcopum    reducilur.    -•' »« *»'"•  ^'V     '«^^^/J;^',  (s"c7i"wnsuescuni;  rW/ir^r^  n^ 

quenlam   [ructum  om.  A.    '  t-^>"i  •  ^V" '''T*  "°      »  J  ^.S^^ 

-  A  renovalionem.      *  C   praelcr   quod  r.-pt?«oaaT«.        i'.>l<init    om.    a^     _      ^j „  ^.^  ^^^^^ 


et  piTi 


?  A  reuomionem.      *  C   praelcr   <j«od   r.-pt?»oaaT«.        ''''         n     '  ..  C  nam  ipsum.       «^  et  f 
A  <«.i.o  rond,,oris.^__^  ''  ^^.  '^iir  f^;  ■/:;:;/';.;l      '»  A  dcliuilKis  ai,us  dis.rcndi  locus  est. 


libns  om.  A.     '^  .milws  rocic  plu!oso,>hns  /'''''l-lf^''";';.^';';- 
ji«croU.  ««<«»;•«(•  J«fle  nnibus.      ^' A  c;um.      '*  G  «/«1«"'. 


585  DE  DIYISIONE  NATURAE.  -  LIBEll  SECU.NDUS.  585 

llllus.  ciyus    ioiago  csl  •     inuialur,  an  in  .liquo  A  ex  principali  -  f.rn.a  vidoiur  JiviUerc.   Wac    Dic' 


dissiinilis  deficit,  ad  perfcclamque  iinajjinein  non 
omnino  pervenit.  Nan)  iu  quantuin  injilaiur,  in  lan- 
tum  iiuago  recie  diciiur.  Si  eniin  »  in  aliquo  vacilla- 
verit,  ex  perfociae  imaginis  raiione  rccedii.  Mac. 
Hominem  ad  imagineni  ei  similiiudinem  Dei  perfe- 
ciissiine  facium,  et  in  nullo  defecissein  paradisoaiUe 
peccatum  credimus,  excepta  raUone  sulijecli.  Deus 
enim  per  se  ipsum  subsisLens.  et  ^  a  nullo  praece- 
^dcnte  se  *  subsistere  accipiens,  bominem  ad  imagiuem 
cl  similiiudinem  suatflde  nibiloiu  esseuiiam  adduvit. 
■  Eo  iiaque  notaio  »,  quod  Deus  per  se  ipsiim  «va/>xor, 
id  est,  sine  prlncipio  essentiam  suam  possidel ;  hoTno 
vero,  de  nihilo  crcaigs,  habel  «  conditionis  ^  snae 
initium,  pon  sehiip  in  priraordialibus  causis,  in  qu 


poslulo,  quae  sit  ilia.  Disc.  Num  «»  tibi  videiur  pai  vu 
di/rereutia  inler  illam  uatuiam,  quae  cogiioscit  seip- 
sam  et  esse,  el  quidsit;  et  illam,  <|uae  tanlum 
cognoscit  se  esse,  non  autem  inlelligii,  quidslt? 
Siquidem  non  negabis,  ut  aestimo.  ipsura  Deum 
«eipsumintclligeie,  quid  sit;  ceteras  vero  creatas 
essentias  ei  substantias  se  ipsas  non  negamus. 
intelhgeie  non  posse,  quid  sinl  ",  ne  videamur 
Naziauzeno  Gregorio  TheoIogoNyssaeoquepraediclo 
"  impudenler  refragari,  qui  uoaoimiler  ceriis  ap- 
probanl »»  raUftiiibus,  nullam  creatam  essenUam  a 
»€  ipsa,  vel  ab  alia,  quamvis  raiioiie  vel  inlellectii 
prae<iita,  posse  definiri,  quid  sit.  Vldesne  crgo  dis- 
simiiiiudinem  imaginis  principalisque  suae  formae; 


>s  oinnia  simul  creala  sunl,  verum  eUam  in  nrn   „  r"""""" ,  ^"'  '"•'5'"'«  pn.ic.pai.sque  suae  formae; 
•«ssionibusindiversasesJia/r'Z  Immau,  intellectusei  couditoris  Dei,   non 


cessionibus  in  div«rsas  essenlias  formasque  sive  in 

lellectuales  sive  sensibiles  :  cetera  omuia,  quae  de 
^^^Deo  dicunlur  el  ioteUiguniur  per  essenU.alera  excel- 

«ntiam  .  omnino  in  imagiue  «  ejiis  perspiciuntur 
,)er  naturam  e^ »  gratiam.  Conditor  quippe  invisibi- 

is,  iDcomprehensibilis,  omnem  iuteUigenUam  exsu- 


solumiu  raUoiie  subjecti,  verum  eUam  ui  eo,  quod 
ipsa  priucipalis»»  fonna  cognoscit,  quid  sU ,  imago 
vero  "  ncc  se  ipsam ,.  quid  sit»  uec  suam  for- 
mam,  quam  imitalur,  substaniialiter  defiuire  inleU 
ligit? 


jerans,  imaginem  $uam  in  bis  omnibus  sibi  "  simi-         ^^-  Mac.  Similiiudine  verac  raUocinaiionis  »*  de- 

'  cm  creavit.  Nam  et  »  poster  intellectus  nec  a  seipso  c^Pt»^'»  ie  esse  \ideo.   Nec  imraeriio.  Nisi  euira  quis 

^:ognoscitur,  quid  sil  secundum  essentiam,  nec  ab  ^^»  '"  quibu»  falli  videris,  acule  ac  diiigenter  cir- 

ilio  praeter  Deum,  qni  solqs  novit,  quae  fecii ;  sed  cumspexeril,  uon  solum  verisimilia,  sed  eiiam  vera 

luemadinodum  de  condilore  suo  hoc   taotum  coguo-  ^^se  putabuntur.  Disc.  Explices,  posco,  ubi  fallor. 

^'•cit,  quia  est,  ijon  aulem  percipit,  quid  sit:  ila  de  *^ag.  Num  Ubi  videtnr  divina  essentia  infinita  esse» 

eipsosolumiqodo  definit,  quia  crealus  esi ;  quomodo  *»  fi»»ta?  Pisc.  Hiuc  dubitare  et  impium  et  stuliis- 

l^  cro  vel  in  qua  subsiauUa  substitutus  est,  intelligere  ^»"»"™  est,  praeserUm  cum  iion  essentia,  sed  plus- 

^^onpolesl.Sienim.qnidsii,  ahquomodointenigcret,  C  ^i***"*    essentia  ,   et  esseniiarum  omnium    infinila 

'  ^cessario  a  similiiudiQe  »« Creaioris  deviarei ;  Ojsm.  causa  et  credi  debeat  el  intelligi,  el  non  solum  infi- 

'  iruTtov  qiiippe,  koc  est,  itrincipale  exepBpIum  Dcus  '"^»  sed  omuium  essenliarum  infiiiiiarum  infinius, 

^si  per  naiuiTim,  imagopeuscst  pergraUam;  n/>w-  «l  plusquam  infinitas.  Ma.g.  Recte  itaqiic  "  atque 

|4TV7rov  diflundiiur  per  oinnia,  dislribuens  eis  essen-  calbolice;  omnino  igiiur  infiniia  est.  Disc.  Hocdedi, 

^■'  am ;  imago  luce  gratiae  purgala '»,  iUuminaia,  perfe-  "^c   me  poeailet  dedisse,  sed  firmissime  approbo» 

Ma  per  omnia  discurril,  eorum  in  seipsa  coufirmans  «««"'UO  aliier  non  esse.  M.te.  Yide,  ne  te  retrahas. 

^'/ noiiiiam.  n^4>To.TU7rov  omnia,  quae  fecii,  penetrai,  ^^'""    "^"  '- '  • 

■a  "  singuii^   secundum  piopriam  uniuscujusque 
-logiam  dividens;  imago  omnia  luslrat,  bouorum 
''!irgiloremex  donis  suis  innumerabilibus  omuibu» 
libutis  laudan*.   Alia  siquidem  sunt  dona  «4» 


^  >Htia|ia,  qiiae  proprie  data  dicuntur,  aiia  subslaH- 
ae  ailjecia.  El  quemadmodum  7r/>wToruuov  imagi- 
Jin  stiam  creavit,  in  qua  noUtiain  quaudam  de  se 


.Oisc.  Nil  inde  suspicamlum.  Mag.  Itaque,  quao- 
<io  iuierrogamus ,  quul  c«3t  hoc  vel  illud ,  num 
libi  videraur  aliud  quaerere,  nisi  aut  jam  de- 
fiuitam  substantiam,  aut  deftuid  valcntcm?  Disc. 
ISon  aliud.  Hoe  enim  nomcn,  quid ,  dum  sit 
iuterrogaiivura,  non  quaerit ,  uisi  ui  illa  suU- 
stanlia  ,  q«am  quaerii,  quodammodo  definialur. 
Mag.  Si  crgo  nenio  sapientum  gencralitcr  de  ornni 


ilenderet;  iia  imago   imagiuem  sibi  fecil,  in  qua  D  esscnUa   inquliii,  quid  sit ,  quoniam    dcfiniri  uoi, 

Aitie    c...\o      .X»..     ...     i._  ■»  ....  ....  .       . 


•lus  siios    per  se  occultos  wanifestaret.  Anima 

»'nqge  imago  Dei  est,  corpus  vero  imago  animae, 

'ciaqiie,  quae  de  similitudiiie  imaginis  iutelligenda 

pronmiciaiida  sunt.  De  quibus  quisquis  plenius 


poiesi,  sed  ex  circumsiaiitiis  suis,  inira  quas  veluti 
lermiiios  circumscribilur ,  loco  dico  ei  tcmpore, 
quanio  ct  quali,  relatione,  copuiatione  «',  statu , 
matu,  habiiu,  ceterisque  accidentibus,  quibus  ipsa 


voliierit.iegallibrumsaacUGregorijNyssaeide      i'aiio£ic  subjecti  substanlia   "    pcr    scipsam    inco- 


i^ne.  Disc.  llaec  libenleraccipio;  sed  video  ajiam 
.'icreuiiam  praeler  substantiaiem   quae  imaginefn 


giiita    indefiuibilisque    suUsisiens ,    essc    tantum 
Mun  aulem  quld  sit,   manifestalur  :  quis  TbeolO' 


VARIAE  I^CTIONES. 

C  cujus  jmcji/icm.     »  A  vero.     >  A  el*i».     <^  C  per  se.     '  A  ^olato  iUigue ,  quod.     «  A  liabuif.    »  C  co- 
'<»ii«.      Cimayinem.     ^ nnluiam  cHnx)..\.     ""iibiam.A.     "efom. A.    **Cnccessario*imi/«7«rfmc»<.     *»C 


^      \    *  ^  conformatis.      «"  A  ilona  sua.     '"  A  scire  plenius.     »^  C  ex  priucipibus.    »»  C  Non. 
..  om.  A.      '^^yssaeoquepi-aediclo  om.  C.     -'  C  approbul.     »*  principalis  om.  A.    "  vcio  om.  C. 
"i'J.    "i(rt7«com.  A.    »*bicC.    "  \  disHaiHa. 


"  quid 
2»  fa- 


il^ 


537 


JOANNIS  SCOTI 


5S8 


giae  discipliiils  *  eruditiis  inlerrogare  praesuinjit  de  A  id  esl,  teniuiem  pie  ac  sludiose  quaerenlibus  inve- 

diviaasuI)Slanlia,quidsil,oumptiiissimeialelligal,<Jc  niendi  facuUas  desit.  Disc.  Non  perUirbor,  sed  ma* 

ipsa  iiec  deflniri  posse,  nec  uUum  eornm,quaesunt,  gis  el  merito  de  ob^curitale  praeseiitis  quaeslioiii* 

psse,   omiiiaq.ic,   <njae  definiri  possunt,  supcrarc?  iiioveor,  ejusqiic  soluiionem  facilem  fieri  non  opinor. 

Audi  Naziiiizenum  :  Si  niliil  omnino  esl,  iiiquit.m-  Mac.  Redeamus  ilaque  ad  ea,  quae  in  priori  libro 

slcniium  sentiiduin  iiisum  csse  ipsa  cumutaiio,   quae  inier  nos  discussa,  et  ad  pururii,  ni  fallor,  dcducia 

etl  a,  ei  dicitur  eoium,  quae a  nobis  ciica  illud,  quod  suiii.  Disc.  Quae  suiit  illa,  admoneas,  quaeso.  Mag. 


quaeriluf,  ei  inleHi(juiHnr  et  dicunlur,  sed  aUerum 
i}uid  praeler  illud,  circa  quod  liaec  sunt ;  continet 
natnque  ea,  ipmm  vero  ab  liis  nulto  modo  conlinetnr; 
quiescul  oninis  anima  ab  omni  ralione  eorum,  quae 
firca  Deum  sunl,  lcmere  in  de/initionem  ejus  iusitire, 
sed  ailentio  coUu  »  tanlum  ineffabilem  et  super  iHtel- 
lectum,  omnisqne  suminum  scicniiae,  divinae  esseniiae 
veriialem.  Si  ergo  nemo  sapieniissimorum  polest 


Uecordarisiie,  inler  nos  ad  liquidum  conscdissc, 
nuliain  caicgoriarum  denr.rio  niimero  conclusanim 
de  diviiia  nalura  iillo  modo  proprie  praedicari  posse? 
Disc.  llluil  inconcusse  el  concessum  esl  ct  stabili- 
lum  ".  IMag.  Non  igilur  lam  laboriose ,  ut  acsli- 
mes  ",  in  bujiis  quacsiionis  difficullale  solvenda  su- 
dabiinus,  si  prioiis  libri  ratas  couclusiones  acule 
perspiciamus.  Illarum  siquidem  sublilis  ac  perspicax 


cognoscere  exisieniiiim  subslaniiae  raiiones,  secun-  B  uiiliias  in  hoc  loco  puicberrimiim  frucmm  ulilissi- 

dum  quns  niiulaiae  snnt,  quis  audeai  Deum  in  aliquo      niunique  lerre  manifeslabitur.  Disc.  VaUIe  eril  '»  ne- 

definire?  Diso.  Ncc  boc  quaerere  praesumpserim ,      cessariiim,  si  sic  fueril.  Mag.  Eril  [dane.  Ipsas  iia- 

cognosccus  ipsamomnino  infiniiam  esse*.  Mag.  Ilaque 

si  Dciis  cognoscit  seipsum,  quid  sit,  nonne  sc  ipsura 

definil?  Omne  siquidem,  quodinlelligilur,  qiiid  sit, 

definiri  a  se  ipso  vel  ab  alio  polesl ».  Ac  per  boe 

non  iiniversaliler  infinitus  est,  sed  parliculariler, 

£1  ex  crealura  soiummodo  definiri  noii  polest,  a  se 

vcro  ipso  poiest.  Vel  ul  ila  dicam,  sibi  *>  ipsi  finiius, 

crenlurae  infinilns  subsisiit.  Et  si  boc  datum  fuerit, 

nccessario  seqiieiur,  ui  aui  non  universaliter  Deus 

infinilus  sit,  si  a  sola  creaiura,  non  autem  a  seipso, 

non  Fccipit  definiri;  aut  omnino  nec  a  creatura,  nec 

a  seipso,  ui '  universaliter  infmilus  sit,  ullo  modo 


que  caiegorias  breviier  in  memoriara  revocare  raiio- 
(■inalionis  series  videtur  exposcere.  Disc.  Alia  inqui- 
silionis  non  arridet  via  ''.  Allamen  interrogaiive  cas 
recapiiules  velim.  Mag.  lnlenlus  ilaque  bunc  inlcr- 
lOganJI  ordinem  iniuere  :  Quid?  quanluin?  qualc? 
ad  qui<l?  qiio  silu?  quo  baLilu  ?  locine?  lemporisnc? 
agiine  "  ?  anpalilur?  Ilem  si  vis  graece  :  Ti;  rroo-ov; 
TTotiv;  TTpo; Ti;  y.-'.(x06(.i ;  up«. syj^Oxt  '* ;  «0«  TTOj ;  TTor» ; 
Ti  Trcy.-Tti',  v.f,u  «  Tzucryjf,  ilorum  iiaqne  nullum  de 
Deo  '*  propric  iuierrogalur,  quia  iiullum  borum  i» 
ipso,  iiec  a  se  ipso,  nec  ab  alio  inielligilur.  Uaec 
cienim  in  bis,  quae  sub  iiilelleclum  scu  scnsum  ca- 


«lefinitionem  percipil.  Disc.  Praescnlis  biijus  ratio-  C  (loie  probanlur,  proprie  considerari  possunt.  Quid 


cinationis  caliginem  Inaccessibilem  esse  aestimo 
ct  nisi  ipse,  qui  quaeriiur,  dexlram  suam  quaeren- 
libus  se  praelendat ,  uullum  ineam  inlroilum  faciie 
credidcrim.  Si  enim  Dcus  .seipsum  nou  definit,  aut 
te  dcfinire  non  possit,  quis  ignoraiiiiam  et  impoien- 
tiam  in  cum  caderc  negaril?  Ignoranliam  scilicet, 
si  se  *  non  inleliigii,  quid  sil;  impolenliam  vero,  si 
non  polesi  dofinire,  quid  subsisiit.  Impoiensenim  vi- 
debitur  esse,  quando  scipsum  in  aliquo  non  potest 
definire.Si  vcro  et  intelligit  etdefinii.quid  ipse  sit, 
iion  oninino  infinilus  esse  probabitur,  dum  a  sola 
«rcalura  dcfiniri  non  poiest,  quia  nullo  modo  ab  ea 
iutelligitur,  a  sc  vero  ipso  et  defiDilur  et  cognosci- 
lur,  quid  sit.  Mac.Nc  liirberc,  sed  magis  bonoanimo 


cr)iin?Si  interrogaveris  de  Deo  ,  quid  sit,  nonne 
quaniiam  propriam  subslantiamdofinilam  qiiaeres  K^f 
Elsi  quis  responderil,  boc  vel  iiliid,  iionne  ceriani 
quaiidam  circumRcriplamque  videbiiur  definire  sub- 
slanliani  ?  Quod  si  quis  veraciier  de  ipso  pioiiuncia- 
verit,  vel  ipse  de  se  ipso  inleliigit,  primum  catego- 
riarum  I©cum  jure  obiinebit,  qui  certis  definiti;que 
iribuiiur  subjeciis,  in  quibus,  et  circa  quae  oninia 
versanlur  el  contineniur  accideniia.  Ac  per  boc  noii 
iranslaiive,  sed  proprie  prinia  de  eo  praedicabiiur 
categcria.  Sive  enim  abintelleclualicreatura,  sivea  ** 
seipsa  in  aliqua  definila  essenli.i  inlelligatur  divina 
natura,  nonomnino  esl  infiniia  cl  incircumscripla  ", 
omiiique  accidenti  carens.  Ideoqiic  non  ullra  omne, 


e^io.  Ilaccenim  consideratio  nos  ad  nos  ipsos  inlel-  ^  q„od  dicilur  ci  inleUigilur,  veraciler  rcmota  csse 


iigendos  attrabit,  et  ad  ea,  quae  pie  de  Deo  noslro 
cogiianda  el  inielligenda  el  pronuncianda  sunt,  ipso 
praeeunle  peiducit.  Quanio  namque  in  introitu  in- 
quisilionis  caligiuosa  et  laboriosa  pulabilur,  lanfo 
perspicua  ci  fructuosa  repericlur.  Fieri  enim  non 
potest,  ut  aii  sanclus  .4iigiistinus,7«flrf«?n  divinapro' 
xtideuiia  ',  ul  religiosis  animis  seipsos  el  Deum  suum. 


credilur,  qiioniam  ialra  quosdain  terminos  definitae 
jialurae  inieUigitur.  Omnc  enim,  de  quo  potest  prac- 
dicari  vel  inielligi,  quid  sil,  eorum,  quae  siini, 
iiiimeriim  non  poiest  cxoedere,  sed  voluii  pars 
in  lolo  ,  vel  lotuni  in  partibus ,  vel  forma  in 
genere ,  vcl  genns  in  formis ,  vel  individui  iiu- 
meri  in  specie,  vcl  specics  in  individuis,  vcl  prac- 


VARL\E  LECTIONES. 

-  Cipsa  citmuldlior  ea  quae  csl.     '  C  celai.     -  SicC-,^verba  D  Disc.  neclioc 


■inpnilttmesxe  .\ 


'  A  disciputiiS 
supra  |iosl  verba  :  qiiac  deliuiri  posi)Uiit,superare  posuit.  '  G  a  scipso  vel  al>  alio  deliniri  a  seipso  vel  ab  ulio 
pi>tesl.  *  .\  sicuti.  '  ut  oin.  ("..  "«^om.  A.  *  A  proviJetilia  diviua.  '"  C  stiibiiilalam.  "  .\  aestimas. 
"  C  »•.</.  "  A  via  non  arridet.  ••  A  fl/jii/.  '•*  Dei  iyja^Ki  Oin.  C.  "  A  de  Dco  nuHum.  "  Kquacm^ 
'"  :.  oii).  C     "  (".  circumicii\la 


I 


t,S9  J)E  WVISIONE  NATIJRAE.  —  LIBER  SLCtNDtS.  MO 

ditlotiim  omiiium  quaeilam  iri "  «|u:«ndam  niiiiaiem  A  nia  corpora  cooiinentur,  iiifciius  ii:ilur:iC  iuae  iue»- 
ex   iiiuliii  coHociio  jure   aesiimabiiur  esse.   Quod 


lo:ige  ilislal  cx  di\iivae  nalurae  simplici  ii»rinil:(que 
veril:ile,quae  nihil  liorum,  qiiae  sunJ,  subsislil.  Non 
enim  loium  esl ,  neque  pais  :  loium  «amon  cl  pars 
diciUir,  qiioiiiaiTi  ab  ca  oinne  lotum  cl  omnis  pars, 
t«tonini:i  loui  ei  omiies  pntes  comiiia  suiil.  Siinili- 
ler  neque  geiius  esi ,  neque  rorma,  neqiie  species, 
neque  numerus,  ncqiie  oOaia,  sivc  generalissima, 


suram  non  polesl  exlenJere,  qiiia  niliil  inferius  e5t, 
nec  superius  polesl  asccndeic.  Finitur  eniiu  in  ipso 
vilaii  niolu  ,  quo  nuiriiur  cl  .nugeiur ,  aique  ideo 
ullra  ipsam  noii  proveliiliir.  Si  vero  in  subiimittlc 
universae  creaiurae  snbsisiil,  iii  intelleciiialis  cogno- 
scaiur,  suis  finibiis  coariari  uecessc  cst.  Non  cnim 
poiest  ascendcie  iii  aliiorem  se  creainram,  quia 
allins  iilo  in  rebus  crealis  uil  esse  vidctur.  Inrerius 


»ive  specialissima  subsistii:  el  lamcn  iiaec  oinnia  de      ilein  non  polesl  rcmitii  pnqjier  sequenies  se  subsi- 

ea  praedicanlur,  quoniani  ab  ea  subsisicndi  faciilta- 

lem  accipiuitl.  Nec  iion  universilas  borum  omnitim 

dicitur,  diiin  lotius  creaiurae  iiniversiiutem  iiinniiate 

suac  excellciiiiae  superat,  quoiiiam  ab  ca  universalis 

univeisiias  creala  cst,  Quomodo  igiiiir  divina  natnra 


sienlias.  Si  vcro  in  inedio  iibraminc  iocuni  obiiae- 
rcl,  iicc  ad  inferiora  se  relaxaret  ^,  ncc  ad  superjora 
sc   exteiiderel  ^,  scd  nalurulem  suum  inediuinqiic 
obiincrel  staium  *•  Ac  per  iioc  nulia  creatiira  est,  ' 
sive  visibilis  sivc  iuvisibiiis,  qiiae  iioii  iiiira  lerminos 


seipsam  potesl  intelligere,  quid  sii,  cum  iiihil  sit?  B  propriae  naturae  in  aiii|uo  coarletur  '•  in  mensuraet 


Superat  cnim  omne,  quod  esl ,  quando  uec  ipsa  esl 
^se,  swJ  ab  ipsa  csl  omne  csse,  quae  omnem  cssen- 
Uain  cl  substaiitiam'virlute  suae  excelleniiae  suprr- 
eniinel.  Aut  quouiodo  intluiKim  potesl  iu  aliquo  de- 
finiri  a  se  ipso,  vel  in  aliquo  intelligi,  cum  se  cogno- 
scat  supcr  omnc  fmiluin  ei  iuliniium,  cl  nailatcm  el 
iiinnitalcm?  Deus  ilaquenescit  se,  quid  esi,  quia  noa 
esl  qnid;  inconipreiretisibiiis  qiiippc  in  aliquo  et 
sibi  ipsi  ci  oinni  inlelieclui.  Et  cum  '  ipsa  veiitas 
inteiiigibiii  vocc  iii  puris  intellcctibus  hacc  dc  Deo 
verissime^  dici  proclamat,  neroopiecognoscenlium, 
inque  divina  mysteria  introductorum,  audions  de 


nnmern  ci pondere.  Deus  aiiiem  inniiiloeoruiti  intel- 
ligil  se  esso,  sed  cognoscit,  se  supra  omnes  esse  na- 
lurac  ordines  '*  suac  sapienliae  exccllemia, ct  iiifra  '* 
onmia  suae  virtuiis  allitudine,  cl  iiiira  on:nia  siiau 
providcntiag  iiiinvesligabili  dispensaiione,  ci  omnia 
ambire,  quia  in  ipsosu.it  omnia,etexi'ra  ipsuin  nihil 
est.  Solus  enim  ipss  est  mcusura  sine  c:ensiira,  nu-  • 
nierus  sine  iiumero,  pondus  sine  pondere.  Et  merito, 
quia  a  iiuilo ,  nec  n  seipso  ineiisuraiiir,  nuineratur, 
ordiualur,  nec  iii  ulla  nieitsura,  ia  ullo  niimoro,  iii 
ullo  ordine  iiiielligit  se  esse,  quoniam  in  nuilo  coriun 
substanliatiter  coniinetur,  cuo)  sohis  vere  in  omni- 


I>co,  seipsum  inieliigere  non  posse,  qiiid  sit,  aliud  bus  supra  oiiitiia  infinilus  exislat.  El  ne  ntihi  oppo- 
det;ei  e.xisiiraare,  nisi  ipsum  Deum,  qui  non  esl  quid,  nas,  quare  dixerim,  ordinem  corporuin  in  aliiorcs  se 
omnino  ignorare  io  se  ipso,  quod  ipsc  nonesl,  seip-  ^  naiuras  extciidi  "  iion  valere,  cum  crcHiamiis,  oin- 


siim  auieni  non  cognoscit  aliquid  esse.  Nescil  igitur, 
<juid  ipsc  csl,  hoc  est ,  nescit  se  quid  esse,  quoniam 
cogiioscil,  se  itullum  eorum  ,  qiiae  in  aliqnocoguo- 
bcunlur,  cl  de  quibus  potest  dici  vel  inteiligi ,  quij 
nunt,  onwMno  csse./Nam  si  in  aliqiio  seipsuni  cogno- 
«iccrci,  non  omiiino  infinitum  ei  incomprelicnsibilem 
innomin.1bilenique  seipsuni  iiidicaret.  Ut  quid  inler- 
rogasj  iiiquil,  nomen  lueuni?  El  hoc  esi  gcnus  *" 


iiia  corpora  in  incor{)oreas  qualitales  alque  subsiait- 
tias  csse  iransitura.  Quaiido  enim  hoc  eril,  corpora 
csse  cessahunt.  Adhiic  auiem  duin  corpora  suul, 
nec  ^*  iiiferius  neque  superius  siiac  iiaiurac  tcrmino» 
possunt  transgredi.  De  qua  parte  philosophiuc,  duiit 
de  redilu  rerum  in  causas  considerabimus,  diligeii- 
lius  lraci:<biiur.  Nuitc  .nulein  de  eu,  qitod  luslal,  hoc 
est,  quod  Deus,  quid  sit,  noit  intcUigtt,  inlueainur. 


mirabile.  Aut  nonne  hoc  vcre  est  niiiabile  nomen,  Et  "*  de  hoc  quod  conamur  suuJere,  quid  tibi  vide- 

quod  esl  super  omne  nomen,  quod  innomiuabile,  lur  **,  non  le  pudeat  faleri.  Disc.  De  hac  mirabiii 

quod  oinni  supercoilaium  nomiui  nominalo,  sive  in  diviuaignorantia,  qua  Deusnoninieltigit,  quid  "  ipsc 

«eculo  hoc,  sive  in  fuluro?  Si  ergo  iitcrepat  noinen  sit,  quaeaiedictasunt.quamviscaligiitosa,  p.orilatticii 

suuai  quacrere,  quia  super  oinue  nomeit  est,  inno-  falsa,  sed  vera,  veriquesimiliainihivideri  fateor.Non 
luin.ibite,  qiiid,  si  quis  qiiacral  ojus  substantiam,  n  eniiti  s;iadcs,  Deumseipsumignorare,  scdsoluimuodo» 

quac,   si  in  aliqno  fiiiilo  cssct,  finilo  nomiiie  iton  ignorare,  quid  sil.  Ei  metito ,  qui>i  iioii  csl  quid ; 


carctei?  Quoniam  vero  iu  nuHo  subslituitnr,  quia 
[nfiniiits  oiniti  noiuinatioiic  caret ,  inuominabilis  ' 
est.  Oninc  siqtiidem,  quod  iii  aliquo  substaniiaiiler 
i:tlcHigiiur,  ita  ul  proprie  de  eo  praediceiur  quid  sit, 
neque  inodum  neque  mcnstinuit  excedil :  aliquo 
nantque  inoilo,  quo  Jinilur,  concUidiiiir  ;aliqiia  incn- 
sura,  quani  superare  itoii  polcsi,  lineatur  '■.  Si  cnim 
fnfimum  in  itatura  rcruni  obtinuerii  locuin,  quo  oin- 


infiiiilns  quippe  csl  et  sibi  ipsi ,  ei  omiiibus , 
quae  abeo  siinl.  Ac  per  hoc  in  hac  sjtecie  ignoryi;- 
liac  apertissinie  pulchcrrimcqiiC  suinma  cl  iiiofra* 
bilis  arridet  sapieiitia.  Slultuni  ciiini  Dei  sapientitis 
csl  hotninibus.  Mag.  Qitid itaque? Si (jiiis  dc Deo  inlci' 
rogaverii,  qitaiitus  vel  qnalis  sil,  iuiin  libi  recte  \[- 
dci;ili!r  rrsponderi,  l.-^ntus  ei  talis?  Noii  illani  •lico' 
qitaniilaieia  cl  qualiialem,  dc  qiia  Prophcla  dicit : 


YAKIAE  LKCTIONES. 

•PrO';<Ci(rt.     '  A  *i.     'A  ',eiissiiiic  de  iJeo.     '  giiius  Oiii.  C.     *  Coitj.,  AC  c/hwi  iiuioinmatjihs.     ^  C 
lineHl.    .^  A    reiaxnreliir.      "   A  ecieniierelitr.       *    ied    mitirulein    —    siialuui    oui.    <:.       '"   C  coarcct. 
•'    Sic   C;  \  tialurue  ordiites  esse.       "  Sic  AC.  "   i'.  ejiendne,     '    C  nou.      ^*  tiuod  iJius  —  F.i  otn.  C» 
"^  Sic  C,  .\  Kiuiruin  tilii  }'ioi'nt>iie  riciclur.  tfioi'  cifiiiimur  ae  hoc  (Uidcny  'lon  t  jiudeu!  cct.     ''  t  q'>cd. 


^94  JOANXIS  SCOll  502 

Magnus  Dominus  ei  laudabUis  nimis,  el  magmiudimi  \  nulliun  silnm  liabKumve,  nulluni  k)cum  seu  lempus, 

nulluin  agerc  vel   paii  omniao  ei  accidere,  ac  per 


eJHs  ne»«  ^st  finis.  Yi<Je  quanj  alie  Theologus  loqui 

\at :  Mayms,  iuqoii,  Dominus.  Sed  ne  quLs  tlnita 

quanlilaie  eum  finiri  putarel,  centinuo  addil  :  *t 

ma^niiudinis  ejus  non  esi  finis.  Ilem,  ne  quis  quaii- 

tajem  linitam  iri  co  essc  opinareiur,  non  dixii  sim- 

jpHciier  et  laudabilis,  sed  subjunxit :  nimis;  nimis 

Autem  dicilur,  quod  omneuj  moduni  excedit.  Non 

illam  itaque,  ul  dixi,  quaniiiatera  inlinitam  nonuno, 

ncc  iilam  qnalitalem,  quae  est  nimls;  baec  namque 

UOM*  incongruede  Deo cogitantur ;  sed  qualitatemel 

quanlitaiem,  qnae  secundum  accidens  in  subjeclo  di- 

(cuntur:  Disc.  ^on  recte  quidem.  Ubi  enim  nan  ioveni- 

'tur  definita  subslanUa,  vel,  ul  ilu  dicam,  definitum 

subjeclum,ibi  quaniitatenj  'et  qualitatem  quaerere 


hucnutlum  eorum  neo  a  seipso,  nec  ab  alioinseipso 
"  iutdligi  posse?  Siquldem  deliniia  substaniia  in  eo 
non  reperla,  neque  inlcliecta,  nulium  acciiUMiiiurn 
deiiiiitac  substanliac  ci  nccidere  rcctum  est  dubi<> 
tarc.  Lbi  etiim  deficit  delinitum  subjeciura ,  ibi 
nuiiuiu  acciJens  inteliigilur  adjunclum  vei  sepa- 
raluin,  v*el  ullo  modu  naiura  subjecti  discrclum.  Scd 
ut  breviier  de  singuiis  dieamus,  deqnibus  in-supe- 
riori  libro  copiose"  tractavimus:Quis  divinae  natu- 
rae  situm  dederil ,  dum  et  ipsa  in  seipsa  nulUim  si- 
tuni  cognoscii?  Situs  eniin  aut  partiura  ip  lolo  '^ 
cst;  Ycrbi  graiia,  silus  bumani  corporis  est  ordo 
menibrorum,  quo  •*  omne  membrum  in  suo  ordine 


el  firmare  slultum  valde  risuque  dignum  mibi  vidc-  ^  sijiiim.  n.   Silos  quoque  diciiur  totius  corporis  po- 

lur.  Ac  per  hoc,  dura  in  Dep  nec  ipse,  nec  alius  in- 

telleclus  uUam  definiiam  substaniiam,  vei,  ut  ita  di- 

cam,  definitum  subjectum,  secundum  quod  dici  vel 

inteliigi  valeat  quid  sit,  reperire  non  polesl,  nonne 

liuipidissime  claret,  nullani   finitam  vel  infinitam 

quaniitatem,   nullam  qualitatem  linilam  vel  infini- 

lam  in  ipso  cognosci  a  se  ipso,  vel  ab  alio  vaJere? 

Si  enim  omnem  fiuitam  et  infiniiam  subsianliam  in- 

liftita  et  plusquam  infinita  propriae  virlulis  exceU 

jpntia  superexaltat,   quis  non  conliuuo  ac  sine  ulla 

diibilaiione    erumpat,    ut    apcrte   faleatur  aique 

exclaiiiei,  nttllam  finitam  vel  infinitam  quanlilatera 

vtl  qualitatem   iu  cum  caderc,  aul  uilo  modo  quid 

«iinnino  esse?Nam  ubi  hiveniiurquid,  ibi  coiiiesiim, 


sitio,  verbi  gratia,  stat,  scdet,  jacet,  quibus  omnl* 
bus  omnino  diviiiae  csseniiae  viriutcm  carere  nemo 
rcctc  pbilosophaniium  ignorat.  Non  enim  lotum  esi, 
neque  pars,  neque  sedet  veluti  faiigaia,  neque  jacet 
ut  proslrata,  nequeposlullum  "  motum  slai.  Ad  dex- 
Iraui  Paiiis  sedereFiiius  dicilur  '»,  totus  Filius,  Ver- 
buni  ctcaro.  Dexlra  Patris  est  polentia  Pilris,  forti- 
ludo  Patris.  Ip.se  jtaque  Filius  dexira  Patris  esl. 
L'l)i  igiiur  "  sedet,  in  seipso  scdel,  consubstanlialis. 
Patri  manens,  judicans  omnia  qiiietus.  Stat  "  Ste- 
phano  mililibus  compngnans  siiis,  duns  eis  virtulem, 
ut  vincant  in  tcrris,  deotira  Domini  fecit  virtuiem  , 
largieiis  eis  coionam confessionis  sibi  **  iii  caelis. 
Vide  quomodo  sedet,  qiwmodo  siat.  Situs  **  isle  my- 


qtianlum  el  quale.  Ubi  vero  non  est  quid,  ibi  qu^n-  C  sUcus  est,  non  corpQreus,  non  localis,  sed  spiriiua- 


tuni  etquale  iinpossibile  est  roperiii.  Si  ergo  in  re- 
riim  generibns  iieque  quid,  neque  quaotum,  neque 
qiialc,  neque  ullum  accidens  inlelllgiiur,  qiioiiiam 
siinplicia  sunt,  iiaec  vero  in  individuis  &oluinmodo 
(luaeruutur,  quis,  nisi  stuilus,  iu  Deo  quid  vel  quau- 
luni  vel  quiile^  audeat  quacrere?__ 

Mag.  Quid  ij^itur?  Num  in  eo  aeslimasesserelaiio- 
nem,  quaea  Giaecis  dicitur  npo;  rt.  Disc. Ne hoc qui- 
dein  dixerim.  Ubi  enim  '  delinilasubstaiuianon  po- 
(est  intelligi,  ibi  nuUam  relalionem  fieri  posse  non 
ambigo.  Non  enim  esl  *  secundum  siibstantiam  *, 
scd  secundiim  quandam  copulam  liabiiudineinque  * 
d'Jorum  seu  plurium-  siibjectoruni.  Nam  quodiadi- 
vinae  boniiaiis  Trinitaie,  sub  relativa  *  fonna,  Paler 


Us  ".  Talem  ''"  silum  divinae  naturae  cognosce.  Quis 
ei  habitum  adjunxerit,  dnm  in  seipsa  nulhim  perci- 
pit  habitum?  Ipsa  siquidein  sibi  ipsi  ad  habendum 
suflicil,  nec  ulla  virtus  ei  aceidit,  quouiain  in  seipsa 
sjmplictssima  virtus,  et  plusquam  virlus  subsistit,  et 
fons  omuinm  virtulum ,  et  quaecunque  substantia 
virtutem  possidct,  non  aliunde  babet,  nisi  cx  parlici- 
palioiie  generalium  viriutum,  qnas  oinnium  cansalis 
virtus  iu  primordialibus  suis  condidit  principiis. 
Oinni  ioco  carel  **  divina  naiura.  quamvis  iiilra  se- 
ipsam  omnia,  quae  ab  ea  sunt,  coUocet ;  ideoque  oui- 
nium  locus  dicitur,  seipsam  Uimen  nescit  "locare, 
quia  infinita  esletincircumscripta,  et  a  nulloiniel- 
leelu,  neque  a  seipsa  "  locari,  id  est,  dcfiniri  et  cir- 


rilii  dicilur  ',  ct  Filius  Paliis,  jilus  mihi  possessionis  ^  cumscribi  pcrmittil.    Ab  ijisa  siquidem  infinita  et 

haliitum,  qiiam  rKlaiionis  vicissitudinem  videlursi-  phisquam  infinila  ouinia  finitn  et  iiifinita  procedunt, 

gnilicare.  Non  aiiieni  accidens  est  '<*  Patri  possidcre  jnque  ipsam  *•  inrioilam  et  pliisquam  inliuiiam  re- 

Filium,  nec  "  Filio  possidere  Patrem.  Mao.  De  ce-  deunl.  Tempore  **  caret^a  naiura,  quae  se  ignoral 

leris  calegoriis  per  siiigula  snperlluum  vidctur  dir-  principium  habere  vcl  finem,  ct  omnem  inoiiim,(|uo 

cere,  ul  aesiinio.  Nam  si  Deus  ipse  seipsiim  in  nulla  nioveiur  omne,quod  a  principio  ad  linem  et  in  fineiu 

dcfinila  subbtaiitia,  seu  quanlitale,  seu  qiialiuite.seu  movetiir.  Ncscit  in  se  increinenla,  <|uae  fiuniper 

jelaiione  inleltigit,  cui  luce  cjarins  uon  apparebit,  nunieros  locorum  ct  leinporum,  veldeliiiuenla,  quo- 

YAKIAE  LECTIONES. 

*  non  om.  0.  *  Sic  C;  A  quanlUalem  el  qualilatem.  '  enim  oni.  ''A.  *  Sic  C;  A  eM  enim.  '  A 
naluram.  ®  hubiludiuemque  om.  A.  "*  C  jUurimum.  *  A  rtltiiiohis.  *  Vro  diciiur  A.  iJeus.  "*  A  «» 
accidens.  "  C  it/.  '*\'uiipso.  ^^  C  copivsa.  '' .\  in /oro.  ^' A  quod.  '*  Sic  C;  A /i»mur.  ^^  igno- 
rat—uUum  om.  C.  »8  Pro  dicilur  C  Dei.  '"  A  ilaque.  "  S:at  om.  C.  *•  sibi  oui.  A.  "  C  sicul.  "  C 
suecinlis.  '*  A  tanien,  *'Ccarcl  ei  diviiia.  **  C  tair^cn  non  ne§cit.  *^  C  neque  se  iust.  *•  ipsum  oin  A. 
*'  C  Tcwporum. 


593  DE  DIVISIONE  NATURAE.  —  LIBCR  SECUNDUS.  5W 

ni«ni  iii  seipsa  plcn.t  aigue  perfecia   esi.  Qtiiti  (Je  A  s^ccidentia  recipiiint;  haec  enim,  iii  cfTcciibus  suii. 


agcre  ei  pali  dicendum'' Nuin  inepluin  incongruumr 
quc  esl,  si  Qtiis  puiavcrii,  agcre  vei  paii  ipsi  naiurae 
acciderc.  <|uae  in  seipsa  nuUum  nuilniu  ad  agtjiiduni, 
iiulliim  liubite  ad  paiiendwni  pcrcipii?  Non  enim,  $ic- 
iit  in  noJ)is  aliud  esi  siibslaiilia ,  aliud  '  aaideus 
siibstaniiae,  lioc  esi  aciio  d  passio,  iia  ipsa  jn  se 
ij!8a  c(tgnobcil  composiiioneui  '  »|ua!uiani  subslau- 
liae  ei  accidoniiuin.  Ilis  enim  in  seipsaotret,  ntic 
inessc  sibi  cognoscil;  csteiiimsimplicissimn  omn:t|ue 
cQnipo&ilione  aliena.  Yolunias  si^uidein  sua  ,  quae 
ets  ip^  substanlialiler,  elpbisquani  subsianiialiKir, 
et  plusqiiam  voluntas,  aclio  et  passio  ejus  est.  Agere 
enim  dicitur,  quia  vuttomnia  Ocr»  quac  sunt,  patt 
aut<;i»,  quia  vultab  omnibns  amari,  el  seipsam  amat 


Don  aulem  ip  se  ipsis  paiiuHdtr  :  quid  ^  de  ipsius 
ijtciral>iliiialuraincompreheji.sibili(|iiue\isliiiiaiidiim? 
Qiiisin  eo^aliquod  fuiitiimtermiiio,dis(ciiitiin  tipaii.o, 
Pf^rtibiis  djscretum  ,  subsiaitiiis  ,  accideutibusqne 
composiiiim  co^itaril?  Ip.sa  ilaque  ijjuoraiilia  suinina 
9c  vera  est  sapientia.  Tak  aiiiem  est,  i|iio.l  dicimt;s, 
veluti  si  qnis  rioslriini  de  soi)>so  dical  lnpiijem  me 
esse  inscnsatum,  oniiii  viiali  molu  car«nteiii,  omni* 
no  non  intelligo,  boc  esl,  nie  lupidein  insensatiim, 
vltali  moiu  carenicm  omnino  menon  es.se  inieliigo", 
Item  uUum  liominem  viviun  in  carne,  scnsu  ac 
ralionecarefe  Don  iulelligo,  quia  omncin  hominem  *' 
vivenleni  in  earne  scnsu  ac  raliene  non  carcr^ 
cognqsto.  Item  ulliijn  irraiionabilem  ntotnm  natura- 


iitomnibus.  Ipsacoimesjlsubsianiialis  eiverus  aqtor,  B  liter  iu  anima  inea  subsistere  non  inteiligo,  id  est. 


rt  pldsqiian)  substantialis  anioi';  et  cum  amant , 
(|iiaccunqiie  amant,  sive  scianl  quia  amanl,  sive 
nesciant;  lioccst.  sive  nioiuintclligibili  rationabilivc 
amanl  *,  duceute  gratia,  sive  siniplici  appelitu  naiu- 
rae.  Niliil  enim  ab  ea  est  creatnm,  qiiod  non  ejus 
liabcat  dcsid.erium.  Videsite  iijiuir,  quod  omnia, 
qiiac  intra  decem  caiegoriarum  tcrn  inos  aniplcxan- 
Hir,  noii  immerito  Deus  dicjiur  in  s«a  natura  subsjs- 
.terc  ignorare,  qnando  oniniup  ea  altiludine  virtutis 
siiae  el  inlinitaie  probatur  oxcellere?Quod  cuim  In- 
finiiuin  cst  onini  raiione  et  modo,  infioiium  esl  per 
csseniiam.pcrvirtulem,  per  operalionem,  pei'  ulros- 
que  liues,  sursum  dico  et  deorsuni,  bpc  est,  secun- 
dum    priiicipium     cl     linom  ;     incomprcliensibiie 


nulium  irralionabilem  mcium  natiiralitcr  auimae 
nrtcae  inesse  cerUssime  sapio.  Et  lioc  a  sacra  Scri- 
ptura  possumus  approbare.  Nam  el  in  Evangelio  le- 
g^imus,  Dominum  in  futnro  jndicio  reprobis  respon- 
surum  :  Son  novi  vos,  lioc  est,  non  novi  vos  iii  ra- 
tlonibusomniiim  rerum,  quasPater  in  me  condidit, 
quoniaru  inielligo.  noii  esse  vos  "  in  meis  ",  non  In 
quanlum  natiiraUler  snbstiiui  vos,  sed  quaniiim  ex 
legibus  naturae  vestrae  '^  cecidislis :  novi  enim  quo<l 
in  vobis  feci ;  non  ijovi  vcro  quod  non  feci :  ideoque 
ni^n  punio,  nec  recedere  a  me  jubeo,  qnoil  in  me 
navi ;  aed  quoJ  in  ine  non  novi  illud  punio,  el  a  me 
recedere  praecipio.  Ignoi-at  itaque  Deiis  in  impiis 
peccatoribusque,  quod  non  fecil,  illonirn  videlicel 


cuiiu    sccundum    essentiam  .    oi    iiiinielligibiie  *  C  malignos  irraiionabilesque  motus.  Est  etiam    alia 


secundum  virtutem,  et  secunduin  oporaiioneai  in- 
ciraimscripium,  el  sinc  principio  de  sursum,  et 
Mne  fine  deorsum,  el  "  innnitiini,  .et  simpliciier 
ydicenduni  ac  verins,  per  omnia  iiinnitum.  Disc. 
Plane  video,  vcrumqiie  esse,  ac  verae  raiiocina- 
tioiiis  condusionibus  nuinilum  perspieio.  Sed 
valde  rae  movet,  qiia  raiione  igiioraiitia  iu  Deum 
cadat.  queni  nihil  latet  aut  in  seipso,  aut  iu  liis  quae 
a  se  sunt.  Mag.  Esto  itaque  intenius,  et  ea,  quae 
dicia  sunt,  diligenler  inspice.  Si  enim  puro  meniis 
c<intuitu  viriuiem  rerum  atque  verborum  considera- 
vcris,  aperlissiine  reperies,'  nulla  obslanie  caligine, 
nuUam  in  Dcuin  igiiorantiam  cadere.  Ipsius  euim 
ignorantia  ineQabilisest  •inteUigentia.  Et  nt  ex  prae- 


species  ignoranii.^e  inDoo,  quando  ea.quac  prac- 
scivil  et  prnedesiinavit,  ignorare  diciiur,  diim  adbuc 
in  rerum  factarum  cursibiis  expeiiinciilo  iion  appa- 
rent  ".  Inde  ipse  in  Evangelio  :  Dedie  aniem  itla^ 
inquit,  et  hora  iila  nemo  scil,  ne^ue  angeli  in  caelo, 
neque  Filivs  kominis,  nisi  Paler  solvs.  In  quibus  ver- 
bis  "  non  est  miruro,si  fuiuri  judicii  scicinia  liuma- 
nosanimosadhucmortali<:arne  depressos  hteal.  Ne- 
que  etiam  omnino de  angelis  negandum  *'  acnuic  igno- 
raniiae  esse  capaces,cuiosacraScripturaeossemper 
discereperhibeal,  tesiesanctoDionjsio  Areopagiia  in 
sepiimocapiiulodecaelcsli lerarchia.dicens :  iheologi 
aperte  declarunt,  su^posiias  quidem  caclestium  essen' 
liarum  dispositioucs  ex  superforinulis  '*  ornate  erudiri 


dictis  hoc   conemtir  approbare,  vcrbof um  virlutcm  D  dcificas  scientias,  omnium  rerg  aliiores  nb  ipsa  Dixi- 

intuere.  Num  libividemuraliudsuadere.dumdicimus,  niiale,  (juantum  (as,  doctrinas  ^'  illuminari ,   et  eas 

Deuin  seipsum,  qiiid   sit,   iguorare,  quam  in  nullo  ipsum   Jcsum  inimeiiiuie  docentem,   praelargiem  '* 

cprum,   quae  stini,   se  esse  inielligere?  Qnomodo  eis  manifcstam    suam  humanum  benignitatem.  E(jo 

enim  in  seipso  poiesl  cognoscpre,  quod  uon  potest  enim,  inffuit,  diiputo  jiisiiiiam  ei  judicium  suluiarii. 

in  seipso  essc?  Si  enifn  raliones  reruin,  quas  ipse  Iiem  :  miror,iuqult,  quia  el  caelesiium  essentiarunt 

in  scipso,  lioc  cst,  Paler  iu  Filio  creavii,  in  Ipso  frimae,  el  simul  omnes  superemiHeal  divinas  ordines 

unum  individuum    sunt,  nullamqiie  '  definitionem  angeiicos  iltuminaiioHes,el,  ul  mediaine,  quaeiiionti 

propriae  subsiantiac  per '^  proprias  diflerentias  seu  reverenter  pelunt.  Nonne  inde  inlerrogant,  quareJua 


VARIAE   LECTIONES. 


•  .\  aliud  est. 


m- 


per  om. 


'     Slc  C :  A  vos  non  essc. 
rwent.    ' « loiis  oin.  X 


'  el  posilionem.      *  ammt  om.  A.     "^  Corr.,  AC  inielliqibile.    ^  l'ro  et  A  cst.    •  C  nan- 
A.     *\quod.     *Ain€rt.     '^  fioc  est,  melapidem—  inietiigo  om.  C.     ^^  hotninem  o\n.  C. 


"  C  in  m.     •■•  .\  vestrac  naiurae. 
^'^ Anegamus.     "  .\  superfirmulis. 


"Sict-;  A  apparuerit  ;   Calo  corr.  appu- 
'•'  sic   C  ;  A  docirinis.     "  bic  AC. 


t 


6)5 


JOA.NMS  b(.OJi 


■95 


riibra  vcsiiiueniaJ  apud  scipsas  '  vero  dcitbeiant,  anie  A  fjusJem  operaiioiiibus  exlra  corpus  raplu*  s.ue  i:i 


iutcrrcgare,  ostendenlesquidein,qtiiii  discuiU,  et  delji- 
cam  scienlittmappeiunt.  ii'iergo,leHic  praecliclo<roi.iS 
caelestes  \irHUes  disiunl,  nt-ctvssario  noa  ouinis 
ignoraiiliae  experles  sunl.  El  si  ila  esl,  noii  niir.in- 
<lum,fuliiriju(licii  mysteria  adliuceas  igiiorurcposse. 
QuoJ  vero  de  seipso  Dominus  dicit  :  iieque  FiHus  lio- 
minis,  nisi  Patcr  soliis,  oltscurissimain  efficil  ijuac- 
slioucin.  Quomodo  euim  Filius  ijjuoral,  quoJ  Puier 
scii,  praeseriim  de  die  judicii,  cum  judiciiim  spe- 
cialitorad  Filiuiii  periineat?  Puler  cnim,  u[  ipse  ait, 
tion  judicat  quenquani,  sed  omnc  judicium  dedii  Filio. 
Cali^iuein  tamen  jjiijus  quaesiiouis  sanctus  Epiplia- 
«ius,  Conslaiiiiae  Cypri  episcopus,  in  libro,  quem  de 
fi Je  scripsit,  eiegantissime  acudssimeque  '  aperuii, 


icriium  caelum,  sedoperaiione  divinacgraiia*  «bsque 
uiiius  creafurae  adminislr.-nioue  siiper  omnem  crea- 
liiram  rapium  me  fuisse  aperlissime  scio.  Nescio  er- 
go  iit  corpore  an  "  exira  corpus,  quia  scio,  quod  nce 
in  corpore,  nec  extra  corpus  rapius  sum.  El  ne  diu- 
lius  iii  cadem  re  iminoremur,  prius  enim  deficiel 
leinpus ,  quam  divinae  iguorantiae,  sive  in  Scri- 
plura.sive  inrerumnalura,  exempla  :  lioc solumniodo 
nosse  arliitror  suflicere,  divinae  jguoranliae  ircs 
principales  species  esse.  Primam  quidem ,  per  quam 
malum  non  cognoscit,  quia  cjus  cognilio"  simplex 
est,  et  a  solo  subsiantiali  boiio,  boc  esi,  a  seipso 
formatur  '*,  Soius  enim  ipse  esl  subsiantiale  bonuni 
per  se   ipsum;  celera  vero  bona  ipsius  participa- 


diceiis:  fainnn  solummodo  nosse  fuiurum  judicium,  ^  ^'ooe  bona  sunl.  Dcus  itaquc  maiuin  nescit.  Nam  si  ■ 


lion  solum  per  prnescieinium,  sed  eliatn  pcr  experi- 
mentum.  Pater  siqnidem  per  eupcrimentum  ^  cogno- 
6cit  judicium,  jam  enim  re  ipsa  omne  judicium  dedit 
niio  ;  omnino  enini  Paler  peregit  judicium  ",  dum 
omne  illnrl  dedit  Filio.  Filius  vero  ct  scil,  et  uescil  ju- 


malun»  scirei,  ncccssario  in  naiura  rerum  maluui 
cssct.  Divina  siqiiidem  scieniia  oniuium,  quae  sunt, 
causa  esl.  Nou  enim  ideo  Deus  scit  ea,  quae  sunl, 
qiiia  subsisiunt ;  sed  ideo  subsistunt,  quia  Deus  ea  *^ 
scil.  Eorum  cnim  esseniiaecaosa  esidivina  scicn- 


liicium.  Praescientia  namqiiescit,  nondum  tamen  expe-  ^'^'  ^^  P®'"  ''o*-*.  si^Deiis  malum  sciret,  in  aliquo  sub» 

riucnto,  ei  ideo  experiinenio  nescit,  quia  nondum  re  stanlialiler  inieliigeretur,  et  parliceps  boni  maium 

ipsa  factum  esi  judicium,  Iioc  esi,  segregaiio  ropro-  esset,  et  cx  virtute  el  boniiate  vitium  et  malitia  pro- 

borum  ab  eleclis,  siquidem  adluic  mes&is  Ecclesiae  cederent,   quod   impossibiie|csse  vera  edocet  raiio. 

frumeiilo  eizizaiiiis  mixtaest.  Non  ignoramus  taraen,  Secunda  species  est,  per  qiiam  dicitur  Deus  "  igno- 

sanctum  Augusliniim  iropice  bunclocuraexplanare,  rare  alia  praeier  ca,  quoruni  rationes  in  seipso  ac« 

m  Filius  Ijominis  ncscire  dicatur  diem  judicii,  quia  ternaliter  el  fecit  el  cognoscit.   Quorum  enira  iia- 

iios  nescire  sinit.  Aiidi  quoque  apostoiicam  -ignoran-  luraliter  babct  virlulem,  comm  cssentialilcr  possi- 
liam,  de  qua  scripium  esl  in  Aclibus  apostolorum,  «  ^«^  scieniiam.  Tertia  est,  per  quam  dicitur  Deus  •* 

Paulo  inalcdiceute  siimmo  sacerdoli  Aiianiae  ,  ei  '8"orare,  ul  praediximus,  ea,  quae  «oiidum  experi- 

ilic.nne  :  yesciebam,  fratres,  quia  princeps  sacer-  mento  aclionis  cl  opeiationis  in  efTeciibus  maiiifeste 

doium  est;  scriplum  esl  enim  ':  Principem  populi  lui  apparent;  quorum  lamcninvisibilesralionesinscipso 

non  maledice».  Nnm  i\\)i  videiur  sapieiilissinius  apo-  a  seipso  crealas^l  sibi  ipsi  cognitas  possidet.  Ilis 

slolus  cl  iu  legeperitissimus,  Ananiam  summumsa-  praediclis  quarla  specicsadditur,  de  qua  nunc  tra- 

cerdotem  fuisse,  sicut  ceieri  Judaei,  noncognovisse?  ctare  ordo  dispuiaiionis  poscebat,  qua  Dcus  dicitur 

Quod  nullo  modo  esl  aestimandum.  Sed  idco  ipsum  ignorare,  se  esse  in  numero  rerum,  (piae  ab  eo  fa- 

ignorasse  dixit  *,  quoniam  a  Deo  fuisse  ordinaium  ciae  suiil,  quasintra  denariamquautiiaiem  praedica- 

uon  vidii.  /jf«ofa/»«m, /"run^s,  inqiiit,  quia  princeps  meiitorum  Philosopbi  con.intur  concludere.  Ac  pcr 

sacerdotum  est,  quia  cognosco,  quod  nec  ex  Deo,  nec  Uoc  '•  uiiivcrsaliier  diccndum,  quod  in  nullo  corum, 

sccundum  legem,  sed  secundum  Judaicam  super-  quae  intra  decem  genera  rerum  a  pliilosopbis  com- 

Stilionem   consiliiiius    esl^;   ideoque  ignoro  eum  prebeiiduntur,  neque  eoriira,  quao  extra  illa  dili- 

principcm  sacerdotum  csse,  (jiioiiiam  vcre  cognosco,  genlior  inqiiisitio  invenil,  sive  secundum  substan- 

cum  noii  sic  esse.  Si  enim  piiucipem  populi  verum  iiain,sivcsccundumaccidcnssini,  nequecorum.qiiae 
ac  legitimiim  esse  coguoscerem  *,  profecto  ei  non  pj  inniillasubsiantiavolaccjdcnlepossuul  inveniri,  sive 

njalcdicercm.  Quoiiiam  vero  iguoro,  cum  principcm  in  ralionibus  occullis,  sive  iii  possibilitatibus,  sive  iii 


essc  111  vei  iiaie,  propieiea  noii  me  pocniiet  ei '  iiia- 
lediccre.  Aliauiejusdem  cogiiosce  iguoianliam,  Scio, 
ifiquil,  liomincin  raptum  usque  iid  terlium  caclum, 
nescio  in  corpore,  an  cxira  corpus  nescio  '*,  Uewi 
scil.  Nfscio,  liii,  ii)  rorporc,  qiiouiam  scio  non  in 
corpoic,  aiii  oxlra  lorpiis  uescio,  (iiioiiiam  cxlra 
corpua  ii;e  rajiiiiiK  uoii  fiiisse  co^'u()>co.  Non  ciiim 
Opcraiionibus  auiiuae  jicr  corj^orcos  sciisus,  iicqiic 


iiiijiossibiliiatibus  sinl  ",  Deiis  sc  intelligil'*subsisle- 
re.qiioniam  secognoscit  niilium  eoriim  essedum  omni.i 
iui^Uabiliessenlialisua  virluie  ctpliisquam  virlule  ct 
iucoiuprelieusibili  sua  iuiiuiiaie  inielligit  seexceliere. 
29.  Projttcrea  aiitcm  dixi,  diligeuliorcm  inquisi- 
tioiiem  jiosso  quaedam  invcuire  in  rerum  naliira] 
praeier  ea,  quae  dccem  piacdicameniis  comprehen- 
duulur.  ISam  cl  illa  a  pliilosopbis  rcpcru  sunt,  nft| 


YAHIAI-:  i  KCTiONES. 

*  Xsrip.iox.    '  Sic  f'.    praciliclosojtbo,  A  /'«.'iv/jn/c^/i./o.     ^  V.  accnraiissiincque.     *  Patcr  siquidem  pcr  tx-' 
\tirimeu!um  (>u\,  C     "  jinn  euiin  —  ijcreijii  juduiuin  oiu  i'..     *  \  dicilur.      '    cM  um  C.      *  A  si  ciiiiii  royM»* 
cereni  priiiripem  p.  v.  u.  e.,  prorcclo  cel.  *  ci  otii.  C.     '*  neacio  <uu.  A.     "  A  aut.     "  A  cognitio  ejus.     "  C 
iiim.nii.     '*  v^  II />r(i5.     "A    Djuh  iliiilur.     *' .\.  Iiucc.     ''  A  suu/.     ^*  \  inteiligil    se. 


50: 


Di:  DIVlSiONE  NATLUAI-.  —  UBKU  SECL.NDIS. 


^•j6 


qui»  niiiuis  capaciiiin  cxislimei,  reruoi  diligenleiu  A  imeliigere  possiml,  sed  supra  oinuia  stioiiniaiiiin  c<#- 


iiitlagaiionein  uliia  piaeditiain  calegoriarum  ■luan- 
liialein  iion  posse  progredi  '.  Generaliora  eniin  yc- 
nera  eorum  conipiohendil  raiio;  si(|uiilem  in  niolu 
el  in  siatu  siiiil.  Item  siaius  ci  moius  unlversali 
essenlia  coHigiinlur,  qiiae  in  infiniiuin  (liYisioncm 
stij  palitur.  Ea  naniqne  subsinnlin,  quae  piiinum  in 
calegoriis  obiiiiei  locum,  finila  esl,  et  acoideiitibiis 
sulijrcla  ;  ea  vero  universalis  cssenlia  niilluin  in  se 
acciiieiisrecipit;  in  suisqnippe  subdivisionibus  usiiiie 


gnoscui.t ,  ac  per  boc  eonini  igniju.tuia  vera  esi 
sapieniia,  et  nesciendo  euin  in  bis  qiiae  siinl,  me- 
lius  cuin  soiimi  snper  oiniiia.  qiiaesunt  et  quae  no;i 
sunt :  ita  eiiam  de  seipso  iioiiirralion:iljiliter  dicitiir, 
in  qiianlum  seipsiim  in  his,  quae  fe.it,  non  iinolligii 
suLsislere,  in  tantum  inielligit  se  super  oiunia  esse, 
ac  pcr  hoc  ipsius  ignoraniia  vcia  est  iniolligciitia. 
Et  in  qiianliiin  se  ncscit  in  his,  qiiae  siint,  coisipre- 
hondi,  in  tantum  sescil  nllra  omiiia  exaltari;  atqiie 


ad  individua  pervcnieniibus  acoidentium  capax  esl,  ideo  nesciendo  seipsum,  a  seipso  nielius  soiiur;  me- 

ipsa  vero  in  seipsasimplexesl,nulliquc*accideniium  lins  estenim,   se  scire  ab  onmibns  remoiuin  esse 

Eultjecta.  Cui   molus  ille  goneralissimiis  uullique  '  quam  si  sciret,  in   numero  omnium   se   consiilui! 

catagoriae  oinioxius,  quo  *  omnia  de  iiihilo  in  esse  4Iag.  Recle  intelligis;  etquod  deialibiisraiiosuadeii 

procedunl,  stalus  qiioque,  in  qnem  omnia  motuuni  pure  ac  indubiianter  le  perspicere  seiitio.  Nec  jam 

sui  terminum  constiluenl,  qiii  etiain  nulli  calegoriae  **  cernis,  ut  opinor,  ullam  differeniiam  "  imaginis  ei 

succumbit,  subdividuntur.  Quod  aulem  addidi,  in  principalis  formae,  praeier  ralionem  subjecii. 

iialura  rerum  esse  quaedam,  quac  nec  in  substantia,  Summa  siquidem  Trinitas  subslaniialiier  perseip- 

nec  in  accidentibus  cognoscuniur,  hocesi,  quae  nec  sam'*subsistii,  el  ex  nulla  catisacreata  est  •  Irinilas 


subslantiae  nec  accideniia  sunt,  de  rutionibus  adhiic 
in  nulla  re  apparcniibus  sive  subslaniiiditer,  sive 
secunduiu  accidens,  sensui  vel  iiitellcctui  diciumesse 
intellige.  Possibilia  qiioque  et  impossihiiiainnumcro 
reriim  compuiari  nemo  recie  philosophaniium  con- 
Iradicot.  Quae  nulla  alia   raiionc  esse  dicantur,  nisi 


veionostrae  naturac  de  niliiio  lacla  est  ah  ipsa.qiiae 
pcr  scipsam  aelerna  est,  ad  imaginem  ei  siniilitiidi- 
iiem  suam;  et  si  aliqua  dissiiniliiudo  praeter  hoc 
imaginis  et  principalis  cxempli  reperta  fucrit,  iion 
cx  nalura  lioc  piocessil,  sed  ex  delicloacridit,  netiuc 
excreatricis  Trinitatis  invidia,  scd  cx  cieatae  ima- 


quia  possibilia  possunt  in  aiiqua  re  ficri ,  elsi  noii  ginis  culpa.  Toluiu  namque,  quod  de  Deo  vel  intel- 

sint » :  impossibilia  vero  sola  virtutc  impossibilitaiis  ligitur  secundum  essentiae  viriutem,  de  ejus  iinagi- 

conlinentur;    eorum  enim  essc  csl  impossibilitas  •  ne  in  his,  quibus  "purgaiur,  illuminaliir,  perficiiur, 

iu  aliqua  re  inlelleciuali  seu  sensibiii  apparere.  Et  el  dioi,  el  ialelligi  polesl  secundum  cieaiionis  gra- 
possibiliiim  quidem  exemplum  fiat  :  qmdnm  homo  ^  tiain  co,  ul  praediximus,  excepto,  qiiod  divina  na- 

potest  prolem  gignere,  sed  amore  virginilatis  delen-  lura  Deus   est  excellentia  essentiae,  hiimaiia  vero 

lus  spernil  prolem  hahere.  Impossibilium  vero,  laiio-  Deus  cst  divinae  gratiae  largiiate;  et  qiiod  illa  cr«a- 

nabile  animal  impossibilc  esi  irrationabilc  esse,  aul  trix  sit,  et  a  nullo  creala,  ista  vero  ah  ilia  creata  est 

conversim  ^  Dc  qnibiis  quisipiis  plene  vohierit  per-  et  ca,  quae  siiae  naturae  infra  se  ad.haerent,  croat, 

ripere,  legat  ivipl  ip'j.-,rMa;,  hoc  est,  dc  interpreta-  corpushpcniortaledico.postpeocaium  animaeadjun- 

tione  .Vrisiotelem;  in  qua  ant  de  his  solis,  hoc  cst  clum,  quod  etiam  imago  imaginis  vocatur,  ut  sacpo 

possibilibus  eiimpossibilibus,  aiit  raa\ime  a  Philo-  diximus'\Naniquemadinodumanimamadimaginem 


soplio  disputaium  est.  Nnne  itaque  ad  ea,  quae  rc- 
stant,  consideranda  transeamus,  si  tibi'despeciebus 
divinae  ignoraniiae,  quibus  diciiiir  Deiis  igiiorarc, 
salisvidelur  disciissum.Disc.  Satisquidemsuperque, 
ac  diuiius  in  eis  immorari  non  necessarium  video. 
Solari  namque  radio  lncidius  palcfactiim  ,  diviiia 
ignoranlia  nil  aliud  inlelligendum  esse,  nisi  incom- 


suam  Deus  creavit;  iia  anima  corpus  veluii  insini- 
inentumquoddara  quoilammodo  sui  simile  efficit  ". 
Sedaddivinaetrinitaiis,quaecausaomniuni  est,  tbeo- 
riaiii  redeun.ium,  si  libi,  quae  de  talibus  dicia  sunt, 
sutlioiunt.  Disc.  Sufliciunt  sane.  Mag.  In  summa  itA* 
que  ac  singulari  universorum  causa,  ex  qua  e(  i/i 
qiia  et  sunl  et  condiia  sunt  totius  creaturae  princi- 


prehensibileni  infiiiitamqiie  divinam  scientiiiin.  Nam  j)  pia,  jioc  esl,  primoidiales  causae.  cousidcrandum 


qiiod  saiicti  Patres,  Aiigustinum  dico  ct  Dionysium, 
de  Deo  verissime  pronuntiant,  Augustinus  quidoin  : 
Qui  melius  m\ml  nesciendo  sci(wr,  Dionysius  aiilem; 
Ciijus  itjuoramia  vera  €$t  sapientia,  non  solum  de  in- 
ieileclibns,quiciiin  pie  sludioseqiie  qiiacrunt,  veruru 
eiiain  de  soipso  •  intelligendum  opinor.  Siciit  enim, 
qui  recio  ''^  raiiocinandi  itinereinvesiiganl,  in  nullo 
eoruin,  quae  in  naiura  rerum  coniincntur,  ipsum 


arbitror,  utruin  ipsa,  dum  sit  unitaseltrinitas — di- 
vina  siqnidem  bonitas  csl  una  cs.senlia  in  Iribussub- 
slaniiis,  ct  Ires  substantiac  in  una  essentia  '",  vei  " 
secunduin  usuiu  Ronianae  linguae  dicendum  ,  iina 
snbslantia  in  iribus  pcrsonis,  et  tres  pcrsonae  in 
una  subst.')nlia —  in  seipsa  causas  qnodainmodo  dif- 
ferenies  sicut  subslanlias  "  a  se  inviccm  babe»t ; 
lioc  est,  uirum  sicul  de  ipsa  praedtcaiur  una  esscrv 


VARIAE  LECTIONES 

^  C  praedredi.  '  Sic  AliC.  '  SicC;B ///fr/ur.  '*  Corv ;  HC  quue.  '  \  snnt.  ^  ?i'0  est  ir.ipjstibiUtas 
AimpossihiU:as  icre.  '  vSio  C.  "*  Vin  si  lihi  A  sicu!.  '  C  dc  s«?  ^  ipo  oiii.)  •  "  C  |-.v<e.  "  A  rfjsjiii.i/i/M- 
dinem.  '*  A  per  scitvuim  subsiaulialiter.  "C  iii  qiiiiiiiS.  ^ '  ut  sacpc  iUximus  ca\.  h.  *' A  e/fccit.  '"  w 
iribm  ■-  asentin  oi!..  C.     "  C  vel  si  sccunduin.     '"  s:ciit  subslanlias  cn.  A. 


599  JOANNIS  SCOTI  600 

tia  iti  tribds  subslanliis,  ila  ctiam  una  csseiilialis  A  Qitod  de  Dcocatliolica  ndcapprobanledatur  inleliigi, 


causa  in  tribus  suLsistenlibus  causis,  cl  tres  subsi- 
&ientes  cnusae  iu  una  esseniiali  causa  ciedend^ 
CSt,  et  inlelligendu  K  £t  quid  de  bujusiuodi  Iheoriis 
eana  fulc  cogiiandum  sil  et  praedicanduni,  non  in- 
congruum  oribodoxae  fldei  conlemplalionibusexpla- 
nare.  Disc.  Immocongrueniissimum.etndeliumani- 
marum  saluti  necessarium.  Mag.  Quid  igiUjr?iS'nin 
debemus  boc  de  causa  omnium  ei  credere,  el  qu^n- 
lum  dalur,  inielligereei  praedicare  ',  et  esseniialera 
causam  unam  in  tribus  substantialibus  causis,  et 
ues  subslantiales  causas  in  una  essentiali  causa? 
Disc.  Quid  lioc  *  prohibet  intelligi  et  praedicari, 
iion  mibi  occurrit.  Si  enim  Deus  causa  omniuui 
est,  nonne  sciiuiiur,  ut  ^  et  causa  omnium  Deus 


de  causa  omnium  simiiiterpie  pbilosopliantes  opor* 
lere  faieri.  Disc.  IIoc  inconcusse  stabililumest.  Mag. 
Kum  igitur  diviiiiiaiem  ingenilam  et  gignentem,  et 
deitalem  genilam,  et  deitatcin  procedentein  credi- 
mus,  ei  dum  sil  una  el  inseparabilis  diviniias,  diffe- 
rentias  lamcn  subsiantbles  recipit?  lu  Patre  enim 
deilatem  ingeniiam,  in  Filio  deiiatein  genitam,  ia 
Spiritu  sanclo  deitalem  procedenicm  accipinius  ei 
religiose  credimus,  et  sancii  Dionysii  Areopagiiae 
alioruinque  Patrum  sanissinia  aucLoritatc  ulentes 
appiobamus.  Disc.  Quisquis  in  iioc  liaesitat,  longe 
a  verilate  dislat.  Mag.  £st  igitur  subsiautialis  causa 
ingenita  et  gignens  ;  ct  est  substaniialis  causa  ge- 
nita  el  nou  gigncns;  item  subslantialis  est  causa 
cognoscaiur?  At '  si  Deus  causa,  el  eausa  Deus,  B  procedens  et  non  ingenita,  nec  geniia,  necgignens; 


notme  consequens  est  '^,  ut  et  omne,  quod  de  Deo 
credere  debemus,  similiier  sioe  ulla  discrepaniia  de 
causa  non  dubiiemus  intelligere?  Nam  si  unum  Deum 
per  sc  exisiealem  in  iribus  substantiis  per  se  subsi- 
sientibus  liJes  fatetur  calbolica,  quid  obslat,  ne  si- 
militer  dicauius,  unam  causam  per  se  existenlem  in 
iribus  cansis  per  se  subsisieniibus?  Mag.  Pie  et  or- 
ibodoxe.  £st  ^  igitur  una  causa  in  iribus  causis,  et 
ires  in  una.  Disc.  Jam  et  concessum  esl  et  daium. 
30.  Mag.  Nunc  itaque  ad  theologiam  redeamus, 
quae  pars  prima  est  el  summa  sopbi.ie;  nec  imme- 
rito,  quia  autsola  aut  maxime  circa  divinae  naliirae 
>■  versalur  specuialionem;  etdividitur  in  duas  parles, 
iii  aflirmalionem,  dico,  et  negationem,  quae  graece 


ei  Ires  causae  subsiantiales  unum  sunt,  et  una 
causa  essentialis.  Disc.  Ex  praediciis  rationibus  boc 
nccessario  conficilur.  Mag.  In  causa  iiaquc  omnium 
est  causa  praecedcns,  et  suntcausaesequentes.  Pater 
siquidem  praecedit  '^  Filium  et  Spiritum  sanctum ; 
ab  co  enim  Fiiius  est  genilus,  et  Spiritus  sancius  est 
procedens;  ac  per  iioc  causa  causarum  Paler  non 
iiicongruc  credilur.  £stenim  causa  nascentis  causae 
et  piocedentis  causae.  Paierniias"  praccedil  lilioli- 
tatem  ,  (iliolilalem  \ero  **  p.ilernilatem  praecedere 
nenio  recie  sapienliiim  dixerit  '*.  llinc  et  ipse  de  se 
ipso  Filius  ait :  Puter  major  me  esl ;  inajor  quippe 
Pater  cst  Filio,  non  secnndum  nalurani,  sed  secnn- 
dum  causam.  Pater  nainqiie  causa  est  Filii,  non  au- 


appellanlur  *  xotTyfaTt-oj  el  «TroyaTtxij.  Quarum  una  ^  teiii  Filius  causa  est  Patris,  neque  bic  reciprecam 


in  •  primo  libro  usi  sumus ,  ubi  cerlis  ralionibus 
decem  calegorias  oiuniaqiie  rerum  genera  et  formas 
numerosque  et  accidentia  de  Deo  proprie  praedicari 
ncgavimus;  et  iieruin  in  praesenti  libro  eandem, 
«Tro^KTiZiiv  dico,  serie  quaeslionum  exigenie,  repeli- 
vinius,  dum  ipsum  '*  Deum  nullum  eorum,  quae 
sunt,  et  quae  non  sunt,  in  sua  esseniia  inlelligere 
diximus,  quia  oninem  superat  essenliam  ,  ipsumque, 
quid  ipsesit,  quoniam  nullo  modo  defliiitur,et  quan- 
tus  et  qualis  sil,  qiiia  nibil  ei  accidit,  ct  in  nulio 
intelligilur,  oinnino  ignorare,  ac  per  boc  seipsum  in 
his  quae  sunt,  ciquDenon  sunt,  coniprebendi  peni- 
tiis  negaie,  qiiae  species  ignorantiae  onmem  scien- 
liam  superat  el  iiiiellectum.   Jam  vero  alleram. 


noininum  relationem,  vel  '*  subslantianim  viriuiein 
considcramus.  Aliter  eiiim  inspicimus'  in  snbstantiis 
vel  personis  relatiomim  '*  babiludinem,  abier  ex 
ingenito  "  generationem  vel  processionem ;  illic 
quidem  quoniodo  a  se  invicem  denominenlur  ";  bic 
\ero  quoinodo  inier  se  invicera  dilTerunt  **.  Filius 
iiaque  ex  Palre  est,  non  auiem  Pater  ex  Filio ;  in 
Deo  eteiiim  non  bumanaruni  geneiationuin  conside- 
rantur  relationes,  sed  incirabilium  substaniiarum 
siibstanliales  babiludines.  Major  qiiidem  esl  Paler 
Filio  seciindum  causam.  Prius  eienim  sacra  tbeolo- 
gia  iiabitiidinein  Palris  ad  Filiiirn  consideral,  ac 
deinde  Filii  ad  Paireni.  £t  ut  boc  certius  et*'  iuteili- 
gas  ct  credas,  ad  Cregorii  Tbeologi  auctoriiatera 


xaTK^KTizwv  dico,  conamur  inspiccre,  eo  duce,  qui  D  rccurre,  qui  in  piimo  senuone  de  Filio  contra  Aria- 


quaeriUir,  el  qiii  quaeiit  se  qiiaeri,  et  se  quaerenti- 
bus  occurrit,  et  inveniri  desideral;  etea  pars  est, 
qiiae  contcmplatur,  quid  dedivinanatura  Teluiipro- 
prie  profcrcndum,  cauieqiie  et  rationabiliier  inielli- 
gendum.  Disc.  De  parle  negaliva  iii  prioribiis  salis 
rniLi  estsiiasuni;  nunc  vero  de  ailiriualiva  quid  e.x- 
piices,  ardens  exspecto.  Mag.  Jam  inter  nos  noii  te- 
mere,  ul  censco,  ad  piirum  esl  deducium,  onine. 


nos  dispulans,  mnjorem  esse  Pulrem  Filio  juxla 
cnusam  s:ipienter  e<locel,  quippe  ex  Palre  exiiUre 
filinm,  el  non  ex  Vilio  subiislere  1'airem  delinien.<. 
Nec  lainen  boc  dicimus  iilurum  sensum  respiicnies, 
qui  DoiHinuni  nosirum  dc  seipso  secundum  huniani- 
latem  dixisse  asserunt :  Paler  major  iiie  esi.  Ule.'-que 
siquidem  intellecius  sana  (ide  recipiendusest.  Disc. 
Etiam ;  quainvis  enim  uon  cjusdem  sint  sublililatis 


VAUIAE  LECTIONES. 

*  i\.  credemluin  cslvliittellifieiidum.  *  C  pracdicere.  *  A //;r.  *A  el  ul.  *  .V  aul.  *  e.<t  om.  A.  '  A 
lailur  est.  *  A  njipellalur.  •  in  oiii.  A.  '*  ipsum  oni.  A.  "  A  prnecedel.  '*  Sic  C  ;  A  Paleniiias  eiviii, 
'♦  C  praocedil  (ilielaiem,  (iliclas  veio.  '*  A  dixil.  '*  A  sed  '*  relaiioutnn  oiii.  A.  ■''  cx  ingenito  (un.  A. 
**  SicAC.     "SicC;  A  subsisluiit.     "doin.A. 


60^  DE  DIVISIONE  NATURAE.  -  MBER  SECUNDUS.  002 

'j.laue  aUihulinis,  neuler  limcn  a  cailiolioa  pvore»-  a  expaves(ore;  non  cnim  ille,  qui  quaerilur,  quaercn- 
5ione  recetlil.  Mac.  Non  id  ipsum  igiiurPairi  cst » 


nalnraliier  sul)S!Slcre.  ei  Filii  sui  causam  esse.  Non 
enfm  nalura  Palris  causa  est  Filii;  una  siiprulem 
eadenique  csi  Pairis  et  Filii  nalura,  quia  una  ea- 
demqiie  *  csi  amborum  essentia.  Ac  per  lioc  id 
ipsum  cst  Pairi  Palrem  esse  et  causam  Filii;  nam 
sccumluni  naliiram,  quae  «na  aique  eadem  est  in 
Patre  cl  Filio.  Non  enim  jaxta  natiiram  haec  omnia 
de  Palre  praeilicantiir  et  Filio  ',  scd  secun- 
duin  iiabiium  gignenlis  ad  genilum,  eicausaepraece- 
dentis  ad  causam  consequenlem ;  quemadmodum 
non  secundum  naturain  de  Filio  dicilur  Filius, 
aut  causa  geiiita ,  sed  secundum  habilura  Filii 
ad  Pairem ,  et    causae   genilae    ad    causam    gi- 


lcs  se  deseril,  nec  inveniendi  se  possibil.tatem  pie 
ac  humililcr  invesliganlibus  denegal.  Ipsc  siquidein 
ail:Peliie,  et  accipietis  '• ;  quaerile,  el  invenielis ; 
pulsnte^  tt  (tperieiur  vebis.  Omnii  emin,  «lui  pelil,  uc- 
cipit,  et  qni  qunerit,  invenit ,  et  pulsanli  nperielur. 
M\G.  Primo  igiliir  de  his,  «iiiae  in  liac  quaeslioQe 
sibimcl  videniur  coiitradicere,  dicendum  arbiiror. 
Disc.  Nec  alia  via  quaereiidi  est ;  nemo  cnim  concor- 
daniia  copiilabil,  nisi  prius  discordaniia  dividi  ca- 
vcrit  ".  Mag.  Non  "  libi  videlur  roclae  fulei  conve- 
nire,  ut  cieJaiiiu:-, ,  Filium  ei  uiia  causa,  Palre 
videlicei,  nasci,  sanclum  vero  Spiriliim  ex  duabus, 
Patre  scilicet  ac  Filio  procedere  ?  Ex  diiabiis  iiamque 
causis  unam  causain  connuere,   raiioiii  iion  faci'e 


gnentcm.   Disc.  Haec  jam   eiiam   in    priori    libro  B  occurrit,  praeserlim  in  simplici  naiura,  el  pbisiniam 

simplici,  et  ut  verius  dicatur,  in  ipsa  simplicil.ite 
oinni  divisionect  nuinero»itaift  carente  ;  ab  una  au- 
tem  causa  nmllas  causas  erumpere,  niiiltis  exeuiplis 
potest  approbari.  Oninibus  iiainqiie  rccie  phibiso- 
'^ibanlibus  pcrspiciie  paiei ,  ex  imo  gciicre  nuilias 
formas  nasci;  ex  moiiade  miiltos  niimeros;  cx  piin- 
cto  "  mulias  lineas.  Formae  iierum  ''  diversac, 
quae  ex  uno  genere  nascuniur,  caiisae  '•  fiuiit  spe- 
cierum  individuarum,  ex  qiiihiis  et  in  qiiibus  mulii- 
tudines,  quaiilitatcsque,  qualitates  '*,  liiffercnliaeque 
nascuutur.  Numeri  ex  nionade  procedentes  diveisa- 
rum  proporlionum  '^  causae  suiii;  proporiiones  vero 
proporlionalilatun»  ,  proporlionalitates  barnionia- 
nim  ".Lineae  ex  ^entro  •'  procedentes  angiilorum  et 


suasa  sunt,  et  nuiic  ilcriim  noii  inaiiouatiililer 
repetita.  M\g.  Causa  iiaque  Filii  Paier  cst,  et  Spi- 
rilus  suncii;  Filius  vero  causa  est  condiiionis  prin- 
cipalitcr  causarum ;  earundem  autcm  causarum 
distributionis  Spiriius  sanctus  causa  est.  Disc  Ulad 
«liam  fateii,  a  verilale  ron  abhorrere  perspicio. 

31.  Sed  mihi  lalia  cogitaiiti  atque  credeiiii  de 
trina  omniuin  causa  alia  caligo  occiirrit.  Non  enim 
clare  coiisidcro,  ulrum  solus  Pater  causa  est  Spiri- 
lussancii,anPaterel  Filtiis,itt^,  quemadmodum  fides 
faletur  caiholica,  a  Palre  ei  Filio  euin  procedere, 
ita  eiiaiu  cretlamus,  duas  siiae  processionis*  causas 
possiderc.  Si  eniin  cx  duabiis  persoiiis,  seu,  ul  Graeci 
dicunt,  ex  duabus  substantiis  Spiriius  sanctus  pro 


cedii,  quid  miruin,  aut  verae  religioni  contrarium,  ^  laierum,latiludiiiis  et  aliitudiniscausaedignoscuntur, 


ex  duabus  causis  ipsiim  procedeie  fateriV  Et  hanc 
caliginem  niihi  reseras,  llagilo.  Mag.  Vere  vere  *. 
Densissima  caiigo  esl,  ei  /lon  solum  le,  sed  ei '  me 
ipsum  ittvolvil.  El  nisi  ipsa  lux  menlium  nobis  reve- 
laverit,  nostrae  ratiocinaiionis  siudiutn  ad  cam  re- 
Telandam  nil  proficiet.  Ad  cumulum  quoque  obscu- 
ritalis  aiigetur,  quod  symbolum  catholicae*  fidei  se- 
cundum-Graecos,a  Nicaeiia  synodoiradiluni,  a  Patre 
SOiumniodo  Spiriiim  smclmn  procedere  profilealur, 
lesie  Epiplianie  Cypri  episcopo  iu  libro  suo  de  Fide, 
iuxla  vero  Laiinos,  a  Patre  et  FUio;  quamvis  in 
quibusdam  Graecofum  exposiiionibus  euudeni  Spiri- 
tum  a  Patre  per  Filium  procedere  reperiamus.  Ideo- 


quae  i  tcruin  geoiiietiicoriim  corponiiu  occasiones  fiunl» 
Quid  dicam  de  igneo  elemetilo?  Qnod  cum  sit  unum 
alque  siinplex,  in  seipso  et  per  scipsum  considera- 
tum,  caloris  sitnul  etlucis  causa  est;  calor  aulem  ar- 
denlibus ardendi causa  esl";  luxsiniilitersplendenii- 
buscausasplendendi*'consliiuilur;splendor  diverso» 
gignlt  colores.  Aeris  elemenium  divcrsarum  vocuin 
occasio ;  diversae  voces  diversorum  lonorum  origi- 
nes  fiunt.  Aquae  elemenlum ,  cum  sit  ht  se  siaipiex 
ei  uQura,  humorum  diversorum  causa  esi,  qui  iterum 
ex  se  diversas  qualitates  odorum,  saporum ,  viridila- 
tum  emittunl.  Ev  una  materia  **  divcrsorum  cortwruni 
diversae  quantitaies  nascunlur  :  quaniitaiem  luinc 


que  praesenlis  qiiaestionis  didicultate  reperculsus  j.  dico   non  ipsam   iucorporcam,  sed  ipsam  molem. 


contrarHs  cogilalionum  fliiclibus  allidor.  Delibero 
enim,  quid  mihi  dc  hac  sil  agendum ,  ittrum  siientio 
cani  honorificeiuus,  duiu  vires  iiiientionis  nostrae 
superat,  an  qiiodaiuiuodo,  piout  divinus  radius  in 
animo  relulserit,  couabimur  quippiam  inier  nos  de 
fpsa  *  noii  temere  denriitura   intueri?  Disc.   Noli 


quam  divcrsaruiii  parlium  coiiipositionent  esse  neino 
aiubigit,  el  cetera  id  genus.  Eadem  rationo  in  nalura 
rerum  sive  visibiiimii  sive  invisibiliiim  excnipla  re- 
periri  est  facillinuim.  Disc.  Filinrii  ox  uiia  causa,  id 
est  ex  Palre  suo  *',  nasci  nullus  fidelium  dubiiat; 
Spiritum  vero  sanctum  uirum  cx  una  caiisa,  Patie 


VARIAE  LECTIONES. 

*  est  om.  C.  *  est  patris  el  filii  —  eademque  om.  C.  '  SIc  C  ;  A  causam  FUii.  Non  enim  secundtim  nniu- 
rmn,  quae  una  aique  eadem  est  in  paire  et  filio  kaec  nomiue  praedicanlur.  "  A  ila  ut.  '  A  ita  «a 
eam  duas  suae  processioms  ^redamus  causas  cet.  *  vere  om.  A.  '  «/  om.  .\.  "  caihoiicae  oni.  .A. 
•  de  ipsa  om.  A.  **  Peliie  et  dubilur  vobis.  "  r\emo  enim  —  cavsrH  om.  BC  '*  Sic  C  ;  A  num. 
"  C  ex  centro.  '''  Sic  C  ;  A  rerum.  '*  A  causa.  »*  A  qualitaiesque.  "  Sic  ('.  ;  A  corr.  pvoportiona' 
Uum.  "  propo  lioiutlii  e  /j«r»j(»m«r«m  om.  C  •*  Sic  C  ;  A  Lineae  ex  uno  puHcio  procedcnlcs.  "  '""• 
cavsa.    *'  A  sptendendi  causa.     *'  A  lerra.      **  suo  om.  A. 


10 


Cest 


603  JOANNIS  SCOTl  604 

videlicel,  an  ex  Ouabiis,  Iioc  est,  ex  Paiic  ci  Filio  A  Innnaiiao  iialurae  supedicjc  re/lir.int.  Meriio  crio 


Spiriiiis  sanciiis  seu  a  Palre  solo,  scu  a  Paire  ei 
l''iiio  fliierc  dicilur,  quia  foiis  el  origo  est  oi;uiiiiu» 
virtulinii,  ei  iii  ipsiiiu  iuetraljili  incatu  perocciilti» 
naturae  iiosliae  poros  rciicuiU.  Mvc.  Rccle  liileUigis 
de  spiriiiiaiibus  fliieiitis.  Sel  dicas  ,  qiiacso,  quid 
tiiiiobslat,  iie  perspicuc  iiilelligas,  quod  a  iiobis 
«lirliiiii  est,  lioc  csl  ",  iinain  causain  ex  duabus  cau- 
sis  fliiere  ralioni  iion  facilo  occurrit.  Disc.  Mulla 
c\einpla  iniiii  ol)Sl:ire  viJeo.  iSani  el  exempia,  quae 
cx  qiiattuor  niundi  elenieulis  inlroduxisii ,  satis,  ut 
arhilior,  edocent  •*,  uiiani  caiisain  ex  duabus  causis 
licri  rosse.  Igiiis  siquideni  dtini  sil  caioris  et  luininis 
loiis,  exi  duabus  causis  nasci  videtur.  I^neuin  namquc 
elcnieritiin»  ex  calidiiate  et  sicciiaie  conficitur,  quae 
sciliccl  aniuiae  pariein,  el  noiiiiam  sui,  qiia  seipsam  B  dnae  quairiaies  ,  veluli  duac  caiisae,  unam  ex  se 


proccdal  *,  ncc  aflirmaie,  iiec  ncijarc  leiriere  ausim. 
Ac  per  lioc  reclae  (idei  piofessionibiis  non  cosivenire 
non  satis  vidco,  ciiin  Spiritum  saiiclum  Patiis  ct 
Filii  Spiritum  dici  Acqtientissiine  iiiveiiciim.  Est 
enlm  Spiritus  aniboniin,  quoniamex  Patrc  pcr  F.ir 
iiuni  procedit,  el  *  esi  donum  uiiiusquc,  qiioniani  ex 
Patre  pcr  Filiiim  donatnr,  cl  est  amor  uliiusqtie, 
Palrern  et  Filiiiin  jiingens*,  ut  saiiclus  edocct  * 
Atigiislinus  in  libris,  qnos  de  siuiiina  ac  sancta  ■^Ciii- 
dit  Trinitale'^,  ipsius  iiiiagincm  iii  biimana  nalura' 
inirabili  indagaiionc  qiiaeicns ,  lucnlcnlissiinaqiie 
invenlione  ostcmicns  ,  intcrioris  .noslrae  naliirae, 
Ijoc  esl  rationabilis  aniniae,  iriiiilalem  ad  imagiiiem 
Dei  condilam  appiobans  csse  menlcm  ,  principaleni 


cogiioscit,  et  anio.icm,  qno  seipsam  snique  notiiiam 
conjungit.  Humaiia  siquidem  meiis  nolitiain  suam, 
tjua  seipsam  cogi^ojcil,  veliili  qi:aiidain  proiein  sui 
tle  seipsa  gignii.  Kl  cst  sui  noliiia  acqualis  sibi, 
qiiia  ^  seips:im  loi:uii  iiovit  ad  simiiiliidiuem  Dci  el' 
Patris,  qtii  de  scipso  Filium  suum,  qui  esl  sapiciilia 
sua,  gigiiit,  qua  seipsum  sapii;  ct  aeqiialis  ci  esl, 
quia  seipsum  loium  inielligit,  ei  coesscnlialis  ci  est, 
qnia  de  seipso  gignit ,  quem  gigiiil  ".  E;;  bumana 
menle  procedil  appeiilus  quidam,  quo  scipsam  qiiae- 
ril,  ul  suam  notiiiam  parial.  Qui  appctitus  vel  inqui- 
sitio,  dum  ad  invciilionem  iioiiiiae  perfectam  perve- 
jiil,  amor  efficilur,  qiii  nientcm  iioliiiamque  sui  coa- 
jungjt.  El  est  acqualis  menii,  meniisque  notiliae, 
quoniam  lolam  se  ainat ,  totamque  noiiliam  suam.  G  ^  pbilosopnis  suasum  esl ,  roundum  islum  visibi- 


gignuiit.  Simililer  et  de  celeris  elemcnlis  est  diccn- 
dum.  Nain  duin  sint  suorum  cffectiium  causae  ,  cx 
supcrioribus  se  causis  duplicibus  nasci  sapientes 
Uiuiuii  dixeruiit.  Sicul  eiiim,  ut  praedixiinus,  ignis 
ex  calido  et  sicco ;  iia  aer  ex  calido  et  bumido,  aqua 
ex  biimido  ct  frigido,  terra  quoque  ex  frigido  ct 
sicco  coinpoiiilur.  Quid  igitur?  Non  "  negandutn  est, 
unaiu  causam  ex  duabus  causis  conflucre,  dum  prae- 
dicia  exempia,  ut  de  celeiis  siieani,  ad  boc  appro- 
bandum  suinciunl?  *"  Mac.  Satis  miror,  et  admira*  £ 
tione  (lignum,  cur,  cum  cetera  *'  acute  et  probabili-  ' 
ler  vidcas,  in  bis  falleris  exeinplis.  Disc.  Dic,  de- 
precor,  in  quo  et  qnomodo  decipior.  Mag.  Nuni  tibi 


l£l  esi  coesseiitialis  menti  ai.i|ue  notiiiac,  quoniam 
ipse  amor,  qui  uienlem  notitiamque  cjus  "  copuiat, 
non  aliunde,  nisi  dc  ijisa  mcnle  '^  proccditad  iiii:igi- 
iicm  sancti  Spiritus,  <iiii,  de  Palre  procedens,  Pairem 
el  Filium  iuefl^abili  carilatis  vinculo  conjungit.  Qnod 
autem  dixisii,  ex  duabus  causls  unam  causam  fluere 
vel  proccdere  ralioni  iion  faciie  occurrit,  non  jam 


lem  '*'quailuor  universalibus  alqne  slmpIicilHis 
conslare  clemenlis,  igne  viilt^Iicet,  aere,  aqua,  et 
terra,  quorum  unumquodque  propriam  et  singularom 
sui  qiialilatem  possidel?  Est  enim  ignis  caliditas, 
acris  bumiditas,  aquae  frigiditas,  terrae  siccitas. 
Disc.  Haec  mibi  fere  ab  infantia  notissima  sunt. 
Mag.  Dic  iiaqiie,  quis  cst  ille  "  ignis,  ul  uno  ula"» 


plane  video.  Verbum  autem  quod  esl  fluere,  qitare  mur  excinplo,  qui  veluti  una  causa  ex  duabus  causis 

posuisti  pro  eo,  quod  est  procedere,  purc,  ni  fallor,  manat,  ut  ais?  lllene  ,  qui  simplex  et  invisibilis,  el, 

perspicio.  Nam  et  Spiritus  sanclns  ftumen  iu  sacris  per  seipsum  inconiprebensibilis ,  omnia  visibilia  pe- 

appellatur  Scripluris '*,  el  aquiu  L'nde  et  ipseDomi-  netrat  atque  movet ,  an  ille  visibilis  et  corporalis, 

lius  ait  :  Qui  credil  in  me ,  sicul  dicil  Scriptura,  flu-  tangibilisque,  ct  maierialiter  nuirilus?  Disc.  lUunt 

mna  de  veutre  ejus  fluent  aquae  vivae,  de  qua  si  quis  simplicem  et  incomprebeiisibilem  ,  omnia  corpora  " 

biberii »',  non  sitiei  i/«  aeiernum  ,  sicut  Samaritanae  implenlcm  el  efiicientem ,  non  dixerim.  Nam  el  ** 

inulicri  diciuni  est.  Ipse  quoque  fons  Paradisi ,  qui  ^  primordialis  esi  sensibilium,  el  quarta  omninm  cor» 


in  qnattuor  principalia  flumina  dividilur,  dum  typice 
considcraiur,  Spiritum  sanctum  sigiiilicare  iiemo 
sapienlum  deuftgal.  Ex  qtio  veluii  principali  et 
nnico  et  '*  inexbausio  fontc  quattuor  piincipales 
virtuius  in  Paradiso  ratiouabilis  aiiimac  luanant, 
I>rudentiam  iico,  tempcrantiain,  forlitudinoin,  et 
JHsfiliam.  Ex  qnibus  ilerum  omnia  oinniuni  virtutuin 
/lueuta  profliiuiit  '^  ei  in  eis  iriigala  et  fecundala 

\ARIAE  LECTIO.NES. 

•  C  procedil.     '  A  ul.     '  Sic   C  ;  A  conjumjens.       ♦   C    docet. 
'  A  niuurue.      ^  C  7.««.      "  ei  om.  A.      **  C  gignil  el  quein  gignit 
"  A  Scri))turis  (ip}>eil(tlHr.     '*  A  itibil.     ^'  et  oni.  A. 
'■>  Sic  C;  A  ).(.;;*.      "^  A  tnifliciitH!. 
"  tl  oiti.  A.     ^«  A  cnint. 


*'  A  in  cewris. 


porum  causa;  iste  vero  sensibilis  cl  raaterialis  ex 
caliditale  ei  siccitaie  procedcre,  veluii  ex  duaburf 
causis,  inihi  videtur.  Mag.  Num  in  prioribus  dedisti, 
calidiialem  non  allcrius  elcmenti  propriam  quaUtateift 
esse,  niai  sotius  .ignis  ,  sicciiatem  vero  nullius,  nisl 
lerrae  solius?  Siiigul;i  enim  singulis  dantur,  id  est. 
piopriae  qualilales  suis  singiilis  subslanlialibus  elei 
menlis.  Disc.Jamdedi;aliliir  iiamquc*^jhilosopbimt 

■  C  ac  rera.      '  A   Trinitale   cdiiiU 

"  .\  ei.      '*  C  de  <«  ipsa   meiiie. 

'«  A  ^t  plonunnt     "  hoc  est  om.  C     '*  A  doc£H{ 


**  A  icmiyHeiH. 


13 


A  :ile. 


ii 


corpora  om. 


6or) 


I)E  I  iVl-.IONi:  NATLUAr. 


LIUMIl  SliCL.NDl-S. 


m 


nuri  sinuiit  iiiielligcre.  Mac.  Oic  ila({tic,  iitrijni  aliinl  A  oinnia    corpvra    Luiipusila   clTKiuiilur.    Sed  uniiai 


esi  ii^iiis,  ot  aliud  «:alidilas ,  nn  uuum  ulqun  iJoiii  ? 
Imsc.  I)uo  quacdaiii  '  fsso  iniiii  viiiontur.  Ij;;iis  si- 
(^uiileni  suljsluniia  est,  ciiiidiias  vero  ipsius  snhstan- 
liae  qualilas,  el  iJiopria  qiialilas.  Mag.  Quid  erjio  *? 
Kuiu  sulislaulia  causa  csl  qiiaiil.ilis,  an  qnililas 
causn  subslanliae,  an  iu^(|iio  (|Malii:'.s  cauta  cbl  sub- 
blantiae,  iieque  sulislautia  ((iiidilalis,  qiioniaiii  ex 
mlein  giMiere  non  snnt?  Disc.  Q:io<l  iiliiiniiin  po- 
suisli  approbo.  0»>^i>ivis  eniin  qiialiias  iu  subslanlia 
conlinealur,  nulla  siqiiiikMn  qiialilas  pcr  sc  subsisiit, 
Aon  lanien  causani  qualilaiis  subslaniiain  esso  di\e- 
riiu  *.  Eienim  oinnis  specics  snum  geifus  scqniuir, 
quoniodo^a  suo  gcnere  nascilur,el  in  cu  iminuiabi- 
liler  cusiodilur.  Ac  pcr  hoc  oninis  subsianlia  ox  gc- 


a^liiuc  rc-slal,  qiio  in  eadcin  nica  senlcnlia,  qiia  dixi, 
ii:i:.ui  ci^usam  o\  niullis  fliicre ,  niilji  videoi-  po.sse 
]}'  ;!i.iii('ie.  Mai;.  Quid  est  illud  uniiin,  velini  delcj;as. 
Disc.  .Niiin  oiiines  pliiloso[ilii  de  nmnju  i^to  "  liaC" 
laiilcs  uiiaiiiiiiilor  siiadonl,  el  ad  piiruni  dc.luccie  ** 
vi.lciiliii,  ont.iia  coipoia  cuinposita  ex  qiialluor  sim- 
plicibus  elciiiciiiis  eoruiiii|uc  propriis  qiialitatibus 
qiialluor  coii>poi.i?  El  si  iia  esl,  iion  solnni  ex  dua- 
bus,  vonim  eliain  ox  niullis  caiisis  singtiiorum  cor* 
poruin  cili'.  itiir  i  oinposilio.  M.vc.  Iliitic  '*  locum 
riigioiiiii  rorl:i>.>.;s  liabcie  poluissos,  si  nioles  lias  cor» 
poiiini  coiiipo.-rii.i>  ol  co.riipiibiles  oi  solutioiii  habi- 
los  aiiotiiin  cQot  tiiiini  inlVa  se  .soiptciilium  causa& 
essc   voia   ralionc   asscrcics.  Jam   vcio  ,  quoiiiam 


iierali  esscnlia  dofluil,  onmis  aiiiein  qnaliias  ox  go-  B  niliii  inforiiis  csi  corpot-e  coniposiio,  nujiius  scqucn' 


nerali  quaiilate.  Mag.  Ignis  ilaqiie ,  qiiia  sub^li.ntia 
est,  non  ab  alia  causa  descendil  nisi  a  gonoralis^iit:a 
essentia.  Similitcr  caliditas,  quiu  qiialitas  esl ',  non 
ab  ;ilia  caiisa  procctiil,  nisi  a  genoriilissiina  qnalita- 
te.  DibC.  Qiiicuiiqiie  buic  conolnsioni  coiiloiidit ,  r;i- 
lionibiispliilosophiae\iileiiir  losisicio.  .Mag.  Ciif  i=.'i- 
tur  ignem,  sive  siuipliccm  sive  niiileiiaiom ,  vchili 
unam  causam  ex  diiabus  causis,  id  esl  calidiiitle  ct 
siccilale,  couilnere  aususespi-ununiiare,  cum  vidoas, 
iguis  '  .«.ubstantiaui  non  solum  ab  alieiia  qiialilaio, 
(|uae  e^l  siccitas  ot  terienac  siibst:iiiliae  pnjpria, 
\'orum  etiam  a  sua,  qiiae  esl  calidiiiis,  nasoi  noti 
posse?  Disc.  Nunc  video  uie  deccptiun  in  eo,  quoJ 
(lixi,  caliditalein  ei  siccitatem  vciiiti   duas  caiisas 


tis  se,  noque  acqi;alis  sibi  n;i;ur;;e,  catisa  cssc  po- 
lcsl.  Lt  nnnc  i\c  oausis  aginnis  .«.ivo  priiicip:ilibus, 
hivc  sc.jiientibiis  ei  coiicalonalis.  Kt  omnis  causa 
ncc  \cve  uoc  rootc  caiisa  dioi  potost ,  qiioniaiti 
vcie  ciitisa  noii  osi,  qiiae  in  enoclus  suos  erum- 
pote  iioscii.  OiiiiiitiO  eniin  encoiitus  pmpnis  carcl, 
qiioitim  caiisa  iiicriio  possot»'  votari.Corpora  auieirt 
coriiiplibilia  iiiiliius  ellecliis  caiisa  sunl,  qiioniaiu 
iiutlam  uaiuraiu  de  se  gignunl,  cum  oinuium  na- 
liiianim  extiomiiin  atqiie  iuiimuni  ac  prope  uihii 
ublincaitl  looutii.  Spiriitialia  aulem  corpora  sim- 
plioia  '^  siiiit ,  ac  per  hoc  insolubilia  ei  "  ma- 
uentia  ,  donec  lolus  iste  luundus  cum  partibus  suis, 
duin  ad  suuiu  '"  iincm  porvencrii,  solvaltir.  El  h.icc 
uiiius  cansae,  id  esi  iguis,  subsislere.  Mulios  taiuen  ^  corjioraadhuc''  iucorrupiibiliaeiinsolubilia  non  n;si 


todein  *  errore  scdncios  cognovi ,  <iualiiu;iiin  ei 
subslantiarum  diilorcnlias  ualurasqno  iion  salis  dis- 
cementes.  El  jam  nulium  iocuin  rugiondi  viilco. 
Nam  si  dixero,  igneui  cl  calidiiateiit  unuin  ci  id 
ipsum  esse,  coutinuo  ine  redargues,  diclurus,  quare 
«rgo  ea.ndem  lem  suiinet  esse  causani  aesiimas? 
Dixi  siquidem,  ignem  ox  calidilaic  cl  siociiaie  com- 
poni.  Si  dixero  inuudura  islum  visibiloiu  uoii  cx 
41i.aUuor  snbstanlialibiis  eieinonlis,  sed  cx  qnaitiiur 
soluuunodo  siniplioibus  qualitalibus  constare,  caildi- 
taie  videlicel,  huniiditaie,  Irigidiiaic  el  sicciiate, 
quouiam  el  hoc  luullis  visum  est ,  rorlassi^»  a  ine 
quaer^S  :  si  eigo  qualluor  qualilalihns  lotus  hio 
inundus  cum  suis  corporibus  tx  summo  usque  deor 


jn  qualtuor  callioliois  principalibub  ♦"  purissimisquo 
in  seipsis  et  sini]dicil>us  el  dicuntur  ci  inlellignntur 
eleinentis ;  cetera  vero  corpora,  quac  \idcniur  ex. 
eorum  qualiialibus  "  compoaita,  ({uoniani  et  com- 
poui  el  soivi  possunt,  nou  iuter  oatisas,  sed  inler 
extremos  elloclus,  qui  de  se  uiiiil  eflioiuni,  a  s:;picii- 
tibus  coiiipuiai.lur.  Simplicissinia  eliam  cl  puri:-.- 
sinia  el  soai.um  corporeiim  fugienlia  qiiallu(n-  htijus 
uiundi  eloineuia  ad  uuam  siinplicem  cl  indiviJuam 
causain  solique  intellcctui  perfcotissiuiurum  sapion- 
lum  coj^uiiam  roforuaiiir,  hoc  Cst,  a.I  genondissi- 
mam,  ol  iu  seipsa  semper  nianenlein  subslaiitiarum 
omniinn  nd  visibilos  elTeotus"  procodentium  esscn- 
liam.  Simiiiior  el  de  quattuorcorum  primordialibus 


sum  consial,  ipsac  qualiialcs  quibiia  subsluntii^  oon-      ac  piopriis  qualitalibus  noit  incuugruc  intelligiiur. 


linontur?  Si  enim  qualilalcs  suni  *,  per  se  subsi- 
slcrc  noiv  posse  vera  edocol  ratio.  El  noii  poteio 
invenire,  quid  respondeam,  hoc  esl,  quibus  siibsian- 
liis  ips^e  priinordiales  ci  generales  qualilatcs,  qui- 
hus  oiundus  conslituitur,  iuloiiinlur;  ei  veris  raiio- 
riihus  constrioius  faleri  compeliar*,  qnaliiior  Siiti- 
srauiialia  muudi  ckmenla  subsistcrc,  in  quibus  quai- 
tiior  principaies  qualilales  consislunl,  qM.-Arnm  coitii 


Ciim  eniin  ipsae  sibimei  conlrariac  videaniur,  iiam 
caliditas  IVigidiiaii  opponiiur,  humidiiali  siccitis, 
ad  uiiain  lamcn  secretissiiuam  ac  solummodo  raiioni 
stibjcciam  rodcunl  c<-iusam,  ad  gcneralissimam  <iicu 
omnium  qaaiiiaUim  qualilatem ,  cx  qua  mirabili 
naliirae  opere  "  .id  eflicieiuia  haoc  corpora  corru- 
piiliiiia  ac  soliilioni  obnoxia  procediint,  ei  io  qua 
incdaliili  iiniversalis  ualurac  paciiica  coucordia  sili 


VARIAE  i  ECTiONES. 

*  A  qiiaeuam.     '  A  igilur.     '  A  uixerim  esse.  *  C  om..  A  fjuum.      <jm.      '  A  cst  qualilas.      '  ifft.is 

Om.  C.      '  C  eorum.      *  A  sinl.      »  A  comjHtlor.  •'  A  illo.      "  C  ducere.      '^  A  Ilie.        •'  A  pox^ii. 

'*  C  corpora  adliuc  sintplicia.     '*  ei  om.  C.       **.  nuum  om.  A.       "  ai//iMC  oni.  C.       '»  A  principalibin 

Cl  caihviicis,     "  A  c\  eis  {tor^imtiuutiiaiibns  oin.).  "  ijui  «'i'«  ;i:.';i/  cfficiunl  —  e/feclus  om,  U  C    "  A  Ofc. 


5J,,  mnm  scoti  m 

invicem,  remota  omni  conlrarieiate,  conseniiunt.  A  «^»'»»  essenii*,  quanlura  mihi  conceditur,  inieiligo. 


Disc.  Hac  ullima  conclusionc  undique  seplMin  ine 
\itleo,  nuilamq'ie  viam  evadendi  remanere,  ac  per 
hocpriori  ex  leprolatae  senlenliac  consenlire  cogoi, 
uiei  ego  dicam,  unam  cansam  ex  duabus  causis 
iliiere  non  facile  raiioni  occurrit.  Mac.  Qnid  igiiur  * 
dicenius  ?  >um  Spirilumsanclum,  qirero  dislribuliO' 
nis  donorum  divinae  bonilatis,  sive  eorum,  quae  se- 
cunduia  siibsiantiam  suut  *,  sive  quae  secundum 
graliam,  infinitam  et  inexLausiam  largissimamque 
et  piusquam  largissiniam  causam  essc  cailiolice  con- 
fiiemur  *,  ex  uiia  causa,  iioc  est,  ex  Patre,  an  ex 
duabus  causis,  Patre  et  it-ilio,  procedcre  proiileri  de- 
bemus?  Djsc.  j!Ia  exempla,  quae  ex  natura  rerum 
protulimus,  l>oc  dicere  omnino  prohibent,   hoc  est. 


Siquidcm  iniposaibileest,  ut  ctgiguens  et  geuitus  ut 
procedeDS  una  subslantia  sii.Tres  aulein  esse  nnn- 
rahs  adnionet  ratic  secuaduin  substantias,  dum  sunt '  * 
uuuni  secuudum  esgentiam.  Nain  e(  Abruhain  et  Isaac 
et  Jacob  unuin  suiit  juxta  "  naturalem  esscntialita- 
lem,  tres  vero  secundum  substantiaiem    dilTeren» 
tiam.  Et  hoc  exemplum  in  onmibus  generihiis  et  *** 
formis  ct  individiiis  facillinie  veriiatis   inquisiior 
inveniot.  Disc.  Quid  ilaqne  de  hac  praesenti  quae- 
stione  muUumque  diflicili  conceptu  in  animo  habeas, 
deiegc,  si  placct,  ne  iain  diu  iii  eisdem  locis  deinore- 
mur,  diiin  adcclera;  qitae  reslant,  exponenda  debea" 
mus  accelerare. 
Zi.  M\G.  Dicas,  pelo.  Niim  (ibi  videtur  ex  igne 


«on  ex  duabus,  sed  ex  una  procedcre,  nisi  forte  qnis  r  radium  nasci,  et  ex  radio  splendorem  procedere  ? 


diCat,  rationem  sumniae  atque  iiieffabilis  *  divinae 
Trinitatis  naiurae  conditae  excmpla  superare.  Mag. 
Si  quis  hoc  dixcrit,  coulestim  interrogandus  erit, 
unde  ergo  divinae  bonitaiis  ''  Triniiaiem  in  unitate, 
et  unitatein  in  Trinitate  quaerere  et  investigare  pos- 
gnmus,  ut  aliquid  de  ea,  quo  eam  laudennis,  verisi- 
iiiile  credamus,  et  quanliim  daiur,  intelliganius,  si 


Disc.  Quisquis  hoc  dixerit,  ex  naturae  rerum  dili- 
genti  consideralione  noit  discrepat,  ut  arbitror.  Ignis 
enim,  cnm  sit  per  se  iiivisibilis,  visibilem  "  de  w 
radiuin  gigiiit,  qui  etiam  per  se  invisibilis  esset  na- 
turae  suae  simplicitate  subsistens,  si  corpulentis 
crassisque  naturis  non  immisceretur.  Aiunt  *'  enim 
philosophi,  radium  Solis  animalium  sensibus  incora- 


noit  *  psius  qiiasi  quibusdam   gradibus  '  exempUs     prehcnsibiiem  esse,  naturae  ipsius  sublilitalem  hon 


nalurae  abea  conditac  ad  eam  ascemiamus,  ea  duce 
atque  praecipiente  :  Quaeriie  ct  invenielis  ?  Prae- 
sertim  Divino  Paulo  testante  :  Invisibilia  emm  ejus, 
inquit,  id  esl  Palris,  a  creatura  mundi  per  ea  quae 
facta  su;il  intellecla  conspiciuntur,  sempilerna  quoque 
ejus  virtus,  hoc  est  Fiiius,  el  aetermlas,  hoc  est  Spi- 


valentium  '•  sentire ;  dum  autem  gradaiini  a  solari 
corpore  ad  inferiora  elementa  desoendit,  paulatim 
incipit  apparere.  Primum  qnidem  in  aethere  pnris- 
siino  vix  Iiicere  inchoat,  quoniam  ipsius  aetheris 
naturaipsisitnilliinaest ;  progrediens  vero  longius  ad 
siiperioris  hujiis  aeris  paries,  panlalim  clarescit ;  ac 


rilus  sanclus.  Ita  ciiim  hunc  iocum  sacrae  Scriplu-  C  deinde,  in  qiianium  crassiores  naluras  penetrat  deor- 


vae  bealus  Maximiis  exponit.  Dise.  Quid,  si  quis 
dixerit,  Patrem  et  Filium  non  duas  causasesse,  sed 
unain  et  inseparabilem  causanrt,  ipso  Filio  dicente  : 
Ego  et  Paierunum  aumus?  iMag.  Huic  quoque  respon- 
dundum  est.  Trescausae  divinae  bonitatis,  de  quibus 
nunc  agimus,  non  in  ipsa  essenlia,  quae  una  atque 
eadeni  cst,  sed  in  ipsa  ipsius  essentiae  siibstaniia-' 
rum  vel  *  personarum  Trinitate  quaeruniur.  Non 
euim  conrunditdualilatem  ^  personarum,  duin  dicit : 


sum  versus,  in  tantum  lucidius  elncet,  sensibusque 
corporeis  comprehensibilein  se  praestat.  Yerum  ex 
ipso  radio  splendor  luculentissimus  totum  nmndum 
implens,  et  ex  omnium  corporum  superflcie  rcsiliens, 
diversasque  colorum  species  detcgens  eniitiitur.  ipse 
quoque  naturali  sua  tenuitate  corporales  sensiis  eilu- 
geret,  si  non  se  corporalibiis  '*  elementis  tempcra- 
ret.  Mag.  Ita  est,  ei  natiirarum  inquisitio  non  allier 
fieri  posse  perdocet.  Numquid  crgo  cogemur  *'.  ut 


Ego  et  Pciierunumsumus.  ^Himnon  Ml:Egoei  Paier  ipsum  splendorem,  qui  per  nasceniem  radium  ab 

unum  sum,  sed  sumus^  osiendens  el  essentiae  unita-  igne  proccdit,  duas  causas  habere  dicamus?  Quamvis 

lem  ct  subslantiaruin  differentiam  **.  Et  siquidem  enim  ab  igne  per  radium  procedat  **,  ignis  taiiier) 

6\cerel : Ego ei Paier et Spiritus sanclus*^ unum sumus,  solummodocausaipsiusest, non  radius.  Sicut**  enim 

tion  aliier  intelligeremus,  nisi  trium  snbsiantiarunr  ipseradius  per  se  non  subsisteret,  ^i  dc  causa  sua, 
irinitatem  in  ejusdem  esscniiae  unitaie  subsisten-  J)  quaeest  igrvis,  non  nasceretur,  ita  splcndor  per  ra- 

lem.  Et  quamvis  sic  dictum  esse  non  reperiamus,ve-  dium  non  esset,  nisi  prius  ex  ipsius  radii  caiisa  pro- 

rissimc  tamen  ita  csse  inielligainus  ".  Pater  enimet  cederet.  Yides  itaque,  nullam  rationein  exigere,  ul 

Filius  et  Spiritiis  sanctus  iinum sunt  et  tres  unum.  A  -  splendor  ex  duabus  causis  procedat,  quamvis  ex  igne 

PatrcsiquiileinFiliuscstgcnitus,  elabeodemPatre '*  pcr  radium  manare  intclligatur,  vcium  ex  una  ea- 

Spirilus  esl  procedens.  Ac  per  hoc  dum  sacra  Scri-  demque  causa  et  radiun\  nasci,  el  splendoren»  pio- 

ptnrapraedicanteetsuailentcaudiogignentein  etge-  cedere,  ac  per  hcc  ct  splendorem  ex  ignt»  radioqne 

nilum  ctnrocedeiiieni,  ires  subiftauiias  scu  persouas  proceiiere  *\  naiura  ip»;»  '*  xna^istra  nou  tacei.  L'i 


VARIiE  LECTIONF.S. 


609  DE  DIVISIONC  NATUR 

adiiiic  vitlniem  «jusdein  exeinpli  inieiilus  perspice. 

Ro<1iiis  ipsitex  igiie  n;»»cens  iion  ita  nasi;itiir,  nl  gi- 

gii(»ii(ftii  se  igiieiii  <lesei'ftiaiil  aliqtio  nio«lon>liiiijiial: 

»e>l  ilu  gigiiiiiir,  ul  virliis  igne»,  qiiaR   ei)ii)  gignil, 

scmper  el  ut>i(|iie  inseparabililer  el  inimulabililfr  in 

eo  pcnnaneai,  lola  in  loto,  et  loius  in  luta,  et  unntn 

dtio,  ci  tliio  uiium.  Et  quainvis  vidoaiui-  splcinior  tle 

rartio  exire,  iioii  lanien  cx   ipso  railio,  in  qiiaiiium 

raciiiis  esl,  se<l  e\  *  ipsa  virlnie  prDcedil,  ex  qii;i  ra- 

diiis  nasciiur,  ei  quae  (oIm  et  toium  radium  el  lounii 

splcndorem  pent>ii%it  aiguc  inrplel.  Ai^  per  iioc  nain- 

rale  exeiiipliim  aci  oaiisani  oiiiniiiin,    qiiae  lnu:i  el 

uiia  c!"!,  «jiiuniam    Irinilas  in  iiiiilAlc  et  <  iv.diliii' ei 

inielligiiur  csse,  possnrans  asccnderc,  ul  cognosca- 

miis  Pairem  el  Filiumei  Spiriium  sancium  tres  caii- 

sas  et  uiiam  caiisaiM;  ircs  eoim  uniim  sunt:  Patrem 

aiiiem  cau$:im  gigneutcm  nascentis  de  se  Filii  sui 

unigeniii,  qui  eausa  est  oronium  primordialium  cau- 

5anirt\  in  seipso  a  PaHe  condiiaruin;  eundetn  vcro 

F^aireui  eausam  procedentis  a  se  per  Filium  *  sftncti 

Spiritus,  quiSpiriius  causa  est  divisionis  et  muUipli<- 

:-»iiotiis  disiribiiiiuuisquc  causarum  omnium,  quae 

n  Fifio  a  Paire  fuciae  suni,  iu  etreclus  suos  ei  gene- 

•ales  ct  speciales  et  propiios  seciindum  natuiaiu  et 

;raliam.  El  quamvis  sancium  Spiriium  *  a  Palre  per 

iiiitm  €redaim)seitnleliigamu{>pro|Cedcre,  non  tamcn 

uas  caui.-^seijndem  Spiriium  iiauere  debemus  acci- 

■ere,  scd  unam  canrlemqiie  caiisain  ^,  Paiiemsciii 

ei,  ei  na^^ce^uis  de  se  Filii,  ei  procedeniis  e.x  sa  per 

Uium  '  Spirilus  sancii.  Ui  enim  propterea  splendo- 

em  ex  igne  pcr  radiuin  procedere  dicimus,  quoDiani 

;nis  ipse  tcius  in  toio  radio  siibsisiit,  ex  quo  pcr 

i^lluin  spleudor  enniuiiiir;  iiiri  t>(  Spi.ntum  sanGtum 

Patre  per  Filium  proecdere  caiholica  iides  praedi- 

il,  quoniam  ipsc  Paier,  q-.ii  principalis  causa  esl  ct 

>la  processiunis  saficii  Spiriii:.<i,  toius  ia  tolo  Fiiio 

>t,  sit'.!l<'.i  louis  Filiiis  iu  loio  Pairc,  ex  qiio  ®  per 

ilium  Spiriius  sancUis  procedil.  Ei  qucmadaiodunt 

ta  viriijs  ignea  in  toto  radio  de  se  geniio  penna- 

%  et  ipse  radius  iouis  et  totn  virlus  ignea,  de  qua 

gniiiir,  iii  loio  spicndoie,  ci  louis  spleudorex  vir- 

lc  iguea  per  radiiim  procedens  in  lolo  ipso  radio 

taqiie  ipsja  viituie,  ex  (jiia  procedii,  exisiit :  ita 

iiisPaier;jigtieiiS  it.i  loioFiliogenito,  et  lotusFilius 

iiiius  in  totoPaire  gigtienie,  et  uitus  Paler  gignens 

lotu»  Fiiiusgeuiius  iu  tolo  Spiritu  sancto  a  Patre 

r  Fiiiuni  procedenie.  ei  touis  Spiritus  sanctus  a 

itrei>er  Filisim  procedeus  in  Patre,a  quo  proceuit, 

Filio,  per  qiiem  proccidil,  et  ires  unum  suiit  per 

l<^lecum  irinitaiem  itti  unitale.  £t  lioc  toUun  ipse 

liu&  ikORu)  factus  ci  it>carnalus  npertissiuie  insi' 

«il  dicens ;  K<fO  in  Palre^  el  Paier  in  nie.  Ubi 

biuieJligenduin  reliquii,  ac  si  aperte  dicere.l :  Et 


AE.  -  LIBEft  SECUNDUS.  610 

A  sicut  egti  in  Paire,  et  Palcr  ia  ine  ^;  Ita  et  rgo  ci 
Paier  iii  Spiriui  sancto  siniius,  et  Spirlttis  satclu'-. 
iii  Holiis  csl,  quia  iiobis  coossenlialis,  el  coae»iiialis, 
ei  ires  iimiin  siiiniis,  tres  videlicet  sitbsianiinliier, 
esseiiiialiler  iirtiiiiK  Etvide,  quomodo  ipsu  Filiiis  Spi- 
riuim  sancttin)  ad  SDltiin  PaU'enn,  uiiicam  qiitppe  sni 
raii.sani  relV.rl,  diim  dicil  :  Paradelun  uulem,  Sjjiri- 
tus  saiicius,  nuem  miilel  Pater  iii  noinine  meo.  No.i 
ciiiin  (li.xii,  qiiom  miiio  in  noiuine  iiico,  sed  quetii 
initUt  Paier  in  iiomine  meo,quaiiiqiiaiii  et  alibi  seip- 
sum  milleri;  Spiiilun)  dicnt.  duiu  ait:  Siego  abiero  *,  , 
tnittam  euin  uii  uo.^i.  .Missioejus  pioccssio  ejus  esi; 
proec&siu  auicm  ejiis  a  PiUrc  '  soiuniinodo  esl  suli- 
slaiilialiicr,  iioii  hKMliior,  noii  loniporalilcr'*;  venim- 
taiiicu  '^  iii  nomine  Fiiii,4[U(>iiiaiu   Spirilus  Patris  et 

U  Filii  esl.  Item  alibi  ad  discipulos  ait :  Xon  vos  esiis, 
quiloquiniini,  sed  Spiriius  Palris,  qui  loquitur  in  vc^ 
bis.  Iiem  Psaitnisla  Spiriium  sanciuiii  a  Pauepciit, 
dicens  :  Fa  Sinriium  suncium  luHm  ne  uuiems  a  me. 
His  ei  i)ujiisi)ioiii  lesUuioiiiis  .sacra  Scriptura  rcleria 
est.  Disc.  Haec  omiiin  plane  ei  pleuiier  persprcio, 
fideiiterque  accipio,  qiioniam  *  oainino  veriiati  con- 
vcniant.  Valdeque  iniror,  quomodo  il!a  quaeslio, 
quae  primum  veiiiii  insolubilis  nobis  videbaiur, 
lanilemaperiissiiiiis  raiiouibus  excmpioruin  el  tesii* 
moniorum  argumeniaiioue  inlroducia,  soluta  est,  ct 
ad  purum,  quod  noi)  facile  sperabamus  '^,  revclata. 
£l,  ui  niihi  videtur,  interioris  nostrae  naiurae  Irini- 
lalis  similiUidine  hoc  ipsoin  possumus  apprubare. 
Mens  eiciiim  ei  notiiium  sul  gignit,  et  a  scipsa  amor 

C  sui  et  nolitiae  suae.procedil,  (|uo  et  ipsa  ei  notitia 
sui  conjungunuir,  et  quamvis  ipse  amur  ex  mentc 
per  noutian)  sui  procedat,  uon  tamen  ipsa  noiiti% 
causa  amoris  esi,  sed  ipsu  inens,  ex  qiia  amor  in> 
choat  esse,  et  antequam  ad  perfeciura  notitiant  sul 
mens  ipsa  pervcniai.  Nam  et  inens  amat  seipsam  co- 
guoscere,  priusquau)  cogniu'one;n  suani  de  Seipsa  •'' 
paiiat,  veliiii  prolem  suanuNon  quod  niensUumana 
unqttam  se  vel  noii  uo.>sel  vei  iton  amaret,  dum  liaee 
(ria  urtuin  sunt  s<5cundum  natitram  veiesseniiain.  et 
iinutn  tria  secundiiin  ratiouis  consideraiiouem;  tria 
siquidem  raiio  considerat  in  una  ei  simplici  n:uurA 
.'Animae ;  esise,  nosse,  amare.  Eicui.n  mens  ei  seipsam 
novit,  el  amat  seipsam,  cl  sui  notiiiam;  sed  quia 
mei'ita  praevaric;:lioiiis  aaiurac  bumanae  in  prinio 

^  homtiie  accidit,  ut  meusnesciul  seipsam  nosse,  dum 
naluraiiier  seipsam  novii,  el  oe&ciat  seipsam  amare, 
dum  naturaliter  "seipsatu  et  itoiiiiaiu  stji  ainat'°,  ac 
perhocraiioiiis^viribusiiiIaliiid,3(>petil,Di$iulco^iO- 
scat,  qtialitcr  et  qnantum  seipsam  novit,  et  seipsam 
ei  nofitiarz;  sui  amat ".  Hi  dum  }|Oclpiun:i  ad  co^ni 
tioneiu  et  ainorem  Creaioris  &ui  oonvertil  ",  per- 
rcclissima  imago  e)ua  eflicitur.  £i  hie  '^*  maximus  ct 


VAftlAE  LECTIONES. 


'  ex  om.  C 


A  fsse  cau.^am.   *  p«r  Filhm,  om.'A.     '  A 
"  C.  exiero.     '^  a  Polre  om.  C 


10 


tion 


'  Pcr  Filium  om.  A     *  A  Spirifum  sr.iutuia. 
qHO  palre.     "^  Uhi  subinieiligauitiurn —  Paler  in   mt    om.  (1 
nporaliier  om.  A.    "  C  Mru»i  flu/«ni.     "  Corr. ,  .-X  i^iiwwi.    '*  (' jptffMtflmui-     '*  A  de  fp^a.     "  siiusarn 
vn  —  naturaluer  orf),  C.     '*  A  amel.     "  A  amei.     '*  A  cvnve.rii:Hr.     "  C  hiric  tsl. 

Patuoi.  CXXII. 


ifO 


gjj  JOANNIS  SCOT!  6lS 

t>ene  .oi«s  gr.du.  esl '  ad  coguiiione.n  veriialis.  id  A  dcn.  .olUciius  .ac«e  U.eologiae  Spirilum  Mneluu. 
irbuu  Ba.u  naiurau..  seipsa.u  prius  coguoscere  el  a  Paire  per  Filiuu.  aud.ens  procedcre.  n.ox  d.vu« 
airic  deinde  loia...  coguiiio..e...  suam ,  lotum-  siuUio  ad...ouiius  .  quacr.l  el  d.c.l :  S.  ergo  Sp.r  us 
o  -e  lore.n  a.i  laudem  Crealoris  el  cog.iiione.u  el  sa.,clus  a  I>a,.epe.  Filiu.u  proced.l,  cur  uoa^uu.lacr 
d  leci  0^«"  nierre  •.  Si  e..in. .  quoJ  in  seipsa  agi-     Fili,.s  a  Paire  per  Spirilun.  sanclum  "  nasc.iur?  S. 


lur,  n^il,  quo.uodo  ea,  quae  supia  se  sunl .  nosse 
desideral?  Sed  dum  de  Lac  quaesiione  iiaciamus, 
alia  n.il,i  won  sperneuda ,  ul  opi.»or,  iu  meuie  su- 
perveiijt.  Mag.  Q'iae  esl  ilb? 


auieu,  Fiiius  a  Palre  per  Spirilum  sanclum  non  ua^ 
sciuir,  cur  Spiiiius  sanclus  a  Palre  per  Filium  proce- 
de.e  dicereiur?  Nam  quod  de  Spiritu  sancio  cailjolicl 
crediiu.',  cur  uon  eiiam  de  Filio  similiier  crederelur! 


33  Disc  Ulru.u,  quemadmodum  Spirilum  sancu.in  Nisi  furie  quis  dixeril,  p»-aed.ciarum  ..alural.uiu  s.^ 

«  Palre  ue'r  Filiu.u  nrocederc  credimus .  sy .nliolun,  mir.iudiuuu,  viriuie.u  cousiderans, ab  igue  per  radmm 

Uomauae  liuguae  soqueuies,  ila  Filium  ex  Pat.e  splcudu.eu.  p.ocedcre  videmus.  non  aulem  ab  .«.kj 

er  Sp   itum  proliieri  valeaiuus.  quamvis  hoc  p.r  spleudorem  .adiu,..  nasc.  Sm..hter  ab  an.ou, 

n  il    IvuLo  uec  secundun.  G.aocos.  nee  '  se-  per  ratiouem  seusu.u  iuler.orem  m.tl..  non  auteui 

cundum  Lutinos  scriplu,u  vepe.iamus.  uec  iu  divina  per  ipsnm  sensum  rationem  ab  au.nio  g.gu,.  nalurj^ 
«a  apcrte  p,om..lgatum,  ul  aesiimoV  Mao.  h.  B  ,is  .l.eoriae  edocet  -  ordo.  Sed  de  d.vmarum  sub- 

Dsa  ir^ffabili  ac  ^  superualuraU  divinae  bouitatis  siantia.-um  generaiione  ei  proces..onc  suadeudaseu 

e  unSe.q-aex  coiie,  boc  est,  ex  soc.-etis  siui-  aJr.nuaudarortassise.empla  ..aturaenonsunt  idonea. 

us  Dei  et  •  Jaris  Filius  ..asciturei  Spiritus  sancius  Ac  per  hoc .  quod  in  sa..clo  symbolo  "  secu..du.. 

,,vooedit .  eu..de...  Spiritum  sanctu.u « ex  Pai.e  et  Craecos  cauiiur.  hac  quaestioue  liberum  o.n.uno  csl 

Fiiio   veUx  Paire  per  Filium  p.ocedere  Udes  catbo-  aique  ab^oluim».  Dicit  enim  F.l.um  U  tov  «.t^ 

lil^rs  pLcipit  co«r,tcri ,  Filiuu,  ve.o  a  Patre  per  ,.v...V«,  hoc  est  ox  ^atre  geu.tu...  Sp.v.^^^^^^^^^^^^ 

•Snirituni  ,u,sci,  uc^  io  iUo  syu.bolo  utriusque  linguae.  «  tov  Trarf o,-  Troccuoae^v,  .d  est.  ex  Patre  procedeo 

n   .      Tl  a  sc.pu.ra  .eperi.  Ftcur  hoc.  nec  per  ...e-  tem.  Sed  si  quis  sanctos  Patres.  qu.  .n  latu.o  sy«- 

ipsu.nadbucquaesivi...ecabalio'quaesitumet.ip-  bolo  addideru..l  de  Spiritu  :  .  qu.  e.  Pa  ref. -o^^^ 

v'ntum  legi.  Dum  autem  de  inbumanatio..e  Fil.i  Dei .  procodit ,  .cousuleret,  rat.onab.l.ter,  "lcredo  -^^^^^ 

boc  est   de  i..carnatioue  Ye.bi.  et  Sc. iptura  saca  et  derenl.  el  causa.u  ips.us  add.t.ou.s^ non  tacerc..t  E 

V.  .bo l,;.u  a     cra  Niceae u.bis  Bitbvniae  syaodo  tru-  fortassis  consulti  sunt  et  responderunt ;  sed  qu,( 

.':     cor:.n:e:Lerescs.,,m.itu    Lsulitur.  eis  "  visum  est  de  »--."00^-;  ;™- 

^a..ifestissi...e  ..obis  aperiiur,  ac  siue  ulla  ambigui-  pcrvc.it.  Atque  .deo  de  hu  usmo^  ^^  ^ 
...o  ,in..pi,.r  «uia  Voibuui  do  Spirilu  saucloesi  con-  G  lemore  conamur  def-u.re  ,  nib,  fo.te  quis  d  cai, 

eptr  Ang^^^                   M^a.-iam  :  SpivUus  san-  imn.erito  ho.  addituu,  est .  quon.am  mu  t.s  sacr. 

iTtqur»  LpZ^      in  ie ,  et  vinu.  A/.i«.mi  Scripturae  locis  approbatur.  Nam  et  .pse  Donnnus 

"  ;/  r  i^i  lTem"d  Josei,b  ■Josep.,,  fUi  DariU,  dicit:  Qne.n  Pater  uunU  in  nomine  «eo  \.detureu.r 

^^;:t;:;:  L^«y.n «... ;  ,««.  emn.  i«  ..  ««o.«  Finus  mittere  Spi.itu.,,,  quem Pa.r  mUti  ...  ..o,: 

..i     d,  Svin'u  sanm  est.  Ex  bis  aUiue  similibus  ejus;  ipse  quoque  Fd.us  Sp.r.lum  ^e.itat.s  . 

^;au  nUrnle^Ide.oet  iutoUigere  datur.  FiUum  .um  '•  sancium  vocat;  Filius  autem  ve..tas  e^  .^ 

Tc  .Im  ca.-..em  do  Spivitu  saucto  fuisse  co..ce-  testanie :  £,0  sum  vi«,  et  .enuu    et  ..«.  b.  er 

;  .m      natu      Itaquc  '^  socu..dmu  fecui.ditatem  di-  Spiritus  veritatis  est ,  profecto  S.ur.tus  sanctu.  s 

'^:^.  Spi.itum  .anctum  a  Patre  per  F.Uum  p.oce-  ritus  FiUi  ost  Mul.ercm  quoquo  «^,^j..  hoce 

de  e  secundum  ve.o  carnis  assu.upr.oncn,  F.liu...  de  Quxu.n  sa..t?u..us  pat.euiom  ,  s.u.us  .  ^^»*'.  "^ 

^lt^  :^  conceptum  ruisse.ct  uatuu.  ..ou  dubi-  e..e  ^e  ,ne  ^«  .irtuum.  Et  quo    ^^^^^^^^, 

,.  .  I  ..  m  in  ™  i,flli.m  fsl    dt  Soiiilu  sUMlo  Si  rijo  Meio,  amiom  eim  ad  ros.  Iwni  .iposloia. 

dilwr.  uc  tuli,  quac,lio  vcutilarolur.  Inquisa.r  s.qu,-       pn.cedcro  d.^a.t,  mnc 

VARIAK  LKCTIO^KS. 
■      '«,  .<•..     .Cr.f.rr«       .C»o».,   ^  ^  )i.  iiC  Z^^i-^iitT:^^^:^'  ^   V "' ' -^  " '^' H 


o.: 
A 


18  A  Peui.     "  i-entatis  spmtum  om.  A.     »   A  de  n,  «-auw 


*'^  Dli  DlVISIONt  NATURAK.  -    LIBKK  SECUNDUS.  g,^ 

raiione.quaelcredimuseii,adligin.us,eundemSpi-Atia    Pairis  vei  persoMa.   Essenlia  .iqui.le.n  divin.e 
rmim  ex  una  c;>usa,  .d  est.  ex  Patre  subsianiialiier      h«n;.aik  ..p..... :..  „..w ■..  ...  .,  * 


riium  ex  una  c;\usa.  id  est.  ex  Patre  subsianlialiter 
proccdere^  Esi  enim  Paler  causa  n.iscemis  de  se 
Filii ,  el  procedeniis  cx  se  Spiriius.  Scd  adhuc  ve- 
lim  a  le  quaerere,  ex  esseniiane  »  Paiiis  ,  an  sub- 
slaniia  •  et  Filius  nalus  ci  Spiriius  sancius  proce- 
Jcns  esl»?  Mac.  De  liocamhiguo  facile  purgaberis,  si 
)riuspurccognoscas,  quid  sii  inier  esseniiam  el 
iubslanliara  divinae  bonilalis.  Disc.  De  differenlia 
livinae  esscniiae  alijue  subslaniiae  docnii  me  llieo- 
Ogia  exsanciis  Pairibus  ulriuscjue  linguae,  graecae 
itlelicei  aique  laiinae,  tradiia.  Siquidem  sanclui  ' 
«onysiusAreopagiia,  et  Gregorius  Tlieoiogus,  eo- 
umqwe  eleganiissiihus  exposilor  Maximus,  differen- 
am  esse  dicuni  inier  ijffim,  id  csi  esseniiam  ,  ei 


boniwiis  ne!|ue  propria  subslanlia  esi  P;iiris.  nei|iitf 
Filii,  neque  Spiiiuis  sancti,  sed  una  aique  coinniu- 
nis  sub>lAniiaruni  irium  naiura ;  Paier  auiem  suain 
propriam- liabct subslaniiam,  sirailiier  el  Filius.si- 
niiliier  et  Spiritus  sancius  suas  possidenl  subslaii- 
lias.  Si  igiiur  divina  esseniia,  quia  una  est  atqud 
eadem,  ueque  Pater  esl,  neque  Filius,  nequeSpni- 
lus  sanclus.  sed  comjnuiiis  eorum  naiura  ,  scquiiur, 
iion  ab  ca  nascl  Filiuin,  nequc  Spiriium  sancluin 
proccderc.  Nam  si  ex  ea  Filius  nascilur,  noa  ex  Pa- 
ire  uasciiur;  ipsa  enim,  ui  diximus,  Paier  uo:i  esi : 
siiniliier  si  ex  cadem  Spiriius  sancius  piocedit,  ;ion 
cx  Paire  proccdii.  Si  auiein  cailiolica  fides  Oriiiis. 
sime  aique  sanissime  ct  cre<lii  ei  docel  Filiii:ii  ex 


'  •"  •^"'  --'c.-.. ,  ci      a....c  aique  sanissimect  cre.lii  ei  docel  Filir.»  <• 

Zr"'-     '^' f^'^^'^""-'"''  ---  l"!'^'^"^  »''«'-  C  l'«"e  naiuin.  Spiriium  ve.o  sanct.ni.  cx  eoJcu  Pa 
{enies  unicam  illam  ac  sininlicem  divin:.-  i,n.,i....v      i.a  nrn.-H. „ ^  eoJc.u  la 


genies  unicam  illam  ac  siniplicem  divinae  boniiatis 
iluram,  iniata^iv  vcro  fiingjilarum  personarum 
•opriam  el  Individuam  subslantiam.  Dicuni »  enim 
«V  ouffwj    jv    Ti&tfftv  v7roTT«fft!Tiv,  lioc  cst ,  unam 
senliam  in  nibus  suli.slauiiis.  Sancl.is  qnoqiicAu- 
siin.is,  feteriq.ie  sancii  Paires  laiialiier  scriben- 
J,  lideni  saiiciae  Trinitaiis  .exprirauni ,  diccntes 
um  subslaniiam  in  iribus  pcrsoiiis ,  significantes 
lUteni  divinae  naturae  eo  nomine ,  quod  est  sub- 
nua,   trinam  vero   substaniiaruin   proprietatem 
>nn  perso.iarum  vocabulis.  Quod  eiiam  modernl 
aecorum  recipiunt;  dicuht  enim  ;*.:«v  CnoffTa^tv» 
esi  unam  subsianiiam .  ct  t/>«  Trooaco7r«,  Id  esi' 
=  pcrsonas.  Una  eademque  fidesesi  in  omnibus. 


=tr=zrr£EE5  -  5- =="--*= ==: 


ire  procedeniem,  nonne  conscqiiciis  csl ,  ut  creda- 
mus  et  inielligamus,  ex  subsianiia  Pairis  et  n  isci 
Fllium.  ei  procedere  Spiri.um  sanclum?  Non  igittir 
ex  essentia,  sed  e\  substantia  Pi.tris  et  »  Fiiliis  na- 
sciiur,  et  Spirilus  sanciiis  procedil.  iSam  ci  apud 
homines  non  diciuius  ex  communi  naiura,  sed  e.^ 
propria  natura  «asci  filios  '• ;  propriam  aulem  nal.i- 
rain  dico  u^^iuscujiisque  pcrsOnae  individuam  sub- 
staniiam.  Nam  si  ex  tommuni  natura  liomines  nasce 
rentur.  nullus  paicr  propritira  lilium,  sic  nullus  rilios 
propiium  patrem  possideret. 

53.  Sed  haec  altius  ac  verins  cogitaniur,  quant 
eern.one  profer.mmr,  et  aliius  ae  verius  intelligu:,- 
itir  •».  quam  cogiianlur,  aliinsautem  acverius  stu.t 


unduin  Graecosdicimus,  una  eademque  est  i^ffU 

ris  et  Filii  et  Spiritus  sancii.  sed  iion  iina  eadem- 

•  est  vTTOffTafftf .  Habei  enim  Pater  siiam  propriam 

aToaiv,  quae  ncque  Filii  nequc  Spiriius  sancti  e.st, 

solius  Patris;  similiter  Filius  suam  propriam 

rw.v,  quae  neque  Patris  neque  Spirilus  san- 

esl,  sed   solius  Filii.  Eodem  inodo  de  Spirilu 

Ho  dicendum.  propriam  imrTova  babere.  quac 

Je  Patris  esi,  i.eque  Filil ,  sed  solius  Spiriuis 

U.  Ncque  aliud  praeter  hoc  latn.a  vox  edocct, 

personas  in  una  substanlia  pronuniians.  Sub* 

^  ergo  Paier  pcr  se  •  ,  substal    Filius,  sub- 

Spiriiussanctus.  el  ires  subslantiae  in  una  es- 

»  a  subslani,(juoniam  ires  unum  sunl,  MAcInier 


perant.  Nam  quaccunqiie  de  simplicissimac  bonilaii. 
«rmilatediciniu.-,  seii  cogiiantur,  seu  inleiligutiiur 
^esi.g.a  «luaedam  snnt  alque  ibcopiianiae  veritaiis 
non  auiera  ipsn  veriias,  qi.ae  superai  omnera  tbeo' 
riam  Bon  solum  ralionaiis,  verum  eiiam  inlelleclualis 
crealurae.  Neque  enira  lalis  uniias  esl  seu  trinitas  '«, 
qualis  ab  ulla  creaiura  polest  excogiiari  seu  inielligi' 
seu  al.qua  pliantasia,  quamvis  l.icidissima  el  verisi- 
null,ma,  formari.  Haec  cnira  orania  fallunt,  dum  in 
eis  finisconiemplalionisponilur.  Siquidem  pl.isqnam 
nnitas  esi,  et  plusquam  irlniias,  babcns  «•  lamen  -.li- 
quid  deea  dlcere  etcogiiare  et  iniclligere,  quanium 
inlellectus  eara  atiingit,  sacra  theoiogia  duce  aimic 
raagistra,  utquodam  modo  n.ateriam  habearaus  lau- 


I  i  or.  Jara  ig.iur  luculenier  potes  diaua.c^r.  nra_      i.c  .....:..„/„„    -^'•.^'"'  '^  """""«s  ange- 


'  i  or.  Jara  igiiur  luoulenier  potes  dignoscere  pro- 

>-amq„aestionem.  Dixisli  enim ,  te  dubitare,  ex 

s  iiane  aii  ex  subsiantia  Patris  el  naius  Filius  et 

^""5  Spiritus  sanctus.  Ac  si  aperle  diceres, 

ex  una  atque  communi  essentia  vel  naiura 

>ihsi.iniiarum  vel  pe,sonarum  li.iscilurFilius, 

I  ^cdii  Spinius  sancius,  an  ex  propria  substan- 


VARUE  LECTIONES. 


los  prox.masque  ei  viriules  veluii  pedes  et  facies  ilis 
su.s  velare,  sacra  confirmat  «^  ibeologia ,  nobis  insi- 
nuans  ^'  caelesles  viriutes.  suraraae  triniiaii  ainye 
un.lati  semper  et  immuubiliter  adhaerenies.  tiraere 
ea,  quae  supra  se  sunt,  ac  rcverenier  contemplari 
Alae  siquidem  earura  «•  th^oriae  sunt,  qiiibuspede« 
suos  vehre  affirmanlur  '%  «t  facies  limente»  intuerl 


615 


iOANNIS  SCOTl 


6(S 


c«on.odo  .a«m  irimias  ol  in*eparab.!is  uni.as  a  A  vi.ibilU  ei  invisiUlis  cp.ndus  formalur  et  rrgUur 

^  •       ir«. .,  i:,....  I      „.        I  i^.wi../v  ;,  r.i.wnriini    saDieuUbus  JrpwTOTUlTa  30061 


suiimio  iisque  Jieorsum  pcr  omnia  difiimdiiur ',  «l 
qiio  modo  oiiineiM  siipenil  iuielleciuu),  ei  ab  oinjii 
sii*creai»»a  visibili  el  iuvisibili  iii  iiianilam  *  iia- 
liuue  suae  aUiiudiuem  remoUi.  Verumiamcti  ei  h<>- 
wirics  puri  el  a»ge!i  seinper  ei  iace.ssanier  eam 
conspirere  appeluul,  qnod  *  conU:mplari  per  sc- 
ipsum  *  !icq(seiint,  et  hoc  per  medianim  aiaruin 
volaium  sisuilJcaiur.  Minc  Scripuira  dicii  :  hiquem 
concupiscuiH  *  utKjeli  piospicere.  Esl  enim  infuiilum. 
qi:odq'«aerunl^eiiiicomprehensibile,quodappeumi«, 

Cl  .super  «omnem  inicllccUim,  quod  concupiscunt  ", 
elabomni  creaUiraexaUaium.  Allamenad  boc  sunmia 
auiue  divina  uuilas  movei  seipsam  in  ^'-  inlcllcclibus 
angdicis  seu  Immanis.  ut  de  ea  maleriam  laudis 
suiu-  el  iiileili^ 

cpdiuir,  inveniaiii,  uiniiaicm  inuniiaie  pcrcipienies. 
Sicni  ail  sanclus  ihcoloj^tis  Gregorius  in  prinio  ser- 
nionc  de  Filio  :  Propterea,  inqnit,  monas  a  prini^ipio 
in  dyadu  molu  Uiqne  in  triade  '^  slal.  Quaui  senleu- 
liam  bealus  Maximus  cxponil,  dlccns  :  Movelur'* 
tiamque  in  acccprnu  >Mi  i/iiclieclu  sive  ''^  angeiicp  sire 
huntcino,  per  ipsam,  el  in  ipsa  iuiiuisuiones  Je  ipsa  fa- 
cieme.  Kl  darius  dicendum  :  docei  ipsam  in  prjma 
acic  imyariive  de  monude  rutionem,  lU  t\on  separatio 
iu  prima  "  causali  mirodiicaUir ;  promotei '« verb  ipsam 
rniionciH  elitim  divinam  et  incffuf/ilem  ipsius  ccusalis 
(eiundilalcm  accipere,  dicens  uiijsiice  atque  cccuUe 
ipsi  iuieUecmi,  non  oputtercinl'ecuiidum  esse,  mquam 
tapere^'' illud  opiimumVerbiacsapieuiiue  vel  sunciifi- 


Lleo.qi,ic  a  Giaecornm  sapieuiibus  7rf,wTi?uiTa  appel 
lari  menieruul ,  iioc  eii,  priucipaiia  exempla  ,  iivjae 
Faicr  iu  Fiiio  fecil,  et  pfir  Spiciium  sancuim  i:i  efrts.j 
f  UiS|  suos  dividil  alque  nHiUiplical.  r-^ooptfffxaToc  qiio- 
(pie  vocauUir  '•,  id  csl  pracdesiimuiones;  in  ipsis  '* 
cnini,  quaecunqiie  diviua  piudeulia  ei  liunl  el  facta 
suiii  oi  lutura  suul,  §i«ml  elsemeiet"'^  iiKominuta- 
biliier  praedcstiuaia  suiil  *'.  Nil  euiin  naluraliter  in 
'creaiuravisibihelinvisiliilioiitur,  pracler  quod  in  cis 
aiiie  omiiia  lempora  ei  ioca  praedcliniimu  et  praeoi- 
dinaiu«\  esl.  Uem  a  philosopliis  9«^«  OrpipMxa,  id 
est,  divinae  voluniaies  nominari  3olenl,quoniam  om- 
nia,  quaecunquc  voluit  Deus  faccre,  in  ipsis  prinior- 
dialiicr  et  causaliier  fecii,  ei  quae  fnlura  sunl,  in 


geutiae  suae,  quauium  creaiurae  cou-  fi  eis  aniesaecula  facia  suni.  Ac  per  hoc  principia  qm- 


nium  diciiulur  esse ,  quouiam  omnia  ,  quaecunque  in 
creaiura  sive  visibili  sive  invisibili  seniiuniur  vel  in» 
lelligunuir,  epnim  pariicipaiiouc  subsisuiut.  Ipsa 
\ero  unius  uuiversorum  causae,  summae  videlicet  ae 
sanciae  Trinilatis,  participaiioues  sunt,  aUpie  ideo 
per  se  dicunlur  esse,  quia  nulla  creaiura  inier  ipsa 
cl  unam  ouminw  causam  interposila  esl.  Kt  in  ip» 
duiu  immuiabiliier  stibsistunt.  prinmrdiales  causat 
aliarum  causannn  sequeniium  se  stml  "  usque 
exlrenios  loiius  nalurae  condiiae  ci  iu  infiniium  m 
liplicaiae  lernynos,  in  »>  inliuituui  dico,  uou  Creaio 
scd  crcaiurae ;  linis  cniin  muliiplicationis  creaiuca- 
rum  soli  Croaiori  cognitus  cst,  quia  ipse  et  nou  aliuj 
est.  Snnl  igilur  priinordiales  causae ,  quas  reruir 


3 


cativue  '«  virtulis  coessentiueque  '*  in  substantiis,  non  C-^unium  priucip.a  divmi  sap.cnles  appeilaut.  per 


«I  composiiwn  ex  hh  susciplaivrdimtum,  quasi  acci' 
demibus  et  uon  in  eis  sud.istem  crctlmir.  MovcriUa' 
que  lywiniias  dicilur ,  cavsa  quippe  fsl,  per  quem  mo- 
dum  subsisiit  inquisiiioms;  num  sine  illumimiioni 
iiiium  OiuiaUatem  impossibilium  est.  Jiem  dicitur 
moveri  per  manifeslationem  particiUariter  pcrfeclioris 
de  ipsa  r&lioni.i  secundum  lacram  Scripturam  ab  in- 
choantc  Puiremconf>i«vi  ei  promovme  ud  *' conliten- 
dim  cum  Paire  mum,  ei  (nm  Pj^ir«  et  Filio  Spiriium 
sonclum  accipiendum,  el  coadorare  eiudilQn  pulsante. 
triniialemperieclum  in  unitale  pcrfpcia.  id  eH,  unnm 
eisentium  ci  denalem  ei  potentiam  ct  operulionem  iu 
tritus  subsianlii&.  llis  iiaque  do  ^umma  omuium 
causu  cau>;irum  secundum  parvilaieiu  nosirae  inicn- 


ipsam  bonilas,  per  seipsaiu  esseniia,  per  seipsan 
viui,  pcr  seipsam  sapicuiia,  perscipsam  veriu>3,  pei 
scipsam  iiiiellecius ,  per  seipsam  raiio,  per  seipsan 
viruis,  per  seipsam  jiuUiia ,  per  seipsain  salus,  pci 
scipsam  maguiiudo,  per  scipsamomnipoientia,  pe 
scipsam  aelcrnilas,  per  seipsam  pax*  clomnes  virtu 
les  el  rationcs,  quas  semcl  ei  siipul  Paier  fccil  in  Fi 
lio,  ct  secunilum  quas  ordo  oir.uium  rerum  a  sumnn 
usquc  deoisum  texiuir,  lioc  esl,  ab  inielleciua' 
crealura,  (luae  Doo  imt  Di^um  proxima  esl,  usqu 
ad  exircnmm  reruiu  oiuuium.  oidiuem ,  quo  corpw 
contiueniur.  Quaeciuque  Ciiim  bLOua  suiil,  parl'ciii« 
lioue  per  se  boni^bona  suui;  ctquaecunqueesber 
lialiiei'  et  jsubsUniiaUior  subsislunt,  pai-ticipati(i;i 


causu  caus;irum  secundum  parvuaiem  iiosiiac  i.iic»-      u.,uiv,.   ,r.  .0..«.,-...- ^ — ■—    .^ 

tionis ,  Quoquo  moito  sint ",  iuvcslisalis,  uou  auicm  ^  ipsius  per  scipsam  esseaiiac  subsislunt ;  quaci^uuq^ 


tcniere  detinliis,  ad  pvimoidiales  oau.sas,  circa  (^uas 
iu)stra  dispuiaiio  versaiur,  rcdcimdum.  Disc.  Ue- 
dcuudum  sane:  gaiis  eni'»  "  dy  bis  est  aeuun. 

5«.  Mag.  Cattsao  iia(iU2  prijnordlales  snni.  (Viod 
«t  iu  praecedeniibus  di.veram,  quas  Gracci  ideas 
vocani,  boc  esi,  specic.s  vel  formas  aeiiunas  "  ct  iu- 
coinmuiabile»  rationes.  sccuudum  (luas.,  ei  iu  quibiis 

VARLVE  LECTIONtiJ. 

'  C  deffnnduur.    »  sil  om.  C.  .  ="  A  >n(,niiae.     ^  A  quam.     '  A  per  seipj^am.     «  A  concupiscem      ■  A 
niur.     "\  uppelHur.     '  A  xwpm.     ^'  h  canc,^,>>cUur.     "  A   .n   om.  C.     "  A  nsque  (ri(ida   sl.«l 
A  iiwvelvr.    '*  siiTorn  A. 
Uessenliiitunuiue.     **Ci». 
«*  ei  om.  A.    *•  sunt  om.  A 


vivuut,  paiiicipatione  per  seipsam  viiae  viiam  po 
sidcnl-  Siuiililci-  quaccuiKitK?  sapiunlel  iiitelliguui  t 
raiionabiiiasuni,  pariicipaii.'me  pcr  seipsam  sapieii|i 
ilae,  ei  pcr  seips;im  iiuolligentiae ,  el  pcr  seipsaij 
railonU  pariicipa.iiQue  sapiuut,  el  iuteliigunt,  ein 
liociuanuir.  Lodciu  inodo  de  ccleris  dicendun 
Nulia  si<iuidem  virius,  sive  geueralis,  sivc  spedalli 


♦■^  A  primo.     '*  Xperniutei. 
"  .Ksic.     *•  SioA;  ('.iai  nam, 


"  funi  om.  A.    "iri  om.  A.     '"  A  bom,  ver  se. 


"^A  sapere  unquam.     '»  A  jiy/ii/ifa/itJo*^ 
*■>  \  aefernae.     '^  A  vocant.     "SicA;  Ci 


] 


€17  DE  DIYISIONF.  NATURAE.  -  UBF.Il  SF,CUN!)()S.  «1« 

Ifi  nalun  rerum  invfnilnr.  n>\ir   a  primordii.lihiJ4  A  uni7fl/<»m   n  oidinutorum  ut  ordinatofum  pei  te  iptam 


caiisis  ineffabili  paiiiripftiioni'  non  pioccjr»!.' Scd  iie 
(|iiis  rxisiiiiict,  i|nu(:  iW  primordi^tlibiis  c;iiisis  dixi- 
niiis,  iiiillius  niirloriUiis  inuiiiiiiiiic  rii.lt  iri,  (|ii:ie(l»in 
libro  saiicli  palris  '  Dioiiysii  il(^  iliviiiiH  Niiiiiini- 
is  liiiic  opcri  inscrere  noii  incon<{ruiiiu  iliiximiis. 
Ujsc.  Nil  iiptiiis,  nil  viTis  r^ilioiiibiis  coiivciiiciiiiiis 
tiil)jiiiigiiur,(|ii.'iins:)iicloritiu  l^itiiiin  iiicoiiciiss.npro 
tiabilisqiie  aiictorilas.  MikC.  Ail  Hrgo  iii  iiiiiJcciino 
pracdicti  siii  libri  r:ipiltilo  :  Qitid  auleiii  omuino,  in- 
qulit  quod  per  teiinum  eist  dieium  al,  iinl  *  per 
tlipium  viln,  (iiit  (fuacciiri(ini>  absolute  el  principaliter 
we  exposuimus.  Iloc  dicinius  uon  esl  prariim, 
«(i  reclum,  el  simplirein  ilcclayalionem  iiabel.  Non 
thiiH  etnentiam  qunndam  divinam  vel  anqelicam  esse 


ordirialionem,  et  alioium,  (luuiunuqne  •'  liujus  tive 
liujus  sive  "  uiuborum  mulloruinve  '*  pnriicipfnttiu, 
hoc  nut  lioc  atit  ambo  aul  multa  lunt,  per  te  iptn  pur- 
tidpantia  invcniei,  iptiiit  etie  priinum  ea  parlicipun- 
tia,  el  itb  eo  etst  primiim  quidein  exitteiilia  ;  dciudn 
liiijus  nul  liujus  principia  exittentia,  el  participnndo 
cu  "  esse  cxistcnlin  pnrlicipala.  Si  aulem  liaec  narli- 
cipaiione  esse  <un/,  niuUo  mayis  eorum  parliripanlia. 
Ki  puiilo  posl  :  Elenim  in  monude  omnis  nuiuerut 
anle  subsistil ,  cl  linbel  oinncm  numeruni  luonns  inte 
ipsa  sinijiilariter,  et  omnis  numerus  unilur  quidcm  in 
monude.  Qaanlum  auteMX  n  "  monude  pruvenil,  tun- 
tum  discernilur  el  niultipUcnlur.  El  in  cenlro  onines  '* 
circuli  lincae  secundnm  primam  unilaicm  consubsli- 


4kimui  »  per  seipsmn  exisieiido  existendi,  (fitae  sunt,  II  ""««?  »"'";'  "^  «»'««*  ''"''«'  titjounun  scmellpso  siniplai 


Uutam,  Sotuinmfjdoenim  existendi  oninia,  qunetunt, 
I  tlibsistendi  *  ipsum  essn  supeicssentiale  principiuni 
tl  essenliue  *  causale,  neque  vitae  parentem  alinm 
deitalem  praeler  superdivinam  ornninm,  quaecunquo 
iifttnt  el  edilae  viiae  causam  viiain.  Sed  per  seipsum 
eue  et  pe.r  seiptnm  vilam  el  pcr  scipsnnx  deilalem 
itieimus  principalitcr  quidem  el  dcifonniier  et  causa- 
iiler  unum  omnium  superprincipale  et  supereisentinle 
priucipium  et  cautnm,  pnrticipaliler  ualem  edilns  ex 
Deo  non  pariicipante  providas  virtuics,  per  seipiam 
Mficationem,  quas  exittentia  proprie  sibimei  partici- 
pNinf,  et  exisientia,  el  viventia,  et  diviim  sunl,  et  dicun- 
lur,  et  atia  siiuiliter.  Proinde  '  et  primaruin  iptnrum 
9ptimus  suhsiiiulor  dicitur  esse  ,  deindepurlicularium 


lineas  uniformiier  unilni  ad  sc  inricem  et  nd  unum 
principium,  ex,  quo  procedunt,  et  in  ipso  iiuidem  cen- 
tro  univertaliter  adunantur.  Vaulisper  "  aui^m  co  dt- 
slanles  pauUsper  '"(//jcer/m/ifur, maijisuuiem recedcn- 
tet  maijijs  et  simpliciler,  quuntttm  cenlro  proxiiniores 
sunt,  tnntum  el  ipsi  el  sibi  iniicem  adunanlur,  et 
quantum  eo,  tanlum  et  a  te  iuvicem  dislanl.  Scd  et  in 
tola  omnium  ualura  omnes  ucundum  singulas  na- 
turae  rationes  convolulae  sunl  per  umm  inconfusam 
unitalem,  et  in  anima  **  unifonuiter  secundum  parles 
oinnium  providae  lolius  corporis  viriuics.  NU  «rifo  m- 
conuquens,  ex  obscuris  imnginibus  in  itmnium  cau- 
snle  asccndcntes,  tuper  mundanis  oculis  contcmplari 
omnia  in  omnium  causnli,  el  sibi  inlicem  npposiin  uni- 


psarum,  deinde  totarum  ipsns  parlicipantium,  deinde  C  formitcr  et  untla  " ;  principinm  cnim  est  cxinicniium, 


\tarlicutariter  eas  purlicipanlium.  Kt  quid  oporicl  de 
kit  dicere ,  quando  quidam  divinorum  noslrorum  sa- 
ttorum  niogistrorum  per  seitisam  bonilalis  et  deilntis 
tubttitutricem  ^  aiunt  plusquam  eptimam  et  plus- 
jnam  diiinam  per  seipsam  bunitutem  ei  dinnilatem, 
licenlet  etse  bencficam  et  deificam  ex  Dco  proccden- 
'em  donationem  ,  el  per  se  ipsam  formam  per  se,  ip- 
Mfft  formificam  fusionem,  et  lotum  formaw,et  pnriicu- 
'urem  formam,  ct  universaliier  bona,  et  quaecunque 
Uiu  secundiim  eundem  dicta  sunt  cl  dicenhir  uiodtim, 
teelaraniia  providenlium  it  bouitnlem  piirlicipiuns 
ib  existentibuk,  ex  Dco  non  partiiipanle  provenienies, 
',1  "  copiosa  faiione  ei  supcrscalentes,  u/  diliyeus  om- 
aium  cuusnlii  summilai  omnium  et  stiperesiicnliale  ei 


ex  (pio  cl  ipsuin  esse,  el  oninin  ulcunque  ^"  existenlia, 
omne  principinin,  oinnis  jini»,  <(c  **  oiiifiio  viia,  omnis 
immortnlilas,  oiunis  hupieniia,  omnis  ordo,  omnia  hnr» 
monia,  omnis  virtus,  omnis  custodin  ,  uinnis  collocu» 
tio  *»,  omnis  distrilintio,  omnis  inteltecius,  onifiii  ra- 
tio,  omnis  bcnsus,  omnis  habilus,  omnis  siutus,  oninis 
molu.^,  omnih  unilns,  omiie  judiciuin,  omni^  nmicHiu, 
unmis  conipnctio,  oninis  discretio,  oinnis  lermiiuis,  el 
alia  noiuinutint  *'',  quaecunqiie  ub  ensn  cxistentia  oni' 
nin  lUaracierivtnt.  Ll  pobl  ali(|ii:iMlu  :  Si  enini  juxta 
uoi  sol  tciisibiliuin  esscnlias  el  quuHtatet,  el  quidcin 
multus  fl  di.>crelas cxinlenles,  luineuipscunus  existei  » 
et  uniformis  illuniinans  lux  renovat,  et  nulrit,et  cmlodit, 
et  pnficit,  et  discernit,  et   unil,  et  refovel,  el  fecunda 


Tupernaturale  omniiio  superexcellil  ca,  quae  sunt  se-  D  esse  facil,  et  auijet,  et  miilat,  el  collocat,  e.t  plunlal  ", 


fHndum  qnalcincniKpie  esseniiain  et  naluram.  Uau  lix 
70d<mi  libro  c;ipiliilo  qitliilo  :  1'iincipia  exislcnlium 
maia  •  ip.uus  esse  participanlia,  et  sunl,  el  principin 
mnt,  et  primosunt,  deinde  prutcipia  sunt.  El  »j  quis  '* 
ildt  viventium  ul  vitentium  principinw  dicere  per  it 
ptam  vitiim,  et  iiniiHum  ut  snnHivm  per  se  ipxnm, 
umililudiiitm,  tt  uniioium  ul  unitoruin  pcr  se  ipsum 


ct  renovul  ** ,  cl  vivific.nl  omniu,  el  omniuin  nnuni' 
tfuodque  proprie  sibi  cundcm  el  unuin  solcni  purlici^ 
put,  et  inuUorum  purlicipamiuni  unus  sol  Cuuias  in 
tfipsouniformilerprucainbil*\multomagissuptrli'rrae 
el  ipsiits  fl  omnia  '•  causnlispruelexiise  **  ipse  *"  om- 
nium  cxislenlium  pnrudiiiniiilu  itcrundttm  unarn  luyHr 
esientiulcm  itnitntcm  concndeiulum    Deiiidc  el  esien  ■ 


VArtlAK  ItCTIO.SfcS. 

^pairis  otn.  A.  *  k  nlque.  '  ('.  dicamm.  *  tubs/stendi  nm.  A.  "  A.  esientiam.  *  K  Periude.  *  C  snb- 
itontiam.  **tom.  A.  *  k  omnium.  ^^' t.qiic.  ^*  X  anicunqne.  **■  sive  hujus  wi.  A,  '*  \  multorum.  "•  «o 
Mn.  A.  «»floiji.(;.  "  A  oin»i<r«.  "  \  Urcviler.  ^"  X  breviter.  '>  A  rj/i^.  **  C  unitaie.  »'  Sit  C ;  A 
ilrumcjue.  *' uc  oiu  A.  *^\collatio.  *'•  nominaJim  om.  A  ^*  fi  pinnlai  oin.  A.  ^*  C  removei.  "  A 
itrumbU. 


•  s 


A  omnium.     '*  A  praeleri%se.    ""  A  i;i  sc- 


St9  JOANNIS  SCOTI  6W 

tidi  ttdducU  jutta  ab  essentin  egressMnem.  Paradi-  A  cundum  quas  ipsa  tuperestenliallt  existentia  omnia  el 
xjmata  aulem  dieimut  esse  ipsas  in  Deo  exiitetitium      priiedettinavit  et  adduiit.  El  jara  *  huic  libro  termi- 
sutfsKitiiificas  et  uiiiformiler  praeiexias  ruiiones,  quns      niis  esi  impoiiendus  ul  arb|(ror.  Di8C.  lia  fial.  Ej-r 
thcfiloqia  praedestiiialiones  vocal  et  divinas  H  opli^      pV\c.\l  liber  secundus  IIEPl  ♦TSEIIK. 
mat  i  oluntate^ txisuniiiim  ditcreticas  et  faclivas,  se- 


IKCIPIT  LIBER  TERTIUS". 


Mac.  In  sccundoUhro  lola  fere  noslrae  raliocina- 
lionis  iiiicniio  est  consiilula  de  secunda  nniversalis 
naiuiae  considcralioiie,  el,  iit  ila  dicain,  fonna  sive 
6pecic,  quaccunqiic  verisiiiiilia  nobis  visa  suiil,  et 
ad  litiiiitlnm,  ui  arbitror,  deducla,  veraeqiie  ralionis 
concliisionibus  inconciisse  niunila.  literis  inandare 
iJiiivcrsalis  auiein  nalurae  secuiida^consideraiioesl 
iii  ca  ipsius  parle,  quae  el  crealiir  cl  creal,  ei  in 
qiia  rerum  omnium  principia,  boc  est,  primordiaics 
causae,  scu,  ul  saepe  dictuin  esl,  praedestinaiioiies 
icrum  creandaruin,  seu  divinae  volunlaics,  ci  *  saii 
clorutu  Palruin  nuctorilas,  ct  ipsa  recia  ralione  con 
siilia  veritas  edocel  esse  coiisidcranda.  Ulti  eliam 
ipsa  '  dispulationis  neccssitas  cxigebal,  quaedaiu  de 
incitlciitibus  quaeslionibus  principalis  i|iiueslioiiis 
rcvolaudac  graiia  iniroducere.  Nuila  siquidem  pnn 
clpalis  quaestio  est,  ul  opinor,  quae  non  incideiiles 
quacsliones,  dum  diligcnli  nicnlis  conluilu  invesli- 
giiiiir,  recipiat.  Enodari  ciiim  aliicr  impossibiic  esi, 
pracscrtim  cum  Mecessariiini  alque  *  inevilabilo  lieret, 
dum  dc  principiis  raruni  riispiiiahamiis,  boc  cst,  de 


B 


lurae  consideralione,  boc  est,  de  ea  parte  creafurae, 
qiiae  creatur  etnon  creat,  qtiicquid  nobis  in  mente*' 
.iix  aeiernapalcrcceril,  tc:!ii.  Disc.  JNon  aliler  dispu- 
landi  viam  ingredi  oporlel ,  ul  sieslimo.  Nam  si 
priinus  iiber  de  nalura  "  cuncia  creanteet  a  nuHo'* 
cr.eaia,  deque  solo  Dco  inicllecta,  secundiis  vcrp  de 
ca,  quae  ei  creatur  el  creat,  et  in  primordiis  reruip 
cognoscilur,  raiionabilj  Iraciat  progressione  :  iiuti} 
sequeiis  "  csl,  ul  cl  lertius  de  lenia,  qiiae  crcatur 
et  non  creai,  consiiluiionis  suae  materiam  siisci- 
piat?  Sed  priusquam  ad  enodandam  hanc  n^turae 
parieni  iranscamus,  nosse  veiim,  qua  raiione  eam 
naliirani,  qiiae  ^b  oinnium  naturarum  unfTeroiiale 
per  exccllciitiam  sul  atqiie  jnfinilalcm  rcmovetur, 
veluii  .priiiiain  parlem  ipsiiis  universitalis  ponere 
voluisti  Universilas  siquidem  formarum  su;<rum 
partiumque  nuineris  implelur,  ac  per  boc  in  iniiui- 
tiim  non  progrcdiliir  ;  suis  euiin  rinibus  sursirn 
vcrsus  atque  deursum  icrminatur.  Ab  IniellecluaM 
siqiiidem  crcalura,  quae  in  angclis  esl  couslilula,  c( 
ul  aliius  asccndaiQus,  a  priinordialibus  causis,  supra 


primorJialibus  causis,  de  iiiiociiam  onuiiuin  princi- _  (juas  vera  ratio  nil  siipcrius  praeicr  solum  Deui 

,  •Jl-i  •  I  i„I„„,-.x„v.'-'  •  .1  1  !•  •  !!• 


pio,.  Dco  videlicel,  qui  solus  esl  sola  ac  prinia  cau 
sarnm  omniuni  causa,  rl  supcrcausalis  causa,  et 
^upciesseniialis  buniius,  cujus  pariicipaiionc  oiiinia 
principia,eiomnescau!»acomiiiumreruuisubs,i$iuni, 
ipse  vero  nullum  pariicipat,  quia  oinni  principio  su- 
pcriiiri  se  vel  secnni  L-xisicuti,  non  tamen  ^  cocs- 
sentiali  sibi,  oniiiino  caiet,  (luuil  aniiiiooccurrebal, 
inseri  •.  Quis  fiiiim  de  ereatis  causis  rccle  qiiid  di- 
cci,  nisi  prius  unicam  oniniuin  causam  per  se  sub- 


rcpcrit ,  incboaus ,  per  natiirales  ordines  inlclii- 
gibilium  caclcstiumqiie  essentiariim  ct  visibilium 
iiiiinilum  isiiim  constitucniium,  usqtic  ad  cxtrcmui:» 
tolius  crcatiirac  oidineiii,  qui  corporibiis  corporum- 
q;:e  iiicroiiientis"  ac  dclriiiieniis '*  iniplctur,  variii 
qiicqiie  dcces.siouibiis  et  succcssionibus  ''  per  caibu- 
iiconim  ciemcntoruni  in  propiia  coitum,  eorumqne 
iicrum  ^"  in  catfaolica  soluiioneoi  pcragiiur,  descendit. 
Crealiix  vcro  '•  totius  universilalis  natura,  qtioniam 
iistciitcm,  et  a  nulla  pracceilenti  se  crcaiam  pure  .  indnita  csl,  nuUis  finibus  snrsum  vel  deorsum  coii- 


pcrspi<:ial,  in  quantuinde  ineirabiii  daliir  fari,  dcquc 
incompreliensibili  coniprehcndi ,  de  superantc  oni- 
nem  inteliectum  iniclligi?  Cum  liis  etiam  qiiaedam 
dc  reditu  rerum  muiabillum  atque  scgrcgaiariim  per 


cluditur;  ipsa  siquidem  anibii  omnia,  ct  a  nuMo 
aiiibiiur.  Nec  mirtim,  dum  nec  a  seipsa  ambiri 
siiiiiiir  ",  quia  universaliter  ncscit  ambiri;  quen)- 
adniodiiiii  universaliler  a  seipsa,  qiiamo  niagis  ab 
diversas  nalurae  divisiones  cl  partes,  quibus  iiiiin-  .,  aiio,  comprebendi,  seu  in  aliquodefinilo  vt^ldcfinibili 
dus  isie  *  perficitur ,  iterum  in  principia  siia ,  ex      supernaitiraliter    effiigil   inieUigi.  Nisi   forlo  quis 

dical,  in  boc  solo  se  ambii,  dum   se  sapii  a.mbiri 


quibus  procediint,  el  in  quibus  iiumutabililcr  siib 
sisiunt,  dum  finis  omnium  venerit,  eoruinqiie,  quae 
iii  inotu  sunt,  slatus  apparucrit ,  posl  '*  quem  nibil 
movebitur,  breviter  praelibavimus  ".  Hrs  iiaqiie 
nliisque,  ul  diximus,  secundi  sermonis  ordo  lexitur. 
Deinde  coiisequcntia  quacslionum,  ni  fallor,  exigit, 
lCTtium  libiiim,  Deo  diice,  de  tcrlia  uiiiv  isalis  na- 


non  posse;  in  lioc  se  comprebendit,  dum  se  sapil 
comprcbcnsiliilem  *' non  esse;  in  lioc  se  inielligii, 
dum  sapit,  in  ullo  se  inteiligi  impossibile  esse,  quia 
omne  quod  esl,  el  poiesi  esse,  supcrai.  Ei  cum  ii.i 
sil,  nuUusque  rcctc  philpsopbaiitiitin  bis  ratioiiilius 
lcmcre  rcsisiat»  ciu*  iiilra  tiiiiversjlatis  divisionffi  a 


VARI.\E  LECTIONES. 

'  C  Jlem  buic.  *  C  litleris  niMiiaiis  :  Indpii  tertius  liber  rtcl  c-t;«':.v.  A;vAf.-xVv.-uffi{  secundi 
libri.  *  k  secundae.  *A  «»fH/ el.  •  »;;sa  oin.  C.  'A  ei.  '  Pro  iion  '  tutucn  C  el  iion.  *A  inferri. 
?A  iste  mundus.  '*  -^  per.  "  .\  jieilibavimiis.  **  S\c  C  ;  \'m  metiiem.  "  A  de  r.i.naiurvt.  •*  A  »»«//</. 
"A  ininc  contequens.  '*  .k  dettinieiUiA  qut.  ''  et  sutcctsiombds  om.  A.  '*  iierum  om.  .\.  '*  vero  om.  A. 
^  A   iion  siniliir.     *'  A  comprrliensibil/. 


;^ 


1  DE  DIVISIONK  NATURAE.  -  L1BF.R  Tf-RTlUS.  621 

coiisliiiiatur  ',    non  plane  video.  Mag.  In  divi- A  causam  *  univorsHaiis  conditae  crcatricera  supcrua- 


ioiiilms    uiiiversilaiis    toiiiiilae   riulio    moilo    eau» 

josueriui.  In  ilivisionibus  juilcni  ipsius  universilalis, 

uae  uno  nalurac  iMiivtMs:ilis  vccalniio  cojnpiehen- 

llur,  non  uno,  secl  mulliprui  ralionis  iniuilu  poneii- 

ini  judlcavi.  Eo  nain<|ue  liomine,  (|uod  esl  iialura, 


luralein  esse,  el  sijpercssenliakni,  el  supra  oniriem 
ritam,  et  sapieiiiiani,  el  viHuleiii,  el  supra  oinr.ia, 
<}uao  dicuniur,  el  intJ^liigunUir,  el  omni  sensii  pcrci- 
piui:lur,  dum  sil  horuiii  omniuiu  principiura  causale, 
ei  mcdium  linplens  cssenliale,  ei  (iiiis  consiimmans. 


loii  soliim  creala  iiniveisilas  vcruni  eliam  ipsius  omnemqiie  molum  slabililans,  quieluinque  •  facicns, 

enliis  solei  si|jiiifi(aii.  Prima  siiiiiiilem  el  maxima  et  ambiius,  omnia,  quae  sunl  ei  quac  iion  sunt.  tir- 

visioesl  uiiiversalis  itaiurae  iiicre:Uri»^t>ni  univcisi-  cumscribens.  Disc.Hisallaecaulaeiiucraiiocinalionis 

liscoiidilae.elcnMlaiuin  ipsa  cotulilaniiiversilaie,  cnllalionibHS  "  libenier  cedo,  ac  vcri.simites  ea» 

limirum  cum  naluialis  isla  divisio  iu  omnibus  uni-  approlio.  Sod  priiis.|uam  ad  considcrandos  effpclu» 

.•ersilalibns  in  infinilum  iinifor:iiiler  servelur.  Nam  primordialium  crusarum,  ex  quibus  maxime  prima 

HiivorRalis  boni  prim:i  seclio  est  in  illud  uiiiim  ac  »  omniiim  el  una  *'  crcalrix  causa  solel  denomiiumi, 

iuniinuin    incommiilabile    per   se   el    snbslanliale  accedas,   ordinem  naluralein  earum   nosse  coiivts 

)onum,ex  qiiooiune  bmuni  nwnat,»"lin  diudboimm,  nit  :  adhnc  cium  mixlim  indistincieque  introdnria» 

uod  partidpalionc  summi  ei  incoiniiiuiabilis  boni  B  esse    arbiiror.    Nani,     ni    fallor,  ad  earom   ell<;- 

^oiium  esl.  Siniililor  uiiivcrsalis  esseuii:ie,  iiniver-  eiuuiiiqiie  suorum  perfeclam  noliliam  non  ineiliocre 


lalis  vitae,  universalis  S3pioniine,  iiniverSfilis  viiiulis 
:adeiii  principalis  divi.sio  esl.  In  his  (Miim  celerisijuc 
imilibiis  priino  (iisccrnitnr  ea  natnra  ,  (|ii:ie  pcr 
eipsam,  a  seipsa,  in  sctpsa  verc  el  immuiabiiilcr 
!ssciitia  est,  et  viia,  el  sapientia,  cl  viriiis,  ab  ca 


auxilium  quaercnlibus  praestaldl,  si  prius  naiu- 
ralis-  onlo,  quo  a  crcalore  condilac  sunl,  hiculenier 
paiefaclus  fueril.  M\G.  rrimordiaiium  rausaruin  se- 
ricm  divinae  provideiuiae  stilersinvesiigatiir  sar.rtu» 
Dionysius  Areopagita  in  libro  de  diviuis  Nominibus 


latura,  qiiae  '  partici^iUione  suiiimi  iioni  aul  lantum      apcrlissime  '*  disposuit.  Shmmae  siqiiidcm  bonilatis. 


!Sl;  aul  el  cst,  el  vivii  ;  aiit  cl  esi,  cl  vivil,  et  seiilil 
it  iniiocinaliir  *;  aiil  ei  '  est,  e'.  vi\il,  el  scniit  et 
'aliocinainrol  sapil '.  Vi(ies:ie,  queinaiiinoduni  tolius 
iniversit.^tlis  (-Oiuiiior  prinium  in  divisionihui  obii- 
lel  locum  ?  N(C  ininieriio,  dutn  sit  principium  oin- 
lium,  el  insep:U'al)ilis  ab  omiii  diversiii^ie,  qiiam 
:ondidil,  elsine  (|uo  snbsisiere  condiior'  nonpotesl. 


quae  niillius  parliceps,  quoni;un  per  se  ipsam  boni-' 
tftscst,  priinam  (.Jo:iaiion<>m  e!  parliclpaiionem  "  assc- 
rit  cssepcvseipsam  boniinieui,  ciijysparticipaiione, 
qnaeciinqne,  boiia'^  sunt.  Ideoque  per  seipsam  boniia» 
dicilur,  quia  per  scipsam  suinmiim  bnntim  parlicipil. 
Cetcraenim  bona  non  per  seipsa  summiim  el  siilislan- 
tiale  boniini  pariicipani,  sefi  peroam,  quae  eslper  se- 


II  ipso  enim  immuiabiliier    ei    es.^icntialitcr  sunt  C  jpsam  summi  boiii  prima  pariicipalio.  Et  «»  haec  rO' 


minia,  et  ipse  usl  divisio  ct  colieciio  liiiiver.saris 
:rcaturae,  et  genus,  el  species,  el  lolum,  ei  pars, 
luTO  nidlius  sit  vel  gemis,  vel  specics,  seu  lotum, 
xa  pars,  seil  haec  omnia  ex  ipso,  ot  in  ipso,  el  ad 
psum  siiiil.  Nam  el  nionas  piiricipiiim  numeriirum 
;st,  primaqtie  progressio,  et  ab  ea  oinniiim  numeio- 
Mini  phiralitas  inchojU  ,  eoiundemqiie  rediius  atquc 
:olleciio  in  ea  consummaiur.  Siquiderr.  oiniies 
lanieri  iiiiiversalileret  iiKomnuilabiliior  iu  monadc 
iuhsislnnl,  ei  in  oivinibus  eis  tutum  ei  pars  csi,  et 
Olius  divisioiiis  primonlium,  dnm  sil  ipsi  in  S(;ipsa 
leqiie  numerus  neque  pars  ejus.  Eadem  n*tio  cst 
;ftnlri  in  circulo  scu  spliaera,  sigiii  iti  figiira,  puncli 
u  liiiea.  Cuin  igiliir  lotiiis  iinivi^rsilahs  (!ivi»io  ab 
psius  CMiSJ\  cl  cieatiice  incipiat,  non  eam  vtluii 


D 


gula  in omnibus pi imotdiaiibus  caiisi.^ uuiliuniiler ob- 
servaiur,  boc  est,  quod  pcr  se  ipsas  pariicipjifiones 
principnlessunt  iiniiis  omnium  causae,  quae  Ueus  Csl. 
Quoniam  vero  siifiinae  ac.verae  nalurae  prima  con» 
sideralio  est,  qiia  inlelligiinr  summa  ac  vcra  bonitas, 
seciinda  vero,  qua  inlciligilur  summa  ac  vera  essenlia, 
nec  *•  immerito  primordialium  cansarum  secun- 
diimlocumoblinelperseipsamessentia,quaecumsum- 
m:ie  ac  verae  esscniiae  prima  parlicipatio  sil,  onuiia, 
qiiae  posl  se  sunl,  siia  parlicipaiione  accipiunt  esse, 
ac  pcr  hoc  non  solum  bona ,  verum  eliam  existentia 
sunt,  lerlia  divinae  naturnc  intenlio  esl,  qua  intellio 
giiur  summa  veraqiie  viia,  id(?oquo  lertia  in  pri- 
mordialibiis  caiisis  per  seip.^^nm  vita  connunieratitr. 


qiiae  sumniae  ac  verae  viiac  piiina  per  separtici- 
miiiam  pr.ricm  vel  speciem  dtltemus  inlclligeic,  sed  paiio  sulisistcns,  ul  omuia  post  eara  viveniia  parlici- 
»b  ea  omnem  divisionem  cl  paitiiionem  inchoaro,  patione  ejus  vivcreni,  ci«ata  esl :  hinc  conriciiur  et 
]uonian:  oniiiis  uiiiversiiaiis  principium  esl ,  el  bona,el"exislentia,  et  viveniiaesse.  Ejiisrlem  natu*| 
nertium,  el  linis.  El  dum  liaec  de  ea  cl  praedicaniur  raequartaiheoria.qua  summa  ac  veraraiiocognosci- 
H  inieUigiintur,  hoc  esl,  diim  in  divisionibus  uni-  tur. Hincperspicilurquarlruu '*inter  piimoidialespcr 
versiiatiim  primum  locuin  oblineat,  nemo  lainen  e.si  sd  ipsain  lalio  sessionem,  primanupie  siimiuae  ac 
jie  credeniium  et  veritalem  inlelligenlium,  qui  non  verae  raiionis  participaliouem,  omniuiiKpic  pust  s« 
:oulinuo,  absque  ullu  cuiitiaiioue  e.KcIainei,  totius      ralionabiiium ,    jioc    csl ,    ralio.'iis   particip.nitiiiiU 

VAIIIAE  LECTIOINES 

*  C  eonslituaturi  *  \  ei.  •  C  qua,  *  prosenlUe.  r.  A  sapil,  *  elofa.k.  •  V-.oieulii  a  rnliaeinaiur 
•J  ta^ut  A  sapii  et  i;iriu(e>/i  participat.  ^  condilor  om.  A.  *  A  causam  toiiu».  *  A  auaecti.niqui',  "^  .\  eot' 
Dcaiionibut.  "  et  nn.i  orn.  \.  ''  A  aiitissime.  *'  A  piinitioncm,  '*  varia.  "  Et  om.  A.  •'  C  ^on 
iQfnorilo.    ''  et  om.  C    '*  C  Hinc  ett  quQd  (fttarlam  (.\  quuiia}. 


$93                                                                JOAJSWIS  SCOTl                                                                   614 

poiisidere    *■   pritnordia.    Divinae    nalurae    quiiila  A  Creaioris  iui  vulan(atcm.  Et  notandurD,  qiioci  ordo 

iheoria  in  sunima  ac  vera  inielligentia  versaiur;  isie  priiiiordialiuin  catisaruni,  qiieni  u  ine  exigis,  ad 

idiellecius  eiiini  esl  inieiligens  omnia,  priiisqiiam  cerUiin  piogrodioiidi  inoduni  incofiiuse  discerni  unu 

(iani.  Ac  per  iiuc  qiiinia  iii  ordine  priniorilialiiini  iii  ipii»,  seJ  in  iliooria,  lioc  est,  iu  uiiiinuf  "  coii- 

4;ogiH)Sciitir  per  seipsam  iiilelligeiUi;i  *,  CKJiiS  '  par-  liiilu  quaerenlis  eus  "  ,  euriini(|iie,  qnantiiru  d;iliir, 

(iiipulioiie  inieiligunt,  quaccunque  inlelligniil  *,  et  noliiiain  in  seipso  coiici|iioiilis,eainque  quortamnnodo 

iiiteliecliis  snnl;  ipsa  vero  prima  participalio  sum-  ordiiininis  consuiuliis  til,  iit  de  eis  cerliini  uliquid 


niue  ac  ver.e  iiitelligeiiiiac  condiiu  esl.  S(.'.via  coii" 
ieiiiplatio  diviii:ie  nuliirae  in  vera  sumniaqiie  supion- 
tiu  cousiiluilur.  Iliuo  iioii  iinnioiilo  ii.ler  priinoidia- 
lesouiisas  sexio  looo  per  soipsuin  sapleuiia  ciilloiu- 
iiir,  qiiac  priiiia  pariicipaiio  esl  summae  ac  verae 
sapieiiiiae,  parlioipatione  vero  st(i  oiiinibiis  pi>.<i  se 
sapieiriibnssapiendi  causu  creuia  esi.  Verac  ac  simi- 
mae  naiurae  *  septima  coiiiemplaiioest,quaeconsi- 


puraquc  inlelligeniia  defiuilun)  proiiiintiure  possit. 
ipsae  friquidoiii  priiiiae  causae  in  seipsis  umiui  sunt, 
el  simpiices,  ir.illupie  coguiio  oidiiie  deliiiilae,  anl  u 
se  iiivicem  s»^ivg;iiuc;  huc  enim  in  olTcclibus  snis 
puliuniur  '^fEi  sirut  in  nionade,  dum  omnes  nuir.eri 
sob  raiione  siilisistunt,  iiulius  iamen  nunierus  ab 
aiio  niinioro  disccruitui ;  uniim  enim  suiit,  et  sim- 
phex    uiiuiii,   et  iion  ex  mullis  compo::itum  imuiii. 


tlcral  suiiiinain  ipsiusac  vcrum  virluiein.  Ac  per  B  siqwioem  ex  mt.nade  oniiiib  iiamerorum  imiliipliculio 
I  lioc  per  seipsam  virtus  inler  primordiales  sepiimani  progrediiiir  iii  ititiiiiium,  non  auiem  monasexmul 
sedeni  occiipat,  el  est  priina  pariicipatio  summae  liplicibus  et  a  se  progrcdieiilibus  niiii|rria  veltili  i:i 
ac  verae  virltitis;  celerae  vero  posl  eam  virtiitum  unum  collcctis  conticiiui/:  similitor  primordialcs 
specics  pariicipuiio:ies  ipiiiis  ^  snal.  Oc-lavus  tlieo-  cuiisae,  dum  iii  priiuipio  oiiMiiiini,  in  Vorbo  vidcii- 
riae  gradiis  esl,  in  quo  mens  piira  siimnia  veiaijiic  *  _  cel  l)ci  nnigeniti»  ",  siilisiiliilae  intciligiinlur,  unuiu 


divinae  naiurae  iieatiliulincni  inlueiur.  Cujiis  prima 


'  particip:iiioesl  *  per  sebeatiludo,  quam  veliili  ocia- 
vaiii  primordialiiim  purticipanl,  beaiaque  sutii  "*, 
qiiacciiiiqne  posl  se  beala  sunt,  omnia.  ISona  in  or- 
dine    ilieoria  divinac  ac  summac  veriiaiis,   ciijus 

I  prinia  participalio  csl  »*  per  seipsam  veril;iS,  ppsl 
qiium  et  per  quain  quasi  primordialium  nonain  " 
vera  sunl,  qiiuecunque  vcra  siini,  omnia.  Decima 
ponitiir  per  seipsam  aeteriiiias,  quae  orima  partici- 


simpiex  utque  individuuin  siint,  dum  vero  in  cfrecitu 
suos  in  inliuiium  mulliplicaios  procediint.  imincro- 
sam  ordiiiulamqae  sui  plnralilateni  rccipiiKil,  non 
quia  causa  omniuin  ordo  iion  sii  vel  ordiHuiio,  vei  " 
pcr  seipsam  ordtnaliw  iii  principiis  reriim  non  nu- 
niereiur,  ctim  omnc  ordiiialum  participalioiie  ipsius 
sit  ordiiiauim;  sed  quia  omnisoi-do  in  siimma  om- 
nium  caiisa,  el  iit  ipsius  prima  pariicipalioiie  unus 
ac  simplex  est,  nitllis<iiie  diircreiiiiis  disccrniiur,  ubi 


patioesl  sumniae  ac  veraeaeterniialis,elposi  qiiam  C  omnes  ordiiies  a  seipsis  non  discrcp;jnt,  quoniaia 
ei  per  quani  aeterna  sitnt,  quaecunque  aeieriia  unum  inseparabile  sunl,  unde  rerum  omnium  mul- 
suiit  ",  oniiiia.  Eadem  raiio  esl  dc  magniludlne,  de  liplex  ordo  descendit.  Ordo  jiaque  primordialiij.Ti 
aiiiore  et  pace,   de  unitaie  et  perfcciione;  per  bas      cansarum  juxta  cmiiemplanlis  aniiui  urbitrium  con- 


enim  primordiales  cuus.is  a  snmnia  omnium  causa 
descendunt,  qiiiieciiniiiie  inagniludiiiis,  amoris,  p;i- 
cis,  unilatis,  perfoctionis  purticipunliu  sutit.  SnHi' 
ciuiit  h:tec,  iit  ariiitror,  ad  ea,  qiiae  vnliiniiis,  iuani- 
fesianda.  Praedicia  sitpiidem  itieoria  piiiformiicr  in 
o::isiibi:s  reriiin   omniiim   principiis  ,    in  inliniliim 


Stiiuilnr,  in  quanium  earuni  cogiiilio  de  divinis 
catisis  d:s|)u!aiiiibus  datur.  Lioei  ciiim  pie  ac  puro 
philosoph:intibus  ub  uiiaqua([ue  earuai,  prout  vull, 
irchoare,  el  per  coieras  mentis  oculiini,  qiii  csl  vera 
raiio,  ordjne  qiiodam  coniempiatiuiiis  convolveret 
omntjs,  quascujiqoc  polesl,    porcipicns,  et  iii  quaii- 


ITOgredienlibus,  menlisobtulibiisdeifo.milcr  arri.;cl  cuiiquc  earuni  teriniiium  suae  ihcoriue  consliluerev 

uliicpie,  sive  in  his,  quae  ei  ^*  intelligi  ct  nominari  Sicui  nunc  intcnlionis  iiostrae  huinilis  cupaciias  e^ 

possuiil,  sive  iii  his,  qiuie  solo  iuielleolii  percipinn-  bonilate  primordiulium   cansarum ,  veluti  quodait) 

liir,   signiricaiionibus  tanien  ilericiunl,  sive  iii  his,  ordiiie  constilularum,  numcrum  coepit  compuiare, 

qiiae  ncc  iiiiellcctii  comprebenduiitur,  noc  nomina-  el  in  ea,  quae  dicilur  per  seipsam  perfeclio,  vcluli 
lionibus  exprimuiiiur;  fugiunl  ciiitii  oniiiom  sensiiiu  D  qitinio  decimo  loco  coiisiiluta  iineni  exemplo  dedil, 

omneiiiqne  mentis  contuiluui ;  niniia  siipii^iem  aiii-  qiionium  exempli  gratia  hus  priiicipales  causas  pro 


tudiiiis  siiae  *'clarilate  oiisrunintiir.  lii  ip^^o  cniiu 
sunl,  de  qiio  Aposiolus  dixit :  Qni  solits  Imbel  iitimor- 
talittitem,  ei  lucem  habiiai  inaccessibilem.  Noc  niiruin, 
&i  causae  priinordiules  iii  ir.nnilum  prulcndaiitur. 
Utenim  prinia  omniiiui  caus:),  ex  qua,  eliiiqua, 
ei  per  quam,  ct  ad  q'iain  condilae  sunt,  iiiGiiita  est, 
ita  ei  ipsue  riiiem  nesciuni,  quo  claiidantur,  praetor 


viribus  intcntionis  suae  elegil,  et,  ul  ei  visum  esU 
ordiiiavii ;  iiun  <|uod  iia  nuliira  siia  **  sint  consiiiuiae, 
uiii  omiiia  utium  sunt,  el  simiil  ei  simpliciiersunl, 
sed  quod  quaerenlibus  eas,  dequc  eisquidilam  exein- 
pli  graii?.  profcrre  volcniibus,  slc  vel  sic,  et  mulli- 
pliciier,  ct  inJiniie,  diviuo  radio  iiliimiuaiiie,  in  (hco*  j 
pbaniis  suis  solent  ^' apparere.  Cl  ui  hoc  exern^^lt  1 


VARlAi:  LECnONKS. 
*  C  pos!.idet.    i  lersalur  —  imelhgeiitia  om.  C     ^  C  uuius.     *  quaei-uhque  inleiliriuiu  om.  C.     *  \  edit^ 
*  A  uutuiae  oin.  A.     ^  ipstunnu.  A.     *?  A  vcrattupie.     '  esi  om.  C.     *'  Pro  bfaiiique  suul  C.  benta  {<fuet  ^ 
Otn.C;.     "«iiom.  A.     '*»07wmoniA.     ^'^  (\\txiecunOine  aeierna  hunt  im.C     '*^<om.  A..    ^' (iliiiudiuf  si 


•*  C  atiimi 
lenni. 


"  eas  om.  A.     ^*^  C  parciuiUur.     ^*  .\  iugenito.    "G   vel  non  per.     '' iwa  om.  A. 


II 


625  1>E  DIVISIONK  NATURAE.  —  LIBER  TEUTIUS.  6i5 

reium  seiisihilium  clarius  eliircsoai  ',  cciiUum  cl  A  «kki  falleris,  ul  opiiior;  iion  cuim  aiiler  vera  edoccl 
circumsciiiiium  ei  ciicuhun  tliligeuier  iuluerc.  rc-  rairo.  Num  itaque  ceinis,  qiiod  uulla  lex  (igurarum 
ciastiiie  liuc;Ks  a  ceniro  inchoaias,  el  ail  cii»:ulum  lihiobsUU  ",  vel  le  coliiUei '*,  ul  «*  :ib  onmi  spaiio 
poriccias  »  ,  il)ique  leruiiualas.  Disc.  Satjpe  lioc  seu  liuca  iiicipias  lotam  iigiiiam  ^l  onliuarc '^  el  iiu  ■ 
aspexi,  seu  in  animo  por  pliaiilasiaiii  iiitorius,  seu  merare?  Sicenim  imperalralio.  Ac  per  hoc  qiiol  spa- 
iii  iigiira  visihiii  corporflaqiie  cxieiiws  sensui '  sub-  lia  liueaeque  suul,  lol  piiucipia  :uiesquc  oumerandj 
jeclH.  Wao.  Nou  iuluilus  es,  quomodo  oiiiues  liiieae  ei  oniiiiaiitli  fieri  possuni.  Disc.  Hiiic  eiiam  conclu- 
In  ceiilio  aduuaulur,  iit  *  nulla  illantm  al»  aliis  dis-  sioui  iioii  resislo;  sed,  qiiorsum  lemlal  '*,  expeclo 
ceriii  possit ,  iiimirum,  quia  omues  in  eo  uiium  iiosw.  M\G.  .Noii  aliorsum,  iiiai  ul  luce  clariiis  cogiio- 
simi,  el  iiullo  moilo  a  scipsis  (liscropani,  ila  ui  ralio-  scamus,  summos  iheologos  corumque  pedisequos  om- 
nabiliior  lum  ]uuclu>a  lincanim  iu  umim,  sed  foiis  niiio  posse,  nulia  raiioucobsiaiuc,  elab  omuibuspri- 
aique  p:iiicipium  simplex  el  iudividuum,  cx  quo  mQrdialibus  causis  coutemplaliouiseoruminiliuuisu- 
sive  naluraliter,  sive  arte,  mulliplex  lineanim  nu-  mere,el  iii  o.nuibus.proul  cuiqiie  visum  fueril,  ipbius 
merus  procedil,  cenlnim  delinialiir;  esl  euim  ccu-  comempialiouis  (iiiem  cousliuieie,  ila  u!,  quol  pn- 
irum  '  uiiiversalt!  lineariim  inilium,  iu  qiio  onmes  mordiales  caiisae  siul,  el,  ul  cauliuseloiiuar,  quotiu 
umim  smil.  Disc.  lloc  quoque  iii  geometricis  raiio-  B  couiemplantium  iutelleciibus  quoquo  modo  forman- 
nibus  mihi  apcrlissime  suasum.  Sed  haec  onmia      Ur,  seu  formari  possimt,  loi  earum  ordincs  nuiuc- 


pliis  auimo  quam  seiisu  percipiuntur,  sive  iulerius 
per  phantasiam  *,  sive  cxlerius  per  sensum  '  de  ta- 
libus  vclii  quis  disputare*.  Mag.  Uecte  dicis ;  Iiacc 
enim  ei  htijusmodi  pura  nieuiis  acie  dijudicautur. 
Vides,  ni  fallor,  iii  prima  liiiearum  progressione  ab 
ipss  uii,ilate,  qiiae  in  ceiiiro  cst,  quatiium  sibi  invi- 
cem  liUeae  coijjunguiuur,  ul  vix  discerni  a  se  invi- 
cem  possiui.  Dum  vero  longius  a  cenlro  proiendiin- 
tiir,  latius  paululum  spatia,  quibtis  a  $e  invicem 
(egregaitltir,  crescese  incipiiint,  donec  ad  exlreinum 
circulum,  qiio  (iniuniur,  perveniani;  ubi  latissima 
6ua  diasiemala  ineusurantiir,  hoc  esl-,  spatia  inler 
lineas  conslilula,  qnae  sibi  invicem  aequalia  suul, 


rosaquc  pluralilas  recie  philosophanlibus  juxta  ca- 
pacilalem  siiigulorum  iheoriae.proiit  quisqise  voliie- 
rii,  mirabili  divinac  piovidcuiiae  dispobiiioiie  uliro 
sese  oirerurii  " ;  el  dum  baec  in  menlibus  Iheori- 
zasiljum  diviuae  disciplinac  diviuarumtiuc  ihcopha- 
niarum  modis  diver.-,is  ''  miialtilibusiiue  "  pcraguu- 
tur,  ipsae  pev  scips.is  omiiium  ,  qu.io  sunl,  primor- 
diales  raliones  ui^irormiier  ei  incommuiabiliter  in 
Yerbo  Dei,  in  quo  lacuc  sunl,  uimm  ei  id  ipsum 
ultra  omnes  ordiiies  omiiemque  numerum  aeieniati- 
ler  subsistunl  '*.  Disc.  Claie  Jam  video  luae  inien- 
tionis  raliocuialioaisque  finem,  siquidem,  i^  arhi- 
iror,  nil  aliud  suadeie  coulcudis,  iiisi  ul  in  ipsis  '** 


ul  uulla  eoriim  laliora  aul  angusliora  aliis  reperiaa-  C  jjpincipiis  rerum   nnilus  oido  naturanter  .^pecialis 
lur.  Quemadmodum  et  in  ipsls  lineis  una  eademquo     quaeralur.  El  mcriio.  Quis  euim  in   *'   his,  quae 

supra  omnem  numerain  omnemque  ordiw^m  excfcl 
situdine  suae  naturae  a  coudiiore  omniiim  a-ea>a 
6unl,  ordinem  vel  uumeruifi  raiioiiabiliier  quaesie- 
ril,  dum  sint  omnis  uunieri  omnisque  orriinis  initia 
in  semelipsis  sibi  invicem  unita,  et  a  imUo  inferioris 
nalurae  coutuiiu  discreta?  Sola  siquidem  gnostica 
conditoris  earum  viruis  eas  numerare,  discornere, 
irtuliiplicare,  ordinare,  dividcre  uon  infongriie  cre- 
dilur  posse.  Quoniam  vero  modo  qttodam  incogniio. 


longitudo  csl  in  lanlum,  ut  earum  nullae  longiores 
atiis  aiit  breviores  sinl ,  iKtturali  raiionabiiique 
acqualiiale  in  utrisque  scival».,  in  laiiludine  spaiio* 
nim  dico  ci  iii  longiiudiue  liuearum.  Dtsc.  Ita  est, 
ci  *  plane  intelligo.  NUg.  Quid,  si  velis  spaiiorum 
ct  linearum  numerum  dignoscere,  et  in  ordiiiem 
qiiendam  leiMgcrc?  Num  poie.s  speciaie  spalium, 
lineamve  spccialiier  iiivciiire,  ex  quo,  vel  ex  "  qua 
naiuraliier  ac  proprie  iucipias?  Disc.  Mihi  quaereiili 


nou  occurril.  Tanla  siquidem  aequalilas  lu  bis  prae-  uliraque  iiaiuram  repcrto,  in  iheophaniis  (uis  mieiw 
f alei,  ui  iiulltim  spaiium  ab  alio,  nulb  iinea  ab  aiia  libus  couiemplaniium  conformaniur.  iu  eis  etfnm  cl 
pcr  diffeienliam  quandaiu  seu  propriclatem  possil  niuUipiicari,  el  dividi,  et  nuinerari  posse  digimsam- 
discerni.  Nam  ei  iile  circulus,  intra  ciijns  ambilum  lur  ",  in  inleiieciibus  dico,  pioiit  daiur  eis  contem- 
oirtHia  coliiguulur,  iiu  sibimel  in  seipso  similis  esl,  *^  planiium  ".  Ac  per  hoc  conricilnr,  eas,  idestpri- 


ui  nulla  pars  ejus  ab  aliu  disccrnaiur,  seu  natura, 
>euarie.  Coiilruua  namque  quauiiiaie  pollet,  ac  per 
iioc  uullo  certo  ptincipio  inchoal,  nuUo  conslilulo 
flue  coucluditur,  sed  loius  sibimel  in  toto  cl  princi- 
pmm  esi,  el  finis  subsislit.  Iliuc  esl,  qiiod  circularts 
niotus  ai)ucf>/^o:  a  Graecis,  hoc  esi,  priiicipio  careus 
rccte  iiomiiiaiur,  aliorumqiie  moluum,  id  est,  recli 
et  (^bliqui,  obiinet  pi  incipalum.  M.vc.  In  his  omnibus 


mordiales  causas,  nullum.  ordinem  intelleclui,  vcl 
gensui  cogniiuin  in  semetipsis  recipere;  iii  earum 
vcro  ibeoiico,  hoc  est,  coniempialive  animo  quos- 
dam  ordincs  divcrsos  "  aique  muliiplices  conce- 
plioite  quadaBi^liitcUigentiae  procedenie  iii  raiione 
per  quasdam  imagmaltones  verisimiles  nasci.  Sed 
cum  haec  iia  se  habeaul,  non  le  credidcrim  sine 
aliqua  speciali  ralione  prineipaiiuin  causarum  con- 


VAfUAE  LECTlOiNES. 

^C  tuceicani.     *  A  jtortalat.     '  k  iensibus  exierius.     ^  A   et.     '  ceiiltum  om.  A..       per  piianiasimu  om, 
A      'p^rsc/jsHmotn.  A.     "  C  Uhputari.     »  A  u^     »*  A  #3?  om     A,     '^Aobsistol.     ^^  A  cokibeat.     'M  «c. 
9ro  €t  ordhutre  .K  «xctrdinare.     ^*  Q  teridil.     '«  A    a/ferunt.     "  kdivisis.  **  \.miral/ihbus.     ^^  \  nthiuit. 
*'  dignoscunLur   om.  A.     "*  SicC;  A  conimplaiilibut.     *'•  A  (iiviscs. 


**  A  Hix.    a'  A  ex. 


6«: 


JOANNIS  SCOTl 


m 


iiuineralioriea  ah   ipsa    per  seipsam   honiiaie   ii:-  A  proiiunlinl,  quae  dirU  :  £.'  uidil  Detti  cmr.ia,  ei  ecce 


rlioassc.  IVoi)  enini  esi  lile  Uispiitaiiiiiim,  oiiostun 
quid,  c:iiis:i  carens  »licere.  Mag.  \Im  foriassis  noa 
lctucrc  dioercs,  sl  tle  minicro  pie  ac  piTrccie  dispn- 
tanliutn ,  et  iiulio  iiiodo  (Je  vcrac  raliocinalionis 
«einiia  (lecliuaniiiim,  unam  me  essc  cognosceres. 
Quoniam  voro  inier  inagnorun»  |»iiilosopl)orum  ex- 
Iremos  pedi3e(|uos  vix  locum  invciiiolialjcre  *,  non 
incaiiie  de  processi<tnibus  meis  por  allissimos  ilieo- 
riae  asccusus  proiniilendum.  Saopi;  nanique  melioris 
ingenii  purioristi;:o  siiie  comparaSioue  in  ipsis 
ascensionibus  inclioantes  ingredi,  aui  erranles  •  de- 
viaverunl,  aul  aliius  ascendere  noii  valenies,  ad 
infcnora  reversi  sunt,  atil  eas  silcnlio  lionorlficanies, 
alliora  se    aliingeit    caulc  ac  raiional)ili(cr   non 


bona  viilde  '*  Non  eniin  dicii  :  el  vidil.  Deus  oinnia, 
el  ccce  vaide  sur.t.  Quiti  cnim  valeret  solummo  lo 
esse.  adctiiplo  bcne  esse?  Omnia  siquidcm,  «juac 
suiil ,  iii  tantum  sunl,  in  iiuantuin  bona  sunl ; 
iu  qiiantutn  aiilem  bona  non  sunt,  aul,  nl  ila  di- 
cam,  in  quanlum  ininus  hona  sunl,  in  lanluin  lioa 
suiit.  \c  pcr*1ioc  adenipla  pcnilus  bonilalc,  niilla 
rcmanei  esseiilia.  Siinplicitcr  enim  Cesc,  vel  aelcr- 
nalitcr  esse,  subbiio  bene  esse,  ei  bene  aeiei  na- 
liter  **  es.se,  abusive  diciiur  ei  esse  ei  aeternaliier 
esse.  Subtracta  iLiqiie  boniiaie  proprie  non  diciiur 
essenii;),  aiit  aelcrna  t;sseiilia.  Ac  ne  foile  ad  liaeo 
dicas,  nunqiiid  similitcr  possumus  pronuiUiare,  sub- 
tracla  peiiilus  essenlia  *  nulla  bunilas  rcm;rnebil, 
praesumentes  siliieriinJ.  Perfectissiinorum  namque  B  pereuitte  vero '•oxisteniia  nullum  bonum  subsislci» 
esl  »  diviniqiie  radii  splendoribus  iIluminatonim,ac      accipe  miijoris  virtuiis  argumentum.   Non    solum, 


perhocad  sacraiissima  caeleslium  mysienoium  a!)- 
dita  inanii  ductorum ,  allissima  divinac  *  llieoriae 
PflfiaTK  »,  Ijoc  est  *  gradiis  ^  supcrare,  ac  siiie  iillo 
errore  aperlisslmae  veriialls  spcciem  nulla  caligine 
obsianie  •  inlueri.  Quae  quoniam  ulira  vircs  inUu- 


^uae  sunt,  liona  sunl;  verutn  eliain,  quae  iin.i 
suut,  bona  dicuntur.  Eoqiie  ampliiis  meliot-a  dii-iiniur 
quae  iion  siiiil,  qiiain  quae  sutil ;  iiam  **■  in  qiiantiinrt 
pcr  cxcellontiam  superjnl  esscnLiani,  in  l.iiiiiiin  sii- 
peressenti:'.li  bono,  Deo  videliccl,  appropiu((uaiii ;  iii 


lionis  iios'rae  conslitula  sunt,  nec  adhuc  possumus  quantum  atilcn)  '^  «.•isenliam  parlicipant,  in  tanium 

atliugere  caroalium  sensuum   pondere  opprcssi,  iie  ^  supcresseniiali  bono  elongantur.  Non  esse  auiem, 

pigri  videamuria  divinls  negoiiis,  talenium  Doiiiini-  "l  arbitror,  dicuntur,  quao   ncc  sensu,  nec  inicl- 

cum  in  lerra  fodientes,  ae  sine  uUa  usura  »  pecu-  Jectu,  piae  nimia  sui  e.xcelleniia ,  inseparabiliiiiie 

niam   domini   negligentes  ,  lualique  servi   senten-  unitate,  ac  simpliciiate  percipi  possuni;    esse  VKro 

tlam  promerentes,  de  his,  quae  nunc  inter  nos  con-  aestimaniur,  quae  iutelleciibus  sensibusve  succuni- 

ferimus,quanlum  inlima  hix  capacitali  quaerentium  bunii,  et  in  quadam  ccrla  delinitaque  subsianiia  d:f- 

se  donaverit,  quicquid  vcrisimilius  visuui  fuerit  di-  fei^niiis  '"  pfoprietaiibusipie  circumscribuniur,  ac- 
ceraus,  humilitalis  regula  iibiqiie  observaia,  nenos-  C  cidentibusque  "  subjccia ,  locis  leinporibusfpie  varia 

met  esse  acslimemus,  quod  nps  non  suinits.  Scriptum  alque  dispersa  semel  et  simul  es.se  noii  valeniia.  Vi- 

€81  enim  :  2¥o/i  allum  supere,  sed  tiine.  desne  igiliir,  quantuiu  generalior  est  boniias,  quam 

2.  Hac  igitur  ratione  specialiter  principia  rcruin  essentiaVBonorum  siquidein  una  spccies  honiiatis  «• 

ab  ipsa  per  seipsara   bonitalc  incipere  introductus  esl  in  his  quae  sunl,  altera  in  his  quae  non  sunt.  Ac 

aum.  Perspexi  siquidem,  nec  absque  sanctorum  Pa-  per  hoc  a  "  geueralioribus  divinae  largiiaiis  dona- 

Irum  auctorilale,  et  maxiuie  Areopagitae  Dionysii,  lionibus  inchoans,  el  per  specialiores  progrcdieu». 

generahssimam  divinarum  donaiionum  esse  per  se-  ordinem  qnendain  primordialium  causaruiu  thcolo- 

Ipsam  boniialem,  aliasque  quodaiumodo  praecedere.  gia  duce  conslitiii. 

Causa  namque  omnium  cteairix  boiiiias,  quac  Dcus         3.  Disc.  Jam  intelligo,  non  irfalionabililfr  te  iii- 

«st,  ad  hoc  ipsam  cau.sain,  quae  pcr  scipsam  boiiitas  choasse  principiorum  consideralionem.  Quitumjnc 

dicilur,  primo  omnium  creavit,  iit  per  eam  oninia,  cnim  recie  dividil,  a  goneralisslmis  debei  incipcre, 

quae  sunt,  in  essentias  ex  non  exisicniibiis  adduce-  ci  por  gencridiora  progredi,  ac  sic,  piout  virujscoii- 

rel.  Divinae  slquidem  boiii(ali>  piopiium  est.  quao  leniplaliouis  succurrit,  ad   spcciali.ssima  petvciiire. 

nouerant.in  essentiamvocare.Uuiversilalis  clcnim'*  Qiiod  <'liam  in  ipsis  reriim  priiuipiis,   quac  pri.no 

condilae  in  essanliaiuquo  a.lductae  «liviita  boniins  cl  D  posuisli,  inlcrius  perspicions,  iii  fallor,  iuielligo.  LH 

plusqiiam  lionilas  el  es.sotuialis  et  siipciesscnlialis  cnini  l!onil:»s  vcluli  quoihlam  gouus  esl   essenliae, 

causa  est.  Si    Igitur  Cre;Uor  per   stian;  buiiiialem  cssenlia  vero  spccies  quaedam  boi.iiatis  cssc  creHli- 

oniiiia  de  niliilo,  ul    cssont,  dcrivavii,   nccessario  uir;  ila  csseiiti:i  geiiiis  est  vitae.  Siiiuidem  oninia, 

iutelleclus  per   seipsiim  honilatis,   intclleclum    per  ipiae  suul,  dividunlur  in  ea,  quiiepcr  se"  vivunl,  ei 

teJpsam  "  csseuliao  praeccdil.  Non  enim  per  csspn-  ea",  quae  per  so*'  non  vivunt.  Noii  cnimomuis**  »?«• 

liam  iiitrodiicla  est  bonilas,  sed  pcr  bonilatem  iiilro-  senlia  per  se  vivit,  aut  vita  est.  Ac  jkt  Iioc  eonuu, 

ducla  esl  esseiilia.  Niiinet  hocapcrlissiiueSeripiura  qnae  suui,  una  spccies  esl  in  hii>,  qiiae   per  se  *' 

VAltlAK  Li:CTIONi:S. 

•  itabere  o:n.  A.  *C  cmiiido.  *  rst  om.  A.  '  d.rinae  om.  A.  »Corr.,  A  cliinnta,  15  fci.-l/r».».  *  hoc  esl 
•m.  A,  '  A  (jruilii.  •  C  disletHu.  »  C  si.nc  iiih)  iisufrttclu.  "  A  eniin.  "  A  p.  sci;>suiu  "  C  rulde  /•./.•/•. 
**  \  e.tsrullaiiln-.  ^"^  (]  e.risicnli  »'  ivn)  i.-n.  C..  "  pro  «.ii»  C  Ho/i.  "  .v/.7fm  oiii.  A.  '•  A  o:i:.  rf.;- 
fere.iuiisj.  e.     '»  A   ae,  iU.-nlihu.t  qi^oqne.     *• /•o'»/.'rt,'J»  om.  \     "«   oui.  C 


pei  ii  om  S 


;.vi  te   tiiii 


II 


OmW.i   ti!!l 


pt/    iC  0!U.   .\. 


I 


j29  DE  DIVlSIONli  NATURAE.  -  LiBEll  TERTIUS.  630 

vivuni  vel  vita  suiii,  altera  iu  his,  quae  nec  per  se  •  A  Jem  suiuma  esi  aequalii.is  ac  uulla  diversnas,  in  \\h 

vilam  pariicipanl,  Jiec  vila  sunl.  H(J&Viuoque  iu  sc-  vero  niuliiplex  el  iufiniia  differeuliaruni  varicla*. 

qucnlibus  potesl  inspici.  Nam  viJa  quod(l;»ni  geaus  Sed  quid  sii  parlicipalio,  nondum   iniflligo,   siue 

niiionis  cst.  Oninia  siquidem,  qu-ie  vivuui,  .nul  ra-  cujns  inielli^euini  uemo  polesi  praedicia  ad  puriun 

tionabili;»  sunt,  aul  inaiionabilia.  Ac  per  boc  una  diguoscere,  ul  arbiiror.  Mag.   Ouiiiffe  qi:od  esl,  aul 

Bpccies  vitaec^l  raiiouaiis,  aitera  irratioualis  V  Ra-  participons,  aul  participaium,  aul   participatio  csl. 

tiunis  ileni  duplex  spccies  arrid(jl,  una  sapieniia,  aut  pariicipatum  sirnulei'*parlicipans.  Farlicipatum 

aliera  scientia.   Sapieiitia   naini|ue  proprie  dicilur  ;  solummodo  esi,  quod  nullum  supcrius  se  parlicipal, 

virlus  ilja,  qua  conteniplativus  animus,  sive  liuuia-  quod  de  sumiiio  ac  solo  omnium  principio.quod  Deus 

nu«,  sive  angelicus,  divimi,  aeterua  ct  incommiiiabi-  est,  recle  inteiUgilur.  Ipsum   si^iuidem  oninia,  qiiae 

lia  considerat;   sive  circa  primam  oninium  causam  ab  co  sunl,  parlicipant,  quaedam  quidem  imiuediale 

verseiur,  sive  tirca  priiuordiales  rerum  causas,  quas  per  seipsa,  quaedam  vero  per  medietuies  inierposi- 

Pater  in  Ycrbo  suo  semel  simulq;:e  condidii,  quae  las.  Parlicipans  vcio  solummodo  csi,  quod  supra  se 

spccies  rationis  a  sapieniibus  theologia  vocitatur,  ^  naluraliier  couslilulum  parlicipat,  a  nullo  vcro  infra 

Scieniiavero  est  virlus,  qua  ibeorciiius  animus,  se posiio  participaiur,  quoniam  infra  se  nulius  ordo 
sive  hunianus,  sive  angdicus,  de  nalura  rerum,  ej[  B  naiuralis   invenilur;  sicul  sunl    corpora ,  quonnn 

primordialibus  causis  procederMium  per  generatio-  parlicipatiime  nulla  rerum  subsistit;  non  emm  um- 

nem,  inque  generu  ac  species  divisarum  ,  per  diffe-  bras    inter    subsisteuies  res  connumer;miiis.  Cor- 

rentias,  ei  proprieiates   Iractai,  sive  accideulibus  pora  nunc  '*  dico,  non  illa  simplicia,  invisibiiia,  cl 

succumbal,  siveeis  careat,  sive  corporiljus  adjuu-  universalia,  sed  illa,  quae  ex  ipsis  sunt  composiia, 

cia,  sive  pcnitus  abeislibera,  sive  locis  et  lempo-  scnsibusque   et  corruplioni,  hoc  esl,  solutioni  ob 

ribus  dislribuia,  sive  iillra  loca  el  tempora  sui  sim-  noxia  :  cciera  vero,  quaccunque  ab  uno  omnium 

plicitale   unita    alque   inseparabilis.  Quae  species  principio  per  naturales  desccnsiones  gradus^iuc  di- 

raiionis  Physica  diciiur.  Esl  enim  Pliysica  nalura-  vina  sapieniia  ordinatos,  usque    ad  exlremit:«iem 

rum  sensibus  intellectibusque  succumbeutium  nslur  loiius  naiurae,  qua  corpora  coniiucntur,  in    niedio 

ralis  scienlia,  quam  sempcr  sequiiur  moruui  disci-  sunl  consiilula,  el  parlicipantia,  el   panii  ipaia  siml 

plina.  Elsiquis  inienlus  fueril,  caauem  regulam  aui  el    yocajilur.  Excellenlissima  namque,  inicr  quac 

in  omnibus,  aut  in  miiltis  primordialibus  causisre-  el  summum  bonum  superius  nulla  creaiura  inicrpo- 

periel;  non  quod,  ut  arbiiror,  primordialium  causa-  sjla  «51,  immediate  Deuin  parlicipaul,  ei  sunt  priu- 
rum  quaedam  qiiidem  geueraliora  sinl,  quaedam  .  cipia  omnium  reruni,  iioc  est,  primorJiales  causae, 
▼ero  *  specialiora;  lalis  enim  inaequaliias  *  in  his,  ^  circa  el  posl  unnra  priucipium  universale  couslitu- 

in  quibus  summa  uniias,  ei  summa  aequalilas  pollel,  lae,  posl  quas  sequentes  essenliae  earuui  participa- 

impossibilis  »,  ut  arbitror,  esl  *;  sed  quia  in  cffecii-  llone  subsisiunl,  Yidesne,  quemadmodum    primus 

t)uaearum  plures  participaliones  aliarum,  aliarum  ordo  universiiatHi  (jondltae  et  parliccps   esi   uuuis 

vero  pauciores  coutemplaiiiis  animiis,  reruimjue  mul-  omnium  principii,  el  pariicipalus  ex  subsequcntibus 

liplex  diviMO  invenil.  MuUipliciores  siquidem  suut  se  creaiuris?Simili  raiione.de  ceteris  ordiuibus  iu- 

pariicipaliones  jier  seipsam    bonitalis ,  quam  per  telligendum.  Omnis  cnim  ordo  a  summo  usque  deor- 

seipsam  essenliae  :  unam  quidem  pariicipant  quae  sum  inmedio  constiiutus,  boc  est,  a  J)eo  usquc  ad 

sunt,  et  quae  non  sunt;  allcram  vero  solummodo  corpora  visibilia,  el   superiorem  se  ordinem  partici- 

quaesunt.  Eodem  modo  de  ceteris  principiis  iniel-  pat,  ct    ab   iuleritui  se  participaiur,  ac  perhoc  ol 

ligefe  non  alienum  est  a  verilale.  Esseutiam  quo-  participaas  est,  ct  parlicipalus;  parlicipatio  vero  \iy 

que  »  participant  quae  vivunl,  etquae  no«  vivunt;  omnibus  inlelligiiur.  Ul  cniui  inier  numerorum  ter- 

vifam  vero  solummodo  quae  vivunt.  Yitara  pariici-  minos,  hocesl,  iuler  ipsos  numcros,  sub  una  ratione 

pant  ratioiiabjlia  et  irratioiiabilia;    ralionein  vero  conslilulos,  simiies  proporlioncs ;  ila   iiiter  omue» 

sola  ralionabilia.  Uationem  pailicipani  sapienlia  cl  ordines  naturales,  a  suuimo  usque  deorsuiu,  pariicl- 
scieniia;  sapienliam  vero  soli  ilii  init.Uecius,  qui  ^  paiiones  similessuni,  quibus  jungmitur.  Et  queinad- 
circa  Deum  ultra  omnem  naluram  visibilium  ei  invi-r  niodum  iu  proporliouibus  numerorum  proporliona- 
sibilium,  et  extra  scipsas  aeierno  el  ineffabili  motu,  liiates  sunt,  hocesi,  proportionum  similes  raiio.iies, 
ei  circa  rcrum  principia  volvuutur  '.  Ac  per  hoc  eodem  modoinnaluralium  ^^ordiiiaiionumparlicipa- 
nen  in  ipsis  rerum   principiis  genera  vel  species,      lionibus  mlrabiles.  atque  iaeffabiles  harraonias  c»u  - 

pluraliias  paucitasquc  '  iiituenda  sunt,  scd  nQii  »•  ip  sliluit  creairix  omnium  sapiculia,  quibus  oiunia  iti 
eorum  participalionibus,  hoc  esl,  non  iii  ipsis  cau-      unam  quandam  concordiam,  seu  amiciliam,  seu  pa- 

tis  in  verbo  Dei  uniformiier  el  incomniutabiliier  et  cem,  scu  araorem,  seu  quocuiique  modo  rcrum  o;u-  ■ 

tequaliter  factis,  vcrum  in  earum  effeciibus,  quibus  nium  aduuatiosignificari  possit,  conveniuiil  Sicui  •* 
mundus  visibilis  el  iuvisibilis  imploiur.  In  ipsis  (lui-      euim  numerorum  concerdia,  pco^rlionis;  propor» 

V.\R1AE  LECTIONES 

per  se  om.  A.  •  C  irrduombilts.  *  cero  om.  A.  *  A  ae({na(i:at.  *  i,  itupinstbile.  *  Corr.,  .KG 
etu.  '  A  tiamqut.  *  \  reooluuniur.  *  \  paucitasvc.  "  »oii  om.  A.  "  tiinul  ei  om.  A.  *' A  wiim. 
"  naturalinm  om.  A.     '*A  t/j 


6S! 


40ANN1S  SCOTl 


6J% 


lionum  vero  collalio,  propQrtionttMtalis  :  sic  ordirium  A  <'^"'n  <^«suritiin  est,    dtireudeut    a   Palre  Utminum. 


iniliiraliiiin  dis(ril>ulio,  purliciputioiiis  iiomen,  Jis- 
iributionuiii  voro  copiibiio,  aiiioris  geiieialis  acce- 
pit,  qiii  oiniiia  iiieflabili  quaJain  amicitia  iii  iiniiin 
cujligil.  Est  igiliir  parlicipnlior  non  ciijiisiiam  parlis 
assitiiiplio,  sed  ilivinaruin  dalionuiii  ct  doiialioiiuin  a 
siiaiiiio  n.si|iic  (Jeoi.suin  per  supcrioros  ordincs  iii- 
fi-rioritiiis  ilislriliUlib.  Priiiiuin  sii|Mi(!cni  priiiio  or- 
dini  iiiiniediaic  a  siiinino  oiiiiiiuni  boiio  ei  dalur,  cl 
donalur;  verbi  gralia,  dalur  esse,  duiiatnr  *  bcnc 
esse  :  ipsc  vero  priiuus  ordo  sequcnti  se  ili<;iribiiii 
«•sse  ei  bene  csse;  ac  sic  distribniio  esseinli,  ct 
bene  essendi,  a  snmmo  omniuni  bononiin  daioruni 
vel  donaiionniii  fonie  gradatiiu  per  (juperiores  iii  in- 
ferjores  nsqiie  .id  exlremos  ordines  defliiii.  Hbi   no- 


Saepe  laiiieii  saera  Sci  iplu.-a  ei  daliim  pio  dono,  el 
domim  pio  i!aio  soiet  jjoneie.  Sciendum  qcoque, 
viiliileiii  Iripliciler  iiilelligendam.  Esi  enim  virtns 
siibsiaiiiialis  ;  oane  namque  qiiud  siibsistit  natiirali 
qiiadam  iriiiiiate  subsisiit,esseniia,  viriute,  ct  ope- 
ralioiie,  dc  qiiiiiiis  in  piiiiio  libro  salis  dispiilaluni 
esi.  Sccunda  species  virlutis  est ',  quac  piignal  ad- 
vcrsus  corruplioncin  naliirac,  iit  sanilas  adversus 
aegritudineni ,  scienlia  el  sapientiu  adversns  igno- 
ranliam  el  sliiililiuin.  Tcriiu  esl,  qiiae  oppoiiilur 
nialitiac,  ul  iininirilas  supcrhiae,  cnsliUs  lihidini. 
Qiiae  species  in  laiitnni  paiei,  iii  qi.uiiiiiin  liberac 
voiinilalis  irralioiiabilis  niuliis  iniellccinali '  nalii- 
rae  porrigiiiir.  In  qiianium  eiiiin   inalitia   vittoiiini 


taiidum,  duobas  modisbene  es&e  inlcliigi,  uno,  quo  H  species  niuliiplical,  in  tanliim  bunilas  viriiiinin  oppi!> 
oiiinin,  quae  snnl,  boiia  dicnnlur  esse,  qiioniam  .t  ^iiacuiaopponil.  Klnolandum,  qi'od  parti«  ipatio  si- 
snmmo  bono  facta  sunl,  el  in  lanium  siint,  in  quan-      giii^caniiiis  cxpressiusqiie,  ei  ad  inli.-lligciidiim  fa- 


iti:n  parlicipant  boniii)ieiii  >;  aiiero  antem  %  quo 
oinnia,  qnae  naliiruiilcr  Jjona  subsistnnl,  virKiium 
doriatioiiibiis.nl  eoriiiii  naturalis  houiias  piiis  app;)-> 
rcet,  rxornantiir.  Qnamvis  enitn  mAxime  nc  princi- 
paliier  raiionals  et  intelleciuali  crcaiiirae  dona  gra- 
liae,  quue  viriutis  vocabuio  soloni  s^gnifieari,  disiri- 
buanliir,  nnUa  lamen  naturarutn  etiani  extrenianun 
s<'-ciinilum  suam  proporiionein  diviiiae  giatiae 
pariiciparionis  expers  cmi  arbitranda  esl.  Ul  enim 
wnuia  jiarlicipant  bonilalcru,  ila  parlicipanl  ci  gra- 
tiain  ^;  lionitatem  quiJeni  uX  sinl,  gratiani  vcio  nt 
H  '  iwna  el   pnlchra  sint.  Simiiiier  de  vita,  de 


.ciiiu.s  u  Graccis  dicalur,in  quornra  liiigna  fjnToy^ii 
vel  fxz-Qvjiot  participalionein  signiiical,  y.troy^n  au- 
teni  quasi  //5T«sxouff«,  liOC  est,  posl  bahcns  vel 
sccundo  liabens,  /isrcvoia  quoque  quasi  ^eTaojuia, 
boc  csi,  posl-esscniia  vel  seciinda  esseniia.  Hiiic 
facilliiue  dalnr  intelligi,  niiiil  aiiud  csse  pai  licipalio- 
nein,  nisi  e\  stiperiori  essentia  sccundae  post  euia 
csseiitiue  derivutioneni,  elab  ca,  qnac  prinium  iiabet 
esse,  secundae,  ut  sit,  disiribuiio.  £t  hoc  excmplis 
iialiirae  possnmiis  argnnientari. 

•4.  Siquitlein  ex  fuiite  toiuin  fluinen  principaliier 
nianai,  ei  per  ejus  alveum  uqna,  qiiae  prima  surgit 


seiisu,  de  raiione,  dc   sapicutia,  ccterisqtie   divini.<;  ^  iu  fuuie,  in  qnanlamcnnqiio  ioiigitudinein  protenda- 

daiimiiiius    el    donationibus    nccipienduui ;  eodein 

eiiifn  modo  per  siiperiorn  inferioribus  distribuiinliir, 

in  qnanimn  perv<>niunt.  Nun  eiiim  omnes  dationes 

usjue  ad  exii-ema  descendunt ;  csse  siqnidem  et  bcne 

esse  scriiiidniu  nalnrain  usqne  ad  cxireninm  nnivcr- 

$!l:itis  coiiditae  disiriimilnr,  viia  vero  extremiiin  or- 

dinem  non  aiiingit.  Non  cuim  corpura  per  seipsa 

vivuiit,  vel  viia  sunl|  sed  per  superioreiu  se  ordinem 

vi\€re  recipiunt;  quiordo  iu  niitritiva  et  acliva  viia 

consiiiiituscst.  inqiie  seminibus  viget.  Quid  dicaiu 

de  sensii,  el  raiione,  el  iniellectn?  Nempe  omiiibns 

paiel,  qiiia  seiisnsus'ine  ad  irrationnbilia  descendit 

auinianii.n,  raiio  ei  intellecius  raiionabilia  el  iiitel- 

ieeiiiaiia  iion  excediint.  Iiiier  daliones  auienj  ei  do- 

naiioncs  lalis  dinercnlia  est  :  daiiones  ()uidcm  sunt 

cl  dicunlur  propriae  distribiilioiies,  quibiis  oinnis 

natura  subsisiit;  donatioiics  vero  gruliae  disiribn- 

tiones,  qiiibiis  oiniiis   natnra  subsisicns    ornHtur. 

Itaqiie   iiatura  dalur,   dnnatur  graiia  ';    siquidem 

©innia  cre;iiiira  perfecia  ex  nalnracunsiaiet  graiia'. 

Hinc  coiificiiiir  ,  omnem  e«seniiain   d»tum,    oni- 

nem  virtiiieiii  donuni  propric  vocari.  llinc  tiieologta 


l) 


tur ,  seinper  ac  sine  ulla  inlermiasionc  defua- 
diuir.  Sic  divina  boiiitas,  el  esseniia,  et  vita,  el 
sapicntia,  et  omiiia,  quae  in  fonici  Omniuin  siinl, 
prinio  in  priniordiales  causas  defiuiinl,  ei  eas  esse 
faciiiiil,  deinde  pcr  priniordiales  causas  '^  in  earum 
cirectiis  ineHubiii  nioiloper  convenientes  sibiuniver- 
siiatis  urdincs  decurrunl,  per  .snperioin  senlper  ad 
infcriura  denuentia  ",  iierunique  per  sccretissimos 
uaturae  poros  osculiissimo  uriealu  ad  fonteni  suum 
redeuiii.  lude  eniin  "  est  oinue  bonum,  oninis 
essenlia,  oinnis  vita,  omnis  sensus,  oninis  ratio, 
omnis  sapictiiia,  omne  gonus,  oniuis  species,  omnis 
piilchritudo  ",  oinnis  ordo,  Ouiuis  uiiilas,  Oinuis 
aeqtialitas,  oiuiiis  ditTcrentia,  onuiis  iocns,  omue 
teinpiis,  ei  omnc  quod  esi,  et  oninc  quod  non  est, 
ci  oiiaic  quod  iiiielli^itur,  et  oiiine  qiUHi  seiiiiiur. 
et  oinne  qnod  superal  sensiim  et  iniellectuni.  Siim- 
ime  siquidoin  ac  irinae  soliusque  veiue  boniintis  h\ 
seipsa  imiiiuialiilis  moius  ei  siinplex  mulliplicatiu 
el  inexhausta  u  seipsu,  in  seipsn,  ad  seipsam  dirTii- 
sio  catisa  onuiium,  iinmo  omiiia  esi.  Si  enim  in- 
teilecius  onMiiniii  est  oiniiia,  et  ipsa  sola  intelligil 


ii\Q'ii  :  Onttie  datum  opiimum,  et  cmne  dontim  perfe^      oiunia;  ip^u  igiliir  soJa  est  oiiiitia,  quoniain  soU 

VAIUAE  LKCTiONES. 

>  A  es  daliir  cssr  et  donainr.  *  A  bona.  '  A  vero.  *  tl  tjraliam  oin.  T.  *  c/  om.  A.  *  .\  nnliir.i  '/11/«^, 
qraiia  duimitiv,  U  nalura  dul,  (jiaiia  donal,  C  nalura  dal,  doiiaiiiralin.  "^  A.  .■^iquidi^m  otniiis  -■  gralia  oni.  .\. 
•m.'0iu.C.    *C!n«W/rf|ua/ii.    «"  tf,r/?fai«,' -■  ritu.ioj  OIU- C    ^'•Cpioflucnlia.    ^*  enim  tftn.  K.    ^^  K  pleniiudo. 


633 


t)E  DIVKSIONK  NATDRAK.  —  LIBER  TERTIUS. 


634 


gnoslica  virtns  cst  Ipsii,   qnnc,   priusquatn   essrni  A  i>oc  est,  p<;r  iiniversilatcni  ab  ipsa   conriitnm,  quae 


omiiia,  cogiiovit  onmiu,  et  extrn  se  non  cognovit 
omnia,  qiiia  exira  cain  niliii  est,  seil  intra  se  tiabci 
omnia.  Anibil  eiiiin  oinnia,  ci  iiiliil  inlra  sc  est,  iii 
q.iaiiliim  vcrc  esl,  nisi  ipsa,  (inia  soia  vcre  csl. 
Celera  *,  qiiac  dicuiitnr  esse,  ipsins  iheupliaiiiae 
siint,  (iuaeeliaiii  iii  ipsa  vere  siibsisliiiil.  Uens  ilaqiiu 
csfoniiic,  qii();l  vere  cst,  qiioiiiain  ipse  raoitoiiuiia, 
el  lil  iii  uiiiiiiljtis,  ul  .'lit  san«Hi!S  Dioiiysius  x\icop;t- 
gita.  Oiniie  iiain((iie  ',  qiiod  inlclligitur  et  senliiur, 
nibil  alitid  esl,  nisi  iion  apparcntis  apparilio,  occtilti 
niaiiircstalio,  negali  afTii-inatio,  inconiprclicnsiltilis 
Coinpreheiisio,  ijipffabilis  falus  ,  inaccessibilis  ac- 
cesstis,  iiiinleUigibilis  intellectus,  incnrporalis  co|-- 
piis,  siiperesseniiaiis  essentia,   iiiforinis  fnriiin,  iin- 


ineffabiiis  diffttsio  *  et  facit  oinnia,  el  (\l  iii  oiiiniliu^, 
el  oiiiiiia  esl.  Disc.  Siiflrioiiiiil  s;uie  ,  et  copioce 
alDiitini,  iii  qiiaiitiim  rcs  inctrabilis  t|iiibiisdain  simi- 
liliidinibiis  faii  poiest  ,  (liini  omni  **  siniilitiidfno 
rcmola  Sil.  Praedicla  siqiiidcin  simililiiilo,  (|iian» 
exeinpli  giaiia  ab  iiilellociii  nostro  "  snsccpisli,  in 
hoc  delicil,  ul  opiiior,  ab  €;•,  ciijiis  aiiirtliliido  est, 
qiiod  iniclleclus,  iil  dicis,  vebiciila  illa,  iii  (|uibus  ad 
alioriim  sensiis  invebitur,  dc  nialeria  cxlra  sc  crcata 
et  facil,  el  suscipil;  diviii;i  vero  hnnilas,  exlra 
quam  nihil  est,  non  dc.  ahqno  apparitioiiis  s;iae 
maleiiam  suinpsil,  sed  dc  niliilo. 

5.  Stid  cuni  audio,  vcl  dico,  divinam  bonitalem 
oinnia  de  iiihilo  creasse,  noti  iiiielligo,  qiiid  eo  no- 


nicnsurahilis    mcnsura  ,    iiintmierabtlis    numcrus  ,  6  mine,  quod  esl  iiihil  dc  nihito  '^,  signilicaiur,  uiiuui 
careuiis  ponderc  pondus  ,   spiriiualis  incrassxlio ,      privatio  toiiiis  esseniiac,  vcl  subsianiiae,  vel  acci- 


in;visibilis  visihililas  ,  illucalis  localjlas  ,  carenlis 
toinpore  lemporalilas,  inrmiti  deiinitio,  inciiTum- 
scripti  circumscrlpiio,  cl  ceicra,  quae  puro  iiiiel- 
lcclu  cl  cogiiantDr,  et  perspiciunitir,  el  quae  me- 
moriae  nnibiisrapi  nesciuni,  ei  mcnlisacicm  fugiunt. 
Et  hoc  e.\emplis  iiosirae  nalurae  possumus  coiifi- 
cere.  Nam  ct  noster  iniellectus,  cum  pcr  sc  sii  in- 
\isibilis  el  incomprehensihilis,  sigiiis  lamcn  quibus- 
dam  el  manifestaiur  et  comprehenditur,  dum  voci- 
Lus  vcl  liicris  vel  aliis  nutibus,  vcluli  quibnsdam 
cor{)oribus  incrassaiur,  et  duin  sic  exlrinsccus  ^p- 
paret  *,  sempcr  inlrinsecus  invisibilis  permanot, 
dumqiie  in  varias  figuras  scnsibus  comprehetisibiies 


denlis,  an  divinac  supercsscnlialilalis  cxccllenua. 
iMA6.  Non  facilo  coiircssciim  ,  diviiiam  snpeicsscn- 
liaiilalem  nihil  es.se  i\  vcl  tali  non  ine  privaiionis 
posse  vocari.  Qiiamviseiiim  a  iheologis  dicttur  iiqh 
esse,  non  eam  tamen  nihii  csse  stiadeni,  sed  phi&« 
qiiam  esse.  Quomodo  cnim  causa  oiiniium  ,  (juae 
suiit,  nuila  essenlia  iiiicili^erctnr  essc,  cuin  oiiiiiia, 
quae  sunt,  eam  vere  esso  docennt ,  nulio  vero  argu- 
menlo  eorum,  quae  suiii,  iutelligiiiir,  quid  sit?  Si 
igilur  propler  ineffabiieni  exceliciiliam  et  incomprc. 
hcnsibilcm  inlinitatein  divina  natnra  dicitMF  "on 
esse,  iiiinquid  *'  se({uitur,  omnino  niiiil  csse,  dum 
noii  aiiam  ob  causam  pracdlcetur  non  essc,  sed  su* 


prosilil,  semper  slatum  suae  naturae  inconipi«iicn~  ^  peresseniialis  ''%  iiisi  quod  iii  nuinero  eoruni,  qnae 

sibilem  non  deserlt ,  et  priusquain  cxierius  pale- 

factus  fiat.  inira  'seipsnm  seipsum  movet.  Ac  per 

hoc  ei  silct,  et  clainat;  ei  duin  silet,  claniat ;  el  duin 

ciamat,  silei;  ct  invisibiiis  videtur,  et  dum  vidciur, 

invisibilis  est ;  ei  incircumscripius  circnmscribiiur, 

et  dum  circumscribitur,  incircumscriplus  perseve- 

rat;et  dum  vult,  vocilus  ct  illcri^  iucorporaiur; 

ei  dum  incorporalur,  incurporeus  iu  scipso  subsisiii; 

et  duni  sibi  vcluii  quaedam  vehicula,  quibas  ad  alio- 

rum  sensus  jpo^sit  provehi  ^,  de  act  is  materia,  vei 

seiiEihiiihiis  figuris  enicil,  mox,  ut  ad  scusus  exie* 

riorcs  eorutn  pRrvenerit,    ipsa  vehicula  dcscrens, 

solus  per  seipsuui  absoluius,  iuliuci  corda  pcnelrai, 

aliisqtie  iiitcUcclibus   se  niiscet,  ct  Itt  iiuuiu  ciim 


sunt,  nuincrari  eain  <^vera  noiv  sinil  raiio,  dum 
super  omnia,  quae  siint  et  quuc  non  sunt,  essc  in- 
lelligalur.  Disc.  Quid  crgo  inielligam,  quaeso,  le 
audiens,  Deum  de  nihilo  oiunia,  quac  suut,  fuciss(>? 
Mag.  Itiiellige  ex  non  existeniibus  exisl(*niia  per 
virlniem  "  honilatis  diviiiae  fucia  fuissc.  Ea  enim, 
(juae  nun  erant,  accepeniitt  esse  de  nihilo.  Namipie 
facia  sunt,  quia  non  erant,  prius^{uain  {ieienl.  ICo 
uamqiie  vccabuio,  qtiod  est  nihiluin ,  non  aiiqua. 
maierie»  oxistimalur  '",  now  causa  quaedam  exis- 
teniium,  iion  utla  processio  seu  occasip,  qii^un  so' 
qiicielur  corum,  quac  sunt,  condiiio,  non  artquid 
Deo  coessentiale  ct  coaeternnm,  nequ<;  extra  Deum  \ 
per  se  subsistens,  &cn  ab  aiiqiio,  unde  Deus  vetui! 


,     .         -    -      -  _-      -  , D   •^         OV.  .,^-.,V,....-..w,   - —    --    — ,      -, .-  — 

his,  quibus  eopulalur.  El  cum  l»oc '  porag;H,  .seiti-      lualeriem  qiiandam  fabricaiionis  mundi  stisceperit. 


per  iu  suipso  nianel;  el  duni  in(.ivcitif,  slai;  et  (him 
&tat>  movetur;  cst  enim  siattis  tnohilis,  et  motus 
slai>iiis;  et  dum  alli^  aJjungilui',  suain  simpHcila- 
tem  non  relinquit;  el  muUa  alia,  qtiae  niirabiiitor 
ct  ineflabiliter  de  naiura,  qNue  ad  imagitiom  Dci 
facla  est,  excogitari  possuni  *.  Sed  haeo  cxeiiiplo 
suniciunl  ad  insinuandam  diviuae  honitaiis  inctlabi- 


srgiiiricari ;  scd  omiiino  totiiis  cssentiiie  privaiionis 
noiiien  erai,  ct,  ui  veiiiis  dicam,  vocahuiiim  fst 
aijseniia  iolius  e.ssenliae  •*.  IMivaiio  enim  habitiuli- 
iiis  cslabiatio.  Qiiotnodo  aiit«fn»,  fortassis  qiiisdiNc- 
lil  **,  poienit  licri  •*  privatio,  priiwqu,»!»  fier^ 
liabiius*  NuHuseniin  hahitiis  erai,  anicquam  oninia, 
quae  suiit,  habiiudiiiem  subsi^l^nii^e-  «cciperenf. 
Disc.  Eo  igitur  nomine,  quod  esl  nihllum,  negatio 


iemdifTusioiicm  per  oumia  a  suinuio  usque  dcoiauni, 

VAKIAt.  LECIlONtS 
«    A  ceiera  enm    *   A  eii  uaque.     *  A  cjiim,     *  upparei    om.  A.     *  Sir   C  ;  A  exira. 


*  A  pervehi. 

»  Sic  AC.    »  C  dwiiia.     »»   A  ub  omiii.   '»'»  nouro  oui.  A      "  de    nihilo   om.  C.    '»  nifiil, 

C.     »*   pro  nmqvia   C  nihil.     •*  Corr  ;  ABC    mperior    eiseniiaiis,      '*  eam  om.   A.     "  Pro 

viritUe.     '»  exisiimtiUf  om    A.     '^  nomen  craf  —  eis&nttae   oin.   C.     "  forissiii    (jfu»a 

'4iierii  pm.  A.     "  A.  ftcri  polerut. 


'  A  haee 
esse   om. 

pff    rirtu/tfrti  C 


m 


JOANNIS  SCOtl 


ese 


aique  absenlla  Wllu5  ess^jntiae  vel  siibslaiiiiae,  imii.o  A  praecedii  omiiia  ,  qnae  ir.  ca ,  ei  per  eam ,  et  ab  ea 


eiiam  cunclofumi  quae  in  nalura  reniin  creala  smii, 
insinuanuir  ».  lAkO.  Ila  cst,  ul  arbilror.  N:nn 
pacne  «  omnes  sacrae  Scripiurae  exposiiores  in 
hoc  consentiunt,  quod  rondilor  uHiversae  ciealurae 
Don  de  aliquo,  scd  de  oinnino  nihilo,  qiiaccunqne 
voluit  fieri,  fecit.  Disc.  Nebtilis  valde  lenebrosis 
cogilaiionuin  meuium  undique  cinclum  me  esse 
semio.  In  lalibus  »  equidem  nil  mibi  remanel,  nisi 
sola  fidcs,  qiiam  sancloium  Palrum  iradilaiicioiiias. 
Duin  yefo  de  bis,  quae  sola  (ide  leiineo,  alicinid 
coiior  ad  purum  inleliigenliae  habiliim  persj)icere, 
fugicnlium  me  sublilissiinarum  ralioiium  riimia  ob- 
Bciirilaie.  immo  eliam  nimia  clarilaJe,  atiem  menlis 
ropercuisus  "    rcpelior.    Mi-G.    Dicas,  qnaoso,   ubi 


siibsistunl ;  corum  namquc  causa  est.  Ilinc  conCci- 
tiir,  iii  Pairis  sa|)ientia  omnia  aelerna  esse,  non  (a* 
men  ei  coaeienia.  Mac.  Uuec '*  jauidndum  inter  uoi 
dibcussa,  et  ad  Iiiconcu&sum  nicnlis  Iiabilnm  dcducia 
8iinl  '*  vera  rntione  ,  sacronimqiie  Palrum  testimo- 
iiiis  in  lioc  cousciilieiilibus.  Disc  *"  Nuin  ilaque  vi> 
dcs,  qtiod  non  immerilo  moveor,et  adversaulibus  sibj 
iiivi.'Cm  di\ersarum  cogilalionum  flucliblis  allidor  ? 
Nani  qiiomodo  hacc  sibi  invicem  conveiiire  possuiil? 
Si  omiiia,  quae  sunt,  in  &ap'entia  crcairicc  aeterna 
sunl,  quunmdo  de  nlhilo  sunl  facla?  Quomodo  cnini 
poiest  aeiernum  csse ,  qoud  priusquam  fierel ,  tton 
cial  ?  £l*'quod  incipil  esse  lii  tcmporti  et  cum 
tempore,  qiiomodo  polest  esse  in  acleriiilate?  Omiie 


minc  haesiias,et  qnid  ic  tanium  periurbat.  ul  ad  U  siqiiidem  aeiemiiaiis  paiticeps  nec  imipiiesse,  nec 


millum  purae  inlelligeiaiae  habilum  valeas,  ut  ais, 
pervenire,    aul    ui)i    noslra    raliociaalio    vacillat, 
quando  le  ad  nullam  ceriam  dcriniiionem   reiumque 
coguiiionem  polesi  adiiucere.  Disc.  Magnauimiim  te 
esse,  meaeiiue  tardilalis  morulas  paliciiler  suslinere 
postulo.  Ciediderim  namque,   has  rerum   icnuissi- 
mas  inquisilioiics  eLiam  perfccliorum  me  inieriori- 
bus  oculis  non  tam  facile  lucesceie ,   ul  confestiiu 
ad  firmuii.  animihabimm  potsint  adliaerere,  praesor- 
lim  dum  ex  his,   quac  liaclcnus  inier  jios  '  jam  du- 
duin  •  veliiii    ad  liquidum   perducla   '  siinl,  hacc 
mihi  liuiic  ol.scura  videnlur  ingeri.  Confeclum  est" 
enim  inler  nos  de  primordialibus  rcrum  omnium 
tausis,   quod  •  a  Palie  in  verbo  suo  ingcuito,  Ixoc 
est,  in  sua  sapieniia  ei  •  simul  ei  semel  suiii  aeienia- 
liier  facta,    ila  ul,   quemadmodum   ipsa    sapienlia 
Pauis  aclcrna  "  est,  suoque  Palri  coaeierna,  sic  " 
ciiam  cimcta,  qnae  in  ea  »»  facla  sunt,  aclerna  sint, 
eo  excepto,  quod  in  ipso  omiiia  facla  sunt;  qiiae 
iion  esl  facia,   sed  genita,  ei  facirix.   Siquidem  in 
condenda  universali   crealura  sicul  una  eademque 
cst  '•  Pairis  el  Filii  volunlas,  ita  una  eademque  esl 
operalio.  In  primordialibus  ilaque  suis  causis  onmia 
in  sapicniia  Pairis  aeierna  suni,  non  tamen  ei  ** 
foaeierna.  Praecedil  enim    causa  effectussuos,   Ut 
eiiim  iniellecliis  ariificis  arlis  inieUecium  praeccdit, 
inlilloclus  auiom  ariis  praecedii  inlellecium  eorum, 
qiiac  in  ea  cl  per  cam  fiunl  '*,  ila  inlellcclHS  Palris 
ariificis  iiiiellcclum  suffe  artis,  hoc  esl,  siiae  sapien- 
l\M,  iu  qna.  CDndidil  onmia,  anlccedil.   Deiiide  iii- 
tcllecium  ipsius  ariis  omnium,  quae  in  ca  tt  per 
eam  facta  sunl,  sequilur  cognilio  '*.  Omne  siqui^ 
dem,  quod  vcra  ralio  quoquo  modo  praecessionis 
praecedero  *'  invenit,  juxta  naluralem  consequen- 
tiam  praccedere  neccsse  est.  Ac  per  hoc  ariifex 
omnium  Dcus  I'a!er  secundum  caiisam  artem  suani 
praccedit;  ariifex  siquidem  causa  suae  artis  est,  ars 
autem  sui  artificis  non  cst  causa  ;   ipsa  vero  ars 


desinii.  Quod  auiem  non  erat,  ei  iucipii  esse ,  ne- 

cessario   dcsiiiet  essc ,  quoJ  cst.   Omne  namque, 

quod  initio  non  carei ,  iuic  carere  non  poiest.  Noa 

iuvciiio  iiaque,  quouiodo  hacc   sibi  inviccm  non 

oppigiiant,  qua  ralione  ct  (imtiia  in  sapieiiiia  Dci 

acienia  sunl ,  et  de  itihilo  facia ,  liuc  esl ,  pi  iusquam 

fiereni,  non  erant.  Nis.i  foriequi>dicat, piimordiidci'*»}^ 

rerum  omnium  causas  in    sapii-iuia  Puiris  scmper 

fcsse  aeieriias  ,  inlormcm  vero  maleriem ,  in  q',ia  et 

per  (luam  in  effeclos  suos  per  gciicralioncm  prove- 

niunt  iii  gciiera  et  species ,  quibns  mundus  .imple- 

tur,  aelernam  non  esse.  Sed  quisquis  hoc  diserit, 

cogeiur  faleri,  maleriam  de  niiiiio  factam  causatiter 

inlra  aeiernas  rerum  cauhas  non  comiumerandam. 

Et  si  lioc  concesserit,  necessario  coucludetur  et~~ 

cogetur  dare,  non  omiiia  ,  sed  quaedam  in  sapientia 

P^lris  aeierna  esse.  Materiem  auiem  infonnem  in 

tfumero  omnium ,  quac  a  Deo  facia  suiit  in  sapicmia 

sua ,  commiiieiari ,  nemo  recic  philosopbaniium  ab- 

iiegarii.  QuomoJo  cnim  rerum  omnium  causas  in 

Yerho  Dei  aeternaiiler  conditasesse,  informem  vero 

maiericm  sua  causa  carerc  quis  poiesl  dicere  **, 

omnino  non  repeiio.  'Proinde  •*,  si  in  numero  uni- 

vcrsitalis  condilae  materia  concluditiir,  nccessario 

seqiiilur,  ut  ipsius  causa  cx  niimero  causarum  aeter- 

naliter  in  sapientia  Dei  creatarum  non  e\cludatur. 

Mag.  De  informi  maleria,  quam  Graeci  u>.i]v  vocant, 

nullus  in  sacra  Scripliira  exercitalorum ,  nalurarum 

coiidilioiiem  recta  raii(jiie  considerans,  ambigit,qtiod 

a  coiiditore  omiuiim  el  causaliier  iiiler  causales,  cl 

inlcr  causarum.  eUecius  sccundiim  suas  proporiioiies 

conditu  sit.  Qiii  cnim  fecii  nitindum  de  materia  in- NsY 

formi ,  ipse  fecil  informem  matcriem  de  omiiino  ni- 

Idlo,  siquidem  non  alius  est  aucior  miiiidi  dc  infor- 

mi  maleria  facti ,  el  alius  ipsius  materiae  de  onmino 

nihilo  prius  creatae,  scd  unus  aique  idem  utrius- 

qiie  cst  conditor,  quoniam  ab  uno  principio  omnia 

quae  sunl,  sive  informia  ,  sive  forinaia  ,  proc^duol. 


VARiAE  LECTiONES. 

«  A  iminualur,  »  A  C/.  •  In  Inlibus  om.  A.  *  C  pfircuUus.  •  inler  nos  om.  C.  *  jnm  dudum  om.  A. 
"f  \  l)rodHciH.  '  quod  oux.  A.  *  et  om.  A.  '•  C  «ssemiff  esl.  »•  A  im.  »»  A  in  eo.  »»«»om.  C.  "« 
om.  C,  '•  A  liatii.  '•  sequitur  cognitio  om.  C.  "  A  processiones  procedere.  «•  pro  MaC.  bacc  A  iV«. 
»•  suiil  om.  .K.     "  Disc.  om.  A    »'  A  aut.     »»  A  dicere  polcst.    «'  A  Penndv. 


I 


657  DE  DIVISIONi:  NATURAE.  --  I.lBI.R  TEUTIUS.  658 

Abiinoeoiiri  ninYCf^rtAsrroaia  esl ,  sicul  «  monailc  A  liisquc  rorinis,  tliirLrciiiibtis  (luOfjue  >uljsianiiaruni 


onmes  iiiinKMi,  ei  a  ceiilro  iiiunes  liiioae  criiiiipuiit. 
Nam  ei  iii  lioc  inaxiiiie  scculariuiii  plii.osoplioruiu  , 
qui  de  uiiiuili  hujiis  racuiia  iraciaie  uusi  suiil,  error 
coiiviucilur,  quouiaiii  iiifornier.i  nialerieiu  coaelcr- 
iiain  l>eo  esse  dixeruiii,  de  ijua  Dcus  vi!liu.i  exira  se 


el  an  i,!(Miliu:u  oritiiiii:u> ,  in  uiiilaleiii  i|naii(ia!u 
incirabiltMii  couipacla.  L'l  ciiiiii  orgaiiicuia  iiiclos  ei 
divoi.sis  vucuni  (lualilalibus  ol  (luaiitilatibus  "  cuii- 
licilur,  dimi  virirnii  se|iaraliiiiquo  scnliuiilur,  lor.gc 
a  sc  (lisciv|>aiuil>us   iiilciilior.is  cl  reiiiis^ioiiis  pro» 


subslslenie  cl  coacierua  sibi  suoniiu  opcruni  siiui-  ]>orlioiiibus  scgrcgalae,  diiin  vcro  sibi  iiivicera  coap- 
{>sil  *  ausplciuni.  iiidi^nuiu  iiaiii(|uc  eis  visuiu  fsl,  laiilu)  sp/-iiiiiluin  ccrla;;  ratioiiaLiiesiiuc  arUs  niusi- 
malericni  iuloriuciii  a  Dco  licri  crealaui.  Qiioinodo      cae  reguhs  |)0r  sii:(;iilos  iropos,  liatuialem  quam- 


eniin ,  tniiuiuul,  c\  roruta  oiuuiuiu  iuronuc  licrcl, 
»b  iniinobili  et  in  iiullo  in  seipso  variabili  variuui  ac 
niutabile,  ab  eo,  cui  nihil  accidit,  variis  accidcn- 
libus  subjccium,  a  noii  *  disieulo  per  .spaiia  loco- 
ruiu  6Hemporu»n  j  quod  recipii  locoruui  leuiporum- 
^ue  iniervalla,  et  quaniitaium  ?  Siiiiiliier  ab  co , 


daiii  dulccdineiu  rcddciitibus  :  ita  uuivcrsilatis  coii- 
cordia,  c\  divcrsis  ualurac  uiiius  biil)>livisionibus  a 
sc  inviccm ,  duin  siugulariier  iiispiciunlur,  djsso* 
nanli!)us,  juxta  coiidiloris  uniruriitciii  volunlatcni 
coadiiiiata  csl.  Ilis  itaiitie  dclinitis  noii  imiueriio, 
nt  iiKjiiis,  diversis  cogiialioiiuiii  lluclibus  sibi  invi- 


quod  nulli  qualitati  ,subdiiuni,  divcrsarum  qualiia-  {]  cciu  advcrsaiiiibus  alliilcris  '*.  Cuiirocium  esl  cuiin 
luiu  figurarumque  receplivum  ,  ab  incoi  ruptibili  et  iiicoiicussc  delinitum ,  omnia  ,  quae  sunl  cl  quao 
curruplibile,  a  simplici  compositumel  ceiera  idge-      nou  sunt,  ab  iino  omnium  priucipio  coiifluore,  sivc 


nus,  suae  falsae  raiiociuaiiouis  nebulis  obcaccaii  ? 
Nosauiem  sacrae  Scripturac  ver  latein  inspicieiiles. 
divinorunique  ipsius  inierpreluin  vcstigia  sequci,iie.<i, 
61  informitaiem  reruin  otuniuiii,  ei  forinas,  el  oin- 
ne,  quod  iu  eis,  sive  s<'cundum  essentiam,  sive  se- 
cundum  .'iccidens  est,  ab  iiua  oiiiiiiimi  causa  coii- 
dita  esse,  elper  Odein  ciediinus,  ei  quanium  daiur 
pcr  iniellecium  considerainus. 
6.  Non  enim  universiiaiis   couditor  omnipoteus, 


in  priniordialibus  caiiMs  soiiiel  ct  siuiiil  iu  Yerbo 
Dei  unigeniio  aetcru:)liter  fiicll.s,  sivi;  in  iii:ilt>ri;i 
inforini,  ex  qua  priiiiordiaics  caiisac  visibWis  crea- 
lurae  aj'parilioiiis  suae  **  per  giMicratioucm  occa- 
sioncs  '^accepcruut,  sivo  iii  oUcclibus  enuui,  qui- 
bus  inuiidiis  islc  ab  iniiio  iisijiie  ad  nuoii^  natiir.^^ii 
ordino  divina  providenlia  *•  niiiiistraiuc  peragiiur. 
Sicul  *^ait  Doiiiinua:  Paler  uieu«  U!,qne  iit  me  "  ope- 
ratur  61  ego  operor.  Sed  ((ueuiadiuoduai  hai^c  voluti 


eiin  nullo  deliciens,  et  in  inlinituiu  tendeus,  .similia  sibiniei  ailvcrsauiia  iii  uiiaui  quandiiin  inteiligentiae 

sibi  solummodo,  verum  etiam  dissimilia  crcare  po-  copnlam  conveniunl,   hoc  est  quomodo  oinnia  si- 

luil  *  et  crcavit.  Nain  el  solummudo  sui    similia,  mui  ei,  aeiema  et  ficia  suni,  non  soium  libi.veruta 

huc  cst  vcrc  evislentia,  aeienia,  incomniuiabilia,  eiiain  et  niihi   diligcntissima  raiionis  iuquisiliojio 

simplkia.iuseparabiliter  uuila.incorrupti.bilia,  ini-  ^  digiium  esse  videiur. 

morialia,  ratioualia,  intellectualia.scienlia,  sapien-  7  .  Disc.  Dijjiium  quideni .  Ilac  eniin  quaesiione 

Ib  ,  ceierasque  virlutes  condiderit,  in  dissimilium  nullam  altiorom  inquisiloribus  veritatis  quacrendam 

et  oppositorura  creatione  defecisse  videreiur,  et  non  esse  arbiiror.  Eienim,  ut  praediximus,  facla  aeier- 

omnino  cuucioruin ,   quae  ratio  posse  fieri  doccl  *,  nis  opponuntur.    Ac  pc^r  hoc,  si  facia,  non  sunl 

opife.x  judicaretur.  Dissiraiiia  autcm   sui  et  oppo-  acterna;  si  aetcrna,  iioii  sunl  '•  facta.  Nam  uieadem 

sita  dicuntur  esse  '  el  sunt  oninia,  quae  praedictis  ct  **  aetcriia  siiuul  ct  fatta  siiit,  qua  raiione  doceri 

virlutibus  opponuntur,  non  ul  negativa  seu  priva-  valeal,  non  mihi  occuirit.  rioindc  *"  nil  aliud  rc- 


liva ,  sed  nalurae  dissimilitudine  cl  oppositioue.  Si- 
quideiu  perfeclaeessenliaesiiii:Iiieri;i  genera  roniias- 
que  per  differentias  et  proprielate.s,  uuiibrmiierque 
ordiiiaiae  per  siiigulas  species,  oiuiii  confusioue  suh- 


siai,  iit  acstinie,  iiisi  i;t  aiit  ist.i  peiuins  prae  nimia 
sui  allituilinesileniiohonoriliceiur,  aut,  si  (juid  ti!)i 
de  ea  vidctur  iuvcsliganduni,  invcstigare  incipias, 
M.^G.  Utiumque  iiiilii  viflolur,  ut  ct"  caiiiiem,  quan- 


iracla,  iinperfeciio  *  informis  adhuc  maleriae  '   et  lum  acies  coulemplationis  nostrae  Doo  illiiuunante 

niobililas  opponilur",  aeteruis  leniporalia  ,  iniiuuta-  ex  nimio  siibiiliiaiis  siiae  fiilgorc  iion  rcpoUiiiir,  in- 

bilibus     mulabilia,   sinipiicibus  couiposita,   et  ce-  D  vosiigarc  non  pigeal,  nc  desidiac  scu  inertiae  cul- 

tera  •,  quae  veluti  ex  diameiro  sibi  invicem  e  con-  pam  iiicurramus;  ubi  vero  inieniionis  nostrae  vir- 

irario  respondeni.  Horum  itaque  omniuin,  similium  lutein  exsiiperat ,  et  non  paiitur  nicniibus  adhuc  lery 

4ico  cl  dissimiliuiu ,  unus  aiqiie  iJcm  artilox  esi ,  rena  h.ibiiaiioue  drprcssis  pers|>ici,  cl  ad  puruin 

cujus  omnipotentia  in  nullius  naturae  delicit  opera-  digwasci,  sileiuij  cordis  ct  oris  honorificanda  esl, 

liune.  Proinde"*  pulchritudo  lolius  universitatiscon-  ne  quid  lemcre  de  ea  deriiiiaiuus.  Disc.  Ua  fial,  ac 

ditae,  simiiium  et  dissimilium.   mirabili  quadam  (iiie  mora  hujiis  inquisitionis  vlam  arripe. 

haruionia  censtituta  esi,  ex  diversis  generibus  va-  8.  Mac.  De  co    qood  oniiiia  in  Verbo  Dci  unige* 

VARIAE  LECTIONKS. 

•  SIc  \C  ;  f.  sumpseril  ?      *  Pro  «  tioti  C  «h.    '  C  poierii.     »  A  iurert!  por.se  fien.     * keae  dicuulur.     *  A 
impeiifcto.     '  C  maleiie.     *  C  Ojipjttit.     *  »    aelenia.     '^  .\  l*friiide.     »»  ol    (fuiiinhntiOus  oiii.  C     "  A  cl- 
lidenx,     **  h  iive.     **   C  por  flf'i<?rc.(io«^.^  offijs.-p/km.     '•  .\  piMdemia.     '•  .\   sic.     '' l'ro  in  me  t',  modo 
"  tuni   orn  A.    '•  ei  om  C.    '•  A  1'ciinde.    *'  C  ul  ad. 


m  JOANNfS  SCOTI  640 

fiio  aetern»  sant   ',  prlmo  dlccndiim  judico.  Djsc.  A  desinunt.    Mxc.    .SlmilUmo    vcrissfmoqne  nstis  es 


Ncc  .iliter  volo.  Ab  eo  oiiim.  qund  prsepcdit,  ra- 
liocinaiioeU  inchnand.i.  Pntcccdii  aniom  '  neterni- 
iflS  fariisram.  Ah  ea  *  igilur  esl  inrhoandiim. 
Mac.  Eslo  jgiinr*  iiilenlus,  el  vide  nc  qnid  iDcaiile 
concclas,  no  iteniin  le  concessisse  poeniio.it.  Disc. 
Ingredcre;  inienins  snm  ne  quid  leni  ^«'conccd^ini. 
Mac.  Or.iii  lihi  vitlcivr?  Kuin  Dens  accidenlinra 
<apaK  cst?  Disc.  Alisiiab  liis,  ({ui  lie  veriiaie  Si<nuin 
Mnlinnt  ,  hoc  diccre  vel  cogitare,  Naiura  oniin 
ipsiiis  biinplev  esl,  et  plitsqnain  siinplex,  oinnibus- 
qiie  accidctilihus  absoluta,  el  plusqnuni  absolnta. 
Mag.  Nihii  ergo  Ueo  acciilii?  Disc.  Oiunino  nihil. 
Mag.  lt:«que  non  est  ei  accidens,  (iiiivcrsitatem  coa- 
(leie.  Eitm  lainen  tonilidisse  Scriplura   sycia  »ion 


ex*;mplo.  Tesiimoiiia  qiioque  el  sacrae  Scnpiurae 
fl  sancloruia  P.ilrum  omiiia  in  Deo  cssc  aelerisa 
perhibeiit  '.  'Aposiolns  :  Iit  quo  vivimut,  inqiiil, 
cl  •  movcmur,  ct  siinius.  In  Dco  cnim  siiiuns  |>er 
exccilentein  ei  anie  e.\isie«iiem  in  ipso  •iosiiae  es- 
sciiiiac  ralioncm;  n.ovcnuir  aulcm  in  Deo  sccimi- 
dsim  pracccilenleiii  ju  ip^o  hcnc  css^ndi  ratioiiein 
per  virliitcs  b<>iiae  aclionis.  Porro  in  Dco  viviiisiiS 
sccundum  pr;ecedenie!Ti  in  ipso  '*  seinpcr  vi- 
vciidi  ci  exisieiidi  raiiuitem.  £l  ne  quis  aealima- 
lei ,  !iiiud  nos  esse,  ei  aliud  nosiras  ruiio- 
iies,  noii  di.\ii,  io  qiio  nostrae  ratioiie.s  vivimi, 
ei  moveiiiur,  ei  suni,  scd  dixil,  in  quo  vivimu.s,  el 
moveinur,  el  sninus.  Nihil  cnim  aliud  nos  snmus,  iu 


tacei,  ged  aperte  clamai,  diceus  :  Jn  pwtcipio  fccit  B  quaniani  snmus,  nisi  ipsae  raiionej»  nosirae  acierna- 


Deui  coelutn,  ci  lerram,  ei  cetera  ,  quae  dc  operibus 
primoruna  sex  dieniin  legnnuu-,  Disc  bgiis  •  ei 
univcrsilaleio  crealurarum  condidii,  eamque  condi- 
disse  not)  estei  accidcus.  Mac  >iou  ergo  erai  sul> 
sisiens,  aniequam  universiiaiom  condcrel.  Nam  ai 
csset^  condilio  sibi  reriini  accidcret.  Disc.  Deuiu 
praecedcre  universilatem  crcdiinus  ,  iiou  lemporc, 
fecd  ea  sola  rilione,  qua  causa  omnium  ipse  iiiiclii- 
gilur.  Si  enim  lempoce  jir.ieccderci,  acciiiens  cl 
geciindmn  leinpns  litcere  univcrsitatem  foret.  Quo- 
niani  vwo  e?  soLj  raiiune,  qua  causa  csi,.  unrversi- 
lalcm  ab  co  condiiam  praeceuii,  sequiiui',  univerM- 
iziis  contliiioueni  non  esse  Deo  &«jcHuJiiiu  accidoiis, 
sed  secuiiduuk  (pi^tidam  inefl^ubiien)  latiQnera ,  qua 


*iilerin-Deo  subsiiiuiae.  SaHcins  itern  Aiignstinus 
in  opiiscutis  suis  operaliouis  divinap  qnadrirurmem 
raiieneii)  e.xponens,  secunda  in  Verlii  Dei  disfien.sa- 
lione  noti  iacia,  sed  aciern»  esse  Hirirmai;  nbi  non 
sulum  secula,  veruiu  eliaui  omnia,  q>iiliiis  secula  c( 
peragunlur  ei  impleiiliir,  voluil  inlelligi.  Operaiio , 
inquit,  divinu,  quae  iecula  creiivil  et  gubemai ,  ^iia- 
driformi  ralione  disliiryuilur.  Primo,  quod  in  Verbi 
Dei  diipengaiione  nou  (acta,  sed  aelernasttut,  tiui 
lios  Aposlolo  lene  ante  tempora  seculuria  praedei>ii- 
nnvii  in  reynum.  iiem  alihi  de  Triuitate  scribens  : 
Verbura  Dei,  iiiquit,  per  quod  faclu  snnl  omuia,  ubi 
inconimiUabiiiier  vivtinl  omnia,  non  soluiJi,  quae  fue^ 
runt,  verum  etiam,  (juae  fulura  sunt ;  uec  tum  in  ipso 


cau&alivu   in  causa  sua  &cinper  &ubsislU4)l.  Mag.  §i  ^  fMrutu,  nec  futura  sunt  'S  ied.  taniu.nun<>dQ  tunt ;  et 

omnia  uuum  iunt,  ei  viagis  unum  esi.  hem  in  £xe> 
mc4:o  de  Deo  Ycrbo :  Mitcr,  inquii,  sub.  ipso  sunl  ca, 
quae  per  ipsum  fucla  ^nnl^  aliler  iu  ipso  sunl  ea,  qua» 
ipse  est.  Tamiuam  apfirie  diccLCl  :  Aiiler  sub  iUd 
suiii,  dum  per  gcneraiionco)  facla  Lu  gencrilius,  el 
fQrniis,  locis  quoque,  tempuribusqiie  **  visibiiiicr  pcr 
iHaioriem  appiircui ;  uliicr  in  ipso  ^unt,  dum  iu  pri- 
mordialibus  renm  cau.Ms,  qiue  noii  i>«iuin  iu  Deo. 
veruni  eiiam  Deus  suni,  aclernaliicr  intelligitiiiiir. 
Et  idco  uii  '*  :  ea,  qgai!  ipse  csi;  uon  quod  alia  sini,'. 
quats  in  I)eo  sunt,  et  Deus  csse  discuniur  propler 
uniialem  naiurae,  cialia,  quac  pcr  gcneiaiioueui  iii 
niundum  veuiunl,  sed  quia  una  eademque  rerum 
nainra  aliier  com^idcratur  in  aclcrniiuie  Verbi  Dei, 


igilur  niilia  atia  raiioiic  Deu^  uuivcrsitaiem  a  $•.; 
ronditam  prucceiiii,  praetcr  lil.iiu  eolain,  qua  ipse 
caus.'»  esi;  c?  vcro  causaUva.,  ei  oytiic  causaiivutn 
&ein{*ef  in  caus,')  «ihsiaiit ,  aiiicr  eniui  ncc  cytisa 
caiis;i  e.sjt,  nec  causalivum  (TausiUivuiu  ;  Deoquc  tiQu 
accidit  cunsalis  e!<sc,  scinper  ctiim  causu  et  *  est, 
«;iftcat,  ei  eril;  scmpcr  i^itur  catisaiiva  in  sua  causa 
suhsisiutit,  et  subsiitcrunl,  ci  subsliiuru  suiil : 
proiud»;  uijiversilas  in  sua  (^ti.isa,  (luoniam  cansaliva 
esl,  hpc  est,  suue  causue  parilceps,  aeterna  est. 
Toiiiw  ergo  ^  (^.rcaiurac  univcrsitaiem  aclernafn 
€Si>e  iu  \eibu  Dei.iD^iuitcsluin  esl.  Disc.  iluiccon- 
«iusioui  cuntrudicerenDii  valcp,  duni  sinc  nlla  uinLi- 
(uitate  cunsiuei.o,  onincs  nuuieros  in  nionude,  et 


onuies  Jincas  in  ceutro  aetcnialiter  et  unifonniler  ^  j^jjj^^  j„   lempoi.ditaie  coosliiuia  '*  inundi.   Sao- 


bub^slcrd.  £i  quumvis  aciu  et  opcre  numerantis  et 
iiueaiuis  i(i  v:()ia$  iiUQterorum  species  /igurasijiue 
roruicnlur,  scmper  lameii  in  ptincipiis  suis,  in  nio- 
oadc  dico  ct  centro,  unifunaiter  peruiauent ,  ncc 
uuquaui  sine  eis  principia  intclligiinlur  fuis:>e,  iicc 
in  ipsis  priycipiis  ficri  iiicho:tssc,  cl  dum  ab  eis 
muUipUciier  protluiint ,  uiiirormi  laiucn  ralione 
aetoniu  iitqiic  iiicommulabili  sialu  in  cis  essc  nuu 


clus '*  quoque  Diuuysiiis  Aeropugiia  in  cafilulo  d» 
perXecto  et  uno  Deo  loqucns:  Uuum,  iuquit,  diciiurt 
quia  qmniii  uniiersaliier  eH;  nuUum  enim  eM-ttentium 
esi  uan-  panicipaus  unius.  £t  paulo  |tost :  Jliiq:t  ^ 
hac  cOQUoscmdum,  quia  secundum  uititm  uniutcuju»r 
que  pruecogiiula  '•  cs^  speciei,  unir.e  diciiur  uniia; 
el  ouiuium  esl  nnnm  ejc^mplar,  el  si  inierimaa  unum, 
necfuc  universilust  ncque  uiiud  aliquod  "  exiiltmiiun 


VARIAE  KECTIONES 


»    r    tinl. 


»  A  enim. 

* 


A  co. 


A    iiaque.     "  A    Dominus.     *  A   el   cauta.      '  A  igilt/.     *  otter- 
nu   perhibeiK  om  C     *  el  om.  A.      »•  beMe  estendi  —  in  ip.<«  om.  C.     •«  ««  tum  in  i/UQ--  tuut  «la.  C     '• 

A  fl  lempitribut.     »*  Pro  elideo  ail  C  Qui   deus  nisi  ea^     «^  Con).,  A  ronstiiuia     l.  ivn^tiiut.      »' A  itcii 
»*A  ptrcogiiola.     **  A  uHifuofi. 


I 


fiii  DE  DIVISIONE  NATURAE.  —  LIBtR  TERTIUS.  6« 

erii ;  omuia  cnim  in  tetpso  unumuniformiter  praeiim-  J^  sliODe^   si    qiiid  diccMdiim  ,    cl  inq;iirc5C   cl  apo 

Oii,  ei  (inumprcndii.   His  ak]iie    iiiijusiaodi  CKem-  rire. 

p.is  alque  >  lestiitioiiiis  iii  iiiiuin  collticlis ,  aperlis-  9.  Mag.  Raiiunes  oiiiniiitii  rcrotii  ,  diim   iii  ipsa 

sime  datur  inielligi,  oniiiia  iii  Verbo  Dei  uon  mIuiu  nalura  Verbi,  quae  fiiioeiessentiulis  est,  iiiiclli^un- 

aeieriia,  veruia  eliant  "*■  ipsuni  Verbuin  esse.  Qiio-  lui',  aelemas  e$M  arburor.  ^uimiuid  enira  \n  Deo 

niatn  vero  ei  fucta  simiii  oniiiia,  el  aeicrna  esse  *  in  Vcrbu  subsUuiialiter  est,  qugmaiu  non  aliutl  praeler 

Verbo  Dei  sacrae  Scripturae  lefiinloniis  planissinie  ipsuui  Verbum  e»t,  aeierniim  esse  necesse  esi.  .Vc 

decluraliir,  Joannes   Evangelisla  :   Omnia,  iiiquit,  per  boc  conficilur,  el  ipsum  Verbum,  ei  uiuiliplicem 

per  ipsum  facia  suntj  et  sine  ipso  factum  est  nihit.  totius  uniTersriatisconditae  principalissiinaqnque  ra- 

Kcce,  aperiissimeraclaesseoinniainVerbodicit.  Sed,  lionero  id  ipsum  esse.  Possumns  etiam  .sic  dicere  : 

ne  quis  exisiimaiet  *,  facla  esse  soluramedo,  el  •    Simpiex  et  mnltiplex  reruin  omniuin  priitcipalissima 

Don  aelerna,  sequilur  :  Quod  factum  estin  ipto,  vita  ratio  Deus  Verbura  est.  Nam  a  Graecis  Uyo;  vo<:i- 

erai.  Ac  si  dixissel,  quod  laclum  est,  sive  in  princi-  tur,  lioc  est,  verbum,  vel  ratio,  vel  c:»iis:u  lude,  qcou 

palibus  causis,  sive  in  earum   eflfeclibus,  in   ipso  in  graeco  Evangeiio  scribitur  *»: 'Ev  «^;^  «v  o  >.ayo£ 

V(-ruo,  iii  qiio  laliones  onmiuni  aelernae  sunl,  >iia  potest  interpreiari :  Inprincipioerat  Verbum,  vcl  iii 

crai.  liem  *  Aposiolus  ;  In.quo  creaia  sunt  omnia,  |.  principio  erat   ratio,  vel  in  principio  eral   caiisa. 

quae  sunl  in  ctielis  el  qune  in  terra,  tive  viiihilia  sive  Quodcunque  enim  "  horum  ^uls  dixeritj  isi  **  vcri- 

invisibitia,  sive  Tlironi,sive  Dotninationes^  sive  Princi-  taie  non  deviabit.  Nam  unigenitus  Dei  Filiiis  el  Vei- 

pattis,  sive  Poieslaies  ;  oinnia  ex  ipso  et  per  ipsum  et  bum  es(,  et  ratio,  el  causa.  Verlium  qiiidcin,  q!ii.i 

in  ipto  creuta  sunl.  Causas  enim,  ul  ail  bealus  Maxi-  per  ipsuin  Deus  Paier  dixit  Qeri  oninia,  imiiho  eiiaui 

nms,  eoruni,  quae  facta  sunt,  jiabens  •  anie  secula  ipse  est  **  Patris  dicere,  et  dictio,  ei  sermo  ** ;  si- 

piaesubsliiutas  voluuiale  bona,  secuiidum  eas  visi-  cul  ipse  ait  in  EvaiigeJio  :  Et  sermo,  quem  l^cu- 

liiiciii  ci  iiivisih:Iem  ex    non  existenle  '  substituit  tus  sum  vobis,  non^st  meus,  scdiptius,qm  inisii  me. 

creaiiirain  ;  raiioiie  ei  sapioiitia  secundum  opporlu-  Tanqiiam  diceret  aperie  :  Ego,  qui  sum  8er.m<j  Pa- 

luiu  teinpus  et  fccit,  et  facii,  et  quae  universaliier  iris,  quiloculus  sum  vobis,  non  suin  mens,  sed  l6, 

liuni,  et  qiiae  per  siiigiila  —  caiisain  qaideni  angelo-  quenlis  in  me  Palris,  et  ex  »^  secrelis  substanlia» 

rui«  creaiis  pioduxisse  ciedinius  causam  uniuscu-  «uae  sinibus  mefignenlis,  et  omiiia  pcr  me,  Ik)C  est^ 

Jusque  complenlium  niunduiw,  qui  super  nos  esf,  gignendo  me  facientis.  Raiio  vero,  qnoiiinu  ipse  ost 

«sscjiliaium  et  viriulum,  raiionem   bominum,   ra-  omnium  visibiliwn  et  iavisibilium  principide  cxem- 

tioncin "  uniuscujusque  ex  Deo  esse  accipieniium  —  plar,  ideoque  a  Graecis  llU,  id  csi  specics  w4  forma 

in  sft  ipsum  omni»  recapiiulans,  boc  est  consuni-  ^  dicitur.  In  ipsoenim  Paier  orania,  quac  voluil  iieri, 

niiins,  per  quein  et  esse,  ei  permanere,  jel  »  ex  quo,  priusquam  flerenf,  vidit  facienda.  Carsa  qiioque  csl, 

qiiae  genila  sunl,  qiianiuin  genita  sonl,  ei  ad  qiiem  qiioniain  occasiones  omnium  aclerniiliier  ei  incom- 

feiiit:i  »uni,   maneniia  ei  moia   parii(jipant  Deui^.  routabiliter  in  ipso  subsisiunt.  Qnoniam  igit.ir  Dei 

O.nnia  eiiim  pariicipant,  quod  »*  cx  Deo  facta  sunt,  Fiiius  et  verbum,  et  ratio,  et  causa  esl,  non  Incon- 

proporiioiiililfr!  Doiuinum,  sive  pei'  imtUecium,  sive  gruuin  dicere,  simplex  elinseiiifinitemuliipTexcrea- 

rationem,  sive  sensum,  sive  molum  vitalem,  sive  Irixuniversitatisconditae  raiioetcausaDci  Verbuni" 

«sseiiiialeni  et  bubilam  opporlunilalem,  ul  Hiagnoel  esl.  Ac  sic  recurreret,  Dei  verbum  est  simplex,  et 

diviiio  inanifeslatori  iDionysio  vi<leiur  Areopagitae.  inseinfinitemuliiplexcreatrix  universiiaiiscondilae, 

Weininem  iiaqne  fulelium  pieque  sacram  Scripluram  et  ratio,  el  causa  *•.  Sim]jlexquidem,qnia  reruin  ora- 

liivesiiguntium  dubitare  oportcl  de  eo  »S  quod  om-  nium  uiuversita.s  in  ipso  uiium  individunra   ei  insc- 

riia  iii  Deo  Verbo  cl  •*  aelerna  simul  et  facta  sunt.  parabile  est;  vel  cerie  indiviJna  el  inscparabiHs  nni- 

Nani  ei  vera  raiio  et  sacrae  Scriptur.ie  aucloriijs  in  Vas  oiuiiiiim  Dei  Verbnm  est,  qiioniam  ipsum  oinnia 

hoc  nnaniiiiiter  conseniiimt,  et  noH  alia  esse,  qiiae  csi.  Mulliplcx  vero  nod  iiumerito  iiUelligilur  esse, 

^eierna  sunt,  ei  alia,  quae/aci:),  sed  eadem  snnt  *>  (|uoaiam  per  omnia  ii^  inilnilum  diiTundilur  *' ,  et 

tiiiiul  cl  aeterna  cl  facta.  Qua  vero  >^  raiiune  aeterna  i)  ipsa  dilfusio  subsistentia  omnium  est.  Attingit  eniin 

suiit  *»  iacla,  ei  facla  aclerna  '•  possimns  »'  inielli-  a  fine  usque  »•  ad  fiiiep  fortiler,  el   dlsponit  om- 

gero,  exigis  a  me  non  immerito  explanare.  Siqui-  nia  suaviler.  Uem  in  Psalmo  :  Yelociter  curiit  semio 

ileni  id  ipsuin  aelernum  et  facluin  subsistere,  vi-  ^jMs.  SCTmonemdicil^^Proplwta  verbnmPatris,  quod 

dciiir  libi  "  verae  raiioni  non  convenire,  el  for-  velociier   currit  per  omnta,  ul   omnia  sint.   Ipsius 

Idssis  i)on<Ium  cgo  ipse,  q;iomodo  hoc  conveniat,  ad  enim  cursus  pcr  c>mnia  niuUrplex  ei  infinila  onininm 

purum  digitosco.   Disc.  incipe  il.->que  de  huc  quae-  subsisieniia  est.  Hinc  sanctus  Dionysius  in  capiiuld 

VARIAE  LECTIOXES. 

»  A  ae.  *  etiam  om.  A.  «  C  stint.  *  A  aeUimaret.  »  C  £f  aposlolus.  •  Pro  habein  A  homim. 
^  ket  twn  subsistenicm.  *  Pro  raiiouem  \  el.  '  et  om  k.  »*  A  co  qsioJ.  *^  de  eo  om.  A.  ^^  ei  om.  A. 
"«Mn.-oin.  A.  *^  A  le/fl.  '•  piosuni  .\  *(.  »*  A  el  facia  e/ aeieina.  ^^  C  possumus.  »*A«iti.  '*  \  seti. 
wnm  tst.  *•  enim  oin.  C.  *»  C  ex.  **  esl  om.  A.  *•  A  seriiio  est.  »*  ex  oiii.  A.  *»  Dei  verbum  ofi).  G. 
'•  ac  si  recurreret  —  et  cuusa  om.  C.     "  A  definiiur,    •*  utque  om.  .\.     *»  A  d  xit. 

P-THOL.   CXXII.  21 


6« 


jOANNis  scori 


6ii 


ile  peifcfto  ei  nno  :  Perfeeivm  tfmiem  es(    \m\\.-M,  \  snperaiiL  (fuorum  «sse  til    omai    coinpreheit&ibiii 


tious0liim,  ui  fer  te  ip$um  p/trfectum  $tcundum  $tij>- 
ivm  a  $e\fiO  mifermiter  iegrtgatum.  et  loium  per 
totumei  *  perfecdiiimum,  tedel  pluxttuam  perfectum. 
sicvndum  omuium  exceltfntiam.  ei  omnem  (inidem 
multitudiuem  terminam^ ;  omni rera summiiali  supet- 


essentia  '*  carere,  iiihil  aliud ^subsisleiu, pracun*  uiiins 
soiius  omnium  cnusaepartioipationeni.  Omne  autcm, 
quodpariicip.itiir,  ei  '^pariicipaticnem  sui  et  parli- 
cipaniia  se  piaccedil.  Deus  i^iiur  prdpcedii  omnla, 
quaecunque  se  paiticipdoV,  et  quorura  esseniia  par- 


etpcnsum,  el  atiulh  locttluiu  aut  comprelienihm.ted      ticipatio  ejUS  esl.  Hilic  magnusDionydius  Areopagita 

extentim  in  oiknia  simul,  et  super  omnia  tion  deft^     iii  libro  de  caeleSti  lerai*i-hia,    lioc  est,  cpiscopatii, 

eient\bu*'atvgmeHliJi  efinfinilit  operalionibus.   Perte- 

Ktum  itefiim  dicitur  et  velut  non  auctnm  n  semper 

jierfectUm  et  ul  indiminutum  ,  nf  omnia  in  se  rvso  su- 

perans  el  SKpermannnt  secundum  unum  eiincessubi' 

fem  per  te  superpletiam  el  non  tninoralum  lurgttatem. 

Manei  ergo  in  se  ipso  universaliier  el  ^iinpuciier, 

qiioniam  in  ipso  unum  sunl  opxiin.  AJtin2:it  aul^>m 


quario  capituio  :  1'rimum,  inqiiit,  omuium  illud  di- 
cere  verum  est,  ut  l/on:tnle  univertali  tuperessenlialis 
dinnttas  eorurii,guae  iuni,  e&seniias  subitituensadette 
ttdUuxtf.  tst  eiiim  hoc  omnivm  causae  et  tuper  omnia 
boniiatis  proprlum,  tid  commuiiionem  tuam  ea,  qtiae 
suntj  vocure,  vt  nmcmque  eorum,qhae  sunt,  expro- 
pria  deflnilur  aitalogia.  Omnia  igilur  parlicipanl  ^rro- 


a  fine  usque  ad  }inein,el  velocitcr  '^nrrii  per  oniniii,  B  videniiain  ex  superetsentiali  el  causalissima  divinitaie 


lioc  esi,  siiic  mora  facil  '  ouinia,  ei  tit "  hi  ornr.ibus 
omnia ,  et  dum  in  seipso  iinum  perfectum  el  plus- 
quam  perfecium  et  ab  ouinibus  sepregatiim  subsisiii, 
exiendii  se  iii  onuiia,  et  ip»a  exienein  psi  oinnii  Tlnc 
«•liamnomiue  ipsiuscaelesUs  esseniiae,nuotlest  Clic- 
rubim,  signiricari  vidciur.  SiQuiiicmCiierubim  fusio 
tiipiemiae  ijiterpreialur,ui  sapieiites  llebraeorum  Ira- 
tliilerunl.  L')>i  subt'tissiiiie  intolliceiuium,  quori  IhsIo 
!»apieuliae,  veleitensio,  vcieursus,  vclquoq:!((  alio 
jiiyilo  iiiiiiiiiH  vorbi  muiUnlicatio  iriicaiur.  noii  quasi 
i.i  ea,  quae  piius  eraiit,  oitam  (■"iwlerelur  vel  evicn- 
«ieretur  vd  cunerel  verbtim  Patris  ei  sapieuiia,  sed 
ipsius  fusio,  vd  exteiisiui,  veJ  cursus  jyraecedii  oiu- 
jiia,  el  causn  rxisteiii.iae  ouiiiiuiu  esl,  et  omuia.  Ouis 


inanattlem.  Nonenim  fortatsis  esseni,  nisi  eorum,  qiiae 
siint,  iss&nlide  vi  principii  ussumpiione.  Rxitienti.t 
ifjtfur  omniti  esse  imntcipani.  Esse  enim  omnium  ett, 
superesie  clivinitas  "■'.  Vivenlia  autein  eandcm  tupcr 
omndtli  vildm  tivificiim  ruiiulem,  ralionabiHa  "  el  in- 
lelteciualici  eandem  super  omnem  et  rationem  el  intcl- 
lectiim  per  gepeifeclmn  etante  perfeciam  sapiemiam. 
Audisti  sunimi  tlicoiogi  Areopagitae  Dionysii,  prac- 
clarissiiniAtlienaruiu  episcopi,doparlicipaiioiic  divi- 
iiae  csseiiiiae  scnteiitium,  qua.aperiissiine  urauiresiai, 
omitin  qusre  sunt  ec  quae  iion  sunt,  uiliil  aliud  rnteiiigen- 
(fa,t>iaeler  divinTie  essentiae  ir.»riicipaiionein  ;  ipsam 
vcro  partlcipritioneih  iiiiriPaliitd  esse,  praeler  cjiisdem 
esseiiliaeassiuupiloneni  ".  Ncn  eniili,  inqiiit.fortassis 


4:iiiii;  veiiiaicui  consiileus  cieai;lorii  vh  ((i^iiavcrii,  ^  esseut,  iiisitH>rum,quae  sunt, esseiitiaeeiprincipiias- 


l)ouiii  pracpaiassc  sibi  locos,  per  uiios  sesc  dillini- 
dt:rct,  qui  iiiilly  loco  couliiieiur,  dum  lociis  oiniii::m 
roiiiiiumis  s-Ii?  Ac  per  liuc  lociis  locoruiu  nullo  loco 
cajiitur.  Aiit  bibi  piaeparasse  spalia  localia  scii  triii- 
liDialia,  por  qii;ie  sesc  cMcudercl,  cursuve  siiy  ourrc- 
lei,  qui  ^oiuui  spalio  carei,  et  omnia  lempora  siia 
ncieniiiaie  supcrat?  Aut  quis  dixerii,  qiiod  liicre- 
dibiiiui '  cst,  ijisi,  Ueo  dico,  ab  alio  veliili  priiKijiio 
pracparaia  Cuissc  loconim  lemporuiiKjue  sj^aiia,  scu 
.jualiumciinque  qiuujUtalKiii  iiitervalia,  quae  su:i  dil- 
iiisione  imjilerel,  vcl  suo  cursu  peragoret,  vcl  sua 
(■xiuiisioiie  suUdarct?  N<-€  eiiiiti  denaiura  iiieffabili 
«:i  "  .»-!i|Kresii.enii3li  uen  solum  dicere,  veniui  ctiam 


sumpiionc.  Est  igitur  partici^iaiiu  divinae  xissentiaeas- 
sumptio.Assuu!piioveroejU3'*.fapicniiaedivinaeflisio, 
ijiiac  csi  dimiiiim  .substanii:»  Ct  es.scntia,  et  quaeciinque 
in  eis  iiaiu.'-aliier  intclllgumur.  Aildieiiam  ejusleni 
de  proccssioue  Dei  pcr  oniiiia,  ethiansioiie  in  Seips.i, 
in  ejiistola,  qilaui  rcscripsil  Tilo  ponlifici  luterro- 
ganli,  qU;>e  sapieniiac  doiiius,  qufs  crater,  et  qui  cibi 
cjus  ei  polUs  :  Dupticem,  inquit.  t?sr<;))j  rfjmin  sapicn- 
tlayniponil :  unaiu  qiiidem  sofidam  it  manducibilem, 
allafam  vero  htimidam  ei  profusnm.  Ki  in  cratcre 
porritjh  pfovldcns  siias  boiiitiiCtrs.  Ipse  *•  iaitvr  chiler 
rotuvaus  dtim  iit  et  repandUs,  symbotttm  esteipamce 
simul  ei  in  otntiia  ciicumeunlis  sine  principio  et  inft- 


cogii»rc,fal!>is<iueitu3gitialiomlju;i  nii»ere,etridicUlu-  D  »<fu!  Itorum  '°  omnium    provideniia'.    Veruncameu 

quoiiiam  ik  OVfHia  proventent  manet  in  teipsa,et> 
tint  iuimutabili  uuluriv  simititudme.el  perfectissima 
iniemeiibiliier  teipSffcollocutauniforiniier  et  fixe,sic  ^'^ 
craier  Slat.  jEflificnrti  aulcm  SapUniia  domum  sibi 
dicitur,  et  in  ipsa  sothlus  etcas  et  polas  ei  croi<-ru 
yTOponetis :  lichsediviiiadJvinitHi  tymboln  fac  entibhi 
cliirnm.quiaei  pruvlteniia  perfeciit!>inia  etlipseetseu- 
iii  elbeHeessendiomniactttitalis,4i  in  omnia  procedii. 


ii-siii!Uiucst  ('t  }!crui<-tosl£siiuuui  *.^Noneuiin  "  alia 
iiiors  rationalisiauiuuciuriiior  pejorqueest,  quam  1:1- 
liauionsira:ihi)miiiaii<JaiiU<'idi>iade(:rcaloreomniiiiu 
-c<igit:)re,  cuui  veri(:us  ipsa  in  inleiiectibus  pie  qiia;- 
ronlium  ac  "  diligonlitun  (^rt*atorem  suuii)  iuleiiiRi- 
bili  vo<e,proclaincigciieraiiior  de  omnibusquaisuul 
ot  qii;ciH>ii  siiiil,  lioocsl,  qu:c  seusuaiil  "  iiitelleciu 
c(iiii[)iebtMi>li  jiosstiui,  ci  qu^>  seufrum  vcl  inie|l«ctiiiu 


J 


*(.'.'  010.  A.     '   \  delcyniinans. 
isliue.     *  \  iienctiloiiissiiiutiii.     " 
iicip<j|.'yii<'tji  — etoui.  i 
ylivneni  oui.  .\.     '"  esi  sapioiiliae. 


VAHi.f;  LEcrrioNKs. 

»A  ergo.     ^CJecit.     »  C  fecit. 
eiiitn  00.1.  A.     "  A  et.     "  A  vel. 


"  Sic  C  ;  A  £/r«i»ii.'<i:ia      '*C  raiionutiu. 


"  .\  iitsiiii.     **  horiiin  oiu.  C. 


*  A  quia.  *  A  vel  credibiliHt  ..  *.A 
'*  Ji  esseniia.  ccniprehentibili.     *'  par- 

"  ipiitin  VLro  iiarlicipalionem  —  aituut' 
»•  C  ui. 


G45  DE  DlYtStOINE  NATURAF..  —  LIBER  TEHTICS.  646 

€t  in  onini  ftt  el  cotitincl  cmma  ;  et  iiernm  '  ifi.fe  in  A  '«'  liuiluni  valel,  ui  imlio  alio  moilo  con&uiU  raiio- 
ccse  per  excdleniiam  nutlutn  iu  nuUo  per  nuUum  nis  virluie  possii  solvi,  iii  avbiiror.  Si  etiicii  ipsft, 
esi,  seJ  exallalur  omnibvs  n«e  insc  ipso  similUer  qu\  causalis  est  tsseinli  «*  el  beiic  e.^sendi  oiiinia,  et 
el  aeteriiuHfer  £xislen$  el  slatn  et  maiiefis,  et  sem-  in  oiiinia  procedil,  el  in  oinni  creaiura  (il.eicoii- 
per  seamilum  cademel  nc  se  habens,  ct  nullo  ttiodo  lineiomnia  :  quid  aliiid  resl.Tl,  nisi  ul  inielUgamus, 
exlrase  ipivm  factur.,    neque  i.rojni.i  gruvilcde  et  in-      sapfcnlian»  Dei  Pairis  ,  de  fiiia  talia  praedicanliir,  ei 


£otnmulal'ili  tnansioiie  et  bonilatc  reliavs  *,  tcii  et  in 
se ipio  loidsel  perlir.liisimds  pyoiidL'ihicts  op'llii:c  opc- 
rvtis^,  et  pr(fvciiiei,.:  tii  ciiiu::.i,  et  twincu&in  se  ipiv,  el 
sl/^iis  setnper  tvoliti.  Aiiim»dvcrle,  quod  aii,  iu  oni  • 
Tiia  pnocfdil,  ei  In  oniiii  fil.  Quod  eiiam  alilji  deciiuvti 
dicens:  Avdenduiu  vero  et  iioc  de  verilate  diccit\  (jnui 
cl  ipseomniim  causalis  Iwrio  el  optimo  omuium  uinore 


c.Tusain  creatriceni  omnidin  esse,  ei  in  oimiibus, 
qii.ic  creai,  cveari  elfieri,  el  oninia,  in  (^nibns  crea- 
lur  el  lii ,  «onliner*;?  I;i  oniniijus  cnim,  <j!io;lr,i.inr|ne 
verc  inlelligitur  esse,  nil  aliuii  est  nisi  i>apieniise 
crcatricisiiuiiiiplex  Yjrtus,  quae  inounul>ns  subsistit. 
Si  ciuin  inielieciu  creairiceni  supienii;tm.  ab  omni- 
!>ns,   ({uac  oreat,  substraxeris,   in   nibtlum  ojnulno 


per  exceUetniam  amuluriiie  boiiiialis  cxtrn  se  ipsnin  re<ligoiilur,  luillaqncessenlia,  nulla  viia,  nulliu^  sen- 
fit  in  opitiia,  qim  stmt,  providentiis,  el  veluli  in  boni-  sus,  nulla  ratio,  uuUiis  inl(»lleclus,  ei  omnino  nuliuni 
tate,ei  dilec'tiotie,el  cmore  (ovel  ei  exuperal  omnia,  U  lionunneiuanebil.yuodeliain  sanelus  paier  '•'  Angii- 


ob  oumlbus  remotus  *,  aU  hoc  *  in  omnibus  deducilur  * 
iecundi/m  mente  exccdeiucm  supcrcsicntialem  poten- 
iiam  incouversHtilifmejue  sutim.  His  eiiam  favcl  ojus- 
dem  Dionysii  senleniia,  qu-ini  ei  theologicis  cQin- 
nienlariis  •  sanctissimi''  Jerodici  suuipsil  :  Omnium, 
inquit,  causa  et  rcpledva  Jei>u  deiiGS  partes  umersi- 
■  taii  comonas  salruus ;  ei  *  ue(fue  pars  neque  tatum 
es'.,  ei  toitm  ei  pars,  ul  omne  ei  paricm  et  toiuin  iu 


stinus  ii»  librih  ^^  llonfessionuiu  suarum  videiur  in- 
telligeie,  sc.rnuuiCfu  dirigi^ns  ad  ipsam  veriialem, 
divinani  viilclicel  '•  sapienliani :  El  inspexi ,  inqnh, 
cctera  inira  !e,  el  ndi,  nec  oinnino  esse,  nec  oinnino 
non  esfc  '^  JScc  omiiino  esse,  quia  non  sunl,  quodtti 
es,  itec  omiiino  non  esse,  quiu  n  te  sunf.  Quibns  vei  - 
bis  insiiniat  omnein  croaiurani  omnino  per  se  cofi- 
siocralam    niliil  esse.  Qnicquid  aulfin  in   ea  inlelli-' 


ienie!  ipsu  coambienset  siipernninens  el  excellens.  Ver-      giiur  subsislerc,  ex  parlicipalione  creairicis  verita- 


(ecta  quidem  eM  in  impgrfeciis  ul  perfectio  pvincipulis : 
impcrfecltt  terii  in  perfecils  iar.^^uam  superp&rfccta  ', 
ci  mieperfeciu  fo.ma  fonuificans  in  inforinibus  iun- 
quntn  fonna  priucipalis.  Jvformif  in  ipsi-i  forinis 
'tunquum.  supcrforiiiis,    essemiit   tolius  e^Heiiliae  iii- 


tis  subsisiii.    Si  eniin    omne   vcrum    ex    ventaic 
veruiu  ^'',  ct  sola  vciiias  perinanel ,  t  icra   auieii. 
niovcnlur,  soia  igilnr  veritaij  in  omnibu.s  vcris  sub 
sislit,  Myvoiiiur  auleni,   dixi,  quia  per  se  ijisa  nou 
iiibsislunl,  s;ed  ad  nihiluin   versjunt;  viruilc   vera 


coniaininata  supergrediens,  £t  siiperesscnti^iiitor  om-  <^'  ventalis  providae,   quae  iii  iis  subsislil,  ne  ad  niiii- 

n»  essenlia  remola,  lola  piincipia  ci  ordines  dciiinan.s,  liiu»    ruant,  proliibenuar  ci   slant  ".  Si   ergo  \\n\im 

et  oinni  principio  et  ordini  supercoilocvla  i",   el  mat}-  Ywbuin  Rai  cl.omnia  i^acit,  et  in  oinuibus  lit,  cl  hoc 

iurit  esl  eoruin  ,q:iae  sunt,  el  scculoruiit,  cl  sup^r  ^e-  ex  verbis  praedieti  palvis  Dionysii  xliorutr.quc  po- 

■  cula,  et  atile  secula  plenn  in  indiyeiuibus,   iupcrpUna  lcsl  upprobari  ;  quid  u\irniu,  si  cnncla,  quae  in  ipso 

inmultiiudinibus,  orcana,  ineffubilis  super  (inimum,  Verbo  intelliifiuUur  subsisierc,  aeterna  simiil  el  lacla 

ifupcr  iitnni,  super  vsseniiaui  ,  supernaturaliier  iiabcl  crcdantur     el   eognoscaiilnr  esse?  Quod   eium  de 


supernaturale,  svpercsseniialiler  siipercssenliale'.  Siil- 
liciunt  luicc,  ul  aibiiror,  ber.c  iiilelligenljbus  aU  to- 
gnoscen.duin,quod  tiivinac  buiiitaiis  iu  se  ipsa  ^'pe-r- 
r.i.uisio  causa  oniniuni  incoinnuilabiUs  sil.  >'i ocessio 
Y(}ro  eJHS  ei  iueflabilis  nVujns  eireotus  omninm  '* 
peiagil ;  norrofins  [Kuiicipalio  el  assuiiiplio  itil  iiliiid 
fsi  iii.si  ouininu)  Oisomia.  Et  Jn'C!iliis  iicrspico,  quo;l 
il  ,quia  etprovidcnlia  pcrfcclissiuia  t-si  •unuinm  '* 


causa  iiraed'cauir.  qua  ialiune  non  ctiain  de  causn- 
Jivis  pracdicaii  possuni ",  non  invenii).  Omnia  igitiir, 
quac  suni,  ei  iiolerua  sinuil  cl  racia  iim  incui.jjioc 
dicunlur,  duin  in  eisiii  ipsa  sapieniia,  qiuc  ea  la 
cJt,  cicausa,  in  qwa  el  per  qw.un  et  aclern.i  ei  tacia 
suni,  in  «isaelerna  ei.  l:tci:i  (>$\.  i>isc.  Vaide  rricor, 
ei  slupeiuctus  vetul,!  exunimjs  haereo.  His  enirn  ra- 
liouibus  altriiiior..  quouiam  yerisimiles  ^iinl,  etsau- 


cr,s.endi  ei  bene  cs.scnili  onuija  cansalis.  iNon  er^o  »^  » ioruni  Palrum    ie:,Uinoniis  sacraeque   Scripjnrae 


i;>  cst  proviJeiilia  omniiuu  '\  et  ilia  caii.s;»  on.  - 
iuiiin,  hcd  iiiiu.s  jiquc  iJein  l^eiis  ei  provi.lcntia  por- 
feclissiina  c>t  oinuiuni,  «'i  tissenoi  ci  bcric  Cssendi 
u::itiia  causalis.  0;um|  uuU*m  .'^^efiuiliu-,  et  iu  omnia 
pr-uccdit,  et  in  oinni  lii,  hoi,'  esl.  iu  univcrsilule 
quam  facil,  cL  coiuiuel  ouuua,ad  solvcndam  piao- 
Sentiai  quacstionis^  de  qua  Utinc  agilur,  nodosii;itcm 


currobon\lac.  tied  ilcriun  injians  reiiahor.  ac  moJ£ 
in  toiiohras  den^iisilinas  cogi!ailt,tniun  ^Vmeaitun 
reiabor.  iNon  osi'^''  eiiiir.  acies  mciuis  uu-ai^.idpraesen- 
lis  quaesiiuuis  aUiludincni  inmentjam  pcimiisque 
|>onelrandaiii  idonea  Aiidiens  qiiippe  "  ilhid  :  Qni 
fecisti  iiiundutn  de  muteriu  infarini,  nou  aliler  COg;- 
labam.  nisi  quia  mundus   visibilis  et  invisibilii  d>i^ 


^  VAUIAE  I.FCTIONES 

^K*  Pro  «<  <<('r?<;n  C  erii  cniiv.  -A  reslrictus.  ^^remoJo.  *  A  adhuc.  ^  deducittir  am.  A  ^  C  rom- 
WKKnlis.  "^  :\  sciciuissiivi.  ^*  el  nm  A.  *  super  oni.  A.  '"  C  supercotiala.  '^  in  se  ipsa  om.  A.  '^  A.  om- 
f   uiumcffectus.     ^^  yro  oinniuniA  ipse esl.     ^' omnii/m,ocn.  C:      '*  A  ^/ ess«-ndi.       J' /ja/<?/- om.  A. 


bro.      **  A  sciiiccl.      '■•  uec  oninino  non  esse  om    A. 


verum  om    A 


"Ai/- 
-'  ei  siani  om.  A.     *'  Sic  C  ;  A 


pussit.    ^'  .\  coguKionum.     '■"'  esl  om.   ('..     "  Pru  (juippe  C  inqnit. 


bil  JOANXIS  SCOTl  .        618 

iniitcria  inrurmi ,  qtiain  Dciis  de  omniiio  iiiiiilo  veliiii  A  nurarerumconditoremprocIaraanie>*:  Operamanuum 

tuarum  nttta  caeli ;  ip$i  peribunl,  tu  autetn  perntatte- 


&tis}m-iiiiii  qnodtiuin  siiae  operationis  crcftvit,  factns 
nun-aiui',  ei  erxt,  quando  lolius  mundi  univertiitas 
11011  eral.  Ac  per  lioc  iii  primordiis  condilionis  suae 
de  omnino  nihilo  in  iiiformem  processii  maleriem, 
et  consequeuler  jker  genera  et  formas  ceterosque 
uumeros  naturales  ad  perfeciioneiH  quandam  Creato- 
ri  soU  eognltarn  pervenit  '.  Nec  boc  [yer  morulas 
iemporum  raehiiti  fuisse  a  sancto  patre  Aiigiisiino 
in  Ex«mero  8U0  soasum  esi.  Non  eniin  iu  leinpore, 
{jfaecedit  Intorfnitas  iormam,  sed  naturali  ordine, 
(]uo  cauea  piraevenit  e/feclum.  Ncmpe  vox  ei  ver- 
tiiirn  straul  M  ore  loquentis  prodeunt ;  e(  tamcn  ari- 
tevenit  vox  verhnm,  non  quidem  tempore  *,  sed 
c»usii.  De  vo«e  enlm  efflcilur  verbum,  d?  verbo  au- 


bts ;  el  otnHei  sicut  vestimentum  veteratctni,  ei  ticut 
opfrtoriorum  mulabis  eos,  el  mulabunlur,  tu  auletn 
idem  ipse  es,el  mni  tui  non  deficient.  Ipse  etiam  con- 
dilor  oroniuiu  :  Caelum,  inquil  ",«  lerratrantibuttt, 
verba  autem  mea  non  transieni.  Si  aulem  maxiina 
spaiio,  pulciierrimaqiie  suUiinilaie  siderura,  et  '* 
purissima  sublilitate  nalurae.stalu  asiroruin  oonsila, 
cur£uplaneiarum  harmonica  ^*,  iuniinis  seinper  plena 
purs  muadi  peritura  sit,  lesie  Sci-ipiura,  nunquid 
putaiidum,  inieriores  paries,  ac  muiio  infcriores  per- 
in.insuras?  Me{ioril>u$  oiiiin  inlereiiiititius  iiiferiora 
noii  interire  intpossibilc  osi,  ei  liuui  aureriur,  qtiod* 
coulinei,  quoii    couiiiieliir,  munerc  vera    luui  sin 


lem  nullo  mtvdo  vux.  Ita  rerum  omuium  inronniias  B  ralio.  Hoc  auieui  dicimus  ail  difrercntinnt  ooritin 


cl  form^njo  aiqne  ^  perfectio  naturali  quadam  prae- 
cesskine  et  suqnentia,  non  aulem  lcmporuro  '  iii- 
i^rvtiliis,  disiiitcie  simnl  et  seroel  de  nihilo  in  es- 
&<>jitiam  vohiiilai«  Creatoris  adductae  sunt.  Et  haee 
erat  niea  fides,  meaqueqiianttilacanqocinielligentia. 
^i  Ditnc  aitter  a  le  audio,  quue  maltuin  tne  inovent, 
et  ab  luSi  quae  bacteiius  teiiebam,  firmiier,  uU  milii 
vfAum  e»l,  IbVituin  revocant.  Praesens  eniro  raiioci- 
natio,  ut  reor,  nil  aliud  vsdetur  velie  suadere,  nisi 
ea,  qua«  Uft  uihilo  pulabani  css^  faeia,  6t  nullo 
iiiodo'  aeterna  —  eral  enim ,  quando  non  eranl, 
iii  arMirabar,  ac  per  hoc  acccpcrant,  quod  non  ba- 
huerani  —  «eterna  liimul  el  facta  esse.  Qaod  valde 
(o.itrarium  opinor.    El  nierilo;  nam  haec  ^*  «iblmet 


quue  aclenia  Siiiil,  a!i  liis,  qn::e  su!il  facta  *°.  Nnii 
enim  parva  dislantia  esi  inler  ca,  qiiae  nec  iiicipiiiul 
esse,  nec  desinunl,  d  oa,  quac  iiu-Jioaui  esse,  et 
non  possunt  semper  niauere  *''.  Nen  i;;itur  sine  caiiba 
aciea  mentis  niiiius  lalia  inielligeiiiiiini  nperciitiuir, 
(juandoei  aeierna  esse  facta.ei  fftcl;!  aeteni:i  sua.ie- 
lar.  Naiu  non  iiicile  credideriiu,  te  couscntiio  bi.>:, 
qui  voluitt  inteitigere,  inulta  ex  liis,  quae  fncia  suni, 
iino  paene  oninta  semper  mansuru  '*,  ac  per  boc 
futura  esse  aeierna.  Yerbi  graiia,  uii!versii:(S  isU, 
quae  conslalex  caelo  el  terra,  qualuor  cleineiitis  in 
speciem  orbis  absoluli  conglobata,  mundiqne  nomine 
vocIUila,  el  M  nihilo  facta  est,  ut  aiunt,  et  aeterna- 
iiltr  mansur.*),  praeter  quasdam  suas  particulas,  boe 


v-.lcntur  opponi,  aelerna  faclis,  et  facia  «eternls.  C  est,  oorruptibitia  corpora,  generationi  el  corrnplioui 


ij.:ae  cniin  aclenia  snnt,  nunquam  incipiunt  esse  '« 
iiiMiqiiam  desiuunl  subsisiere,  el  non  erat,  quando 
iiuii  eiant,  qnia  semper  eranl;  quae  autem  *  facta 
Siiiii,  priiicipinui  iucturae  suae  acceperunt.  lochoA- 
veiuiii  eitim  esse,  quia  eral,  quando  non  erant ;  et 
desineni  esse,   qnia  •  inchoavenint   babere.  Vera 


aUBjecta,  quae  negarc  '*  non  possunt  periiura ;  cae- 
lurr  vem  coiA  suis  sideritHis  semper  fore,  sive  \(tv 
hibiie^  sive  moveri  desinat.  In  hoc  nainqne  sensus 
terarn  vafialur,  quibusdam  afTirmantibus  staium 
roulabilium  Tuturum  ,  quibusdara  vero  naiuralein 
molum   clerneniurum  senipcr  non  cessaluruiu.  Illi 


siquidem  raiione  consnlta  omi)e,quod  incipit  tenipo»     quidem  sequentes  quod  scriptuin  est :  i!:,>uN(  oninia 
r^Iiicr  csse,  non  siniiursemper  permanere.  Necesse      'quietu,  el  hocde  stalu  mutabilium  inteiligcntes;  iili 


({uidciii  esl  ad  nuem  vcrgere,  in  quo  cogilur,  quod 
leinpore  incipil  essc,  perire.  El  nemo  aestimet,  iiie 
veUe  suaJere  reuiinm  ad  nihilum  eorum,  quae  teiu- 
loraliier  ex  niateria  jter  generallonem  iu  ronndu 
riuui;  lioc  enini  suinnium  fieret  raalum.  Solutioiiem 
vero  eorum  iii  eu,  ox  quibus  compoiiunlur,  et  in 


verb :  Consenlum  caeli  quisdormire  faciet  ?  de  aeierno 
mutabilium  motudictum  esse  accipienlcs.  ilarinonia 
siquidem  caelesiis  sine  raolu  aelhere;ie  sphaerae  o:ii- 
iiiumque  siderum  qnomodo  poierit  concincre,  onm 
niusica  semper  in  molu  sii,  quemadinodiim  geome- 
iriainsiaiu?  Terrenam  quoque  molem  snani  pro- 


qiiilius  subsislnut,  dico.  Nam  ct  huniaiia   corpora  ^  priain  quanliiaiein  seinper  babilnran)  inJnbit:Uilcr 


ccierorumque  animalium ,  dum  solvuntur  ,  peiiie 
uicuniui  ;  non  lamen  ad  niUilum  lediguiitur,  sed  in 
cailiolica  elemenia  revertunlur  •",  Et  hoc  generali- 
ler  de  universitaiu  biijus  mundi  visibitis  iiitelligitur. 
hec  incongnie.  Nam  quoniam  principium  esseudi 
acccpit,  essenliae  suae  lorminuni  inevilabiliter  acce- 
pfirus  est.  Siciit  eiiim  "  erat,  quando  uon  erai  ita 
erit,  qiiando   non    eril.   Fsalmisia    testaitie  aeier- 


ailirmani,  scqueiites  quori  scriptnm  esl  :  Ceneratio 
venit,  generniio  vadit  ,  terra  vero  in  ariernum  ttat, 
co  exceplo  *",  qnod  snperlicies  ejus  nndiiiue  plaua 
bitur,  ut  pukbritir,  qiiam  nnnc  esi,  eHiiiaiur,  .ic 
vcluli  iiova  q.iad.itn  parlinm  aei|u:ilii:ile  rcnovala, 
noii  ul  in!T^rc-.\l,  quovf  nunr  ost,  S'>d  ul  inulaia  iu 
melins  qnantitas  ejus  el  aeqnalitas  pennaneai.  ^nod 
etiam  de  caelo  voliini  intelligi,  tioc  esi,  quo:l  ejus 


VARIAE  LECTIONES. 

*  Cpervenire.    *  C  lemporupi.     '  A  f/.     ^  .K  processione.     'Kiemporeei.     *  C  liaec  nam.    ^  .\  et.    " 
r«ro.      *  C  quod.     ,  '''  A  revertunlur  elementa.        •'   eniwi  om.  C.       "  Corr.,  A  aeternoqiie  reruvi  a 
<Iito>e  procliitnaute  ;  C  aelernum  rerumcondilorem  proctnmans.     '*  inquii  oin.  C.     «^  et  om.  C.      •'  A  'wr 
;m£j.     '*  A  fuiiu  s««t.     "  \  tfermanere.     »' A   j)erniansura.     "  Sic  .\C.    **  A  «Zf ih/'/j. 


649 


OE  DIVISIONE  NATCAAK.  —  MBER  TEU IIUS. 


650 


piililtiiiiido,  iii  qua  niinc  sciitiibus  corporeis  nrritJel,  \  danclorum  Palruni  vesiiijiu  ftequen»,   C\\iu'\  Inminis 


lii  iine  niundi  oumulahilur  *  absque  ullo  globalae 
suae  ligiirae  sielljiaeque  piciura^  intcrilu ,  quoniain 
scripluin  esl,  ul  aiunt :  Erit  caelum  novum  el  terra 
nova.  Cuclos  nuleoi  perilnros  noa  de  superiuriinis 
inuiuii  psutibtis,  vernoi  de  spaliis  hiijus  aeiis  infia 
Iiinain  iiileiiigiinl,  iil  quoinadinodnra  in  «liliivio  vcrsa 
sunl  ina!|iiain,  iia  iii^mnndi  fine  verlanlnr^  inlbin' 
niain  ;  oiiinitiin  vcro  aninialiiiin  ei  frnliciini  arbo* 
ruwque  geiicralionein  *  et  incremenia  etdcfrenicnta 
cniuloruni,  »[iiae  inlra  circiiluin  liiiiac  coiilin<Milnr, 
virissiiudinein  cessalurant  non  sol:ini  iion  deiie;;:inl, 
veriini  etiam  alGrinaiil.  Spaiia  iiein  acris  et  aellieris 
disliibiienda  lore  arbilraiil.ur  :  aeibciia  qiiidein  in 
aelernam  po-^sossioneiu  bculoriiin  angelonini   boini- 


radio  ab  erroribus  meis  el  alioriini  nie  revocanie. 
inquc  viain  rectam  «lucenlc,  panliiluin  pedeni  relra- 
bo.  Divina  siqnidein  cleinenlia  vcrilalcni  pie  atque 
liuiniliter  quaereiile.s  iii  lenebris  ignoranliae  no:i 
siiiit  errare,  inqiie  iDveas  rilsaruin  opinionuni  ca- 
dcre,  et  in  eis  perire.  Ni;lla  enim  pcjor  niors  est, 
qnaiu  vei'it:ili.'i  ignt^rantia,  niilla  vongo  prorundior, 
i(iijm  fai.s:t  pro  veris  ap)>robjre,  qitod  pri)|irinni  fst 
erroris.  E\  bis  cnim  turpissinia  cl  abominablli:« 
nion.sira  i:i  biinianib  eogilalioiiibns  solcnt  lingi  ^ , 
iiuae  ^  diini  i:arnali^  aiiiina  vehili  vcra  ci  ainat  et 
soqnitur,  dorsiim  converiens  vei-o  '  luntii:j,  um- 
brasque  ftigaces  aimiinbtMidCie  volens,  et  non  va- 
lcns,  in  biiratbruni  niiscriae  lOiirjnevit  ruere.  Ilirc 


nuniqiic  sibi  siiniliiim,  aeiis  vcro  inferioris  circa  B  assidue  debcinns  orure  ar  '•  dicMc  :  l>eus,  noatra 


teriaiu  undiqne  ddTns)  in  actcrnntn  carcerem  aeier- 
iiusqtie  naiiiinas,  lucalilcr  visibililci<)He  arsuras, 
totqnendo  diabolo  ciim  nienibris  snis ,  lioc  cst, 
::pustatis  angolis ,  siinilibnsque  sibi  bomiiiibus 
iinpiis.  Ac  per  boc  qnoniam  '  oinnein  crcatu- 
rain  localem  et  temporaicm  ct  esse  ct  futiiiaiu 
esse  cogitanl,  loea  et  te:npora,  hoc  esl,  tnundi 
spatia  tnotuinque  ejus  uaorularum  inlerv:)Uis  di- 
slinctum  semper  esse  Diansura  non  dubitant.  llis 
atqne  hnjusmodi  falsi&opinionibufl  conanlurasserere, 
ea,  quae  non  cranl»  ei  inchoaverunt  esse,  ol  facta 
simiil  et  aeterna  dici  ppsse,  qnia  scmper  in  eodein 
staiii,  in  qno  temporaliier  ercata  sunl,  manebunt, 
et  quae  principio  noh  carent,  fine  carere  arbitran 


s;tlii»  aiijiie  reiioiiiwio,  tiui  dedisii  n.iiiinint,  laigirft 
ct  graiiam,  pntolcnde  liiiticn  inum  in  iimbris  igno' 
ranliae  pal)iilaii:ibtis  ^'  ijuaoioniibnt-qno  le  ;  rcvoca 
nos  ab  t;ri'oribii3  ;  por:ige  dcxlcram  tuain  infirmis, 
non  valentibus  sinc  tc'-  pcrvenire  ad  le;  osIoikIo  le 
ipsiiiu  bis,  qui  nil  peiunl  praelcr  tc  ;  ruinpo  nubes 
Taiiarum  pbantasiarnin  ,  qiiac  inontis  aoioni  noii 
sinnnt  intueri  te  eo  inodo,  qno  tc  invisibilcm  videri 
perinittisdesiderantibus  viderefaciein  Inani,  qiiielein 
snaui,  fineni  sinnn,  nltra  qnein  nil  a|)petiint,  qiiia 
ullra  nihil  est  sninnnnii  bonum  siipercsscnti.-)l<riSed 
ad  residuuin  senientiae  luae  gressus  dirigc.  btsO. 
Quid  restat,  iiisi  quod  me  val.ie  inovel  proferret 
hocest,  qnoinodo  oinnia  acicrna  el  facta  sunl,  quo- 


tur,  ita  nt  ei  facta  sint,  quia  esse  inclioavcre,  el  ^  niodo  principio  ac  tine  carentia   principio  ac  fine 


setcrna,  quia  non  desinent  subsistere.Weriiiitaincn 
neqne  talibus  cpinionibus,  qnas  vera  deridet  raiio, 
te  assentire  aestimarim,  Qcqiie  talein  aeternitalem, 
vel  ut  verius  dicam.semiaetemitatem  praediclis  tuis 
raiionibussnasisse,  nequesicetfiicta  simul  etaeierna 
do<.-uisse ;  sed  alliori  naturaruni  contuitii  ultra  hiiina- 
iias  opifiiOlles,  irtodo  4^odam  adlinc  nobis  incognilo, 
diviiionnn  arcanorum  adyta  peneirare  te  scntio,  vesii- 
gi::  Pairnm,  qui  taiia  seriitati  suiit,  aliius  scquendo. 
10.  Aiiiiit  enim,  naturani  luijns  ntundi  semp-r 
rn.inaiitain,  qnia  incorporea  cl  et  incorruptibilis, 
coiora  vcto,  quibns  constat,  periiura,  Iioc  cst,  omne, 
qcoil  iii  00  est  coinposiiutn.  Et  quia  in  eo  uullum 
ottrjins  csl,    quod  non  sit  *  eoinposituia ,  el  omne 


circuinscribunlur.  Ilacc  eiiim  inter  se  invicetn 
liiciantur,  et  qnoino.iosi!:i  ctmveniant,  iiisi  a  ln  niihi 
fti^rit  siiasnm,  igit<»ru.  Siqnidein  sotnm  '^  Deuni 
avap^ov,  hoc  est,  carcntem  principio  aestimabain 
esse ;  Ipise  eniin  priiieipium  oinniuni  et  rinift  est, 
nnllo  pnnoipio  incboans,  uullo  ftne  conclusus ;  cele- 
ra  vero  incboare  *^,  et  ad  finein  suum  proprium 
unuinquudque  tendere,  ac  pcr  hoc  non  esse  "  aeter- 
na,  sed  facta.  Etbis  oninibus  incomparabiliter  aiiius 
et  mirabilius  inini  vitietur,  quod  sancti  Dionysii 
Areop.igitae  *'  anctoritale  utens  a.sseiis,  ipsuut  vi- 
doiicet  Dcum  ct  oiiinium  faclorem  csse,  ct  in  onini- 
bus  faotum  ;  boc  ^nira  adbuc  inaudimm  et  ineognl* 
tum  non  soium  inihi,  sed  el  inultis  ac  paene  oinni- 


ct):::|)<;s;iiiiii  sulveinr  in  c:i,  e\  qnibns  componitur;  '-^  bus.  Nam  si  sic  est,  quis  non  confesiinr  ei-uinpat  in 


toins  igiiur  mnndiis  isle  visibilis  corporeus  coniposi- 
t'J3  solveiiir,  soia  simplici  natura  manente.  M.vg. 
Falsis  raliocinationibns  bnnianai-nin  opinionum  longe 
a  verit:itc  distantiiiin  quoiulain  ine  deceptuin  esse 
tieg.re  non  possnin,  qiiia  ticceptus  snin.  liis  enim 
0::iiiil>ns,  aiit  pene  oinnibiis  tudis  jain  assonsnm 
pracbui,  qnailain  siinilittidino  veri,  carn;«iibus(ine 
itcnsibns,    ul  ninilis    evenit,    sc.incius.   Nnnc  ve:o. 


hanc  vocem  ei  prociamet :  Deus  ilai|ue  oninia  est,  et 
oinnia  Deus  !  Qiiod  moustrosum  acstimai>itur  eiiam 
his,  qui  pulantur  esse  sapientes,  inultiplici  rerum 
visibiiium  et  invisibiliuin  varietate  considerata  ; 
Deus  auiem  unum  est,  Et  nisi  haec  exeinplis  rerurn 
animo  comprehensibilium  suaseris,  nii  alind  lelin- 
qniinr,  nisi  ut  vel  mota  soiuniinudo,  iion  autem 
diSciissa  pi-aeicnniltanlur  ^^  quod  sinc  menlis  meea 


VARIAE  LECTIONES. 

'  t^i  iniinili  Ht  oiiiniilabilur.      '  i«  om.  A.  '  A  vertentnr.     *  omninm  vero —  generatwuem  oin.  A 
«jf.-n  (mi.  {].     *  ci^mposinim.  El  ■—  ut  orn.  ('..     '  A  pnifi  sotenl.     *  A  qtias.      '-^  A  vero  converlciti», 

"  A  luilpamibus.     "  C  t»:  siiie.     '•'  solum  um.  A.      '*  A  iiichoari.      *'  «ae  ora.  AC,  add.  ev  conj 
Vagitae  om.  A. ,  «•  A  jnaeicrniulantur. 


'  quo- 
'"  Cet. 
•*  ArtU' 


631  JOANNIS  SCOTl  652 

<j<'.'ore    fipii    iion   poleiit.  Qui   enim   in   lenebris  A  ni*'"'»!"'".  n"»s"  arllhmeiicaconlempraiiir.sub&ian- 


spississimis  consliluti  orium  lucis  fuiurae  *  sperant, 
non  omtiiuy  irisi.ili.'»  opprimuulur;  siu  auiem  lux; 
quam  spenaii,  ::b  eis  *  aufftrarur,  iion  solum  iu  te- 
fiebris,  veniui  rtiam  in  uiulia  poena  resideiil,  abblo 
Sil)  eis  bouo,  qnod  sprraveniiii,  vel  ul  orniiia,  quae 
a  lede  l;»fil)iis  dicia  sunt,  ah  fiis.  <iui  miiiHS  inlclli- 
gunl,  omnino  falsa  esse  juilicenlur,  et  in  pristinas 
npinioues,  qua.?  nec  adhue  vohint  deserere,  veiuti 
^'erashis  cohlompiis  rclabantur.  Proinde  n";iluralibus 
exeniplis,  quibus  nisi  niuiia  slultilia  excuecalus  ne- 
mo  resislil,  pi  imo  raiiooinatiouis  via  incipieud;i  cst. 
U.  Mag.  Nym  peritils  es  ariis  ariiluneiicae  ?  Oisc. 
rerilus,  ni  faJlor;  ean»  namiiue  ab  infantia  mea  ^ 
«•idici.  MkO^  Defmi  igilur  eam   apei  te  ac  breviler. 


tiiim  accipii,  lesleprimo  ipsiiusariisreperlorePyihago 
ra,  sun>mo piiilosopho, qui  hitellectuales  namerossub- 
sianiias  roiiuu  oninium  visibilium  el  invisibiiium  esse 
ccrlis  r.iliiuiibu.'^  anirniai,  Nec  boc  Scriptiira  sacra 
deuegai,  qii;.e  aii,  omiiia  in  mensiira,  et  nuinero,  ei 
pondere  "  faet.i  esse.  M.4C.  liaque  s>i  naiuralia 
qiiaeris  exempla  praediciae  artis,  iuimo  etiam  nu- 
mei^orum,  quos  ipsa  coiuprehendii,  nalunun  regii- 
lasque  diligenier  inspice,  ut  ad  eorum,  quae  libi 
liicianlia  inier  se,  sibique  oppugnantia  puiantur  »% 
«otiiiain  Oeoduce  pervenias.  Disc.  Exempla  ariibme- 
tioae  libenter  accipio.  Ka  naiuque  nec  falUi  nec  faUi- 
tur.   Quamvjs   enim    saepa   niiiius  inieUigeutes  in> 


ipsa  fallantur  »',  iion  arlis  culpa,  sed  Jiicante  de  oa 
Oisc.  Ariihmeiica  est  numerorum  scicntia,  iion  quos,^  B  inicianiium  judicauda  est  liebeuulor^ 


sed  .se&iudum  quos  nuiueramus.  AJ.\c.  C.atiie  ac  vi- 
gijanier  arithmeii.eam  *  deJinisti.  Kiiui  si  &inip!ici- 
ler  defiriires  arithmetioam  numerorum  scienliam, 
oumes  nuraeroS  generaliier  compreheuderes,  ac  per 
hoc  defihitio  non  staret.  Non  enim  dispiitiUars  illa 
de  omni  genere  niimcrorum,  se*l  eos  lanlum  nuiue- 
ri>s  considerat,  quos  in  sola  scicnlia  et  iiitelieclu 
iiovit  esse,  et  secundum  ijuos  ceiera  ivumororun». 
{;enera  niimerantur.  Nam  non  '  numeros  anima- 
liiim,  fruiicum  ^herbarum,  alioriimque  corporum 
seu  rerui.n  ad  scieniiam  arithiueiicae  artispertinere 
ii.'<p!CiUes  dicunt ;  se.l  soios  inteliectuait-s,  invisibiies, 
iiicorpotaies,  ui  so!a  scientia  constiiutos,  in  niilio 
vero  subjecto    piaeterea  '   subslaulialiier  posilos, 


iimeroruin 

ilaque,  quorum  scienlia  aritbmelica  eslr  monada 
esse  piiucipium  non  dubitas,  ul  opinor.  Disc.  Quis- 
qui^  iu  boc  haesilai,  arttit{i)eiicus  non  est.  Est  eoim 
principiuni,  et  mediuui,  ei  (inis  onsnium  Ruineroruin 
niomis,  id  est  unilas,  oniiiiuntqiie  terminor.um  to- 
lum,  et  pais,  et  omnis  quanlitas,  Mac.  Dic  ilaqiie. 
INum  ouuies  numcri,  quos  raiio,  quaiilum  vult,  mul- 
tiplicare  potest,  caus»liter  in  moiiade  sunl  ei  aeier- 
naliter?  Oisc  Non  aliler  vera  docei  r.Mio ;  in  ea 
cnim  caiisa,  in  ea  eniin  causaliter  suot,  quia  oiuiiiuin 
numerorum  subsisiit  principiuni  ,  et  ibi  Oiuues 
unuin  '*  sunl  individiiuut  siinpliciier,  fauc  esl,  uni- 
versaiiier,  el  multipliciter  sola  raiione,  non  auie;u 
actu  ei  operaiione,  neque  unum  ex  inulliscnmula- 


aiiihmclieae    allribuuiil.   Siq-udein   •   nou   iia    in  C  luni,  sed  iiuuin  sua  siinplici  "  ei  multiplici  siiigu- 


scientia  vcl  lutellectti,  vel  naione,  vel  memoria,  vel 
sensibus,  vel  (iguris  perspiciunlur,  ut  substaiiiiali- 
ter  iiiium  sliit  ipsi  cuu)  his,  iu'  quibus  videnlur. 
Propnam  naiuque  subslaniiam  possideul  seipsos  ^. 
Nam  si  c!us;ieui  substaniiae  esseul,  noii  secunduin 
cos,  bCd  de  eis  scieniia  ei  inieilectiis  el  nitio  judica- 
reiit.  Ais  autem  ei  jiuiex  id  ipsum  esse  non  possuut. 
Hoc  eniin  de  sclo  Oeo  Vei  bo  recie  dicitur,  qui  et 
j'idex  csiet  arssui  Palris.  Vigilanter  iiaquc,  ut  di.vi, 
a  le  addiium  estt  non  quos,  sed  secundtim  quos  nit- 
mersmus.  Eos  itiquiUem  iu  nullo  subjecio  coiporeo 
vcl  incoiporeo  Inspieimus,  sed  ulira  ouine  sub- 
jectum  solo  iniellecia  iit  sapieniia  et  scieniia  cer- 
nuntur,  suae  divinae  naturae  e\ceilentia  ab  omni- 
hus,  quae  secundum  eos  niinTeranUir,  ahsoiuti.  Disc. 
daec  saepe  CGgitavj,  el  ad  puriiin,  ui  arbiii^or,  per- 
spexi.  .Mag.  Eslue  i|gitur  srs  iiia  nfllnrdlis?  Disc. 
Etiam,  ei  milla  naiuralior,  siqitidetti  non  s^^lumaHa-' 
rum  irinm  nuitbeseos  sequeniiiim  se  •carliuni.  Vioc 
4>is>l ,  geoineirlae ,  musicae  ,  aitroiolpiae  inimobllc 
subsisiii  fitiulamentum,  primoiKlialisque  causa  aique 
prmcipium,  veruiu  eiiaiit  omnium  reruin  vihibilium 
ei  invisibiliu.ii  iiiiinita  muhiiudo  ]ii\ta  regulas  aur 


D 


lariiate  praediiuui,  ita  ut  et  onines  uumeri  in  ea 
sint  sititulet  simpliciter  secundum  causain,  et  ipsa  in 
cmnibus  mulliplieiier  ine/Tabili  distribulione  iiilelli- 
gaiur  secundum  &ubsiautiam.  Ipsu  est  enim  amniun) 
nurneroriiin  causa  el  subsiantia,  ei  dum  staluni 
iinmutabilein  su;>e  naturae  no!i  deseiil,  se  ipsoin  in 
omties  muUipliciter  diffundit ;  neteritaliier  vero  iu 
ea  sulisislunt,  quotii>im  in  eaesseieinporaliter  non  *• 
incipiunt.  ^'am  non  erat  unitas  niuliiplicibus  om- 
niuin  nuiuerorum  raiionibiis,  in  quibus  subsistunU 
carens  '^.  Quis  autem  pui-e  intelljgenilum  iiKmadk 
dix'eril  inchoagse,  cognoscens  eani  in  iiiliuitum  ten- 
tiere?  Quoniodo  enini  potest  fleri  inlittita  progresiti» 
a  nnito  principro?  iHritiilum  enim  ab  inrmito  proce* 
dit,  a  tiiiilo  vero  nil  innniluin.  Et  si  qnis  dixcrit» 
qubntedo  hoc  starc  polest,  cuin  esiaio  in  ipsis  nu- 
mcris  iniilla  iniinila  a  liititis  inciioantia  videainutf 
e.\.  binario  siqnidem,  qui  linilus  numerus  esl,  otnfieS' 
dupHce^  navciintur,  et  tn  inrmiliim  pmieiiduntar^ 
siniiltfer  a  '"  lernario  liuito  oinnes  iripliees  initiuni 
suinu!it,  ct  finem  niuUipltcationis  suae  nesciunt ,  ei 
ul  breviler  dicat»,  nulli^s  tiumerus  esl  suis  quantila- 
libus  fiiiitus,  seu  solis  monadibus,  a  quu  multiplex 


VARL^iE  LECT10M;S. 

«   juiuraeom.   A.      ^k  ab  eis,  quam  speraut.      *  »ie*i  om.  .4.      *  Sic  (' ;  .\^  :triihiiieli<Miii   iiM».i^r.»ri;t)! 
dcrtnisii.      '  A -Voii  enim.      "  (1  1'inciUHm.      "^  praeterCii  oiii.  A.     *  .A  .V«m.     *  ieip«Oj  oin.    \.      •*  .^  i/«o; 
'•  A  et  poncieri'  fi  mwero.     '*  ."^i*-  AC;  f.  vidcbaiilur'     '^  \  falhiutur.     *' «hh.vi  ont.  A.     '*  .\  su.i  <r  sii;. 
piici      '* /itiH  om  A.     "  A  carcn*,  in  tiuitfus  subsisivtit.     '^  A  e.r. 


655                                      DE  DiVISIONE  NATlRAt.  —  LIBER  TF.UTiUSv  65^ 

(|<iiidam  in  iiifirutuin  iion  profluat :  htiic  re^ii^iiiiicii'  A  nl>  ^u  veiiiiiiil,  ei  in  cani  redeuni  becundluin  rtgulas 

Juiu  esl  ',  oinnes  *  isli  nuiiier4  |iarlibus  suis   (iuili,  disciplinae,  qiue  eoriim  ratiuiieji  ialuevur.  Ai  si  il& 

fx   qiiiLus   Hiiiiiiplices  proce<itiiil    in   iiitiaituin,  iii  esi,  iit>iiio   iiisi   itnpudoiis  coiiinuiicet.  acLernus  in 

ipsa  inoiiade,  iibi  omnes  unum   suiil,  inrmiii  suiit.  uniiHte  numeios  suis  raiionibus  subsisiere  ;  et  si 

Proindd  aut  in  nioiiAde  esse  negabitomncs  nuiaerus,  quis  intentus  inspeverit  ^*    ipsas   r;iitoiies  ^cmpi" 

et  in  suis  nuiitiplicationibns  exlra  eani  (initus  es^e  icrnAsessc  iion  di)bii:ibit.  Mau.  Ariiltmeiicau  disci- 

afllrniubil ;  aul    sl   boc  aQirinare   non  {)oterit,  ver:t  plinne  itou  i^nurum  le  essepersuicio.  iiacienuscnini 

rnlioiic  rcsisleitte,  necessario  falebitur,  otnnes  1111-  qui4-(|uid  a  tc  dc  ipsa  prglaiuin  est.  vera  ratio  prae- 

ineros  partibus    suis    riiiiios,    in   inoiiade   iniiniins  dioat.  ac  .sic.  ei  nnn  aiilt^r  nsse  conllrmat.  Scd  ut 

subsisterc    el    *    iinirormiier    aeternos.     Siquidcm  liimius  de  numerorum  aeternitatc  in  rndnada  perdd- 

uon  ubi  roiis  upparet,    ibi  ^  aqua  incipit  esse,  sed  ceas,  eorum  raliones,  qiias  aeieruas  atque  iinmuia* 

atiunde    per    occnitos     poros    seiisibusquc     inriui*  biles  ^*  asseris  esse,  ttreviter  edissere  aiuue  aperte. 

tos  longe   antc  niaiiut,   pruiM]uam   in    fonle  appa-  Disc.  Priina  progressio  immerorum  esi  a  uioiiade, 

real.  Ac   per   lioc  ,     qucinadmodum  abusive   dici-  ct  mulliplicalioni!%  auspiciuinovx;^,  ideisl  **.  bin.trius, 

^ur    fons .    ubi     prJiiio    visibiliier    surgii  ;    longe  secunda   Tpm,  ternariiis,  leiiia  Wt^cc;  **,  ^uaierna- 

eniin  arite  erai  in  sccrctis  t^rrae.  sive  occani.  sive  U  rius.  deinde  omnes  lerminl  suis  sedibus  consiiiuii. 

alibi',  ubi  invisibilitcr  latebal;  lainii  epiiu  a  lalendo  Ct  estquidem  binarius  omnis  parilalisorigo  sub  in- 

iii  veiiis  terrae  dicitur  ;  ita  el  numeri,  qyonim  mul-  tellecium  c^iidenlis,  lernariiis  vero  impanutis.  Ek 

tiplicalio   sicul  •  aliae  proporiioiies^i»   infiiiitiim  qtiibus ,  paritaie  dico  oi  imparitaie.  omncs  species 

profluuni,  non  ab  ipsis  liuitis  iiuiiicris  .  qui  primum  nuineroniin  procrcaniiir.  sivfr  simplices  siul,  sivo 

coiitcmplanti  ;»ninio  apparent,  sed  ab  ipsis  rationi-  compositi.  Simpliccs  sunl  par,  et  impar;   compo- 

biis  auternis  et  iniiniiis,  in  quibus  causAliier  sulxsi-  sitae,  quac   nb  bis   duobus  coosliiuuntur,  pariier 

Stuul,  originem  diicnnt.  in  ttionadc  aulcm  sunt;  in  par,  pariler   impar,  inipariier  itnpar  **.    Vidcsue, 

menade  ergo  iiiGtiiii  siml ;  c\  qiia  iiirinitus  omnis  quatuum   impossibiie  est.  liunc.  nuineroruQ)   pro- 

nuuierorum  ciirsiis  procedii,  et   in  quam   desinit.  gicssionis  ordiiicm  aliier  iluri,.  aut  in  aiiuiamodiun 

Ei  ul  majori  argiimcnto  uiamur,  uuitaiem  nuiiquam  moveri '!  Nullus  enim   aiius  numerus,  nalurali  or- 

inchoasse    aUirmanies,    diiigeuier  auimadvcr|,e  ''.  <line   consiiiuius,   primac   Drocessionis  alx  uuiiale 

Si  unilas,  qtiau  "*  a  Graecis  uicilur  iiionas,  oinnium  ubtiiiel  locum,  nisi  binariiis;  nec  sccundae,  nisi  ler- 

nuinerorum  priucipium  esl,  et  uiuditim  et  finis;  ab  narius;  nec  tcriiae,  iiisi  qiiaternajius :  et  uitusquia» 

ipsa  siquidem  procr.dnni.  )>er  ipsani  nioveulur.  ipsain  quc  numerus  suaiu  sedcni  natiii-aiem  possidet.  quam 

petuni,  iii  ipsam  desiiiunt :  et  ncino  sapicnlum  amb^-  0  nullus  numerus   praetcr   ip.siiin.   cujus   locus  esi, 

git.  quod  iia  sil :  non  alia  cril  uniias,  <ex  qu^  nuinori  oi-cupare  siiiilur.   In  ipsa  vero  uiiilalc  siiuut  oni)ie& 

pmfltiunl,  ei  per  quam  movenliir  *,  cl  alia.  quam  pe-  numeri  snpi,  ui  ii.ii!l;is  aliuni  praeccdit  vel  sequiliir,. 

tuiil.  el  in    quaiu  liniuntur,  sed  una  alq.ue  cauein,  qiiouiaiu  ouiii<'S  unuiu  suut.  Ne<|ue  laiuQu  naluralem 

quia  esl  ei  '*  piincijnuiii,  mediniii,  el  fiiiis.  Proinde  suiiiii  ordiiit^m,  qno  in  suis  miilliplicatiouibus  cooli- 

nunieriasuo  pruc[iedieiiles  principio,  nonaliunde  iiisi  neulur,  immiiiabilUer  habecenl.  si  iiou  ip.soruni  ae- 

a  suo  fine  progrediuniur.  Noii  eniiu  "  aSiud  est  eo-  ierii,aliier  immulabilis  causa  in  unitaie  praeccderei. . 

nim  principHim  et  '*  aliud  fmis.sed  uua  aiqiie  padein  Siimiiier  de  duplis,  quorum  princep»  ^si  bittarius,  et- 

unilas.  Ac  per  hoc  nctes.sario  conncitiir,  ul,   si  in  Iripiis,  quos  praecedit  t(;rnaiaus,  el  quadruplis.  q-ji 

infiititiiin  orolendaiilur  "  hnem,  ai)  iniiiulo  pnnci-  cx  qu«ileriiario  iiicipiuul.  omiiibusquc  mullipJioiuuK 

pio  proleiidi  iiicipiaiii;  linis  aulem  iiifuiilus  esl  Oiu-  specicbus  inlcUijjinidum,  qimd  uiiaquUoijiie  eanmi 

nibin  numcrorum  unitas  eaqeui;  i^itur  esi  omiiium  a   proprio   sno   principio    inciiuai,   el  in  infiiiilum 

liuiuerorum  iiifiiuium  principiutn.    El  si  oi,iiiies  nu-  tcndit.  Dupiex  auicm  propurtio,    simi   (nplex.    stiu 

niei'i  aetcrnaliler  et  incoinutunicabililer  iu  '*  pi-iiici-  quadruplcx.  sca  alia  talium  pfoporiiunum  in  imiiate 

pio  suo  siibsistitnl,   iii   fttie  suo  aeternaliicr  et  iii-  specialilcr  aiqiic  dislincle  nou  mK^lii^gilur,  siiiiudcni 

coinmunicaliililcr  snlisistere  necessariuin  esl  '".  £t  P  in  eaomncsiitulliplices  ct  siitiulsuniet  uiiiim  suni*'. 

-  quciuailmodiim   non  erii  linis  sine  dfsiiienlibus  in  t-i  imuiu  mulliple.x  et  simptex  .  siniplc.v  qiiiilem  uft- 

outii,  ila  iioii  eial  »*   priiicipiuiu    siue  iiicliuanlibus  liira     mullinlex   vcro    raiionibiis,    s«cunduui   quafi 

ab  cu  aclu  ei  opcralione  liilelligeiiliae  '^.  Acierua-  ordinem  siuim   in    mulllplicaliouibus  immiuabilom 

liicr  ergo  in  nionade  omues  niimeri  subsisiuiit,  et  aci-ipiiiiit.  Ouid  dicani  de  mirabiU  aiqwe  diviua  sa- 

duiu  ab  ea  prolluuiit,  in  eaesse  non  desinunt,  quo-  peiuariicuiariurn,  ot  supcrpariieniium.  ei  inuUipli- 

niam  stalum  suuni   naiuraiem  dt;screrc    non    pos-  (luiii    superparlicularium   ^i    multiplicium    super- 

suui.  Nam  sive  multipli^enlur  »^     siye  resoivaiiiur,  pariieuliuiu  cousiiuilione  et  proporj-ioue,  qua&  sin- 

\aRIAE  LLCTIONES. 

t  est  om.  C.  *  omnex  oin.  A.  '  et  om,  A.-  ^\  Siquiilem  ubi  fons  apihirei.  nou  ihi  aqua.  '  sivf 
atibi.  oiii.  C  •  A  iiri?.  '  C  a>nem  adverfe.  *  .\  uniianiue.  *  et  pcr  quem  tnoveniKiim.  A.  ''  «  oui. 
.■V.  '*  euiin  om.  .\.  »*  et  oiii.  A.  ''  C  prolendiiitlur.  »'  in  om.  A.  '*  i;*t  0:11.  H.  '*A«nr  "  A 
inleHigcnliac  proficisci  rielernaliler.     »■*  A  tnuliipliciinliir.     '*  /ipefspexeri:.     "A  mnutwerabUes.     "  Corr. ;  A 

idem.    "  iMo  -crpy;  V    poil.      *^  C    itiipariter  par.  *' ii^  et  unum  iuni  el  iimul  syiHl.. 


«J^"5  JOANiSIS  SCOTI  C56 

guialiin  specres  ah  iiuifaie  accipiuiil?  Oiiid  dc  t<ro-  A  quartum,  diinidia  el  icnia,  quae  sunl  U-ia  -et  duo, 


ponionaliiaiilMis ,  qiws  iii  proporiionilnis ,  iiniuc 
«liircrculiis  («Ftutiid^-iim  conteuiplaiuUr,  iii  quibus 
iuonabiils  atquo  diviuac  virtulis  csi  cyuitauiia,  ui 
imllus  sa|MCHiiacso€rcia  pcncina^ns  c.t&tiou '  acjtruas 
cssc  cowitMi.lai?  Si  auteiu  •  rccLi  dcftuilio  csi  veri, 
(j;iac»liciu  vcrutii  csse  quo^sl  sciiifier  niancl;  quod 
autcai  seuvp<'r  inanci  *,  actcrnuni  oM:  niioncs*  »u- 
lacioruui  vorac  siiui,<]Tiia  scnipcriumiutabilitcrquc* 
maufui,  ac  pcr  lioc  aclcrnac  suui.  Dc  quibus  i|uis- 
quis  dlligcuicr  scire  ^lcsidcrat,  luaguifici  Uoclhii 
de  Malhcsl  liliros  intcnius  l«gat.  Iiciu  de"nuuic- 
roriuu  a«'tcrnitato  iu  priiiiipio  stio,  id  csi,  i» 
inoiiaife,  brcvissinuiin  accipo  argiiuwiiluiu.  Si  uuiias 
numerorum  csi  wiilas,  nunqiiaui  or;a  iiniias  siue 


quiiiiuin ;  parics  cjiis  oinncs  siniul  conjunctae,  qua< 
611111  iiuum,  duo,  tria,  scxium,  scipsum  Yidelicet, 
ctMiiptcut;  loius  cum  sua  se\la,  lioc  csi,  sex  et 
tiutiui  sqnituuni,  toius  cum  sua  lci^lia,  Iioc  est, 
scx  ei  diio  ociavum,  toiiis  cum  sua  dimidia  nonam, 
Itoc  cst*',scx  ct  iria,  quHms  sl  unum  addaiur, 
iu  quo  outuium  ntimeroriim  fmis  consiiiuitur,  deua- 
ria  quautitas  pcrficietur.  Si  ergo  peifecius  iste 
iiiiiHorHS,  scnariiis  videlicct,  in  uniiale  numeronim 
cousiiluitiir  •',  videal,  qui  dicii,  e.imi  aeternum  non 
cssc,  ciim  jn  ipso  omnium  condiior  opera  sua  per- 
ieccril.  Ubi  noiaudum,  qiiod  non  ideo  seiiarius 
numerus  pcrfcclus  esi,  quoniatu  in  eo  Deits  cuiicia, 
quaecrearcvoluii.consuinmavii,  sed  idco  "  omuia  •* 


I 


iiumeng,  quoriiin   esi  uiiiias.   Itom    ^i  niiinori  ex  B  opcra  sua  condidil,  ul  perrectioiie  nuineri  opsrtim 


inonaJc  veluii  cx  quodam  foute  incxliausio  pro- 
fluunlt,  ct  in  catii,  quaiiiuniniiiqitc  niuliiplicciiiur, 
dcsintiiu,  iioii  ab  ea  qtiidcin  pryfiiicrcni,  si  ante 
cofum  fiuxum  to  ca  rausaliicr  iion  •  &ub5iiicrciii ', 
nec  iii  cain  dcsiucre  a])peiercni,  &t  non  iit  ca  suas 
r;susas  aeicrnaliter  pcrmanerc  naiurali  moiu  cogtio- 
sicreiit,  ad  quas  scu.pcr  rcdire  non  ccssant  per 
«•osdom  gradus,  qiiibus  ad  cadeni  proDuxerant, 
aiiHlyiicis  regitlis,  pcr  qiias  oninis  inacqiialitas  ad 
»oqii;tiii;iiem  fcvocaiur.  Aiiatyticas  aiitem  rcgulasin 
ffoiilc  sccundi  iractatus  Mailicseos  niagnifici  Hootliii 
biiidiosus  qi!is<|iie  tatium  mirabili  naiurarum  ind;t- 
gaiione  rcpericl.  Si  auiem  qtiis  dixorit,  et  uniiatcm 
litiirtcioriini,  ct  ipsos  numeros  simul  csse  tnscpara- 


suoriim  perfectionem  significaret.  IIoc  igliur  inaxi* 
nuini  ac  divinissimum  exeu!pl;ir,  in  qno  fecil  Deiis  J 
0|!era  sua.  «uiiquid  crcdibilo  aui  verisimile^ejt 
tCinporalilor  iticlioassi?,  duoi  in  eo  non  soluni,  quae 
iti  tcmporibtis  sunt,  veruin  el  ipsa  lempora,  el  quae 
tiltra  lempoia  subsislunl,  ab  opifice  ontnium  wnsli- 
luta  suiii?  Proindo  ncmo  sanum  sapicns  de  acterni- 
lalc  nuiticrorum  dubilabil,  solius  senarii  numcri 
arguinciiio  titons.  Nam  qtio<l  de  aeterniiale  illius 
intciligitur,  de  aliorum  siiniliter  pcrennitaie  intelli- 
gfcndum  cst  ".  Siquidem  non  de  solo  seuario,  de 
univcrsiiate  vci'o  generaliier  omniura  numcroruiu 
dicluin  Cit :  Oinnia  in  niensura,  el  Humero,  ei  ponderc 
fecu  Deus.  Al  si  loca  et  tempora  Inira  omnia,  quae 


biliier,  quonram  iiiicr  ca,  qiiac  simul  ct  inseparabi-      Dcus  fccit,  connumeraulur,  necessario  inlellectuales 


liier  sunt,  noii  incougrue  connunicraniur,  non  nc- 
pandutn,  iino  eiiam  falcndnm  ;  scd  non  idco  actcrua 
esstf,  piincipioque  carere  ciedendiini  vel  iiiiclligoii- 
dum.Miilia  enim  suiii,quac  simiil  incipiiint  csse, 
iiou  lamcn  ideo  simul  •  aciornaHtcr  coguntur  sub- 
pisiere.  Nam  ei  materies  et  forma,  ct  vox  el  vcrbiim 
fciimil  incipidul,  simul  dcsiiiunl,  ncc  lamen  aeierna 
stiiil.  Si  enim  aetcrna  cssent,  ncc  incipcrcnt,  ncc  dcsi- 
licrcnl  cssc,  ei  muliaid  genus.  Respondcndiiin,sciia- 
vius.numeriisab  uniiaie  ei  muliiplicatioiic  aliorum 
numerorum  nou  sechiditiir,  praesertim  cum  solus  in 
cardinatibus,  boc  est,  iii  prime  versu  numerorum  ab 


iiumeri,  in  solu  scieniia  substiluti,  loca  et  tempora 
iiaturae  suac  perpeiuitale  praecedunt,  er  intra  ea, 
quae  simul  et  aetorna  et  facta  sunt,  computanlur ; 
acierna  qiiidem  sunl  iujfnonade,  in  muliiplicationi- 
biis  vcro  sui  '*  facta.  Mac.  De  aeicrnitatenumerorum 
in  monade  &-Mh  est  disputaium.  Qiiomodo  auteui 
fiun;  ",  ct  ubi,  et  undc,  valde  nccossarium  est  inve- 
siigarc.  Eorum  nainqiie  atgumonto  conamur  asscrcre, 
ouiiiia,  qtiac  a  ••  Doo  suni,  actcrna  simul  ci  facta 
esse.  Disc.  Acicrnilatem  monadls,  omniiimque  nu- 
nierorum  in  ea,  qiiatiium  valoo,  cxposiii.  (tiiomodo 
aulem  iiiicltccitialcs  numcri,  socundum  ipios  oinnia. 


uno  usqnc  ad  dccem,  perfcc!ii&  sil ;  siiis  namqiie  ,  q'>a<-*  luimerari  possuiit,  numcraniiir,  Uunl,  cl  iilii» 
parlibus  perficiiur,  sexla  vidclicel,  ct  teriia,  ei  dinii-  ei  uude,  luum  cst  cxplanare.  Iloc  aiiicm  dico 
dia.  Se.xla  quidem  unum  esi,  teriia  duo,  dimidia  sciens,  lacilius  corum  aciemitaicm.  quani  f;ictiii;im 
irla,  qiiae  siniul  eompaciae    seuariam   conficiunl  *      eiquacri  posse,  ct  iiivcniri,  ei  suuilcri.  .Mac.  I)o  me 


quauliuicnu  UniiTn  siqiiidom,  el  dtio,  ei  tria  sex 
sunl  *".  Est  et  aiia  raiio,  qiiaemiro  modo  sciiarii  nu- 
nieri  pcrfectionem  insinual,  quae  priuium  vorsttm 
nuinciorum  suis  parlibus  ordinate  consliluiis  pcr- 
f>cii.  Sexta  pars  ejus  uiium  primum  nunicrurum 
oblinei  lociim,  teriia  duo  secundum,  dimidi:!  tri.'* 
terlluiii.  dimiJia  el  scxta   quac   sunl  tria  ci  umiui. 


bcne,  iit  video,  acsiimas,  qinndo  iiiilii  diflicilior.j 
qu;\crenda,  iiiAcniendji,  suadciid;i  oommiltis.  Veruii- 
lamcn  luoum  csi  (|iiacrcrc,  invoniro  veio  illins 
solius  csl,  qni  illumiml  abscondilii  Ifnchcnrnin ;  sua- 
dere  quotiuc  cjusdom  esl.  qni  |ioioit  s«dus  apcriie 
scnsuiii  cl  iiitcllccitim.  Quid  ciiiiti  piodi-sl  cMftior 
suasio  ,  si    non  adsil '•  inioriui   ilimtiiuntio?  Ii.iqui» 


VAUJ.VK  LF.CTIONES. 

«  nun  0111.    A.      '  A  euim.       *  qnod  auicm  sempcr  uninet  oin.  f.      '  .\  rnrtonalidnex. 
liter.      *  jjo«   om.  A.      "^  A  iubsiiterant,      'snnnl  om.  A.      *C  perliciuni.      •"  .\  (ium. 


C. 


denarin  iinnntilnt  ■ 


»^CS/oni..A.     '*CtH»«. . 


~co>isiitniinr  oin.  C.     '*  quod  non  ideo — sod  itico  om.  C 
"  .\  fiinnni.    "floiii.  A.     >'C*ii. 


•  A  iminitlutii- 

"  hoc  ei'1   «»ui. 

'•  Pro  ornnia  A  "i  co. 


i 


657  DE  DlYlSIO.Nfc:  NATLli.U:.        I.IUJ-a  TLailLS.  C58 

qMO  I  |Kiiiiu  aiile  a  lc  >  dicliiin  esl,  .telenia  (|uiilent  A  eos  oidiiiuiilis,  e(>riiiiti(ur  i;tii(iiio<  rj(iiiiii>  irAcl:iii- 

i.i   iiiunak!c,  ili   inuili|)iio;)lionibu!i  vcru  !>uis  iachi,  lis,  l'ur;(Si|iiu 'iuiiui.tdam  si;,'ni.>  coipoiaiiuiii  scii.>>uiii!i 

liiijlis  ([U  eslioiiis  praeliliaincii  esse  utbilroi.  Llt  .si  sigfiiliculo»  iii  aliuruiii  iioliliani  li;id>-iili.s.  Kl  ii.;  iuc 
inl(lie.\i&li,  (luoi!  divi^li.  hiipeifluc  quaeiis,  liuod  '.n 


lelliu's;  siii  voro,  (iiiaoiCiiduiii  esl. 

li.  Disc.  Oiuiiiiio  viloo,  iiuiiieros  naii  iiisi  iii 
iiinilipiicatioiiilM  s  !-uis  po.sse  fieri;  tiaiii  iii  inoiiadc; 
acUMT.i  *  sunl.  Qiioiiiodo  aiilcin,  vel  ulii,  vtl  itud«; ' 
fiiiiil,  aiiliucnoii  vidoo,  ideoi|it(;  lioruiii  eogiiliioiieiii 
le  ap<'rire  posliilo.  M.\g.  Onuies  inimcros  caiis;i!iier, 
lioc  est,  vi  cl  poicslaie  iii  inoiiadc  seiiiper  csse  110:1 
duitiiamiis.  Disc.  Hiiic  (iiibitari;  miiiiiscsl  ii!lelli»c:i- 
liuiii.  .MAi;.  Moiiada  auleiii  iii  '^  sapieiiii.i  cl  scictilia 
aclctiiiililor  subsisiore  iiilelligis,  ut  arbilror.  IV.sc'. 
Sl  aliler  seiilio,  ab  ipsiiis  iiioiiniis  vora  coguiiione 

alienus  sum.  Mag.  Nou  aiios  rciis,  iit  <jpiiior,  ^^  ti<"il-  -^*^:»»  'lu^Triadmodum.  ul  exeinplo  uluuiur, 
niimeros  iti  iiKuiadc  vi  el  potcslalc  coiislHilos,  cl  cousilium  (pioddam,  seu  (i!:alisciiiM|uo  ais  luiiinalis, 
.ilios  actu  cl  opcie  iii  gcncra  el  spe( ics  iutelli^ibi-  ''0">  i»  sei.TClissimis  iulellcclualis  iiaiurae  siuiliud 
liuui  i.iu;rer(M-iiui,  scd  eosdciii  i»rolluenlPS.  Disi;.  Non  coiiiineliir,  simul  est,  el  uiiiim  tpioddiim  simplof, 
alios,  cosdcm  voro,  sed  :ililer.  Mag.  Dic,  quaeso,  siiic  [tariibus  seu  divisionioii.»,  siiie  (piautilale  seu 
)do   alilcr?   Uisc.    Iii    mijuadc  (luidom   vi     el      'ptaiiiaic,  sine  loro,  sine  lempore,  el  oiiiuiuo  oiimi- 


e.\i:iliii:es  \el!c  .siiadeic,  ipsos  luiiiicros  ab  inlclic  tu 
Vcl  lalioiio  iiiiilliplicari  cl  croaii,  cl  itoit  ali  ip.su 
0'.iii!ium  coiidilore,  iiiulliplicaiorc,  ordi.naUjie.  Si 
eiiim  :ib  iillo  crealo  iiilellocUi  miiilipliculiiuicui 
suaiii  mimcri  priui-.mi  palereiilui',  iioii  eis  divitia  ct 
iiieir.-ibilis  iuuiiiilaljiiitas  el  liarinoiiia  r;ilioituui  iiics- 
bcl.  Pioiiide  iioii  id(.-o  inlellcctus  iiiteilcctinlosiiuuio- 
ros  Cicare  puUiiidiis  esl,  quia  iii  ?>('iii.sos  coulemph- 
lur.  Ab  Uiio  auteiu  CiTaiorc  omniiiiii  iii  ir.k-llectibiis, 
sivc  liumaiiis,  sivc  aiijielicis,  lieri  ciedeiiduiii  e&t, 
a  (pio  oiiam  iu  iiioiiade  aeteni:iiiler  siilisiiluli  suol 
pcr  iiilellecluui  :ib   ca  iii  iniliiiueiii  i:;iii)iiis  desccu 


quomo( 

polestalp,    iii    geiicribus    veiu  el    foriiiis  actu     et 

opere.  Mag.  Rccie  respondisi!.  Num  cign  vides,  nu- 

uieros  cosdem  ibi  .lclernos  csse,  ubi  vi  cl  poleslale 

causalitcr  suiil,  lioc  cst,   iu  motiade;  iihi  vcio  aclu 

ei  operc  iuicllitiiiiiliir ,  ibi   factos  cssc '?  Oisc.  iSi- 

miuiu  accektas;  podolculiiii  rariociiuiliouis  iujjro- 

dicnda  esl  vi.i,  tie  quiJ  iiicaute  lcmeicipic  sl:ilua- 

mtis.  Prius  itaque  esl  qtiaoreudum,  quiJ  sil  vis,  el      uibus    at([iiO    dilIcrotilii.s    iii(:lio:<i    ajjcrire,    adliiic 

quid  poiestas  nuuierorum  iii  luoiiadc,  cofutidoiinpie  ,  t;ime:i  piirissiina.s,  oiiini<pic  ini:i<,'iiiali(uic  :ilieiias;  ci 

qtiid   sil    actiis,   el  quid   operatio  iii  geiicribus  ci      liaoo  procos^ij  priiiia  aiiis  ab  ijisa   scioiiiia,  iii  ipia 

Ibrmis.    Mac.   Yis    cst,    ut    aeslimo,    subslanlialis      priui.itus  subsisii!.  por  iiilelleotuin  iu  raiioneiii  ipsiuj 

eoruiu  vlrliis,  'piae  *  :»clcrnaliter  cl  immuliibililor      inlelleclus  actu  pCiiiciliir  ;  omno  sitpiidoui.  <|Uoil  c.v 

iu  luonadc  subsisiutit '^;  potcstus  vcro  cs!  possiliili-      secreiis  iialurac  iii  rarioiiem  poiveuii  '•,  per  iuiel- 


biis  accidoniibiis  absoluliim,  ac  vix  soli  iiiiollct  liii 
cvgniluiu;  iion  cniiu  inlellcctiis  iiaiiiialiuui  ailiiiui 
faclor  esl,  jicd  inveuidr,  ii.ui  lamou  "cvlra  se,  scd 
itilra '■' cas  iiivoiiil;  diiiu  vcro  i|»s;i  ars  ab  artaiii» 
suis,  iii  (jiiiliiis  ^imu!  iii  animo.  iii  ipio  cst,  iii  raiii;- 
ueui  iilcliiyil.ili  pnii^iessioKC  incipii  (lcs(;ouiIert;, 
iiiox  y.aulaliiii  suaj  ^'  occiiltas  reg.Mas  apiMlis  divisio- 


las  eis  insila  *,  qua  iii  geiicr:i  et  spocics  possiiiit 
niulliplicaii,  e.l  iiiiclloctibu.s  inaiiiresli  (ioii  ccrlis 
leniiinorym  disiiuclionihiis,  i]uaii(il:uuiii  diversi- 
taiibus,  in'.er\a!lis  diirsrcjiliarum,  propo:  rio:ium  ' 
proporlionalilatuiniiiie  tMirabiii  accpialiiaii^  cl  i:;- 
soliibili  cousoiiaiiti;:.  Aclus  c.-t  moliis  aiiiiiii,  pio- 
Ccdentium  mimeroruui  e.v  nionaile  iii  divors;i  i;tv 
nera,  imii.c  specios  dillciciilcs  imillipliciitioiiciu 
COiiteinplaiilis  iii  scipso  ct  itt  seipsis,  priiisipiaiii  iii 
plrnlasiiiscogilaliouispiovoiiiaiil",  lioe  csl,  siii.pli- 
cilcr  in  •'  iiicoiporca  iialiira,  oiiiiii  imagino  c;;reiilo,  . 


locliisactionom  ;ii;ce(lii  ^"^ ;  iloriim  aiiieiii  veliilisocuii- 
do  tiesceiisu  oadeiii  ars  c>;  i:ilione  iu  meiiioiiaui 
descendciis.  [lAoIaiiin  apertius  iu  pliiiiitasii.^,  vcluti 
iii  i^iiibiisdam  formis  seipsaur  liiciilcuiiii.s  rlrrUral  ; 
lcrlio  veio  <lescensu  ad  ( nrporales  '^ensus  diiriiiidi- 
liir  '^,  ui:i  RCitsiiiiiibus  siyois  virlmcm  Miam  per 
g(Niera.  el  ^peciiis,  omiicsipie  divisioiies  siias,  ct 
stii)ilivisioiios,  cl  parlilioiies  oxeiil  :  ila  iiilelleciitales 
nuiiieri  ex  mdiiade  sc  i!efuudi:ui  ",  ul  iii  animu  <|;io- 
daiii  iiiiiilo  >pleii<iesc;iiit ;  dciiido  e.\  aiiiuio  iii  ratio- 
iioiii  prolliioiites  ***  aperlitis  sc  pulefaciiiiit ;  mo.v  dc 


puris^ituo   iiiliillrclus  ociilo    ip.sos    iuuiioros   siipia  "  ralioiie  iti  moiuoriaiu   (iecuriciiles  pliantaslicas    ex 

Oiiiiicm  (pianiilalcm,  cl  q:i:ditaleui,  cl  iiii.a,  el  lcm-  ipsius  iiioiuoriae  ti;iluia  accipiuiil  apparilioiics,  i;i 

p:)ra  cousiderautis.  lil  ul  *- lnoviler  drrliuiaiii,  arlii»  (piilius  viilutes    iiiulliplicium    siiaruin   formarum  *' 

csl  mol;iS  auiiiii,  piirissiinos  iii  suu  uatiira  uuitieios  iiii^uisiloribiis    suis   luculeiilcr  apcriitnt,  dciiide  iit 

absipie  ul!a  imaginalioiie   iiiluoiitis.   Opus  vero  esl  seiisiis.  posirotno  iii   li^uras.  Xiim  i^iiur  vidcs  iri-;» 

ejtisdoiu  atiiiiii  iiioti:>.  piiii^^siinos  liumcros, 'luos  iii  illii,   ijuac   qiiaesieras,   quoiiiodo,  cl  ubl,  ot  iinile? 

seipSO  CoiisideiMt,  pliaulasiis  voliili   iiuibiisd:!;!!  lor-  Unde    qiiidem  ?    a    iiuMiadc  ;     ubi?  iii  *Miilcllectu  ; 

poriljus  iiicrassHlos  inemoriaecomniOiiduir.is,  ibiquc.  iiuomorti»?  diver.Ms  ijradib'.is.  primuiu  u  bcmclip>i>. 


VAiUAF.  Li.CflONES. 
'  .S  vel   unde  vel  ubi  *  in  om    A.         * 


ess£  om 
'"  A  veniani. 


C 


quae  om     A. 


-  .j  lc  om.  C.       '  A  aeleriia. 

'  ^.  svbsisiens  in  munade.      *  eis  msiia  ntn.  ^.  '  A  f/  pruporiionum         '"  A  venia/n .      ''   m  om    A.      "  Pro 

El  ut  ^Aui.      "  A  enim       '^'  sed  infra  om    C.  '*  A  m  suas.      "^A  venil-      "  A  perf/ciiur.     ••  Cdefuadilur. 

"  .\  ex  mond,6e  descendunl.      ■■"  K  prrftuenlcs.  *'  A  formarum   suarum.     »•  ia  om.  C. 


659  JOANMS  SCO  660 

iu  inlclleclum,  ab  iaielleclu  «  ia  raiioncm,  cx  ratio-  A  «elligenlia  fiunl  puri  pei-  sc,  oimiique  imagiuaiioae 
ne  in  meuionan»,  cx  iu»;uioria  in  scnsus  corporeoa,  abboluli  appareiiies,  aiit  iu  meujoria  s*,M»suque  cor- 
ei  si  necessc  esi  propler  uliiitatem  disceuUum,  pnrcc  (pii|)usdam  iiuaginaiiouibus  iucrassali,  ac  ve- 
exiretBO  gradu  a  seusibus  ad  visibiles  fijjuras  de-  luii  cx  q\iadam  ei  iu  quadam  malcria  facii.  Ma.g. 
scendunt.  Disc.  Plane  clarissimeque  vidco-  Mao.  lla  esl.  Sedquod  addidisti,  ex  quadam  el  iu  quadam 
Iiaquenon  te  laicl,  ul  opinor,  nuintsos.  ei  *  aclernos  maieria  facli*»,  uou  saiis  aculc  pcrspexisli.  PJian- 
■csse,  et  factos ;  aclcrnos  quidein  iu  uwuaclo,  faclos     las^iae  uauique,  qui>s  de  memoria  iu  inemoria  «'  vel 


\ero  muUipliclier  in  suis  d.escenaioJiihus.  Prinio  vidp- 
Vicet  iu  ialoUectu  coulemplanliujM  se  '  iu  seuiel- 
iusis  fiuui.  Qui  modus  fiiciendi  louge  a  scnsibifs  rc- 
molusesi;  figii  enim  dicuuiur  in  noillia  sc  iuieJU- 
genlium.  Naiu  in  mouadc  dum  siui,  ijieflabil;  sua 


scusu  de  sensibili  accipiujii,  ut  iii  eis  appareani, 
noii  e.\  quadam  uialciia  riuut,  sed  ex  iucorpuralibus 
incoiporales  nascuulur.  rsou  cujm  cx  ujaieria  cor- 
poralium  rerum  efBciunlur,  sed  ex  specie,  quae  pro- 
cul  dubio  incorporca  csl,  ci  ex  coloribus,  qul  uon 


uuiiale  '*  (uuucui  supeiaut  iutcllccluu),  (;o  solo,  di-  corpora,  sed  circa  coipora  iiKelliguulur.  Ac  per  hoc 

viuo  videlicet,  inlcUeciu  excepio,   qiiem  nil  qbique  uil  csl  couveuieniius  ac  iiniiiralius,  quaiii  ui  iutel- 

Jsiei.  Ipse  cst  euim  iiuelleciiis  omniujn,  iiuo  Quiuia.  lectuales  uuuieri  iu  rebus  incorporeis,  cl  ex  iiicqr- 
Nou  enim  dc  Ipsa  moiiade,  quae  esi  causa  sola  ei  l^  poialibu.s  suuipiis,  virtulem  suam   osleiidaul,  ei 

« lealrix  omuium  visibiliuin   cl  invisibilium,  uuuc  luodo  quodam  incflabili  in  geiieraliouein  scusibileiu 

agiiiir,  sed  de  illa  treala  mouade,  iu  qua  omnes  facii  piocedaut.  Pcrspcciisque  "  lerum  raiionibus 

uumeri   causarucr,  uuiformiter,  ralionabililer  '  el  nou  lemere  quis  dixerii,  ipsas  pbaiilasias,  in  quibiis 

scmpersubsisiuul,etcxqua  mujliformiiereruuipunt.  uuiucri  se  iulerioribus  nuinerautium  oculis  palefa- 

Secuudo  vcrqin  raliouenunt,  iii  qua  fieri  pi-optcre;x  ciunt,  non  aliuudti  nisi  ab  ipsis  iuiellisibiiibus  nu- 

dicunlur,  qiiia  iu  ca  manifesiius  sc  oslenduul;  a(J-  meris  proveuire.    Nam  si   Jjumcrosiias  foruiarum 

huc  laiueu  per  seipsos,  absque  ulio  pbantasiico  co-  seiisibilium,  iu  quibus  maieria  couliiieiur,  ui  seBsi- 

lore.  Dtiinde  iu  lucmuria  ac  seusibus,  iu  phantasiis  bus  possil  pei'cipi ;  siquideiu  per  se  ipsam  invisibi- 

ijuibusdam  eniciuulur.  Ipsae  autein  phautasiae  aut  lis  est,  aique  iii  formis  ab  iuiellcclualibus  numeris 

de  natura  memoriae,  Jioc  est,  <ie  ea  parte  aniiiiae,  origiuein  ducii,  ei  ex  Ipsa,  formaruni  videlicel,  nu- 

quae  formandis  iuiaginibus  est  aitributa,  aul  ex-  merosiiale  pcr  coiporcos  seususmemorja  phauusiis 

irinsecus  ex  supeificie  corpoiuni  per  seusus  exle-  conformaiur  :   uilaliud  rcstai,  nisi  ut  •*  inielliga- 

riores  sumuntur  *.  Sed  quae  exiiinsccus  vcniuut,  mus,  numeios  inielleciuales  ex  monade  duplici  niodo 
ph.iutasiae  propiie  appellautur,  quao  vero  ex  mq-  ^  fluere,  et  ia  meiuoria  factos  acie  mentis  muliipli- 

niorip,   phauiasmala.   Yerbi  graiia,  phaulasia  esl  cari,  dividi,  comparari,  colligi,  uniri.  Aul  enim.  at 

Ifpago,  qiiam  de  cerlo  coi"pore,  seu  cohu-e,  se.u  spa-  pi-aedixiipus,  per  intcUeciura  in  raliouem.  et  cx  ri- 

4io  a  me  viso  per  sensum  vidfndi  assumptam  lueae  tioue  in  memoriajn  desceuduui,  aul  per  spccies  re- 


pujujoriae  infigo;  pliantasma  vci'o  est  imago  iUa, 
quam  fiijgo  de  aliquo  nui^quam  a  me  viso.  yuae 
fatsa  ncu  iuimei'i.lo  dicitur  ima^o,  quoiiiam  illujd, 
quod  cogiio,  aut  peiiiius  uou  est,  aul  si  est,  non  jia 
est,  sicut  jiuagiiKir  ^.  Ubi  iiotaiidum,  si  sauctum 
.scquimur  Augusliuuiu,  qiiod  phaulasma  uoii  aliuude 
iiisl  ex  phaulasia  uasciliir.  Est  eniiu,  iil  ipse  aii, 
imago  im.igiuis,  lioc  est,  imago  cx  alia  imaginc  iia- 
sccns.  Ve.ibi  gratia,  solis  quolidie  oiioutis  phaiiia- 
siam  habeo,  quam  de  disciformi  "  ipsius  spccie  ac- 
caipi,  cl  itcr.iim  ad  siiuiiiliidincm  ipsius  phanlasiao 


rum  visibilium  in  sensiis  CQrporeos,  iterumque  ex 
ipsis  in  eandcm  inemoriam  coniluunj.,  io  qua  pbaa- 
tasiicas  uccipieutes  foruias  fiunl,  iulcrioiyUu^&que 
sensibus  succumbunt.  Ag  per  lioc,  quoquG  modo 
liu.meri  paiiaiiiur  p^rspici,  iion  aliundc  nisi  a  se- 
wei|psis  appariiiouis  suae  occasionem  percipiunl. 
Proinde  '*  cl  in  mouade  acierui  sunt,  ei  a  seipsis 
iii  quacuuque  u;iiurae  parto  apparueruni  facti,  hoc 
csi,  sivo  iu  iuiclleclu,  sive  iii  ratione  absipie  uUis 
iiiiagiiiaiioiiibus,  sive  in  mcmoria  ex  specicbus  re- 
rurn  seusibiliuui  fonnala  phantasias  quasdaui,  ir 


sidares  imagiucs  iiiillc  iii   meiuoria  rmgo  iiiajorcs      quibus  appaicant,  veluti  facii  de  seipsis  facienie». 
vel  iniiiores,  Juxia  cogitalionis  uicae  arbiirium,  ac  *^  Disc.  De  iiumeris  salis  .ictum  '•.  His  euim  argumen- 


j»er  hoc  falsac  suui,  quia  iiil  veri  imiiauiur.  Naiu 
Cracci  aliler,  qiiid  sil  phaiiiasnia.iutclliguiil;  dicuul 
eiiim  iKilitiam,  <|uae  iii  aiiiiuo  esl  de  scusibilibus 
ti.iluris,  per  phaiilasias  carum  susceplaiu,  phau- 
lasiua  csse.  Disc.  Duplicilcrergo  factos  numeros.iii 
tnonade  aetcrualiier  subsiituios  ^*  asseris,  iii  lailor; 
aul  eniii)  iii  animo,  cl  rationc  sola,  ac  .siuiplicj  iu- 


lis  coiificilur,  claieqiie  iiilcliigiliir,  uhi  aelerui  sunl, 
cl  ubi  ei  '•  quomodo  patiuulur  fieri,  ul  nou  iiiiine- 
rilo  pcrspiciamus,  eos  el  acieruos  esse,  et  faclos. 
Scd  qiiorsuin  haec  tcudani,  iiiientus  expecto.  Non 
cuiiu  pi'optCr  sc  ipsa,  scd  pi-opter  aliud  quid  sua- 
dcndum  iiUioJiiola  suiil.  M.\G.  Miror,  ciir  taiii  c! 
obliius  cs  lui.  Nani  paulo  aiite  posiulasli  a  roe  u.i 


VARIAE  i.ECTlO.NES. 


41 


«  Cascmciipsis  in  mdleclu  »n  inleUeclnm.      '  el  om.  \.     *5«om.  C.      *  Pro  sufl  MnUale  \  snaoimtf 
"  iiniformiler^   rutioiUibiHrer  oin.  A-      *   ^/'««f  «iHi^ni  pli-tiilnsiin^   —  tuir.uiiiur  om.  0.       '  ^  sinii  imi - 
P  A  quam  «.  deiH$li  (oriiuic.     '  A  ivislitutoa   aeiernaliter.      •'   -MAf..  it«  csft —  (ucli  om.  <;.      "  A  iii  ine.ii: 
tiam.  ^*  \  rrospcciis^jne.     "  «/ om.  C-     '•  A  t^eriitde.     '•  A«(  aclum,     »*  u^i  .'<  om.  A. 


il 


CGl  M:  niVISIONF.  NAIUnAK.  —  LlBEH  TEHTILS.  «62 

liiralia  cxeiiipia,  iiiiiinib  piis.Sfin  lc  iiilioJiirri-s:  :ul  A  aposUilis  iii  spirilualis  visioiiis  «iioiileiii,  lioc  esl,  :;lii- 
inleliigenliaiii  ooriiiii,  uo  (|iiiljii3   iti.spuUib.tiiiiis,   id 


esl,  quoinodo  oiiinia,  ijiiac  c.v  Di-o  siiiil.fl  *  aiMcraa 
siiniii  el  racta  suiii,  et  nia.vinie,  qtiuinoUo  Ucms  i|>so 
et  facloi'  omiiinin  csl,  el  iii  oiniiilitis  lll.  II-n:  esl 
cniiii  Siiininu  loiius  iiosiiac  pnieseatis  laliociuatio- 
nis.  Disc.  Jain  In  nie  ipsiiiu  niileo.  Naiii  lililicalialu 
praediclortini,  cl  aiilnic  inco^niia  inilii  rciiiin  thco- 
r!a  sliipefuclus,  sicut  nuillis  c\eiiit,  iii  CNlasi  raclus 
suin.  Quis  eniin  ruiliuni,  et  nonduni  snlilimi.ssiiniiin 
sopliiac  vcrticein  ascentlcnliuin,  lalia  cogiians, 
liieniissecessum  nonpatiatiir,  acieinani  nunioi-oiuin 
M  Creatorc  oiruiiuin  iii  nioii.^tdc  audieiis  coiMlitioiieni, 
corundcniqne  proccssioncin  in  genera  ci  Spocies, 
ia  qnibiis  Rcri    diciintnr,  ([uonimm  in  cis  ;ib  iniei- 


tudinciii  raplis  appariiil  \isil;irilcr  ',  qn^indo  Iraiis- 
iorinalio  Doniini  facla  esl?  Nuii  eniai  audieihli  suiil 
lii,  qui  pulaiit,  cuni  ad  leniptis  iii  corporc  resurrc- 
xissc,  ut  biuMil  cum  F.lra  iit  iiionle  visitiilitC!',  uQn 
per  sc  anima  ",  sed  in  stiocorpoic  apparcrci.cl  ile- 
ruin  ad  scpuUiiiin  rcflii.ssc.  Quis  crgo  dicUirus  est, 
qiia  ralioiie  aninia  incorporca  cl  invisibilio  invisibiii* 
lius  aposioloriiin  tipiriiibns  veluii  coiporalilcr  visa 
esi,  cutn  nec  iii  sno  cor[)oic,  iicc  in  aliqiia  nialeria 
seiisibiii,  scu  ulimulc  assuitqila  apparuenl,  sod  qiiU' 
dstn  inellabiii  viriiiie,  suli  Deo  c.i^^uila,  invisibilis 
spiritus  ^piasi  "  visibilis  [icr  sl'  raclus  c.^l?  Qaid  " 
dicUirus  cs '^  de  aniriia  pro[>lieia«Sannielis,  qnoniodo 
iiivisibiliier  laiiqiiain  visibilis  locula  csi  Sanl?  Nan". 


lcclibus  |)atinnlur  inlelli;;!;  deindcini)aturani  ralio-  D«l  ipse,  sicitl  nposloli,  in  spirilu  rapius  talia  vidil. 


i:abilC!ii  scCnmlain  vcluli  *  in^ocreaiioiicin  ,  qiioniam 

iii  ca  stias  virtuies  inaiiifcslius  propaganl;  dcindc  in 

tncnioria  scnsibusque  phanfasias,  iino  ctiain  ibeo- 

plianias  accipicnles  —  oinuc  eniin,  qiioil  e.v.  nalnra 

icruni   Jn  incmoria   forntatur,  oixasioiics   cs.   Uco 

haberenon  esi  dubitaiitinni  —  qnodain  ino:!o  fi;^ri  non 

de  alia  nia.icria,  scd  de  scinctipsis  faoiiV  Nniu  vcro 

veluti  cxpeigefactns  in  ine  i[isuin  rediens,  inlo.ioris- 

qtie  luniinis  radiuni  lucnlenliiis  perspicicus,  ca,  ([iiae 

a  te  dicta  sunl,  cognoscerc  incipio.  Conaris  eniin ,  ul 

opinor,  suadcro,  onmos  nnnioros  ck  liionatle  vcbiti 

c\  (piodani  foiilc  niananlcs,  inslur  >lnorii.:i  lliiniinnin 

ex  una  vena  surgcniiiini  [)rofl>icre,  iiiqiic  duos  alveos 

scgrcgatos,   quon.m  unus  pcr  inlcriorcs  piMo.s   na- 

iiirac,  hoc  col,  per   ititL'l!ecinni,  ei  raiionem,  iilliir  Q  Dic,  <i;iaeso,  qiiac  sunliila 

vcro  per  c.\terioies  visii>:iinin  rcrtiin  spocics  <lccnr- 

iil  '  ci  [ler  scnsus,  (loiiec  simiil  in  nieinoriain  con- 

iiiiani,  in  qua  innlli|iiiciicr  funnaiitur. 

45.  Sed  qnonjoJo  **  res  incorporeac,  ei  noii  .sol;i!ii 
asensibiis,  vcrum  ctiam  e:<  meimnia,  oniniqiic  ima- 
ginalioiic  prae  niniia  suae  nauirae  cxceilenlia 
l-enioiae,  in  nieinori.i  sc.isii^iisve,  boccsl,  in  imagiiii- 
Lus  visibilibusqiic  ligiiris  vcluti  quinusdani  corpori- 
bus  [jossinl  *  ;ip[)areii: ,  non  satis  video.  M.\g.  Hoc 
uiio  esernplo  lotum  ic  inieliigerc  seniio.  lia  eiiiin, 
ut  dixisli,  cx  monadc  liiunoii  niananl,  ci  in  iiieino- 
viam  *  cufiflauni.  Dceo  auiem,4[iiod  nnn  saiis  vides, 
arcipe  quoJ  c^enlio.  Spirilualium  rcru;n  nalura  noii  ^ 
Ua   coHiempIationibiis    nieniis  sncciiinbit,   ut  [>er 


Siquidcin  crcdeiidi  non  sunl,  ([iii  illciini,  nun  iijsuni, 
sed  aliquod  i)'j:nciilinu  in  .-«iiiiiiiiudinc  ipsius  appa- 
ruisse,  ijidig!iuni  jndicanlcs  aniiuiim  Siinclam  '^  iii'- 
canlaiionibiis  [jythonijsae  ali  '*'  in!ens  rcvoc;iri,  noii 
ariiinajvo.rlcotcs  divii^m  [irovidcnliam  uon  minus 
pcr  iminttiidos,  qnani  {«or  uuiiulos  spiriUis  naluraiia 
rcrum   iiJminislrare.   Consl;il  a^:l>em,  aninja:n  Sa- 


muclis  **  [»cr  se  ipsaiii  qo;ui  ''  visibiiiler  non  **  in 
corporc,  ncc  iit  ali,ii;a  siiniiitudinc  consulenlis  earn 
regis  animae  prophciasso  ".  tli  sl  forie  'alicui  licc 
vidcliu-  i;iciv.!ii>ile  vcl  dciilum  -',  lcgal  sanclnm  An- 
gnsUimm  in  libro  de  cura  Ue!'anci,0i-um.  Nos  aulein 
ud  liianifcvLssiiiia  luttnrae  cxcnqiia  rccurramus .  de 
qnihus  iiemo  rocic  philusophurititim  conlendil.  Di.sc. 


1*.  ?.Ia-g.  Fornias  rernm  incorporcas  esse  sapientes 
dicnnl.  K:inJeni  qiioquc  scnienliam  de  coloribii.S 
proicrttiil;  eos  enimiiicorporeos  essc  vcra  raliOiicco:i- 
feuUa  pionniiliant.  Disc.  Qitis(|uis  iiulc  Jiibiial,  i:ilc;'  ** 
[>hilo.so|iht)s  lociiin  non  liabcl.  Mag.  Si  crgu  for;.i;ie 
atqiie  couiiv.s  iii  nmt:cro  rci,uin  incoqiorartnni  co;ii- 
putaiitur,  ([tia  ralionc  sensibtis  coiporeis  sticenm- 
Lunl,  profcr.si  [>otci-  Omnc  enini,  qnod  jter  ocnlos  -* 
senlitur,  non  aliler  njsi  in  foniia  colural:i  soniiii 
juilesl.  Disc.  lormab  ci.  colorcs  [tor  uc  ap[tarere  itou 
possc  acsliniOL,  in  quadam  vcro  nialoiia  sibi  subjeota 
ap[)arciil.  Mkc.  Miior  valdo,  ciir  lam  longe  a  pbilo- 
60[»lna  reccdis.  Disc.  Ncscio  nbi.  M.vg.  Non  lc  sontis 


siiigulaiic  his,  quae  ticea,vel  in  (^a,  vcl  i»eream[H-r- D  crrasse,  qnaiido  liixi-li  ,   lonu.is  ol  coloics  pcr  se 


agnnlur,  ratioiiem  reJdantus.  Miilta  eniin  in  ea  su- 
loiit  a[)parere ,  quac  non  seeuiufnm  cognitas  vcl 
iiicoguitas  i[).sius  loges,  sed  ultra  onincm  lej;em  di- 
vina  Viiluntaie ,  quac  nulla  lelje  conrlnditur ,  csi 
t-Viimle.K  }t»gum  ei  ralio  rationutn,  mirabiJi  el  im^lTa- 
bili  mulo  fiunt.  Qiiis  eniin  ratioiiein  fioiest  reddcre, 
si  interrjgalns  fuerii,  qiiumodo  in  spiriln  ®  Moyses 


nmi  possc  sonsibus  s:icciinibore,  nisi  in  aliqua  tua- 
leija,  cnm  i[isu  maleria  -*,  oareiis  forina  au[iic  colorc^ 
uuuiiiio  invisibilis  sil  ol  iiicor[)orca;  ac  i)Ci"  Imc  iie- 
ce.sse  esl,  raiionom  reddas,  qiiomodo  formae  *•  el: 
coloros,  iliitn  incorporeac  naiiirae  sini  in  muloria 
pcr  se  i[>s:iin  -'  consirijerala,  Hdc  esl,  sinc  lonna  al- 
qiic  coloie  incorporali  posstini  -'"  sensib.ii  succuni- 


VAKJAK  l.tlCIIO.NklS. 

'  fl  om.   A      '  A    ralioiiahilom   feruinii:m  ;    Vfhiii   s^chudnm  om.  C. 
tjuonium.     *  C /.'os»M/t/      ^Auieiuoria.     '  non  ii\u.  .\.     "  inspiritu*)tu.  k. 


'   S;c  C,   \   decurrert. 


3  ui.i;6i/i/(;/Oiii.  C  '' on/.Tia  oin. 
C.  "  (/U((si  om.  A.  ^-  \  Quiid.  "  .V  e.sl.  ^'  \  mcrostinciuni.  '^  pyihonissaepo/uiij^ab.  '"*  CSamuAe/. 
"  f/a«si  oiii.  .■\.  "* //(!«  oiii.  C.  ^'' .\  cousulemi  cain  rcgi  prophanasse.  ''-' \  alicui  mcredibid  iitl  dubtum 
*>ac  vidciur.  ■^Mnnd.  '■  pi;r '.'f«/tii  uai.  A.  ^-^  A  cuin /n«it-?/.{  i>.-.y<,  ''Aforfna.  ■^Ase.wsa.  "C 
ittf/i  posjunl. 


mi                                                     JOANMS  SCOTI  eei 

bere,  pidiiide  raiiocinabirnis  dkcres,  maioriain  iu- A  eis  protedai,  ci  ln  ti^  oausaliicr  siibsUlat.  MaC. 

lonnciu  in  coloiibus  ac  ruiuiis,  quaia  furmas  alque  Sane  ialclligis.  Proiiide,  u\  lallor,  iion  negabis,  om- 

colures  iu   inaU;ria  ,    sciisibiUier  a|>parerc.    Disc  nia  corpora  compusita  el   solubilia,  qiiae  nalur^ 

Nuiic  iiic  errasse   noii    denego ,  f.ilsae   raiiociaa-  rei  uai  •    oiiiiiiuai  cxlrenHjni  obiinent  locum ,  de 

lionis  co.isueiudine  decoptus,  cl  jain,  quid  agaui,  aliquo  esse,  iion  auiein  de  nihilo.  I)isc.  Non  negabo. 

peniiiis  igiioro.  M.vc.   RecortUirisne  ,  quid  de  ipsa  Ex  qualiiaiibus  eniin  el  qiianlitaiibus  simpliciura  et 

inaioria  iii  primo  libra  i:iier  nos  csl  conreciuin  ',  invisibiliiiui  coiporum ,  seiisibusque  incoraprebenfti- 

iibi  *  ex  iiaclligibilium  cuiiu    ipsain  licri  dispuLa.-  biliuni  ciliciuniar,  quae  propierea  eleinenla  vocan» 

vimus  ?   tiuaniilalcs    siquidem    el  qiialitales,  duni  lur,  quoniain  cx   illorum  concursu  oinnia  oorpora 

pcr  so  iiicorporeae  siia,  in  unuin  vero  *  coeuiiles  coiiipoui  naiuranun  iiiquisilores  aiunt,  et  in  ca  solvt, 

iiiruinicnt   clliciiiul  inaleriaiu  ,  quae  adjeclis  for-  el  iii  eis  salvari.  Ciilbolica  qnoquc  solent  appeilari, 

iiiis   colofibusque    incorporcis  in  diversa  coipora  idcst,  universalia;  es   ipsis  siquidcrn  propria  sin- 

iiiovi.-iiii.  l>isc.  Uecurilor  sane.  Mag.  Ex  rebus  ilaque  guloruin  corpora  (iunt.   lierum   elemenla  non  de 

incorponilibiis    corpora    nascup.lur.   Disc.    Negare  nibilo  facia,  sed  cx  prioiorilialibus"causis  proceilere 

,Bon  posjiiiii ;  pracdiciis  eiiim  raiionibus  colleclum  faleor.  Quas  primordiides  causas  siinul  ei  semel.in 

esl.  Mac.  Corpora  cigo  iioii  de  niiiilo,  sed  de  idiquo  B  Yeibo  Dci  faclas  nuUus  lidolium   dubiiat,  audiens 

Qunl.  Noii  cniiii  quis  dixeril,  piaediclas  coniin  oc-  proplieiiuii  diccniem  Deo  :  Omnla  in  sapicnlia  fecisll, 

casionesniliil  esse,  lioc  cst  quaiiiiiaies  eiqualiiaies,  fronlemque  sacrae  Scriplurae  aspiciens,  qua  scri- 

foriiias  vel  species,  colores  ,  inlervalla  longiiudinis,  pluni  esl :  In  principio  fecii  Deus  caelnm  et  terram. 

l:Uiludiiiis,  aUiiuJinis,  el  cum  his  loca  ei  teinpora.  Mag.  Restal  ergo,  ut  quaeramus  de  ipsisprimordia- 

Ouac  si  abslraxeris,  corpora  noii  crunl  * ;  si  ea  •  libus  causis,  utrum  in  Vcrbo  Dei  de  niliilo  sunl  fa- 

coiijunxeris,  mox  efficiuntur,  sive  calbolica,  ul  sunt  ctae,  an  semper  iii  eo  erant?  Et  si  semper  in  eo 

(juaUutir  niundi  inaxinia  corpora,  sivepropria,  spe-  eraiit,  noii  crat,  quando  non  erani,  sicul  illud  Ver- 

cialissimisqiie    rebas  disiribula.  Quae   cuncla    ex  bum  ,  in  qiso  erani,  iion  eraf,  quaiiilo  non  eranl.  El 

r/iatluor  siniplkibus  elementis componi  noii negabis,  si  semper  iu  eo  Verbo  crant,  quomo.Io  in  ipso  de 

iit  opiiior,  quoniam  in  ea  resolvunlur.  Disc,  Non  uiliilo  factae  suni?  Non  eiiiiii  raiioni  convenit,  ea, 

negabo,  sed  illa  elementa  per  so  simplicia,*suaque  quae  sentper  erani,  de  nibilo  ficri  ii.clioas.se.  Ei  si 

c<»inposilfonc  omiiiiim  coiporum  cflcciiva  ,  de  niliilo  Q"'S  dixerit,  illiid  iiibil,  dc  qiio  faciac  sunl  '•,  sem- 

esse  faciu  dixcriin.  Mag.  QuiJ  ergo  diclurus  es  de  pc  eral,  el  sempcr  de  eo  faciae  suni,  quaerelur 

causis  primonlialibiis  •,  de  qiiibus  mulla  diximus?  ^^»  >'^o,  ubi  semper  eral  illiid  niliil?  LUrum  in  Verbo 

Qtjaercndnm  est  enini ,  quarc  caus;\e  dicunlur,  si  in  ^  Dei,  in  quo  omnia  subsisdmt,  au  per  s-.'  exlra  Ver- 

elfeclus  suos  non   procedtinl?  Siquidem  si    omiiia  J'"»"?  Si  responderil,  iu  Veibo  semper  erai,  oppo- 

corpora  cx  clemenlis,  elcmcnlu  vero  de  niliilo,  lUo-  netiir  ei,  non  ergo  niliil,  scd  iuagniim  aliqiiid  eral; 

rum  causa  vidtbilur  cssc  nibil,  non  uuiem  ipsae  pri-  omnia  siquiilem,  qnae  iii  Verbo  Doi-subsisiunl,  vere 

moidiales  cau.sae  ^ ,   qiias  Deus  Pater  in  Vcrbo  suo  <?t  iialuraliter  subsislunl,  ci  in  onliiie  primonJiiiliuai 

fecil.  El  si  iia,  iiuii   nihil  eril  iiibil,  sed  crit  cansa.  causarum  conniimeratiir   ",  q><od  niiul  piilabatur, 

Al  si  fuerii  causa ,   inclior  cril  liis,  qutiniin  causa  et  de  quo  oninia  facta  crcduiildr.  Si  vero  exlra  Ver» 

csl  :  ci  iu;t.essariu  seipieiur,  ul  aiil  Verbiini  Dei  niliil  biim  pcr  se  pulaverit  niliil,  diio  principia  sibi  invi- 

siL  iiMjuo  Paicr  oiiiuia  lccii;  qiiod  per  privaiioiiem  cem  adversa  ,  sicul  unus  Maiiicbae<irum,  aestiina- 

ifnpiiim  diceie  vidcbiliir;  ncgaiio   cniin  Vcrlii    per  bilur  ringere.  Multi    siquitlcin  secularium  pbiloso- 

cxccllenliam  nulurac,  non  aulom  per  privalionein  phoruni  iiiformem  mateiiam  coaelernam  Deo  essc  " 

subsiaiuiae  iii   llicologia  ropeiiUir;  aiit  exira  Vcr-  putaverunl,  de  qua  omnia  opera  siia  fecii;  qiiaiB 

biiin  tausa  (luaedaiii  ponciiir,  quac  niliil  dicilur,  de  materiam  proptcica  niiiil  ilicebanl,  qiiia,  priuiquam 

qua  Dcus  oiiiiiia  iVvil,  ci  in  qua  omnia,  priusiiuara  formas  et  species  a  Dco  acciporel,  in  iiiillo '*  appare- 

liorciii,  coiisliliiil.  Aliicr  ciiim  c:iiisa  non  est.  El  si  «bal,  ac  vcliili  jiciiilus  nitiil  eral  '*.  Qui.lquid  enim 

ita  e.sl,  qua   ralion;,'  diciliir  nibil,  noii  Video.  Priiis  oiiiniiio  carct  Itirma  el  .spcf.ie,  non  iiiiinoiito  poiesl 

siqiiiJciii  dixtriiii  *  oaiii  oiiinia  csse,  qiiam  nibil.  vocari  iiibi!.  (Jnas  onuies  dtdiisioncs  lux  verilalis 

In  caiisa  naniquo  omnia,  t|uoruiii  causa  est,  causa-  c\piilit,  ab  nuo  priticipio  0'.ii!ii;i  cm^,o  praeilscaiii, « 

lilcr  ci  priinordiaiiler  siib^islunt.  Disc.  Cogor  faleri,  nil  in  naliira  rcriuii  vi^ibiliuin  cl  invi.sibiain  iiivc:iiri, 

qualtiior  niunJi   bujiis  clcincnla   in  primordiailbus  quotiiio   iiiodO   gi'neraiionis  iii   spocicni    propria» 

caiisis  subsistcre.  Noii  ci.im  qiioruiidaiii,se.i  univcr-  erumi^at,  quod   iii  Vorlxi  D>;i  niiigenilo  aelernalile» 

Saliier  oii.i.iu.ii    visiliiliiiiii    ct    invisibiiiiini   causae  non  con^lal  '♦  .■5ui..s;itiii,   i:i   ijtio  tiiiiiiiii  uiiiiiii  su:it, 

suul,  cl  nlliil  in  oidinc  iiiiliiialiiiiii  oiiniiniii  soiisu,  ipsiiiniint;  D'Miii  itioiuiiiiians  niil!;iKi  malcriaiu  «eti 

Scu  lalionc,  scu  inlclicclu  pcicipilur,  quod  iion  ;.b  caiis.iin  ii!.:\or5:l:ilis  a  sc  condiliiC  in  sua  sapicuti: 

VAK1.\E  LECTIO.NES. 

'  Kroiifecinm ail.  *  >u- (':  \  nisi.  •' uf/«  oin.  A.  *<:..ss<?.  •  «o  om.  A.  *  k  prtmordiuhhu>.  cuHut 
'  cnusae  tiui.  A.  "  C  dixerani.  *  IVo  nalura  reruui  A  nulHrnrum.  '"  Nor^  emm  raiiuni  -  faiinf  «V 
oni.  C.     ^^  \ct)Hi,U'nerab\Lar.     '*  Vro  esse  C  rem.     'MVo //i  /f/Wo  A  /lon.     '- erai  omC.     '»  Sic  AC 


m  BE  DIYISIONE  NATLRAE.  —  LIBER  TERTIUS.  «CG 

exirinsccusaccepi^se,  quia  exlra  ilium  nihil  esi,  vel  A  csse,  ei  «uiit.elveie  uc  scoipcr  riiUini  suat,  in 

iiiira  se  non  *  coessenliale  sibi  reperisse  *,  dc  quo  qiianiuin  iii  suis  c^tusis  subBisiinti.  Iu  qiiaiiiutn  >ero 

facerel  in  sapienlia  sua,  quae  fieri '  voiuit.  in  accideiilibiis,  qiuie  eis  extriusecus  ciniiiiiguni, 

15.  Proinde  non   dalur  locus  nihilo,  nec  exlra,  dicuniur  esse,  nec  laineii  vcre,  nec  semp.r  stmt. 

nec  inlra  Dcum;  et  taroen  de  nibilo  onuiia  fecisse,  Soiveniiir  "  enini  in  ea,  ex  quibus  aKsumptu  siini» 

riOD.  in  vanuin  credilur.  .Ac  pcr  lioc  nil  aliud  daliir  in  quibus  vere  el  semper  suni,  quando  otiiuis  siib» 

inlenigi,  duiu  audimus,  omnia  de  niliilo  creari,  nisi  slauiia  ab  oiniiibns  corruptibilibus  acci^lciiiibuspur- 

quia  eral,quando  non  erant.  Ideoque  non  incon-  g.ibilur,  et  ab  omnibus,  quae  ad  staium  suae  pro- 

^nie  diciinus,  scmpererant,  sempsr  non  erani,  et  priae  naliirac  non  aiiineni,  absolvelur,  solis  naiu- 

UON  eral  qiiaiidu  no:i  eraiit  *,  et  quando  nun  eraiit,  ralibus  virlulibus  derura,  iiisolubili   simpliciiaie,  et 

«^ral.   Siijuidciii  sempcr  erant  in  Yerbo  Dei  caiisa-  in  lils,  qui  boni  suiil,  donis  grailae  oniata,  aeternae 

liier,  vi  el  poteslaie  '  ullra  omnia  ioca  ei  tcmpora,  beatitudinis  conieiiiplaiiotiibus   ulira  omiiem  nalu- 

oUra  oiiiiioiii  gcneraiionein  localiler  ei  lemporaiiler  ram  ,  et  siiaai,  glorificala,  inquc  ipsiim   Deiim  con- 

f-t.'iain  *,  iiltra  oiiinem  formam  ac  ^  speciem  sensu  vcrsa,   DeiiS4|ue  non  iiaiuia,  ted  giatia  f^icia.  ilis 

cl  iiilelleii'.!  cogiiilatii,  iiltra  omnein  quaiilulem  ct  itaqne   rationibus  consiileralis  ,  qiiis   nisi    iiimiiini 

i|.:aiili!atc:i),  ceieraque  accidenlia ,  per  quae  sub-  li  lardtis  a!ii  nimiuin  coiiieiiiiosus  iion  coiiccial ,  om- 

bUuiiia  uiiiusciijusquc  crealurae   iiitelligiuir    esse,  nia,  qiiae  e\  Deo  sunt,  cl  ^*  acierna  siiiiul  esse  .et 

ixm  *  auicm,  qiiid  sit.  El  semper  non  eraiit;  prius-  facia? 

qiiaiii  eiiiiii  per  generaiionem  in  fornias  ei  species,  .16.  Disc    iiacc  mihi  per|>lane  suasa   sunt    Non 

hica    el  lempora  ,  inque  oiniiia  accideiitia  ,  quae  lamen  o:iiiiis  a)ntig'iit:is  ci  me  adliuc  icpnlsa  est. 

aeiemae  eoruin  SHbslanliae  in  Verbo  Dci  incommu-  Qiio  i  enim  '*  »!ixii>ti,  proj.lcrea  omiiia,  quae  ex  Dco 

iiicabiliier  subsiilutae  accidunl,  proOuercnt,  non  suni ,  et  aetorna  el  facia  suiil,  qiiia  in  Verbo  Dei 

eranl  iii  generatione,  nec  *  erant  localiier,  iiec  lcm-  aeieriia  scnl.or,  iit  :iii  sancius  .Augiisliiius,  non 

poraliler,  nec  in  propriis  foniiis  speciebusque,  qui-  faciii  subsiantinliier  exhlcntia,  iempoiuliier  vero  per 

bus  accideiitia  coiilingiint.  Ac  per  |ioc  iion  irralio-  yeneratsoiwm   in  fvrinu  el  specicbus  el  acculenlibus 

iiabiliier  de  eis  prae>licaiiir,  iioii  erat,  qiiando  iion  facia,  siiblala  oumi  anibigiiii:.ie  perspicio.  ^lnoiiiain 

t  ranl;  lempoialiier  enim  incboaverunt  per  genera-  vero  scriplum  esi  :  In  priiuipio  fecit  Deus  caeliim  et 

tioiiem  esse  qnod  non  erani,  quia  semper  in  Yerbo  tcrram  ,  et :  Omniu  tupieniia  fecisli,  cogor  fiUeri, 

iJei  subsisluni,  in  quo  nec  essc  incipiunt  ** ;  infinita  omiila  iii  Verbo  Dciet  ■*  aeternaet  facia  esse.  Oiiinia 

«si  enim   aeierniias.  £t  eral    quando  non   eranl;  dico  visibilia  el   invisilillia,  leniporalia  el  aelerna, 

umporalilcr  eiiiin  inchoaverunt  per  generalionem  C  orancs  primordialcs  causas  cum  omnibus  cffeciibus 

tMSc  quod  non  erant,  hoc  esi,  in  forinis  el  speciebus  suis,  quibus  ordo  seculoruin  localiler  el  temporaliier 

apparere.  Proimie  si  quis  naluram  remin   inienlus  peragilur,  et  mundus  iste  visibilis  impletur  *'.  Sed 

p.Tspexerit,  nuila  crcatura  "  sensitus  seu  inielle-  quomodo  polest  boc   raiioni  convenire,  ad  piirura 

Ciibus  succumbcns  reperielur,  de  qua  vcraciter  dlci  non  valeo  perspicere.  M\g.  Pulasne   igilur,  mc  do- 

iion  possil,  seniper  eral,  cl  cst ,  eterit,.et  semper  ccre  voluisse ,  omnia ,  in  quanlum  acierna  siinl,  ifi 

iion  erat,  iicc  cst,  nec  erit.  Siqiiidcm   incoiiimula-  Yerbo  Dei  unigenitn  uclerna  esse  ;  in  qmr:ilum  vero 

Liiiler  ct  erat,  et  est,  ci  erii  ip.sa  prima  coiisiiiulio  facta  sunt,  exlra  Yerbum  facta   esKC?  Non  ciiim 

jn  sapieniia  Dei  pcr  priiuordiales  causas ;  sed  quia  aeslimas,  ralionibas  veriialis  coiiveiiiie,  univerei- 

i,»sa  consiiiuiio  soli  Deo  cogniia  esi,  omnemque  '*  laiem  coiidilae  naiurae  iii  Vcrbo  el  aeieriiani  simul 

Sctisiun  ci  intelieciiiiii  lolius  creaiurae  superal,  a  ct  faciam.  Disc.  Noii  putabam ,  te  sic  docuis.se.  Non 

iiullvxjue  adliuc  iniellcclu  crealo  cognosci  poiesl  quid  eniin  acstimo ,  t:lluin  recle  pbiiosophaiiiiiim  pularc, 

•sii,  iiitipit  per  generaiioiieiii  lempoialiier  accipcre  loliiis  univcrsilaiis  partem  in  Verbo  Dei  aoiernam 

quaniiiaiesei  qualiiaies,  iii 'j.iibas  vciuli  quiliusdani  subsisicre,  partem  exira  Verbum  lempor..liicr  fa- 

vesli    eiilisopcrla '»  polesl  laanifestarc,  quia  csl '\  clam.   Nain    iieqiie  «inil  nos  talia   cogilarc   sacra 

noa  auiem  qiiid  sil.  Iiicboal  cigo  qiiodamniodo  csse,  D  Scripliira,  quae  dicil  in  Psalmo  :  Omniu  in  saplenlia 

noii  inqiiaiiuim  in  causis  priiiiordlalilms  »''  subsislil,  fecisli ,  iii  Genesi  :  /h  princtpio  fedt  Deus  caelum  et 

sed  in  quantuui  ex  causis   lempoialibus  **  incipil  lerram ;  \\>0!>ioh\s  :  Inruo,'mqn\l,crealasuntomnia, 

app-xrere.  Caiisns  anteui  ie:i!poniles  ilico  qualiLUes  qnae  sunt  in  ca-ilis  et  quae  in  terra,  sive  visibilia  siie 

«l  quaiiliuiles  el  eeieia,  qna.!  subslaiiliis  acciiluul  invisibilia,  sive  Throni,  siie  Domimtiones,  sive  Prin- 

lemporaliter  per  i;oiHt;.lii.i.e:ii.  El  iiloo  dc  iis  (licilur,  cipalus,  sivc  Foleslatcs,  omnia  ex  ipso  el  per  ifsum, 

«ral  qiiando  noii  eraiit;  iion  eiiim  scmper  in  acciilen-  et  in  ipsum  creuta  suni ;  in  Evangelio  :  Oinnia  per 

llbus  app;5ie!jaiil.  Eadoiu  raliciie  Cl  nunc  diciiiilur  ipsum  facla  suiH,  et  sine  ipso  faclum  est  nilul :  neque 

VAl\IAE  LECTIONES. 

•  /10«  om.  A.     *  l'io  rc.ierme  C  re,  subfiudi  a  sitpenoribus  niliil  pertsse.  *  A  o  uiia,  qiiac.  *  ideoque 

—  noH  erunt  Mu.  C      »  (:'pot*!S!ale  facluin  vMvw  n-l.      *  fitctam  om.  C.  ''i.ei.      •  A  «ooi.  *€   Hon, 

"  lemjtori.liler  enim  —  irihnum  o;ii.  ('-.      "  A  natura.     '*  A  uuuiem  vero.  '*  C  apertti.     '*  Sic  C ;  A  quia 

;/on  esl.      *-  A  in  pri.no.dioiibnr^  cuaxix.       *"  A  t  x  leinj;'  y.iUbus  fcii.ws.  "  .K  Solvunlur.      *"  e:  o,iu  C. 
'*Cai./i-,«.     *»  ct  o:'.;.  A.     •'    ,').T./(///Kr  —  :.^v/);'c<iu  oni.  C. 


667 


JOAN.MS  SCOTI 


6S8 


raiio;   exlra  Verluim   lul   '    valel  periro  subst.in- A  «"'  iuiellecimii  jn  his,  quac  omn<!m  ,^uporani  hjiel- 


tialUer ,  aiil  S(auiidmn  ;\cciJcns.  Cianiat  ciiiin  : 
Oiiinia,  qiiae  sunl  ei  <juae  non  suiit.  non  secuiulum 
pi-ivjiionem  dico ,  scd  secmidmn  excelleiKiam  in 
Verbo  compiehendmiiur,  c»  sunt  in  eo  cl  non  sunl. 
Simi  (juidem,  <>»ac  inielleclu  seu  ser.su  coJiiguiUiir, 
non  smil  vcio,  tiuae  omnein  seiismn  el  inieHccJurn 
siipciant.  Quod  iuiiem  omnia  ifi  VcrSo  Doi  ci aclenia 
sinml  et  f:'.cl:i  sujil,  Jounnes  tlicoli^giis,  liamiur.s  de 
pccioie  i.apientiae  oeternas  inicllif^fiuiao  aqiias  *  ac 
verjdicas,  leslsuur  dicens  :  Qnod  faLtuin  e.si  in  ipso 
lila  cral.  Sire  ijuis  secundum  Au;j;i!sliinuii  sic  dis- 
linguat  :  Quod  fachon  cst  loculiier  el  tCiiiporaHiet', 
irt  jpso  illa  erai.  Non  ciiim  creJendum  esl,  aiit  ullo 
niodo  aesiinianduiu  de  solcrlissimo  vcriiaiis  inqui- 


lcflum.  Niiin  "  acslima.^ ,  divinae  sapicnliue  i)r;);){>- 
silum  iiilelleclibus  aui  Immarls,  aul  angeiicis  posse 
rien.inanirealum,  duni  lcgis  '^,  niysliia  jilu  aniiuaiia 
alis  suis  ci  vultus  veiare  et  pc  Jcs,  lioe  esi  aliiiu- 
dineni  divjfiae  virtulis  iniueri ;  timeuiia  super  oin- 
nem  contlilam  nalurain  et  profuudiiute.m  ipsius  in 
iiis ,  qiuie  per  cam ,  ct  in  ca ,  cl  ^*  de  ca  1'acia  suni. 
Nec  '»  tanien  desinunl  volaje  siwsum  versiis.  Quae- 
runl  eiiim  sempcr,  (luantum  possnnt ,  divinae  gra- 
liae  veliimine  suaeque  nalurae  subtiliiale  sublcvata 
e!,  (|iiae '' supcr  se  smil,  in  infmiliim  appetcn!ia. 
Ubi  auicni  dc(iciunt ,  reverenter  vuUus  snos,  boc 
esl,  coiUemplaiionis  acicm  divino  radio  repercussos 
abscondunl  *\  et  ab  inlroitu  inconipiehensibilium 


I 


sitore,  proplcrea  Evangelimn  vohiissc  ^  sic  *  disiin-  B  mysieriorum  '*  suos  tbeologicos  pedes,  hoc  esi,  in- 

guere,  nl  insiimaret,  r,iiod  lacium  esl  localiicr  cl  telleclualcs  iiigressus  reiraliuni,  ne  quid  incaule  vcl 

leinporaiiter,  non  in  Vcrbo,  sed  vcluti  extra  Verbum  temere  de  ineffabiUbus  ontnemque  intellccluin  supe- 

ractum  fiiisse,  cum  idt-m  ipse,  saiicuis  vidc|icet  Au-  ranlibus  praesumant.  Si  ergo  puris;itni  inleUocliis, 

giibiimi.s,  .manifcsiissiine  doceat,  cl  loca  et  lenipora  quornm   symboia  praedictis   auLraalilmi  liheologia 

ciim  his,  quae  in  cis  f.icia  smil,  in  Verbo  Dci  aeter-  praeinisit,  iiiter  quos  cl  Ycrbum  nuUa  jucdielas  est 

iialiier  esse  facia,  iiitolligcjis  veracitor  .Vposlohim  pracler  omnium  rerum  causas  primordiales,  excel- 


tliconlcm  dt^,  VfiLo  :  In  quo  creula  sunl  cmnia,  qnae 
sunt  in  caeiis,  ei  (jiuie  in  lerra,  site  lisibilia ,  sive 
invm'Alia,  Ac  por  hoc  si  *  loca  el  lempora  cum  ont- 
ribus,  quac  in  eis.conlinciUur,  in  nunieio  visibiiiiim 
sunl,  id  esl,  sensibirmm  ;  omnia  antem  visibilia , 
lesle  Apostolo,  in  Verbo  sunl  creaia  :  iota  igitur, 
el  lempora,  cl  mnnia  quae  i:i  cii  smit,  jn  Vcibo 
cieala  suni.  Sivc  simidiciter  praexliciam  Kvange- 


situdinem  divinaeclarilntis  siiper  omnia,  fusaeiinc 
in  omnia  virlulis  et  sapieniiae  a  sunim'^  usquo  dt;oi- 
sum  aliingenles  **,  a  fine  usque  ad  fincni,  iioc  cst , 
ab  initio  iniclleclualis  croaturae  .usque  ad  veriuicu- 
lum  pertimescant  iiispicere,  cognQSCcntes  nalurae 
suae  capacilalem  ad  haec  consideranda  non  suUi- 
tere :  quid  nos  adhuc  carnc  grav'ati  de  divina  pro- 
videniia  '"  cl  opeiaiionc  raiioncm  redJerc  cona- 


lislae  seiileniiam  secundum  ulios  quis  pioaiinliave-  C  mur  ?  Mli  sola  divina  vohintas  coijitanda  esl,  qiiae 


ril,tlicens:  Quod  fucium  esi  in  ipso,  ac  si  di?!iii- 
xeril  vehili  ab  alio  commate  incipiens,  i-iia  cna.  Sic 
cnim  multoi  *  Graecorum  codiccs  invenimus  dis- 
linctos,  ut  intelligamus,  quod  facinm  est  in  ipso 
lemporaliier  ei  localiler  per  genoralionc m ,  vita 
crat  aeternaliter  pcr  ralionem ,  lioc  est ,  pcr  in  pri- 
/nordialibus  causis  omniujTi  conditioitem.  Mag.  Non 
ergo.dubitas  ,  omnes  omuium  causas,  cansaruniqiie 
onrmes  effeclus  In  Verbo  aeicrna  esse,  ei  facia,  nec 
rrve  aliter  docere  aestimas. 

Di&c.Deacieriiilaieomnium  dequeeorum  creatione 
in  Verbo  iiec  dubiio,  nequc  aliter  le  doicrc  puio, 
sed  solummodo  quaeio,  quomodo  in  Verito  P;ilri 
coaeierno  omnia  aeterna  sunl  simiil ,  ci  facta.  Nun 


opei.alur  omrii.i  proui  vult ,  quia  onmipotcns  est  '^, 
et  naimales  raiiones  occuliasei  investigabiles  inserli 
cniuibiis,  quia  onuiium  supcrnaluralis  rtUio  cst ,  quia 
niliil  seooliu^,  nihil  praeseniius,  dilTiciie  iibi  sit,  difU- 
cilius  ubi  non  silj  hix  ineflabilis,  onmibus  intclle- 
clualibiis  oculii  sen?pcr  prae.scns,  ei  a  nullo  inielleclu 
cognoscilur,  quidsil,pcr  omnia  diffuia  in  in!iniUiia, 
ei  lil  in  cnmibus  omiua  ct  in  nulio  nullum.  Quod 
auiftni  dixi,  inicr  quos  et  Verbiim  nulla  medieias  est 
practcr  omniam  rerum  causas ,  proptercT  addi;li  , 
ne  quis  aestimel,  caelesles  esscniias  imixediatas 
cssc  ,  lioc  csi,  nuliam  mediclniem  inter  so  et  cau- 
sam  onmium  liabere.  «juaaiviii  eiiim  '*  dicantur  an- 
gfli  quasi  cggigi  ,   hoc  esl ,  Juxt;i   ipsum  Di;iiin  " 


eiiim ,  ul  arbitror,  ralioni  convenil,  ul  fac:a  ''  sint  *^  fjonsliluti;  eggis  •'  "  sitiuidcm  gr;»ecediciturjuxta  ; 
aeierna,  ei  aclcrna  facta.  ISidla  siquidem  ilifreiontia 
videbituresseiiiici'  aeiernilaiem  univcrsilatis  in  Vei- 
bo,  etcrc^itioiiem,  si  aelcrnitas  cst  creata,  et  cicalio 


^eicrna.  Mao.  Miror  ac  valde  moveor,  qiiare  (p!acr:s 
ralionem  in  Iiis,  iii  "  quibus  /)mnis  ralio  t!eiic;l. 


lum  lauicn  ita  i  redendi  simt  lacti  ,  ul  noii  co- 
nim  causae  in  Verbo  siiU  *  cdiiililao.  Niilla  oiiim 
crealiira  esl,  cnjns  laiisa  lacta  non  praeccdHt  in 
Vcrbo  ,  scciinduiii  quam  snbsiitiiiuir,  ul  sit,  ei 
ordinutur,  ul  pulchre  si(,  cl  custoditnr,  ut  aeieina- 


VARlAr:  LFXTIOMiS. 
Pro  iiil  C   tjuidquid.      «  A  aquas  inlelliijemicte.      '  Sic  C ;  .\  noluisse.       *  lic  om.  .\.       '  Pro  »f  k  cl 


*  iiiiillvn  om.  A.     -  :\  ut  cl  facla.     *  in  om.  A.    *  C  iVii,» 


"^  teqii  om.  A 
(':A  divina  qraiia  fvbleviiitt  sive  naiurae  snbiililalc  «.•o,(iua*!.     **A  rcpcrcussi  defendunl.  A 
'"  (ioiij.  ;  \  udinijeniis,  C  allin^enl.     "  A  prndentia.     '•"  A  i/i//  otu:iipt:.:CiCn!>  cst.     "  A  ai 


'«  el  ont.  A.     '*  A  Ao:;.     ''  Sic 


"  \  m^Uencoruin. 
auiem.     '•"  A  Domi- 


nuin  ijiiiiiin. 


t.  essus. 


r-7 


"  sinl  om  A. 

NOiAi:. 

ju.yta;  d.  tjlossar.  \b  illa  vocc  JoamicsScutus  (orinasse  videiur  iyyvyol .  qui  juxla  sunt. 


jjgg  DE  niVlSlONF.  NATURAF,.  -  UULW  TKRTIUS.  670 

ii«er  sll,  el  mariifesiuuir  sen  ^«iisiliiis ,  «eti  ii.iA-  A  lrg«;  consiiiiigiliir?  >;iiii  «>i  sa;'pe  coiiii;»  co»i<icniia 


eciiluu  ad  muieriain  laudis  ipsius  iiiiius  raiisac, 
ex  qua ,  et  iii  qna ,  ci  per  qiia!;i ,  ei  ail  quaui  cou- 
dila  esl.  Credamiis  ilaqiic  et,  quaiiiniii  ilaati ,  uii.'n- 
tis  acie  inUieauiur  '  ftsiiiiia  vi.siljlila  i'i  invisibilia , 
aetcrna  el-inieniporalia,  il!ii<!»|iie  ai:leiiiuiii,  ei  leiii- 
pus,  ei  loca  ,  ei  spulia,  et  oinuia,  «luae  (iiciiniiM' 
secuiulum  subslairtiam  el  acLiiicns ,  goneraliioiquc 
dicen«ium,  quao«.uiiqu6  uuiversiias  totiiis  tTciiUirae 
coniiiiei,  In  Yeilo  t)ei  unigoitiio  ci  » ;»oieriia  siinul 
rl  facla  esse,  cl  iicque  aeloiniiaicni  iii  els  praecc- 
lllcre  fa«;liiraiii,  ne«|iit:  raoluraiii  piaocoilore  aulemi- 
lalem.  Siquiilem  eoruiii  aeleriiilas  coiidili  '  esi  ,  ei 
cpiidiliu  aeleriia  iii  (fjspensaiione  Vcriji.  N.iiu  ei 
'cimcta ,  qnaic  viilenlur  ih  orilino  seoiiloriiiii   toiupo- 


nattirac  ciirsnm  niull.i  solcut  iiori,  ut  iiuLis  osten- 
ilatur,  quoJ  iliviiia  (troviiloiisia  iion  uno,  sed  mulli- 
plici  iiiudo  al(}iie  inliinio  polosl  oninia  adininislrare. 
Si  ii:i(|tic  nulli  iiilflleciiii  co^iuia  esi  u:iiversilaiis  in 
/liviiiis  legibus  a;iiiiiiiislraliu ,  ciii  ralionabilium  vet 
iiiielieciiuiUum  poiest  lieri  perspicua  ejusJeni  uni- 
vorsilalis  iii  VeiLio  I)ei  aeterua  coiulilio,  iii  qiio  oiii- 
iiia  ei  acioriia  siiiiulei  facta  essc  nemo  ruleiinin  de- 
beat  ii^norare ;  qtianivis  iioii  iiilcliigat,  qiia  r;iliuiio 
aeierna  sniit  facta  ,  et  facia  sunt  aeierna  ;  lioc  eniiu 
suli  Verbo,  in  qiioet  facla  sunt  el  acierna,  co^iiiitiin  est. 
Uisc.  De  coiidiiione  nniversiiuiis  iu  Vcrbo,  et  de 
'aeleinilalo  raiioiiem  non  quaero.  Ncmo  e;iitii  potesi 
dioere,   (|uoinodo  aeterna ,  et  faota  giiiil.    Moditni 


libiis  el  lucis  per  generatioiiem  oriri .  siiiuil  ci  scniol  U  namque  conditionis  rerum  in  Verbo  nulla  crcaHir:i 


jiCicriialiler  in  Vcrbo  Uoinini  facta  suiii.  .Ncipio  eniiii 
crcdcnitimi  cst,  lunc  ijiciioassc  ncri,  (|u:<iulo  in 
mnndo  sentiuniur  oriri.  Scinpcr  cniin  liienini  iii 
Yerbo 'Doitiini  substantialitor,  ortustitic  eoniin  cl 
occ;)SUS  '*  iii  oriline  tcmporum  atquo  locorum  per 
gencraiioi'>em,  lioc  esi  pcr  accidoiiiiuni  assuinpiio- 
neni  scnqicr  in  Verbo  Doi  crai,  in  quo,  qiine  {\iUivn 
suiil,  jaiii  lacla  suiit  ^.  Siiiiiidem  divina  .sapientia 
circumscribit  icmpora,  cl  oinnia,  qtiae  in  nalura 
rcrum  tcmporalitor  oriiiniur,  in  ipsa  pracccdunt  et 
subsistmil  detcrnatitcr.  Ipsa  csl  eiiim  mcnslira  om- 
iiium  sine  nicnsura,  ct  numcrus  sine  iiumero,  cl 
pondus,  iil  esi  oido,  sinc  poudcrc,  ei  '  ipsa  esi 
tempus  ci  secuitim,  ipsa  est  praeioriia,  t'i  ^  prac- 


raiionabilis '•  seu  inlelleciiialis  polesi  cognoscere; 
s«di  siquidem  gnoslicae  virluti  palet.  Qiia  vero  ra~ 
tioiic  compellinmr  faterl ,  aeteriia  esse  facia  iii 
Vorbo  Doi ,  (pmero,  si  polesl  inveniri.  .Non  eiiiin  «!e 
priitiordialium  c:msarum  mnltiplicibiis  cflrciibus  iii 
rebus  visibiiibiis  et  invisitdlibns  nuinc  agiliir,  in  «pii- 
btis  oronia  facla  essc  nemo  sapientiim  dubiiai.  Ilo 
!iam(|tie  inoiio  prae.seiis  qiiacsiio  solvi  posse  viderc- 
Itir,  si  qiiis  possol  >'  veris  ralionibus  docerc,  oniiiia  , 
iii  «ittantiiin  iii  Yerbo  Dei  snbsislnni  in  ptiitcipiis 
stiis.  iii  laiitum  actcrna  csse  intelligenda  suni ;  iti 
qnanluiii  veio  in  elloctiis  suos,  sivc  inieliigibiles, 
sive  settsiliiles,  iii  ordine  lemporum  per  generaiio- 
ncin  procedunt,  in  lanium  facia  suni ;  iia  ut  eonim 


seniia,  ct  fuiura.  Idobtpie  a  Craccis  iirmoa  «  voca-  ^  acierniias  iii  Y'erbo  Dci  praecederct  "  eorum  comli' 


Uir,  quia  omiiia  leinpora  in  se  croai  ci  circuiiiscri- 
Mt,  dnen  supcr  umnia  leinpora  sit  acierniiate  sua 
cntnia  inicrvatla  pracccdens,  ambietis,  concludeiis. 
^am  el  dc  liis,  «piac  natiiiali  cursu  in  ordinc  icm- 
jHiruin  annuatim  •  tiori  scntimus,  rationcm  rcddcrc 
nciiio  potcst.  Quis  onim  vim  seminum  cogiians,  qiio- 
niotlo  pcr  niimcros  locorum  et  tcmporum  ei  '  va- 
rias  speries  aiiinialiiim,  friiliciim  ,  lierbarum  criim- 
pujil ,  cur  e»  qumiiodo  diccre  pracsumai ,  aui  corum 
occaMuncs  ad  pinuiii  di};iiosccrc  pracvaloat,  ct  noii 
cuiiiimio  piununtici,  baec  oinnia  divinis  Icgibus  om- 
ncin  sensiim  ct  iulcllcriuiu  supcrantibus  atlribucnda 
5»oi?  ^uiiiaque  conjeciuiis  antmi  iiiqiiiromliim,  cur 
sic  \cl  sic,  ct  «|«iomodo  sic  vel  sic,  ci  non  aliler  dc- 
bcni  oiiliucm  tcmj>oriim  Implcrc,  cl  ex  invisibililtns  ^ 
raiisis  in  vi  &eiuiiHim  simiil  consiiiulis  non  simiil, 
scd  tciuporum  iiUcr»-aUis  cl  loooniiii ,  in  formas  seii- 
sibilcs  proccdcrc ,  «piasi  non  ;«lilcr  lieri  possenl,  .si 
divinae  voliiiiiaii  aliscr  rieii  ^idcrctiir,  ([uae  iiiiUa 


{tonem  iii  ordine  secnlorum.,  sive  invisibilern  snpia 
iios,  sive  visibilcm  secundurn  nos  niundum  iniplen- 
ies.  Jam  vero,  quoniam  talia  faieri  vcra  nos  nou 
siiiit  ratio ;  oiamat  enim,  ei  Teriisime  claaial,  itoii 
solum  primordiaics  causas,  Ycrnm  eliaui  carnni  ef- 
fectns,  ci  loca ,  et  lempora ,  el  *"  e^seiuias ,  ct  siib- 
slaniias,  hoc  est,  genera  generalissima,  ei  geiieralcs 
formas ,  ci  species  specialissimas  per  individiios  nti- 
nicros  cutn  oninibiis  accidentibus  suis  natui':ilibus, 
ct  iii '^  simplicitor  ilicam ,  omnc,  quod  esl  iii  ui:i- 
vcrsitalc  reniin  conditarum ,  sive  sensu  ,  sive  intel- 
lectii  btimano,  vel  angetico  comprebeiKiaiur,  sive 
Oiniicm  seiisuin ,  omnemquc  meiilis  acicin  e\cedal, 
et  tamcn  conditnin  esi,  iu  Veibu  Dei  et  somcl  et 
siniul  aclcrnum  eifaciuin  esse  ;  cl  niinqiiam  eraht  ** 
acierna  ct  iioii  facta,  ne<iue  facta  ei  noii  aeierna  : 
nil  ;iliud  rcliiiqiiiliir  **,  nisi  iii  qnaoratur,  noii  qiio- 
modo  siiit  "  aoietiia  cl  facta ,  se.i  qna  raliono  di- 
caninr**ci   facia  ei   aeterna.  .VUg.  Facla  dicunti:f 


Y.ARIAE  LECTIOiNES. 

•  A  itiiHttuur.      »  el  om.  C.      ^  A   fitria.      *  A  qme   videtUur  hi  ordinc  siwinlorvm  —  occnsux  om.  C. 
^  iutn  oni.  C.       »  et  om.  A.     ^  el  oin.  .\.     "  .\.  (ini}i,ncuiluui.     '  \  tn.     "  A  ralnmaiis.     »'  C  ^wail.     »»  A 


VruccederU.    •»  ei  om.  A.     '  *  ui  om. 


A.      "  A  <rM/rt      ^^  \  ri-lintiuutur.     ^' C  »uni. 
NOTAK. 


t^  C  doce.iur. 


•  Coiij.,  AC  eVi/.nvK,   Vox  £iT(zf£va  i.  c.  tillerius  el  fulura  in   ipso   suhiist<nil ,  n  tpse  esl  el  in  ipsmn 

«piv,- ocvurril  Dion.  Aieop.ig.  de  div.  Noin.  IV,  \{i.  lerminitntur.  Ideoijuc  i.ro\iiet   iiutliiaiein  intvUitjemit 

lii  cud.  C  ad  margiiiem  baoc  adscripl;i  sniil :  iUossa.  suejie  ewtzajva  sumtnilus  otnniutu  mlerprelaivr  iiuutii' 

^'■'us  adraecis  tT:ty.aax{i\c'.)  nolutur,  (juiu  praelerita  vis  proprie  praeteriiu  a  [utura. 


671 


JOANMS  SCOTl 


672 


juxla    s;icrac    SeiipUirae     aiuloriultMn  ,    ihoiumi- ;^  i:iio  grnno  lolo  !iia;or  csl,  quaja  ii:   panictila  ipsiii» 

ciaiilis,   ut  iisdem  exeini»!is  iiliumir  :  7.'<  /^''"''/"o  giaiii.  Miiliii»lex  eiiiiii  iii  iiiio  es(,  ct  mia  iii  muliipli- 

iWil  Deus  caetum  el  lenaiii.  Onmia  in  saiiinnt.n  fe-  cib-.is,  Si  vero  quis  dixerit,  vini  bemiiiiiin  uoii   per 

cisli.    Onmia  pcr  ipsum  facla  suul.   Iii  (imi  creata  scips.aii,  se;i  iii  aliq'  a  inalcria,  liof  est,  i:i  luiitioro 

sunt  otunia,  quae  siinl  in  caelin  el  iinae   '  in  leiia ,  piili-licii,  ac  por  !ioc  ipsa  iil,  qiiod  ;.i>p.iiel,  sed   in 

sive  visiOtUa,  sice  invisibiiia ,  el  lunlui  luijnsnio.ii.  uiio  (juoJ  appareie  «'    .ngit,  ul  sic  itpparoal  *»,  »0U 

Muduin  aulein  el  rarionein  coiuiilionis  oinniuni   iii  ilc  seii;sa,  sed  de  a!i«iua  iiiaieria   operaiiones   snas 

Yeiljo  Dei   dicat  «,   qui  polcsl;   nie  iiesdrc   *  la-  perag.jiis,  respoudeiidum,  si  iii  specie  apparelei  fil, 

ifcor.  INec  *  nie  pudei  "  iicsciie,  aiulieiis  apostoiiim  esliie  species  maieiia,  diim  inaiiifesla  lalio  clamat, 

diceiiiem  :  0««  solus-hubes  iinmoiiulilaienu  et  lncein  (juicquid  iiiancal  "  in  inaleria,  per  specieni  manere, 

hiibitas  iiinccessibiiein,  praescrlim  qn:isi  *  ilc  loiige  diim  per  seipsam  el  "  inslabilis  el  inrorniis  "  ac 

piMcseiilis  ncgolii   linein  coiisiderans.  Ad  lioc  ^  enini  pcnc  nil.ii  sil?  Si  in  colorilms,  num  celor  *'  nuitcria 

piaesens  raliocinalio,  i.iiino  vero  ipsa  raiiopcniucet,  esl.  cuni coiisiel ", eos  circa maierieni  ",  inimo  eiiaoj 

Ml  inielligamiis,  i!0n  so!um  in  Dci  Veibo  "  oinnia  ac-  circa  spci-iem  iiilclligi?  Si   in  odornm  buavilaiibus. 

lcina  el  facla  esse,  verum  eliain  ipsmii  onuiia  fa-  iiiiin  *'  odor  m;  icii;i   esl,  < um   qualitas  olfacieudi 

c;ro,  ct  in  oniiiibus  lieii  simpiicl  meniis  acie.   Ut  ail  B  sensum  at!i.^ic;is  :ib  iiis,  qui  lalia  iraclanl,  e;-ise  di- 

s.inciiis  Maxinuis:  Per  raliones^,(iuae  in  exisleiilibus  catiir,   (iir.iiicis  aulem  incorporea  esl?  Simililcr  de 

iuni,ud  caufiiiie  ^^*  verbum  viJelicet,  effeieules  inlci-  celcris  qualiiaiilms,    in   =*  quibns  virius  seminuni 

ieclvjn,  el  ij>si  soli  ulpole  congicgunli  omnia,  (juae  ex  solel  appaiere,  dicend;im.  Si  agleni  praedicla  oiiini:i 

inso  snnt^  el  nttrJienii  ailiginiies,  rationibus  per  sin-  incorpnialia  sunl  corpoiibus  adhaerenlia,  et  in  se- 

gtda  exislenlinin  ordinale  vlendo,  uon  i(tm  confnsc,  uielipsis  extra  corpoia  inlcilecla,  qnis  nisi  insijiiens 

sed  pnteclure  credenles,  soliiin  Deum  proprie  csse  dixcril,  vim  &eiiiiii!iiii  incorporalc^m  corporalis  ii:a- 

reiiclum  ex  ditigciiii,  (juae  esl  ad  ea,  (luce  sunl,   in-  tcriae  ad  apparilionem  suam  indigere?  A!>iala   si- 


lentione,  el  essentium  existenlir.m  ^^,  el  motum,  cl 
^ilfcrenliiim  discretioiiem,  et  conlinentiinn  inscluiilem 
ui.i.rtorum,  el  liiiiduinenlum  iinniutnbile  posilorutu, 
et  oinnis  sintplicilcr  ulciaiqiie  ''  inteliectue  cssentiue, 
et   motiouis  et  differcntiae  mixlurueque  ct  po.ulionis 


qniJein  specie,  omiiiq;ie  qnalilate,  et  qiianlilale, 
virlus  icniinalisni  iiuda  nialeria  niiUo  inodo  potest 
seii  licri  seu  seniiri.  Qiiid?  Si  ipsa  inaleries,  in  qua 
pulalu)-  apparerc  ct  agere,  ex  qualilalibus  in  corpo- 
raiibus  origineni  diicere  probatur,  nonne  conliciiur. 


cuusuierH.  Ac  pcr  hoc  si  Dci  Veibnm  soliiinmodo  i c-  i;oii  aiiuiide  vim  scminuin  accipere  ilJa,  in  quibus 

iinqiiiiur  esscnlia  cxisrenrnim  el  raoliis  cl  diiroivn-  (.piialur,  se^!  a  se  ipsa  eiin  se  ipsa,  iioc  esl,  in  iialu- 

tinm  tiisdClio  cl  coutiiicnlia   li.^olybiiis  inixloruiii,  C  '^'Jl->»'>  suis  virliUibns,  ita  ul  mirabili  modo  fiat  61 

lioc  e  l  coiiiposiloruiii,  cl  liiiulitmfnliim  iuiinulaliiie  f.>ci;:i  cl  inateiia  sca  ct  operalio  el  operalrix  ?  j 

posiion.in,  Iioc  cslad  immiitnbilem  babiium  pvrvc-  H.  incoiuussa  iia^jue  auclorilas  divinae  Scripla. 

«leiiiium,euiicunqneii;lei!c;i;ie  esseutiaeei'*moliis  rae  hO;s  cniiipcliil  credere,  tolius  creaiurae  univer- 

el  »*  ilisciciionis,  el  con!po.->ilionis  ,   cl  iiai.iluiiinis  sitalom   iii  Vcibo  Dci  coni!il;im  csse,  ip-.Iusque   ' 

causa  »",  qniil  ;:liiiil  icslat  iiiiciligi,  ui.si  ijtsui'.ioiU!ii;t  coii  lilioi.is    ralionem   omiics   iiilellectus   supcrarc 

iiioiiiiiilr.is  lieJi?  Qisonio.lo  aulem,  el  ^*  qna  riUionc  S(.!i'j!ic  VciIjo,  iii  quo  coiuila  suiit  omiiia  *",  cogni 

Uei  Vcilmiii  iii  oinuibus,  quae  iii  co»'lacia  suiil,  lit,  tani  cs-e.  Si   vero  \is  audire,  quid  uc  univiMsilali 

inenlis  nosirae  aciem  tiii^il.  Mtxniirnm.cmn  iii  rebiis  aclCiuiiale  iii  Vorbo  Dei  scniio,  ad  baec,   quae  se 

sensibiiibus  ncino  polesl  (iiicrc ,   qiioiiiOil'.)  vis  se-  (jiimiliii-,    intciilus  tslo.  Dist.  Pracsto  suin.    Ma€ 

u^irialis  iiicorpoio;i  i"  in  spccres  visil)il;'s  ioimasqiic,  iSiiin  a!l>iiraris,  Veri)uin  Dci,  in  qno  f;4cia  sufil  oni 

in   vaiios  coloivs,  in   diveisas   odoium   s;;avii;ilL'S  nia,  fccisse  -^  oinnia,  qnae  in  co  facla  suol?  Dis< 

eiiimpciis,  lit  sciis  bus  maiiiicsla,  ct  in  rcbiis  lacla,  Arl/ilro.r  suue.  Qnamvis  eniin  divina  opcralio,  iii  qu 

ei  dum  lii  maiiirisla,   liou  (iesiiiat  '*  esic  occnlia.  condila  siiiil  omnia,  iripliciier  sacra  Sc."ipiura  psil 

E'   si\e  inauilcsta  sii,  sive  occulla,  r.aHi:;.IiliU;i  siiis  l)ibe:ile  a  tlieologis  consivleieiur ;  Paler  eiiini  laci 

v:rlnli!;ns  nniiqn;iin  dcserilur  lola   in  toils,  luia  in  ^  in  rilioliiinl,   Spiritu  sanclo  dislribumilur  :   ui 

scipsa,  iicc  cicscil,  dum  vidcliir   iiiuliiplici.ii,  iicc  laincii  alque  eadem  siiminae '*  sanctaeqne  Triiiital 

r.iiiiuiiur,  diim  pulaiur  in  p::ucil;ilem  c(n.lralii,  sed  est  operalio.  QitoJenim  Palcr  facil,  et  Filiiis  f;uil. 


in  eodem  slaiu  suae  iiaUirae  immulaliiiiier  periiia- 
ncl.  No:i  ciiim  uiiiior  **  csi  in  luio  gi:iii0  iriiici; 
verlii  gr..:i:i,  qiuiin  in  ninllis  mcssiiMis  sub  ('oi!<M!i 
gcneie  inulliplicatis,  el  qiiod  csl   Uiirabilius,  m-c  h\ 

VAI;l.'vi:  IJiCTlOMiS 
C.   iiiii!.       ^  Pro    inc    iicscire   \    cijo. 


Spiriliis  sanclii!)  faoit,  ei  quud  iu  Filio  factuin  est,  io 
P;ilrc  ei  Spirilu  sancto  factuiii  esl.  Siqnidcin  si  ^*  f 
liiis  in  i'aire  esl,  omnc,  quod  in  Kiliu  faclum  est, 
Paire  esse  uecesse  est.  Nam  raiioni  non  conveu 


A  ha:c       *   pudel  oni.  .\      *  A  ^iwl 


">  C  (idhiu.  *  S  iTi/)o  /'<■/.  •  A  ,'«')■,;  lioiwi.  •"*  .\  tv.-.i.sf/.'.  "  cssenliani  et  cxi&lenliiisii.  SJ 
ul  cuique.  ^^  inoiivuis  cl  (iifferentlae  mixluyncque  el  prjyAionis  —  et  {.m\.  h.  »•  et  (ww.  \.  *' A  aI 
!,ne.  "*  .\  :ii'.'.  '"  .\  ii!  i;'('.  '*  i«fo»7)o;(''' <iiii  .\.  "  Sie  AC.  *■' C  minus.  *' Conj. ;  i.  appare.  ••31 
in  '.:uo  <i;).')r!iv«Mi.ii.  A.  ■^{'.mancl.  ■' ctr.in.  C.  »»  A  informis  sif.  "  pro  .•»«»«  fo.'or  A  «on.  "  Ij 
i:,'k  luru  fiiitstai.      '•  \  matcrirm.     '»(".«(';'.     *'  i)i  om.  A.     *' A   Ip-iiis  y.Ty.     ^' onutic  o.w.  \.     '*  A^l 


dicse.     ^''  A  suinmufijiir.. 


in  oiii    A.    ■"  5)  <im.  A 


675  l)E  OIYISiONE  NATliKAL     -  UBER  TERTllS.  674 

ui  iritelligaiiiiisFiliiiiii  i|>»(inis()Iiim  i)i  Pairo.eavoro  A  siniples   dtvina  visio,  qijac  omiiia  viUei  iiniiai,  ii 


•juae  Paier  inFiliofacit,  in  Pairc  nonesse.  Simililer 
(|UOiJ  S{iiritus&aiicliisnuiril  et  distribuit,  aPuire  e 
Filio  iiulntui  ci  distriLuilur,  Ma(;.  Si  ilaque  Filiiis' 
fadi,  quae  iii  eo  factu  sui.t,  iiunquid  credenduiii  * 
csl  fecisse,  qnae  non  vidit?  Disc.  Yidisse  '  ciun, 
q:iae  fccit,  el  in  eo  racla  sunt,  arbiiror.  Mag.  Uccie 
arlilraiis.  Dic  iluquc,  qiioinodo  viiiit,  uiruiii  soiisu 
roi  poroo,  an  intelieclu  ?  Disc.  Nec  scnsu  dixerim, 
iii'c  itiiellcctu  Deuni  vidisse  quac  fecil.  Scnsu 
si(iiiide;n  corporco  carel,  qui  incorporcus  cst. 
Nec  proprie  ijilfllocius  dicitiir,  qui  exupeiat  omiiciu 
iiiioili-ciuin.  Iniollecius  lanioii  per  jnotapliorani  dici- 
lur,  sicut  ei  aniiniis;  a  cioaiiira  vidolicci  ai!  * 
r.ioalorcni,  quoniain  lotins  iiitcllocliis  ct  aniini  caiis.» 


nnum  omnia.  Et  si  hoc  dalum  fuerit,  veroui,  i:e 
forte  roe  compellas  ununi  e  duubus  fateri,  aul  vide- 
licei  segregari  "  voluutatem  Dei  a  Deo,  el  aMjungi 
■^realurae,  ila  ut  aliud  sit  Deus  ct  aliud  siiu  volunias, 
Iioc  est,  ut  sit  Deus  **  factor,  volnntas  autom  ejus 
facia;  aul  si  Iioc  non  sinit  veru  roiiodicere,  ncccs- 
sariu  faiebor,  ei  Deum  ,  el  volunlates  suas,  e( 
omnia,  quac  fecit,  unum  el  id  ipsuai  essc.  Ac  sine 
niora  ratiocinalionis  virtule  cogenie  condudctur  ; 
Deus  igiiur  seipsum  fecit,  si  non  exlra  ejiis  naturain 
suae  voliiittaies  sunt^  ei  non  aliter  videl  suas  vo- 
luniates,  el  aliier  quae  fecit,  sed  ut  suas  voluniatcs 
videt,  qiiae  fecit.  £l  si  ila  cst,  quis  de  aeteruiiatc 
omniuin,  quao  facta  suHl,  in  Deodiiliitaril  '^  quaiula 


est  et  condilor.  Kou  crgo  pcr  crealuram  vidct,  sive  ^^  non  soliim  facla  et  aeierna,  verum  etiara  Deus  esse 


corpoream,  sive  incorporcam,  qiii  nullius  crcaiurae 
instruinenti  indiget  ad  ca  videnda,  quae  vuli  facere. 
A'on  enim  esse,  ut  ail  Maxiinus,  possibile  esl,  sicnt 
Cilendil  ralio,  eum,  qiii  esl  super  en,  qitae  suiil,  ea, 
qiuiesiuH,  accipire*.  Sed.siciiisuas  voluntates^^cogiio- 
scere  eum  dicin.us  ea,  quae  sunl,  addentes  ciiam  eX 
causa  raliocijiationem.  Si  eniin  voluntaie  orania  fo- 
cit,  el  nulla  contradicit  rriiio,  cognoscore  auleni 
suuin  voluntatcm  Deuin  soinpcr  piuni  dicere  ct  ju- 
stum  csi;  ununuiuodipie  voro  eorura,  quae  racla 
siMii,  volens  focit  :  igitur  ut  suas  vuliintales  Deus 
■  cugt>osi;ii  ea,  quae  sunl,  quoiiiam  el  vulonsea,  quae 
suni,  fecil.  Mac.  Quemadinoduin  igitur  Deus  su4S 
voluntatcs  videt,  ita  cl  ea,  quae  fecii  *,  videi?  Disc 


inlolliguniur?  Ma.g.  Cauiissime  ac  vigilanlissirTV!  ra- 
tioiiis  ilcr  ingrederis.  Ac  per  hoc  si  pure  intelligis, 
sinc  aiiibiguiiate  ulla  ita  et  non  aliter  esse,  quaedi> 
xisti  ,  iii  suadoiiila  aoternitale  omnium  ,  qiiae  iii 
Veri:o  Dei  facla  siml,  aniplins  luborare  nccessariiiin 
non  e.sse  video.  Disc.  Derides  rae,  ui  arbilror,  dum 
mecum  liberaliier  agis,  hoc  esl,  Uurn  libertaii  arbi- 
(ril  mei  concedis  eligerc,  quid  "  velil,el  leneie,  quod 
vidl,  el  non  veris  ralionibus  e.xigis  me  coucludore, 
quid  '^de  talibus  reinota  omni  fulsilute  credendura  ct 
inteliigendum  est.  Si  enim  per  nte  ipsuni  pure  intel- 
ligerem  ea,  quae  di^i,  non  ibrlassis  vererer,  aper- 
tam  senlentiam  de  divinis  vuluntatibus,  et  de  bis, 
quae  facia  sunt,  proferre,  num  unum  *"  et  id  ipsuiu 


lla  quidem,  non  ^  aliter.   Nnn  autem,  ut  insipienies  ^  sint "  necne.  Veritus  sura  autem,  meipsum  cogno- 


auluinaiii,  |-er  senSlim  seusibilia,  neque  per  inlelle- 
ctum  inielligibilia  videl,  seJ  quemadmodum  suas 
vQfdiiiaics,  iia  sensibilia  el  itiielligibiiia  videt.  Mac. 
Piane  '  ac  pure  intelligis.  Sed  dicas,  flagiio,  utiruin 
aliud  siint  uivinas  voluntales,  quas  Dens  videt,  ct 
aliud  faeta,  quae  \it  suas  voluntales  videt?  Disc. 
Non  suin  idoiieus,  qui  Uuic  proposiiioni  satis  rccle- 
que  re.-pondeam.  Coarlor  enim  undique.  Nam  si 
dixero  aliud,  moi  dicturus  eris:  non  '  ergo  ut  suas 
voliitituios  l>cus  videt,  quue  fecit ;  in  diversis  enim 
naturaqiie  diirereniibus  uiia  ac  simplex  visio  neri 
iiou  poiost.  Ei  coucludes  :  divina  auiem  visio  sim- 
plex  csl  el  una  et  uiiiforuii.'> ;  igiiur,  si  uliud  est 
Dei  '*  volunias,  et  aliud  quod  fecit,  non  ut  volunta- 
lem  suani  videt  "  quod  fecil  ",  Si  aulem  di.\cro  " 
non  aliud,  necessario  scquetur  :  volunias  igitur  Dei 


D 


scens  non  satis  idoneum  ad  haec  discuiienda  incc- 
dere.  Mag.  Gradatim  ergo  ingredere,  ne  in  aliquo 
faliaris,  ei  "  quodcuiique  concesseris,  siabili  mentis 
habiiu  oblineas.  Disc.  Praecede,sequar.  Mag.  Quam> 
vis,  ut  opinor,  de  voluntate  Dei  "  dubites,  seu  de 
voluntatibus,  seu  de  inefTabiit  divinae  unitaiis  mul* 
tipiiciiale —  Deus  est  *^  cnim  unum  muliiplex  in  se- 
ipso  '^—  ulrum  ad  summae  t>ouitatis  siroplicem  na- 
turam  pertineant,  ut  non  aliud  praeter  ips'im  siiii, 
an  Qoa  :  Deum  "  tamen  suis  voluntaiibus  caruisse 
non  dubilas.  Disc.  llinc  dubitare  insipientissimuin 
est.  Omne  siquidem,  quod  habet,  semper  et  imiuu- 
tabitiier  habet,  quoniam  nihil  ei  "  accidil.  Ideoque 
aut  nunquam  babuit  suas  voluniates,  aut,  si  babiiii, 
semper  cas  habuisse  nullo  modo  dubilaudum.  Mic. 
Dcus  itaque  semper  volualates  suas  habuit,  easque 


factum  ejus  ^^  est,  ei  voluutates  suas  fecit,  el,  quae      semper  vidit.  Non  euim  laiere  eum  poiuit,  quod  ha* 


fecit,  voluniaies  suue  sunt.  Una  enim  eademque  et 
simplex  divina  visio  oogit,  unura  et  id  ipsam  esse 
orone,  quod  videi.  Videi  aulem  ul  suas  voluntates, 
quae  fecit.  Unura  igiiur  et  id  ipsum  sunl  divlnae 
volualales,  et  quae  Deus  fecii.  £a  siquidem  uniQcai 


buii.  Disc.  £t  habuit  el  vidit.  Deum  namque  volun< 
taiibus  suis  caruisse,  aui  semper  cas  non  hubuisse, 
aut  nou  vidisse,  demeniium  esl  aeslimarc.  Mac.  Di- 
viuae  ergo  voluntates  aeieruae  sunt,  quouiain  ipse, 
cujus  voluntates  sunt,  aeternus  cst.  Disc.  Oninino 


VAUUE  LECTIONES. 


'0  AC.     «  A  Vi.lisse  «rgoeum.     «  A  c/  ad.     '  Sic  C  ;  A  q"i  esi  super  e.i  niiae  SMui  per  ea  quno  snoi  ea 


5«af  tuiil  acoi,.eie.     « A  voUiiiiuic* 


Cr/Jeu.     '*  qnod  fecil  c.m.  \.    "A  di.rmm 
hdubUarel,     «»  .\  Yuae.     '*  \  qnod.     '^ 
A  in  seipso  esl      "  Pru  ijeu 


nnai,      ^  Cfiir.it.     ^\  cf  uon  alilcr.    ^Miauc.     ^  C  nunc.     *^  X  diviiut. 


tk 


Pro  fartutn  ejus  A  facta.     "  .\  seyregare. 
uiium  oiu.   A.    *'  C  sun'.     °^  A  ni,     "  A  Uiviun. 
m  .\  dum,  *•  ei  oiii.  A. 

r.ViuoL    CXXII. 


'*  A  Dens  sii. 
»'  etl  oiu.  \, 

22 


«75 


iOANNlS  SCOTI 


«76 


Itoc  concesscrim.  Mac.  Quid  igiiur?Ntim  eica,  quae  A  veiiiii  duabus  pariibus  concluJi,  faoC  esi,  Deo  ei 


voltiii,  seiiipei'  liaituii^  ei  sciuper  vrdk?  Clare  qui- 
dem  iuteliigis,ul  reor,  l)eo  iiiliil  esse  l'uUiruin,uUiM  o 
ni.n  letupora  iiilrascip^uui  coiicliKiat,  ci  oinni-i,  qnae 
iu  eis  sunl.  Oiiiniuiu  q::ip{)e  priucipiiiiii  cl  tnciliiidi 
et  ftiiis  est,  cl  aiubiius  et  cursus  el  recursus.  l>i^c. 
Niiii!  Deo  fuiuruiu  osse  non  auibigo.  M.vg.  Ouuiiu 
ii,ique,  quae  faceio  voluil,  in  &uis  Yoliiutaiibiis  i>e)u< 
per  babuii;  noii  enim  in  eo  pracce.iii  vdle  id,  quoj 
vdli  flori  :  ipsius  eniin  voltintati  coaeicnunu  esi. 
Siqtiidem  non  exspeclat  ficri,  quotl  viilt,  quasi  lulu- 
niiu,  cui  omnis  piseseniia  siiril,  cujus  voiiintAs  ' 
causa  ojnniurni  fst,  et  visio  ei  *  eHecius  ei  perfeciio. 
J'"il  enim,  ntiila  nnj  i  iiiierposila,  quod  vidot  facicn- 
iluin.Al  si  voluuias («jus visto  ejus  est,  el  vifsio  vohiiilas. 


crt^alura,  baclenus  lenebaiti.  Sed  nunc  ilcraiu  (ides 
mea  vidctur  nutate  ,  praedijciis  ratiociuationibu^ 
iurirniala.  Mag.  Fideiii  tiisni  stabililaui  esse,  ver;«- 
que  *'  ratione  niunilani ''  vidco ,  salleni  in  boi". 
exlra  Deum  riihil  esse  crcdens.  Dtsc  lia,  lil  dicis; 
illud  euiin  piirissinic  coritouiplor.  Mac.  Diligcnlius 
itaqua  et  perspicacius  nieutis  acieiit  circa  e;:,  quae 
iiitra  Deuni  csse  crcdis,  circunifer.  Disc.  '•  Itiira 
Dciisn  nihil  aliud  esse  senlio  ptaeter  scipsiiu:  et  ab 
ipso  '*  coiidiiatn  crealuram.  Mag.  In  De»  cr^o  vldes, 
qiiod  Dcus  non  csL  Disc.  YiJeo,  ex  Deo  tonien  crea- 
tHiii.  Mag.  Guid  ilaque  tiin  videtur?Nuin  Deus  oin- 
iiia,  qiiae  fecit,  atitoqnatn  liercnl,  viJii?  Drsc.  Eu  i. 
vidissc  oinni.i,  qiiae  voltiil  facere,  priusquatu  fierent, 


outue,  quod  vulilieri*,  subii'aclo  oinni  inieivallo  Ut.  B  exisiiuiaritn.  Mag.  Ea  ergo  vidit,  qiiae  faccre  vobru. 


Ai  *  sj  diiinc,  q«od  vtili  rieri,  el  faciondum  vidcl,  et 
i!on  extra  $e  est,  qiiod  vuli  et  videi,  sed  in  se, 
nihiiqiic  in  ipso  cst,  quod  ipse  iioii  sil,  sequilur, 
lii  *  omne,  quoii  videt  ei  vuit,  coaeternum  ci  * 
iuicUigaiur ,  si  volunl:-.s  illins  el  visio  et  esseniia 
unuui  cst.  Disc.  Co'^h  jani  tiOj  faleri,  otnnia,  quae- 
eiinque  aclerna  e4  facta   dicunlur,  Deujn   esse.  Si 


el  ijon  alia  vidii,  nisi  ea,  quae  fccii.ei  ea, qiiae  feeii, 
priusquain  faccret,  vidit.  Disc  lla  teuco.  Mag.  Dif, 
quaeso,  quae  suiit  illa,  qsiae  Dous,  anteqiiara  '^  fic- 
re:it,  viJU*  Quornodo  enim  creiituiam  vii!ii,qi:ae 
ftdbuc  uon  erat  facta?  Ei  si  "*  nccaliiid  praeler  crea- 
luran)  vidil ,  otnne  enim,  qiiod  esl ,  aut  Deus  aut 
creatura  esi :  qiiid  vidii  "?  Ptoitide  aut  "  seipsum 


enim  divina  voluntas  divinaque  visio  esscnlialis  est      vidit,  anloquam  fucerct  oiniie,  quod  fecit,  aut  crea- 


et  aeierfla,etnonali.(id  eslei  ^  esse,  aliiul  velle,  aliuJ 
viileie,  sed  «nu«i  el  id  ipsuin  snpere*seniiale ,  ei 
oinitc ,  qiiodciinque  iiilra  voUinlaleui  et  visiouciu 
suain  "  couipreiieiuru,  non  aliud  praeler  ipsuni  raiio 
&iti)l  inteUigi ;  sin^plex  siquideiu  nalsira  iulra  se  nou 
]><ailur  esse,  qiiod  ipsit  nou  sit  :  restai  sine  ulla  con 


Inrain  vidit,  quae  adbiu  non  csl  croala,  Qiiomodo 
aulcm  vidit,  quoiladhuc  nonerai?  Si  vcro  *'  erat,  el 
ideo  visum  esl,  quia  erat,  profeclu  cral  anle  crea- 
lumm,  quod  crealura  non  erai.  Si  aiiicm  sol.is  Diuis 
etsibi  coessentiale  "  anteoinnem  creaturam  siiiiinr 
esse,  nou  •'  aliud  prac(;essii  creaturani,  q:io(l  Dcus 


liovcrsia,  uniijn  Deisni  omnia  itj  omnibus  «'sse  fa-  ^  viderel,  anteqn^rn  faccrct  creaturam,  nisi  aut  ipsi\ 


teri.  Et  si  iia  est,  «ie  aetemiiaie  omniuiii,  quae  ii) 
Deo  snni,  imc  eli;iiu  quac  Deus  ssint,  nemo  pie  pliilo- 
sopliaiilium  deljei  ignorare.  AJIiuc  tamen  noii  salis 
viricu,  quomoib  Uiviita  nalnra,  extra  qiiain  nibiiest, 
ei  iiiira  quam  subsisiuut  oiiiiiia,  nibil  intra  sc  reci- 
pil  esse,  quod  sibi  coesseniiale  nuu  sil.  Mag.  De  oi), 
qiiufi  nulla  natiiia  subsiktat  praetor  Deum  et  creaiu- 
laiii,  lion  (iubitaie  lc  crcdiiieriiii,  imo  eliam  salis 
vfdero  le  *  viduo.  Nain  qiioil  dixisli  dc  divitia  naluraf 
exira  quam  nibilesl,  ila  intclligis,  ul  arbiinir,  crca- 
tricetu  quidem  iiuiuratn  nibil  cxir;!  se  sinere,  quia 
cMra  cani  ^**  nibii  potesl  esse ;  toium  vero,  quoU 
creavii,  el  cieai,  itilra  soipium  c<Mii::iere;  ila  tatneu. 


aut  aelerna  in  se  el  coacterna  sibi*iiatura  **.  G»n- 
fectum  est  aulem  "  inier  nos,  Deiim  vidisse,  quac 
facienda  eraul;  non  enini  igiiorans  fccil  aul  noii 
praevidetis ,  qood  facere  voluil.  Di-c.  Sepiuin  me 
uinliqii^  video,  niilhimque  fiigienJi  viam  remanere. 
Nam  si  dixero,  Deum  iu  seipso  vidisse,  qiiae  f^- 
cienda  erant,  cogor  fuleri,  seipsum  vidisse,  quia  ad- 
l»!ic  non  orat  creatnra,  qiiain  vidcret.  nec  aUtid  erat 
aute  oiuncm  crealuram,  qnod  praetcr  scipsuin  videie 
posscl  **.  Ac  per  hoc  si  oinnia,  qiiae  f.icieinla  cranl, 
iu  scipso  vidil,  piiiisqiiam  nerent,  uecessario  seip- 
sum  viriisse   vera  docebit  ratio,  ol  ipse  erit  oniuia, 


quae  fecii.  Si  ea,  quae  vidit,  in  scipso  fecit,  et  erii 
ni  aliud  sii  ipsa,  qtti;!  suporesseniiabs  esi,  ei  aliud,  ..  fiicior  el  faci.iua.  Si  auiein  dixcro,  creaiurain  vldii 
qu>jj  in  se  creai  '-i.  Nam  seipsum  ereaie  noii  libi  vei  i-     faciendam,  priu.squaiii  fieret,  diciunis  erii:  ei 


similc  videlur.  DiSiC.  Tulam  cuucepiiuncm  cogiia- 
lionis  nieae  de  Deo  jjl  creaiura  perjijieKisii.  Firmiiei' 
enim  aiqus  inconcusse  leneo,  niillani  naluram  vel 
creatain  vcl  non  creaiam  '-  exira  Dcutu  subsistere, 
ct  nuilo  inoilo  essc  ;  oinne  vei-o,  quod  subsisiil,  sive 
creatum,  sive  sion  crealum  ,  iutra  ipsum  conlineri. 
Ac   per  boc  tolius  universiiatis  plenitudincm   bis 


erai  ergo 

creaturft.aniequai»  fieret.  Si  eiiim  Deus  vidit  eain  *', 
aiitequam  Hcrci  ^',  illud  vcLre  sulislgutiiiliier  erai, 
qiiod  Deus  iii  ea  vidit,  priusqiiam  iierel.  Non  eniin 
Deiis  vidit  '*  faisa,  dum  sit  iiicouiinulabiiis  vciiias, 
ei  omne,  quod  iu  ea  est,  vcrum  el  ineomiuiitabilc 
esl.  Et  si  Deus  in  seipso  vidit  cre;ituratu,  priusquam 
fierci,  seinper  vidit,  qnoJ  vidii.  Noti  enim  acciditfti 


VAUIAE  LECliO-NES. 

'  Cvoluuialis.  'oMim.  A.  ^* /ign  om.  \  *  A  .lc.  »  A  ^uorf.  *Cci.  '  ri  om.  C.  "'«««10111.  A. 
"  A  le  vtd&re.  '*  A  enm.  "  A  crfnvii.  "0  nmuram  non  crdalaia  rel  crtalam.  '^  rera:iue  oui.  C.  '*  A 
nniuilaiiK-sif  video.  ^"  inira  heuiu — ciirum/iTDisc.  0:11  C.  '•A«j.  ^^  \  yriHsqaam  '"iroin.  A.  **  quid 
iiiumn.k.  **ttv.im\\  A.  "  A  in  eo.  "  SicC;  k  coeiseniinh..  *''Knii.  *' \  creuiura.  **  K  euim. 
»»  A  ycssit.     »'  Corr..  A  ca.    •"•  Si  eniiii  Deus  —  fierel  om.  C.     »»  C  oidet. 


677  DE  DIVISIONE  NATUR.\E.  -  LIRER  TERTIU5.  6?« 

videie  (iiiod  vidci,  qu^udo  uo»  aliiid  esl  ei  esse  et  A  bis  '*,  ul  aibilror,  fulcii  omuia  cl  facla  et  aeiern^ 
aliud  vidcre.  Ipsiiis  »  iiymqwe  sixnplex  nalura  est.  esse.ctonine.quod  iii  cis  vere  iHieUigiliirsubsisicre, 
Siautcm  senipcr  vidit.quod  vidit,seuiper  erat.quod  uU  aliud  praeter  incITabilem  divinae  bonitaiis  essg 
vidit,  ac  per  hoc  actcrniim  e.sse  nccessc  cst,  quod      naturam.    psa  est  enim  •*  substanlialfi  Iionum,  et 


vidit.  Ei  si  crcaiuif»m  vidit,  quae  adluic  nen  erat, 
ei  eral,  quod  vidil ;  omne  eniin,  quod  Deus  videl  *, 
verum  et  aelernuin  Cbt :  rj|  alitid  reliiKjMilur,  nisi  ut 
intcllijl^ainu.s,  croaMiiam  fuissc  in  Deo  ,  piiiisquarn 
ficret  in  seipsa;  duplej^que  de  crcaiura  dabilur  isi- 
telleclua ,  uims    quidem  »  coiisideral  aeicrniiatem 


nemo.  bonus  nisi  solus  Deus.  Ueivat  igiiur  "  <ta, 
actcrna  conditiojie  omnium  in  Dco  tractare,  quan- 
tum  divinae  vcritatis  "  radius  aciem  noslrae  mciitis 
in  divina  mysleria  permiscril  ascefldere.  Disc.  Ueslat 
qnidem;  et  Jam  '*  nrdo  dispulationis  csigit.  Priiu 
tameu  velim  te  brevitev  tji)iU|[ere  toium,  quod  de 


ipsius  in  divinacognitione,  in  quaomuia  veie  cisuli-  pracsenii  quaestioue  bactenus  luler  m>s  esl  con- 

fclantialiicr  pcriuaiient,  alicr  *  lenippralem  conditio  •  fectum  ".  Mac  Ad  puruu»,  ul  opiuor,  dcduximus, 

nemipsius,  ve!uiiposimodt|iu  inseipsa.  Eisi "  itaest,  djvinam   bonitaiem  vLili.sse   el  sempcr  vidisse  ea, 

raiionis  cousequentia  compeiILt,unum  e  duobiis  eli-  -quae  facienda  eraul.   Disc.  Hoc  pepactum  ••  esi. 

feie.utani  eaudem  creatujanj  meliorcm  seipsa,  aut  ilAO.  El  i>np  alia  vidit  ei  alia  fiicil.  sed  ea.  quae 

inferioiem  dicamus  :  mclio.r.em  quideia,,quaniuiu  m  B  gerDper  vidit  faciendji,  focit.  Disc.  SimiUtcr  datum 

Deoaeiernalitersubsistii  V;  iiireriorem  voro.quanlum  csi.  RUg.  Et  oronia,  quae  semper  vidit,  semper  fecit- 


inseipsacreatacst ;  ctcrealio  illius  non  inDeo,8edver 
Juli  exlra  Dcum  in  seipsa  aestimabilnr  ,  el  erit  coa- 
irarium  Scripturae,  quae  dicit  :  Omnia  in  sapietitia 
fecisii :  aut  non  eaudcm  naiuram  esse,  quae  aeler- 
naliter  iii  cpgniliouc  Dei  erat,  el  quae  veluii  postinO' 
dum  iu  seipsa  condiia  esl.  Ac  per  tioc  non  ea,  quae 
facta  suni,  anicquani  fierent,  vidii,  sed  ea  solum- 
modo,  quac  aeterna  sunt,  in  seipso  vidil.  Et  si  qtils 
Loc  dederit,  caiholicae  fideiiium  professioni  videbiiur 
resisiere.  Sancla  siquidem  sophia  uon  alia'  pipfir 
telur  Dcum  in  seipso,  priusqyam  fiereni,  vidi&se, 
et  alia  poslmodum  in  seipsis  fecissie,  sed  eadcm 
aelernaliler  visa,  et  aeternaliicr  facta,  el  hoc  toium 


JiOfi  eniia  io  co  pwaecedit  visio  operalionem,  quo- 
iiiom  coaelerna  esi  visioni  pperatio,  pFaeserlim  dutn 
iion  aliud  ei  sit  vidcre  ei  aliud  operare ,  sad  ipsiiis 
visioipsiiis  est  opcralio.  Vidct  "  enim  operando,  el 
yiden.io  operaliir.  Disc.  Hoc  iiuoque  assumptuin 
esl.  Mag.  De  simpliciiate  divinae  naturae  discusaum, 
quod  noii  in  ea  vere  ac  proprie  inleUigiUir,  quod  ab 
ea  alicnum  sil  e^  non  fti  coessciUiale,  el  quoniani 
omnia  vere  ac  proprie  inira  eam  inteinguniur  essc. 
ISil  "  enim  extra  eam  subsisiunt,  Conclusum  esi, 
ipsam  solani  vere  ac  propiic  in  omiijbus  esse  *',  et 
nihil  vere  ac  proprie  essc,  quod  ipsa  non  sij.  Dm- 
Conclusum.  Mac.  Proiude  non  duo  a  seipsis  distanli.i 


in  Deo,  cl  nihil  exira  Deum.    Si  autem  aliud  esl "  ^  debemus  inlelligere  Peum  el  crealuram,  sed  unum 


divinae  bouitalis  natura,  ct  aliud,  quod  vidit  facien- 
dutn  ct  feGJi,  el  in  seipso  vidii  el  fecit,  divinae 
naturae  simplicilas  inlerrumpeiuc,  qiiando  idjiid  in 
ipsa  inielligiiur,  qupd  ipsa  m>n  s:t:  qtiod  omitino 
iinpossibilc  est.  Si  vero  iton  i^liud  ^  esl  divina  bo- 
niias,  el  ahud,  quod  in  seipsa  vidil  faciendtim,  sed 
una  aiqiie  eadem  est  naiura.  cujus  iuviolabilis  esl 
simpliciJas  cl  iitseparabilis  UMilas,  profocto  dahitiir, 
omiiia  ubique  Deum  esse,  ei  LDlum  in  toto,  et  facio- 


fil  id  ipsum.  Nam  et  creatura  in  Dco  est  subsistens, 
et  Deos  in  creatura  mirabili  et  ineffabili  modo  crer.- 
tur,  seipisum  manifesians,  invisihilis  visihilem  s.» 
faciens,  ei  incomprehcnsibilis  comprehensihilem,  ei 
occiilius  aperlum,  pt  incojjnitus  cogniium,  et  fornu 
et  specie  carens  formosum  ac  "  speciosum,  et  su- 
peressfiniialis  esscuiialem,  el  supernaturalis  natura- 
!cm,  et  simplex  compo.siium,  et  accidcntibus  lihor 
accideulibtjs  sid^etlum,  et   accidcns ,  el  infiniun 


reni  et  factum,  et  videntein  el  yisum,  et  tempus  el  finitum,  et  incircumscripius  ciretimscripium,  et  su- 
locmn,  ct  essentiam  omnium  et  subslanliam,  et  pertemporahs  temporalem,  ei  supeilocalis  localem. 
accidens,  el,  ut  simpliciier  dicam,  omuc,  qtiod  yere  ei  omnia  creans  iji  omnibus  criealum  ,  ei  factor 
est,  ei  non  est,  supercsseniialis  in  esseniiis,  super-  omnium*'  laclus  in  omnibus,  etaeiemuscoepii  essc, 
hstaniialis  in  subsianiiis,  super  omnein  cre^tuiam  ..  et  immobilis  movciur  in  omni^,  et  fii  in  omnibu» 
creaior,  et  inira  omnem  creaiuram  crealus,  et  infia 


oiniiem  creatuFam  subsislens,  a  seipso  esse  incipicns. 
ei  pcr  &eipsiim  seipsura  moyens,  ei  ad  selpsiim  mn- 
tus,  ei  iij  seipso  quicsco.is,  pfer  gene;v.  el  species  in 
scipso  in  inOniium  inulliplicalus.  si.iip!:cila!cm  suac 
naturae  non  deserens,  et  muliipiicajionis  suae  in- 
fiuilatein  iu  seipsum  revocans.  In  ipso  enim  onuiia 
uouin  suni,  j\1.\g.  Munc  video,  lc  perpure  inspiccre, 
dequibus  viileharis  duhilare,  et  ulierit:^  non  ijlubar- 


^^  omnia.  Neque  hoc  de  incarnalione  Verbi  et  inhuma- 
naljone  dico,  sed  de  summae  bonitalis,  quae  uniias 
6Sl  ci  Irinitas,  inefTabili  condescensioije  in  ea,  quae 
suut,  ut  sini ,  imo  ui  ipsa  in  omnihus  a  suir-mo 
isique  deorsum  sit,  se.mper  aeterna,  scmper  lacta, 
a  seipsa,  in  seipsa,  aeierna  a  seipsa.  fn  seipsa  factar 
ei  dum  sit  aeieriia,  non  desirit  esse  fHCta ,  ei  faot^ 
non  desinii  e&se  aeierna  '»,  ei  de  seipsa  seipsam 
facii.  Non  enim  iiidigei  alterius  materiae,  qnats  ipsa 


V.\R1AE  LECTJONES. 

'  C /psi*.     ^Cvidit.     '  A  ^ui.     *Aalier  ^iii  temp.     ^AEisi.     'CsubaiiH.     ^  C  aliter.     "  ^s<  oin.  A. 
■'^  aliuuJe.    *"  C  et  nec  ulierius  tltuhamus.     '*  A  eniin  esl.    '*  A  quiUeni.     '*  C  t!ir/a.'j$.     '*  et  jam  om.  C, 
^■confeclum  est.    '■*  .\  pactum.      "  A  y/(/;7,     "  A  A?o«.     '*  A  ifisam  soiar.j  «ss?  vfr*  ar  pr(jpri«  iii  omnj» 
jS.    **\el.    "  A  omnium  fuclor.     ''  ei  facta  non  detimi  eae  c.eienK}  om.  A. 


«79 


bcH;  ftlwfda 


non  sit,  la  fu 

vi/lereutr,  ei  io  seipM  iwycrie clws ,  si  alionde  ac- 
Hperel  aippariiioais  ct  pefffediMis  svae  aaiiliiig. 
k  wipso  tgitor  '  Deas  aec^il  tbeaiiliaBtafaa 
ma^  bac  est,  diriAarsa  ai^nriilooam 
^••siam  ex  ips» ,  et  per  ifstm ,  a  n  ^m  ,  <S  mt 
h/uMM  notf  «anM.  Ac  *  pcr  bbc  el  ifrsa  auterics, 
4t  ^  le^tar  laaaAifr.  iecisse,  ab  ipso.  €i  in  ipso 
est,  el  ipse  ia  ea  est,  qpaataai  iateiiigiiur  ea  esse. 
Biee  kocnaraai,  coa  boc'  exempla  Scripiurae  d< 
laUbas^oeeaat.  Si  eaiaiaaiaae  UorsieiSasQdisS 
Aiai  sial  aatara  ■  iavlsibaes  el  iaooiponles,  \isl- 
haes  ac*«ciaa  earporales  aoa  ia  ifiqaa  exlriose» 
cas  aaiaaipu  antena,  sed  per  sdpsas,  aaBa 
dieialc  ioleiyosita,  ad   perpeiraBda  aiyslcrta 
pkaatasticc,  sed  renicitcr  aGoram  ■eatans,  a&o-  6  «''> 
stotaniB  dica  et  Saal,  ap^iaeraail,  ^aid  ms  pr«hi< 
ket  uB  awacala  ■aaadaclas  «  ad  alli»ra  dirTnae 
▼irtatis  asceadere,  tt  iale^aMs,  eaa  et  super  * 
oania  esae,  d  oi  aaMibas  ieii,  aaa  afiondc  acci- 
pwam  *,  Bt  A^Bs,  aiaieriaa,  aat  de  aihilB  fa- 
cieaiea  ",  ia^  £tet  maaifiestaa  se  £Mai.  Saiis  de 

sripsan  iarisiUis  et  incaapfcbeaaaiEB  lil,  ia  iai- 
aitas  Ibratts  ac  «  speciei  seqisaB  ■Hrilipiicai.  sen- 
si^BS^  cerporeis  saccaaiMt;  i|Bae  aaiarai  awatb 
faaeritar,  c&sii*  ^rbiade  aalas  loeas 
-aftil»  tlli,  hec  est,  priraiisai  iMmslttta- 
4adiais  aifK  esMatiae,  de  faa  oMia  pataatar  ab 
liis,  ^  «aas  ialelS^aat,  bcta  fitisse^  nescieQies, 
qaid  ee  aoaiiae  saaela  rigaiirrt  Tbeologia. 


JOANNIS  SCOTI  €gD 

A  bororo  iDtuerc.  NofDquid  "  qaasi  ia  ali^  ?oco,Mi 


18.  Disc.  Mifar,  «poawdB.  fsae  mbc  a  1«  i^tu 
saat,  ^aMTb  aialtis  laTU.  el  ab  Itfs,  ^  phSaso- 
ptori  ridealar,  rcawu,  Tcr^.rta  tamea  ese  vcra 
prBdaattt  ratia.  Et  laciarin.  sacrae  Sa^ktarae  iil- 
ipflua,  daai  mteiaias  caasideralar,  saadet  ct  prse<B- 
cat;  di^  cniai :  /a  priaiipis  fttk  Deaa  tattmm  et 
brrem,  hec  est,  Deas  Paier  ai  Dea  FlBa  oaiaefaiia- 
leaa  latie  ciealarae  risibilis  et  wrisftifii 
Et  ^aid  "  ia  priacipiade  se  gnuto  '*,  n  Veriio j 
ia  Fifio  sao  **  sapictia  soa  ^^Pater  eauderet ,  qsod 
ipss  Filias  BOB  esset  ?  AUof  aia  B««  ia' ipso  eoMfide  ri  1. 
srJ  extra  ^aaaa,  qaod  afioMie  accepl.  ant  de  aikilo 
lecit.  Aat  qaoi&oilo  paleretar,  fi^  m  se  Terfiiaa, 


^iio,  qooddaM  aefifidiun  fecii  Deos  in  saa  sapien- 
lia,  aon  at  jfsa  lahilialijliier  fieret  oaiiiia,  ^  •»- 
loaMMdo  **  caatiaeret  onnia,  et  qaasi  aBod  in  aCa, 
ia  sapientla  fierent  ouDia  ?  Noa  sic  docel  raiio, 
sad  aic :  Qamu  im  sefieutim  fedni,  fioc  est,  sapieoliam 
icais  omoia  redsii.  Nam  et  sol  Isle  risibifis,  daai 
per  seipsiUB  ^Bplex  igats  sit,  ■aiaanae  eoaipositio- 
Mm  ab  bis,  ^aae  tM  foasabmatiaBi  aoa  saai,  re- 
cipiai,  oBiaiuB  taaea  SfatibifiBm  nauiram  ia  se 
conuoet  et  comprebendil,  doc  ul  aliod  pracier  »e 
ips^Bi  ia  se  cooiiaeat,  sed  ipse  sDbsUDiialiicr  est 
ooBW,  qood  eauiia  ia  se  eoniiaet  ** ;  aaaaiBfli)  oaaique 
TisibOiuoi  suhstaaiia  ia  ipso  est  creata.  Koa  eaiai 
corpora,  in  qntbus  fl»fral,  Tekrli  in  aiiiooiiia 
si  aaa  prias  eonaa  saksistentlae 
praestarei.  Sotem  auoc  dico  ipsam  in- 
TirtiUMa  ,  qsae  dtffuadiiar  per 
laadam,  quae  propterea  ^iii 
dicitur,  qaia  intiis  io  omnibus  afii,  ei9BS  feas  aia- 
xlmus  est  corpas  ifiBd  aeibercaia,  salis  aeaMne  ap- 
peUatoM,  ia  ^aa,  et  per  quod  maaBiestissimas  ope- 
ratioais  saae  Tiftuies  maiufesiat,  laceni  dico.  et 
caloreoi.  Cetera  tcto  eaaaia  corpora.  qnac  nascua- 
tur  ia  loaBdo  et  Duiriaalar,  occBitaiisamis  *•  suis 
operatioaibas  adaiaisiral,  ei  nt "  iddqae  latos  **.  et 
it  se  ipso,  ia  se  ipsa,  ia  oamdns  loclas,  crBmpens 

iBTisifaffiler  **.  Hioc  aoa  laMWfito  dkit  Seripuira  : 

Cyreas  gp-Mmde  tedit  Sfijtlms,  <f  m  tocum  smmm  re< 

C  rerfitar.  S^ritas  tmm  i^aeas  exiada  saae  aatane 


subiiliiaie  luslrat  oronia  .  ei  Ift  ia 
et  ia  se  ipsaia  reTertiiar  **,  qooniaw 
ihna  Ibas  sahstaaitaSs  ei  Migo  est.  Ideoqoe  a  Grac- 
cis  f otrfi»  ■•  appdlatar,  boc  esl  reTcrtens ;  lustratjs 
siqniclera  onmibos  et  ^'tsibiliter  et  iarisibiliicr  mnn- 
danis  ootporftas  ia  se  ipsaa  redit,  et  ia  se  ipsttm 
oaiaia  revecat,  qoae  ab  ipsepriaeipiBmce^raiionis 
saae  aecipittBi.  Biac  "etiamiiBeii  Theoitt^i  supcr- 
eaieaiialem  diriBau  et  iafauMai  esscDiia».  ot  ait 
S.  Dieaysias,  ia  igne  sacpe  describnat  **,  unquam 
babeate  loalias  dmaae,  si  £as  dicere,  pruprieL.iis, 


igttCS 


u 


quod  sibi  ooasabHaaliale  aea  esset  ?  !<oa  esia  iox 

uuii  ia  sc  leBebi.tS  tfasJe  atoe:ptas*\  aec  veritas  ^  iaeCtbikm  et  i 

fccipit  in  se  figawBlim*  ".  Haa  auieoi  potiest  esse     iaarrmifaileaiye  clBrilftNni 

TCfaai,  qood  ooa  erat  snRper  actermua;  aeteraam 

;iiiieta  aoa  est,  qnod  ei  im^aitoar^  lotias  aeienutatiB 

auice  e&ieaitae  faciaiu  esi.  Aut  f oid  TBliod  faceret 

Patcr  ia  sua  sapientia,  nisi  ipsam  sapieatiam?  Ait 

e!ii«  Propbeia  :  Oauta  ta  t^iemlie  f^itii.   Vtm  tct- 


quaatam  ra' 

19.  Quid  satem  ee  aomiae.  qaed  est  "*  aibifam, 
saocia  sifaificat  Ttiealosu»  explanari  a  tepeta.  MfcC. 

diviaac  boaitatis 
mlellectibus 
«ve  bumants,  sir»  aafeficis  hioagnitam— saper- 
esseatiaiis  esi  eoitn  et  sapenuriaralts^  eo  aBiine  si- 
gaificatam  eredideiiat,  ^u»e  dam  per  se  ipsam  eoni- 
uiur,  neqae  esl,  neqar  erai.  neqfie  erit.  1«  auHo 
enim  iiueUigiwr  eu^ieatttta^  fata  SBfwrat  i 


A   iji.-r  i;?i«i 


YARIAE  LECTIOJOS. 
^Lfnciem*. 


*  A  a:.     *  A  mc».     *  A  Sams^' .    C  Se^ukefit.     •  A  M/«r«  nt«r.     •  A  <f -     '  C 

'^  A  ei.  ^*  A  foad.  •*  Pro  ie  ae  peaiio  A  aaa.  *^  A  sim 
**  s«p<Vii/r«  tM  oat.  A.  **  miimmde  ecceftea  om.  A.  **  Pro  figmemlmm  C  aisi  rcnoa.  '*  A 
'*  A  Wiiai.     **  sei  ipM  —  ccmHmel  C  aJ  Riarg.  adtcr.     **  Gaie  corr.  fot /loffiriitu.     **  Corj., 


tf«r.'i.     *  A  smpra 
rmigfmil». 

f.=Je  eorr.  sit:  C  sit.     *^  C  lotias.     *»  C  ti^ikmiter      ••  Sjtirilms  eni 
AC  fWT-...    ^**  Sic  C ;  A  «>«r     ••  A  4ntr.bmmt.    ■»  Coaj.,  C 
luk  -  ;  irhHiimi  imefmet.     "^  est  em.  C. 


ifiicas- 


retertilmr  om.  C     •*  Cnaj., 
t,  Acorr.  fvoit- 


m 


PE  DiVlSIONE  N\TUP.AE.  —  UBER  TERTIUS. 


m 


ddiu  '  vero  jHjr  condesceiisionem  qiiandiim  iiicnalji- A  oini»icreaU»raft  tircT  onmem   cre.iluram  r»  qn.-ili 


hilein  in  ea,  (juae  spnl,  meniis  •  ohuiiibus  inspioi 
itir,  ijii:^  soia  in  omnibus  invenilnr  *  esse,  el  est,  el 
eral,  el  eril.  num  ergo  inooniprcliensibilis  intclliiJ[i- 
tur,  per  exccllenliam  niliiluin  non  immerilo  vocitu- 
lur.  Al  YCio  in  siiis  tlieophaniis  incipiens  apparere, 
\e!uU  c\  niiiilo  in  '*  aliqui.l  dicitur  procedere  ,  el 
quae  proprie  supra  omnem  essentiam  exislimaiiir, 
proprie  (|iioque  in  onmi  esseniia  cogiioscitur.  ideo- 
qiie  omnis  visihilis  el  invisibilis  creaiiira  llieoplia- 
nia,  id  esl,  divina  apparilio  polest  appel|;iri.  Omnis 
si(|iiidem  urJo  nalurarum  a  suiiimo  usque  ueorsum, 
lioc  csi,  e\  caeleslibiis  cssenliis  us(|uc  aU  ejclrema 
muiuii  hujiis  visibilis  coipora  ",  in  quantum  occul- 
iius  ^  inieiligilur,  in  lanlum  divinae  clariiali  appro- 


cuiique  inlcllccUi  polesl  inlelligi.  El  qiiisquis  inton- 
lus  sancii  Dionysii  verba  inspcxeril,  baec  iia  ec 
habere  liiveniet.  Ex  qiiibus  nunc  pauca  insererc 
non  incongruum  videtur,  et  qiiae  in  prioriijus  no^ 
slrae  sennociiialionis  piocessionihus  cx  ipso  acce- 
pinius,  iieruin  repeiere  '*  necessarium  judicamus : 
Age,  Inquil,  oplimum  nl  vere,  el  existenlium  omnivm. 
tubsla}Hilicumlundemus''Oii,  sicenimipscDionysius  '* 
vocal  Dcum,  totiiis  esse  iecundvm  virtutem  smer' 
eisenlialem  est  iiibstilueui  causa,  et  Creator  exisientis 
subsistentiae,  sub$lantiac,  essentiae,  naturae,  ifrinci- 
pium  et  mensura  seculortini  et  temporum,  essenlialittts  ; 
«t  :  aeterniltts  existenlium,  tempus  "  fnctorum  ,  esse 
Htcunque  factis  ex  eo,  quod  "  esl  aeternum,  et  essentia. 


pinquaro  vjdelur.   Proinde  a   iheologia  cjmlc&inxm  It.etoj,  et  lempus,  ei  (jeneratio,  et  factum,  in  existcuti 


I 


virlutum  inaccessihilis  clariias  s»epe  nominatur  le^ 

ncbrosilas.  Ncc  mirum,  cum.ct  ipsa  summa  sapien- 

lia.  cui  appropinquanl,  saepissime  lenebrarum  vo- 

cabulo  signiiicelur.   Audi  Psalmistaiu  :  Quia  sicut^ 

tenebrae  ejits,  iia  el  lumen  ejus.  Ac  si  aperle  dicerel : 

TaiUus  esi  diviiiae  boiiiia:is  splendor,  ui  non  immc- 

rito  volentibus  eum  coniemplari,  et  non  vaieatibus 

vertatur  in  tenebras.   Solns  enim,  ut  ail  Aposlolus, 

inaccessibUem  posstdet  lucem.   In  quaulum  vero  lon- 

gius  ordo  rerum  deorsum  descendit,  in  tantum  con- 

templanUum  oblutibus  inauirestius  sc  aperit.  Ideo- 

que  ^  forniae  ac  species  rerum  sensibilium  manife- 

ytissiinarum  theophaniarum  '  nomcn  accipiunl.  Di- 

vina  igitur  iionilas,  quac  propterea  nihiiuin  dicitur, 

quoniam  ulira  omnia,  qiiae  sunt  et  quae  non  ^wnX,^  cipani,eia  nullxf-^xisteniium  recedil,  el  tpse  esi  ante 


essmlialitas,  el  ulcunque  subsislentia  et  subslantia. 
Elenim  Deus  non  dum  esl  ov,  sed  simpliciter  ei  incir- 
cumfinile  totuni  in  se  ipso  coambiens,  proinde  et  rex 
dicitw  seculorum  ",  tanquam  in  semelipso  **,  el  cjrca 
seipsum  totius  esse  el  *^  existentis  substHuttfr.  Et  ne- 
que  eral,  neque  erit,  neque  faclus  esl,  neque  (it,  neqHc 
(iet,  magis  autem  neque  est,  sed  ipse  est  esse  existen- 
tibus,  et  non  existentia  solum,  sed  idipsum  **  esse 
exisientium  ex  anle  aetemaliter  existenle.  Jpse  enim 
esi  seculum  seculorum,  subsislens  ante  secula,  quia 
omnibus  existenlibus  et  seculis  esse  ex  providente  est,  et 
omne  quidem  seculum.et  tempus  ex  ipso  totius  secvlif 
el  l-emporis,  et  omnh  utcunque  exisleniis,  qui  esl  aiite 
oumu  **ov,  principium  et  causa,et  omnia  ipsumparti^ 


in  nulia  essenlia  inTenitur,  «x  negaiione  omuium 
esscniiarum  in  afTirmationem  toiius  uaiversiiAtis 
cssenliae  a  se  ipsa  in  se  ipsam  descendit,  veluti  ex 
nihilo  in  aliquid,  ex  inesseiiLial  t ite  iii  esseniialitaiem, 
ex  informilaie  i(\  fornias  innumcrabilcs  et  species. 
iMima  '  siquidem  ipsius  progressio  in  primordiales 
cuisas  '",  in  quihus  fll,  veluti  inforiiiis  quaedam 
inaiena  a  Scriptura  dicittir;  maieria  quidem,  quia 
iniUum  est  *'  essentiae  rerum,  iuformis  vero,  quia 
inforniilali  divinae  sapientiae  proxima  est.  Divina 
ajiiem  SDplenlia  ioformis  recie  "  dicitur,  qiiia  ad 
niiilam  formain  superioroni  se  ad  formationem  suam 
coiiveriiiur;  est  enim  omBium  formarum  infinitum 
exeinplar;   el  dum  descendit  in  diversas  visibiiium 


omnitt,  et  omnia  in  se  constiiuil ;  et  simpliciier  si 
quid  '^  uUunque  esl  in  anle  exisiente,  et  est,  ei  intelli' 
gitur,-  ei  satvatur.  Et  jpaulo  posl  primordialium  cau-. 
sarum^  cxplanationem  addil,  dicens:  Fsse  auteni 
ipsum  existeniibus  omnibus  nunquum  deseritur,  ipsuni 
vero  esse  ex  ante  existenle,  ei  ab  ipso  est  esse,  et  prin- 
cipiuTH,  ei  mensiira  ante  esseniiam  "ON,  ei  non  ipse 
esse,  el  cum  habet  esse,  et  ov,  et  exislenlis,  et  seculi,  et 
omnium  subsianlificum  principium  ,  et  medietas,  el 
citusuttmatio.  Et  proplerea  ab  eloquiis  ipse  vere  anle 
ov  juxla  otnnem  existentium  intelligentiutn  tnuUipH- 
calur.  Et  quod  erat  in  ipso,  et  quod  est,  ei  qtioU  erit, 
et  quod  factuin  est,  el  fst,  et  (iet,  propri^  laudaitir. 
Haec  enim  omtiia  diviuitns  inlelligeu  ibus  secundum 


el  invisibiiium  formas,  .-xd  se  ipsam  vduti  ad  forma',  '^  onmem  "  excogilationem  ipsutn  supercsseniialiter  esse 


tionem  suam  respicil.  Proinde  divina  bonilas  super 
amnia  considerata  diciiur  non  esse,  ei  ouinino  nihii 
esse,  iii  omnihus  vero  ei  e&t  '*  et  diciiur  esse,  q:!0- 
niain  lotuis  universilatis  cssenUa  esi,  et  substuniia, 
etgeuus,  ei  spccics,  el  quaiiias,  et  quanUtas  ",  ci 
otnnium  copula,  et  situs,,  el  habilus,  et  locus,  et 
(cmpus,  et  actio,  ei  passio,  ei  omiie,  quodciiiniue  in 


significant,  et  ubique  existenlium  cuusalem.  Etenhn 
neque  quidem  est  lioc,  Itoc  aulein  uon  est,  netjue  ibi 
quidem  esl,  ibi  autemnon  est;  scd  omnia  est,  ci  causc- 
lis  oitinium,  et  inipso  otttnia  principia ,  otnttes  conclusio- 
nes,  omnia  exisleutia  coainbietis,  etperhibens  •',  el  sit- 
per  omniaest,  utanleotnnia  superesseniialiler  super  oV 
20.  Quisquis  horum  vciborum  virluirm  perspexe- 


YARI.\E    LCCTIONES. 

'\ciim.  ^Ptomentis  kmultis.  *  k  itmnilur  in  omnibus.  *  Jn  om.  A.  *roiporrt  om,  A.  ^  k  or.cuf- 
tvs.  "^  A  Ideo.  *  \  manifcslissitnain  fheophaniarn.  "*  in  essentia'iunein  —  PniHrt  om.  A.  »*  Pro  firmior- 
it'o/c.s  ciiusas  A  ea.  ^'  A  est  ittitium.  "  rccif  oui.  A.  "  Pio  el  esl  A  c-ise.  '*  A  et  quanlitas  el  iiuulilas. 
"  A  renp^r^.  »*  ipse  Dioiiysins  oin.  A.  '*  A  temporuin.  »^  C  qui.  "  A  s^-culorum  (iiritur.  "  A  w  ipsy. 
»' c/  om.  C.    *' A  i/AsKm.     '''*  oiuuiu  ly.u.  \.    ^'' X  si  ifuis.     -'' V  otnttium.     ^^  C  vraehabens. 


m  JOANMS 

tii,  riil  aliiid  repciiol  suadcic,  imnia  eiiam  *  pro-  A 
ikiiiiciiire,  nlsi  ipsuia  Deiini  oBinium  fuctorem  esse^ 
H  iti  oinnibus  racliini ;  ei  <juiii  siiper  ornnia  quaeri- 
itir,  in  nulla  essenlia  invenilur  *;  nondum  enim  esl 
esse;  (lum  vero  in  oinnibus  iiitelligiiur,  nil  in  eis 
nisi  solus  ipse  subsisiit.  El  ncque  esl  boc,  ul  ait 
ille,  boc  autem  noii  est,  sed  omnia  esi.  Proinde  ex 
superesseniialiiaie  suae  naiurae ,  in  qua  diciiur 
non  esse ,  primum  descender.s ,  iii  priinordialibus 
causis  *  a  se  ipso  creatiir,  ct  lit  principium  omnis 
essentiae,  oninis  viiae,  omnis  iiitelligenliae,  ci  om- 
nium,  qnae  in  primordialibus  causis  gnossiea  con- 
siderat  *  iheoria.  Deindc  ex  priiiiordialibus  causis, 
quae  medielatem  quandam  intcr  Dcum  ct  cre:iinram 
oblitient,  hoc  est,  inter  iliam  incflabitein  superesscn* 
lialitalem  supcr  omneni  iniellccluMi ,  et  maniresiam  ^ 
«ubslaniialiler  naiurain  puris  auiuiis  cosispicuam  de- 
sccndens  in  ciTeciibiis  ipsarum  fit ,  ei  n)anife.src  in 
Uioophaniis  suis  apcritm'.  Deindc  per  muitipliccs 
cfleciuum  formas,  usque  ad  exiremum  lotiiis  naturae 
ordinem,  qiio  corpora  conlinentur,  proccdil.  Ac  sic 
ordinate  in  omnia  proveniens  facit  omnia,  et  fil  in 
cmiiibusomnia,  et  in  se  ipsum  redit,  revocans  in  se 
umnia,  et  dum  in  omnibus  fjl,  super  omiiia  esse  non 
desinil.  Ac  sic  *  de  nibilo  facit  omnia,  dc  sua  vide- 
licet  *  superesseniialiiaie  producil  esseniias,  dc  ei».- 
pervUaliiale  vitas,  de  superiniellectualitate  inielle- 
cii.'S,  de  negatione  omnium,  quae  &u!it  ut  quae  nort 
sunt,  aiYirmaiiones  oniuium,  quae  sunt  eJ  quae  non 
sunt.  Et  hoc  manifesiissiine  docet  omnium  reditus  „ 
ii)  causam ,  ex  qaa  processerunl,  quando  omnia  re- 
vorleniur  "  in  Deum ,  sicut  aer  in  iucem ,  quundo 
«'rit  Deus  vmnia  in  omnibns;  non  quod  eiiam  nunc 
non  sil  Deus  omnia  in  omnibus,  sed  quod  post  prae- 
v.uicaiionem  humanae  naturae ,  ei  cxpulsionem  de 
sede  paradis! ,  hoc  est,  de  aititudinc  spiritualls  vit.ie, 
tii  cx  cognillone  clarissimae  sapienliac,  in  prorun- 
dissimas  ignorantiae  lenebras  delrusae,  neiiio  iiiai 
dlvina  gratia  iliuminatur  *,  et  in.diviiiorum  mystc- 
riorum  altiludinem  *  cum  Paulo  rapius,  quomodo 
Deus  omnia  in  omnibus  est,  verae  inicliigeniiae  con- 
luiiu  polesl  pcispiccre,uube camalinin cogiiationum, 
vanarumque  '"  plianlasiarum  caligine  inierposifa, 
|neiitisquu  acie  irrationalibus  passionibus  iurirntala, 
ei  ex  splendoribus  perspicuae  ^'  verilatis  repercussa,  rj 
r.oiisuetisque  coiporaiibus  umbris  contenta.  Non 
enim  credenduin  esl  de  caelesiibus  esscu;ii3,  qune 
nunquain  aeternae  i>caiiiuJii!is  statum  desciuerc, 
aliud  aliquid  in  univcr.sa  crealura  praeler  "  ipsum 
Deum  cognoscerc,  siquidem  in  Dco,  el  in  primordia- 
libus  causis  supcr  omnem  sensum  et  intellectum  oin- 
Mia  perspiciunt.  omnib'Js  nalitrae  opei  ibus  ad  cogiio- 
icendam  vcriiateui  nim  iiidigeiiies,  sola  auicm  iucl- 


SCOtl  6^f 

fabili  gratia  aclerni  luminis  fruenies  Ad  qnam 
visioiHiin  bumanam  naturam  reducere  Dei  Verbum 
incarnatum  descendit,  ipsam  prius  lapsani,  quato  ad 
prisiiiinni  stalum  revocaret ,  accip;ens ,  delictornin 
viilnera  sanans ,  faisarnm  phantasiarum  untbras 
cxliiigucns,  oculos  menlis  aperiens,  seipsum  In  om' 
nibus  liis,  qui  digni  sunt  Uili  visione,  manifestans. 
Disc.  Ilaec  ardua  valde  sunt,  et  a  sensibus  corpora- 
lia  et  visibilia  cogiianiium  remota;  his  vcro,  qui 
super  visibilia,  et  leniporalia  "  spiritiialiter  ia  cogni-» 
tionem  veritalis  ascendunt ,  verissime  et  dulcissime 
clarescunt.  Quis  eiiim  catnaliter  viventium,  claram- 
q-.ie  '*  sapientiae  lucem  cenicre  nolentium  ,•  talia 
audiens,  non  coutinuo  erumpai ,  et  clamet "  :  Jn- 
saniunt,  qui  haec  dicunt.  Quomodo  enim  siipra  o.mh 
nia  Deus  invisibilis ,  ineorporalis ,  ineorrtiptibilis, 
potest  a  seipjo  descendeic,  ci  sc  ipsum  in  onmilrtis 
creare,  ut  sit  omnia  in  omnibos,  et  usque  ad  exirc- 
nias  biijus  mundi  visibilcs  twrpitudines  et  corruplio- 
nes,  vilissimasque  formas  ct  species  procedcrc,  ut 
ipse  etiam  in  eis  sit,  si  omnia  in  om^iibus  cst !  Igno- 
rans,  qui  baec  *•  ditit,  nuilam  lurpiiudinem  in  uni- 
versitate  totins  crealurae  posse  esse,  nuliam  mali- 
tiam  ei  noccre,  uullo  errore  falli  vel  seduci.  Quod 
euLm  partim  "  contingit,  in  toto  fieri  Deus  non  sinit, 
eiijus  universiiaiis  nec  "  turpitudo  turpis  est,  nec 
uialitia  nocet,  nec  error  erral.  Turpitcr  quidem  ei 
nialigne  "  viventibus,  el  averilate  crranlibus  iiirpia 
honesta,  mala  bona,  errantia  reeta,  prava  juslz  pu- 
tantur  csse  Quoruin  tnrpiludine,  ei  maUiia,  el  cr- 
rore  sublatis,  otnnia  pie  inielligentibus  pura,  pcrfecia, 
impoiluta,  valde  bona  ,  onmi  errore  carenlia  rema- 
ncr.t.  Et  non  cogilsns,  quod  sacra  pionunciat  Scri- 
plura  :  Omne  dulum  optinium,  et  ouine  donum  perfe- 
clum  de  sursuni  est ,  descendeus  a  Patre  lumintim, 
dati  (fuidera  vocabulo  omiiium  rerum  subsUiBllakia 
consliiuliones,  doiii  vero  viriutcs,  (|uibus  ornalur 
univeisa  naiura,  declarans  Ei  hoc  loiutn  '*,  sub- 
siantia  videlicct  el  virlus,  de  suisum  descendii  a 
Palrc  luminum,  hoc  est,  ex  fonie  oinniiim  bonorum, 
Deo,  qui  in  oinnla,  quae  siint  et  qaac  ncn  sunl,  pro- 
fluens.in  omnibus  fiJ.  siue  quo  nihil  esse  polesi.  Sed, 
ut  opinor,  salis  de  nibilo,  de  quo  omnia  Deiis  «•  fecii, 
actiim  csi.  M.VG.  Sai  profeclc ;  sed  cursim  repetendo. 
ISeque  haec  ilicimus  ilionim  scnsuni  refutantes,  qui 
de  nibiio,  quo  tolius  Iiabiiudinis  priv^lio  siguiliea- 
tur,  Demn  oninia  *"  fecisse  arbilraulur,  non  antem 
de  nibilo,  quo  superessenli;jliias  et  superiiatiiralilas 
divinae  boniialis  a  Theologis  iiinuilur.  InTheuIogicis 
siquidem  rcgulis  ad  invcsligandam  divinac  lutiiiart' 
subliiniiaiein  el  iiicompreheiisibililaiein  phis  nega* 
tionis,  quain  aflirniaiionis  viilus  vaiet.  Quani  si  qui* 
inlenius   inspexcril,   iion   mnabitur,   eo  vocabuJj, 


VARIAE  LECTIONES. 

WtJam  otn.  .^.  *  k  inueuuur  esseuiia.  *  cauns  nm.  \.  "  k  constderat  gnoshca.  ■'  sic  om  A.  *  .\  *<«• 
ticei.  '  C  converientnr.  "  Sic  AC;f.  illuini(ialiis?  »  A  ahitudinr.  "  C  variaTumiiue.  «»  Em.,  A 
yerspiciie.  »*  C  propter.  "  A  corporalia.  »*  C  datawque  «•  A  proclamet.  '*  hafc  om.  A.  »  A 
finrtvn  ,  C  parli ;  f.  parli  ?  '*  A  ftec  umvtrstlatn.  »»  et  maligne  om.  A.  "  iolum  c»n.  A.  '  A 
Ocus  omma     •*  A  ommum. 


fi85 


Ut  Dl\iS10NE  NATUlUr.  —  I.lUtK  TEUTIUS. 


686 


quod  esl  niljiliim  ,  s.ioj)C  iii  Scripliiris  ipsum  Denhi  A  '"«'  sunrum,  alii  (Jc  iiitiirualioiie  Vcrui,  alii  de  iiall- 


vocari.  Disc.  Nec  cgo  '  iniror,  cognoscens,  pliis  ue- 
gationes,  quam  aniriiialioncs  diviiiac  cogniliuiii,  lcstc 
saiiclo  Dioiiysio,  coaplaii  posse.  Mvc  Noii  negabis*, 
ui  opinor,  cuncia,  <}ii;ie  ile  niliilo  facU  csseScriinura 
lesuiur,  uiiaiu  quantlam  nauiraiii  cominunem  omni- 
bus,  ciijus  pariicipaiione  subsisluni,  secundiim  unius- 


viiate  ejus  e\  Palre  accipiunl,  qtioruin  scrisuii  cic.ii- 
bilior  niilii  vi.loliir. 

^1'2.  Dc  Uis  aiilem,  qin  dc  eo  niliilo,  quo:!  luiins 
csi>ei;iiae  nc^.iiionem  significai  vel  habiiuJiiiis  cju» 
privationem,  muiulum  fueium  fuisse  arljiirantiir, 
qiiid  dicam,  ignovo.  Nou  eniiii  video,  quare  uon  coii' 


ciijusque  proporlioaeiu  possidcre.  Disc.  iloc  ncgaic      sideranl  opposilorum  naluram.   Siquidem  privaiio 


risu  est  dignuni.  Credimus  namqiie  ct  inielligimus, 
Dfium  siuiul  ei  semel  cominimom  omiiiiim  reruni 
naluram  crcasse,  e\  ciijus  pariicipaiione  niint  •  om- 
nia.  iMaG.  Pulasne  illam  nalurum  de  niliilo  esse  fa- 
iiam  ?  Disc.  Non  soliim  pulo,  veruui  eiiam  firmiter 
(cnco,  non  aliuiidc  nisi  de  niliiio  proJuclam.  Mac. 
Defiiii  illain  naturam,  quid  sil.  Disc.  Non  possum. 


non  poiesl  esse,  ubi  iion  esl  liabitus  essciitiac  ". 
Privalio  namqiie  liahitudinis  c^l  privalio;  ac  pcf 
lioc,  ubi  non  praccedil  iiaLilus,  non  scquiliir  priva- 
lio.  Quomodoergo  "dicunt,  di>  privaiiune  munduin  '* 
lactum  esse  "  ?  Si  enira  lioc  verum  cssel,  couslarei, 
ipsum  miinduin  habiluilincm  iiaanaam  habuisse, 
priusquam  (icrct.  At   si  sic,  qiiomodo  habiiadinis 


Iles  cnim  adliuc  infinita  omniumqiic  conimunis,  ncc  g  suae  privationcm  paicietur,  dumjam  iion  erai,  aiit, 

si  erai,  non  de  privaiione  sui  eral  ?  Si  vero  nuUo 
uiodo  eral,  piiusquam    ficrel,  umni  liabitudiue  ca- 


cerlis  formis  adbuc  distincla  vel  speciebus,  quomodo 
dcfiniri  possii,  non  video. 

21.  Mag.  Quid?  Si  quis  summae  sanctaeque  au- 
clorilatis  tibi  suaderet,  illam  naturamnonaiiud  essc 
ppeier  Dei  Verbum,  dixissesne  eam  de  niiiilo  faclam 
csse  *  ?  De  illo  nihilo  dico,  quod  pi  ivationem  lotius 
cssenliae  et  subslanliae  ct  qualiiaiis  significat. 
Disc.  Neqtiaquam.  Quis  enitn  dixerit,  Dei  Verbtim  de 
liihilo  esse  factum,  dum  sil  omnium  *  de  jiihilo  h~ 
cicns?  Sed  •  quis  iile,  qui  Verbum  Dei  oaluram 
umiiium  esse  noti  liiiiuil  dicere?  Mag.  Audi  sancUtm 
Dasilium  in  ociava  iiomiiia  iii  Genesin  :  ISeque  enint, 
itiquit,  iiuando  andivU  lcrra  :  gerniitiel  herbum  fociii, 
el  iignum  fruciiferum,  oicultuni  liabens  foenum  pro- 


ruissc  nenio  '•  sapicnium  dubiht.  Al  si  omiii  habi- 
ludine  cariiii,  quomodo  de  privaiione  haliiliidiuis 
suac  llcri  poiuit  *',  quam  ndiiquam  iiabuit?  Ei^dem 
esl  ratio  de  csseniiae  negaiione.  Est  enim  iiegaiio 
rci  cxistcniis  vol  ficri  valeniis  pcrfecta  abseniia. 
Abi>eniia  namqiie  est  rei  cujusdam  praeseniis,  vel 
praesens  ficri  valeniis,  a  sensibus  abiaiio  ".  Si  crgo 
niiiiidus  do  absenlia  faclus  esl,  praecessil  aliqua  na- 
tura,  ctijus  habiludiiiis  privalio  vel  fisseiiiiae  "  ab- 
sontia  coiiJciidi  mundi  occasio  facLa  esi.  £t  ipsa 
nalura  atit  Deus,  aut  creaLura  cral.  El  si  Deu.s, 
cogenlur  lalcri,  ex  Divinac  nalurac  privaiione  habi- 
duxit,nei]ue  palmam,  aut  quercum,  aui  cyprcssuvi  C  ludinis  vei  essentiaeabseniianmudum  faclum  fuisse. 


ante  conspecium  visceribus  suis  occuUa  eduxit  in  su- 
per/iciem,  sed  Divinuni  verbum  nalura  esl  eorum,ijaae 
fucia  sunt.  i*roducul :  non,  quod  liabet,  depromat, 
sed  (jdod  non  habet,  creet  ^,  Dco  donatite  opcra- 
lionit  virtuiem.  liiieude,  quam  fijucialiter  proiiuii- 
ciavit,  iialuram  omuiimi,  quae  fucla  suiit,  Dci  Ver- 
bum-esse.  .\c  •  nulla  tibi  suspicio  subrepal  cxisti- 
liiandi,  quodalitid  sil  Dei  Yerbum,  aliud  ejus  prae- 
cepium.  Idipsum  namqiie  in  eo  e&  esse  est  *,  ct 
omnia  essc  jubere;  essendo  enim  ipsum  fiuni  omnia, 
«luoniam  ipsuiu  oninta  est.  £i  ut  certius  cogiioscas 
Dei  Verbuiii  ctnaiuram  omiiium  esse,et  coiisubslan- 
lialem  Palri  antc  oin<iia  et  *°  in  omnii)us,  quae  in  co 
facia  sunt,  crcatum,  audi  Ecclcsiasicn  :  Sdpietilicr.i 


Sj  vero  crealura,  neccssario  visibilis,  aut  iiivisibilJs 
cril.  Si  visibilis,  alium  niimdum  visibilem  praeccs- 
sissc  debemus  credete;  si  invisibilis,  qua  ralioiie 
cogimur  concedere,  de.  iqvisibiiis  naiurac  abseniia 
niuiidum  istum  factum  fuissc  ",  aul  cam  "  peniius 
muiidum  praeccssisse?  Si  vero  uuiversitatom  tolius 
visibilis  el  iflvisibilis  lialiirac  de  nihilo  faclam  esse 
veia  docet  raiio,  uullatiique  naiuram  prRCter  ipsum 
Deitm  praecessisse  '^,  quon.odo  de  ab.scntia  vc!  pri- 
vaiioiic  rerum,  quae  iiunquam  erani,  muiidus  facttis 
esl,  nan  inteUigo,  Si  vei'o  quis  dixerit,  ncque  priva- 
lioiiem  haliiliuiinis,  neque  absentiam  alicujus  essen- 
tiac  '*  nibil  '*  nooiine  signifior.ii,  scvl  uiiiversaiem 
UKiiis  liabiiutliiiis,  ei  esseiiliae,  vel  sujistanliae,  vel 


Uei,  inqtiit,  praecedeulem  »'  gmuia  (juis  invesliyuvit  ?  *^  aci.iJcnlis,  el  simpiicilcr  oniMiuni,  qjiac  dici  el  in- 
Ecce '*  coacietniialem  Palri  et  coesseniialiiatcm  ".  telligi  possunl ,  ncgationem  ,  co:!cIudelur  s|c  :  co 
El  conlinuo  sequiliir  :  rrimo  omnium  creata  esi  sa-  igilur  *'  vocabiilo  Dciim  vocari  i.ccesse^est,  qui  solus 
pi«H<in.  Ecce  in  creaturis  laclutn.  Audi  Evangelium:  iicfjaiiotie  omnitini,  qitae  stiiil,  propiie  innuitur, 
Quod  fiictum  esl  in  ipso,  tita  erat.  Nam  quod  aliM  "quia  super  omue,  qus>d  diciliir  el  intclligilur,  cx:;»- 
in  SAomone  lc^iim' :  Dominuscreavif.  ma  itii»itiovi(i-     taiur,  qui  nullum  eotum,  quae  &ual  el  qiuie  non 


*'ARiAE  LECTIONES. 

'  C  llaec  crgo  iiiiior.  *  C  ue^jaris.  'A  sunl.  *  A  esse  fnctam.  *  Sic  AC  '  A  .\l. 
ul.  '•'  C-ijrr.,  'A  eil  et  esse,  C  esse  ai  eu.  *"  ei  om.  A.  '*  i\  sapienlia  —  pnieccden 
cueisennalem.  '*  essenliae  oin.  A.  '°  iijilnr.  '*  A  dicunl  mHwiinn  privatioiic. 
'*  \nuUus.  's  C  polueril.  »*  .\ssenli.i  namgac  —  abla  io  oiii.  C.  *'  habUudutis  privuiin  vel  essenlinc 
.0:11.  A.  •*  Si  vero  creatnra —  fucturn  fuissc  mu.  i^.  *^Celiam.  '''' Si  v:ro  univeni^ateiu  —  praecestis&e 
oin.  A.     ''•  A  ergu. 


Acr     '..      «  A. 

'*C6/.      »'A 

'  cssc  otii.    A» 


68: 


jOANNiS  scori 


688 


R«nl,  esl,  qiii  nielius  nesoiendo  scilur.   Ac  per  boc  ^\  crcdiiur  ft-cissc  muiidnm,  sigiiificsUir.  Quisqiiis  de 

irUer  iios  cl  illum,  qiii  vidcbamur  »    dissenlire,  con- 

veuicl.  Si  aui«in  resi>ontlcril :  neque  ir.am  negalio- 

nein  dico  nibilo  significari,  qua   negalur  Deus  esso 

quid  eoruni,  quae  suni,  sed  illain,  qu.ne  negat  Denin 

«t  crcaturain;  ncccssavio  falebitur,  quod  negari  co- 

iiabalur,  lioc  esi,  ile  ncgaiione  vel  '  privatione  Dei  * 

et  crealurae  munduin  facium  fuisse.  Mundus  siqiii- 

i!cm  dem.iteria  inforini  f.icius  esl;  maleria  informis 

He  oinnino  nihilo;  ac  per  ho^:  el  mundus  de  omnino 

nihilo.Nonenim.ntopinor.audebil  dicere.omnequod 

csi,  aut  Deus  *,  aul  creatura  cst,  aut  *  nec  Deus, 

nec  creaiura  ;  nam  si  diierit,  inter  eos,  qui  dicunt 

maleriam  Deo  coaelernain  esse,  compulabiiur,  dequa 

Deus  mundum  fecisse  ab  iis  pulabatur.  ^i  %l  «mnc. 


consliltilionc  niuinli  rationcm  redilere  destdcrat,  suis 
sequacibus  oligal,  qiiid  snadcat;  nos  autem  tiosirae 
raiiucinaiionis  iier  leneamus,  et  qnoniam  propenio- 
dum  iiiier  nos  est  confectum  *%  onuiia  ex  Deo,  ei 
Deum  jn  oinnilius  esse,  et  non  aliun(!e  nisi  ex  ipso 
facia  esiic,  quoniam  cx  ipso  el  per  ipsuni  et  in  ipso 
facla  snnt  omnia.  quomodo  qiiadripcrtiia  toiins  na> 
lurae  discrelio  Deo  coQveniat,  plane  ac  breviicr 
recapitules,  flagito. 

23.  In  dhpulationibus  namque,  et  maxime  de  ob- 
scuris  rebus  **  niulium  valcl  ivcwtfaViwfft.'.  hoc  est, 
recapiiulatio;  breviler  enim  aperteqite  praedicla 
omnia  in  niemoriam  revocat,  mcntisque  obluiibii& 
cuncia,  quae  acla  sunt,  simul  roanifcsia  sunt.  .Mag. 


quod  esl,  aui  Deus,  aut  creatura  est,  el  nemo  sa-  R  De  Deo,  ui  opinor,  inler  nos  convenerat,  qiiod  toiiiis 

iiuin  *  sapions  ae^iimarit '  mundum    de  negaiione  universitalis  conditac  principium  s:t,  el  mediuin,  et 

l)ei  cl  creaturae  factum,  relinqnilur  sola  illa  nega-  finis,  non  qnod  aliuJ  ei  sit  esse  principium,  aliud 

lio  ad  causam  mundi  facieiidi,  quae  ablaJione  totius  medium,  aliua  finis;  baec  cnim  tria  \n  ipso  unnm 

«rcaturae,  super  omne,  quod  diciiur  et  intelligiiur,  stmt;  sed  quod  Uieologicae  conleinplailonis  triplex 

Dcum  cxaltans,  nibil  eorum,  quae  siint  el  quae  non  niolus  sit.  Aliier  cnitTi  movelur  iniellecius  sive  im- 

suiit,  cura  esse  pronunli,tl.  Est  enim  maximun»  de  inanus,  sive  angelicus,  considerans  principiuiu  onf»-. 

liac  riitione  argumeolum.  Si  duo  quaedam  suntDeus  «iuro  Deura  esse;  aliler  cognoscens  emnia  in  ipso,  el 

et  creatura,  aut   ab  uno    principio   sunt,  ac  per  per  ipsum  esse,  veluli  in  quadara  medleiale;  aliter 

hoceinsdemnalurae  — nonenimexprinGipio  unon^-  conlemplatur  finem  omnium  in  Deo  csse,  et  Peum» 

scuntur  contraria  secundum  naturum ;   sui  nainque  qaem  onir\raappeiunt,et  inqtioquiescunt,  et  vivunt. 

principiinaturamaiirabunt — ^^autperseduopriucipia  Ctii  sensui  favet  sanctnsAugustinus  inlibro»  ociava 

siini  sibimet  *  adversa.  ^Jam  sicut  substantialia  non  dc  tivitat»;  Dei,  leriio  ospitulo.  deSocratephilosopho 

.s«:il  duo,  sed  unum.  Siaulem  Deus  et  creaiura  non  dispulans  :  NoUbal,  inqiiit,  m»iundo$  tenenls  cvpi- 

s-.inlduo,  sed  unum  ct  unum;  ant  aequalia  suni,  et  diianbus  animossese  exiendereindicinaconari^qnan^ 

liiilluin  ex  allero.  Si  enim  dno,  ex  uno  nasci  ncA^esse  C  do^uidem  ab  iis  causi^s  rerum  v^ebat  inquiri ,  qnus 

est.  Si  auicri  Deus  *x  nullo,  ereatura  vero  ex  Deo,  jmmas  alqne  suimnas  non   nisi  in  vuius  et  ^*  sumuii 


cril  iinum  cx  altero  ct  non  sunt '  aeqiialia;  unuiu 
namque  ab  acquali  sibi  uno  non  gignilur.  At  si  ( rca- 
iiira  cx  Deo  eril,  erit  Deus  causa,  crcalura  aulein  "* 
eJToclHS.  Si  auleni  nil  aliud  «'  est  elTcclus,  lusi  '* 
catisa  facla,  se.inilur,  Deuin  causain  '*  in  cfleclibus 
suis  llcri ;  non  enim  cx  c.tusa  in  effectiis  suos  pioce.: 
dii,  quod  a  siii  i.alura  alicnnm  sit,  siquidcm  iii  ca- 
l>!c:ii,  et  in  '^  lucein  nil  aliud  nisi  ipsa  vis  ignea 
crumpit  Si  aulein  qnis  dixeril,  unuin  aequale  sibi 
Hiiiiin  gignit;  ;iai«  et  Dcus  Pater,  dum   sil   unuin, 


Ptfi  volunlale  esse  crcdebal.  Unde  el  **  non  f/i«  ^ula- 
^ut,ntst  mundata  menle  posse  conipreliendi.  El  ideQ 
purgandae  bonis  moribus  vitac  censebat  instanaum, 
iil  deprimenlibus  libidinibus  exoneratus  (inimus  nati^rali 
vigore  in  aeterna  se  ulloUeret ^  nr.turamque  incorporei 
el  incommutabiiis  laniinisy  ubi  causae  omnium  fncln- 
rum  nalurarum  stabitiler  vivunt,  intelliqeniitie  puri- 
{ttie  conspiccrei.  Disc.  Pcrplane  »^  conveneral,  qui^ 
ralio  approbnt.  Mag.  num  ergo  de  divina  nuiura 
pure  percipimus ,   qiiod    oinoium    principium    sit 


acqualc  sibi  uiium,  Deuin'»FiIium,gignit:  eoguoscat  el  causa  ;  est  enim  a-^ixpxot ,  et  «vaiTiof  ,  hoc 
sc  nimium  cnare.  Sunima  siquidcm  sanciaijue  Tri-r  est,  sine  principio,  et  sine  cansa,  siquidein  nih.l 
ivilas  ii«n  e.Nt  ununi  ©t  unum  et  iinum,  sed  simplei^  praecedit,  quorl  ei  principii,  vei  causae  proportip- 
et  iuJividutim  umim  in  tribus  iiiseparabiMbus  sub-  D  pcm  oblineat,  ipsa  vero  otn<uiim,  quorum  caiisj»  cl 
siantiis,  et  illuJ  unum   mnUlplex  virtule  est,  non      principium  cst,  naiurani  creat  :  non  iinmerito  eam 


niimero,  et  non  aliquod  ^*  iimim  esl,  sed  univcrsaliier 
et  infinile  imum,  cl  siiper  omnc  umim,  qiiod  dici  vel 
iiiloHigi  poiest,  unns  »^  ergo  ab  uno,  non  unum  ab 
n.io,  Filius  a  ralrc.  Sed  contraeos",  qui  laliadogma- 
lizanl,  nui;cnobis  sermo  non  esi;  boc  lanlnm  pro- 
posuimus,  quanlum  vires  siippiHebanl  iiivcMigare, 
quiJ  eo  noinine,  quod   cst  nihibiin,   de  quo   Dcus 


dicimus  creutncern  naturam,  et  non  creatam  ;  treat 
namquc,  et  a  nullo  crcari  patitur.  Eundem  vero, 
divinam  scilicet  nuluram.  iinem  onminm  esse,  ultra 
quem  niliil,  et  in  4|uo  omnia  aeteriiaiiter<i»ubsi&tunt, 
ctuniversaliicr  Deiis  sunt,  cngnosccutes,  neque  crca- 
tam,  neque  creatricem  lite  vocamus;  non  creaiam 
quidc.m,  quia  a  nidlocreotur,  nequc  cieatticcm,  quia 


VAllIAi:    i.lXilONES. 
■C  videbantur     *i'c/om.  A.     ^  ?ro  pricationc  Dei  k  privaiiva.     *  A  Dcus  c.</.     »/:u/om.C.     *  A  (aniM. 
»  Xaestimavit.    '»A  sibiiocl  smh<.      '  Ptn  cl  non  =<unl  A  «on   vero.     '^  A   vero,     «'  IVo  nil  aliud  Acrm- 
tnru.     "A    rtoH.     »' f<;«srtm  oni.  A.      »\i/i  om.   C.      "  H/i«m   i>cum  oin.  0.     »*  A  n/i./md.     «^   Conj.,C 
t(/»o.'    •''  .A  i//os.     "  A  confecium  cst. 
•*  A  Plaue. 


'<>  .\  rebus  obscuris.     '»  libro   om.  C.      "  C  ac.      '*  ri  o-n.  A. 


689  DE  DIVISIONE  NATUn^Fl.  —  LIBER  TERTIUS.  690 

jaii  Jesiiiil  creare,  omniltus  m  sii.is  aetcrnas  rr.lio-  A  <]"ij»  in  spirini   nposlQli   (ransformniioDem   noitiini 

iifs,  ni  (iiiii>iis  aelerniiftr  iiiaiu'!)iiiil,  (!l  niancnl.con-  videnini.   yp>,iimeuia  cuuu  eju$  candida,  sicui  nir, 

vcrsis.  ajipf llaliotie  qiiO(|(ie  croatnrac  sigiiificari  de-  visil>ilom   rrcaiiirain  ,    in  qiia ,  el  per    qiiaiii    Dei 

^istfiiiibiis    Deus  eiiini   omnia  in  omnibiti  erif,   et  Vertiimi  ,  qiiud    in  oninibiis  siibsisiil,   iiitolligiuir„ 

oiiiiiis  croaliira  obiinilir:ihitiir,    in    Deiim    viiiclicet  signiflcabatit.   Aud)     Apnsioluni   dicciilein  :   Invisi- 

coiiversa,    sicul   aslra   sule   orienle.  Videsue  ergo,  bilia  cjiis  a  cienlione  mundi  per  ea  ,  tjuac  fucla  sunt, 

qiia  ratioue  iinain    eaiidemtine   n;ituram,   divinam  intellectaconspiciuntut\$empilenitt  quoque  ejus  virtus 

videlicel ',  jiixia  consideraiionem  principii  non  crea-  et  "  aetermlas.  Disc.  Qiiadriperiiiani  naiiirae  uni- 

tain  ,   sed  crcalriccio  ,  jiixla  vero  fiiiis  spectilaiio-  versalis  divisionem  iiunc  clarissiine  vidco,  el  de  Dco, 

nein  nec.   creat;im,    ncc  creatriccra  possuinus   ap-  etinDcoesse  indnbitanter  intcllig^Midiiin  (.-(ignosco. 

peliare?   I'isc.   S.uis  vidco,   qiiid    vis.    Dic,  qiioJ  Proiiide  Anila  bac  qn.iestioiie  de  niliiJo,  et  ad  piinun, 

ie.siat.  M.vc.  Raiionem  mcdielaiis  resliire  solnnimudo  iit  opinor,  dcducia,  ad  consideralioneiii  leriiae  partis. 

jirbilror,  (jiiae  dupliol  niodo  coniemplaloribiis  suis  universae  naliirae,  de  qua  praedicalur  creari  solunv- 

nrrtdol,  IMitno  quidcm,  qnaiulo  et  creari ,  ci  creare  modo,  ci  noncreare,  redeundtiin  esse  censeo.    Ita 

fOnspicitiir  divii;;»  n;iliii  j|.  Crealur  euim  a  scipsa  in  *  eiiiiii  iiosinim  proniiltll  proposiluni.  Qiiamvis  enim  *' 
priiiioi-diaii!)us  c;)usis,  ac  pcr  lioc  seipsam  creal,  hoc  \\  quidcfu  aliae  quacsiioncs  inlroductac^siinl,  ipsa  ta- 

esl,  in  suis  ibeoplianiis  incipiliipparore,  cxoccnllis-  inen  principalem   maleriam   lerlio  libro  praesiiiit; 

$iinis  naliirae  $u;te  finibns  voloiis  emergere,  inqui<  cjus  namquegratiadiligentius  invesligaodae  incidcn.v 

bus  et  sibi  ipsi  incognita,  boccsi,  in  onllo  se  cog  .0-  aliarum  proposilionum  tlieoria  inseria  esi. 

^•It,  qnia  infinlta  esi,   oi  suiKMuaturalis,  et  snper-  •    24.  Mag.  Recie  censes,  tempasqtie  postulat.  Scd 

e»sen!ialis  ^,  et  super  omne,  qiiod  poiesl  inielligi  cl  prius  de  scnaria  quantitate  dicruin  inlelligibilinm,  in 

lioii  polcsi,  descendcns  vero  in  principiis  rcruni,  ac  qna  Deus  opera  sna  fccisse  logiiur,  si  qitid  promi- 

velutl  scipsam  crean$  in  *^  aljiiuo  incboai  esse.  Se-  simns,  implcre  debemus.  Brcviter  dicendiim,  partiin 

cundo  vero,  duin  In  cxiremis  efTeclibus  |)rimor<iia-  quidem   sanclonnn   Palrnm   iniellecins  scquentc^, 

lium  caus^nim  pcrspicilur,  in  qiiibus  creari  tantum-  p:>riira  quod  in  animo  venit  ab  co,  qui  illuminat  n&- 

modo,  non  aniem  creare  recie  praedicalur.  Creatur  stras  tenebras  ",  etquaerit  in  Scripiiiris  suis  quaerl 

«nim  descendene  in  eJklremos  ofiectus,  ultra  qiiosnll  et  inveniri,  non  celantes.  Infinitus  siquidcm  conditor 

creat,  Ideoqiie  dicitnr  crearj  soluinmodo,  el  *  non  sacrae  Scripturae  in  meniibus  prophetarum,  Spi- 

crcare.  Non  enim  ultra  extrcmos  cffcclns  descendit,  ritus  sanctns,  infinitos  in  ea  consiituit  inlclleclus, 

qiio  et  creari,  et  creare  videreiiir.  Creatur  ergo  el  ideoque  nullius  exposiloris  seiisus  sensnni  allerius 
creat  in  piiinordialibiis  causis ;  in  carum  vero  effe-  C  ^"forti  dnmmodo  ut  sanae  fidei  catholicaeque  pro- 

Clibuscreatur.ei  *  noiMreaijNcciiumeriio,  quoniam  fessioni  conveniat,  qiiod  qiilsque  dicai,  sive  aliunde 

in  ipsis  fineiu  descensionis  suae,  boc  cst,  apparitionls  $ccipieiis,  sivc  a  seipso,  a  Deo  tamcn  illuniinatns  ", 

.Miae  consiiliiii.  Alqiie  jdco  omnis  creatiira  corpora-  inveniens.  Disc.  Praccedc  "  quo  vis  ordiiie,  niequc  al« 

iis,  aiqiie  '  visibilis,  sciisibiisqite  siicciiiitbens  exire-  trahe.  Te  enlm  seqnar,  ut  "  sensum  aliorum,  seu 

niuin  diviiiae  naiurae  vesiigiiiiu  non  incotigrue  soJel  tuiiin  in  talibus  cogno5C;un,  et  quoJ  vera  raiio,  quae 

iii  Scripluris  appellari,  quod  ojiiitis  coiiicniplaiivus  in  oninibiis  ei  **  quaerit  verilalem  ci  invetiii,  edo- 

anlinus,  vebili  (piidain  Moyses,asccndens  in  suniml-  ccat,  eligam;  nonqnia  jam  vcraces  iniellectiis  discer- 

taiem   tlicoriae,  pcrmiiiilur  '  inspicorc,  et  «piod  nere  a  fallacibiis  idoneus  sim  ",  sed  qnod  siiniliora 

.ndl|i!C  vtx  a  s.ipieniibus  aDiniis  polesl  ad  puruni  di-  veri**  dissimilioribus  praoponere  "  consuUa  vciiiate 

g;ios"i,  fumig.iiionibus  terrenaruin    phanlasiarum  »  non  temereausim.  Mag.  Teiiioroqiioqnc  et  incoiiside- 

Kiiepittbusque  *•  mtiiabilium,  nec  non   coroscatio-  rate  ni|   velim   approbaie.    Prinioniialiiiin    itaqise 

nibus   subito  nascentitim ,   siii:itoqiie  transcuntium  causarnm  visibilium  et  invisib  liiim  sinitil  et  sctnel 

impcdientibus.  Paucissimorum  namqsie,  lerrcnis  "  conditionem  diviiius  proplieia  Moyses  breviter  scri- 

cogiiaiionibiis  penitus  remotqrnm,  viriulo  cl  scicntia  bcns,  dicendo  :  In  principio  fecit  Deu$  caeijm  ei  IcT' 
purgaioniinosl",  Dcumin  hisvisibilibiiscrcaiiirisco-  J[>  ro»»»  eoriimque  occullam  in  divino  consilio,  incoin- 

gnosceie,  sicul  Abrahain  p.triarcba ''excoiiversione  prchensibilemque  magnificciitiain,    pritis  qnain   '\i\ 

eidcrum   cognovit,   lcge   nalurali  duce,    ceicrique  formas  specicsque  prnfluercnt,  »M«/ni« /ena«  ei  **ia- 

sancti  Palres  anle  lcgcm  scriptam,  ol  in  legc,  qiiem-  euat^  aut  inxisibilis  el  inconipositae ,  lenebrarum  qno- 

aJmodum  Moses   in  rubo  et  in  inoniis  cacumine.  que  $uper  abyssum  vocahulis  sigiiificans,  inclioatio- 

Aposioli  dein  posl  legem  sub  graiia  cuin  Christo  iii  nem  qnoque  procrcationis  praccondiiarum  causanini 

nionte  per  invisibilia  qiiasi  visibilia  '^  symbola   in  in   cffeclus  suos  appellatione    S^iri/«s  qui  fovcbat 

diyiM  mysteria  iniroducti  suni.  Hoc  autcm  dico,  o</«c«,  vel /■^fi^tft/Mr  ««/^cragnflj.insinuans,  adHiysli- 

VARIAE  LECTIO.NES. 

I'  Stctlicet  divinam.  ^Cin  scipsa  a  prinioni.  ^A  snperaelernaUs.  *  C  seipaam  creanssci/JSflw  i».  *el  om.  A. 
(;'oni.  A.  '  A  (?/.  *  \  pcrntiituiur.  *  X  pluintasiarutn  lerriinayum.  '"^  \  str^pilibus.  "  A  lerrenifiquc. 
'm<Oiii.C.  '^  pa/riarc/irt  oin.  .A.  ^^*  \  \\cr  visibiliai>ynihv\li  {invi.\ibi{ia  quasi  ow.)  **  r/ otn.  C.  '*  cnim 
)iii.  C.     '•'^  \  introductae  qmiesliones.     ^*  .\  tenebras  noslras.     ^^  \  iltumiinilus  lamcn  a  Veo.     ^^  A  Pfoccdc.  . 

f'Aw/.     "f.'oni.A.     "  \  ^um.     "'  .\  vcre.     ^' \  vroponere.     "  \  aut. 


691  JOANMS  SCOTi  692 

c;it)i  se;iarii  nuweri  viiUiler.i  explicaiiJam  cescendil,  A  poiiilnr  oi)soii;itati  crealiirac  per  sc  ipsaiii  consid?- 
iiujuicns  :  Et  dixii  Deus :  iial  lux,  el  fada  est  lux.  lu 
hi.s  auteiu  verljis  inuliiplex  sancioruin  l*airuiii  iiiicl- 
l^CUis  rcperilur.   (iuorum  alii  qnideui  {iiigciicae,  ei 
hUclleclijalis  c.;elttsiis  esscuiiac  creaiioiicni  iii  Loc 


li^co  wcrae  Sciipuinse  siijiiificaiaut  csse  tiiscci'- 
nunt;  alii  vero  visibiiis  liujiis  lucis  lialuraui,  lioc 
rst,  igiiem  incoiviprcliensii>iicm  adiiuc,  el  invi^i- 
liiieiu  creaiiim',  quac  '  posluiodum  veiuli  iii 
suis  *  fonlibus  emergens ,  in  corporibus  aelbo- 
reis  rofuUii,  ac  veliili  spalia  *  iriuju  dierum  oc- 
culio  raealu  abyssum  superliciei  lerrae  undique,  ui 
aiunl,  superfissaiii  lustrandopeicgit.  Quod  auieiu  lu- 
cis  vocabulo  iguca  nalura,  aJbuc  invisibiiis  el  oc- 
ciilla,  appoibila  i-il,  nulH  iiiiruin  debelvideri,  cogno- 


!al:ie.  liieoquu  appelbnit  Dciis /fcC<?/«  (/»>«(.  spiendo- 
icm  vidfiiccl  *'*  divinanim  ralioiurn,  leuebras  i-ero 
fiocicm,  lioc  e»l..  oLscuriorem  in  sc  ip>a  ci'c:tiae  nn- 
tiMAtr  spct  ifin.  Quod  aulcm  stquiliir, /j/f/wmt/M*' '"• 
est  vespere  el  niaitedies  uiiut,  liiiem  pernclae  opera- 
tioiii.s,  cl  iiicboatiunem  scquenlis  si^iiirujre  voltini. 
Mnnc  enim,  id  esi,  incboaiio  sequciilis  opcruiiunis  li» 
nis  eai  praeccdeniis,  ei  praeccdeniis  tenninus  intiinur 
esl  soqiiciilis.  Meoque  dies  uous  vcl  prinius  tiniiur 
Ycspeie,  ciijus  niane,  hoc  est,  inilium  iii  lucis  con- 
ditione  praeces^erat.  ilaec  breviler  dicla  '*  ab  aiiis 
acccpimus» 

25.  No&  aiiieni  primorJialium  cnusarum  condiiio- 
netu,  'sive  visibiiium,  sive  iiivisibilium,  in  faciuru 


«centi,  s.icram   Scripiuiaui  causaruiii  noiniiieeile- B  cacli  cl  lcrrae  iii  principio,  earumque  iu  elfecius 


clus,  cl  e£fectiiu:n  caiisas  appol!a*re  solcre.  Eireclus 
aulem  igneae  liaturac  Iiix  est.  Ignea  igilur  naiura, 
ii/  primorjie  rerum  condita,  nomine  lucis  postino^ 
duiu  ab  ea  processurae,  el  adbuc  iii  ea  ialcnlis,  uon 
iiicongrue  appcili^la  esi,  quanivis  quidam  •  priiiiiii- 
vam  lucem  fuisisse  coniiiiuo  arbiliciilur ;  toiitra 
quos  salis  a  saiicto  Augusiino  csl  aclum  *.  Quod 
Milem  sequilur  :  Et  vidit  '  Deus  lucem,  fjuodessel  f)o- 
».•«,  el  dicisii  lucem  a  teuebris,  appell.'.L'ilque  lucem 
diem  ei  lenebras  noctem ,  et  faclus  est  vespere  el  mane 
dies  uiius,  de  siinplici  laude  corporeae  lucis,  dcqne 
lcaiporalibus  iulervallis,  quilius  circa  telliircni  lux 
ci  umLra  vicisi^itudiues  suas  peragunt,  dicium  esse 
exislimant,  qui   naluram  iiicjs  corporcae  conditain 


s;!0s  procossiones  in  liis  vcrbis  sacrae  Scriplurae  : 
Fiat  lux  el  rcliqua,  volcnles  inlclligere,  dicimus, 
crealionc  iucis  procesi^ionem  primordiaiiiim  causa- 
rum  in  suos  etTeclus  significari.  Nam  si  ipsaspri-, 
niordiales  causa-; ,  propler  inconiprebcnsibilitatem 
naturae  suac,  incognitaiiiquc  oinui  iiilcilectui  alli* 
tudiiiem,  tencbrarum  caligine,  boc  est,  profiiudae 
igiioianiiae  dcnsiiate  supe.iusas  Scriptura  perbibel, 
cum  dicitur  :  El  tenebrae  erant  super  aby.'isum  ,  quid 
niirum,  si  declaralio  eanim  »^  in  effeciibus  siiis  per 
formas  et  species  luiis  itominepraedicarctur  pcrboc' 
El  dixit  Deiis :  Fiai  /«.r,  et  facla  est  lux.  Vcltili  quis  di' 
cerel,  priiiiordiaies  caasas,  in  sc  ipsis  '•  incoiispi- 
cuas,   oninemi^ue    inielleclum   obumbranles,  jussit 


fuissc  '  arbilraiilur,  quaudo   dicinm  esl :  Et  dixii  ^Deus  in  formas  perspicuas,  speciesque  inlcUigibiles 


Deus :  Ftat  lux,  et  facta  esi  lux.  Nam  quia  in  aequi- 
noclio  vernali  prima  uuindi  condiiio  credilur  fuisse, 
in  quo  sol  aequis  spatiis  et  supra  (erram  et  sub 
lerra  *  moraiur,  xn  videlicet  lioris  aequinoclia- 
libus,  propierea  puiaiit  uictunt  esse  :  Divisit  Deiis  " 
lucem  a  lcncbris.  Ac  si  apcrte  dicerelur,  toltim  uuius 
diei  spaiium,  quod  .xxiv  horis  peragitur,  acqua  par- 
liiione  inier  dicm  divisit  et  nocteni.  Qui  ^^  vero  con- 
diiiouem  .ingflicae  nalurae  crcaiione  lucis  sijjiiifi- 
catam  rcctius  auiumaiil,  sanclurn  Auguslinum  se- 
qucnles,  divisimicm  '"  lucis  a  tenebris  aut  discrc- 
tionem  iiiibrmis  maieriae  et  formalae  crcattirae  in- 
tcliigunt,  ul  nomine  lucis  perfeclio  lormae,  teiicl)ra- 
ruiu  vero  iufonnltalis  confusio  accipialur,  aut  dupli- 


cl  sensibilcs  '*  visibilium  et  invisibiliiim  prodire. 
Nan  cnim  solus  Deus,  verum  etiam  omnium  rerura 
ptincipia  lenebrarum  vocabulo,  lesie  S.  Dionysio, 
soleiil"  in  eioqiiiis  appellari  propier  incomprelicn- 
sibiiem  inlinitaiem :  procesjlo  vero  cjus  pcr  princi- 
pia  in  creaturas  visibiles  el  invisibilcs,  suas  dico 
Ibcoplianias,  claritatis  nomiue  meruit  significari ; 
in  ipsis  cnim  quodam  modo  patilur  inlelligi,  qui  om- 
nem  superal  inlcUcctum.  Fiai  ergo  lux ,  inquit 
Deus,  lioc  est,  procedant  pi  imordiales  causae  c.\  in- 
comprebensibilibus  nalurae  suae  secretis  in  formas 
ac  '*  spccies  couiprcbeitsibiles,  inielleclibusque  »on- 
tctnp!antium  se  nwuiifestas,  Ei  facla  esl  Itix,  Dco  vi- 
delicct  volcnle,  et  diccnlc,  obscuriias  priuiordialiurn 


«cni  caclesiium  essenliaruin  tbeoriam.  Alilcr  nai!i~  ^  causarum  iii  forinas  ac  spccies  processit  apcrlas  **. 


que  coiisideiatr.r  crealura  in  nilionibus  suis  acler- 
nis  iii  Dco,  sccunduiu  qiias  condita  esl,  ct  aiilcr  iii 
se  ipsa  sub  Dco,  in  quaniutn  creatura  esi.  Et  jii-iina 
quidein  consideralio  lucis  viKabulo,  secuuda  vero 
lenebroruiu  signilicaiur.  Ui  eniin  Iiix  praccedil  te- 
nebras  '*  digniialc,  iia  claritas  acternarum  raiio- 
ntim,  secunduin  qujs  omnis  creaiura  facta  esi,  prac- 


Et  dlcisil  Dens  lucem  "  u  tenebris,  Iioc  csl,  segtvgavit 
noiitiam  effeciuuiu  ab  obscuriiaie  suarum  principa- 
liiiui  causarum.  Divisio  quippe  lucis  a  lenebris  cst 
discreiio  reruni  per  formas  ac  *^  species  appareii- 
liuni  a  pi-ini'ipiis  suis,  in  quibus  omncm  superant 
iniellcc"uni.  IJeoque  pracdi.vii:  Et  vidil  Deus  lucem, 
(juin  essei  boria,  lioc  est,  placuii  Deo,  origiuales  eau- 


VARIAE  U-:CT10NES. 

^  C  creatum.  *  Sic  0:  .\  qiii.  '  A  liis.  '*  Sic  .^C  ;  f.  spalioY  '  A  qiiidew.  *  .\  aclum  esi.  "^  .\  videl. 
'  A  csse.  *  A  acquis  spaiiis  siipra  el  suhiiii  leirtim  moralur  .  "^  Deus  oiii.  A.  "  A  quia.  '*  A  S.  4wyM» 
sLini  diutsioiiem  srijiienles.  "  \  lenehris.  '*  A  sciUift.  "  C  farlum  esl.  '*  dicia  om.  A.  "  C  illarum. 
»*  A  (/>i.i4.     ^'' .k  sensibilesqae.     ^"  Con\;  XC  solet.     *•  A  ?/.     '*  Sic  C  ;  A  aperia.    *^  (ucem  oi».  ti.     '^  A  ei 


693 


t)E  DlVlSlONE  NATDRAE.  —  LIBER  TERTICS. 


€94 


sas,  ariie  oiimcrn  rreatiirum  iillra  omi.^.in  tiildle-  A  :tlii  lulum  spniiuin  uUra  iiliian',  nbi  planclarum  con» 


cium  coruliius,  iiitclloclibus  sive  huiDanls,  sive  itvga- 
ticis  lucc  qiia;!::n)  iiilelligt^iuiuc  SdperrusftS  nKinife- 
blari.  Appelluiiique  lucem  difm,  e(  lenebras  nociem, 
huc  est,  coiiieiiipliiiiiiliiis  aniiiiis  praesiitit  iiiaiii- 
lestulioneni  visibiliiiin  el  invisibiliinn  per  roiinas 
el  specics  iJieni  appellare  ,  eoruiii  vcio  iii  prin- 
cipiis  suis  ijicoiQprciiensibileni  alliludiiiein  oui- 
iiiqiie  coiidiio  iniellectui  iiicogiiiiani  vocai^e  no- 
cieni.  fuciuiitque  en  ves^iere  el  maue,  diet  umis» 
Qcnnni»  t-nim  inlcr  obscu:  ilalem  causariiin,  cl  cla-' 
ritaieni  eirooluuni  divisio  intclligalur  ;iic  '  JiiroreiUia, 
uiuis  (anicit  idciiique  dies  cbl,  lioccsi,  liniis  corum 
ii)tellectus.  Non  eiiiin  alia  crealura  inlolligitur  in 
causis  racla,  alia  in  oneolibus  csusaruni  coudila,  sed 


pora  el  cursus  esse  creduniur  '',  cum  ipso  exiremo 
aniliiiu  sidorum,  alii  loium  inaiie,  qitod  oiic:>  torrain 
volvitun,  hoc  esl  aera,  el  aclhcra,  snbliniissiinaiiKiue 
spliacram  nno  vocabuio  firmamenti  comprolicndi 
autiimaiit.  Mon  enim  alibi  ^  ul  aiunl,  Icgitur  **  aeris 
el.aelhoris  "  condiiio.  Qiiare  .'inlem  taJi  nomiiie  vo- 
CJtur,  proul  unicuiqiie  visum  est,  iia  exposuH;  alii 
quiJem  proplor  '•  susieniaiionem  superiorum  aqiia- 
rum  ",  viduli  supra  illud  corporales  aquao  sinl;  alii 
qnia  choros  sidcnim  .sustineai",  veluli  qiiaedam 
ponderosa  corpoi^a  ;  alii  qnia  lotnm  visibilem  miin- 
diim  jiilra  se  contiueal  ac  lirmcl  ".  Nec  desunt,  qni 
sp.uiuin  corpnlcntioi-is  hiijiis  aeris  eo  noinine  proprie 
voeari  voliinl,  eo  quod  nubcs,  pliivias,  i:i»bres,  nives. 


una  cademqne  ifi  ratioiiibus  actei-nis,  veiuii  in  qui*  B  grandines,'onineq!ie,  quod  ex  leiTenis  vaporibus  in 


busdam  lenebris  secreiissimae  sapieniiac,  omniqne 
jnlelleclu  renioiae  facta ',  el  iu  processionibiis  ra- 
Uoiiuni '  in  eirecius  iiUolleciibus  succuinbens,  vduti 
in  quailam  di?  perfeclae  nolitiae  rnanifcstala.  ISaec  * 
autem  de  oporibus  primi  inlcljigibilis  dioi  congrua, 
ul  opincr,  intelligenliarmn  proporiioi<aiilate  addidi, 
iion  ui  meum  seiisum,  veluii  *  cx  rne  ipso  repej'lum, 
aliorum  inlelleclibus  voiim  praeforie,  quod  absil,  sed 
consideraiis,  veris  conlemplalionibus  iion  adinodum 
resisiere,  priinordiaiiumque  cai-.sarum  in  effoclus 
siios*  profusionibus,  de  quibus  Hunc  agiiuiis,  con- 


eo  nascitur,  lirnia  qnadam  "  snae  natiirac  coipulon- 
tia  "  susliiieai,  qiiaiiliim  sustinere  poiesl,  ac  veluli 
toli.im  ci  parto  celcra  spalia  lcvioris  <;l  siiparioris 
visibilis  naiurae  ab  eo  denominari  '*.  Horum  vero 
quis  reclius  iiilelligal,  logenlium  arbiirio  dijudican- 
dum  commilto.  Mihi  autem  graeci  nominis,  quoJ 
eslcTTSfswf^o:,  considerala  virlnte,  lale  vocabnlnm  vi- 
dclur  meruisseeo,  quod  in  eo  tolins  corpoi'alis  crea- 
lurae  siius  siet  ac  terininelur.  Ulira  namque  firma- 
mentuni  itil  sensibile,  vel  corporeiun,  vel  localc,  vti 
temporale  "  intcliigilnr  eijse.  Omnimn  siqiiideoi  visi- 


venire.   Disc  De   operibas  sex  primonnn  diennn  bilium  finis  in  ipso"  finnalur.  2Ts//swua  enirn  difiLiij: 

qiioniam  mulli  et  graece,  et  faiiiie  muiia  exposucre,  quasi  Gcepti.  «;*«  ",  hoc  esl,  solida  siiuiil :  in  ipso  qui- 

breviter  el    succincle  nunc   disputaudnra   esl.   Ei  dem  oninia  solitla,  hoc  esl  corporalia   jimiil  tcrmi- 

qiiod  de  prima  Inee  a  le  dictuui  est,  videJtur  miiii  ^  nanlur,  et  elaiU.  De  itqiiis  aulcm  ,  in  quarum  -•  me- 

SulBcere,  Sive  enim''  conditionem  htjiis  lucis  cor-  dio  firmamentum  fieii  Deus  dixil,  non  saiis  reperio 

poieae  subslaiiiialiier  in  igne,  ul  S.  Basilio  vidoiur,  quiddicam,nonquodmebtuerii,quidnuiUisancion:m 

sive  caelostium  Ytfiulurn  forinalionem  *,  ut  S.  Au-  Palrum  de  ipsis  seoscrunt ".  Sanctus  siquidcm  Basi- 

gusiino,   sive  primordjarmm  coosarum   in  elTectiis  lins  in  Exemero  "  s»o  veiie  videlur,  c^Ha«  i//a«ai>j/i«i 


suos  generalem  processionem  significel^,  qiialem- 
cunque  horum  inloUeciuum  quis  oblimieiil,  non 
ionge  a  veriiate  uislabit. 

26.  Mac  Ti'anseamus  igiinr  '"  ad  sccundi  diei  con- 
sideraiioneni ".  Ac  prius  dice.idum  ",  quod  de  alle- 
goricis  intellectibus  moralium  inlerpreiationnm  iuilia 
liunc  nobis  inierUio  est,  sed  dc  sola  rerum  faciarum 
croaiioue  secundum  hisloriam  paaoa  dissercre  Deo 
duco  conamur.  Disc  i>«ec  lioc  quaerc;  «atis  enim  a 
sanciis  Patribus  de  lalium  allegoria  est  acluin.  Mag 


mmine  vocatas,  undiijuc  circa  terram  uiffusas,  rarisiii- 
mas^ue,  ac  *'  lenuiisimas,  super  quas  prius  erani  lene^ 
brae,  ur,  **  ^eiinie  Spirilus  Dei  superferebalur,  et  in 
quibus  primitiva  lux,  v^hiti  trium  dieiurn  spatiis,  gy- 
raiis  informeni  aihuc  lerrenam  molem  resplenduit, 
densatasqve  ^^  lerlia  die ,  el  congregalas  in  iocuin 
unum,  ut  appareret  arida'  in  hoc  loco  signifuari,  et  iri 
earum  medio  Deum  dix^sse  firmameniutn  fieri.  Cui 
omniiio  sensui  S.  Augustiims  '*  rofragaiur,  iiec  la- 
men  **  dc  ipsis  aq.iis,  inlJ'a  quas  Dcus  fiiinanrcnluni 


Dixil  quoqaa  Deus:  Fial  ftrmameiilum  in  medio  aqua-  ^  fecil,  satis  rationcm  reddidil.  Aliorum  r.flinqiie  opi-^ 


riiHi,  et  dividat  aquas  alt  aquis,  et  fecit  Deus  firma- 
ineulum.  De  "  iirmamento  oranes  unanimilcrGonsen- 
tiuiU,  quod  non  aliud  eo  nomine,  nisi  *'*  hoc  caoKim 
visibile  signiftcalur.  Alii  lamcn  exli-einam  il]a:n 
spbaerain  voiiibiiem,  undique  lotum  miiiidum  ^m- 


liiones  iiilroducens,  qnid  ipse  in!elle.\il,  qua  oi:ca- 
sione  ignoro,  non  apcruii.  Eos  aiiiem  ceieris  prao' 
ponii,  qui  spaiia  buju.s  aeris,  qiiae  simlinler  aqiia.n 
niariiias,  ct  fiuvialfS  infra  se  posilas,  el  ilias  in  nu- 
bibus  siipra  se  siispensas,  (irmniiionli  noaiine  vnoai  i 


bienlem,  chorisqne  a^trorum  ornaiain  solumitiodo,      conlondunt.  iNnilius  iiaqtie  sensu  refulato,  i|uid  du 

VAi*tlAE  LECTiONES 

*  \  ei.  *  SicC;  A  /bi-(ap,  *  .-^  rniiuiiiss  *  C  ffoc.  ^  veluli  onii  A.  'A  his.  "^  emm  oin.  .^.  *  Sic 
C;  A  caelcsliuni  t)i//uifm/n/rtrwafrtn(m.  ^  C  sitinificai.  ^^  kergi>.  ^^C  eondiiionem.  '*  Sic'.>;  .■^  dicendun^ 
tU.  '*(:/«.  ^'.\quain.  ^^Cou].,  \  credunt,  C  credantur.  "' C  Non  eniui  alibi /e^nwr,  i/i  ii?Mu/.  ^''kaelhe- 
"'is.ei  aeri^.  ^^  .\  prueler.  **  \  aquarum  superioruin,  ''°  CoHj.,  A  susleniani,  C  su;i!iuuil.  "' A  cQmiutani 
tcjirmciii.  *- C  lanicn.  ^' C  corpuienla.  '*'*  C  aelerminari.  **  A  vel  lemporate  vel  locale.  "  A  1«  p o. 
"  Conj  ,^C  c.TKPliAwA.  "  .■^  f<y«/s  vero,  quarnm  in.  *"  C  sinseruni .  se.Q  coir.  senserinl.  ^^  \  rxam'tiie, 
^"  ti  et.     ^»  ac  uni.  A,     "A    deusalas,    ''A   Cui  oir.nino  scnUniia   6".   Auguslini.     "A  lunc. 


695  JOANNIS  SCOTf  (J9§ 

ipsJs*  aquis  senserim.  paucis,  si  liljet,  raiionilms  a  "omnie  appeliniiratioedocct.Eiipsiscnimomniaele- 

cxpjicabo.  Discr  Libcl  <niiilc!ii,  ac »  valde  necessa-  niciKa,  sive  simplicia  sive  compesiia,  veluii  ex  qui- 

litim  est».  De  hac  cnim  *  qnaeslicne  a-ll.nc,  qnod  biisdam  m.ignis  fontibns  defluunt,  inderiue  inielligi- 

i.nilii  salisvidereiur,  a  nullo  esUuasum.  JMac,.  Toiius  biii  qn:ui;im  virlule  rigaia  adminislrantnr.  Nec  hoc 

it:iquc  condilae  naiurae  Irinam  dimensionom  esse  sileiScriptuva  clamans:  E/ fl7Ma«,.7Mae«Hp(.rcatf/osS5 

aibiiror.   Qnine  enim,  quod  creatum  csl  *,  ant  «  s"'",/"«<i<!n/**Hom^nZ)n.Quamvis  enimhocdecaele- 

omnino     corpns     esl    ',    aul«    omnino   spirilns,  «libns  Airtulibus  quis  inlelligat,  praedicto  sen.sui  noi» 

.nnl    aliquod  medium  ,   qnod   nec  omnino    corpns  rcpngnat.dum  sU  divinorum  eloquiornm  "  mulliplex 

est  »,  nec  omnino  spiritus,  sed  quadam   mei!ici.v  interprelaiio.  Proindc  i:arimi  aquaram  in  medio  dl- 

tis,  el  cjctremilajum  ratione,  et  spiriJuali  omnino  na-'  xil  Deus  fieri  firmamcnlnm,  hoc  csl  simplicinm  elc- 

tura,  vohiti    ex    una  extremiialc   el  snperiori,  el  nieniorum  nalnram,  quae  quanlum  visibilia  corpora 

cx   alier.-i,  hoc  esl,   ex  omnino  corporca  et  infe-  snperat,  lanium  abinvisibilibuseorum  rationibus  su- 

riori  '»  pn.porlionalitcr  in  se  recipit ,  unde.  proprie  peratnr,  quanlumque  a  superiftribiis  snscipil,  tantum 

ci  co!in;.tnralilerexlreniiiatibussuis  subsisiit.  Prcinde  inferioribns  dislril.nii ;  qnaiitnm  vero  ab  infLrioribns 

si  qnis  inlciitiis  '» ii  spexeril,  in  hac  lcrnaria  propor-  recipit ,  tantum  supcrioribus  restiluit,  referens  iis 
iioiiaIiiaiehi:ncmuu(1umconsli!utiiminicIiigei.Si(Mii.  B  omnc  quod  abiisdeflnxii.Quam  prophelico  spiritulcr 

<lein  in  qnaiitum  in  rationibus  snis,  iii  qnibiis  aeter-  gislaior  admonitus  firmamenlnm  appellavii.  Abyssum 

naliier '»  of  coiislitulns  <^si.  cLesseniialiier  subsistit,  namqnc  inleljigibilium  rationiim  "  siipcr  se  posUarum 

consideraiur,    non  solum   spiritualis,  verum  etiain  ^f''"»  et  inseparabili  snasimplicitale  fukii  ";  iluxura 

omniiio  spirilns  cognoscitur.  Nemo  enim  recie  phi-  ^«roinulabiliumcorporum.etmaximeariflaethumida 

losophantium  rationes  corporcae  nalurae  spirituales,  qwalitate  compositorum,  dnm  lcmpnrali  vicissitndine 

imo  eliam  spiritus  esse  ncgaril ;  dum  vero  extrcm.ie  rf^solvuntur,  in  scipsam  retrahit.inquesua  universali 

ipsins  deorsnm  versns  inspicinniur  paries,  hoc  est,  8f>Ii(iii,ue,  ne  pcreant,  custodit.  Ncque  hnc  iijnoranl^ 

omnia  isla  corpoia  excalUolicis  elemeniis  coniposila,  <J"'  p'iilosophiae  studiis  irabui;,  iransfusior-.tjm  natu- 

niaxime  ciiam  lerrcna,  ei  aquatica,  quae  cl  geuera-  raruni  ii»  se  ipsas  cognoscunt  '».  Causae  quidem 

tieni,  el  corrnpiioni  obnoxia  sunl,  nihil  aliud  iu  iis  <-*'•»"»"  in  elemenia,  clementa  incorpora  descejijunf» 

invanitur  "  practcr  corpus  omnino  et  ^'*  corporeum.  soUila  ctrpora  per  elcmentain  causas  suas  resiliunt, 

Atsi  qnis  simpl;cinm  elemenionim  naluramintuea-  'PSSi  etiani  corporain  se  inviccm  iranseunt.  In  dihi- 

tnr,  Ince  clarins  quandam  proporlioiial.ilom   medie-  vjo  aer  versiis  esl  in  aquam,  iterumque  "   revcrsa 

latem  invcnict,  qna  ^'  nec  onuiinocorpussunl,  quamo  csl  aqua  in  aera.  Dixit  iiaque  Uens  :  Fial  firmmneH-' 
vis'«eorum  corrupiioncnaturalia  corpora  subsistanl  C  tumin   niedo  aquarum,  hoc  csi,  fial  solidius  siiiw 

cx  "  coitii  nec  oinnino  corporeae  iiaivr.'ie  experlia,  plicium  elemenlornm  iiilcr  profunditaleni   nuioniin» 

duni  ab  eis  omnia  corpoia  piofluani,  et  in  ca  iierum  suarum,  ei  mnialjilem  fluxum  corporuin  eorr.ndeni 

resi.Ivanlur:  et  iterum  allerum  "aUerisnperiorj  qui-  concursu  compositornm,  el  dividut  aqunt  ab  nqtJst 

dem  extrcmiiaic  comparaia '*,  nec  omnino  spirkus  liQcesi,  corpora  composiia,loti3dispcrsa,teniporibus 

sunt,  qucni;un  noii  omnino  corporcaexlremitaie  ali-  mulabilia,  generaiioni  et  corruptioni  disiribuladis-» 

solua,  nec  omnino  uon  spiriins,  quoi:iam  *'ex  ralio-  cernat  a  simpliciLus  ralionibusIocorumiemporuiHqud 

iiibus  oniiiino  spiritualibus  sul.sisienliac  snae  occa-  varietatecarcniibns,  gcneraiioneet  corrnptione  libe- 

sionesaccipiant  *'.  Non  irraiionabiliter  iiaque  dixi-  ris,  imimilabili  lege  siabiliiis  ".  Inter  simplicitaiejn 

iniis,  hunc  inundiim  cxtrcmitad^s  quasdam  a  se  in-  auiem  cansarum  ct  elemenlorum  talisest-differentia, 

vicem  pcniliis  discrelas,  etmedictales,  in  qnibus  uni-  qiiod  illa  cansarum  quidemabsqiie  locarnm  et  lcmpot. 

vcrsiiaiis  ipsus  »*  concors  harmo:iia  conjungitur  ,  ruin  n:\tura  intelligitur,  ista  *'*  vero  locis  lemporibus^ 

possidere.  Ponamus  igiturinferiorcshiijnsmundipar-  que  carerenon  potest;  ineisemm  continetur,etquoJ 

les  vcliili  infcrioresaquas.  Nec  iiunierito,dum  lolum,  illa  omnibus  accidentibns  al.solnia  semper   sit,  isla 

qnod  in  lioc  mundo  niiscilnr,  humore  crestil  atqne  aliquanilo  accidenlia  recipit,  aliquandodepoiiit;  lepo-. , 

iintrilur  ;  humida  siquidcm  quaiitate  corporibns  sul»-  ^  nit  qnidcm  in  universalibus,  in  particnlaiibns  rccipil. 

hila,  absqiie  mora  lahescunt,  ct  difcrescnnt,  cl  pcne  27.  Gcncnliter  aniein  in  amnibiis  sex  prlmorum 

ad  nihiliim  rediguutur.  Nam  et  caclestia  corpora  fer-  diernm  operibns  intelligendum  cst,  ubicnnquc  Scri- 

ventissima,  et  ignea,  humida  aq;!arum  iiat(ir;i  nutri-  plnia  coinmomoiat  :Diril  DtHi  :  Fiat  lux,  (ial  /irma' 

ri  s.ipientes  miiudi  adirmnni,  quod  nec  snci-ne  Sori-  mentuni ,  et  cetera  in  reliquis  diebns,  primordialiuin 

ptiirae  "  exposilores   deneganl  *'.   Spiritiiales  vcro  cansarum  specialem  condilicmem  significari,  quaruai 

oiiiniura    visibilium  rationes   superiorum   aquariim  nnivcrsaliler  crcatio  norainc  caelieiierraepraemifts:» 

V.4IilAi:  LECTIONKS. 

'  A /(is.  *Act.  '<?s/om.  C.  *  <?wiw  oni.  C.  ''Acienlur.  *  A  est  vel.  Vsf  om.  A.  »  A  re/.  »A 
rcc  est  o.iiniHO  cor^H.5.  '"  e/ JH/t'noij  om.  A.  ^^  Antleiiliis.  "  Acsscnlialiler.  **  A  reperilur.  ""  A  et  om- 
»1/(0.  ^'C.qida.  ^^Aquonium.  "  A  subsisluitt  e.l.  *<* ulteiHin  om.  C  ^*  C  esse  paiaia.  **  C  cum  «'  Sic 
A  ;  C  suscipiinit.  "  i/.si/is  om.  A.  '•'  C  srriptur-ie  sacrae.  '•  A  ncgant.  •''  A  supra  coelvm.  "  A  laudant. 
*'  A  wijsteriorum.  *''  A  ratione.  "  A  julcii  simpHciiaie.  *»  C  connoscunl.  *^  cjiim  om.  A.  "  C  iten 
( —  auc  om.  )  "  C  stalilitas.    '•  A  Hla. 


1 


697                                     CE  DIVISIONE  NATDRAE.  ~  IIBER  TERTIUS.  698 

est ;  ubicunqiie  vcro :  £(  fitcta  est  lux,  ei  fecit  Drui  \  pooderaiun)  naiuralcm  suum  sUum  noii  siiiiiitr  <i<*-^ 

firmamentum,  et  faeium  esi  Ua,  eitrundcni  primor-  sercrc,  gravii.tle  quiiiem  iiiferioris  {wrlis  Siipei-ius 

dialiam  cauieruinin  eflecius  suos  pcr  gcncra  cl  spe-  ascenJeref  levilale  vero  supcrioris  inferLus  incliiiari 

cics  processionem.    Vocaviique  Deut  firmamentum  non  pcriniUenle.   Proinde  splcn<iiiii  colofis  viilclur. 

caelum.  JuKla  romanae  iingiiae  eiyinologiam  caclum  esse,  qui  coiorrocdius  esl  inlcrpnlliiiumcl  rutiriim"^ 

dicilur  a  piciura  siderum,  quasi  eaciuli   inslar,  lU  parlcm   qnitlcm  ex  paiiidiialc  fiigidoruin  sidcrum 

Piinio    placel,    juxia    vcro  graecam   proprielatcm  supra,  parlem  vero  ex  rul)edine  calidorum  corporum 

ovpavof ,  quasi  oco,-  «vw,  boc  esl,  visio  dcsnper.  Me-  iiifra  iii   contemperanli.^m    "   siii   splendoi  is  accl- 

riio  ergo  nrinamentum  universalium  elemenloriim  piens.  Planetue  vero,  qui  circa  ciim  voivuniur,  mu- 

eOjoocvo;,  idest,  caeiuin  appcllnlur,  ^uoniam  omnein  laiil  colores  seciinduin  qiialil.ilein  "  spalioruni,  in 

composiiam  corporeamqiie  creatnrain  ai.itinliiie  na-  qnilius  discnrninl,  Jovem  dico,  el  Marlem,  Yenereni» 

turae  supereminet,  Snnl,  qni  leniiissim.is  aqiias  su-  e.t  ^Jcrciiriiiin,  qiiac  semper  cireiilos  suos  circa  so- 

pra  nrmamentura,  hoc  esl '  ,  super  ciioros  siderum  lem  peragunf,  siciit  Plalo  iii  Tiinaeo  edocei.  Aique 

esse  putant ;  scd  eos  refeliji  «  et  ralio  ponderum,  ol  itico  (lum  snpra  solein  siint,  clsios  Oblfiidiint  vullns„ 

ordo  eicmenlonira.  Alii  vero  veluli  *  v:<poral)i!cs  dum  vero  inlta,  rubros.  Non  igiiur  pallor  siileriini 

aquas,  ei  paene  incorporeas  sUpra  caclum  «rguinen-  fl  oogit  nos  inteHigcre,  aqiiac  clerneiilum  iillo  modo 

tantureX  pallore  sleliarum.  Diciint  Cuiin  \  slelias  fri-  supra  cftcliim  esse,  dnm  ipsn  pallidius  ex  caloris  ab- 

gidas  essc,  atque  *  ideo  pallidas;  frigidilas  autem,  sentia  nascatur.  Sed  qiioniain  de  bis  longum  esl  ex- 

non  est,  ut  aiunt,  ubi  aquarnm  subslanlia  decst :  ponere,  qiiicqnid  **  ratio  exigil  naiiiruc,  reileaunis 

minus  oonsiderantes  quod  diciint;  nam  et  ubi  ignis  a:l  propositum.  Et  faclnm  e&t  vcspere  et  mauiidies 

est  substanlialiter ,  ibi  et  frigidilas.  Siqiiidem  cry-  unus  **.  Eadem  interprcialio  esl,qnam  elin  *'  priini 

st.^^llnm,  cnm  sit  frigidae  naturae,  carcre  tamen  ignea  dici  consunnnatione  *'  praodiximus.  Quamvis  etiitu 

virtute,quae  omnia  pcnelrut  corpora,  nuilus  sapicns  alia  conieinplaiio  cst  spiriiualium  **  nnindi  rationuni 

dixerit.  Ignea  itaqiie  vi<(,  tibi  ardet,  cnlor  f st ;  nlti  in  priioorilialibus  causis,  alia  in  siniplicibus  el  i;ni 

iion  anlct ,  frignsesl;  ei  non  ardct  nisi  nbi  maleria  veis;ilibus  elemenlis,  alia  in  coniposilis  pariioulnri- 

Btt  *,  in  qna  ardeat,  et  qnam  consamal.  Meoqne  liusque  corpoiibusf  uuns  lamen  idemque  intillectus 

solarcs  radii  pcr  aetherea  spaiia  difTusi  non  ardent ;  est  tmiiis  inumli  universitatis.  Et  baec  exposiiio  iii. 

In  snbiilissima  enim  ac  '  spirituali  natura  ardendi  ceJ.eris  *''  diebus  observanda  esi,  iibicunqne  inlerpo- 

maieriam*  non  reporiunt.  Descendentes  auiem  *  ad  nilur  :  Ei  facium  esi  vespere  et  maue  dies  unus.  S;it. 

corpiileiiti  aeris  spatia,  veluli  qu.idam  niatcria  ope-  <le  seciiuda  die,  quanium  brevitas  exigit,  esi  diclum. 

ralionis  invonta,  flagrare  incipiunt,  el  in  quantuni  G  Disc.  Sai  plane  ac  verisiinilc,  qnamvis  muUis,  ac  *" 

ad  crassiora  cor|»ora  pcrvcniunt,   in    tanlum    vini  pone  onmibus  igiiotmn.  Mag.  Sequitur  crgo,  ut   dc 

Sijam  ardendo  exereent  in  bis,  quaecaloris  virinie  «enia  dic  sirictim  dicamus.  Dixft  nutem  Deus :  Con' 

solvnntur,  vel  "  solvi  possunt.  Dum  vero  sursuni  yregeutur  nquae  quae  siib  cnelo  sunt  in  locum  ununt, 

versns  in  exlrema  miindi  inlervalla  lenirHsima,  .«pi-  tn  appareat  arida,  fticinmfiue  estita.  De  congregatione 

rilualique  nalnrae  proxitna  eriguntur,  non  invenicn-  aiiuarum  in  locum  iiuuin  opinib  iila,  qiiam  plurimi 

tosmateriam  flagrandi,  nullum  calorcm  gignuni,  illii-  oxposilores  hiijus  Scriplurae  a  S.  B.isilio  Caesareae 

niinalionis  tantitm  operalionem  ostendenies.  Ideoque  Cappariociac  anlisiite  suinplam  soqiiuutur  ,  omnitns 

a<;therea,  ac  »'  pura.  ei  spiritualia  corpora  caelcslia  nola  est,  <|iioniamcogiianiibus  ea  faciUima  **  occur- 

ibidem  conslitula  lucida  sunl  semper,  caloris  autem  rit,  quae  infiHilam  aquaium,  nndiqne  circa  molein 

expertift,  ac   por  hoc  el   frigida,   et  pallida    es.se  lerrac  adhuc  informem  ei  invisibilem  diirusaruni, 

crcdutiiiir.  Proinie  planeta  ille  Saturni  iiomine  vo-  sp?ttia  aerisei  aelberis  3:lbnc  impleniium,  elprimi- 

catiis,  qiioniamcliorissiderumvicinusest'^,  pailidJis  iiv:ielucisambitu  splcndeniinin,  lenuissimam ac  vel-. 

ei  frigidns  "  esse  dicitur;    soiare  autem  corpus,  nli  vaporalem  quaniitatem   i.eriia  die   in  uiium  lo- 

diim  mcdiiim  mnndi    spatium  possidei ,    qnantuin  curn  congregalam  aiilumal ;   in  ciijiis  medio  finna- 

siqiiidera,  nt  aiunt  plulosophi,  a  lerra  ad  solem  in-  D  mcntuin  facium  fuisse  secunda  die  "  credil,  super 

lervalli    esl,  (antum  a  sole  '*  ad  sidera,  medieta-  quod  stiperiorem  aqiiarum  partem  suspendi  putal , 

lem  quand.')^  inlclligiiiir  obtinfre.  Ab  inferioribns  inferiores   antein   praediclae  abyssi  difrusiones  «n 

enim  naluriscorpiileiiiiam  qnandam  ,  a  snperioril;us  nmim  <'ollectas,    boc   esl,  intra  "*  conclusi   "  sui* 

vero  spiriuialem  siibliliiaiem  ad  sulsisientiam '*  sui  liuoribus    oceani    amliitum    congregatas,    ui    ap- 

recipii,  ^  vebiti  contrarias  ntriusque  niiindi  pnriis,  paierei  arida,   locusqiie  aeri  e(  aelberi    daretur. 

superioril  videlicet  el  inferioris,  in  se  colligii  qiiali-  Sed   haec   opinio ,  consulla   veritate ,   miillis  ra- 

tales,  qifirum  conlenliooe  veluli  quadain  siaiera  -aionibus  videiur    litiikare,    «l   inconsequens    om- 

YARIAE  LECtlONES. 


*  Kiie.  *  C  refeilet.  ^  vcIhU  om.  A.  ^"  eiiim  ora.  A.  *  A  e/.  *A  sit  materia.  '  A  tfr.  "Cmo- 
ertem.  *  K  vero.  "  A  «ti/.  "  A  ?f.  ^*  S.  est  viciuut.  ^*  C  illa..  vocata..  ticina..  paUida  et  fngida.  "C 
aulnni  solem.  **k  substantiiim.  '•  C  rubrumque.  "  C  in  coHiempernntia.  **.A  ^uatiiales.  '*  A  quaniMuu 
"  A  seckudHt.  "  in  om.  A.  **  A  eon.-inmmalio»em.  ^  K  conleniplatio  spirituaftum  tit.  '•  C  in  rfsiduli 
liebus      "Ad.     **  k  eani  facilUme.    *'' A  secunda  die  faeium  fuisse.    "  A  in^rr.    **  A.  inclusi. 


699  JOANNIS  Sf.OTI  7nn 

iiiiio  ,    falsisque    imaginalioiiibu»    resullans.    iSon  A  r.inJ,  in  sua  propria  specie,  et  quaiuitale.  nt  qnati- 


enim  credjnius,  S.  Auj^iisiinum  scqucnlds,  iicquc 
veiilati  convcniic  juilicamiis,  nioJein  iiiatn  tor- 
j(;ani  primu  oniniiiin  fuisse  crealam ,  vel  illam 
a!)ys3uin  u.idiqiic  ci.-ca  eain  *  diffusam  ,  deintlcquo 
firiiiaraonlum  in  medio  aquaruni  factum,  deinde 
inrerioram  aquaruni  sn\)  caelo  remaiieiiliiiin  in 
niium  lociiin  colleclionem,  neque  '  r.lliim  liorunj  lo- 
callter  leinporaliterve  aiiud  praecessisse  *,  siqujdi'in 
haee  oiiaiia,  celcranwnque  visiljiliiim  reruin  naliipa 
siniu!  et  semel  coudila  suni,  suis  lcmporibus  et  >i- 
cis  ordinaia  ciconstituta,  niilliiisque  eorum  genera-» 
tio  in  formas  et  spccies  ,  quanliiates  ei  qu.ilitaie^, 
generaiionem  nlierius  lemporalibus  morulis  praeoc- 
cupavit ,  sed  siniu!  ex  aetcrnis  suis  raintnibus,  in 


latc,  in  loco  suo,  hoc  esi,  iater  lerram  el  aera  huuc 
torrae  proximum  appariicrc,  litloribus  suis  cinctae, 
part-m  in  greniiJs  lelluris,  veluii  in  quilusdam  poris 
magiii  cujuspiam  corpnrisocculte  (^iscurrentes,  par- 
tim  siipcrficiem  ejus  aperle  conlcgcntes,  el  in  qui 
hus  locis  dispfir.sae  fuerant,  quaudo  unum  propriuni 
non  liai)ebant,in  queni  posluio-Jum  coariaiae  lermi- 
nos  defiiiilos  non  iransgrediutilur.  Qualiuor  eieniin  '• 
principalia  {iiijiis  mundi  corpora  ex  qu.^lluor  sim- 
plicibus  clemeniis  composita,  lerram  dico.aquain, 
ct  "  aera,  el  aeihcra,  cam  omnibus,  quae  in  eis,  et 
de  eis  facla  sunt,  simul  et  semcl  species  suas  acce' 
perunl  ''  ei  loca,  ct  numeros,  ei  tempora,  et  interv 
valia,  ct  dtffereaiias,  el  proprielales,  mensuras  quo- 


qiiibus  esseniiiiliier  suljsisluiil  ^  in  Yerbo  Dei,  nnum-  B  que,  et  pondera,  el  omne,  quod  in  eis  seniitur,  veJ  '•* 
qnO'lque  seciindum  genu<;  el  speciem    suam,  nume-      scnsum  superat,  et  inlelligilur,  vel  intelleclum  fii 


jo.sqne  iDdiviriuos  proccsscrc.  Senaria  uamque  set 
priinoriiin  dieniiii  qiiaiililas,  cl  iiilfl!igil)i!is  divisio, 
de  caiisis  conditarum  rerum,  deque  prinio  earum 
iinpelit  simii!  in  primam  miindi  liujiis  constiiulionem 
inielligitur,  ei "  qiiod  simul  etsemer'  a  Crealore  fa- 
cliim  esl ,  scnarii  niiuieri  perfeciioiie  a  Spjrilu 
sancSo  per  prophelain  distiiigiiitur  non  lempore,  sed 
inieliigibili  <iis!iiiciione,  ul  per  iiiiineri  virtulcra  divi<- 
nae  operationisperfcctio  indicaretilr?Hic  namque  nu- 
mcrus  suis  parlibus  impieiur,  nec  tolum  parlcs  super- 
al,  nec  partes  lolum.  Ut  enim  vox  praecedit  verbuin 
iion  tempore,  sed  causa;  dc  voce  siquideoi  fit  ver- 
l>'im,  veliiii  de  qiiadam  materia  informi  corpits  qiiod 


gil.  Sed  si  quis  de  lalibus  pliysicas  redjideril  ralio^ 
ties,  qiiia  sensu  corporeo  coinprehendi  non  possuuj 
ftb  his,  qui  solummodo  sensibilia '"  cogiiant.aulsper. 
neiur,  tanquam  nlhil  dicai,  aul  allegorizare  puiabi* 
lur  ncscieniibus »'  naturato  sex  molibus  suis  discer- 
nerc.  Pbvsica  siquidem  siibslaniiales  natufae  ratio- 
ne^,  Elbics  vero  ra!.ionabiles  ipsius  vel  irralionabiles 
motus  eonsTderat.  Disc.  Edissere,  quaeso,  quodcunqne 
de  hac  quaestione  solyeiida  videtur  tibi  verisimile, 
neminemqiie  verearis,  quoquomodo**  feral,  sive  noa 
inielligat,  quod"^uioas,luce  veriiaiisrepercussus'*,  si» 
ve*' spernai veneno invidiae*' coiriiptiis, si ve  veterum 
^  opinionuui  zelo  conteniiosus.  Mao.  Posl  narralionem 


dam  formniufli  :  sic  decausis  adhuc  iiicoguiiis,  ac      mundanae  conslilutionis,  extrdmanim  videlicet  ip- 


veiuti  visibilibiis  formis  adbuc  "^  careuiibus  *  oin- 
iiiuiii  reiiim  visibilium  coudilio»,  niillis  li-mpotum 
spiuiis  vel  locorum  iulcrposilis,  siiiiul  iii  foiinas  nu- 
•neiosque  locorum  cl  leniporum  produoia  est.  El 
qui  de  iiuUcria  informi  mundum  fecit,  qucmadmo- 
dum  iion  aliiiude  accepilmatcriam,  de  qua  faceret '", 
sed  a  »'  seijiso.et  in  seipso  ciaccepitel  fecit;  ita 
neqr.e  !oca  cxlrase  quaesivit,  in  quibtis  lacer.;t,  ne- 
que  lempora  spectavit,  quorum  iiitervallis  opus  suum 
pcrngerei,  sed  in  seipso  omnia  fecit,  qiii  locus  om- 
liiuui  est,  et  lempns  temponim,  et  seculum  seculo- 
ruiii,  qui  simal  openiliis  e.sl,oinuiH  eiiiin  iu  momenlo 
oculi  faeia  suiil.  Natii  ct  ca,  (jiiae  per  cursus  lempo- 
riiui   dii^iiucl.» 


sius"  parlium  sive  invicem  disparium,  incorpor;iliuin 
dico  ralionum  simpliciumque,  secundum  quas  est 
condila,  et  couiposiioni.n  corporiim,  generalioni  et 
corruplioni,  locis  quoque  temporibusque  obnoxionim, 
quae  qtjidem  c.xtiemiiatcs  aquarum  vocabulo  propter 
causas  praedicias  appcllaiae  sunl ,  medieialisque 
quattuor  elcmeniorum,  quae  firniamenli,  caelivc  nor 
nien  acceperunt,  ad  coutempblionenri  infirmae  ejuS' 
dem  parlis,  omiiium  scilicel  corruptibiJium  corpo- 
rum,  prophciica  inlcniio  videlur  desceuderc,  veluii 
.nd  tertiam  nalurae  coiidilae  thcoriam.  1'rimo*' si-? 
quidein  generalitcr  priinordi.dium  causarum  in  suos 
effcotus  i)roce.=;sioiie;n  ex  incogiiiiis  arcanisque  na» 
gemraiioneiii  acccpenint ,  it   acci- jj  iniae  sinibus,  qu.-^si   qtiiiuisdam  tenebris  in  lucem 


ptiiiii,  ei  occeplura  .suui,  siiiiui  el  semel  in  ipso  fa 
cia  suui,  iu  quo  et  praeterita,  cl  praesenlia,  ct  fu- 
lura  simul  cl  semel  ct  iiniim  siiiit  '*.  Praedicla  itaque 
opiuioue  ropiilsa  quaoritur,  quaiesaquao  erani»''  sub 
carlo,  UHae  ooiigrtigaiMe  suut  iu  loour.i  itiitim,  el 
quisesi  locn.,  ille  imus?  Aquac  siquideui  seiisibiles, 
quae  vijlgai  i  vocabiilo  maris  vel  '*  abyssi  vel ««  oceani 
:.ppollanliir,  nio.v;,  iil  ex  occiiUis  suis  causis  erupe- 


forniarum  mulii]diclumpetspicuain  iiilplleclibusquc^ 
conteniplantium,  vel  sensilnis  maiiifestam  expressil; 
deinde  secundo  coutuitu  iriformem  munjll  condilio- 
ncm,  iii  ralioniliusvi-ieliccl  el  universalibuseleineii- 
lis,  inque  corpordjus  parlicularibus  alque  compo- 
silis  cousiderans,  ad  ipsorum  soiubilium  et  cor-> 
rupiibiliiim  corporum,  qune  iiifimum  lolius  creaturae 
olitinent  hicum ,  speculalionena  pervenil.   Quoniam 

VAIUAE  LECTIONES. 


A   illam.     *  neque  o\\\.  \.      '  A  ppwe.s«As«.      *A   exisluni.     *C  eo.    *  A  scmel  (tt   simul. 


'  A  «//- 

fiuc   oui.  (i.     "SicC;  A  \i'.\\0\  iiivisibHibus,  (onnis  adhuc  cnreniibu.-i.     *  k  conJilis.     '°  \  fecemt.     "Aat 
SCipso.     ''  .\  fiitura  in  unnni  sunt  .^iniHl  el  f.emel.     '*  ^ranl  om.  \.     "  .\  et.     '*    A  et.     "  A    cuim.     "    e% 
oiii.  A      "Xaccipiunl.     '•  A  ei.     "  A   sensibiliu  solunmii:lo.       V    C-  uesfienlea.       *^  \  quorrodo. 
uid      **  Pi  uon  pcrcusshs.     ^' A    uul.     ^*  A.iT>vi{iiae  veneno.     »'' A  »//(«$.     "Almo.      '"^  h  tnteli^tibus- 


si 


701  DE  biVlSIONENATUHAE.  —  UBEI\  TnRTIUS.  702 

igiiur  oniniuin  corporuui,  ex  qiiailuor  siinpliciiim-A  iie»s ,  incrrmci>i;i  el  ilclrimcnl.^  pcr  fjuaniilaies  ef 


elemeiiioruin  coliu  oouiposuoruin,  ex  luuxiaiis  usquu 

ad  niiniuia  peivenieniiuui,  triplcK  cousiJeraiio  esl ' : 

uliicr  cnini  iu  jisWuleria  inspicilur,  aliier  iorinu  et 

Bpecies,  quae,  nulei  iao  *  adjccia,  oiune  soliiliini  al- 

qiie  seiisibile  corpus  clficil;  biquidem  sola  *  maie- 

ii;i  cari'.ns  specie  nulluiu  corpus  peragil,  quia  perse 
Infoniiis  csl ,   adjccla  vcro  spccie  corpus   ^  perfe- 

ciuui  *  fii;  aliicr- esseniia  cl  substaniialis   Ibrma', 

jUHe  vcluti   fundamciiluin  iiuuioliile  formalani  sul- 

eri  ci  conrniol  nialcricni  ■  :  necessarium  erai,  sub- 

v{ai!lialein  formani  e.\  niatcna   forniala   ralionabili 

:oiituiUi  segregarc.  Maxinia  aiilein  corpora  dixi  ler- 

ain,  aquam,  aera,  acthcraque,  caclunique,  in  qui- 

lus  innumcrabilis  niaximoruin  ^  corporumi  et  me- 


qnalilalcs  rctipil,  imillisquc  ac  '•  variis  (iiirerentiis, 
qiiao  exlrinsociis  cx  quaiilaie  locoruni,  aenim,  hn- 
niorum,  ciborum  siniiliumque  occasionuni  accidun:, 
succumbii  :  iioiine  \erisiniile  videiur,  rcciaeque  ra- 
tioni  convenicns,  ipsaiu  miitabiiil.iicm  maieriae  cuin 
jp^a  Airma  qu:tlil:iliva  ,  quae  ci  adliaercus  etiiuleni 
acsluni  assiduac  nuciualiouis  luriudacqiic  palitui;, 
aqiianim  sub  c:tclo  siuipliciuin  clenienioiuin  posila- 
rum  Iropico  noniiue  significari?  '^SubsUmlialis  vero 
forma  vel  spccics,  in  *'  geuere  suo  inconiinuiabiliicr 
sulsislens,  quae  *»  nullo  modo  cuiiji  corpoie  ex  nia- 
teria  el  qiuliiaiiva  forma  coinpoi>iio  iiiuiabiliiateia 
paliuir  " — noii  enim  ciiincorj>oreincipit,quanivisin 
coipore  nascaiur,  sinc  quo  per  seipiiain  in  genei'e 


lioruin ,  el  minimorum  •  quaniiias  nmliiplicjtur.  B  suo  essentialiier  perinanet ,  ncque  cum  eo  (orruiii» 


}uae  lainen  '  oirnja  ,  hoc  est  maxiaia,  ei  media, 
!i  miiiima ,  cx  quattuor  purissimit},  sirnpUcissiniis,. 
ii\i-.ibilibusqu©  "  pcr  se  elemenJis  cousiiluuntur,. 
iii)iiiam  in  ca  Fosoivuntur;  nulhimeiiim  ei^menium 
er  se  corporeo  sensu  attingitur-  Si  ergo,  ui  prae- 
iciisraiionibus  ilomonslralum  eat,  qiiaituor  illa  pura 
lemenia  firmamcnti  **  vel  caeli  vocabulo  a  Scri- 
lura  "  propter  suae  naturae  simpjicem  viriuicm 
leruerunt  appellari,  nimirum  omnU)  corpora  ab  eis 
i  sub  eis  ineir^biii  corum  coiiu  coii^liiuta,  aquarum 
.ib  caelo  positarum  possunt  nomine  coinprebendi. 
ec  immcriia;  nam  non  soliim  luutabilia  sunt,  ver 
jui  eiiam  gciicraiioni  et  corruptioni  subjecla.  Et- 
liin  illa'*',  quac  caelestia   vcl  aeiherea  dicunlur 


pilur,  quoniam  omni.s  *^  essenlia,  et  virtus,  el  ope- 
ralio  cum  corrupiibilibns  et  mulabilihiis  nec  cor- 
ruiiipi ,  nec  niuiari  possunl  propriis  «Jiiae  natui:te 
subsiilii»soIioala*5i^ — ayiila£,hM-.ciil,  lerraevociibiilo 
nofiincoiigriieappejlaiur**.  Con(jregen:ur  erijn  a(jucr, 
qnae  sub  cuelo  $unl ,  in  lccum,  i;num,  el  appareat 
ariiia.  Nisi  enim  coiiieuiplaiivii^i  aniiuus  fluctnaiiUm» 
inaieriac  adhaerciuisqiie  ei  formae  inslabiliitttem, 
veluii  quosdam  aesliiaiit.es  fluciiis  ,  in  ur.uni  iniei!;-. 
gciiiiae  locum,  unus  namque  intellecius  esi  maieiiaft 
ei  adhaereulis  "  ei  formae ,  quouiBm  unuiu  corpu.<^ 
eniciuni,  prji^  colligat,  forma  illa  subslaitiiaiis,  r.s^- 
turali  solitUiaie  suae  n&Uirae  scn<per  stabiiis,  nicnii.<i 
oculis  apparere  iion  polerU.  Ul  enim  diO^usio  aqn;t- 


jrpora  ,  quamvis  spiriiualia  cl  jucorruptibilia  vi-  C  rum  leliuris  soiidilaiem,  ne  seiisibus  coiporcis  appa- 


eanliir  esse,  nccessario  tainen  '^,  quoniam  per  ge- 
sraiionem  ct  composilionem  iiichoaverunl  fieri,  ad 
nem  suue  solutionis  el  corruptiouis  pervenicut.  Si 
item  caelestia  corpora  neccssariatn  sui  solutionem 
cpectaiil,  vcrilate  dicenie  :  Cueium  et  lerra  (runii- 
uni  '*;  el  '*  Psalmista  ;  0^\)eramanuvm  tuarumsunl 
leli,  ipni  peribunl ,  et  similia  S.  Scriplurae  tcsliiua- 
a,  quid  de  infimis  muudi  corporibus  esi  aestimauT- 
inn,  quae  quotidic  nascuuiur  aique  solvuulur?  Iia- 
le  si  iii  omni  corpore  sive  caeJesti,  sive  terreno, 
v«  aqualiU  instabilig  inun^atio  materiac  iiiformis 
ospicitur;  iia  enim  deliniiur,  maieria  est  muiabi^ 
as  reruin  mulabiiium  capAx  omnium  formarum, 
stabiliiasquc  mulabilis  farmae ,  qiia  ipsa  maieiia 


icat,  cooperit:  ila  corruptihilium  corporum  nititabi- 
litivs  et  iuuumerabilis  muiiiplicaiio  subsisicntjs  eis 
foriuae  slabititatem  ab  inlcilectualibus  oculis,  na(u- 
ras  "  rerunicoulentplantibus,  auferi,  i:c  persclpsa'* 
a  corporibus  discreta  ctirtsiderciur  persipicua.  lit 
quem:idu:oduni  rece<Ie)tlibns  aiiuis  ,  inque  alvtiunv 
siiuiii  un-lique  coi'ecie  ciimuhtiis,  liitora  ioiige  liiie-- 
que  niida,  ac  ^'  sicca,  solidaqtie  paiescuiit:  sic  irf^ 
aiaLiliiatc  corruptihilium  reium  ineutis  coniuilu  ab 
ii;corruptibilibus  naluris  iino,  contemplatiunis  tenoie 
scgrcgiua  ,  mox  formarum  subsiautialiuin ,  ei  spe-* 
cicriim  imnmiabijis  pulcherrimaque  solidiias  iii^ 
generibus  siiis  animi  oblutibti»  arridel.  Ari(l?p^ 
aniem    diciiur    substaiitialinin    fonnarum    slahiH- 


ecificata  formattir;  ipsa  namque  est  qualitaiiva  ^  ia.<r.  Nec  immerito;  quoniain  nuda  et  .'«b.sahiia  esi 
riiia,  quae  adjuncta  maleriae  "  corpus  eflicii;  qua-  omiiium  accidenUumoperimenio.  OinnU  euim  form:i 
alivain  quidem  formam  dico  illam,  quae  ex  quali-  ci  specics,  iu  gencrali  simpliciiate  ,  qua  subsisiit, 
te  sumpia  et  quaiitiiaie  sensibus  corporeis  appa-  considerata  ,  accidentiui»  concursu  "  omnino  csi 
t,  maieriaeque  instabililali  "  adhaereiis,  cum  ipsa  libera:  corpora  vero,  qiiibus  subsistit,  omnino  *' 
mper  iluciuai ,  generaiionejr  et  corruptionem  pa-     accideniiuiiv  capacia  sunt.  Oe  forma  ^utein  substan» 

YARIAE  LECTlOiNES. 

^  k  eit  contideratw.  *  A  tHateria.  ^  K  efjlcil ;  sola  iiijnidem-  ^  corput  om.  C.  *  perffclum  om.  A. 
A  maleriam.  ^  Coiij.;  A  «i.'«oru.7»;  C  aiiorum.  *  A  numerorum.  *  A  lunc.  ^"  .\  iitvisibilibus  {que 
i).  '*  firmamenli  oiii.  A.  "  .A  icripiuris.  "  A  Ilta  eienim.  '*  A  lunc.  "  A  peribunt.  "  A  ilem, 
y^  adjecia  maierie.  '*  A  i«s/a/»j7i.  **  h  et.  '*  A  ut  ipia  mut^ibililas  inaloriae  c.  i.  f.  q.  q.  e.  aahaerei, 
aestum  ffuctuationii  atsiduae  U  p.  a.  s.  C  S.  e.  p.  t.  iHuniiie  'Tebeal  signilicari?  *'  in  om.  A. 
'>'»  qme  C  el.  '*  Pro  paiitur  0  sumil.  **  omnis  om.  A.  "  soliuniu  om.  A.  **  A  tippeUelur, 
'  A  adhutrfniisiiv.e.  **  .A  naiuram.  *•  ipsa  om.  A.  "  ac  oin.  A.  *'  operimcnio.  Omnis  enim  {orma  — 
cutenlium  concursu.  om.  C-     **  C  omiiium. 


705 


iOANNlS  scoti 


^04 


liali,  seiiipcrquc  j-.erasaneiiie  ',  dc<iite  i|iia  muuliili  A  camquc  jiiuudalioiiibus  suis  cooperii,  ul  vis  aJ  pii- 


«X  qdalilatc  ci  qiianuiale  *  niaieriac  cnpiiluia,  in 
pri:»u  libro  saiis,  iit  opinor,  cst  actuiu.  Et  niiiic 
brcvitcr  de  iisdcni  repciciKiuin,  nc  nlla  anibiguitns 
legentibus  rdin(|ii:ilur.  Subistanlialis  forina  csl  ipsa, 
cujtis  parlicipalioue  omnis  individua  species  forina- 
Uir,  et  est  uiia  iii  oninibus,  el  oiunis  in  una,  et  nec 
niultiplicalur  {n  inullipUcalis,  iicc  nHiiuitur  iii  re- 
(raciis.  Non  eniin  major  est  *  ronua  iila,  vcrbi 
gralia,  quae  dicitur  itonio,  iii  iiiiinjla  liumaiiae  na- 
iiinie  per  intlividiias  species  iuultiplicatiune,  quain 
iii  ilio  uno  et  priiuo  lioniine,  <iiii  priiniis  ^  parli^ 
eeps  lilius  luctiisesl;  itcc  niiuor  in  illoeril,  qiiaui 
III  oiiiiiitius,  qiiorum  corporiji  ex  iilo  iiiuliiplicaiKur : 
sed  III  oiuiiihus  una  cadciiiqiie  csl,  et  iii  oiniiibus 
lola  apqualiie; ,  iw  iiuliis  iillam  varielaUMu  vd  *  dis- 
siiuililiidiiiiitiiecipieiis.  Ladciu  ralioc^l  *  itmmiiibus 
suiislaiitialibus  iuniiis.  iii  ci|iio,  in  bovc,  in  lcone, 
ceioribtpie  aiiiiualibus,  in  surculls  quoquc  el  lierbis 
siuiiiis  regula  naturaiiier  cunslituiiur;  forma  vero 
illa,  maleriae  adbaerens  ad  constilulionem  corporis, 
varia  seniper,  aique  mulabilis,  inque  diversas  difle- 
rcnlias  secundjin  nccidens  dispersa.  Nun  eiiim  ex 
naiuraiibus  causis  visibilium  formpxum  multipiex 
diflereiiiia  procedit  in  una  eademque  suiislantiali  ^ 
foMiia,  sed  extriiisecus  evenit.  Hofninum  siquidem 
iuler  se  dissimilitudo  in  vuitu,  in  quaulitale  et  qua- 
litaie  siiigulorum  corporum  ',  morum  quoque,  ei 
coiiversaiiouutti  \arietas  non  ex  bumana  nalura, 
quae  una  eademque  est  in  omnibus,  in  quibus  esl, 


rum  '*  digiiosc),  qitid  sit,  vaieal  :  ipsc  aquas,  quuu 
sub  caelo  snni  diviuis  admonitioiiibus  ih  Unuin  io- 
cum  jubctur  congrcgai'^,  ut  .oppareai  ariUa»  koc  cst^ 
ul  occiilia  siibstauiialis  forma,  circa  quam  accidcn- 
tium  tluctus  exiesluanl,  inlclleciuaiibus  oculis  iia- 
iiiras  rerum  disceri»eulibu8  cl.ire  pcriuceat.  De  co 
aiiiem,  (|Uod  oinniiini  reruiu,  quai;  dciiuiri  possuni, 
locus  bil  comniuiiis  eoruin,  vei  propria  deriuiiio,  ii* 
primo  liliro  saiis,  ui  opinor,  disputaium  est.  Ei  vo' 
cavit  Deus  nridain  lerrnm,  coHgregaiioiiesque  aquu- 
rum  appctlavii  maria.  Yocal)ulorum  gCiniriationc  iu 
operilius  irium  prii»ordia!iiim  dieruin  '^,  iii  prii>it) 
vidciicei  appeilavit  luccm  die  n,  ct  lenebras  noclt*iii, 
in  sccundo  vocavil  Duus  iiriitamentum  caelum,  iii 
B  tcrlio  \ucavil  beus  aridain  ici laiii,  (oiigivgaiioiics- 
queaqiiaruni  appellavit  marin,  dtipliceni  l,'lius  crea- 
turae  speculalioiiem  sigiiificari  arbiiror.  Alitereniin 
in  causis,  aliier  in  cfTeciibus  una  cademque  res  ibeo- 
riae  speculaliunibus  inlimatur.  Et  vidil  Deus  qttod 
esset  bonum.  Yisio  Dei  toiius  univcrsilalis  est  con- 
diiio.  Noii  eniea  aliud  csl  ei  vidcre,  et  *•  aliud  facere, 
sed  visio  illius  volutilas  ejus  cst,  el  volutiias  Ope- 
ratio.  Merito  auiem  omne,  quod  vidii  Deus,  esl 
Loitum.  Divina  6i(|uidem  bonitas  bonorum  omnium 
causa  est ,  iitio  etratn  omnia  bona  ipsa  esi.  Nulluni 
enim  per  se  bonum  est,  sed  in  quanlum  bonum  est, 
pariicipalione  illius  l>oni,  quod  per  se  solummodo " 
substantiaie  bonum  est,  bonum  est.  Nemo  euini  U" 
nus,  iiiii  solus  Deus.   Vidii  ergo  Deus  quod  esset  bt- 


ci  sibi  semper  similUma,  nullamque  «  varieiaiem  C  num,  hoc  est,  vidil  seipsiim  in  omnibus  bonum.' 
recipieiis,  sed  cx  liis,  quae  circa  cam  "  iiilelllgunlur,  Koii  eniin  Deus  vidit  nisi  seipsum,  quia  exlra  ipsuin 
coniitigil,  ex  locis  videlicet,  tcmporilnisque  ",  ex  «iltil  esi,  et  omne,  quod  iii  ipso  esi,  ipse  esi,  sini- 
geueraiione,  el  qualilale  et  quanliiale  ''  alimouio-  plexque  visio  ipsius  esl,  ei  a  nullo  alio  formaiur 
ruin,  regionum,  aerum,  in  quibus  quisquis  nasciiur,      {psa  uisi  a  seipso.  Ex  ^w.:  Germinet  lerra  Iterbaia 


seu  itulritur,  eiui''universalitcr  dicam,exomitibus, 
quae  circa  substantiam  iitlelliguntur,  ei  non  ipsa  '^ 
subsiuiiiia  suiit.  ipsa  enim  simplex  ei  uniforutis  est, 
uuiiisque  varietaiibus  seu  coinpobilioiiibus  obuo- 
xia. 

2S.  Quisi[iiis  ergo  actu  ralionis  otmiia,  quaecua- 
que  exlrinsecus  circa  propriam  subslantium  singu- 
laruin  foriiiaruiu,  boc  est,  circa  individuas  et  spe- 
cialissimas  species  uitiusciijusque  formae ,  verbi 
causa,  lioiiiiiiis,  eqtii,  bovis,  piscis,  volatilis,  berba- 


vireniein,  et  facicnletn  semen,  et  lignum  pomifcrum 
faciens  fruclum  juxta  gentis  suum,  cujus  semen  in 
ipso  sii  super  terram,  Virluiem  lierbarum  liguoruni- 
que  in  primordiul.bus  cau&is  coiiditam  per  haec 
\ciba  proplielica  commemorat ,  quae  virius  vis 
seminum  a  sanctis  Patribus  solei  appellari,  in  qua 
species  iila  animae,  quac  dicilur  nuiritiva  el  auctiva, 
operationem  suam  cxercei ,  generationem  videli- 
cet  seminum  administrans,  ei  quae  genita  sunt 
nutriens ,    iiicreraentaque    eis    per    numeros    I*- 


ruiii,  iigttoruiii  '=  iuiclliguniur  vcl  seutiuniur  niula-  ^  corum    el    temporum    disiribuens.    El    quoniam 


bilia,  veluii  quadum  niullarum  aquarum  iiiunda- 
lioiie  seiiipcr  Uuciuaniia,  ab  ipsa  itilima  substaiitia, 
•jirca  qiiaiii  volvuniur,  dun;  sil  ipsa  incomititilabili 
suae  iiaturae  leiiore  siabiliia,  segregare  potuerit, 
iiique  unuui  locuiit  congregaverit  'S  boc  est,  ititius 
cjusdenique  dciiiiitioiiisamlfiiucoiiciuserit  ",dicens, 
ornne,  quodcunqtie  circa  propriam  subslanliain  vel 
ii.lelligiiur,  vel  seuiilur,  variuin  et  muiabile  esl, 


omne ,  quod  in  nalura  reruni  visibiiitor  ap- 
paret ,  non  aliunde  nisi  ex  occultis  naturalis  et 
substuiitialis  forinae  sinibus ,  quam  aridae,  vd 
terrae  vocabulo  signiGcalam  praedixiiuus,  origina'es 
causas  generaiionis  suae  recipit  *',  propteica  scri- 
ptuin  esl ,  germinet  terra  herbam  vireniem  el  ceter». 
Ac  si  aiierie  dicereiur,  vis  seminalis  hcrbaruin  ei 
lignoruiii,  quac  in  intimis  sul>staiiiiarum  ratioiiibus 


VAUIAE  LECTIONES. 

'  A  maneulc.  *  A  qnanlilate  cl  qualitnte.  "  A  tsl  major.  *  A  ,)r/Mi.  •  A  anl.  •  A  Eadem  raiiout!. 
'  !>ubxianiiaU  uiu.  .\.  •  C  temporwn.  *C  nullam  (  qut  o  n.).  '"  :\  illam.  "  A  et  teniporibns.  "  .*  (?•?- 
•i^raLlioiii.-  (piu;tiiiulc  ct  qualiluie.  '*  tii  oin.  A.  '*  l".  isla.  '*  A  t/  bntioriiiii.  '"  A  congrtgure.  ''  A 
concluilete      "  uJ puiuin  oai.  A.      '"  A  dicrum  primvrdiaiiuiu.    *"  ei  om.  A.      "  C  rccepit. 


705  m  DIVfSIONE  NATURAE        LIBER  TERTIUS.  706 

«usaliier  crea^  csl,  in  formas  oi  spccies  sensihiies  A  ab  inunuiabiU  sibstaniliiliuin  fonnarum  soliililulc. 


per  geiieraiionem  proccdiU.  Quac  processio  prioior- 
sljalium  caiisarum  iii.c.Tectna  suos  seqiicnlibus  Scri- 
pluiJie  verbis  explanatur  •  Ft  fitctum  esl  ita,  ei  pro- 
tulil  tena  Iwrbnm  virentem,  el  ferculem  semen  juxta 
genui  suiim ,  tiguumqHe  fociens  fructum  ,  el  habens 
unumquod(fue  semen  r.ccundum  specicm  ntam.  Viilcs- 
iie  ,  quemadinothMu  divina  Scripiiira  gciiera  el  spo- 
cics  maiiifosiissimc  declaral?  In  nuWwis  causalitcr 
Cl  invisiliiliier  subsisluni ,  quaccunqnc  per  genera- 
lionem  in  quanliiaiibus  et  qii,iliiaiibus  m  r.oiiliam 
OOrporaliiim  sen&iunn  erumpunl  *.  Si  ciii  oufein  vi- 
^Ctar,  qiiod  ista  txplanalio,  quam  dc  iribtis  *  primis 
diebus  juKia  vircs  inieniionis  noslrae  *  proiulimus 
non  sccuodiiin  bisioriam  sit,  sod  secundum  lejscs 
ailegoriae,  inicnlus  proepicial 
{ihiflc  divisiuiiem. 

^.  Ei  est  quidein  prima  ivpKxitv.u ,  aciiva ,  Re- 
cunda  yu<r<w9,  naiuialis,  leriia  9sf>M.yix,  quae  lic  Deo 
di.spuiat,  quarU  ^oj-xx^j,  ralionalis,  quae  c^sicndit, 
^ibus  regiilistle  unaquaque  IriHmaliaruni  sopbiac  * 
parllum  (lisputandum.  Quarum  una  viriutes,  quibus 
supplantaiilar  vitia,  peuitusque  craiiicanlur,  iuvesli- 
gal;  allera  raiiones  naturarum.  sive  in  causis,  sive 
in  eflcciibus ;  lertia  quid  '  de  una  omRium  causa,. 
quae  Deus  cst ,  pie  debeat  aesiimari ;  quomodo  au' 
letn  et  virius,  ct  naiura,  et  Deus  rationabiiiter  quae- 
rilur,  quarla,  ut  diximus,  cdocci,  diligenterquc 
consideraf,  cui  praedictaruai  sophiae  pariium  narra 


nquarum  congregauoue,  lerraeque  appariiionii  divj- 
.la.m  Scripluram  iiisiuuasse  arbiiraiisumus.  Nec  im-' 
mciito,  quoiiiam  frequcnlissimus  diviuorum  eloquio- 
rum  iisus  esl,  visibilium  rcriim  sig.ii/icaiivis  vocibus, 
invisibilium  reriim  naturales  subsisientias  ralioiics- 
que  2d  exercilalionem  pje^  philosopbaniium  signi- 
ficare.  Nec  mirum  ,  cum  sacpissime  spiritualiuiii  ci 
invisibilium    rcrum   nouiinibuii  corporalt-s  sensibi- 
icsquc  assuescat  innuerc.  Ciijus  rcciprocae  meta- 
pbarae  dum  suul '•  multa  e.vempla  el  innumorab;- 
lia,  iiracscnti  negotio  cumulare,  omiiibusque  iu  (ii 
viiia  Scriptura  cxercilaiis  manifostissima ,   longum 
videlur  aique^^  supernuum ;  paucis  tamcn  exemplis 
uiarnur.  Quoil  naium  est  ex  carm,  caro  est,  bip  loius 
quadriformem  so-  B  bnmo  originali  p.sccaio  nascens  carnis  nominevoc^- 
nir;  el  quod  naium  est  ex  spiriin,  spiriius  est.  lotus 
homo  cx  regener.Uioiie  JM  Cbrisio  renascous  vocaL- 
bulospiiitus  CApfimilur.  Et  si  quis  di.veril,  nou  lo- 
ius  homoe.\  carue  nascilur.  sed  sola  homiais  caro. 
re.spondcbo  :  nou  igiiurloius  bomoes  spiiitu  nasci- 
lur,  sed  sola  aninia.  El  si  ila  cst,  sequiiur,  graiia 
baptismatis  corporihus  non    prodesl  '«.   Si  aulcm 
lotushomo.  aiiima  videlicei  ct  corpus,  in  Chrisio 
renascitur,  et   spiritus  emciti.-r,   nccossano    iotu$ 
homo  in  Adam  •»  ex  carnc  nasciiiir,  ci  caio  esl.  Ae 
sic  conduditur .  ei  ca.-nem  appellari  spiritum .  ct 
spiritum  cariicm.  Vcrbum  Dei  vocali-r  caro,  ct  caro 
verbum ,  el  simiiia ,  in  quibus  simul  c.t  <ru;)s/5o/.5 


Uonem '  hisloncam  de  condilione  rerum  adjunffere     inipl!:«;i..r     «i  ■    k       ■  „       -     " 

dcboar.  Et  si  non  penltus  pbiiosophiae  e.p  Te       C  muf  »    d  .'m If -"'T"-      "    ''^'    ^'iegon.avi- 


non  aiicui  nisi  physicae  copuiabii.  Ei  si  ita  est,  in- 

'tiealur,  quod  a  nobis  allegorTce  diciumd,  et,  ul  opi- 

nor,    inveniel   *.  In  prima   siquidcm  die   primor- 

dinlium  causarum  genCialiler  in  eirectus  suos  sensi- 

busvel  intclleclibus  comprebensibilemprocessionem, 

conditione  lucis  sigmficatam  ,.diximus.  Quod  anleni 

I  primordiales  causae  rerum  omnium  subsianiiae  sinl 

I  in  diviiia  sapimiia  subatiiutae,  lestis  esi  S.  Ambro- 

jsius  |n  Exemero  suo,  Uicens  ;    Animadvertit  «»  vir 

i plenas  prudcntiae  .  Motjses  videluet  '\  ,qmti  visibi- 

Hlim  el  invisibilium  subsiantiaTum-Wiones  "  rt  can- 

sos  rerum  mens  sota  divina  coniineat.  h\  secunda 

Iriformem  mundi  bujus  consiitutionem,  ex  ratifmi- 

jbusviddicct  suis,  simplicibusque  ^Velemenlis,  coi 


ci  inlelligibilcs,  tcnebrarum  vcro  significaiione »' 
cau.sas  subsianiiales,  omncm  scnsum  et  intdlecium 
8upeiantt.:>,  iii  mentc  diviua  aetcinalitcrsubstituiis, 
divinam- Scripiuram  insinuasse  diximus,  aquarum' 
vero.et  firmamenti"in  mcdio  aquarum  "symboliti.s 
appelluiionibus  bujus  mundi  visibilis  triplicem  sub- 
stiiuiionem,  in  caissis  videlicel  suis,quas  S.  Ambro- 
sius  suklaniias  rervm  visiuilinm  in  tnenle  divind 
praeconditas  appdlal.  et  in  universalibus  clemeniis. 
quae  Qraed  caibolica  (tzuxim  vocani,  co  quod  sibi 
invicem  conveniant  et  comiuant.  SToixnMvt,-  eiiim 
cst  5i«rJ7raiff!;,  hoc  csi,  conformaiio  ".  Illorum 
liamqiie  concnrsu  omnia  corpora  visibilia  confici!;n- 
lur.  Ideoque  Athenfenses  <xTctxjia   litlcras  "  ap- 


"^^zz^r^rc^^-ir^"^- » -'■-  ■  ■-'-  -p-^'i«- "  »i™;- ;, ::;. 


firmamcntique  in  medio  eariim  fadi.non  incongrue, 
uircor,  desciipiam  exisiimavimus.  Tertiam  vcro 
Tiundi  hujus'*considerationem  msegregalioneeorum, 
quae  in  eo  mutabtlia  siint,  ab  his  quae  naturaesuae 
subsidiis  cusiodiia,  incommulabiliier  in  eodem  per- 
aianentsialu^^consiiiota.  boc  esl,  in  discrelione 
i!'imura  mulabilium  accidenlium  ralionabiii  couiuilu 


/iciiur.  JNcc  immerilo,  Dum  eniin  viritim  conside 
raniur  pura  et  a  se  invicem  segregala,  videnlur  csse 
coniraria;  frigiis  slquidem  calori,  humidilas  siediali 
conlradidt,  dum  vero  iu  se  iiivicen>  misceniur,  om- 
nium  reniiii  visibilium  harmonia  quadam  mirabili 
aique  inefiabili  composiiiones  efiiciuni.  Re  namqug 
vera  n(m  eleulentorum  substaLfiliae.    sed  quaJitales 


,  ■  VARIAE  LECTIONES 

C^^^p..^..       .^^om.   A       ;Am.ei..,on^  ..,„,...      ^  A    ,erspu,aU      ^  ^opkme   om.    A 
t..      1  ly   numeraiionem.  A  dictum    est.      ■>  C  non  inveniel.      ">   A  adnerlU.       "    A    scUicel 


^  r.i.ones  om.  '\.'l^^P/^^'--(~^^^  hujus  om.  A.     -  custodita  -   statu  om.   C.     -  C 

A  granum  baptismat.s    «i.^i,^  corp^or.bus   nostris  prodesse.      •"   Pro   m  Adam  C  ean- 


iem 
ilerarum. 


"  A  el 
"  A  alleg 


"  C  ^"r:.,.;;  ^  ^'?n//?../-..m.     "  C  Orrr^am.nto.     '^^  A  earum. 


Patrol     CXX//. 


f.  confirmaUo.      *'  C 
23 


T07  J0AN:<15  SCOTI  •  70S 

Uissenliunt.  Qiias  vulelicet  coinposiiiones,  qudniat»  A  pfaniiiei,  nii  maximorum  peiagornm  niagiuiutlinii  ^'^ 


solvt.  cl  in  ea,  fjnoroin  cuilu  efficiuniur,  redire  po&-' 
s:mt,  aiiiiarnm,  (juae  sub  caelo  suut,  vocabulo  »on- 
graontisiime  Propliola  sigutficavil.  Quoniaui  vero 
iianim  rcruiii vbiliHiuii  corpoi^eis sensibus subjccta- 
runi  <lnplex  specuUsiio  est;  aliter  eniin  in  eis  sub- 
Jecias  ei  inimuttibiles  subsisleiilias,  ijuibus  proprie 


ipdigenies,  el  sulci  mulii,  ei  cunvutles  secundum  cUoi  ' 
i/  aias  figtiras,  cnva  *"  om.iin  uiidarum  lunc  plana, 
conjuncla  sunl,  ipsis  diviuo  praecepio  ad  unani  eon^ 
gregalionem  undique  aquis  colleclis  »'. 

50.  His  uti]ue  bujusHiOdi  verbis  praedioti  auclofij 
apcrte  suadetur,  ob  banc  causatu  niuliiluJines  aqua- 


aubsislunl,  aliier  acciJentia,  c^uae  augcri  et  ininui     rum,  ubique  per  cava  ct  piana' lerranmi  diffusas,  i(i 


patiuntur ,  insialrtlifiue  molu  sempcr  variari  non 
licsinunl^  spcciilnrnuT  :  necessarium  crat,  muiubilia 
ob  immulalnlibus  scgregari,  iioc  est,  accideniia  a 
snbstantiis  inielieciuali  '  dijmUcatiene  discerni ,  et 
inutabilia  qiiidem  veiuti  instabilium  aquarum,  ac 
sempcr  fliuiuanliiim  ,  immulabilia  vero,  suae.;ue 
i*iturae  stabilitate  subsistcntia,  solidae  telluris  ari- 


congregatiQnem  ucam  divino  praccepto  fuisse  col* 
lectas,  ne  totam  terrae  superriciem  inundationum 
snarum  cumulaiior.ibus  cooperircnt,  et  ut*'  ad  usus 
humanae  habitationis  appareret  arida,  berbisarbori- 
busquc  dccorata,  diversi»  animalium  formis  copiosa» 
ampiissimis  Oceani,  diversorumque  pelagorum  lilto- 
ribus  ciBcia,  et  ab  impetu  nucluaolis  maris,  areno* 


daeqiie  vocabnlo  significari.  l»  his  crgo  omaibus  jj  sis  ©bicibus  divinae  jussionis  virlulc  roboratis  rau- 


nnlla  allegoria,  sed  ituda  •  solummodo  physica  con- 
sldernlio  iractafur,  mutuulis  sensibilium  nominibus 
fld  significanda  invisibiiia  rreqnentissimo  diviuae 
Scripiurae  usa.  Sed  ne  S.  patris  Basilii  reverendis- 
siraos  videumur  spernerc  intelieclus,  quid  de  bo<' 
senscrit,  qHanlum  mihi  datur  intclligere,  breviter 
iiitimabo.  In  quaria  Uomiiia  in  Gencsin  :  Congre- 
gen:ur,  inquil,  aquee  in  congregaiionem  unam.  Se 
influens  aqua  recipienies  se  regiones  superfundens, 
rrescensque  semper,  tt .  atias  *  ex  aliis  imptens,  om- 
nem  contigua  inctuderei  Epirum,  eo  jussa  est  *  con- 
gregari  in  congregaiiouem  unam  •.  Ac  '  per  hoc  saepe 
fluctuans  ex  ventis  mare,  et  in  jjliHuuinem  maximam 
tubltmih  fluciibus,  mox,  ut  liiiora  tetigerit ,  in  tpii- 


tiita.  Di\im  siquidem  praecepti  vigore  validissimus 
undarum  furor  Tefrenatur  et  repercuiitur,  ne  plana 
lerrarum  el  humiliora  se  loca  obruant.  Haec  autem, 
ut  dixi,  subjuogere  volui,  nc  forte  quis  diceret, 
quarc  glofiosissimi  sacrac  Scripturae  cxposilorissen- 
sum  omnino  praeterire  ausi  sumus.  ■ 

51.  Disc.  Provide  cauteque.  Non  eiiiui  deiicmus 
divinorum  Patrum  intellectus  ullo  modo  ne^ligiTe^ 
seu  unnuUare,  praesQrtim  cum  iios  non  latcat**,  eo$ 
ssepissime  simpliciter  disputasse,  capaciiatem  au- 
dientium  non  saiis  idoncain  ad  profundissinios  $pi- 
ritualis  virtutis  naturaiiiMn  ralioaum  pcrcipiciido^ 
iHlellecuis  providentes.  Atquei.lco  non  lemcredixe- 
rim,  ut  opinor,  deiferum  basilium,  superna  graiia 


«tiim  «<K'wn«  impetumj  retcrtUur.  An  me  nvn  time-  C  illumiiiatum,   siinplicius  exposuissc  sex  priiuorum 


fef«',  fllicjf  Dominus,.  penenicm  ie^minummari  are- 
nam,  in  firmissimotimmum  sabulo,  4ie  '  videticet  vio- 
ttntiae  invecii  maris  refrenantur  •.  AJioquin  quid, 
jiiquil,  pvohibcret  rubrum  marc,  omnem  Aegyplum, 
dum  sil  humilior,  intrare,  el  cooperire  .Aegyplo  fse- 
lagus  incumbens,  si  non  praeceple  essel  Crealoris  im- 
pcditum  ",  A'flm  quia  titiniilior  est  rubro  mari  Ac- 
gy;:tu$,  quidam  volentes  opere  slbi  itivicem  "  pela- 
(jos  conjungere  Acgyptium  et  Jndicutn,  in  quo  rubrum 
eA  mare :  propter  lioc  prcliibiti  sunt  conatibns,  ct 
primus  inchoans  Sesosiris  Aegyptius,  ac  postea  voiens 
yerficere  Darius  Medus.  Baec  a  ms  dicla  sunt.  til  in- 


dieruin  inlelligibilium  operationes,  qiiaiu  ii>ii>lU>x«- 
rai,  sermonem  simpiicilati  auditorum  coapians.  Si- 
quidem  bomiliariterad  populHm  locutus  cst,  et  quod 
simul  cl  scmei  aDeo  factum  fui.ssc  altius  cugno>e- 
ral,  veluti  temporum  nwrulis  dispeiiitum  propier 
eos,  quurum  sensus  moras  temporum,  locorumque 
dislantias  siipcrare  ncscieral,  exposuii.  Quod  cl  ipse 
suLlimissimus  propbetarum  Moyses  fecissc  digiiu- 
scitiir.  Nou  eaim  semel  et  simul  ^^  [lotuii  narrare, 
q;i0il  seuiel  ei  simul "  Deus  potuil  facere.  Siquidem 
ei  iu>s,  qui  adimc  in  tenebris  ignorantiae  palpe-^ 
hratiies  '*  lucem  veritatis  coiuiinur  a^icere,  n^a 


lelligamus  pruecqni  virtuiem  :  Congregeniur  cquae  in  omuc,  qucd  simul  menti»  concipimus  *" ,  verbis  expla- 
congregalionem  unum,  hoc  esl,  nuHa  '^a  seipsa  rece-  uv.m  valemus  '";  omnis  iiamquc  ars,  in  aiiimo  s-v 
dct  **,  sed  in  prin.a  colleclione  congregata  perma-  D  pieiitis  uuiversaliter  formala,  diveri.5i  lilorariun  cl 


neui  '*.  Deiiide  diceiis  :  Congregentur  aquae  in  con- 
qrtgationem  umim  ;  osleadilur  ",  qitia  muilnc  erant 
oer  '*  muiios  modos  segmjaiae  nquae.  Juga  mimque 
monJium  ,  profnndu  "  vallium  irrigua  ,  vquarum 
celicclionein  habebani  " ;  et   adhuc  ciwipi  mulli  et 


syliabaruni,  dictionuinque  idxporalibus  moruHs* 
iiciessario  particulariter  ordiitaleque  in  aiircs  di- 
soenlium  diffundilur.  Non  ergo  pracdictum  Paireu» 
dclemus  aibitrari  siirpliriter  inieilexisse ,  (iiioJ 
simpliciter  videiur  exposuissc.    Quis   euim    aude- 


VARIAt:  LECTIOriES. 

'  A  iniellertuaDhnfi.  *  nuda  o;ii.  A.  *  A  ntia.  ^  Pio  eo  jussn  rsl  C  risn  esl.  •  «n.in»  om.  A.  *  Ac  om.  A. 
"  A  limchilia.  •*  (.uiij.  A  subula  ,  C  sniilonc.  *  .\  inftrm  ssimo  omnium  sabulo  muris  i>iolen!i:i  inneH 
refriiiinalur.  '"  S'.-  0.  ;  A  coopeiirc  S(>i7?ft;  f?ian' ,  quod  Acgyfilo  uJjucel,  conjungere,  nisi  prac^eplHm 
Creiioris  en.set  unyrdimcr.ium.  ''  Sic  C  \  i\v.\dM\\o]ie\c  persuaMTunl  nobis,  voleuns  iavin-ni  '*  A  ne  t!L 
*^  \  reccdftnt.  '"^  \  pnmiineanl.  ''^  (!.  ostendil  libi,  '*;,<•)•  om.  A.  ^"^  k  profunditale.  '*  tW«(./»j?n/.  "  ' 
multiiudinis.  "  A  c^iru  quue.  "  A  coiijiiucia  liiiiii,  el  Dei  ipsius  diviuo  praccepio.  a.  u.  c  u.  oquae  ct 
ticme.  •'•f./mn.  A.  ""^{'.nonnoiUiieai.  *^-*^  A  simui ei  semel.  "  ^iil^;  \.palpaniet;  (.  p.:{pi'.-iu:(fs.  *'' 
(jntuirimus.    '*  A  valetimn^i. 


m  M  DIVISIONE  NATURAE.  —  UBER  TERTIUS.  TIO 

[ii  (livinnih  luminarc  rcprehenifere,  duio  ncscial,  A  plex  ipsius  vi.s,  |»€r  diversns  spccies  visibiiiler  erura- 

(jMiuiimn  in  seipso  poluil,  luccre,  hinoeuque  suui»  peiis,  Jierbarum  ligiiorumqiie  sigiiificalionibus  iusi- 

niiuMS  capaiiijus   lemperaiiier   voIuU  (Hslribuere  I  iiunlur.  Oinnis  cnim  spccies  iii  g  nerc,  el  omnc  ge- 

Niun  non  '  facile  crediderim,  inajnnm   praeconcni  nus  in  »•  subslanlia  naluroliicr  cominelur.  Itcm  om- 

sapienliac,   plenissiimim   viiUile,   inlellexisse   iiul  nis  suhslantia  per  gcnera  "  in  "  foroKis  speciesque 

cngiiasse,  incrlen»  *  molcni  telluris,    lencbios:im,  proprias  viin  snam  exsciil,  ci  hoc  lolnm,  vita  illa, 

iiifinita    adbuc   abyssi    inondalionc    undiqwe    co-  qnae  in  scmiiiilius  operalur,  divini  praecepii  virlul« 

Dpcrtam ,  per  inoras  tempornni  prins   fuissc  con-  jnssa  adiuinislral.  Ideoqne  berbas  lignaqne,  aiiimalia 

diiam,  ac  posica  peracio  dMOnira  diernm  spolio,  fixa    in    loco    pliysici  iu»n    jrrationabililcr   appd» 

pcr  iiilcivalla   lcmpoiiim  transaclornm,   veluti  iu-  lanl- 'Sunt  enini  aniinaia  corpora,  locoruiu  et  lem- 

ilidanie  terlia  lucc,  denudaiam  abysso  illa,  qua  le-  porum  intervallis  crcsceniia,  snisqiic  locis,  in  qui« 

g»;l.alnr,   in  congregationera  unain  colleciam.  Haec  Lns  crescunt,  f;xa.  El  notandum,  quod  ^*  qucmaii- 

enim  oiniiia  et  ceiera,  qnae  de  sex  primordialinm  modum  aquarum  coHcciio  j>cr  se  slare  non  polest, 

diorum  opeiibus  divina  Scriplurq  cQmoiemoial,  si-  nisi  mole  terrac  susUnealur,  sive  iiilcrius  per  eccul- 

niul  et  semel  divlno  praecepto  alisque  uliis  lenipo-  los  poros,  fcive  exlerius  per  apcrias  iniindaliose» 
Viilibus  iniervidlis,  suis  raiionibus,  secundum  quas  J8  discurrcas,  sive  stagnis  lacubusque  slans  ;  ila  acci- 

coiidita  siint,  distincia  et  faiila  fuisse,  et  in  spcfcie»  denlium  inundatio  non  nisi  in  su!tjc<ia   substinUa 

SU3S  producla,  beatissinius  perspexerat,  ut  arbilror  *,  consisiere  praevalet,  sivc  iii  occuliis  snbjccli  sinlbas 

Basilius.  An  aliud  ex  verbis  ipsius  in  noua  homilla  lateanl,  ui  sunl  qualiiates  ei  quanlilates,  causaliier , 

Kxcmeri  sui  intelligendttm?  InieUige  ,  inquit,  V<r-  sive  foras  erumpant,  el  in  aliqua  materia  apparean!, 

bum  Dei  per  crcaturant  currene,  iuitc  incipiens,  et  ui  sunt  molcs  corjxneac  divcrsis  coloribns^siiper , 

Vique  nunc  operan$,  et  in  finem  pervenicns  *,  donec  fusac,  sive  stabiiin  sini,  ut  species  al'{!!e  *•  figuriie, 

mundus  consummetur.  Vnjiue  sphaera  cum  ab  '  aii'  quae  adjcciae  mulabililaii  matcriae  *'  visibilia  oJft- 

quo  impellilur,  ti  proclitio  quodam  accipiatur,  ct  pro-  ciunt  corpora,   statu  qnodam  speciali  co;.rormata, 

r))f«  eonformatione,  el  commodiiate  regijfnis  ferturin  el  in  unum  coHigimt  ",  ne  subito  solvantur,  iiique 

proclivum  *,  nec  prins  stans,  quam  acqualitas  cem-  fiuxus  suac  n.utabilitaiis  spcciem,  qnac©:!lineiiiiu*\ 

porum  ipsam  suscipiat :  sic  natura  exislentiamf  uno  desercnlia   labantur  ci  refiuanl.  S«d  ne   iu  lalibus 

ptaecepia  moia,  in  gftneralione  ei  corrupiione  creatu-  diutius  immoremur,  ad  quarlam  nv.indl^nac  consil- 

ram  '  plane  percvrrii ,  generum  coosequcniias  per  tntionis  iranseamus  speculalioncm. 
similitudinem  salvatu^   dwec  ad  ij^ta  descendai         53.  Disc.  Serics  disputattonis  ita  cxigit.  Nam  si 
^nem.  Equum  qnidem  equi  facit  suecessormt  lioum^  C  p^y  wngula,  quaccnnque  dc  t;tlib'is  el  *^  quaerenda 

leonis,  ctqnilam  aquilae,  el  nunc  quodque  animalinun  tK   solvenda   sttiU ,   quis  **   investigare   volucrit , 

censequenler  successiouiffus  conservelum,  uaque  ad'  prius  ei  iern^ud  deGciet,  quam  ad  (inem  omniQin, 

consummaiioium  nniversitMii»  trttnsmiuii  *.  Intuere  quae  traciaftt^  S'ij|>t  et  *'  ad  purum  discutiendii, 

vim  simiUtadiois.  Verbum  Dei,  inquii,  per  »miiia  vaieat  pcrvenire.  M«<;.  Peracta  itaque  duarum  in- 

Db  '*  initio  creaturae  usque  ad  fioem  universitatls  feriornm  visibilis  hujus  niunili  pariitim,  ferrac  vi- 

sen^roperans  9i8nia  et  raovens  perctsrri4;  uao  deJicct  et  aqoao,  formationis  parri^tiooe,  imo  etinm 

namque  praecepio,  veluli  unam  qaaodam  sphacram,  simui  ac  *^  somel,  absqtie  nilis  teinpora^ibus  morniis, 
unsm  naluratn  eonim»  q»ae  sunt  «uquI  ei  semel  divino  praecepto  in  geiicribus  suis  ct  sfteriebu» 
facia ,  movei  in  genera  et  spccies,  ^uae  currens  foriBatarum,  locis  quoque,  ceriisque  finilms  cir- 
▼eluii  in  prociivum  '*  quoddam  voluta,  cumre  nan  camscriptarunfi  specalafioite,  mox  ad  superidrum 
^'•)iine(,  donec  ad  fin^m  nniversitatrs ,  vcluti  ad  partium,  aeris  dico  ei  ignis,  coi!Stiluti«nem  divtnus 
^adamquieteinpsrveitial.  UnumigiiurDei  "Ver-     cdsiB0gr.')p3ius  nwnlis  iniuiium  coavcriii,  dicens : 

'um  uno  praecepto  Qiiam  exisienlium  natursi»  fleri  '  Dvfii  autem  &eus  t  Fiaiit  liiminaria  1«  firmameuio 
fssil,  quara  simul  el  semei  el  c^ndidit,  et  in  spe-  caeii,  et  dividant  diem  *c  noctem,  et  sini  in  siana, 
Jcs  proprias  produxit.  Ul  enim  uno  j^tntceptio,  ei**  lemparafei**  dies,  etnoctes,et  annos,el  (ucsant 
epetiio  iamen"sexies  a  Tlieologo,  naturam  ornnium  »«  firmamer^o  Uhli,  ei  illnmineni  terram;  et  factum 
ii.Tiul  crcavit,  ita  ipsa  natura  stuiul  in  omnes  coegit  esi  iia.  Audisti  condiiioncm  gcnerulom  omnium  lu- 
ninerecreaturas,  necuUaalieramlocorum  scu  teia-  minariuin  caelestia  firmamooii  In  priuiordtalibus 
h)rum  numerit  seu  spatiis  praecessii.  Mav..  Jugie  causis  ante  onmeiD  dicm ,  et  loinpus ,  oi  locuw ; 
ecteqiie  magnum  **  viruin  praedicas,  nec  aUlor  4o  audi  eorundem  pro«e»slonew  in  t^ffectus  suos,  in 
irib  csl  scntiendum.  Polciire  igiiur,  segregala  nml-  species  proprias  inwUipIicaiam,  locoruni  intervaUis 
iiudine  »» actideniium  siabiUlale  aubstanliae,  malti-      discrelanpi,   lemporum  curriculis  volubilem,  molu 

YARIAE  LECtlQXES. 

^  K  S'eque.  *  C  inuormcm.  *  vt  arbitror  om.  A.  ^"  \  proverjens.  *  nb  0.11.  A.  *  A  in  dednc, 
crenlHmm  oin.  .\.  "  C  ad  o:n.  0.  *C,r,dmutU.  '*  .■\  «■.'.  "  A  dedivp.  *^  Vei  uiv.  \.  '^A  /««<-, 
•  .\  i»iaarimi(»H.     '*  A  mutabiUl/ife.     *» /h  om.  A.     "  .\  pcr  ueiteralionis.     "  in  nm.  A.     "  qi/9d  om.    A, 

i   Kel.    "  nt«t.-Tinr  ov.\.  A.     **  \  colngnnlur.     **  \  cotjtiiriur.     '^e-oin.  A,     ^'^  A  qvisijuis.     -*  c' oui.  .V» 

r  Kei.    «^  "  A   711. 


711                                                                J0ANNI5  SCOTI  712 

Aiabili,  «aluqiie  rnobili  comi^actam.   FecUque  Dem  A  menlorum  univcrsiUlc:n,   quae  dum  per  se  nuris- 

duQ  ma'jna  luminaria ,  luminjire  majus,  ui  praeetset  «ma   siiil ,   et    incoippieliensil  ilia   oinni  corporco 

diei,  el  •  luininare  minus,  ul  praee$sel   nocli,  et  Hei-  sensu,  el  ubique  uruversaliler  di/Tusa,  invisibtli  suo 

ki,  Kl  celcra,  quae  de  operibus  quarlae  lucis  Scri-  rieaiu,  proporiionabilique  coilu  in  se  invicem,  om- 

ptura  couimcmoral.  De  firmamenlo,  dum  de  sc-  i'a  corpora  sensibiUa  perficiunt,  sivc  cueiesiia  sini, 

cunda  die  Iractabamus,  qtwe  nol.is  verisiiniiia  visa  sive  aerea,  sive  aquaiica,  sive  Jerrena,  sjvc  maxima 

sunt,  exposuimus.   Non  enim,  ul  opinor,  aliud  fir-  sinl*,  sive  minima,  si?e  media,  et,  ut   univcrsaliier 

mamentuir.  secundo  die  est  faclum  in  medio  aqua-  dicam,  lota  caelesiis  sphaera,  et  omnia,  qaae  in  ea, 

rum,  et  aiiud,  in  quo  quarlo  die  facla  est  series  et  exlra  «'  eam  "  a  summo  usque  deorsum  "  conti- 

caelesiiuni  luminarium.   Siquidem  si   aliud  esset,  neniur,  eorum  concursu  nata '*  sunt,  et  quieqniJ  in 

foru^ssis  Scripiura  non  siierei,  sed  diceret,  naul  lu-  ordine  seculorum  vicissiludine  rerum  cornipJbilium 

ininaria,  clfirmamenlum  caeli.sJtui  dixii:fifl< /ir-  nascitur,   ab  ipsis  procedit,  el  in  ipsa  resoivitur. 

wamentwn  in  medio  affuarum.  Nunc  auiem  ,  quo-  Haec  auiem  vocantur  a  Graccis  7rv/>,  anp,  v5«<j,  yx?, 

juam  non  dixii,  fial  armamenium,  sed  fiani  hmi'  hoc  est^  ignis,  aer,  aqua,  lerra,  ex  nominibus  maxi- 

naria  i<j  fnmamento,  chrt  dalur  inleliigi ,  anum  roorund  corporum,  quae  ex  eis  componunlur,  denc- 

idipsumque  esse  Armamenlum,  quod  secundo  die  in  B  minaia.  Ulu  noiandum,  quod  non  ex  coilu  subsian- 

nvedio  faclum  esi  aquarum,  el  in  quo  postmodum  tialium  cleraenlortim  ,  dum  sint  incorruptiljilia  et 

non  spalio  temporis,  sed  distaniia  prophelicac  vi-  Insolubilia,  scd  ex  egrum '  ^  quaiitatibus  »iLi  invi- 

sionis,  siderea  Jumiaaria  condiia  sunt.  Cum  igiiur  cem  proportionaliler  '*  copubiis  corpora  sensil)ilia 

iria  co!|>ora  maxrma  mundi  sinl,  ui  philosophi  per-  «onficiunlur.  Qualilatesauieraquatiuor  elcmentorum 

iiibeutf  quorum  unum  vnlimum,   mediumqnc  tolius  notissimae  sunt  quatluor":  calidiias ,  humiditas , 

n'nudi,  insiar  cenlri  in  circulo  seu  sphaera,  arldam  Wgidifas,  siccifas,  ex  quibus  omnia  corpora  male- 

*  el '  terram  rfivina  vocavil  auctoritas,  segrcgalionc  rialia  adjectis  formis  coraponi ,  pbysica   perhibe* 

aquarum  legeniium  sc  specificalum,  herbarum  li-  Iheoria.  Quarum  quidem  a^^/ivas  esse  duas  philoso- 

fenorumque  puJcherrima  varielaie  cooperlum,  sive  pbi  dicunt,  calidilaiem  et  frigidiiaiem ;  passiva»- 

quis  sinipliciori  sensu  visibilem.hanc  molem  in  me-  que  "  duas,  humiditalem  et  aridilatem.  Dum  euim 

ilio  mundi  posilam,  ocsani  iitnbo  circumciiictam,  c&Uditas  humidiiaii,  el  frigidiias  ariditati  naiurali 

lerrae  aquurumque  vocabuiis  significatam,  sive  al-  quodam  coitu  misccnlur,  oimiia,  quae  ia  turra  et 

liori  inteilectu  ^Hibstantlse  ab  accidcniibus  dijudi-  mari  nascuniur^  procreaiionem   accipiunt.    Qiioi 

caiionem  inlelieserit;    I-.erbarum  vero  el  lignorum  eliam  Poeta  inlelligebat,  dicens : 

nominationibus ,    sive  haec  ornamenta  seiisibilia  ,  ^        Tum  f.ater  otnnipotens  fecundij  in.hribus  attber 

qaibus  aeslivis  teniporibus  lerrcna  vestiiur  superli-  Ojojiig.s  ir»  gremlum  laeie  descendii'. 

cies,  vi  seminunri  erompeniia,  teliuri  radicitus  fisa,  Patrem  siquidem  igneam  qualitaiem ,  quae  est 

humore  nutriia  et  corpuientia,  sive    inieUigibiiei  culiditas,  fccundos  vero  imbres  aquaticam,  qu>ie 

species,   ex  intimis    naluralibusqne  ^  subsiantiac  est  frigiditas ,  appeliavii;  conjugis  ver»  greiniuni 

sinibus  procedc^nles,  in&tar  herbaFum  lignorumqu''  feiiilitatem  humidiiatis,  quae  ei>i  qualiias  aerispro- 

de  terra  naseentium  praeceperit  *;  aliier  namque  p**ia,  et  aridiiatis,  qiiae  est  lerrae  qualiiativa  prp- 

in  omnl  sensihiU  corpore  quaniilaUs  molem ,  quaji-  prieias,  vocando,  unius  veluli  uxoris  nominaiioue  *• 

talibus  suis  subjcctam,  corporeis  sensibus  coiiside-  terram  cum  sibi  proxiiniori  et  corpulentiori  aer( 

ramus,  aiiter  invisibiienfi  ^ubSlantiam,  speciesque  significavii.  Hinc  colligitur,  ut  duae  qualitales  ac- 

proprias  in  ipsa  subsistenles  mentis  acie  inieiijgi-  livae  sibi  invicem  conirariae,  caliditaiem  dico  et 

mus,  secundum  quas  reruin  omnium  Visibiliunt  et  frigidiialem  '*,  duabus  passivis  sibimet  oppositis» 

invisibilium  numerosilzs  mutiiplic^tur,  imiversali-  humidiluti  videlicct  et  ariLiitati  copuialae,  occasio* 

tas'' colliglliir,  proprielas  custoditur  :  ad  aliorum  nem  omnibu«  in  terra  ei  iu  aquis  itascenlibus  prae- 
ditnrum  liiaximorum  mundi  eorporuni  theoWam  pro-  ^  beant  generaiionis  et  jncremeniorum.  Et  ne  qui« 

pheiica  inientio  conversa  est.  Fiam  lumimria^  in^  niireiui ,  frigiditatem,  dum  sii  proprie  aquaruro,  de 

quii,  tii  lirmamento  cceli.  ilecprdaris,  utopinor,  de  superioiilus  liujus  aeris  partibus  vt^Iuti  in  gremiiiin 

hoc  nonune  firmamenli  in  inedio  squ&r^im  con&it  lerren&e  *°aridiuiisdescendere,  cogiu^&cai,  aquasiu 

tiiti,  duni  de  eo  traclabamus,  nofttri  inieUecUts  ^.  nubibus  suspensas  frigitliores  esse  raarinis  fluvi.Wi- 

Djsc.  Hecordor  sane.  8i  non  me-  falUt  merooria,  busque  flueniis.  Si  auiem  ad  haec  quisdixerii,  qu.i 

convenerat  quidem  inter  nos,  nil  probabilius  eo'  «rgo  mullj  philosophorum,  leste  S.  Augusiino,  ailii 

'omine  slgnificari,  quam  quatluor  simplicium  ele-  niant,  ignem  el  aera*'  a^-eie,  aquam  vere  ei  tenaia 

VARIAK  LECTIONES. 

'  et  om.  A.     »  vil  om.  C.    *  A  naturaiibua,     ^*  Conj.,  AC  perceperit.    *  A  universi/as.    *  A  ncstri  rcn 
iiilnotionem   iiuellectus.     VA  me^  non.     •  A  in  «o.      *  sini  '>m.  A.     ''  C  tniro.     "  A  eam   citi:/.     " 
iwjie  <f(<  deorjtum.     "  Conj.',  AC  wofa.     ^*  eorum  oin.  C.     '*  propor/iiiHo/ifer  om.  .A.     **  quaituor  ow   A 
•'  A  pnsf.ii'0^      »*  A  namtnuiivnem.     '«  calidilas  videlnet  ei  frigidiJas.    *»  lerrenae  om.  A.     *'  A  acran. 

NOTAE. 

a  Vil-.i^il.  Ceorg.  II.  325. 

i 


713  DE  DIVISIONE  X.\TURAE,  -^  LIBER  TERTIUS.  7!-* 

paii,  si  aqua  frigula  aridiiali  lerrae  inijila  in  semi-  A  malerialium  rerum  sensibilcm  cwsiin!  -^  t»,  prae- 

iiibusagil,  emon  palilur,  buicsaiiseslrespondere,  slanliiiro   convenlus.    Quamvis   liaqnt^    qnaliiatuin 

aquam  frigidam  esse  el  liumidam,  sed  huniiililatem  quaedam  qiiidem  in    quibusdam   corporibus  p!  s, 

ab  acre,  frigidilaiem  vero  a  seipsa  recipere '.  Ea  quaedain  vero  minus  sensibus  apparcam,  sy!u/.,i3 

qualiiaie,  quara  ei  vicino  sibi  clemenlo  suscipil,  tamcii  ipsonini  calholicoruin  elenjenlormn  una  oa- 

iictum  calidi  patilur;  ea  vcro,  quae  sua  esl,  sempcr  demqne  «niformilcr   commensurabdis   in  omiiilxis 

ia  seininibus  agit.  Quis  cnim  natunilium  raiionuia  est.   Mcns  siqiiidcm  divina  examinaiioiiem   lolius 

perilus    ignoral,  solam  sinceramque  '  calidiialem  mundani  corporis  iiiter  duas  exlremilates  sibi  invi- 

absque  aliquo  '  ex  fiigidiiaie  leoiperamenlo,  aul  so-  ccm  c  oonirario  oppositas  aeqiiali  lance  libravit,  in- 

lam  sinceramquefrigiditat^msiaequadamcaliditaus  tcr  graviiai«m  dico  ei  levUaiem,  inler  quas  oin:iis 

mixlura  cujusdam  *^  corporis  nullam  generationcnn  consiiliiiio*  visibilium  corporum  ponderaia  est.  Pro- 

agerc,  aut  ex  sola  humiditale,  seu^sola  aiidiiale  in;!e  oniiiia  corpoia,  in  quanlum  gravilateni  parlici- 

«inc  ulriusque  coiilemperantia  nullum  corpusnaiu-  pant,   in    laaiuin  lcrienarum   qualilaUim   capncia 

rali  passione  nasci?  In  his  tamcn,  in  quibus  munda-  sunl",lJ0C  est.soliditatis,  elslabililMis:  ia  quantuni 

nae  philosophiae  Ji»udiuni  exerceiur,  longius  immo-  vero  ex  levllaleatlrahunt,  in  tantum  qualitales  cac- 
rari  non  valde  esl  necessarium.  Proinde  paucis  his  p  lesies  participani,  iuanllaicm  dico  ei  mutabilitaiem; 

dc  quattuor  qualiialibus  quailuor  universalium  cle-  mcdia  aiilem.quac  siroili  libramine  c\ircmliatcs"al- 

meniwum  praelibalis,  quae,  qiioniam  inedielalcm  lingunl,  aequalipaiticipauoneillarumquaUlates  pos 

qiiandam  inler  primordialcs  caiisas  et  composiia.  sidcnt.  In  cmnibusaulem  quatluoielementorumuni 

corpofa  oblincnt,  firmamenli  nouicn  acceperunt,  ad  versalium  umis  idemqiic  mot«s  esl,  ei  sialus.ct  capa- 

h.iiinarium,  quae  in  ipso  conslitiita  sunl  \  cxposl-  ciias,cl  possessio.  Mag  Probabiliicr  respoiisum  esi. 

tioncm  propcrandum  video.   Mag.  Rectc  vides.  Si  Inhocenim  omneiiphysiciconsentiunl.  Ubiqueigiiur 

ergo  nomine  firmamftnli  qualtuor  simplicissima  uni-  simt  per  toium  sensibilem  mundum  aequali  luensii- 

vcrsalis&Imaqi.e  mundi  clementa  vocanlur,  quid  libi  ralione  atque  concursu  quaUoorpiiri«siuia  clementa, 

videiur?  Nura  illii  quatluor  ubiqiie  in  omnia  Corpyra  firmamenii  vocabuio  <iivina   aiKlyriiale  apj>eliaia. 

sive  aclherea,  sive  aerea,  siveaqualiea,  sive  renena  Disc.  Jam  daiuru  esi,  el  ralione  invenlum.  Gracco- 

diflimdunliir  connexa,  ila  ut  nuUum  sensibile  cor-  rum  quoqiie  nominum  inlerpreiatlo  leslis  cst;  si<Mii- 

piis  possit  rcperiri,.  quod  illoium  omjiium  *'  careat  dem  Trvp  ignis  proptevea  dicitur,  ul  arbitror,  qaia 

concur-suT  An  quaedam  ex  quibusdam,  non  aiiiem  per  poros,  hoc  esi,  occullos  mealus  omnia  pcnstiat. 

omniaex  omnibys  conOuuni?  Disc- Huic  quaestioni  QuIIura  enim  corpus  esl,  ex  quo  iguis  excuti  iion 
facillimum  e$\  satisfacere,  quouiam  a  munrtiphiloso-  q  valcal,  coUisione  quadam  allraclns,  Nam  el  '^  ul- 

phis  qgaesila  est,  et  raliQiiabilitcr  Invcnta.  Aiiinl  Iritus  undarum  sciinillaul  'S  »cc  onmiiio  currereTil, 

enim,  inlra  ambiium  mundi  hiijus  sci^sibilis  nullum  si    calidiutis    espertes  essent.    Quid    dlcam    de 

coipus  intervalli»  ^  longiludiuis,  lalitiidinis,  ahitu-  eoloribus ,  q«i  de  "   Jucis   naiuia  absque   dnbio 

dirris  dimensum  posse  Heri,  in  qm  quattuor  elemcii-  procedunt?    Nonne  '=>  omnibus  corporibns  supeifu- 

lorum  nalura,  quamvis  invisibiliier,  non  valeat  iiv  sos    essc   vidennis?    Aer    uominaiu^  '%    id   esi, 

telligi.  Nam  sicut  omne,  quod  senaus  coii^oreus  in  spiritus,   quia  pcr   omiiia    spiral.    Nulla  iiamque 

ei$  «itingit,  ron  nliunde  nisi  ex  quiililaium  quaUuQr  sensibilis    naiura    est,   qaam    subiitissimus    aer 

elemeuiorum  confluxu  in  sc  invicem  suae  consiilu-  peretrare    non    possit.   QuoJ   ex   oJoriljus  ei 

tionis  maleriem  *  recipit;  iia  omne,  quod  in  eis-  sonispossumus  argumeniari.  Noneuim  iuveniescor* 

dcm,  in  quantum  corpora  sunt,  rationabilis  invesli-  pus,  quod  quendam  odoremoifacieniilus,  aut  qucn- 

gatio  invenit,  nil  aliud  est  praeier  ipsorum  simpli-  dam  sonum  pulsaniibus  non  reddat.  'r?«jo  vocaUir» 

ejum  ei'  inseparabilium  elemeuiorum  uniformiter  fd  est  aqua,  quasi  siSo?  ojswftsvov,  hoc  est,  species- 

coAvenlum.  Ideo  aiiiem  additum  esl,  iri  quantum  visa.  Nulla  siquidem  corpoiea  res  esl,  ex  cojus  su- 

corpora  sunt,  nc  qui»  exislimaret,  nos  substantias  psrncie,  atirilu  quodam  l^vigaia,  irnago  qu.iedam 
rerum,  wi  genera,  scu  species,  seu  illam  vliam,  l^  rcsuUare  non  val«»ai.  "Ax®''"  ^PP^'^^"'' '^'"'"^  ^^  ^*"'" 

<)«ac  ononia  corpora,  in  quibus  nioUis  vlialis  cogno-  vitate.  Non  enini  uUum  "  corpus  esl  *',  quod  propor- 
scitiir,  et  animare  et  nutrlrc  perhibeiur,  in  ?ioc  tione  sui  ponderis  aaturalein  suum  locum  non  appc- 
loco  leiigisse  vel  tractasse,  Haec  enim  ullraomnem  tal,  sive  in  medium  mHndi,  sive  in  extrema  verga- 
unlvcrsaliier  corpoream  naluram  et  sunl,  ei  inlelli-  lur.  Nec  hune  sensum  refutai  iliud  aliud  nomen  ler- 
gunlur,  ct  sine  quibus  nulla  corporea  natura,  srre  rae,  quod  est  7»^,  qaod  proprie  vallem  signiHcai ;  si- 
Incoinpj-eliensibiiis  slt  sehsibas  corporeis,  ul  sunt  quideniuniuscujusquecrealuraeesivaliis  iocusque*'*,. 
quaiiuor  ifla  eleinenta,  de  quibus  nune  agilur,  aive  jn  quo  proiiria  sua  de/initione  circumseribilur.  pim 
coniprelieiisibilis  r  ut  siinC  dlver^arum  qiialilatunt     ergo>  aliquod  corpus  perspexeris    si  m  00  celoram 

VARIAE  LECTIONES 

j^  '  Coiij.,  AC  recipiens.       ^  .\  sivcerttiir      *  A  uUo.  *  A  cujusqnam.     '  A  aut  ex.      ®  A  svnt   tonstHulc^ 
omniiim  oin.  A.     '  A  inUllectimli^.     '  A  uipieriam.      -  A  medieias.     ^»  K  stiai  capacia.      *'  A  zxtrQiniia' 
tm.    '*t!iom.  A.     "^  Q  scbtlUlai.     'M:«c.     "  A  ;Von.     '■' A  nonunaius..    "  C  ac.     '^  Ptq  rionk/fifft  u'lum 
Cnultum.    '  «fcm.  A.    "  C  locui  {que  oni.)* 


^'5  JOANNIS  SCOTI  «yjd 

Iticis  }  «enseris,  subesse  i|piciim ;  si  sonura,  «eu  A  nun«  pxigis,  cIIm  opljuo  sit  raiione  sulitiixa.  vel  afi 

sponlaneuirt,  seu  nrlificialem,  siibesse  aPreum ;  si  ex     uHo  philosophorum  pleno  depi-onipta".  Non  <|iio,l  ilU, 

plana  superficie  naUinic,  soii  arte  rj.ijifnii^m  imagi.      ul  arhiiror,   noa  inlelleseriul,  alioqnin   iion    recle 

iiem   resiiUato,  subes.se  a(j?uuicum,  ubi  eiiira  non 

«csullal,  it)i  noii  esl  defcctiisnatiirae,  Si^d  iitJuslriae, 

iihi  aiiquem  appeiitufu   naliiralis  sialiouis  stirsiim 

versus  seu  ileoisiiiH,  stibosse  lerrciiiim  intfiligc  cle- 

mciitcm,  muUa({iic  '  aiia  sunt  argunienta  nalur:ilia, 

r[!ii!msq'.ialtuorelemeiitoruminsepar;ihilisconciirsus 

in  o;iirii!/US  compoiills  *  corporibus  sem(K'r  el  uhi- 


physici  atit  philosophi  appeilarcnltir.sedqtiod  utiliiis 
illorum,  quos  adliuc  legimus,  puie  et  iudtibiianier 
horum  raiioncs  saiis  reddere  videalur.  Vertiuianien 
ex  his,  <piae  ipsi  sparsim  scnpsertiul,  certisqsie  ar- 
giimentalionlbns  renjui  expcrinicnlo  approbavcniiii 
de  teil.tris  hmae.pic  intcrstiiiis,  quiJdam  verisimile 
lihi  aperire  non  negariin.  Lunam  namque  ceiitiim 
que  iuliibitantftr  cogncsciiur.  Mag.  Quae  a  le  dii  ta  vigijiii  sex  inillibus  sladiorum  a  terra  dislare,  ex  ip- 
suiit  *,  rala  mibi  veriqnc  similla  *  vi.icntur.  Quod  sius  cchpsi  ahsquc  ullo  errore,  ul  aiuul  ",  cxplora- 
e.*goscripiumesl  : />iafi  ««/<-'»! /)eM«;  i''*i7M/ /«)»ij?uj-  lum  est.  Uinhram  siquidem^lerrae,  qu.nn  noctem 
,la  in  firniamenio  cneli,  ita  iiitelligcrc  dehcnins,  ac  vocant,  circulura  hiuae  aliiiigere,  ipsa  prodit  natu- 
»i  apcrlc  dic.^retur  :  Fiaiil  siderea  •  corpora  clara  ra.  Globus  enim  illiuadelrimenlum  suae  lucis  nori 
Ir.cidaquc  in  quaUuor  elomoidis  uhitpie  dilTusis,  ex  ^»  paieretur,  si  solari  radio,  in  r^ionem  umhrae  iiici- 
eoriim  qualiiaiihus  composiia    riieuim  aliler  in  eis      dons,  non   privarelur.  Ac  per  Jioc  sublracia  omni 


.<uhjcrta  cmpora,  ar.h  spaliis  collocala  iiucllig  iiilur, 
aliicr  c!arii:is  ah  iis  per  uiiivcrsa  mundi  elemenia 
ujbique  rerul<;ens.  Siqitidem  aliui)  cst  alburo,  aliu.I 
B.II  cdo.  Nec  id  ipsum  est  clarum,  et  clariias  ;  unnin 
nainqiic  subjcclum,  aliu.I  accidens.  Divino  itaqce 
priteceplo  ,  quo  impcratuin  est  :  riant  luminariH  in 
fi\mavf^nla  caeli,  vehiciila  hicis,  ut  ait  S.  Basilitis, 
fjuibus  cirCA  mundi  am!)ilum  cerlis  leinporum'  iiiler- 
vnllis,  vehiTiMur,  »«( 'a  suni.  Et  viile,  quam  provi.h; 
ii)rj;i!air  Sciipitira.  Xou  uixit,  ITat  iumiuare  majtis, 
ei  h.iiuiiiaro  niint:?.  sed  Fiani  hntnnaria.  Generaiiier 
«uiio  ouuiium  cacMosiium  corponun  lucenti.ini  super 
Itirram   con^itioiicm  cxprcssil.  Quorum   quaeifain 


aiiii»iguitato  conficiiur,  lant»  ^spatio  lunam  a  terra 
cl<>uj,'ari,  quanlo  intervallo  uoctis  umbram  ralio  do- 
cet  prolcndi.  Protendilur  autem  nuclis  umhra  us4|iie 
ad  lunae  circulum.  Nociem '*  igitur  cenluiu  viginti 
scx  millibusstadiorum  iu  altum  erigi  mauifcsta  eiio- 
cct  ^*  ratio.  Quo  autem  argumeuto  centnm  viginti 
sox  ^la  iiorum  millia  luuam  a  terra  dislare  iiidubi- 
tar.ter  a{>prohari  possit,  diligentloris  iuquisiiiouis  in- 
digei.  Disc.  Plane.  Adhuc  eiiim  de  hac  qua^-stione 
nulla  milii  ratio  saiisfacieus  refiilsit.  M\g.  Intcnius 
itaqueperspice,  quaemihiverisimiliadehis  videnlnr 
fi  philosophii  invenla,  Ex  gnomonica  quippe,  hoc  cst, 
borologica  specitlalione  praediclumspatium  cnjuae- 


quidcm  non  lon^e  a  lerra  slalula  suiit,   ut   luna,  ^  silum  subtilitcrab  iisest,  el  absque  ulla  auibigniiaic 


quae  ceniinu  viuiuii  sex  millihus  siailiorum,  tesle 
Pylhagora,  a  tcihiris  miile  cxaUainr  iii  aUiiin.  l;!co- 
<(!ie  viciiia  lerri.s  appcliiiiiir,  iu  ciij.is  timbram  saepe 
iucider.s,  solar!  hice  ilcserta,  dcfeclum  lumiiiis  pali- 
lup.  lUudqiie  spaiium,  quo  luiia  disiat  a  tcrra,  lo- 
jiiim  pliiltjsophi,  hoc  esl,  spaiinm  cum  raiiouabili 
tjuanJilattt  vottiiil.  D'.ii)hus  siqiiiiiem  modis  harmo- 
uiae  vociim  periii  touos  di.  uiU.  Naui  cl  diastemala, 
hoo  est.  simorum  inlcrvalla,  oi  aiialogias  ,  Jioc  esJ, 
f.oruivi  projioriioncs  tonos  appellaiU.  Quaedam  vero 
iit  iiiedio  miuuli,  ul  sol,  oiiiuesfiue  planeiac  ,  qui 
circa  o;im  voivuiUur.  Qiiacdam  insupeiioribus  mun- 
(li  pailibus,  ulsual  *  asirortim  ohori. 

55.  Dec.  D!>  tiirulis,  dequc  inlerslitiis  caele 
?!lum  hieiiHssiuiOruuKiue  corporum,  mulliplcx  varia- 
qur  .«apic!>lum  miindi  opinio  cs!  ',  ei  ad  nullam 
cerlam  raiionom,  quannim  mil.i  vidolur,  doJucla. 
ifioo^ue.  ijiiapso,  si  qnul  dt^  i.ilibtis  verisiiuile  aul 
ia.Moni  conveiucus  libi  visum  cst,  expluuare  non  «lif- 
iVr;.».  Mag.  I:.  louguin  ito.s  mijtis,  oum  videas,  ad  rc- 
!iqua,quae  de  ojiiTibussex  d!i-tuiudicem!.i  suut,  po- 
Uiisproperao.Inm.hujusqiie  '"libri  prMlixiUis  icrnii- 
tia-»  cxigal,  piaescrim   duin    vix  (!e  liilibns,  quac 


D 


rcpcrlum.  Quorumdociissimusinomni  geouieirica  et 
aslro!()gica  .stippntatione  liratosihcncslraditurfuissc. 
Scaphia  siquidem  '*  dicunHir  rolanda  ex  aere  vasa, 
quae  horarum  ductus,  styli  in  medio  fundo  sili  pro- 
ceritaie,  discrimiuant.  Qui  siylus  gnomou  appcUa- 
tur;  a  qtio,  veluli  qiiodam  cenlro,  lineae  ducuiitur 
in  cxlroiua  scaphiorum.  Quae  lineae  lotum  horologii 
ambilum  iu  XXiY  spatia  discrimiuaiii,  hoc  est,  iii 
XXIV  horarum  morulas,  quilius  lolius  caelesiis 
spliaerae  ampliludo  circa  lerram  convolvilur,  douec 
ad  eun;!cm  silum  naturaiis  borizoiilis,  quem  pridie 
ieiiueral,  revertalur.  Praefaius  itaque  Eraioslhenes, 
motum  umbrac  siyli  per  spatia  horologii  diligenicr 
animadvcri<^tis,  aperte  intellexit,  uuam  eaudeiiniue 
ralionem  esse  in  moiu  umbrae  pcr  horarum  intcr- 
valla  circa  borologii  styhim  '*,  imiue  noctis  circuiin 
per  earundcm  borarum  spalia  ciica  lelluris  ambi- 
lum;  iii  tantiim,  ulonme,  quod  in  vasis  horoicnpi, 
lioc  est,  sigoifcri,  perspicilur,  simili  KpecuiarKine  de 
molu  caeleslium  corporum  iiiielligalur.  \eruali  iia- 
que  aoquinociio  iimbrae  sl\ii  pvolijiilas  mciiiam  mio- 
iiiouis  mensuram  cfliiit  io  Meroe,  insuii  Mii,  cl 
Syciic,  civiiate  Aegypii.  ipsa  aulem  medieias  siyli, 


VARIAE  I.ECTiONES. 


m:  co/oiJA  .'Mmn.     *  k  mulla    *A  comjositis   oninihiix.      '  «hh/ om.  A.      ^  .\    'f.vmi.r:?.     *  .\   ttJeru. 
Ai^Ciiih  uHttuslam  (emporis.     *  \  nl  fiiiti.     '«/om.  \.     '"  ,%  lUijus  o«c</i/c.     -^  l*>^i  plene  drptofnpta  \ 


defiitiia.     '*  ut  w.vn:  o\v..   A      »' ( 


iiu: 


Cdocel.     '"  r  (/uidetn.    '*  circa  horolotjn  ni^Uiin  oui.  A. 


7i: 


DE  DIVISIONE  NATLRAE.  —  LIBEK  lEUTIllS. 


71« 


.'liaii.Cirus '  esi  loii.is  ambiuis  tiorologti.  Ac  per  hoc  A  rq»eria,  facile  esi  Jiiiean.,  qiiae  «Jiodii    in  parias 


(•l  iiitiUra  i<ivl«  iai  acquinpciio  diuinrlros  esl  et  slyli 
ot  hor(4li>gii.'  Et  quia  omius  di;iinciro3  ab  ipsa 
B|»l»;»ora.  seu  oirculo,  cujiis  diani^iros  est,  di:plo  su- 
peraiur ,  neccssurio  unibra  stvli  circiili  dnplicis  ra- 
lionf^tn  rcililil ;  dnplo  enitn  vincilnr  ab  ipso  circuio 
scu  spliaem,  cujus  ine.Iicias  consiiluitur  *.  Nam  el 
(loiijrii  tfiincri,  vcluti  cujusdatn  circuli ,  qitinaritis 
di  .niclros^esLHaciijkqucraiionohorologii  perspicue 
iiit<'Ilccta,  vir  sagacis  in^enii  Eratosllicnes  ambitum 
luiiiis  temcsubtin  iiula^ine  ^  reqtiisivit.  Ac  prinmm 
qiiiileti!  co;i:n3vit,  aiubiluin  aequinoclialis  circuli,  qui 
toiniii  orl:eni  lerrarmn ,  totaniqiic  caelesiein  Sjiliae- 
rani  iii  •iiias  aequaics  secat  partes,  trecentis  scxa- 
giiita  parulnis  conipieri.  Qtiarum  (luodecimain  por- 


aeqnales,  inctincianier  (iigtioscere.  Frolnde  per  C«o- 
nteiricos regis l*lo!emaci,(i!:ai)taporiio  lelluVis  e.s.^ci' 
iiilcr  Morocii  cl  Sy.'nem,  ccrlior  facUis  *  perbiiiiili- 
tudiiicm  urobiae,  incridionali  lcmpore  acqniiioclia- 
iis  (liei  in  septiiigenlis  sladiis  itnytn  parlci^  invenit 
compertam.  Quam  iicceniics  sexa.^ies ,  bo-j  csl,  per 
lengiluJincni  aeqiiinoclialis  ciiviiii  liniliiplicai^s  , 
absqire  ullo  errorc  ampliiuilitieni  loiius  teliuris  lU 
duccnlis  qniiiqitaginia  diiobus  iiiillibus  siadioruiTi 
repetii.  Scptingenla  namquc  hiadia  lieccnlics  s<  xa- 
gies  inulliplii;ala  ducetila  qi:iii(|itag!nla  duii  Hi!!!i» 
stadiorum  colllgunl.  Qnem  nuiitcrum  aeiiualiter  di- 
viden.s,  medietatem  illiu.s,  iioc  esl,ccn!uiii  \iginti 
«c\  millia  siatnoruin  iii  dianiclri)  h-lliitis,  inquc  lu- 


ticnciii,  lioc  esi,  triglnia  partcs ,  iluabits  ttoiis  oriri  B  "a^  »c  terrae  inlcrcapeditie  iii'.(!ll<xcrdi  c.ssc. 
scu  occi  !eiv,  seu  »  de  loco,  per  queni  meventur,  E.\:nilo  (jiiautnra  petfecii  uunieri  iii  liis  o:n!\ihus 
recedeic  "  iudtibitanter  iniclicxit.  Itaqitc  qiiod  vigcnt,  st^nariui  videlicet  ct  sepienariuii  ct  ociona- 
utiilira  in  horologio  fonsui  indicat,  hoc  cacle.stium 
coiporutn  ^  inoessabilcm  motnni  cfliccre  raiio  pro- 
bai.  Non  cniin  nml)ra  siyli  per  horologica  inJervalla 
movercltir,  si  non  :icili«riuin  coiptts  cuin  sidcribus 
«tiis  circa  tcrram  circuinvolverelur.  Quod  ergo  v;ilet 


rius,  in  (juibus  inaxima  syoiphdu;:;  n.usicae  nanir:»- 
liier  conslitiiitur,  qiiae  diapasoii  vocalitr !  Ilal^ei 
cnim  octo  sonos,  scptcni  spatia,  sex  lonos.  Rciiarius 
namque  aumcius  per  seipsitm  inuUipUcatiLS,  id  fisi. 
sex  scxies,  triginia  sex  elTt^iil.  Quo  nuisie:  <>  si  sepiem 
nioles  icrrae  in  medio  mundi,  hoc   valel  stylu»  in   .  luillia  muItipIicaYeris,  invenies  lotius  oriiis  amlas 


me  !io  liorologii.  El  quemadmodum  iimbra  gtyli 
circa  scipsum  per  ambiium  scaphii  circumducitnr, 
it?  iios,  qiiae  cst  umbra  terrae,  circa  ipsam  terram 
undiipie  per  spatia  aeris  lunam  a  tcrra  segregantis 
circniiivebilur.  Sol  aufem  idem  de  corporibus  cl 
lcrrac,  ei  siyli  urabram  jacit.  Qui  quidem,  sicul  in. 


tura  :  siquidein  sepieni  miliia  iiicies  ac  ^"  scxses, 
aut  iriginla  sex  sepiics  ntillies  "  inuliipficala  , 
dUcenta  qninqnaginta  duo  iniilia  "  statliomnL  ig- 
ciunt ,  qiio  numero  tolius  telluris  atnfilitudo  con 
cluditur  '*.  Si  anlfin  scnarittm  sui  diam^ir;,  qui 
est  lcrnariits  ,    (iuantilale   inuliipliraveris ,  dccciii 


acquinoctio,  iiieridiano  tempore,  in  illis  pariibus  C  el  oclo   numeri  sumniam  coudcies   '*,  pcr  (jit.iiu 


orbis  terrariim,  quae  aequinoctiall  circulo  appropin- 
qnant,  in  Meroe  dicoel  Syene,  umbiatn  gnomonis 
facii  taiilac  proceritaiis,  ut  diameinuu  ipsius,  hoc 
csi,  me.lieiaicin  seu  paulo  pltjs,  possit  aitingere,  ita 
cxo-iiiti  raole  leliuris  uhique  umbram  prolendif,  ut 
ad  circiilutn  lunae,  seu  paulo  superiiis,  exalteliir. 
Qiiod  ij^siiis  Innne  prohat  defectus.  Si  enisn  aliquo- 
tiftis  uiiibta  lerrae  ulira  iunarem  circuluiu  non  ex- ' 
tenJcrctur,  non  iurtassis  solaris  iucis  casnm  ipsa 
Iiiii:»  paicrelur.  Nani,  ul  aiunt  pbilosopbi,  lunaris 
citculi  (■eiiliiim  lerra  est;  quamvis  diqtiando  in 
signo  laiiri  aliius  paululum  elongari  aJb  oc  aestime- 
tur,  ii!ii  aliissiina  apsis,  iiuc  est,  a!..i.i!do  sui  circuti 
p';!ai:!r  csse,  idcoqiie  non  inaeqiialllas  sui  an;Litus 


geptcni  millia  staiiiortim  niuliiplicata  iii;iin«?'.inin 
totius  lerrae  cons'.?niinat.l.  Scnioin  sijnidcni  ntiliia 
decies  el  OLlics,  sou  dccem  ci  octo  sepiics  mil- 
lies,  centum  vl^iiiti  sc.\  inillia  faiiunl  '•;  qui  nis- 
nicrus  sladioiuHi  Dl  tcirac  dianielnun  ,  t?t  lunac  ai- 
qiie  tellnris  inteicapeilinea!!  coilocai.  Proindc  tion 
irraiionabililer  lunae  ierracq;:e  intcrca}»edo,  toii.is-' 
que*  tclluriscorapU-xii>,  loni  proporliitiic  coiiliiioii  a 
philosopbis  proimniiam:-.  Quaimoidccim  natnquc 
miUia  st:\dion?ra,  decies  et  oclies  n;ulliplic:'ta,  d-.t- 
centaqniiiquaiiinia  duo  millia  faciunl,  antbilum  vidc- 
licet  tevrae;  (iiatnelrum  vero  ejus,  liinactiue  f<l)  ea 
distantiara ,  r-cplc  n  millia  stadiorum  decies  ct  ociies 
rauUipncaia  peraijiinl.  Deeem  antem  ei  ocio,  coni- 


circa  lerram,  verum  urabrae  allitudo  cauisa  ecli- ^  paraii  ad  decent  el  sex,  quos  bis  ocio  mensnrani, 

toni  oblinent  proportionem:  raajor  eniii!  nuinoiHs 
tonnm  minorem  tnlligil,  oetavamqne  cjtts  parietn, 
qui  csl  binarius.  INam  «uemadmodum  novem  a.i  ooto 
proporlione  epogiioa,  ila  (iecem  ct  novem  ad  docem 
el  sex  harmonici.i  speculationibus  coapiantur.  Om;il3 
siqnidcm  aumen's  major »»,  fftiiwrera  sc  ei  oclavat-.i 
mitH»'is  p:>riem  CNinlinens,  ep08<Ioos:  in  :i::incris,  iti 
musicis  vero  toni'.^  "  voc.<(ur.  Ki.s  cr|o  iaii  ^iiibus  ei 


pscos  ejus  aestim.inda  esl.  Eralo^lhenes  igilur  um- 
brae  tcrrae  altiludinem^ex  gnoinoiiis  ad  umbrara 
siiain  comparaliune  invesligaiis,cogno.scensque,  non 
uT;r:'  ipsam  terrau  diamctrum  exaUari,  tanla  enim 
aliiiui!-.  noctis  est ,  quanta  spissitmio  telluiis  inira 
aofjuinoctialem  circnhiin  niensuratae,  priiis  ainbi- 
tum  lertae  quaesivii,  ui  ex  co  diametri;ni  possct 
iuvcnire.  Ampiiludine  siqui-Jeni  circuli  seu  sphaer.^c 


YAtUAE  I.ECTIiONKS. 

•  A  dmme'eTy  sic  fere  iibi<j!tc.  *  cvjrts  medietas  ionsiitui:m' 
galione.  *  sei/ oin.  A.  *  recedere  ova.  t\.  ■  corporum  0'(!.  A.  * 
'"acotn.C.  •»  mi//.vs  om.  C.  '» /?!f//(.'i  oin.  C  "  Cincimiilur. 
numcru$.    *^  A  toncs. 


ora.   A.      '  A   diame(er.      *■  A   inda- 

.\  Uhf(  lelturis.      '  A   cerius  uffectus. 

'*  A  efficies.     "  A  /ium.     '^  A  tmjar 


7} 9                                                             JOANNiS  SCOTI  m 

/r&Is  arnoilus,  ejujque  dlamclro*,  ei  spaliuro,  qiio  a  f"R»  ampHludine  terrenae  moUs,  noptlsque  aliitu- 

uua  dlslat  a  lerra,  el  nociis  aUiluJo  incnnctanler  tfine,  (piae  ejosdem  "^  mensnrae  est,  c»jijs  etiam  lel- 

tomprelicnsa  suMl.  Si  aulem  quaeras,  curctPlinius  Inris  diameiros  raiionabin  arjuniontaiione  repcrlis, 

lecundiJS,  et  Plolemaeus,  in  Geographico  suo,  nt  ambitus  *unarfs,  circull  prompie  qtjaercntibus  oc- 

^^artianusscnbii,  aon  plus  quam  qiiiugenta  «jtaclta  curril.  Triplicata  siquidem  noclis  altiindo  circnli ' 

singnlls  partibus  <^strfbuunt,qui  minierns,  trecenlics  liitiaris  ,  diamrrrara  cflrcit :  centum  namqne  viginli 

sexagies  inuliiplicalus,  ambilum  lellurisjuxia  EraiOr  sex  millia  siadiorum  ,  tertio  repetila,  CCCLXAYIil 

sthenii  supputationem  comprclicndere  non  poleritj  liiillia  faciunt.    Est   igilur  *'  lunaris  circuJus  "  in 

non  mibi  facile  ocourril,  quid  respondeam.  Si  cnim  mifJibus  stadioruin   CCCLliXVUI.  Si  autcm    dia- 

dixero,   Eraioslbenen   phis   terrae  magnitudinem,  metnnn  dupiicaveris  ",  erit  lotius  circuli  ambitu*  in 

Plinium  vero  ei  Plolemaeum  '  minns  existimasse,  in  DCCLVI  millibos  sladiorum.  De  mensura  .uiem 

non  videbitur  veribimile,  quod  inier  siimmos  aiictc-  bmaris  corporis  muUonim  viria  opinio  est.  Mulli 

res  mundanae  sapientiae  innta  dissonantia  sit,  ui  alii  enim  dicunt,glol)uin  lunae  tclluris  ainplitudiniaequa- 

sunplsludineni    lerrae    duceuia    quinquaginta    diio  lem  esse;  et  bocargumenianlurex  eclipsi  solis,  pu- 

miUia  '  sladiorum,  alii  centum  ocioginta  iiiillia  ar-  Uintes  funam  solares  radios  ab  omni  terra  auferre 

Uumenlcnlur  amplecli.  Quiugenta  siquidem  sladia  B  posse.  Sed  acquinocliali  circulo  appropinquantes,  de 

tricentiessexagies,  CLXXX  luilliasladiorum  faciuMt.  magniiudine  lunae,  ul  Martiaous  scribit,  vcrisimi- 

(Jui  numeri  a  se  invicero  discrcpani  LXXli  millifcbs  Ijora  iradunt  ",  ei  ex  defedu  solis  rationabiliter  ap- 

sladiorum.  Praesertim  cum  praedicii  sapientys,  so-  probanl.  Dicunl  enim,  nmbram  **  lunafe,  momento 

teriissimiqbenaturaruminquisitores.in  nuHieropar-  solaris  defcclus,  duodevicesimam  telluris   partcm 

iiumaequinociiaIis,seuZodiacicircu!i,consentianl;  cccullare  *'.  Et  "  quia  omne  eorpus  triplici  umbra 

otnncs  cnint  unanimiier  trecenias  soxaginta  pro-  fiua,  quani  ineialiler  jncit,  majus  csi,  lunae  corpus 

nuntiani.  Sidixero.  minora  stndia  buac,  Eraloslhe-  sextam  lerrae  pariem  in    ninplituduie  sua  habere 

i:em  dico,  ir.cnsorasse,  ac  per  buc  majorem  nunio-  colligitiir.  Ac  per  boc,  quoniam  duodevicesima,  hoc 

romsingulisp  rtibosdedisse,  iUosveroraajoraidec-  esl  ct  "  ociava  decima  loliiis  lerrae  portro,  est  in 

«|ueprtQciora,qnomodo  hoc*probabile  jiidicabilur?  XiV  **  millibus  stadiornni,  scquilur,  ui  ipsa  ocliva 

Wam  uirique  stadinm  CXXV  passibus  mensurarl  decima  pars  triplicata  aniplitiidinem    liinaris  glo^i 

troniirmant.  Mihi  itaque  vtdelwr  irjaequalitaiis  hujus  perftcial.   XIV    autem,    ter    ducta,   XLli    faciuni. 

causa  quantilatis  passuurn  inacqualitalem  subste-  Quadiaginta    igitur  duo   n»iUia    stadiorum  ampli- 

lisse  *♦  Fjeri  enim  potuil,  ui '  duos  mensores,  quo-  tndinem   lunae  comprehendunt.   Tot   enim    millia 

rum  unus  siatura  njajor,  aller  minor,  majoribus  C  stadiorum  sexlam  lerrae   oblincnt    pariem.  Qiia- 

minoribiisque  passibu*  stadium  ununi  mensurare,  diaginta  namque  diio  miliia  sexies,  vel  scx  iniUiA 

indeque  sladia  majora  minorave  in  inenscra  unius  quadragicsbis,  CCLU  inillia  stadiorum  cuinulanl.  Et 

parliscompHtari.Quisnam  non  crediderltj  Hercuiem,  miraberis,   senarii  numeri  et  sepienaiii   reciproca 

qiicm  primum  juxia  Otympum  moniem  stadium  fer-  virlutc  lunae  aique  teliuris  ampliviidineiu  compre- 

lur  mensurassc,  majoribus  incomparabiliier  passi-  hendi.  Septem  siquidcm  sexies,  vel   sex  sepiicS; 

bus  et  pedibus  mensuram  stadio  dedisse,  quain  ce-  XLII,  lunae  videlicel  globum  ;  el  iicruin  XLU  sexies, 

leri,  qui  posl  eun>  stadia  meijsijrabsnt ?  Nam  ev  CCLIl,  lerrae   scilicet  spatium,  in  ^o  amplexan 

qoantUate  stadii,  qiiod  ipse  pcimus  mensuraverat,  lur.  Hosque  omne:»  nmneros  in  millibusstadioiuin 

passuum  gressuumque  eJHS  ac  pedum  inagnitudo,  cx  computari,  ratio  Indicavit,  ad  camiilum  perfeciis- 

pedutn  vero  ampliludine  totius  statune  Ulius  alti-  simae  naiuraUum   mundi  corporum   cotistitutionis 

tudo  aestimala  est.  Quid  ergo  mirum,  »)i  una  eadem  manifesiandum.  Oi»inissiquidem'»perfectioi!is  cubicA 

que  unius  ejusdemque  paiiis   interc^pedo  el  quia-  solidaque  millenaris  nnmeri  formatio"  signifieairix 

genta  siinui,  cl  scplingciUa  sladia  capiat,  el  unum-  est.  Staius  itaqua  nalurae  senario,  jmotus  sepiena- 

quodque  sladinm  eodem  numero/ passukim  et  gres-  rio,  ulriusque  autem  iiumniabiUs  ratio  inillenano 

suum,  pcdumqite  compuiari,  ipsos  autcm  loassus  el  C  signlficatnr.  Est  cnim  rerum  oranium  slalus  mobi- 

lip^ssus  sic  *  pedes  nou  ejusdem  quaniiiatis  esse,  in  lis,  el  moius  siabilis,  aetemis  rationibus  perfectis- 

«luibusdam  quidem  majores,  in  quibissdam  ^  miao-  sime  conslJHicus.  Nec  sine  ratione  pliilosoi>hi  haec 

rcs,  lla  ut  majorihos  msnsurata,  stadia  quiiigenla,  omnia  sladiis  ineliebantur.  Quinarius  tiamque  nurae 

i.hnoribus  vcro  scplmgcnla  uuum  id  ipsiimque  unius  rus  «v<tx«r«(TTr.«f  eai  *\  hoc  «st,  iii  seipsum  rediens ; 

partis  spatium  implereni?Habet  uiJiemsladiHin  juxta  qiioiienscnnqiie  muUipJicaveris  per  seipsum  quina. 

tfraecani  siippulationem  jiigeia  VI,  ciibitosC,  passus  rium,  in  &eip3J!m  redlrs  necesse  est.  Primiia  iiaque 

CXXV,  gressus  CCXL,  ulius  CC(X'.,  bedes  DC.  Ve-  quinarii   cubicits    nioliis  sladium  *'   peiGtii,  quin- 

VAUIAE  LECTlbNF.S. 

l'ro  Pliniuin  vero  ct  Piohmaeum  C  :  Viinivmve.    *  C  Sif .  CC'  •  s  L  daobus  rnilthui.     *  hoc  om.  A      ••'  A  in. 

aeiiualiias  fiimii.  "  ul  nm.  A.  *  A  st.  '  (jmdeTn  —  quibusdam  om.  A.  •  A  ejui.  »  prvmpic  quaertniibui 
~  arcuLt  om.  K.  ^°  A  enim-.  **  k  cimiiius.  ^*- \  muliiplicaneris  ^^  C  imettduat.  '*  A  MiM^ra.  '*A /)C- 
cHllati.     '*  Sed.     •*  el  om.  A.     "  C  sic  :  XI Hl  X  milibuz.     '»  C  etjutdtm.     **  A  conformaiio      *'  eu  oin .  A 


72r 


DE  DIVISIONE  NATDRAE.  —  LIBER  TERTIUS. 


722 


quies  qiiinque  quiiiquics  C.X.XV  passns.  Ac  per  hoc  A  phoruin,  ut  aiiint,  Pylliagoras  iniersiiiitim  lenae  ac 

non  irralioraliililcr  et  rrotus  nuuidaiurninv  eorpo- 

niin  cl  sialus  eo  ilnmero  ('olligilur-,  qni  el  cnbicus 

e«l,  el  volubilis,  et  in  sdpsuni   reverlens.  Haec  de 

jpaliis  inferioruin    innndi  parliuui  diximiiv,  niagno- 

vuin  pliilosophonun  raliociuaiiones  secuii,  non  afiir- 

manies  incunctanier,  ita  se  liabeio.  sed  quae  veri- 

sJmitiora   ccrlisque  rcgnlis  propinquiora    visa  sunl 

proferenles,  Inis  pulilionibus  salisfaclondi  nioliniine. 

Disc.  lililii  suiGciunt,  quae  a  te  de  talibus  proluta 

sii»it,  Celcruin  ciii  liaec  vei  non  saiis  rala,  vel  noii 

salis  insinuaia  videniur,  alios  aliornm  qnaerat  in- 

tellectns.  Muliipliciler  enini  cx  divcrsis  auolqrihus 

^undanae  consliiuiionis  ratio  tTaclala  esl.  Verum 


lunae  In  millibus  sladionini  CXXVl  prodidil ;  quod 
poslinodnm,  ut  dixinius,  ICralosihenes  ex  mnbra 
terrac  luiineqne  defectu  incunclanter  approl)avit. 
CuJMS  interstitii  '  dupiici  proporlione  soleni  a 
Inna  iii  altijni  clongari,  Idem  Pylhagoras  feriur  Ira» 
didisse.  Sed  qua  ralione  ilind  exislimaveril,  mul- 
loruni  diversa  scnlcniia  est, 

54.  Vcrunlainon  (luoniant  ipscjnxta  ralioncs  mu 
sicas  totins  innndi  liibricain  ei  volvi  ei  niensurari 
cerilsur^Minienlalionibus  conalus  est  asscrere,  quou 
liec  divina  iicgal  ScHplura,  diceiis  :  Et  concenium 
caeli  qiiis  dunnire  [aciei ,  possuinus  expforare,  non 
aliain  oh  causam  hoc  dixisse,  nisi  ut  oslenderet  in 


.jafa  de  masniludine,   dequc  intervallis  infelionim     <,j.jiijs  sideruni  nmsicorum  diasiemaium  ralionabi- 

nmndi  corporum,  lunae  dico  ac  lerrae,  quae  ratio- B  igg  propoiiiones.  Proinde  in  medio  tolius  spaUi. 

mi  convenirc  inspiciunuir,  invesligala  sunt,  de  spa- 

iiis  aetheris  quaedain  breviler  vclim    .iiidire.  Ea 

^quidem  aa<  sota,  aul  mnxiine,  m  specnlaiionibus 

dhlnae  in  quarla  inletiigibili  die  opcraiionis  dii>cn 

tienda  ncmo  ambigit.  Mag.   iNimium   moramnr  iii 

quarlo  die*  Disc.  Minus  crudilis,  discereque  cnpien- 

tibus,  naturamque  rerum  invesiisantibus,  •  si    forle 

fcanc  noslram  dispnlaiionem   Jtjcturi   fucrinl,  non. 

«iniis  videbilur,  ui  arbil.ror,-praeseniin  cum  ralio- 

ni  non  ccnveni&iv  de   Inrerioribus  mnn;!i  p.triibiis 

qiiaedam  ralionabiHler  '  iraciari,   superiorcs  vero 

omnino  intactas  rciinqui.  M.vg.  Jamdudnm  inler  no& 

confectmn  est  dc  solari  gloho,  medio  libfaminc  gia- 

vissimae  levissima(;que  ijaluiae,  circulari  nioln,  per 


quodesl  a  lerra  nsquc  ad  sublimissimam  sphaeram, 
qna  omnia  sensibilia   circnmscribuniur,  solis  amli- 
tnm  cognosccns.  unain  diapason  a  terra  ad  solem, 
alleraii!  a  s(Tie  usque  ad  e.Kiremuni  mundi  ambiium 
non  irraiionabililer  exisii  navil.  Diapasim  aiiiem  du 
pli  proporiione  modulalur.  Ui  ergo  m  dialonico  gc 
nere,  verbi  graiia  in  harmonia  sononim ,  bis  tliapa 
soii  cx  hls  '**  ditpto  coaplatur  j  prima  quidem  diapa- 
sou  "  a  principali  pvincip:;liiim  nsqne  ad  '*  ;<t»'ix*3v  lO 
csi  mediam ,   sccunda  vero  e.\  uia-n  usqiic  ad  vrrr/^ ' 
VTTjoSoAaiwj,  hoc  est  uUim  im  excellentinm,prolend!- 
iiir :  iia  etlolum  spaUum  a  lerra  ad  solem  ''  diapascn 
ratione  coaplalui   '",  medinm  quippe  sol  obiinei  lo- 
cum  '*,  ela  sole  ad  duorieciin  sidera,  hocest,  adexire 


mediam  signiferi  lineam,  circa  inferiora  piundi  spa-  ^  nmm  sleILii'um  molnm  alia    diapason   conjnngiinr 


lia  aeiernaliter  ferri.  Disc.  Confeclum  plane,  cer 
t!S((ue  rationibus  suasum,  nec  nainrae  sllus  aliler 
fleri  siniL  Mag,  De  magnitudine  ipsius  soluris  §lo- 
bi  *  neqne  secularium  liiera.rum  erudii!,  neque  di- 
vinarum  Scripturarum  exposiiores  cerlam  definitio- 
nem  proferri  permiiluiil.  Nain  et  PltniuS  secundus 
in  nattirali  hisioria  ,  el  .sanclus  Basiiius  in  Exemero 
suo,  magnitudineai  soiis  omnino  prohibcnt  derinlri. 
Kon  eniin  nmhra  ejus  es!  ',  cujus  arguntesilo  expe- 
rjremnr  ^.quamae  sil  magniiudinis.  Nam  neqne '  tel- 
luris  Uinaevj^.  ampdtndo  invonireiur,  nisi  ombr.t 
e^rum,  melaiiier  jacta  ',  cerlis  diinensionibusex 
tendereinr,  .\c  per  hoc  conpus  soiare,  quorpam  nul- 
jam  iJinbr.im  in  inlm  iiim  progredi  .sir.it,  sed  yro  ra 
lionibns  coiporum,  ([uornm  umbrae  sunt,  certis  di- 
ir.ensiouilius  ronciudii,  suae  magnkudinis  iurinita- 
lem  mamlcsTlssime  aperit.  Disc  Nec  hoc  quaero, 
necjtie  nb  aliqno  '  quaerendnni  cxtsiimo.  NoT»  enim 
ocaloruni  eonjeclur:;  praev;>Iet,  iibi  railo  sedem  ar- 
jinmenti  aon  habet,  Quanio  auiem  spaiio  a  lerra 
eiongalur,  juxlaphiloso[>honimexi6ltniaiionemexpo- 
nas,  poslulo.  Mao.  Primas  ■enim  onmium  *  philoso- 


Idcoqiie  "  rationibus  harmoniae,  qnae  dickur  bis  »* 
diapason  iuiervallum  a  teiTa  ad  sphaeram  '*  constiiu. 
inni  essc  arbitratns  cst.  Ac  pcr  hoc  conficintr,  ui 
diameiros  terrac,  teriio  miiliiplicata,  terrae  soiisque 
inlercapedini  qucniadmodnm  et  hinaris  circnli  dia- 
inciro,  aeqnaUs  sil.  Proinde  el  in  diameiro  lunaris 
circuU,  inqiie  ten:»e  ac  solis  iniersliiio  unnm  et  id 
Ipsum  spaunm  mensnrabilur.  In  ulrtjque  eniiv  millia 
siadicrum  CC  LXXYIH  computantnr.  luque  dnplV- 
c:i(o  hoc  niimeio,  inieicayedinem  lerrae  cxiimneque 
sphaerae  re;peries  In  miiiibus  sladiornm  DCCl.Vl.ei 
miraberis  naturae,  concordiam.  Qiiol  enim  milli* 
siadiorom  sijnl  in  iongiitidine  "  iunaris  circuli,  (oi 
.,  suni  in  stliiudine  a  leria  nsqne  *'  ad  signa  spaiil . 
in  ulrisque  nainque  DCCLVI  rnillia  studionim  cclti- 
gentur.  Si  vero  sol.-^ris  circuli  diaineirnm  vis  co 
gnoscere,  lelluris  diamclrunj  CXXVl  millia  stadio- 
rum  septies  muliiplicaliis,  el  iiabcbls  DCCCLXXXII 
miilia  siadiorum  in  diameirp.solaris  gyri.  Quo  nu- 
merc  bis  ducio,  ipsins  gyri  iongitndo  co!lii;et«r  in 
millibus  stadiorum  millo  m.illies  DCCLXIV  millia. 
hi  si  quaesieris  *'■  diamelrutn  loiius  spliaerac   cae- 


VAftlAE  LECTIONES. 

'  quncdum  rationatiililer  om.  C-  *  solaris  globi  om.  C.  '  A  Mon  ejus  ^nim  eet  umhra.  *  C  experireiar. 
^CNcque  cnim,  "  C  jaciaia  '  "^  C  alio.  *  ernm  omnium  om.  A  'A  tnslinciu.  '*  A  his.  *-^  diapason 
ezn.  A,  '*  ttd  om  C  "  viirriy  om  A  '^  C  a  lerra  el  sole.  "  tlinpasvn  raiione  coaplalur  om-  A.  "  ^ol 
obtinii  locnm  om  .A.  "  atia  diapason  —  Idcoque  om.  A.  '•  A  daplex.  '*  A  diapason  m  quadrvpU  pre- 
'  PQrlione  consiiluom.       "  C  in   muHiludine.       «'      uii^t/e  o\i\    A.       **  A   nqvnis. 


7S5  JOANINIS  SCOTi  T2', 

lesiJs,  lali  repenVs  argaratnio    Longiiiidhiem  luua-  A  video.  Nam  et  Abraham  non  pe«'lilcras  si.Ti|»uirae, 

risgyri,  boce^l,  DCCl.NI  miliia  sljtiionim  '  dupli-  qr.ae  nontiuin  conlccla  fuerat,  verum  conver^ioiic 

caliis ;    addes  *   ciiam  «iiamctnu!!  «eriv.e,   CXXYl  siderum  Dcuni  cogoovii.  An  forte  simpliciier,  siciil 

millia  stailioruui  ;  cl  colJ!igi.'.s  (ii;»rf)eirtmi  sphaerao  in  cl   celcrn  aaiiiialia,  so!ass|>ecics  siilcriimasy:cicl;at, 

iJiiJlibus  siaJioruit»  niiile  niillies  DCCXXXIV  jjiillia.  non  aulem  raiioncs  eorum  inlcUigcre  poieral?  ^on 

Quo  njimero  bis  lacto,  amL-iius  '.oiius  mundi  cxiili-  ien;cre  ho'c  de  niagno  et  sapienli  llieoiogo  nusiin  iti- 

inalur   coinprehe.idi   in   niillibi!S    sladiorujn    niillc  ccre.  El  si  qiiis  nol)is  in  culpaui  rcpiilavcrit,  quod 

millies  lCr,  insuper  eiiam   :i  j;*cli.>  ^  C('CXYI  niilli-  pliiloscphicia    ra)iotiii:<:;oitib;:s  usi   sunius,    \i.ie.al 

bussiadioiuni,  nt  senarii  numori   pci reclione  loius  pop;:lum  Dei  iicj^ypio  fugienlein  »  €ji:>que  iliviiio 

iiiuntJus  coiichiilaJur ''.  Ilacieiius   de  ;!rgumcniaiio-  consiiN)  a.Inioniium  S|.o!ia  lereniem,  ipsis.iiic  spoliis 


j.ibiis  phiiosojthici.s,  iuutidi  .«palia  iiivesliga-ilibus, 
Si  cui  vcro  haoc  supcrflua  vidftnltir,  com  sa.crac 
Scripiuiae  lesliiiioniis  ncc  robcrcntur  *,  noc  iradiia 
.siiil',  lion  no3  repivlicndal.  Nam  el  iHe  non  polost 
approban*,  hcucc  iia  non  esso,  siciii  noi"  non  possi:- 
ijins  iitlirinHrv;*,  iia  os.io. 


irrcprohenbihiiiicr  lilonlein.  Praesortim  cn:n  cl  ipt,l 
i!;ii)i.i:;nae  sapi,cnti;ie  pcriti  noii  iii  hoc  repr..be:isi!!i- 
l'.'Sf;.cli  sunt,  quasi  iii  rationihus  visibili*. ci'ealui;ie 
eiTaiiiil,  seJ  ({uia  auclorem  ipsius  crealurae  **  iion 
tali.y  uUra  eain  quaesierint,  cum  Crealorem  excrea- 
U  !ur.t  debeionl  inveuire ;  quoJ  solus  Ilalo  legilur 


Z-i.   lli  (luainvij  ii!  divi:iio  Scripturis  dc  talibus  fecissc.  Si  vo;o  p:'aof;;ine  mumlanoruai  corporcm, 

ii:i!ndano:u:n  soinoriim  tiimcnsionihiis   niagnitudi-  eoruinqne  ii!(erstilioriin)  diniensioiie-s  propterca  in- 

num  0)   inieivaihn-uin  niiwl  tlefiiiiium  roperiaiiir ;  crctlibiles  ;jlic',!i  videnli;r,  quoniam  ipsa  cori»ora  ma- 

IJccIesidSVesenim  :Al!'iUidinein.  i:;quil,  cacli  et  taiiiu-  joiis  ampiiliidinij  osse  cogiianiur  a  mullis,  qu:im  ut 


(iinev.t  ^*  wrriu'  i't  projundHm  abijssi  fjuis  mcnsus  es'.'f 
ubi  plns  allc^ori  iin,  quam  hi&toriain  inleiligendam 
e-.isiiiiiari!i'. ;  non  onini  mundunt  istum  ultra  intolli- 
gen:ia:n  raliunabilis  natnrae  con.stiluium  dixoinn, 
cnm  p5'oplc:euin  faclnssil:  divina  lamcn  auc!orit;is 
miones  rorimi  visibiiium  et  iiivisibili.iin  nonsolum 
»on  iirrMiibpt,  verum  ertair,  horlalur  invesligari. 
Jnvisibiliii  enimeJKs,  ail  Aposlolus,  a  cicaittra  mundi 
per  e't,  (}uiie  facta  iunl,  intellecla  couspiciiiniur.  Non 
parvds  iiaque  gradtis  (^sl,  sed  magn;is  el  valde  utilis 


praediclis  s'.a.;;orum  nonieris  possinl  conipreliendi, 
inlenlus  h'gai  ;iiTac  .Noe  nieiis;!ra<,  ( iijiis  l-oceii- 
lorum  cuhiionm  crai.  hmgiiudo,  qniiiqiiaginla  cubi- 
lorom  latilydo,  irigintacnbilnnim  allilndo,  etvideal, 
quomodoinlani  parvo  spatio  ciihiiorum  e.x  omnibus 
animaiiiibiis)i;ui)dis  septenael  seploit:i,p.\  inimundis 
veroduocl  duo  poicranl  coniprcht?r.iii  ctmi  alimoiiiis 
suis,  insup.M"  eiiam  Noe  "  cum  liliis  ct  uxorihus, 
praeseiiim  si  ipse  cnbilus  leslc  sancto  .\ngusiino, 
qno  et  arca  INoe,  el  arca  Testamenti,  et  tabernacu- 


sensibilium  rerum  noiitia  ad  intelligibiUum  intclli-  C  lum  ceteraqtie  veloris  Testanicnli    mysiica  opera 

ggtiliati!.  Ul  enim  por  sensum  pervcnitar  ad  intelle-  mensurata  Bunl,  mm  amplius  qnam  duarnm  palmii- 

ciuni ,  iia  pcr  creaimam  reditur  ad  I)eum.N:^m  non,  rum  setiiis  mensnram   oblinuerit,  ipsatpie  palma  a 

sicut    iiratioiiahilia    anim:.:ia,    solam    snporficiem  snmmitateponicis  usquead  summilatem  luinimi  di- 

rernm  visibilin:n  oporiei  n«'&  inluerl,  verum  ctiam  gi»i  '*  mensur;'balm-.  Plus  ergo  lenet  di^iiia  virias 

«ohis,  quae  coi-pO!-eo  sciisu  percipimiis,  ratioiicm  et  natnrai-um  raiio,  quam  qtiod  machinainr  huuiana 

ro.ldcre  debcmus.  Aculius    vidot   aqiiila    speci:!n  cogilalio.  El  ne  videamur  ad  divinae  viriiitis  miia- 

solis,  acutiu.s  vi;!elsipienshoinosi(um  illiiss,  eimo-  cula  confugere,   lanquam  non  valenl'>s  i-alionibua 

tom  pcr  loca  ei  lempora.  QuiJ  »  si  homo  non  pecca-  r.aturae,  quod  snademus,  affirmare,  non  aliier  cogi- 

rei,  inqm^similiindiaem  jnmentorum  cadeiel,  nnm  "  t-^».  "l  arbitror,  terram  in  medio  mundanuo  sphac- 

possessioitis  suae,  mundi  htijus,  porfeclos  «erminos  i'a«  posilam,  qii.tm  vidos  cenliMim  io  fundo  cujusdam 

ignorarei,  qtios  nainrae  legibus  justissime  rogerel?  civcuM  sen  globi  ;   imum  siquidem  niediumque  in 

Oporlehal  enim  alium  angolum  esse,  qni  in  crealuris  crealuris  oblinel  locnm.  Disc.  .Non  ;diiei',  una  vero  »» 

sensibilihus  Deum  budarol,  qni  nec  post  deUcium  cadcmqueratione.  M.vG.Necaliomodopartessignif.Mi 

nalnrue  .iigoitaiem  omiiino  pordidil.  Maneienimin  di.'dnciad  lorram,nisi  eo,  qnolineaeincirciiloadcca- 

eo  raiionabilis  moUis,  (juo  i-erum  notiliam  appetii,  fum.  Disc.  Acquaii  lege.  Mxg.  Ei  qiKimvis  v.ou  o.jtis 

neqnc  »'  falli  vuM,  (piamvis  in  mullis  fallattir,  non    .  dem  spaiii  sint  in  signifero  ct  in  lelhire.  idem  tamc 


taraen  i:i  omnibns.  Ci  si  diio  vesiimenta  Chrisii  snnt 
lcmpore  transfoi'maiioiiis  ipsius  candida  siotil  nix, 
divinonsiM  vitlclio.trt  o!i)qiji(»rniu  iiiera,  el  vi.sihilinm 
lerum  spocics  scii>il.iilis  :  cnr  jubeniur  nnum  vesii- 
inenlum  diligenter  langoro,  ni  cum,  ciijus  vestimen- 
tum  est,  mcrcamur  ii.veiiire,  allcMim  vcro,  id  osi, 
crealuram  visihilem,  prohihemnr  iiKiuirerc?  El  qno- 
luodo,  ei  ouibus  raiionibus  conie.vlum  sil,  non  saiis 


dncliis  raiionabiiidm  iinoarum ,  ei  '*  eaedem  partes  a 
summo  nsquedeorsum.  Diic.  Prorsns.  M.\c.  Quod;)u 
tem  dc  partibns  inieiligitni',  id  ipsiin!  (.'e  siadiis  aesi' 
mandum  noii  negas.  Disc.  In.o  asscro.  M\o.  h\  qu:iu 
Inm  *'  crgo  seu  paries  sen  stadia  ceni  ro  len  ae  app;  opii  • 
quant,  in  tanlum  '*aiigusliotis  I;itit;idinissnal  :e  con 
traiio autom  in  quaiitmn elonganlur  a  lerra,  i:i  lant'.i:n 
propaganlnrspatia.  Di.sc.  Non  alilor  ciicnl.ii-is  tiinit  11- 


*  sindiorion  oin.  C      *  C  addis. 
Tunt.     '  nns  om.  C.     *  \  loufjiiiidimin 
litfiti  t.m.  C     '"  r.  r<>  o:;i.  C. 


VARiAr']  LKCTIONES. 

.\  sv.per.tdjcciix   eriani. 
»  \  Ounl".     '*  C  nunc. 


el  (>:\.  i'..     "  .\  t,u:!unt.     ^'^  \  ijUiir.CJni. 


^  C  condndiiur.       *  \  laborv.mur.       '  A 
'■  C  ('/  tioquo.     "  A  nalurae.     '*  A  .Vomc 


7«3  DE  DIYISJUNE  NAHJHAE.  —  LIBER  TLRTICS.  726 

guni.  Mag.  Qaiii  iU;qu»!iibiAiJclurdemeiisoilb:is  ler-  A  fponliuin  ahinidiiicsn  lclluris  s(ij>orft»Mt>  oliKigrtla,  iiuit 
rae  per  paiies  el  sladia  celeraciue  iiuervalhi,  qoo*  ja»»  blricla  ci  ad  anipliiuJiiiein  lcrreiiae  nitiiis  an«« 
Craecigcouicirico.svocanl?Nuin',arbllrari3,eoslerraiH  Lieadain  incominoda,  sed,  (iiii!i  sinl  eadeiii  ci  jiixla 
iiiciiBiiiassepeilil)Us,  aiil  passibiis,  cnbiiovc,  seu  siiiii-  lerrain,  el  -A)  ca  l(;nrjiiis  pnuMlit  i'»  spntiis  r«?ni<»la, 
lilius  nicMSwris?  I)i£c.  Noii  lacile  lioc  crctliderim  lieii  irralioiiabilium  cogiiaiioiau!)  falsa  i:i'a^iiialionc  nb- 
j)osse  iii  laiiladiversilalenionliumei  vallimii.NaiiiCt  jecia  ail  mcnsnram  lerrae  "  snHiiiiinl.  Ilinc  csl, 
camporuin  planilies  lanUie  aci|«alila(is  non  esl,  iil  quo.lcl*I'liuins  anipliuiiliiicnilcrrae.duclaiMlionabili 
siniili  projjressu  possil  mensurari.  Tcrra  &iniii;icm      liiifta,  gcogiapliica  spfrciihilionc,  pcr  cacmiiina  allis- 


non  si)Iu!:i  giavilale  ponderis,  verum  cliain  cacsa 
i.iacipialilaiis  parliunt  snaruni  inliaium  in  naluris 
pussidet  lociiiu.  Siiuiiiliido  nnniquc  parliiini  facit 
ordiitein  clcmeiiloniin;  sliniliora  enim  sibi  snis  *  par- 
libus,  alliora  siint  eiiam  suis  scdibtis.  Mag.  Forlassis 
ergo  coiporco  visu?  Disc.  Ne  idqiiiJeni ;  fallil  cnini 
scnsiis ,    cjusqnc  judicio   niliil   cst  coinmilti^ndum. 


simoriim  nioiilium  n fiisiirari  '  cxislrmai;  aiilcrenim 
cirriiiaris  dimcnsio  lclluris  iioii  provcniiRl  '.  Disc.  Sal 
dc  liiscsl  aclum.  .MAf..  Rcdcamus  iiaqiic  a<l  Scriyii»- 
rani.Disc.  Teinjtas  iiiviim.  Mac.  Fiaiit,  inqiiii,  /hhu- 
iiariu  in  (irmamcnto  cneH,tft  dividnnt  dieiikuc  noctem. 
Ac  61  planc  diceretur  :  Imninailii.qnae  in  lirma^iicnio 
cieli  facta  sunl,  dividanl  inierse  die:n  ac  nocipm.  Quod 


JEvicrior  siqiiidcm  geiisns,  quainvis  ralioni  iion  re-  jj  Psa!misiadcclaral,diceiis:0«' ^'^"'«'''i/irtriawf.-jKfl, 


nuiilial,  nisi  rluod  extrinsecus  paiitiir  *,  interioris 
lainen  juiiiiiim  de  liis,  qnae  per  cor;)ii.s  rccipil, 
saepissiine  '  iallilar.  fraclum  iii  aqiia  reuvjm,  dupli- 
cem  luiiam  seu  caiidelam,  scu  aliii  I  ({uid  per  praeva- 
ricaiioncm  sensiis,  hoc  est,  per  radioi  um,  qui  ex  pu- 
pillis  oculoriim  sparguniur,  segregaiioiiem  geminaium 
exislimans.  M.*c.  Quomodo  ergo  meiicbaiilur?  Disc. 
Virg3prius,utaiunt,gi^omctrica,  qiiamGraeci  radium 


soleminpoteslalem  diei,  Innam  el  steiliis  in  po:e$latem 
mctis.  Non  qiind  dicsetnox  semper  noii  sinl  circa  am- 
bilum  tclluris,  scd  quod,  ubicuuque  sol  pracsens  cst, 
seniperilluniiuamlipoieslalcmhabet;ubiauiemabs€n$ 
esl,  Innae  stellarumquc  splendor  umbrariun  caligi- 
aein,  neomnino  aniinalium  obtulibus  iinpeneirabilis 
sil,  raram  liigubrcmque  facit.  Ei  sini  in  iigua  el 
lempora,  ct  dies  ct  onuvs.  Signa  iiUcliiginuis  iii  lioc 


vocanl;quacquinqucp:issusciibicoiTiol,iiniuUiplicans,      loco  iiQH  sidera,sed  pracsagia  quaetJam  fiiturae  se- 


boc  est  quiuquies  qiiinquc  q!iin;]uics  ,  unum  stadiinn 
nieusuraba!.  Uiio  nulcni  siadio  rcperio,  fiicile  crat, 
niulta  sladia  per  plana  Aep^ypti,  qune  niaier  talium  di- 
mensionum  dicilur,  invenire.  Mac.  Qiionio:!o  praeler 
Atfyplum  terrae    paries ,    lania   inaequaliiale  ad 


renilalis,  seu  lcmpeslalis;  qiiae  maxiinc  e\.  colori- 
bus  caelestium  liiminarium  soleul  babere  experi- 
nientum.  Tcnipora  anicm  vocal  generaliter  cursiis 
et  redltus  siderum,  ceriis  morarum  inlervallis,  ad 
cundem  niolum  silumque  locorum  divina  prcvitleu- 


inensurandum  difliciles,  explorabanl?  Disc.  Non,  ui  C  lia  revocalos  nalurali  dierum  aniioniiiique- rcvolu- 


aiiiiil,  pc',!ibus,  neque  radiis,  s»J  sola  raiionis  argu- 
iiieniaiioae,  borologiis  vidclicct,  ex  unibraruui  siiui- 
liiiidinc,  singulariun  pariium  iiitcrcapeiliiiem  iiicun- 
oiaiiter  liiveiiienles.  T;iiituin  nainquc  iina  pars,  lioc 
esl ,  qiiolidianus  solis  in  sigiiilero  progrcssus  in 
lcrra  patcl,  quanlum  siniililudo  umbrarum  horoJogii 
obliuei.  M.vG.  Latiludincm  crgo  partium  et  stadiorum 
cx  mcnbiiia.qiia  icrram  aliingunt,  colligebant.  Disc. 
Nec  sic  exisiimabant;  sed  pjiiuum  aliissinios  inoutes 
nicnsuraiiles,  qiiol  millibus  st:idiorum  ex  terrac  pla- 
niiie  in  allura  erigcrcniur;  verbi  gratia  Olympum, 
cujns  verliccm  deoem  luillibus  sladiorum  *  autumant 
eubiimari,  Pindum,  Rho.lopeii,  Acroc.rauiiia,  Atlan- 
.lem,  veluli  lincarn   quandam   ralionabili   diiclu  de 


lione.  El  Iticcant  in  firmamento  cae'i.  Siquidem  niil- 
lum  siilus  defectum  sui  lnniinis  paliiiir,  scd  .scmpcr 
orania  in  aetbcrcis  spaliis  absque  ulla  obumi)r;ilioue 
refulgent,  exccplo  lun.ie  gb>bo,  qui,  (luaiido  iu  rc;^io- 
nem  umbrae  dcs<endi«,  solari  radio  dcsertu.s,  vidfliir 
obscurari.  Proplerea  ait  :  Ei  lucesinl  in  ftrmuinenio 
cneli,  el  Ulinninenl  terntm.  El  faclum  est  ila  .'in  c.iii- 
sis  vlJeliccl  origiualibus,  cx  «juibus  in  spcx;ies  pro- 
prias,  Cl  quaiilil:»Ics,  el  inlervalla  ,  et  molus,  el 
splcndores  processerc.  Proiiide^sequilur  in  specics 
causarum  processio.  Veciique  Dens  duo  magna  lurtti' 
naria,  luininare  majus,  ul  praeesset  did,  solcm  viJe- 
licet.  cujus  piacji-M.lia  diem  cfljcii,  el  iummre  mi- 
«H«>  iunam  dicii  '*,  cujiis  ei  (juaniiias  et  lux  in- 


suniiniiaiibus  monliuiu  iu  aeris  spatia  porrectorum  D  comparabi/iter  a  solc  siiperatur,  ui  praeesset  nocd. 


exteadere  inchoabanl,  eamque  aeqnali  seinper  a 
lerra  iulcrvaUo,  instar  roiundissimi  circiili,  circuin- 
ferentes,  doiiec  ad  eutidem  locmn,  qiio  cocperal, 
perveiiirct,  aequis  uiidi<|iie  spaiiis  tclleiris  arnbilum 
ine:iiis  contnilu  jierspexerc,  Mag.  Dimensiones  geo- 
iiietricas  !:<libus  argiiinentis  ila  prinu)  repe:-las  non 
ccnlradixciiiii,  Ac  per  lioc  sladia  iila,  qnae  prope 
lerram   \Lluti  ai!j;usta  puLibantur,  paulaiiin  juxia 


Luua  siquidem  ab  oclava  usqtie  ad  vicesimam  se- 
cundam  v  aui  loiam  nociem  circa  pleniluniiiin  in 
acq:iiii<M'liis,  aiUparicm  cjus  ceteiis  lemporibus  iUu^ 
iniual.  Qiioiiiam  vero ,  diiin  sit  in  coitu  solis,  aut 
hiiic  inde  propinquis  pariibiis,  nociis  tenebras  luc*? 
sna  {icneiritre  iioii  sinilur,  suecurrunl  •teibe,  qiia- 
rum  claiitaie  um!>raruBi  densii.is  rarescil.  Proplerei 
dixit '' ;  et  [umin<ae  minus,  ut  prae^tset  necli,  el  nel- 


YARiAF.  li:ction::s. 


'  .\  siw-s  sibi.     *  A  ;intir.tnr.     ^  .V  mevc.     *  C»tniiii.      *    ait  mrnsinam  lcirae  om.  A.     '  tV  om.  A, 
nemurandam .    *  C  proteniet.     '  A  Proplerea.     *•  A  lunam  videlicei  dicit.     "  A  diai. 


787 


JOANNIS  SCOTI 


728 


Ifis,  el  poittit  eas^  slclias'  viUelicel,  In  firmamento  A  nienu  hujiis  inuiidi ,  caelum  dico  cuin  suis  aslris, 


c(teli.  Ac  si  disiisset,  Ihcil  ea&  iii  firmaiiiento  cueli. 
De  ciioris  namque  siderum  lioc  dicuim  inlcliiginius ; 
<}ui  quaravis  cum  inunJo  volvunlur  *,  iixi  tameii 
in  iisdera  sedibus  semper  maiient  *,  etsi  sianic 
intuido  cliori  siderum  solummodo  *  circumvehHiiiur, 
u(  ^  quidaui  piiilosopboruiii  Yolunl;  ordo  tamen  ", 
acscries  steliarum,  siabilisque  positio  non  iransinu- 
lalur  *.  Vl  lucerent  super  terram.  Naturae  ordiiiem 
pulclire  describit  Scriptura.  Quanivis  enun  caelestia 
liuniinaria  sub  terris  lucere  bnmatia  opinione  pulcn- 
lUFr  rerum  lainen  ralio  incunctanier  edocet,  nullam 
naiurara  lerra  inferlorenfi  possc  esse.  Mediurn  siqui- 
deai  inOmumque  totius  inundanue  consiitulionis  ob- 
llncl  J.ocum,  ac  per  hoc  iiulia  corporeacreatura  infra 


aciheraquc  cum  planeiis,  aera  cum  suis  nuljibus, 
veiilonim(|uespirilibus,  rulgoribus  eiiam,  ceterisque 
pcrturbalionibus,  aqiiam  quoque,  moiumque  ipsiuo 
ilaciivagum  ,.  terram  similiter  cura  omnibus  berbis 
arboribusquc,  non  solura  anima,  rerum  eiiara  orani 
ijpecie  viiae  oinnino  carere.  ldeoquc,ut  aiunt,  ii; 
opcribiis  quatiuor  primorum  dierum  riullius  aiiirnae 
seu  viiae  sigiiiQcalio  iulroduQtiur.  Plato  vero,  phi- 
losophorum  .summus,  et  qui  circ.a  eum  suiit,  non 
solum  gerieralem  mundi  vitam  "*  asserunt,  vcrum 
ctiam  nulbra  specietn  cor{>o.'ibus  adhaerenient , 
neqiie  uirum  corpus  viia  privari  falentur,  ipsauique 
vitant,  5)«ngenpralem,  seu  specialem,  vocarc  animam 


I 


nducialfler  ausi  sunt.  Quorum  senieniiae  suinmi  ey^ 
eam  intclii^lur.  Proindeumnia  mundi  spalia  el  car-  K  posiJores  diviuae  Scripturae  faveni,  heibas,  el  ligr», 
pora,  quac  circa  terrara  undiquc  sunx,  sive  mobtlia  cunclaque-de  lerra  orieniia  vivere  atfirmantes^  Ne' 
sint,  sive  stantia,  supcr  eam  naturaliter  oreata  suiil ;  que  aliter  rerum  nalura  sinit.  Si  enim  nulla  malerla 
i  leoque  ail  :  ul  liLcerent  super  ierram.  Ubicunque  est,  quae  sine  specie  corpus  efliciat,  et  nulla  species 
enim  luxerint ,  sive  iitfra  horizoMtein  in  inferiori  sine  substaniia  propria  sabsislii,  nulla  autem  sub- 
hcmispliaerio,  ut  humanus  existimai  usu^,  sive  supra  stantia  viialis  raolus  ",  qui  eam  conlineai,  et  subsi-  if 
Itorizonlem  in  superiori  bcuiisphserio,  quod  ideo     slere  faciat,  expers  esse  poiesl;  cimne  eniin,quod 

naiutatiter  movelur,  ex  vila  qiiadsim  motns  sui 
piiiicipium  suinil  ;  necessario  sequiiur,  ul  onmis 
cieatura  aui  per  scipsam  viia  sit,  aal  viiae  parii- 
ccps.el  quodammodo  vivens^  site  in  ea  raolus  viiae 


superius  dicitur,  quia  in  eo  sidera  hominibus  appa- 
renl,  naturali  reroin  siiu  super  lerram  iucent.  Et 
praefssent  diei  et  nociL  iioc  supcrius  cxpositura  csl. 
tLl  diiiiderent  luoem  a  tenebris,  id  esl,  ul  segregarenl 


jiocum  el  dieni»  ul  sole  apparcnlc  dies  esset,  luna  nianiresie  appareat,  sive  non  appareal;  verunlamen 
-vero  ae '^  stelijs  ncx.  Ei  notanduui,  quod  divisio  latenter  adraiiiislrari  per  vitamspeciesipsasensibi- 
Uli  "  lucls  alque  lenebrarum  non  iuipsis  luininari-  lislndieal.  AuiIiAugnsiinuininlibro^deverareiigiouc: 
Jbus  sil,  se^  in  lerra  hqbilanlibus.  llla  enim  seinper  Siquaeritur,inqa\\,quis  in$iituerii  corpus,  iUeqtioerA- 
luccnt,  el  seinper  eis  <lies  est,  uullninque  nociem^  C  tur,  quie*t  ommm  iipcnoiiitinxus.Qinnii  enim  ipecia 
)j9liunl4ir.  Sedes  riamqne  eorum,  absque  ulla  inter-     obiiio  ati  qvis  est  auiem  "  hic  niii  nnus  Deus,  una 


missione,  et  sua  et  aolari  luce  resplendent,  nec  nii- 
lius  Iiiterdiu ,  quam  nocttt  clariiniis  suae  gratiam 
inundo  distribuentia,  Terrenis  itaque  habiialoribus, 
quibus  per  vicissiLudines  dies  noclcsque  proveniunt, 
caeleilia  luniinaria  lucem  dlvidunt  a  lenebris.  As- 
sidua  namque  circumvoiuiione  circa  lelUtris  ambi- 
luu!  alibi  lucern  praestant,  alihi  auferunt.  Ut  er.im 
iiil  aliud  esl  dies,  nisi  iucis  praeseniia  ita  nil  aljud 
nox  praeier  Ip&ius  abscntiuin.  Ideoque  eliam  luci- 
dissiina  no)(,  quoniainn  non  cmuisio  lenebras  expeilit. 
noetis  noiuea  !icn  amit&it.  Sed  jam,  quuutum  brevi- 
issexigit,  de  quarta  die  satis  esi  dictum.  Ideoque 
de   openbus    *   quiniae    iulelligiljilis    lucis    quee- 


vemas,  unasalns  ommum,  ei  prtmaatque  smima  «- 
ieniic,  «x  qua  est  emne,  qtudifuid  est,  in  quanium  «f, 
tjuia  in  quantum  esi,  quicquid  est,  honvm  esi  ?  Et  ideo 
«X  Deo  non  est  mors.  ISon  euim  Dgus  nwriem  fecity. 
nec  laetaiur  fnperdiiione  vioorumtqtmnfam  stmma 
esseniia  fecit  emne,  quod  est,  unde  ei  e&stniia  dici- 
tur,  r/iors  anlem  nou  e$se  cogit,  quidquid  inoritur, 
Natn  si  ea,  quae  mGrivnlur,  peuitus  morerentur,  ad 
nihiiumsitie  dubio  pervenirent ;.  tedtantum  morfwn/wr, 
quanlo  tninut  essentiae  pariicipant.  Quod  brevius  ita- 
diei  potest :  lanio  magis  moriuniur,  q.iantc  mimi» 
sunU  Corpus  auiem  minus  est,  quam  vita  quaelibet, 
quoniam,  quaniulumcuti<iue  mAnel  in  specie,  pcr  vi- 


dam  dicanda  suni.  Disc.  Ua  consequens  orde  rerum  ^  tam  nianet,  iive  qua  umimqoodque  animal,  sivequa 


espetii. 

56,  Mac.  Dixil  eliam  Deus  :  Producant  cquae  re- 
pllle  animae  t>iwnliz,  et  volatHe  super  lerram  $ub  ftr- 
mamettto  eaeli.  Fraediclis  qualiuor  diebus  coiutilio- 
Iiis  naluranirn  nuilA  cuivimunoraiio  auimae  legitur, 
reiiue  simpUciier  tantuin  ei  absoluic,  neque  cum 
addiian-icnlo  vivcnlis.  ^i  ciir  huc ,  non  inuncrito 
quaeriiiir.  Deniijue  dc  hac  rerum  theoria  divcrsa 
multorum  sonieniia  p.sl   Siinientm,  (|ui  dicunl,  ele- 


iiniversa  nsiura  muiidi  adrainistratiir.  Ul  enim  nul- 
lum  corpusest,  quod  propria  specie  non  conlineturi 
iia  nulta  species  est,  quae  cujuspiam  vitae  virlute 
non  rcgiuir.  Proinde  si  omnia  corporA  natuniliicr 
constilula  (fuadam  specie  vitue  adminhtrantur,  ora- 
nisqiie  specics  genussuum  apcelil,  omne  auiem  %f- 
nus  a  generalis^ma  subsiantia  orijjitiem  ducit,  onn 
nem  specicm  vitae,  quae  diversorura  corporum  nu- 
incrositatem  eoniinci ,  ad  generaiis£itnani  qunndam 


'  A  voloantur. 
M  islo  diuisio. 


VAUIAE  LECTiONES. 

'  A  permanent.      *  \  solum.       '*  ut  oin.  C.      *  A  aulem. 
'  A  de  optmvni!)us.    "  A  vitatn  tnundi.    "  A  iHiali  tnoiu. 


•  .K  trausmittatur.     '  C  Cf 
•'  A  aulem  est. 


759  DE  DIVISIONE  XATUllAK.  —  UnER  TERTIUS.  730 

Vfiam  rccnrrerc  ncccsse  esi,   ciijtis   parllclpaliouc  A  est.  Nainel  corpus  humanum,  sivc  vivum,  sive  luin'- 
specllicaliir.  Ilaecauiem  generalissima  viia  a  sapien- 
Ubus  muiidi  uiuveisi^iissiiiia  aiiiiita,  (oiuniquod  iiitra 


cielesiis sphaerae  au.biaiin  couipielieuilii.ur.per  spc- 
cies  siias  minislrans,  vocaiur;  ilivinae  vero  sopliiae 
speciUalores  covimvnem  viiam  ap|H<Hanl.  Quae  dum 
sU  particcps  illius  unius  '  viiae,  quae  per  sc  sub- 
slanilalis  est,  omiiisque  vilae  fous  e*  crealrix  suis 
(liviiMonibus  visibilium  el  invisibilium  '"  vitas  juxia 
divinam  ordinaiionem  distribuit,  quemadinodum  snl 
istc  sensibus  noius  radios  suos  ubique  didundit,  non 
(amen  iia  vita  in  omnia  pervenit,  sicut  solaies  ra- 
dii.  llli  siquidem  non  omnia  penclrani;  ii:teriora 
eienim  muUorum  corporum  nou  tran3Cunt.Yii(i.c  vero 
nulla  creatura,  6cu  scnsibilis ,  seu  iateiligibili.^ ,  cx- 


luuin,  corpus  bomiiiis  cst.  Similiier  aaiiiia  human;i, 
sivc  corpus  suum  simnl  collectum  i^etjal,  sive  in 
partcs  disso  utuiii,ut  videtur,  scniibus  regere  \ib&U 
nat,  anima  tamen  homlnis  esse  non  cessat.  Ac-per 
bocdaiur  intelligi  aliiori  rerum  iniimaiione,  non  mi- 
uiis  eam  administrare  corpus  per  eleinenia  di^per- 
SLim,  quam  una  compagine  membiorum  conjuriciuin. 
Quod  vera  ratio  indubitanier  edocct.  Si  enim 
anima.  spirilus  csl,  per  s«  omiii  eorporea  cras- 
&iiudine  carens,  ipsa  <jtioquc  clemenia,  iu  qiiae 
corpus  solviilir  ,  quanlum  per  se  simpliciier  sub« 
sisuiiit ,  spirituali  naliirac  provima  suiit  :  qnid 
inirum,  si  ineorpcrea  anima  paries  eovporis  sui  in 
proximis  '  Sibi  naluriii  cusiodilas  rexeril?  Faciiius 


pers  csse  potest.  Nam  eicorp.ira,  quae  noslrii  sen-  R  enim  similia  sibi,  quam  disyimilia  poicst  auingcre. 


sibus  videutur  vcluti  morlua,  non  omnino  vita  reliu- 
quunlur.  Ut  enim  iiiorum  .composilio  atque  formatlo 
adniiuisiratione  propriae  vifae,  ila  etiam  solutio  et 
inrirmitas  et  reditus  in  ea  ,  ex  quibus  deducla  sunt, 
cjusdem  obsequio  peragitur.  Seminasiquidem,  terrne 
comipendata,  »i/si  priusmorianiur^  non  revivisctini , 
et  mors  corum  ^  soliilio  maleriae  et  speciei  esi, 
eademqiie  vila,  quae  vivificat  vim  seminum,  et  per 
'viin  semina,  priusquam  soivantur,  in  solulipne  non 
dcserii,  sed  iis  semper  adhseret,  iino  etium  ca  solvit, 
juoxque,  nulla  mora  inlerstanie,  vivificare,  hnc  e&i, 
in  eandem  speciem  revocare  iucipil.  Ubi  enim  esset 
)MIa  vita  solutionis  corpurum  ^  (eiiipore,  nisi  in  ip!>o 
solulo?  Ul  cnim  illa  Ciiun  compacto  non  cumpingitur. 


Dissimilia  autem  suiil  sihicrassa,  et  corrupiibilia 
corpora;  similia  vero  itimiissinin,  et  niillo  modo 
corruplioni  obnoxia.  Non  emm  crcilemlum  e.«t,  cor- 
poreas  paries,  ex  rompagirie  spissi  corporis  disso- 
lutas,  in  ipsis  elemeniis,  in  quibus  salvaniur,  eras- 
sidullnem  suaiu  non  deserere,  ct  non  in  ipsoruni 
clemenlorum  levissimas  spiriiiialesque  qualiUiJes 
transire,  non  ui  pcnitus  non  corporea  ',  sed  ul  ^ 
spiritu«iia  corpora,  sicut  el  ipsa  si^t  elemeitta.  Qiiod 
etiam  viventis  adhuc  corporis  argumenio  promp(IS'> 
.simc  valcs  approbare.  Parlium  siquidem  ipsius 
quactlam  quidem  poi)d«^ros:ie  sunt,  et  in  crassitu-» 
dinem  densaiac,  nt  sunt  ossa,  canieH,  nervi  quoque, 
ac  vcnae,  omnes  eiiam  humcres,  quibus  moles  toU 


ita  cum  soluto  non  solvitur,  neque  cum  renascftnle  C  ijrigatur,   ei " nulritur ,  el  fabricaiur;  haec  enin» 


renascilur,  necplus  vcgetat  lotuin  simul  conjunctum, 
quam  in  partei  disjuncium,  neque  major,  id  est,  po- 
ienlior  in  toto,  quam  in  parte ;  nee  minor,  hoc  est, 
impotentior  in  parte  quam  in  ioto.  Haec  ejusdem 
namque  regiminis  est  in  cunctis.  Ipsa  «liain  soluiio, 
quacmors  corporis  dicitur,  noslris  sensibusel  ma- 
teriae  solutio  esi,  nou  ipsi  naturae,  quac  inseparabi- 
lis  est  in  seipsa,  ei  simui  ct  semf^er  cst,  ntc  spaiiis 
locorum  cl  letnporiim  segregalur.  Homo  siquidem 
non  dcsinilesse  hoino.  Hon^  auiem  corpusei  anima 
est.  Si  auiem  sempcr  hoiiio,.sempcr  igiiur  auima.  et 
corpus.  Et  quatnvis  pai  tes  hominis  a  stt  invicem  se- 
gregeutur;  anlma  cnim  deserit  usitatum  pusi  gene- 
rationem  &ui  corporis  re^linen  ,  qua  deserente  cor- 
pus  solvitur,  pariesque  iliius  propriis  el6men.torum 
sedibus  redduntuf  :  naiurali  tainen  rationc  el  partcs 
ad  tolum  referri  non  dosinunt  semper  et  inseparabi- 
liler,  et  tolum  ad  parics;  relaiionis  siquiden:  ratio 
iiunquam  potcsl  perir? .  Pminde  quod  corporeo  sen- 
sui  videtur  segregari,  aliiori  rerum  spcculaiione 
icmper  simul  et  ir.senarabiiiier  subsisierc  rceesse 


omnia  ex  aqualili,  lcirenaque  qu»litate  in  c&nstiiu- 
tionem  corporis  sumuntur ;  quaedam  vero  Icvis» 
simae,  nulloque  gravilatis,  ieu  crassiiudinis  pon- 
dere  impcditae,  quaqua  Yersum,proul  anima  jusserit, 
nulla  mera  inlerstanle  conlestim  perveniant  *,  ul 
e&l  visits,  ei  audiius.  Q"9s  partes  Ctfrporis  esse "  ex 
i^^ie  et  aere  deductas,  nem»  recte  philosophantiunn 
abnegaril  ^'^.  Est  enim,  Ul  &it  saiicius  Augusiinu5« 
luminosum uliquidm  oculit ,  aereum  quiddnm  niobile 
et  ionoruin  in  uuribus.  \\&as  siquidem  esi  iux  quae*  ^^7 
dam,  ex  curdi^  igne  primum  nascens,  deindeque  in 
summiiaiera  veriicis  ascendens,  in  eam  videlicet 
pariem,quaea  Graccis  diciiurfirivr/{'',aLatinisvero 
membranula,  qua  cerebrum  et  ambitur  ct  oustodi- 
tur,  per  quosdam  poros  ad  s^tpercilia  pupiliasque 
cculonim  derivaia,  iindc  velocissimo  Impetu,  «oI."j- 
liuin  radiorum  insiar,  foras  prosiliens,  prius  pfopin- 
qua  loca  et  corpora,  seu  longissime  eonsiituta,  tanla 
veUjciti«te  attingit,  quam  p.iSpebra  ocnlorum  ei  l^u- 
tonis  *■  supercilia.  Auditus  quoque  est  suhlilissimus 
qiiiibm   linnitus,  qui  ex    pu  mitnnm  spiritu  primo 


VARiAE  lei;tigj*es 


*  unius  om.  A.      '  fl  intisitilium  oni.  A. 
itt  om.  C.      *  C  prcveniiini .    *  esse   oiu.  C. 


*  A  iUerum      *  A  ccrforis. 
"  Cabneficrel.     "  mknikA. 

NOTAK. 


A    }!rhnis.       *  A  corporn. 


«  Tauiove.f  i.  «^.  pnlpcbrae.  pili  palpebraritm. hnn]      non  ciimn   lauloiies  proprie  vocr.mus.  Cf.  Du  Caiige 
[«uagisiri  gloss  in  PrunVntium :  telas  locui  ciHos,  qiiod      Glussar. 


151 


iOANNIS  SCOTT 


73Z 


Hroceaen»,  s;!r:umque  in^raeuiciam  capilisparlea»  A  qoi  primum  cccnsTun     phanlasns,   easqiic   reci- 


consvirgens,  per  suos  occullos  meiilus  in  aurium 
cocleas  diffnsus  foras  crunipil,  vicinisque  partibus 
aeris  seu  loiigins  posilis  se  niisceiis,  qnicquiJ  in  eo 
sonuerll,  aJisqne  ulla  lartlilaie  recipere  fcsiinal.  Has 
ilaque  pailcs  corporis  subiilissimas,  spiriluaiibusque 
fiaiuris  vicinas,  quamvis  ex  inierioribus  spiss^ie  moiis 
originem  allrabanl,  foras  iamen  in  lanunn  porri- 
funlur,  ut  longe  exlra  eam  aeslimcnlur  Kepararl. 
•Exlendilur  enim  visus  ad  recipiendas  visibiliuio  re- 
rum  colorabiles*  specics  :  cxi.enditur  auditus  ad 
vucuin  seu  ulioium  sonilumu  ,  perct!s>ione  aeris 
erumpcnlium,  prosodias,  qnas  fonnas  colorcsijue 
vocum  dicimus  in  se  iinagin;(inlas.  Cciori  enim  ires 
sensus  inlra  lcrniinos  corporis  conlineri   videntur, 


piunl ;  posl  lios  progrcssores,  veluli  duces  qsiidaiii 
ad  urbeni  mcnioriae;  au  quam  dum  plianlasiac  pen- 
venerint ,  a  recordabilibus  ii.lroducunlur ;  deiude 
rationalMlcs  per  urbem  <li-,tribuuni ,  proul  m- 
lelieclnales  jusserint.  Turma  siquidem  ptianiaslica 
veniciis  pcr  visum  spccialiier  in  jnemoria  po&sidet 
Jocum.  Siiniliier  pcr  audiinm  cctcrosqiie  senSus  iU' 
Iranies,  suis  sedibus  in  oadcm  urbe  recipiunlur.  De 
quibus  onioibus  quisquis  pleuius  scire  desiderat, 
Icgal  in.-ignnni  Anguaiinuni  in  sexio  de  Mutkat  et  in 
llbm  Confcisionum ;  magnumqiie  Gregorium  Nys- 
saeum  ia  sermone  de  imagine.  Quid  ergo  mirum,  si 
anima  raliunalis,  posl  solulionem  corpoiis  sui,  in 
parlibus  ejus  jjer  dcmenta  diffusls  aliquid  agal  oc- 


qujinvis  olfaciendi  soiisus  foii.s  proiendi   noii  iiicoii- »  culia  naiurali  adminislralione,  oinnique  corporeo 


fnie,  ul  arbilror,  cxislimelur.  lloc  autcm  loiuin  iu 
seipsa  siinjdcx,  omnique  corporali  <juaiililale,  locali- 
Lusque  spaliis  anima  carens,  in  corpore,  qiiod  regit, 
sua  pracsentia  peragit.  £l  dum  ipsa  nullo  loco  con- 
li'icalnr,  locales  tamen  paries  sui  corporis,  ubicun- 
rjus  sint,  viviru-ai  alque  gubeinai.  Non  enim  cumule 
carnitliiim  membrurum  iocaliter  coticlnditur,  nec 
cum  scusibus  foras  porreclis  localiler  porrigilur. 
Adest  auicni  poicniiaiiler  ad  rccipiendas  pbantasias, 
qMaa  in  sensiiiim  suorum  iiistrunienlis,  ubicunque 
siiil,  rdrinaiitur.  Qiio  argumcnto  naturalis  virlulis  ip* 
oiii-,  ei  iitucalitaiis  *■  magnitudo  cognoscilur.  Uno 
siquideiu  eodeiuque  leniporis  momenlo,  et  siderum 


SGSisu  remoia,  qiiandoquidem  et  in  vivcntc  adhuc 
corpore  simulque  colleclo,  quantum  s<nsibus  vi- 
dcrc'^,  r.on.  solum  iu  cumolo  membioruin,  verum 
ctiam  in  eensibus  longe  ab  ipso  porrectis  rcgiminis 
sui  virtutem  exercet. 

o7.  Sed  redeamus  ad  genepanssimae  vitae  consi- 
deraiionem,  cujus  manifestandae  potesiaiis  in  cor- 
poribus  gralia  baec  inlroducla  sunl  de  rationabili 
vila,  non  aulem  de  omni  viia,  quaecunque  corpus 
administrat.  Hoc  autem  dico  pro{)ler  irrationabi- 
lium  animaliiim  animas,  de  quibus  muliorum  varia 
scntentia  est.  Alii  natnque  dicunt,  eas  po^t  corporis 
iiitecitum  vivcre,  alii  vero,  cum  corporibus  inierire. 


ii)  radiis  oetilurum  pcr  aeihera  sparsis,  cl  vocum  in      nec  diuiius  manere.  De  qua  quaesttone  pauca  pAuIoi 
. .  ...  ...1.  ,       ,  .       ,»    .  Li       ....  _/-. f    .__..•.._■.._ 


:.iudiiu  per  acra  ililluso,  el  odoruin  in  olfactu  seu 
iiilra  corpus  seu  cxira,  el  saporum  in  gustu,  in  tactu 
qiioque  oiuniun),  quae  iaclui  acciiiuni,  pbantasias, 
l.<;c  est  iinagities,  primum  quidem  nul;is  tei!;porum 
nxjnilis  inirabiii  ccleritale  ex  corporalibus  nuineris 
jn  hensualibus  furmatas  senlit,  per  occursores  reci- 
pit,  pi'r  progrcssores  introducit  -,  pcr  recordabiles 
luiiuaiiae  coiiiuiendal,  per  ralioiiaijiles  ordinat,  per 
iiiloilect::ales  approbul  aut  itnpiobal,  secundum  re- 
{{liias  diviiiorum  nuinerorum,  qui  siipra  cam  sunt. 
Q  lorum  exomplaria  perspiciens,  et  de  numeris  inlra 
fc<'ij;sam  coiisiilutis  jutlical,  deque  corporalibus  et 
8;;iisualibus,  <jiii  ulrique  extra  50  suul.  Octo  siqui- 
dem   numerorum    orilines  ralio    invenil.    Quorum 


post  dicemiis.  Generalissime  igitur  vilae  prima  ma- 
ximaiiue  divisio  esl  in  cam  differeniiam,  quae  ratio- 
nabilein  ab  irralionabili  iiegregat.  Et  raiionalis  qiii- 
dcm  vita  angelis  bominibusque  dislribiita  esi;  sed 
in  angelis,  veluti  spccialis  sigiiincaiionis  causa,  in-» 
telleciualis  diciiur,  in  bominibus  vere  rationalij. 
Veninlamen  consulta  veritaie,  et  in  angeiis,  ct  lU 
bominibus  iniellcciualis  ei  ralionalis  esl;  ideoqiie 
comiuunilcr  de  iis  praedicaiur  vila  iniellccluaiis  ii 
rationalis-  Ad  diirereiitiam  tair.en  reliuqoiiur,  ut  ipsft 
vita  rrucllectus  in  angelis,  in  bGminibus  anitiia  vo* 
ciieiur.  Ncn  cnini  aiia  *  ratio  n:ihi  occunii,  quaa 
probibeat,  angelicam  viiam  aniniam  vocari  laliGnai 
Icm;  queniadmoduni  noii  probibet,  bumanam  ralie- 


priinv.s  cl  suinmus  cst  siipra  intcilcclum  in  aelernis  |%  nalem  intcllcclum,  pracsertim  dam  angeii  caelestia 


cau.-;i>,  sjcunduui  qiieiu  discernil  anima  ralioualis 
«mnia,  sicu:  ;iii  Apo.sttsliis  :  Spiriiualis  Itomo  judical 
OiHuiii,  ijjie  r.uu-m  a  uemiiic  jiidictilur.  Diio  quoqne 
o.tiuinu  et  exlra  el  inlra  aniuniin  .suiit,  (juorum  <]ui- 
flesii  uiins  el  exliiiuis  iii  coiporibus  csl,  ex  quibus 
corporci  sciisus  fonnai.iur,  iri  quibus  piianiasiae 
{iiint,  iiiUM'  iii  ipsis  corpoicis  sciis.inis  foriiialur  *,  et 
jpse  cst  pli;»iila^!;iiu:;!  priuiiis  or:io,  ii:  iusir::iiienlis 
ficiisutim  lonsiiiuiiis ,  in  o<;uIis  tiico  et  uurib;:s  ceie- 
risque  sens;ium  sedibi:s.  in  ips:t  vcr.)  aiiiuia  qiiini|ue 
jiiimeri  (.onipiitanlifr  naliiralilcr  rr.sili  :  occirsores, 

VAHlAi:  I.KCTIONr.S. 

'  C  aUoccliiaiis.     *  A  inducil.     *  in  Cjinbuj.--  phaiiluiiue  formaHrr  oni.  C. 
*  A  ut  firnedilii-nus,  sola. 


sua  corpora,  in  quibus  saepe  nppareni,  possident. 
Ac  pcr  boc,  si  curpora  liabere  pcrbibeniur,  quid 
obslel,  ne  iiLoriiin  vita  anima  dicalur,  ignoro.  nisi 
sola,  i!t  pracdi\imt!s ',  vocabulorum  diJI°erciit(a,quo- 
niodo  el  angcios  ad  imaginem  Dei  fitclos  non  duhi- 
tamiis.  lUii  cnim  est  ratio  ct  inleliecitis,  ibi  imagi- 
nein  Dci  dcesse  ntiile  modo  crcdidenm.  Soliun  ta- 
incn  liotiiinem  cid  imayinem  De'.  fuclum  manifeslc  di- 
vina  pcrl.ibct  Scriptura.  Dc  Plaione  sileo,  ne  videat 
seclam  illiiis  sequi,  qui  dcliuis,  amjelqt  esse  niiimalia 
valionabiliu  imi:iorisliu.   Ad   (lifle;'eiai.im   crgo  Im- 


*  A  ridedtr.     *  a.ia  om.  .\. 


I 


733  OE  UIVISIONE  NATLRAE.  -  LIIiER  TEKTIUS.  1Z% 

mnnac  tiaiurao  ub  anoclicd  suh8ia.niiti  rclicuc  siint  A  iiuin,  suain  r:Uioaabilir4lein   non  oeftereiis ;  nulrii, 


|jao  si{;iii(icati(>nes,  iiiiiina  Yidciio^t  ralionnlis,  et 
iii)a;;o  Dei.  Irrutioual/iliH  auieni  vila  (iividiiiir  '  in 
eam,  qnae  sensuTn  parlicipal,  inqno  eain,  quae  eo 
cj;rel.  Ei  una  qiii  !cni  omnibus  auiinalibiis  Sicnllcn;!! 
virtuteiu  liabeiilluus  dislribiMtur,  aliera  vcio  oinni 
s«;ns;i  carenlibus  malcriis,  qu;u^  spfties  viiae  licr- 
b.inim  lijjnoruinque  doniinari*  perbibelur,  cl  infra 
«;uain  nuliain  spccicm  vitue  valio  invenil.  iMoindc 
cr«'alae  vilae  quailuor  diirercnii;'.e  in  quatiiior  spc- 
ciebus  coliiguntur  :  iiilelleclualis  in  augeli.-.  ralio 
nalis  *  in  liomiuibus,  sensualis  iii  he.->l".is,  insciisualis 
in  germinibus  ceierisque  corpnribus,  in  quii.us  sob 
species  vesiigium  viiac  manifcstat,  ul  sunt  quataior 
iniindi  eleuienta,  sive   simplicia    sint  per  se,  sive 


el  augel  *  corpiis  suum,  ui  illa,  quae  sensu  caret, 
bciLiasque  ac  ligna  peurlril ;  ubiqucin  se  ipsa  toia, 
ci  iii  oinnibus  lota,  loius  seusus  suos  custodil.  la 
ossihus  crgo,  et  unguibus,  et  capiliis  viip  gerniinalis 
Yiiiic  aperit ;  quac  partes  nostri  corpofis,  quoniam 
ucri  pciviae  non  siint,  null(in:sensum  parlicipant.  In 
q-.iiiupiepeililo  sensuiim  instrumento  irrationabili 
viiac  cominunicai ,  quiie  aiiinialium  ralione  carcn- 
liiini  [u'opria  subsisiit.  In  liis  omnibus  per  se  ipsani 
qiianivis  saepe  irraiionabiliter  movcatur,  ralionc  sun 
o..rcre  nalura  non  siiiit.  Omne  aiiicin ,  quod  potest 
piaeicr  bas  praedicias  viriutes,  vivijQcandi  scilicet 
miiFicnilique  ac  senticndi  pet  sensus,  sive  agat, 
sive  paiialiir,  extra  corpus  suiim  agere  vel  pati  recia 


coinposita  :  icrrain  dico,  aqiiain,  ci  *  aera,  aeibera-  B  ralioiie  coguoscitur.  His  ilaque  de  divisionibus  deque 


qiie.  Ac  per  lioc  non  immeriio  diciiur  iioiiio  cycaiti- 
rarum  oinniuRi  officina,  quoniam  in  ipso  univcrsalis 
creaiura  contineiur.  Inlelligil' quidem  ui  angelus, 
ratiociiialnr  ut  liomo,  senlit  ul  an  inai  irruiioi>ale, 
vi^il  ut  gcrinen,  corporc  aniniaque  subKislil,  luiH/us 
crealurac  expers.  Extra  liacc  eniin  iiiillam  creatu- 
rain  invenis.  Sed  forJassis  quis  dixcrli,  liacc  oiiiniu 
in  angelo  quoque  contineri.  Cui  respondeo,  sensuni 
Hnlinalil)us  disiribulum  iion  posse  subsistere,  iiisi 
iu  corporc  ex  qualiiior  elemcniis  consiiiulo.  Non 
eiiim  "  crit  visiis.  ubi  non  est  ignis,  iieque  aiulitus, 
si  aer  desil;  bumore  sublracio  nec  olfactus  rema- 
ncnil  nec  gusius;  terrae  abscntia  lolum  abstndiii 
taciuni.   Corpora  vero  aiifelica  simphcia  spirliiia- 


diirercniiis  gcneralissimae  vitae  praecogniiis  ad 
praeiiiciac  quaeslionis  resciatioiiem,  quantum  dalur 
nobis  iiitelligi,  redeamus,  quoniam  ipsius  occasione 
liaec  de  gcncrali  anima  seu  vita  interposita  sunl. 

58.  Esl  ciiiin  quaesitum,  quaie  in  operibus  quai- 
luor  priniordialiuin  dierum  nuiiius  vilac  seu  aniniae 
coniineuiornlio  facla  sit,  quinto  autcin  dic  subilo 
erump-.Mis  Scriptura  :  Producanl  ,  inquil ,  aquae 
rcptile  uuirnue  viventie.  •  JScc  simplicitcr  di\it  ^  re- 
pitle  animne ,  scil  ciiin  addilanieiito  riveniis,  quasi 
anima  non  sil  vivens.  El  est  causa,  tii  opiuor,  specics 
ilia,  quam  in  divisiouibus  gencralis  vitae  cxiiinam 
posuiinus.  Et  ineriio,  quoniam  omnis  inlclkciiis 
et  ratioiiis  cspers  ^  sublili  naturaruin  indagaiiond 
liaqiie  suiit,  omnique  extcriori  sensu  careniia.  Non  C  leperilur;  ac  vcluii  nulla  viia,   seu   .'uiiina,   seu 


ciiitn  scnsibilium  reruiu    noliliam  pcr   phantasias 

corponiin  accipumt,  sedoinncm  coipo;a!em  cieatu- 

ram  in  causis  suis  spirilualibus  spirilualiler  perspi- 

ciiint,  qncinadMiodum  visuri  suinus,  cuin  ad  acoua* 

hiateiu  naiurae  eoriini  transmiitabiinur.  Sensu  iia- 

qiic  corpoi'co  carcnl  angcli,  quia  Si!])er  ipsum  sunl; 

ac  pcr  boc  lolius  irriilionabilis  vitae  expeiles,  sive 

sensiialis,  sivc  oinni  sensu  privatac,  coinposiiis  cor- 

nipiiiiilibiisqiie  corporibus  non  gravantur.  Pi'oinde 

mulia  reperies  in  bomine,  quae  neiiu.-uiiiam  naiuia 

recipit  angelica ;  non  autem  subsistii  in  angelo  seu  in 

aiia  creatiira,  quod  naturaiiler  bomini  non  iiisii.  El  ne 

dicas,  si  ergo  oninis  species  viiae  in  botniue  csl,  non 

linam,  sed  niultas,  el  a  se  dilTerentes  vitas  continet, 

habengirratiiiiiaicm  et  rationalein,  sensuslem  siintil 

et  gerrr.inaleai :  intuere  diligenilus  bumanae  animae 

poieniias,  (]uac  duin  sit  iinius  ejiisdemquc  subsisien- 

!iae.  et  viriulis,  el  operaiionis  in  OtunitMis  siinul  cor* 

uiribus  humanis  el  generaliler,  el  in  sii.giilis  spe- 

.i;dilor,  cuiKios  lamen  vitalet»  niolus,  adininislratic- 

lesqiic  iii  corporc  suo,  intra  scu  exti:»   potest  por- 

igere.  Siquidem  ulira  corporcos  sensus  cl  raiiocina- 

iirel  iisiclligil,  iit  angelica  vila;  in  sensibus  corpo- 

eis  sentiendi  vnn  excrcct  similiiudine   irraliouabi- 


D 


vivensanima  sit,  silclur  a  Soriiilura,  ul  inie!ligarii!is 
eam  novissimam  ac  *  imiterfeciissimain  esseniialiter 
crealae  vkae  parlicipaiionem.  Ac  pt^r  boc  plus  inler 
corporalcs  iiuraeros,  quam  inler  viiales  connume- 
randum  divina  sanxii  aucioritas.  Uecte  igilur  iit 
opcril<us  qualiuor  dierom  ,  in  qiiibus  species  caele- 
stiuin  terreslriumque  essentiarum  ex  causis  primor- 
dialibus  producuniur  in  aperlum,  el  peifectioucm 
suae  fdrmaiionis  accipiunt ,  hiijiis  vilalis  molus 
nulla  signilicalio  iiiiefposita  est.  Nam  rl  in  iertia  die 
silclur,  inqua  beibanun  lignoriimque  gerniinaiio  de 
loria  praecipilur,  in  quibus  auiniiiiijiralionis  suae 
viriutem  corpoieis  sensibus  nianifLsial.  Non  quod 
ipsa  species  viUie  ,in  nattira  reruin  proporlionniiicr 
siibsisiendi  locum  noii  obtiiieat;  non  Ciiim  parvipen- 
denda  esl  vis  illa  naluralis ,  quae  oinnia,  quac  toriae 
radiciius  inbaereni,  (\l  ex  tena  oritjiiiur,  secunduin 
iiifinitam  numerositatcm  surcsilorum  bcrbai-ninnne 
ci  niitril  ei  augct,  Inque  species  proprias,  jiixia 
singiiloruni  gcneruin  &iinililadiiiont,  ct  natnraleai 
coiisc<;iienliain  llonnn,  friictunni ,  seininiim,  ppr 
iiunieros  iocoru:n  et  lcinporusii  proilucil.  Veriim 
qtioniam  cxlra  corpus  ni!  agcre  praevalei,  nec  per- 
fcctac  vilac,  coi-poribuiquc  Hbsoitiiac,  virJsjterri  in 


A  dictribu/lur.       *  A  donari       '  C  ra>ior?abil'n 
\  «xper;'  eisc  j  C  esl  liiicis  delevii.     *  A  fl. 


VARIAE  LECTIONES. 

*  c/   em.  A. 


^  enim  om.  {". 


C  viget.      '^  C  dtcit. 


735  ■  JOANNrS  SCOH  736 

se  in;mifcstal ;  lu  mirneris  ccrporalls  iiaturi\e  po  -  A  guia  in  dugmenlum  ejut  *,  quod  nuiriiur,  qukqmd 
iius,  quim  in  spedebus  generalis  vilae.  divina,  ul  couvinieris  «l^  afjftrt^  Ipsa  eliam  ^erminalis  dtci'.uT^ 
praedix  iniis.  oucUirilale  (Jeputata  »sf.  "El  qiioniarn  el  circa  yermina.  con&idefatur  ;  «cc«s«  esi  *•  euim 
ipsa  per  3e,  germi«a.)is  videlicel  vita,  siiie  allioris  eiiam  in  germinibua  t/italem  quaudamvirtutemiensui 
vitae,  sens!!aii.s  (iico  ci  ratioiialis.toniniurrione  po-  experlemiuielii(fi.  AUera  vero  praettr  hanc  species 
lesl  ijuellijji,  ralionalis  vero  el  sen  u;tlis  absque  illa  vitae  at,  quac  et  hoc  habel,  quojl  praedictc  potsidet, 
nullwi»  corpiis  vegelnre  naluiMliler  siiiiMUur,  donec      insvper  etiamper  scvBvm  administrari  accepil.  Quae 


in  supcrioribijs  aniinarum  v;venUuni  formis  insi- 
iiuaniur-',asacraScriplura  reservata  cs^*.  Aninia  si- 

quidf!!n  omni  serisu  carens,  moiu  quoqae  vilali  veluti 
omnino  careie  vnieiur.  Ac  per  lioc  anima  solummo- 
dodicilur,  noii  aulcinvlvcns  anima,  Nec  liocjniium. 


species  in  nalura  reruin  "  irralipnabiiiuin.ett.  Nam 
noH  soluiu  ttutrit  el  augel,  scd  etiam  t<'/tsualem  ope- 
ralioneni  perceplionemque  '*  Uabet.  Perfeciavcro   in 
corpore  vila  in  rvtionabili,  humana  rfico,  formalur 
naiiira ,  el  nutriiiva^  est ,  et  sensualis ,  et  rarionem 


Si  cniin  ininfaniibus  in  ulero  couccpiis  aulex  ulero  pariicipal,  et  animo  '*  ministral.  Idem  in  eodem  ser- 

cgredienlihus  lalis  anima-exislimaliir,  veluli  raiionis  nione.  ^uinio  decimo  capile:  Tres ,  iitquil.  secun- 

inleHigenliaeque  omnino  expers,  cum  ct  raiionaliilis  dum  oilcle.m  virnuem  differentfas  raiio  inesnU*": 

el  inielleciualis  >  sit,  quamvisraiionis  el  ioiclicctus  D  primamquidem  nuiriiivam ,  hine  sensu,seciindaini<ero 

nidifia   in  recenlibus  adliuc  ei  impcrfcclis  coipovis  nutritivam  quidem  et  srnhtivam ,  expertem  vero  ra- 

particuUs    non    possit  manifeslarc  :   quanto    magis  lionnlis  operationls    ilem  tertifim  ralionubilem  et  per. 

aiiima  illa,  intelligenliae  viribus  cl  ralionis  ei  scnsus  fcclav.i  ,  omnemque  virlutem  penetranlem.  Augustini.s 

naluraliier  dcsiiluta,  iion  immerilo  animae  viveutis  ii,  libro  ^^  veia  Rdigione  :  Xon  sii  nobis,  iuquii. 


vocabuio  noi!  debuit  in  Scriplura  significari?  Disr. 
Hunc  sensun.  approby,  et  snlurae  rerum  piophcli- 
cisquo  scrnionibus  convenire  perspicio.  Verunlamon 
quoniam  inulti  sunl,  qui  herbarum  lignorununic 
corporeas  moles  omniuo  vitalein  motum  non  babere 
conlenduni,  dicenlcs  humore,  quo  virescunt,  el  nuila 
aJia  vita  vegetari,  luan»  praedictam  dc  liac  re  dispu- 
.ationein  gravi  quadam  aucioritate  veliin  rolorarJ , 


reiigio  cullus  illius  vilae ,  qua  dicuntur  nrbores  vt- 
vere ,  quoniam  nulhis  sensus  in  illa  esi.  El  ex  eo  ge- 
nere  est  ista ,  qua  nostri  corporis  numero.^iilas  agilur^ 
qua  eiiam  capilli  el  ossa  iivnnt ,  qnae  sirie  sensu  praf- 
cidunlur.  Hac  aulcm  meiior  esi  vita  sentiens,  etlamen 
micn!  besliarum  coiere  non  debemut.  Non  $il  nobis 
religio  velipsa  perfecla  ei  supiens  isnima^ialionnuSf 
sivo  in  minislerio  pariium  siabililn,  sive  in  miaistei  io 


qiiae  cpcile  pronuuliaret,  herbas  aiboresque  quali-  universiHaiis,  Et  liaec  lesiiinonia  praediclorum  fa- 
cumquc  spccie  vitae.  *  adminisirari.  Mag.  Non  te  truin  ad  ea  roboranda,  quae  dixiir.us,  surficiuni,  ut 
h\tct,  ul  arbilror,  omnium  pliilosopborum  de  niundo  G  opinor.  Dur..Su!ficiuusiiuidem,  et  ad  alia.trar.seuii- 
dispulautium  de  bac  parie  n.-iiurae  unaulmem  esse  diim.  M.  Viiiciiaque,  quaiu  puiclire  ingrediiur  se- 
sentenliam.  Aiunl  enim,  oxnnia  eorpora,  quae  Inlra  ries  rerum.  divmis  crdinaia  eloquiis.  Quinto  siqui- 
liunc  munduui  sensibilem  coulincntur,  vilaii,  niolu      ^eui  die  con-.lilioneni  animalium  quinqueperliioseu- 


conliiicrr,  sive  iu  statu  sint,  sive  iu  motu.  Disc.  Oai- 
nibus  pliilosnphaiilibus  ac  *  philosopUos  legenlibus 
illud  nolissiiiiuin  est.  Nam  cl  Plalo  lu  Timaeo,  el 
Pliniiis  sccundus  iuN;-.lura!i  Uistoria-,  nianifes*issinic 
dshisnosedocent.  r»lAG.Si  itaque  sanclorum  Pairuin 
teslimonia  quacris,  audi  nobilissimuiv.liasilium,  Cae- 
sareaeCappadociae  aniisiiiein,  in  sepiinia  honiilia 
inGeiiesiu  :  Educanl  «7«««,  inqiiit,  reptHia animarum 
tivannn.  Nunc  primnm  animatum  animal  creatur. 
Cermina  enim  et  arborco,  etsi  vivere  dicantur  propler 
piJi-iiripatioucm  nulritivae  et  aiiciivac  «  virlulis,  ast 
non  eliam  ani.nnHa  ,  ueque  arvimata  i^jiinl.  Grcge- 
ms  item  Nyssacus ',  liiii  eliam  iHazianzenus  voca- 


D 


su  poilentium  jirimum  "  deprofoit. 

31».  Se>l  de  anima  ouioium  irrationabilium  anim^- 
iium  non  mediocriier  moveor,  qua  ratione  pliirimi 
SaUciorLim  Patruni  cum  corporibus  eam  interire , 
nec  diutiiis  pefmaiierc  posse  ilflrmant.  Basilius  si- 
quidenr»  **  in  noiu  *'  homilia  iii  Gcnesin  ail  :  Edunrl 
lerra  aniniam  vitani.  Quure,  inquil,  terra  ammcm 
educit ,  nisi  ul  diicas  differcnliam  itttimae  pecoris  ab 
anima  hominis  '.'  lill '"  paulo  post :  Cognosces  quomodo 
aninia  hominis  facla  esl ;  nnnc  auieni  andt  de  irra- 
(ionabilium  nnimu  ,  ciuoniam  ,  juxta  quod  scriptnm 
i'St ,  omiis  amm(di.^  aiiima  sauguis  ejus  esL  Sunguis 
aulein  coiicvetvs  in  carnem  mutari  consucvit ;  cara 


t.ir  «,  pracdicli  Dasllii  geru  aiius  fraler,  iii  scrmone  de  vero  corrupta  in  icrram  reioivilvir :  consequenter  tet' 

lina^iiie  capiie  ociavo  :  (/orci,  Inquii  ,  ratio  in  tribus  nna  quacdam  cr.t  anuiui  jvi.ienlorum.  b.ducat  ergu 

dtffercntiis  vilalcm  animalemque  viitulem  lonsiderari  terra  animam  vivcntcm.  Vide  con^equenljam  animut 

Una  enim  quaedum  $sl ,  quac  solummodo  incrcmcn-  ad  ^aiiginuem,  ■sanguinis  ad  carnem,  cainis  ad  tcf' 

lum  dat  et  uutrit  ;  et  varaiur  nucliva  *  el  nulritpria ,  ram  :  et   iLerum  revolvcns  per  eadem  redi  a  terra  in 


VAUIAE  tECTlpNES. 

A  in?.inu<ire{ur.     »  C  servala  esl.       '  A  inlelteclibilis.       *  mloe  onn.  C.       '•  A  ffu/.       *  Sic  C 


'C  Ngseu.-  ,  per  ubiqiio  ;  A  yyssenus.  «  Sic  C  ;  A  nriiva.  '  Pro  ejus  C  non. 
om.  C.  "*  «;  perfeclionisquc.  "  (J  anima.  '*  C  imponil.  '.'  pr/mum  om. 
A  viM.     "  El  om.  A.  f  f 

[NOTAE 
♦  Duos  Cregorios  amicos  Nyjsenum  el  Na^ianzenum  unum  facit 


'"  esl  om.  A 
'*  C  guidem. 


A  ttctiuae. 

"    rervm 

"  YllH, 


i 


,57  DE  UIVISIONF.  NAIURAl-:    -  II  EK  TFaTiUS.  "8 

■arH.,u  0  carne  in  wnguinem,  a  .a.guiH^  in  a.i-  k  iinpau.uum,  ;  ud  muUaciuldemin^*  r<,^^^^^^ 
^asn  .  et  tHvenici,  qaia  ayra  tujunienlorum  amma  ,  in  toto ;  el  muUij  accidcrAibus,  utwm  w  iubjcctc;  e\ 
eexinimes.antiquiorem  eisf  corpons  sni  subnan  muUcin  uuuitro  aut  virlnlihut,  unutn  tptcie,  «\ 
f«m,  ni-qul  permmc.Hiem  ftost  canns  soluiionem.  tnuUa  ipeciebut,  unum  i«  ^«fjm.  Proimle  si  mnne» 
Iiegorius  quwiue  Nyssr.cus  iu  scniK.i.c  de  luiagine  species  iii  geuere  unuiii  suut,  quomodo  illud uiiuiu  ex 
apiuilo  decimo  sexlo  « :  Si  aw.em,  inquii,  «««f-  |»arieporil)iU  ex  paiiepennaiiebii?  El  si  iiluil  uuuui 
[a>M  in  trealuru  uuirnoriatn  operaiionem  habenni ,  siibsianliale  unuin  est,  quomoaoperibil,  cuni  iuouini 
«u  iierutK  quatdaat  sensHivn  admininranlur  }:oif.n-      crcalura  haec  Iria   iiicorrujvlibililer,  siiie  incretueuu» 


in,  neiiue  itla  »enftm,  ncque  huec  inteUecUnn  ]mrii- 
:ipofU;  $i  t'«ro  in  anima  imellectuali  el  rationuU 
ierfeclionetti  habet  omne,  qaod  twn  Ua  est ,  aequi- 
wcum  quidem  mimae  eae  potent,  non  tatnen  vere 
wimc. ,  sed  quatdatn  operatlo  vilaUs ,  vocalione  ani- 
mae  utettt.  Seil  si  ita  es\,  ul  iili  volunt,  ciir  geue- 


veltlecrenienioiieraiaiieaiU,  subitauiia,  virliis,  ei  " 
operuiio?hilsiomiiiuniaiiiiualiuuicurpuru,quauttcsot- 
vuntur,non  atl  iiihiluui  rc.liguotiir,se<iiiiclenienloium 
qualitates,  quarum  cuiicur&u  inalerialiier  facla  siintf 
leilire  naluialis  raiiu  peispicue  '*  peiliibel :  (juo- 
moilo  eorum  aniniae,   cum  profeclo  sinl  r.ieru)ii.s 


rali»  ▼iiae  principalis  divisiu  tsi  in  aiiimani  raiio-  ualurae,  quaiiscunqiic  euiin  anima  sit,  nielioieiu 
nalein  ei  iiiielleciualem,  et  in  «  aniinam  raiione  cl  B  esse  omnl  corpore  nerno'  «apicnium  deiicgai,  cn»- 
inlellectu  carenleni !  Quarc  sub  uno  genere  viiae  nino  perire  |)Ossnni,  dum  raiiuui  non  coiivtni^a^, 
duae  species  sibi  invicem  contrariae  ponUnlur ?  Non      quod  deierius  ftsl,  uanere  e;  salvari,  quotl  vero ii:e- 


erim  rationale  ci  irrationale  sibiniel "  advcrsaiuur, 
«ed  diiTerenliam  spccierum  unius  j;eiieris  cxpriniunt. 
Vivcre  auiem  el  uiori  sibimci  *  omniuo  oppoiiinw . 
lur :  unuui  enim  babilnm  stgniiicai ,  rdierum  pri- 
vaiionem  ;  iiabitus  auiem  et  privaiio  sibiinei  con- 
tradicunt.  Si  ergo  •  post  sohiiiongin  corporis  uoa 


liua,  corrumpi  et  perire,  et  <iuod  couiposituin  e-.i, 
iu  suis  parlibns  disjunctis  cuslodirl,  slniplcx  auieiu 
omnique  cOmpcsitiOne  carens  dissolviqui;  nequiens 
interimi?  Omne  auiem  corpus  composiium  esbC. 
oinnemTcro  animant  simplicejr,  quis  sopbiac  siu- 
dcntibm  nesciat  ?  El  qufid  his  omnibus  mirubiiius. 


species  msnel ,  altera  pcrit ,  qnomodo  earum  genus  quare,  qui  irraliouabiies  aninms  post  solmionfiu 

loium  suum   seiYabit?   Ul  enim  pereunle  genere  corporis  inlerire  asserunl,  nec  iromerilo,  ut  aiuni. 

omnes  *  species    illius  perire  "necesse  est,   ita  in-  quoniam  de  teiTa  sumpiae  sunt  cl  in  lerram  lesol- 

tereuntibus  speciebus  illoruiTi  genus  inlerire  ralio  vuntur,  magnis  laudibus  irr;tiiouabilis  aniiiiae  Vis- 

cogit;  gcnus  eniw  in  sui»  speciebus  salvaiur,  et  tuicm  iu  stMisibus  exaliant,  ei  ralionabilis  aiiimac 

S}»ecies  in  genere.  Si  aulem  formarum,  seu  spe<;ie-  in  sensibu»  corporcis  virluii  praeferunt?  t^uis  caiitj 
niin ,  sub  uno  generc  consiilutaram ,  quaedani  qui-  ^  hominnm  acule  videt,  ut  aquila  el  dorcas  ?  (^  li» 

dein  mori  possuni ',  el  nioriunusr,  qijauuiiin  vero  poUet  odorifera  vi,  ulcanis?  Et  ne  longum  \\dis»- 

noc  ^  possunl  mori,  nec  moriuntur,  quid  de  ip.sa-  tur  de  irralionaiis  auimae  potealia  in  sensibus  siii- 

rum  genere  dicen\us?  An  el  ipsum  in  qulbusdam  guloruni  animalium  disserere,  quid  de  diiiiuiuiiaie 

peribit,  in  <;>iibus(lain  non  peribit  ?  Non  cnim  inle-  meujoriae    irraiionabilium   csl    dicendum  ?   Ca:»is 

grum  polesl  permanere,  quod  quasdam  suas  parles  Uiyssis  post  annos  viginii  dominum  suuiii  recoguo- 

paiiiur  perdere ,  ac  per  hoc  non  erll  genus ,  .sed  vii.  Camelus  injuriam    a  magistris  patjens  muho 


^eiicris  ruinu.  Si  eiiim  omniuiu  cuipore  et  uniina 

coiistilutorum  unum  genus  est ,  quod  auimal  dici- 

I  lur,  qiioiiiam  iu  co  oinuia  aniuialiri  substuiui^iliier 

i  subsititunt;  nain  cl  bouio,  et  leo,  et  bos,  et  e<|uus 

i  in  ipso  unuin  sunl,  ci  sulistantiaie  unuin :  quomDiJo 

illius  generis  omnes  species  peribuni,  ea  *  sola  pcr- 

inanente,  qnae  bomiiiilms  est  dislribuia  ?  Ae  per 


annorum  spailo  .iplum  uUioni  suae  s^iectal  l&ciiiii. 
«lum  sil  ipse  meuior  sempcr  injurrac.  Oe  natiirilibi;^ 
muna  eorum  virlulilius  pauca  sufliciunl  cve:i)pl;i. 
Tantae  casiiiaiis  fcriint  essc  giypbuin,  qni  **'duiu 
semel  conJMgale  coiisortiuiu  perdiderit,  seuiporea- 
slitatem  saain  inviolainm  couservat,  prioris  conju- 
pii  memorans.  Qiiod  eiiam  de  lurlure  naiurarmn 


lioc,  si  una  species  .sola  pcrmanscrii,  cetcris  iuier-      uiquisitores   Jradunt.   De  piciale   ciconiaruui  erjja 


fuutibus,  peribii  eiiaui  genus,  quod  nt^ijoaquam  in 
Mn:i  spccie  si;<bit.  Qiieniadmodum  eniin  una  speoiej 
ulluiu  genus  eHicit,  non  video.  Gum  *°  enim  gejiu.s 
inuluruiw  "  foiiuurum  scu  specierum  subsUustiiilis 
:  uniiiis  sii,  (juoiiiudo  slal.il  genos,  ubi  nsiiharuni  r<ir- 
sinarum  specicrumve  swbiianlialis  ujiiias  rou  per- 
inanei?  Quod  auleni  inuliae  specics  uir.im  sint  in 
geuero,  sauclus  Dionysias  cdocei  iii  capiie  de  perfe- 
cio  el  uno  dicciis:  Neqne  enitncsi  muUitndn  non  p.ii- 


warenles  Dasilius  scribit  :  p.ilre  siquidem  sen»-- 
4cent-,  ci  prae  iMiuia  senectute  iftdJrnenta  pluma- 
runi  per«h'iue,  nati  undiquc  Circumsiaiu,  suisque 
j;eni)i3  eff.  viMii,  ti  cscas  t  opiose  prae(»:ii»ii!e.^, 
«liam  i.i  v;;!;)tu  v.;!iJ.:m  pracsiaul  auxilium,  qii'e- 
luni  voiaiile  uiriniiue  levanies  "* ;  ac  sic  illud  iii  ui-.- 
nibus  adjjvan?.  Hae  ig?lnr  lunnes  nalurales  virln- 
les  quomcHlu  '*  irralionabili  aniuiae  pdssent "  iuosMj. 
si  lena  cssft*'',  "ii  aiunl  praeJicli  PatiT^s,  du  teir;« 


VAUL€  LECllO.Nr.S  - 

'ACa^i.     '-luofn.^     *  K  iibi  luv  cem,     ^  K  tibi.     'A   iijilur.     *C  o<;:ii'.t.     '  k  posaunt  mori 
'  «c  om   {'..     '"  k   Cur.     '*    A   i;iit/'«jii»   ceuiti.     " in    om.   A.     -^  e.  tirn.  C.     '* 
.it« 


s  A  ran 
pi^i-^ptcue   vm.    A, 


corr  ,  A'v'.  ^udc     ^^CQuiefnmvolaijleutrimi}ue{eyicrei      '''Ccuontarn     •■'A,o"»i'      *^Vn  essef  k  Sl 


Pairol.  CXXil. 


2/» 


733  JOANNIS  SCOTi  740 

oria,ct  ii)  lerraii!  iterum  'resoluia,  autsi  veresub-  A  '«is.  i"»»  otnn»a*plu9  t|uaui  iuhomi»ibu4  '"jH»Ueni. 

Merito  auictn  quaeritnr,  quare  volaliiia  ex  aqua 


stan  ialis  anluia  non  esset,  invenire  nun  possuui. 
Kl  al  auitna  terra  est,  ei  terru  cori>u$,  ({uuutodu 
corpus  aniiua  vocuiur,  cum  diflerentta  nuluruli  louge 
a  se  invicem  discrepeut?  Et  si  corpus  est  aninta, 
necessario  babel)it  viiam,  quae  eain  vivificel;  nui- 
lum  siquidem  corpus  est,  qu4)d  vila  el  tipecie  ca- 
reat,  aljoquin  non  eril  eorpus.  Ac  per  boc  eril  a»i- 
r.ia  animae,  seu  vita  viiae.  Sed  ncino  exisiimet,  nos 
lalu)  dicere  veluU  sensum  sanctonun  Patrutn  de- 
struenlea,  sed  polius,  quid  de  hKs  rationubitius  le- 
nendun),  pro  viribus  liosiris  quaerenies,  hoc  esi» 
ulrum  irraiionabiles  aoimae  corporibus  soluiis  in- 
loeunt  et  in  terram  solvunt  ir,  au  iu  gencribus 
$ui3  corporum  suorum  aiiutiuistraiioneiu  deserentcs 


producia  dicaiiiur.  Crediijiliui  namque  videreiur, 
(Iiieiuadmodum  aiiimali»  terram  babitantia  de  terra 
pcrliil)eniur  creala,  iia  etiam  pisces  solummodo, 
^quae  quidem  possessores,  de  aqua ;  velalilia  vero, 
quae  aera  tranaui,  de  aere  quuque  creari.  Sed  huic 
quaeslioni  riilionabiliier  '^  occurrUur,  si  aqueru!>i 
tialura  cousiderctur.  Quarum  duae  specles  swil,  un:i 
quidem  mariia  el  fluviali»,  crassi4ris«{ue  qualitaiis, 
aliera  vero  vaporalis  et  nebulosn,  leviorque.  £t  cra&- 
sior  quidem  terrena  solidilaie  ruiciiur,  ievior  rero 
aerea  suspeudilur  serenilale,  dont;c  in  cra&siiudineri 
vertaiur  ei  ponderosiiatem,  quam  exiliias  eju»  xusii- 
ncre  non  potest.  Hinc  cooticilur  naturali  oouftidera- 


saivaniur  *,  iiiud  ubique,f|uod  veiis  ratiocinalioni- B  lione,  replilia  animae  viventis,   boc  est,  amuium 


bus  ^uaesitiim  el  repertum  et  conciusum,  incon- 
ciisse  teuente0,  qtiod  onmis  viia,  sive  auima  corpus 
regitans,  parlicipaliene  uiiius  priinordiaiis  vitae 
seu  aniniao  sul)sislere  '  seu  vilam  acceperil , 
((uam  parlicipationem ,  stve  in  admini&lraiione 
1  orporum  sil ,  sive  non  sii ,  oinuino  deserere 
iiaiuraiis  *■  non  sii»it  ratio.  Nuiiius  crgc  sen- 
sum  praejudicando  laiin  dicimus,  scd  kgcntibus 
siiadendo  sludiosiu»  quaerere,  ei  quod  iis  proba- 
l)iliu$  videiur,  conoulla  veritate,  indubilanter  se^^ui. 
Verumtamen  credilerim,  sanclos  pliilosophit;osque 
viros,  aolertesqiie  in  veraci  rerum  iudagaliene, 
hujusn)odi  dociriuau)  publice  prolulissc  piopier 
insipientes  h(H))ine&,  carni  oniuino,  sicul  brut» 
irralionabiliaque  animaiia,  dedilos,  ne  sic  in  car- 
uem  caderent,  pjusque  desideriis  servirenl,  sed  ul 
lalis  irraiionabilis  crealurae  viiilale  terrili,  ad  ra- 
liofiabilis  nalurae  '  digDilalem,  in  qiia  couditi  sunt, 
moribus  coireciis  so  eiigerenJ.  Quod  ipse  Grego- 
riiis  in  duodecinio  '  capile  de  Iiuagint-'  piane  aperil. 
Nam  postquam  dixit,  ir)-alioiiabilem  aniinam  non  "^ 
«sse  vere  animam,  p  >.ulo  posl  subjunxii  :  DtscaiH 
timalores  carnis  uon  viiliie  de  ^  visibiiibus  sccundum 
iensum  (iUiyare  iiUeHiijeniiatn,  $ed  ir,  animarnm  ob- 
iiervaiiouii^us  vacare;  vera  (inippe  (luima  in  Iwminibus 
cousideraiur,  scnsus  vero  etiam  in  irralioHubilibui  ae- 
tfualiler  liubetur.  Disc.  Uiiusquisque  quod  vull  eii- 
(«al,  el  quod  clig^t  sequatur  :  nos  autciii  ad  ea, 
quac  rcslaul,  considcrauda  iraiiscainus. 


pisciuni  genera  el  species  ex  crassiori  aquarum  spe- 
cie,  voiatilia  vero  '*  similiter  in  genoribus  et  «pecie- 
bus  suis  ex  lcviori  creari.  Et  quoniuin  aeris  hujus, 
qui  esi  inter  lunam  ei  lerram  ,  i^patium  in  duas  par- 
les  dividilur,  quarum  superior  «erena  quidem  est, 
uuliisque  perlurbaiiunibus,  quae  ex  terrenis  aquau- 
eis(]ue  vaporii>us  in  aete  nascuntur,  obnuxia ,  infc- 
rior  vt^-o  humida  tsl  et  corpuienlioris  qtuiliiaii», 
moliinis  ventoruin,  congbbatiooibus  nubium,  ceic- 
risque,  quae  «x  viciuitate  lerrae  aquarumqtiu  cilir 
ciuntur,  accoiniuodata  :  quidquid  ex  iila  parle  aeris 
iuunidae  aquosdeque  quaiituiiti»  gignUur  ,  ex  ««re 
ereari  non  iticoiigruutu  osi  credere.  Mon  eniui  \jiQs- 
seni  volaiiiia  iiatic  pariein  acris  (erris  aquisqus  viut- 
C  u^m  iraDsmeare,  si  aereae  nalurae  onmit)»  c^tii 
expertia.  Jam  vero  dum  in  eis  el  levilas  penuarun;, 
cl  ossiuin  concavita;^,  el  voiitandi  facilitas  dii^i:osct- 
Uir,  aperlissime  datur  inleJligi,  non  solum  c\  .iqua, 
veruin  etiauicx  aere  creata.  Quodeliiun  <  xatnpldlio- 
riii!)  natura  faciliime  '^  perspicilur,  quae  ei  iii  iiqua 
01  in  aere,  vei  in  aqua  et  in  lerra  vivtint.  Voialiiiuiu 
nanique  qiiaedam  sunl,  quae  vicis^im  el  iu  aerc  degnia 
cL  in  aqua,  et  dum  in  aqua  vivunt,  pisuum  rorui:i:i!, 
dum  vero  in  aere,  volaiibum  induuui  '^.  Ei  ikuc  pcv 
se\  ineuses  mulata  specie  faciunt;  sex  e^iiai  in  aqua 
)i;ilitani ,  ci  scx  iu  aere  volilanl,  eiin  lerraiu  sio.t 
celera  volalilia  dcsceudunt.  El  itaec  specics  ;aiiiin 
gregalin)  semper  sive  in  a«re,  sive  in  aqua  iui;elii, 
ct  fulica  '*aiipeil;»lur.  Ex  quo  d;itur  inlcliijji,  '.iiriiia- 


._^ , --  .•  .  _ 

iO.Ui^G.  Produc(ml  acjxiae  replile  animue  viveulis,ct  '   que  elemenli,  aeris  videiicet  et  aqiiac  substanliam 


volalile  super  lerrartx  tub  jirmumenlo  caeii.  Ilic  quo- 
que  subaudi  anim.nc  vivcnlis,  iit  inlolligas  volatile 
aiiiniac  vivcnlis.  VioH  fniin  aiiiinae  vivonlis  indicia 
ir  &ei>sibu.H  volaliliuin,  quam  pisciwm  dignoscunuir. 
Nam,  ul  uit  Basilius,  auaum  tn  )>iicib"s  tardus  est, 
tiiu  obimiore  propter  luiuiim  vuiaU,  el  neifne  mulla 
memoua  in  illis  esl,  nequepnantasia,  tteque  consuetti- 
tlinii  cegmrio.  llaec  auiciu  oimna  iioii  niiinis  it)  avi- 

VARlAi:  l.l::CTlONi:S. 

^■Uenun  nn».  K.     *\   soiianlur      •' Sic  C  :   A    anint.ie  parlicipniione   auimam  siilisisi»irc.     '   naitr^ihs 
om.  A.     'A  creaiurue    *C  xn  ;  A  !"'"''.     7  Pro   n„nC.  c/.     *  di:  oin.  <:.     *  oihma  oin.A       "'  A  iiirninibus. 
*'C  Jia/i/ia/iter      '*  Pio  veru  C  f 
Dc  fu!ic;i  <f.  Vlfg    lieorg    l    56( 


volaliiia  participare.  Suiit  auteni  am|)bibia,  hoo  e»i. 
dtipliciter  vivenlia,et  *"  in  terra  eii)i  '"  aqu3,plioe:i-.' 
cl  c)'ocodili  niuliaque  similia,  Est  etiau)  abuil  '*  :ii- 
giimenlum,  quo  couiicilur,  volalilia  cx  humido  atro 
f:icta  esse;  spiraul  enim  cl  rcspiraul,  iJeoqne  el  i:) 
lerris  ct  in  aerc  i)aUiiat\l,  aqiia  vero  suflbcaiitHi-, 
cui  scmi>*;r  supernalani,  p)'aeier  illa  ampbinia,  qu:ie 
sponie  uudis  se  mogunt.  Pisces  tero,  de  aijii;)  a<; 


'*  A  /'«ciic      '*  r,  ;n<.'"(/)i/»i'-.     "  «:(inj  ,  .VC  ';./t/c   mdi    fracf- p.  kxsu, 
'*e(  ()fr,    C       '■"'i^  om    C       '"A  illva. 


m                                      DK  DIVISIONi:  NMURAE.    -  LIBER  QIJAUTUS.  742 

pa**f»»' solaspissa  cn^ati  ',  (|!i<>ni;»ni  spiriuv  ol*  JX'R|»i- A 'l"'»'''*"'»*   roi»(lil;i    sun» ,    suLvchi   suli    flnr.amfiiio 

iitre,  ^icul  lerre>ia  el  aertia  aiiiitiaiiii,  iion  po&suni,  lacii.    QuDiiiam    suDtiiitati    cl     spiriiiiali(:tli    sim 

inclji  lerrae  el  aeri*  eiiisiiine  p«;rejii)i,  iion  Umen  plieitim    eIiMi»«iii(>ni!i»,    <iuae,    sicul    iKposiiinnis, 

Spiralione  el  respiraliuiie  oiiiiiiiio  i)riv:iiiliir.  Nain  si  firin.-inieiili    seu    c;ieti    vocabulo   cliviii;v   8igiiinck;)il 

|»ciiilus  privaremiir,   peiiiUis   iwm  doi-iiiireiii ;  Uor-  eloqnii», .  iiulla  spt^cie»  ;inijiialiiini ,  (|Ufmadmo  !uui 

iniunHiuiem,  \\l  !ih  Vliimn,  pisces;  pulinones  igiiur  avium,   n.tiuiaii   si/iii]i(iiJii)«i  appjropinquiit  ^,   inrc 

ftpiraiiies  ci  respiritnies  halieiil.  Sed  ipsiim  spirituin.  s«t>  liruiaineiilo  caeli  vol:iii|i»  fieri  ju^:t  suiti,  hoc 

iionex  i.slo-corpul(,'iiliori  aeie,  sedex  iilo  lenuissinio,  o.sl  ,  in  vicinia  piirissimoruin  .^c  pcnc  i'icoiporaiiui(i 

«liuitiaqiie  corporea  pvfieiraiite  accipiuiii.  Quoiii;uii  rlemeitioruin    (jualiiails.    Siib    rinnume.iio    ilafjne 

igiliir  pisces  ei  volaiilia  plus  ceieris  aiii.nalibus  c\  r-a»jJi  volaiile  cieaiur,  boc  esl  prope,  iiifra  laincn 

biiiuida  tialuni  :ic  pauiie  sola  creari  coi'uiMqii'aliiuiCk  spiriUiaiiiim  corporiiiii  lcvissiinain  cxiliinlem.   H^- 

maciresiedoclaranl;  bujuida  iininqiicsunt  clfrigida :  ctenus  de  condilione  piscium  et  volaiilium  in   pn- 

proplciva  OK  aqiiis  produci  divina  Scriplura  comnit!'  mordiaiibus    caiisis.    Koruni    vero     in    geni^ra     et 

moral.    Fa   ictiM.iiis  iispico  :  iion  dijxit  produGai  '  spcries   processio  stmiiluir  :  dreaiiigue  Deu$  -AnTn 

nnia,  ieti  pivdinani  (iqnae,  ul  inielligas,  aqnuriwn,  ^randior  ei  omneni  atvmam  viverUem,  el  reiiqua. 

ui  di.vinms,  duas  specie.*  csse,   crassiorem  qnittein  jj  KVfTOf ,  boc  esl  belbiii^    neuiriijs  genciis  esl    apinl 

in  pebgo  L'i  fluininibus,  leviuiem  verpin  aere.  Ideo-  Graecos,  ei  singulaiis  niiirieri ;  pltiraliler  aiilem  , 

Que  distiiixii  i:arral.ioneiH,  (^icens  :  1'roducml  aquae,  sicul  et  ceiera  aptid  eos  neuirulia  nomin.t ,  «  lilcra 

dcinJe  subji:ngil :  repiiiin  animae  viventis ,  ei  volalile  lerniinatur,  t(j  xnrafj  r«*  .xmt**  :  deinde  per  synacrv- 

»u,w  iciram.  Ac  si  aperie  diceret  :  aquarum  una  sin  *  duannn^  .syll.bariim   in  iinam  ,   boe  cst  t  el  a 

species   cfiiSsior  quido.u   pisccs,  aliera  vero,  quae  in    n,   yn7ioi,  rr)-ij  ;  ct  dnorum   .«.coenJmim  ,   acui! 

icvior  esl,  \olitir?  pn>.Juc:U.  Qiiod  eiiam  ex   ipsis  vidclicet  et  gravis,  in  unum,  id  m  in  '  circnni- 

coipoiibiis   quis    po.est   dignosccre.    Pisces    siqui^  floJLUm  ;  ;«/,ck  enim  iti  pennliima  acuiliir,  in  iil4iii:a 

d(Mii  crassioriini   corpo'-iiin  ponderositale  gravari ,  vero  gravatur  ;  x>3Tfl  auiem  i;i  fuie  circiimfleeliltir  ». 

vobtiilia  vero   [icnnaniHi  lovilaie  in   altum    suble-  Sed  bujc  libro,  ne  Imgius  progiedislur,  flnis  esi 

vari    vidennis.     QiioJ    auleni    uit    :    super    ferram  iniponendus,  nl  arbiu^or,  si  libi  videlur.  Disc.   Vi- 

sub  (innamenio  caeli,   aperle  significal ,  volaliliuiu  deiur  qnidOMi ,  ci  jiimdudum ,  si  prolixilas  ratio- 

coriioia   loneiio   pondere    non    onu»iiio    praegia-  num  non  relardarel,  lerminuiu  posUilaverai.  /iJxf/i- 

vari,  sed    .stipor    lcrrain   in    aera ,    cujtiS    biimihi  eit  lil^r  lerlius  fiV.Pl  4fTlf:Q.H. 


INGIPIT  h\BU\  QUARTUS 


s   b 


Mao.    1'iima    nosir;«o    pbysiologiae    iiilenlio  C  swmi»,  iibi  imicem  coexhtentin.  Trimiashaet  sancia 

pTaecipiiaqtie  ii^.alerlaeral,qtioi*virj/)ouffioT»!f.  ho;  "  vocnlur,  trin  exisienlia,  una  lonsonantia  ,  uua  Deilas 

esi    siipcressenLlalis  iialura,  sit   *•    causi    fcalrix  ejiUidem  "  esseiitiae,  fjuiidem  urlutis^eiusdem   sui'- 

existeiilium  ci  uon   cxisUMaitim  oiunium ,  a  liiilb»  sisieniiae  "*,  similia  similiter  ^'^,  aeijnaUiaiem  yraiiue 

cieaia,    uiium    principiuiti,   u;ia  origo,    unus    et  opcranlui'  Pairis  ei  Filiiet  Spiriius  sancli.  Qvo  mudo 

uiiivQi.saHs  universorum  fons,  ;i  nulto  manans,  dum  Httieni  sunt*^,  ipsiii  relitiquiiur  docere.  Nemo  cuim 

ab  €0  mananl  omnla  ,  Irlnitai  f.flOSSCiUialij»  i'i  Iribu.s  novU  ^''uirem  tiisi  Filius,  ueque  Filium  nisi  Pate^,  ei 

substaiiiiis,  a>a/>x;<if,  boc  est  sine  principio,  priijci-  cnxcunque  Fiiim    revelaverit ;   revelalur  autem  pei 

pium  ei  finis,  nna  lonitas,  Deus  unus ,  &//oouaw?  ei  Spirilum  sanctmti.  Non  ergo  haec  iria  exitichlia  avi 

u7Te^oj<rtoj,  iii   o»t  coessenlialis  el  Euperossenliatis,  fix  ipso ,  uu!  per  ipsum^  aui  ad  fpsum  ,  in  uno^uoque 

ei,ul  ail  saii-tus  Epiphanins,  episcopus  Coiisiair-  diffiie  inleUigutttar,   sictit   ipsa  revelant  fus ,  m/p  , 

tiaeCypii,in.*»ncoraioseusermojiC'»defidt:Trifli«w-  nvtupa,  hoc  eU  lux ,  iguis,  apiriius.  Haec,  nl  dixi , 

cia,  tria  consancla ,  tria  ageulia  «',  tria  coagcniia,  ab  Epiphanio  tradila,  ut  qtusquis  iiitcrrogalus,  quac 

tria  formaniin  ^'\  tria  conformantia,iria  operaniia  '*,  uia  el  quid  linum  in  fiancla  Trinitale  debel  crederc, 

tiia  coopcranlia  •*,  tria   suOsi.<ieniia,  iria   consubsi-  sina  litl»!  respondere  valcat ,  atil  ad  futem  .icccJers 

VAHt.\K  j.ECTIONES. 

'  A  qHoninv!  de  aqua...  creati  sunt.  "■  A  ac  *  A  deducal.  *  A  ttpproptiiqucit.  '  z6,  •:«  om  A.  ^  C 
3gHlemsin  ;  f  o-uiAr.T^tv.  ''  in  oin.  A.  ••  Sic  A  •  C  bieris  minialis  ;  lncipil  quarius  ivtpi  yOdewj,  F  Inctpu 
UQrms  ■Ktp  y:<T£!»v.  *  ()Hod  oiii.  -A.  '*  A  id.  "  A  «iiorf  sil.  "  Cor:.,  ACF  in  accurnlo  senroiic 
"SicCF.  K  ariivn.  -*  Sic  CF  ;  A  /'t>i7na/U'a.  *'"  Sic  Ct  ;  K  operaliva.  *^  Stc  {".F,  k  coa]H:rativa.  "A 
ejusdemtfue.  '*  Sic  CF;  ejusdrm  viiiiilis.  ejundem  subtisleiitir.c  o-w.  A.  '•  Sir  CF  ;  A  er  simiH.  *"  SicCF; 
swnt  om.  A. 

NOTAE. 

*  Erral  Magisler;  nsm  nei^ue  xdte«    in  penulHma  afuiiur     nec  xovrt\n  (ine  trircum  fleclilijr  ;  sed  n'?©? 
pluraliter  formfilur  ■xnri».  ^«cn    '^  Hic  incipil  cor^Gx  F. 


743  JOANNIS  SC(/ri  7-tA 

bic  eniiiialiir.  El  mihi  vjdelur  Spirituat  pro  calort'  a  iii<'ognii«»o  Ju»  ifiiiae  d!ictil<us  periculostis,  8ublilissi< 
posuiits^ ,  qiuisi  dixissci  in  siniiliiudiiie ,  lux  ,  igjiis  ,  iiioniiii  iu!t.'l!>v(uuui,  iiisiar  catniuin  luleniium,  iia- 
laior '.  Sed  cur  lueem  primo  dixii,  rioii  esl  niirbm.      vesiiuc  reptrr.ie  fraiigcnlium,  caliginosiiale  nauf.-agiij 


Kaim  ei  Pmorlus  esi,  el  ignis,  ei  calor ;  el  Fiiius 
e&l  lux.  ignis,  calor ;  el  Spiriius  sancuis  iux, 
ii;iii.s,  calor.  llliuuinal  enim  l\iter,  illumina!,  Filius, 
iMuminat  Spiritus  sancliis ;  ex  ipsis  enin»  omnis 
scieniia  el  sapienlia  doiiaiur.  Uril  Paicr,  uril  Fi- 
lius,  urit  Spiriuis  sauctus ,  quia  eimul  lioslra  deli- 
«:ia  consumunt,  el  nos  ,  veiut  ijolocauslum  quotl- 


proniptus,  suique  prolixitate  cogenle  in  quintum  ii- 
brum  porrccUis.  Divina  lamen  clcmenlia  '•  ducenio 
et  gubernanie  *',  prospcroque  flaiu  divini  Spi.^iius 
nostrac  navis  carbasum  in<pleiile,  tuium  inter  iiae'. 
reclumquc  iter  carpentes,  adporiiini,  quem  pciimus, 
leni  cui-su  libcri  atque  iliaesi  perveniun  su.nus. 
Disc.  Teiuienda  vclu  '*,  uavignndiimque;    acccieiat 


dam,  per  6:'wcriv,  idest  deificationem,  in  uniialem  nainque  ralio  perit:»   imjus '■•*  ponii,  nulUis  verelur 

s«iiuiii  converliint.  Caleficai  Pater,  caleficaL  Filius,  injuas   undarum '* ,  millos  anfracius  Syricsve   cau- 

ealeiicai  *  Spirilus  sanolus,  quia  uno  eodemque  oa-  lesve  formidai,  cui  dcleiiabilius  csl  iii  abditis  divjf.i 

riialis  acslu  €l  nos  foveni  et  nutriunt,  ac  veluli  ex  oceani  frciibus  "  virtutcm  suam  exercere,  quaui  in 

Itilbrmilale  *  qiiadam  inkperfcclionis  noslrae  posi  planisapertisque  oiiosa  quiescere,  ubi  vim  suam  mm 

piimi  homiuis  lapsum  in   virum  perfecium  ,  in  ple-  B  valel  aperire;  in  indore  emm  vuUus  sui  panetn  suum. 

niiudinem  aeialis  Cbrisii ,  educant.  Vir  :uuem  per-  Dei  videlicet  verbiim  ",  jussa  cst  twci,  terramtjue 


fectus  esl  ChrisUis,  in  quo  omnia  consummata  sunl, 
ciijus  aeiatis  plenitudo  est  consummaito  salulis  uni- 
vevsalis  Ecclesiae ,  i\\iAC  in  angeiis  ci  honiitiibus 
coiisiilula  esl- 

in  sccundo  libvo  de  natura  creaia  el  crealricc  dia- 
putabamus,  quain  in  pnneipiis  rerum ,  id  esl,  in 


sacrae  S<;rii»iurac,  spinas  et  iribulos  sibi  geruiirian 
iem,  lioc  cst,  diviiiorum  inlelleclimm  cxilcin  derst- 
taiem  colere  '',  sttidiumque  sapieniiae  sperncnJibus 
iiiviam  iissiduis  ibeoriae  grcssil,'us  histrarc,  dofiec 
imenial  locani  Domino  *',  tabernaculum  Deo  •" 
Jacob,  lioc  csl.  doncc  ad  verilalis  coniempbitiencni. 


pnmbrdialiims  oauois  subsisiere  diximus.  Nam  cl      qjiain  lapsa  piinii  liominis  perdiderat,  frequeiUi  ii- 


ab  una  ^  omnium  causa ,  quae  est  summa  bonitas  , 
c.ijus  propriuni  cst,  omnia  de  non  exisieutibus  in 
e^xislenUa  sna  ineffabilt  viriute  producere,  crealur. 
Cetera  vero,  quae  posl  eam  *  sunl,  parlicipaiione  sna 
rreare  non  cessal.  Teriius  llber  dlspuiat  de  naiura 
creaia  et  non  creanie,  hoc  esl  de  effecUbus  cxlremis 


lerarum  divir.afum  laborloso.iue  stodio   ducenie   ei 
adjuvanlo  ct  coopcrante,  etad  bcc  inovonie  "  divina 
graiia,  redeundo  perveniat,  pervenieniio  diligat,  di 
ligendo  perrnaneal,  permanendo  quieseaL 

5.  Mag.  Dixit  quoqiie  Deus  :  Producut   Lefru   ani 
inam  livcnlevi  in  genere  stiOfjhnteniii,  ei  repiiHa,  ei 


priinordiaiium  causaruin,  qui  reruin  omiiium  exii-  (.  hgsiias  lerrae  secundum  nveciet,  snas  et  ectera.  Pro~ 

mam  oblinent  portionem  ;  molus  cnim  piogres.sio- 

num  imiv^isitatis  in  eis  desinli ,  nou  habens  inferi.is 

egredi ,  quia  in  corporibus  constiiuius  est.  In  quo 

libro  eiiam  de  primurdialbus  causis  multa  considiv 

r,jvliiius,  deque  Dco,  ejusque  imagine  in  animo  et 

ratioue  ei  sensu  ,  el  dequali  niUilo  facia  suni  om- 


nia 


et  quomOilo  Yt-rbum  Dei  unigenitum  ct  facii 


omnia  et  in  omnibus  fit.  Pauca  quoipic  do  operibus 
primae  iiiielligibilis  septimanae,  us<}ue  ad  scxtuni  " 
dicm,  tractavimiis. 

■^i.  Quarius  liic ,  ab  operibus  sextae  proplelicae 
conifefnplaiionis  de  coiulitione  universitali?.  iiichoaiis, 
reditum  OdHiium  in  eam  nalurani,quae  tiec  creatnec 
f  reaiur,  cpnsideraiurus,  finem  coiistjtuai'.  Cujus  difii 
cuhas  ",  divorstuunuiue  sensuumoccursus  aique  col- 
luclaliotanlum  lerroris  nobisinculit,  ul  in  conipa- 
raiione  ipsius  Ires  praecedentes  libri,  insiar  plaiii 
pciagi,  flucuiun.que  sereniiaie  absque  ulio  naufragio 
na^  igabiJis,  luUiii!  legentibus  mealum  praebei  e  videaii- 
liir,  ipse  vcru  Uirluo^iis^iniiactibus  irivius.  obliquilale 
.seitteniiaruin  pi'ucltvu.> ',  iraciibus  Syrtimn,  hoc  cst 


D 


ducat,  inquil, /erra  animr,ni  vwentcm;  ac  si  apene 
dicerei  :  ProJucat  tejia  aiiimal  vivens.  llle  stquidem 
Iropst.s,  qui  dicitur  a-rjifZiyn,  Imc  esi  concepJio,  in 
.  dlvinis  eloquiis  usitalissimii^  est.  Quae  foriita  locu- 
lionis  toiuin  a  parle>  ci  pariem  a  toio  concipii.  Solet 
ilaque  sacra  Scripiuni  Ioiumi  aiiiinal  ««niuiae  soium- 
raodo  vocabulo  sij^niiicare.Jn  Aclis  «posiolorum  : 
£.'rfti?iM«,  inquit,  i«  navi  ducenlae  seflnaijinla  ammv&: 
siqujdem  animac  non  er.-inl  siiie  coipoiibus-  Uenri 
iii  Geuesi  :  Oni)u'.i  aiiiniac  domus  Jucob,  qnae  inijres^ 
est  in  A('(jijj)Snm,  fuerc  sepiuugini/i  *'.  In  F.van^eiio  " 
ex  carne  tolus  liomo  voiaiur  :  t/  Verbum  caro 
facium  e$i.  hoc  es».  verbuin  factiim  est  *'  lclus  horrio 
carne,  anima,  mcnlequc  su!:sisleiis.  Ft  alibi  :  Spiri- 
im  quuiem  promplus  est,  caro  uero  ip.firTna,  carni^ 
vocabulu  tblam  suam  humatiil.item  sijjruricads,  spi- 
riia  vero  sancluin  Spiritum,  promptiini  quidem  ct 
corroborantem  se  ad  redempuorjem  huroani  generu 
in  difliciiiiaie  pa5.?ioiiis.  Quen;  Spintum  crucis  pali- 
buio  lixus  Palri  cornmciiriavii  di<'ons  •.  Paier.  in  ma- 
«/(»  tnas  («rftmendo   sviriium  meum.  Ar   si  dixisset 


VAUIAE  LECnONES. 

Sic  CV  :  A  ei  calor      »  SicCF     kel  Ca!i(ioai.     *  SiC  CF  :  A  infnimutlor.c.     ♦^  una  nm.k      '  Sic  CF  ;  A 
potL^^a      •  Sie  CF  ;  A  ^omtH'?»      '  Sic  CF  ;  A  ft»nx/!t«ri     »  Sic  CF  ;  A  f((/ficiiiioas.     '  Sic  CF  :  A  prcc/ioi* 
">  clerrwnlia  orri.  A       "  A  i^ubornanie  ypcra.     '*  SiC  CF  ,  Alendenda  sunf  vela.     '*SicCF;   hujui  om  A. 
'*;iK- {.F    iiiidur.nr^  om.  \      '' Sic  CF      Kfrem.     »*  Sic  CF  ;  Oti    videlicet    verhum  ovn.    A      *'    Sif  CF 
coireoirt    A      '*  Sic  CF  ;  A  [>omint      •'SicCr;    A    Dei.     *' A  moTen/c      '•  CF  ;  Jepiua<;/n.'tf7.     '*   Sic 
CF;  ,  V  ir»Evaiig<-iio    yuflOtfe.  "Sk    CV;A  verbum  faclus  esL. 


•J45  DE  DIVISIONE  NVTUI^AE.  -  UWhK  OHAf.TUS.  746 

'»iu;itiiiri  a    me  et  a  lc     proceilenlcm  in    mznm  A  Itomine;  iic^'^  in  teipsumrclormniU  ex  caelii  veniem 


hias  comfreudo,  «jiioniam  impassibilis  eit,  (loiieoso 
h\%  carni  compaiiar,  qui  solus  carneni  accepi.  el 
<;»ro  facliis  smn.  Non  qnod  el  ipso,  passibilis  sii  s»> 
Muuliim  <1ivii]italcni,  seil  quod  in  eiini  hinoanilaiis, 
qiiHtn  soliis  assnmpseral  ^,  pnssibiiilas,  ei  passio,  cl 
iiiors  rcferlur,  luimanilaliqiie,  qnam  sibi  lii  unilateni 
«libstaniine  assiimpseral  *,  conipassus  est.  Ideoque 
qiii:i  compassus  non  imnieriiodicitiir,  ct  vere  dici- 
uir  passiis.  Non  cnim  separaia  est  in  passione  iina 
"^iilisiantiaYerbicthoniinis.Elulcerliiis  corroboraluin 
;uictoritalc  perspicias,  audi  praedicltfm  Epipliaftiiim 
iii  scnv.oiio  de  Fide.  Semel,  inqnil,  mortuus  est  pro 


ipse  sanctu,^  Dens  Yerbvrtt ;  ticiil  uit  beatu*  Peirus  . 
^f ortificntus  carnc^  viviftcatus  autem  spiritu;  el  Ue- 
rtim  :  Clirislo  ergo  ptttiente  pro  nobis  carne,  el  nos  '* 
in  candem  intelligenliam  armari  ";  iic  "  veluti  san- 
guis  in  vestitnenio  deputatur  fe.ren'i,  deputatn  est  et 
passio  carnis  in  Deiiatetn,  Deilate  nil  pnlienle,  nt 
non  in  hominem  haberet  mundns  spem,  sed  in  Dotni- 
nico  homine,  Dqilate  reccpta,  reputaretur  in  ip$am 
pussio,  ut  fieret  pro  mundo  ex  Deilaie  impasiibili 
ialus,  ut  in  carne  facta  passio,  ei  Deiinlii  nil  pniiento 
neqne  suslinenle,  in  eam  peret  depulala  passio^  i>n- 
pletn  **  Scriptura,  quaedicit :  Si  enim  cogiwmsent, 


nabis,  austineus  pali  pro  nostrix  pas-Jonlbus  ;  semet  nur}<mam  Dominum  ghriae  eruci/ixisient.  Crucifixut 
ii;i:.l'iv:l  morlcm,  moriem  aulem  usque  ad  crucem;  exl  ergo,  cruciftxus  est  Dominus,  el  adoramus  fiuci- 
rr-!en>>    iro  nobis  Verhuni  in  morlcm  venit,  ul   mor-  B  frrutn,  septtUim,  et  resurgenlem  tertia  dif,  et  in  ca9< 


lein  uticrimeret ;  Verbutn  caro  faclum  est  ,  non 
p.iiieits  in  DfiUile,  c.ompaiiens  aiitem  cum  liumanilate 
in  i.upassibili-.aU;.  Pnssio  atuetn  sibi  depiilaln  est,  ipso 
tmncnte  in  IwpiissibiUiaie ;  tnois  ei  repuinut  est,  co 
w^nenie  r.  tinmortuliinte.  Jpse  enim  dixii :  Ego  sum 
vifa:  viti  liUtem  nunqnam  nioritur,  sed'?enii  vivificare, 
pro  iicbis  ntortetn  accipiens.  Non  enim  per  liominem 
etfit  nnbis  vita,  neque  per  carnetn  nobis  spf5.  Mafedi- 
ctiis  •Hiin,  iiiquii,  sperang  in  hominem,  et :  Qui  Itabet 
spem  ut  homiv.e  ',  eril  .vcnt  acireitis  mtiticc  *.  Qtiid 
crqo  dicemy.i  ?  Non  hoino  Chrisius  ex  hir.,  qv.ae  prae- 


los  agcendeniem.  llt  antem  cogf.oscas,  qiiod  uoit  df 
alio,  vcrnm  de  Spiritu  sancto  dichMn  esi  :  Paier  in 
munus  tuai  comniendo  Spirilunt  meuin,  aiidi  cu!hK'1!< 
iu  eodem  :  Si  audieriiis,  inqmi,  quia  in  de.viera  D,t 
e.TaUatas  **,  ei  promissiohem  Spiritus  accipiens  '^ 
a.  Patre;  out  :  Praeslolari  promitsionetn  PalKn  quam 
audisiis  tn^i;  aul :  Quia  spiriius  eum  immisu  in  dc 
se)tum;'aui  quod  ipse  dicil  :  Nolile  coijilnre  (fvU 
dicalis.  quin  Spiriius"  Patris  mei,quitoqui'.nr  intio- 
bi$ ;  aul  :  Si  autem  in  Spiriln  Dci  ejicio  daenionia  ; 
a}ii:Qui  nutem  blasphemal  in  Spiriititn  sancium,  nm 


dicinstini?  Unictiiqne  claram  est,  quia   absquc  ulla  deniiiietur  ei,  et  reliqua;  aui  :  Paier  in  tnmms  tuns 

ambiguilnte  confuenmr  Domitium  Deum  Ycrbiim  ho-  commendo  spiritum  meum  ;  aut  :  Puer  amem  cresce- 

niitiein   fartnm,  non  opinione  sed   verilale.  Sed  non  bai  et  conforlabatur  ipse  spiri:u;  aul  :  Jcsus  aulem 

homo  vetiii  in  profcmm  Deilatis.  Tfonenimin  hotnine  C  plenus  Spiriiu  sancio  rcvenus  csl  ab  Jordane;  aui:. 

erat  itobis  »pc$  «//.'»» !«;nmo  ettim  ctnnium  Iwminum  Heversiis  esl  Jesns  in  virtufe  spirUu^  ;  awl;  Qnod  nti- 

ab  Advno  »  poiuU  operari  satutem.  Sed  Deus  Verbtim  tum  esl  ex  ipiritu,  spiritus  esi ;  aiU  ;  Et  ego  rogabu 

komofactus,nespesnostrainhomi:iem,sedin  Deimvi-  P^atrem.    et  alium  Pavuctelutn  dttbil  vohis,  Spiriimn 


veidetnetvernm^factimhoininetn  (iercl^.Omnisenimsa' 
cerdo.'!,  ex  hominibtis  acceptus,  pro  heminibns  constiini-' 
ttir,juxtn  quod  scriptum  csl.  Vnde  ex  nosira  kumanilate 
accepii  Dominus  veniens  carnem,  et  hotnofnclus  estno- 
bis  Deus  Yerbuin.,ul  inDeilatcdarelur  nobis  salns,  et  in 
sun  huinanilale  patereliirpro  nobis  hominibus,  passio- 
ncm  per pnssionem  sokens,et  morlein per suammorlem'' 


icrUalis;  aul  :  Qunre  itnplevit  Saintias  cor  lunin  , 
'  Ananiae  di.rii  Pctrus,  meniiris  '*  Spiritui  sanclo ;  ei 
\.osthac  ";  Non  hominibus  tncntUnics,scdDeo  :  igintr 
Oeus  ex  Deo,  et  Deus  SpirUus  sanctus  est.  HacJi^ 
iiiis  ex  Epipiiaiiio,  Disc.  Transilus  iste,  q«!;Mnv!« 
longius  a  "  proposito  videaliir  veiessissc,  niilis  t;v 
men  est  vo!o;:libMS  siicram  Scripiur.un  iiitenigcm  : 


mortidcans.  DeptUata  est  autem  passio  in  Deiiatem,  su.isil  cciin,  deiiaioni"*  Vcrbi  ci"impassibiiemesse, 

et  quidem  Deitate  non  patientr.,  rcpuiata  autem  yas-  et"Siiae   liuuianiliui  conipassain;   approbai  eliiiin, 

mne  DeUati,  qtiia  sic  beneplacuil  venienli  sancto  ci  quol  Doniinus  di.\il  in  Evangelioj  SpirUus  qtiidem 

itnpasaibili    Verbe.   Esi    avtem  httjtismodi  quoddoni  promptus  est,  caro  vero  in firtna  ,\['n]ein  :  Paier,  r: 
e.rmplum,  Veluli  si  quis  vcstimemttm  indn{(is,  in  ve-  ^)  tnunus  iuas  commmdo  spiriiunnneum,  nondcalio  .•^pi- 

sdim':ntotti.limsunguissparsuspoHueret  vestiiuenlum,  ritu  dicliiin,  sed  dc  Spirilu  sanclo.  Sed  ad  propo- 

et  sangnis  in  vesiimenitim  teniois  non  tangeret  cor-  sinim  rcdire  0[ioilcl. 

pvs  induii,    dfptitarelur   atilcm   contagio   s.inguinis  4-  M.\o.   Prodncti   lerra   nniinam  vireniem;  l:oc 

lestmenH  in  eum  qni  veslimenlum '^   induUur  :  s\c  in  cst .    proihical   lciia    aMiiii;»!   vivt-ns.    Vidc,   qnnm 

carne  passns  est  Chrisius,  in  ipso  dico  »  Dotninico  [nnclire,  ji!Xl;>  pra»s'.!f  Jnm  liopnm,  el  tf-lum  a  parlo. 


VARrAK  LECTIONES. 

'  Sic  .\;  CF  accepfiroi.     *  Sio  CV ;  A  accepernl.      *  Sic  CF  ;  A  in  hotninem.        *  Sic  A  ;    ('.  mirica  ,    V 
tnhicnr.      *  Sic   A;   CF    in  Addin.      "  Sic  CF;  fieret  om.  A.        ^    Sic   CF;    A   murlein   stinm.       •  Sir 
CF;   A   veslimem.      *  Sic   CF;  dico  Oin.   A.        '*   Sic   CF;   A  quem.      "   A   vos.      »-  S:c  <:F;  A    <!- 
mcmini.       "  A   stcut.       '' Sic   CF;   A    vl  itnpleretw.        "    Sic  ACF ;   sed    K   corr.   fxatlaiiw    fr.ero. 


♦*  Sic   ACF;  sed   F  corr.    acceperiiis.      "  Sic  ACF  ;  scd  F  adscr.   esl. 
.siq.ravienliri  adscr.  ic.     ''  Sic  CF;  A  posl  haec.       '"  Sic  A;   n  oni.   CF. 
CF;  ct  oiii.  A. 


'*  Coiij.  ;    A<T-    tnenliri ;    «• 
*'  A  et    IVtl.dfm.      »'   SJs 


f  ti 


JOANiMS  SCOTl  748 

»»>iucr  scilicet  *nimaf  ex  meliore  «jus  weJieiaie,  A  ex  subsianliali  puicliriiudiue  iiaiurae  projisiel.  Dr 

huc  lerra  in  aiio  psjiliiio  iiiem  ait:  Exibii  ipiriiuB 


<l'iae  est  anima,  slgniftcavfi'.  Et  quia  inlnpr  inedig- 
tAs  lolius  anlmalis,  quae  cat  corpus,  a  lerra  sumi- 
iiir,  eodem  tropo  totum  animal,  hoc  egl  corpus  el 
aaiMiamS  a  lcrra  produci  Jubctur,  dum  anima 
oiiinino  terra  non  sit,  sjcut  ne<|ue  corpus  anima  ; 
qconiain  vero  ipsa  corpprj  adJiaerel  in  unilate  ani- 
iiialUatis,  simul  de  lerra  fieri  Scriptura  testaiur. 
Sed  si  qnis  ahius  bunc  iocum  quaesierit,  polesl  alio 
Mtt;Io  intelligerc.  Terrae  sintiiiJem  vocabulo  lolius 
uaiurae  substantialis,  vjsibiliusij  et  rnvrsibiliuni,  in- 


ejus,  ei  teverieiur  m  tenam  suam.  Cujus  spiritus . 
Illius  videlicet,  qui  fiiujs  palibuio  pro  nobis  "*,  iiicP,' 
nato  capite,  tradldii  spiritum.  Quo  cxibit?  DescenJil 
ad  iuferna.  Ad  quid?  Reducere  inde  bumau^m  iiatu- 
raiii,  quae  cnpiiva  iUic  deienta  est ,  captitam  enim 
duxit  capiiviiatem.  Sed  quoniam  mors  non  poierat 
reiinere  captivum,  quae  non  invenerat  crinnnosum, 
revertiiur  *»  in  lerram  suam,  in  naturam  suain, 
quam  fecit  el  redemit  el  accepit,  in  corpus  immor- 


tonimutabilis  soliJiias  solet  insiuiiari ;  quod  eifam  lale,  in  prislinnm  naturae  humaniae  stalum,  insuper 
teniae  f.ucis  operairouem  specubuies  cxposuinius.  etiam  in  glorJam  resurrectionis.  El  ut  oognoKas 
ilinc  cst,  gtiod  ait  ApoaUd^is:  JiJortificate  membra  eum,  qui  pollicilus  est,  spiriluui  suum  soluiii  exiiii- 
vestrOy  quxe  sunt  svper  lerram,  Ac  »1  aperle  dicerei :  rum  non  solura,  sed  cum  tota  buoiana  "  naiura 
Mc.nbra  niaHiiao,  quae  veslra  sunt,  quoniam  ex  B  reversuruin  ,  audi  ipsum  djcentem:  ^isi  fjranum 
vcslra  inoIjeuijiiii;i,  et  noti  ex  f)co  facta,  ex  quilius      frumetiti  cadens  in   terram  moituum  fueril,   i/Jjwm 


vehai  quoddam  corpus  universalis  nLquiiiae  aediil- 
( ;iiis  siiper  lorram,  boc  est  super  soUdltatem  na(UT 
r:(e  a  jDeo  condiiae,  ne  ah  iis  diutius  pollualur, 
tiioriilicate,  et  pro  membris  maliiiae  inieremplfs 
tneiubra  jusiitiae,  quae  suni  viiluies,  consiitulie, 
ui  ^,  queutadmodum  super  naiuram  ex  Deo  condi- 
!ai!i  vestris  diversis  friniinibus  vebiti  leinpliun  quod- 


sotum  munet.  Si  auiem  mdrtuum  fuerit,  muUum 
fructum  ferl.  Emittes,  inquit,  Spiritinn  luum,  et  rc- 
novubis  faciem  terrGe,  hoc  est  ",  reslilucs  inlegi  ita- 
teiui  na)urae;  sive  de  anima  Cbrisli  spirilum  qiiis 
intelti^al,  qiiae  irulinato  captVf^eonipalientevidelicet 
ejus  deitaie,  pro  salute  mundi  tradita  est,  etexivit.. 
el  revcrsa  est  in  ittam   naturam,  quam  legaiiono 


t':uii  abomfjiabile,  diabollcaque  babiiationo  condi-     sua  redemit,  emissa  quoque  est,  ut  restaurarel  pnl- 


j^iiuiu  consiruxisiis,  ila  etjam  ex  lapiJjbus  virtutum 
iiivfiin  grfiiia  dolatis,  domum  pretfosam  conditori 
iimns  '^,  hoc  est  ipsiiis  naiurae,  omni  sorde  espufsa 
penitusque  inlerempta,  reaedificetis.  Cui  sensui 
P»almi»ta  consentit  dicens :  Deficient  peccutcrei  u 


chriludinem  natnrae,  quae  in  primo  bomine  **  deleia 
est;  sive  de  Spiritu  sancto,  qui  est  spiritus  Cbristf. 
qui  humihalo  capiie,  qiiod  est  Christus,  momeiitane:i 
carnis  morie  traditus  esi  universae  creaturae,  cnjus 
primogenitus  est  ipse,  cnjus  spirilus  cst.  Exibii  et 


^ierra  et  inlqui,  ita  tU  non  sini.  Ubi  iiopiceex  e.Te-  G  reverlelur  in  fernm  suam,  boc  esl,  in  illam  natii- 
i.jilius  causam  signiftcans  ',  per  peccatores  et  ini-      ram,  quam  propler  peccaium  primi  hon,inis  dese- 


«{uos  pcccala  et  iniquitaics  insinual  •,  qiiae  ex 
lerra  naturae,  quando  Kberabilur  ab  omni  maliiia, 
dencient,  ita  ut  non  siut.  Peccata  eiiim  et  Iniquila- 
iss  tamdiu  esse  videntur,  dum  nibll  sint,  quamdiu 
*u' jeeia  natura  contincanlur;  ea  vero  purgata  etad 
jirisiiuam  siucerHatera  reducta ,  quae  per  se , 
irf  est  peceaia  e»  inrquiiates,  subsistcre  nesciunt,  ad 
nihiiuiii  p&niius  r^drgentur,  ila  ut  non  sint.  Idem 
alibi  siib  persona  viri  juste  vivenlis  omnes  jnstos 
Ijeatificans:  Qui  eruiit  tvmquum  tigniam,  quod  ptati- 
iw.um  esitecits  dtcunus  aquimtm,  hoc  est,  lamquam 
verlwin»,  qu.od  iiibiiniaualitm  cst,  in  line  omnium  se- 
ctiiprum  propfer  ntiS,  ip.  qnos,  wciU  aii  Apostoius. 


rnerat;  sua  '?  erat,  priusquam  peccantem  reHnque- 
ret,  sed  propter  eqm,  cujus  spiritus  esi,  et  qm*  pro 
ea  passus  est,  in  eam  revertitur,  et  amplius  resur- 
reciionis  tempore  reverictur,  et  mittetur,  ui  virtuie 
ipsius  universae  natnrae  facles  In  pristinura  decorem 
restiluatur.  Qitoniam  tiaque  in  hac  omniumcorrmu- 
ni  terra  oninia  animalia  secundum  coipus  et  auiinam 
causaliler  et  primordialiter  creata  sunt ;  nam  '* 
inlionorc  "  onmia  facta  sunt:  quid  miruiu,  si  divino 
praecepto  jubeatur,  animam  vivcntem,  bcc  est  aoi- 
mat  vivens  proJucerp,  ul,  quod  causaliier  uccnlu; 
in  causts  et  raiionibus  habebat,  hoc  in  gencia  ci 
speeies  aperte  prodiiceret?  Et  vide,  quoiiiodo  naui- 


finei  sentlorum  ^evenert;  ploraliier  qnidem  uouiti  ^  ralcm  rernm  consei^uentram  divinum  iiobis  maiii- 


omniuni  '  finem  ,  Chrlstuni  videlicet,  nominans; 
i|»se  siquidem  est  fvaes '  iecv.lorum,  qui  universorum 
«iSl  consummalio;  coniinuo  subjunxit:  Non  sicm- 
1)ti,  noH  tiC,  ted  tanquam  puivis,  quem  projicit  ventus 
a  facie  Hrrae,  discrciionem  justi  judicii  ventuin  vo- 
fivns,  qua  »  ille,  cujus  veniiiabrum  in  manjj  sua, 
puivtciem  loiius  mnliliae  ex  supcilicie  lerrae,  hoc  est 

VAKiAE  LECTlOiNtS. 

*  Sio   CF;   A   si^niftcat.     *    Sic   CF ;  A  anima.       ^  ut   om.    A.    * 
esl.      '  Sic  ACF;   sed    V   corr.    sxgniftcut      •  SicA;   CF    insimtondo. 

fpiis.       *  Sic  CV  ;   A   quo 


festat  eloquiiim.  Producal,  hiquil,  terra  onimain 
1'iveritem  in  genert  suo.  Primo  genus  pt)suit,  quoniam 
in  ipso  omnes  species  et  continenlur  et  unum  sunt, 
et  in  eas  diyiditur  et  niuUiplicaiur  per  generalf  s 
formas  specialissimasq»ie  specics.  Quod  eiiani  osii-r 
dit  dicens  :  Jumenta  ei  replilia  el  hcs^ias  terriic  se 
cunduni  species  suas.  Ae  per  hoc   iutelligilu! ,  qii«n' 


Sic  CF;  A  psius  tenae  bO'- 
■  S;c  CF  ;  A  omniuiii  unum. 
'  Sic  ALT;  scd  F  corr.  fmis.  "»^1^  (V;  A  quo.  '*  Sic  CF ;  A  qui  .v-i/Zm  pro  m>;.i».  "  Sic 
CV  ;  A  reverletur.  "  Si«'  CF;  huunma  oin.  A.  •*  Sic  CF  ;  ho<:  csl  *u\\.  A  '^  Sic  CF,  ii>  primo  tm 
raine  (»ni.  A-  •' Si<- ACK  ;  serl  F  sii|)ra  ;»;lsci-.  coiT.  su;i  r/jJTn  orat.  '*  Sic  CF  J\  qvon'>cn  '"^  Sic  A , 
CF  ih  hominc. 


749  D£  UIVISIONE  NATUKAE.  ~  UUUX  {}[iMVl\}S.  750 

ars  iila,  qnao  tiiviUil  geiiera  iit  spoci -s,  cl  spccies  in  A  Esl  wirti  lenei-aliswiina  qiwieJam  wtque  '  caniiiKiuu 
geocra   resolvii,  quae    SiaXtxrtxti  diciiur,  iioii   al> 


ttunutiis  ihucliinalioiiibua  sil  iacia,  seii   iu  iraUira 
rerum,  ab  aucioreoni«iunvarlin7ii,  quae  vcre  arses 
suiit,  cctidila,  cl  a  yjpientibus  ijiventui,  el  aii  ulilita- 
leni  solerti '  rcruni  itiJagiiic  *  usiUiU. 
5.  Disc  Ex  hts,  quac.ni  lulior,  raliuiMtiiliier  a  to 


uiiiniuin  nulura>  ab  iiuu  uinutuni  principio  creata, 
cx  qua  vcluii  aiiiplissiino  fonic  pcr  poros  ucculios 
corpoiales  creaUirae  veluii  i|iiiOflm  rivuli  iJcrivaii- 
lur,  ci  in  divcrsa*  fornuis  singularum  reiuin  er«- 
clani.  Praedicla  siquidein  vis  per  «liversa  seniinA 
t^x  arcani*  nalnrao  proveniens,  primuir.qtie  in  ipsis 


dicla  suiii,  si  <]uts  vuUiei-il,  polcsi  eliani  ulio  tntvlo      bemiiiiJju^  eruiupens,  deinde  diversis  liunioribus  ad- 


iclolligfrc  g.iod  scriptumesl:  Producanl  aqtuie  repltle 
nuiniae  viveniis,  et  votaliie  super  terram,  ul  rjon  i»o- 
linii  siiiiplicilcr,  quemadinodutii  siiperins  iracialtiin 
esl,  inlelligal,  pisces  ei  volatilia  delioc  visiliiii  atqne 
tract.ibiti  liumitloque  ac  fri^iiki  <iqnaruin  olcnienio 
creata  csse,  veruin  etiuni  Rltiori  sensu  ex  aUditis 
profiiii'ji>;qiic  naitirae  siuibus,  in  quibus  causniiidr 


inlxta,  iii  «pecies  singulas  sensibiles  ebiillii.  !>>«. 
Rala  haec  veriqtie  siuiili-a,  pliysiologiaeqne  specu 
laiiotiibii»  conveiiinnt.  CJiioniani  vero  lioino ,  qui 
sexla  •**  die  conditua  eaV,  in  nmneio  aniinaliuni  con- 
Stimilur,  quae  3ub  uno  generc  cornprehctulunlur, 
nuro  iit  Sioc  praecepio  divino,  quo  jubetur  lerra  f.;.;- 
roum  vitkitn  proiiucere,  intelligendiis  sii  ncc  ne,  velim 


ei  priniorJialilcr   facLa  sunl,  in  genera  et  speoics  B  a  te  aiulire.  hlMi.  llanc  iniiiii»ilioiicni  nini  facile  sol- 

deducla.  {}uid  cniuj  oi.sUtl, ne,  sicul  feriae  vocabiilo  Vcrim  ",  si  soluumioilo  iiivin.%  Scriplura  proinintia- 

nalurac  sigiiificalur  soliditas  el  fertiiitas,  i!a  eliaw  rei :  Producat  lerra  animam  viitentetn.  Verum  quia 

aquaruin  sigiiiltcalione  cjusdein  nainrae  al»dil2>  in-  addidil :  in  gei^ere  auo,  planissinic  paiefccii,  omnia 

lelligatur  proiunJiias,  ut  omnium  aniawiiuin,  qnae  .  aoiinalia  in  lioc  praeceplo  coniincri.   Niilla  enim 

sive  ex  lerra,  sive  es   aquis  le^uujur  creari,  una  specieo  esi,  qnae  in  genere  suo  onmino  iion  collo- 

e.idemque   cognoscatur    origo,    <j"a»>vis    dividatur  caiur.  Scd  quia  liaec  forma  animalis,   quac  in   h<i- 


eoriim  spccubiio?  Alia  siquidem  iu  quiula  proplmiica 
thcona,  alia  in  sexla  cojidiu  esse '  meuioruiiiur. 
Ncc  lioc  sine  raii  me  facium  crtdidcjini.  \eri  enim 
siiiiilc  vijelur,  qimd  idec  leriena  animaUa  st^xia  die, 
iu  qiia  eiiam  liouio  fucius  est,  de  tcrra  producl  ju- 
iientur,  quoniam  inajorem  similitudiaem  bomiuis  in 
naiura  sua  videiUnr  habeie.  Omne  siquidem,  quod 
in  natura  animdis  bomin's  praaier  inleUecium  et 
raiionem  cognoscitiir,  naturaliier  iis  iiiesse  pbysica  C 
speciilaiione  inveiiilnr.  Ma<;.  Non  solum,  ut  op>tior, 
nil  obslat,  verum  eiiam,  ut  ita  iniel!iga?nus  ea,  quae 
scripta  sunt,  sccunduni  veriiaient  rerum  faclarunn, 
rftii»  ipsa  iiitcniius  considerala  nos  advocaL 
Kst  enim  muUiplex  el  infiniius  divinorum  elo- 
quiorum  inielle!  lus.  Siquidem  in  penna  pavonis  una 
padeitique  mirabitis  ac  pulcbra  innuniera"bHium  co- 
lorum;j'arietas  conspicilur  in  uno  eoJemque  *  ioco  ' 
ejiisdeu»  pennae  porliuncul.ie  *.  Et  qiiidera  nalura, 
ipsa  rerum  ad  bnnc  atlrabil  inlelleclum.  Tcrra 
namque  i^a  sensibilis  ei  aqsia  eorpoi-a  compo-. 
sita  sunt  ex  qnaUiatibus  quaUuor  eletnenlorum ;  el 
nihil  de  se  gignunt,  millaque  species  nattirae '  «x  iis 
naaviiiir,  quamvis  ex  eis  *  nasci  videstnr.  Vis  au- 


mine  consiiluia  est,  celerorum  animnlittm  natnram., 
quae  sub  eotlem  genere  sunt,  dignitste  raiionis  ei 
intelligeniiae  superat,  provide  provhotica  comiem- 
plaiio  eam  ceieris  anim^libus  a<ljungcre  rohiit,  lU 
conditionem  ipsius,  juxu  suae  naltirae  exceller.tiam, 
latius  ei  copiosius  in  One  immium,  quac  a  Dco  facia 
sunl,  narrarei.  Species  igiiur  animalis  maxima  ei 
preiiosissima  bis  in  operibus  sextae  specuiaiionis 
oommftmoraiur  :  primum  quidem  in  genere  suo , 
quod  est  animal ,  jubelur  ''  a  lerrg  piodiici ;  deinde 
p.iulo  post,  eeieroruni  animalium  brcvi«.sima  divi- 
sione  faeta,  eondilio  ejus  ad  Imaginem  ei  siniiliiu- 
dinem  Dei  inirodHciiur.  disc.  Una  itaque  "  loima 
el  iuler  celera  animalia  de  terra  producilur,  ac  mos. 
ad  imagiiieni  Dei  fieri  perhilieiur;  qiiod  meriio  me 
niovct.  Si  eniin  omne  illud  genus,  quod  dicitur  ani- 
mal,  cum  omnihu.i  suis  formis  ad  imuginem  el  iimi 
tiiudlmm  Dei  fleret,  non  pertuibaret  me  foriassis 
quod  di.»ces,  hominem  quidem  el  de  lerra  inter  c<;- 
fera  aniinaliti  produci,  ei  postinodoin  ad  imagineiu 
et  simlhtudinem  Dei  fabricari.  Jam  vero  qtioniai» 
^oUtm  hominem,  ei  niillMm  aliud  animaS  prasieriioiui- 


tem  scminum,  quae  in  eis  gunt,  operanle  illa  vila,  D  nem,adimaginem  Dei crearidivina perhibeihisiorin, 

valde  nniror,  quom<ii1o  inter  Juinenla  oi  replilia  ci 
bestias  lerrae  iiqmo  a  '^  tena  producitur,  et  ad  imi- 
ginem  Dei,  longe  ct  incomparabiliier  idlra  ccieru 
universa  animaiia ,  solus  formatur,  dicenie  Scri- 
piura :  Faciamus  hominem  ad  iviaginem  et  $iniii//i;- 
dJnfm  no«rcm  ,  el  quod  est  mirabiliMS,  quoniono 
a^  terra  produciiur  inler  ea,  quibus  praeferlur,  et 
dominari  jubelur.  Siibjunxil  enin\  Scriplura  :  El 


quae  nutriiiva  dicitur,  secundiim  Icges  el  rationes 
Insita::;,  quantum  sinil  divina  providentia,  in  di-<- 
vcrsas  spe<-ies  berbarum ,  surculorum ,  animalitim , 
psr  genera  et  formas  ex  secreiis  (reaturae  sinibus 
enimpit.  Ac  per  hoc  unde  lerra  el  aqua  vistbilis  et 
traciabilis  in  siias  nalurales  spccies  ei  qualilaies  ei 
quantiiates  proccssere,  inde  omnia,  quae  ex  eis 
nasci  vidcntur,  generationis  suac  originem  sumunt. 


VAUIAE  LECTIONES 


'  Stc  f.F  ;    k   soients       =  Sic  CF :  k  indnginii.      »  Sic   CF  ;  m*  om.A.      <"  K  una  eademgue       » 
om,  A.     *  Sic  CF':  A  porinntrula.     '  Sic  CP ;  A  tfaiurae  species.     "  tiascilur ,  qunmvis  er.  els  om.    A 
et.      '°  Sk'  CI*'  ,  A  ni  t;exl^.     ''  Sir  C  ;  A  non  'cm  facite  absotveriw  ■  F  non  fncile  solverem 
uidefof      '^  Sic  CF  ;  A   >n:u>.     '"  Sic  CF    A  «►.     '»  Sic  CK;  A  f. 


Icfc 

A 

'^Sir  CF,  A 


7S1 


JOANNtS  SCOTf 


r»t 


r.o 


frueiit  phabHi  maris,  et  volalilibut  caeli.ei  besttis ,  A  in  aliqtu  inaleria  ex  qnalilalibus  qualUtor  tls.nen-' 
M(iriiT.saeqve  creaturae,  omnfque  repiHi,  quod  motciur  lornm  facla  »,  con»liUjU>  est.  Si  sorium  seii  otiorem 
i»  tarra,  Maq.  Nec  imnicrilo,  iifc  irraiioiiabiliter  sejiseris,  cx  «ere  qdaltuoreJeuienlis  cooiposilo,  sinii^ 
niovepss.  Haec  enira  caiitissima  el  solerlissima  in-  liittr,  si  gnsiura  seu  laciui:»,  ex  coinpaciionibus  aquae 
quisillone  digna  sjjjjI,  EI  primum  quidein,  ui  iuteU  t  rraoijue  accidere  nou  duljilaliis.  Non  inimeriio  igi- 
Hgas,  reuioia  lotius  anibiguiialis  caligtne,  quod  in      Inr  cf>rporeu>  yen.visquadrupedis"' vocabulum  occe- 


imivcrsali  animaliura  genere  homo  conditus  sii,  Loc 
j».'\xiinum  suscipe  argumenlum ,  iripenilam  vi«leii 
ccl  liiijus  generls  divisionem  in  jumenta  ei  r^plilia 
Lestiasque.  Quae  divisio  non  sine  causa  facla  csi, 
«l  aQstimo.  Mam  in  aliis  diel»us,  id  esi  in  lerlia  et 
«|uinla,  in  quibu»  gcnera  et  sperie»  commemoranltii», 
nwlla  divisio  generis  i»  epecies  introihicimr,  sed 
simpUciter  aol  soium  gciius  et  indiscrelae  spe- 
cie*,  ui  In  lertia,  qiia  lierbarum  surcuierumque  ge- 


pii,  quoniam  omnc,  quod  sentit,  non  aljvmde  uhii 
ex  quaituor  elemeiiiisorigineraducili  Quosdamvero 
ex  iiireriori  natara  sumptos  recf^diieris  "  ina- 
lioaabiles,  hoc  eslrationi  resislentes,  ut  esl  furor,  el 
ctipiditas,  iuordiflatique  corpoialium  sensiium  .ippe- 
lilris,  in  abusioRem  atlribtilos  "  sensibilibus  crcatu- 
jis-  Et  quouiamhi  •*inoiusex  irralionabilibus  anima- 
libus  huiuanae  naturae  inserti  sunt,  iion  incongrue 
besiiarum  .■ippeiiaiioue  significanlur,  praesertim  cuiii  . 


iicra  speciesque  de  lerra  oriri  jubenlur,  aut  solum  ^  semper  «*  rationabilibus  disciplinis  leluciari  iiou  de-; 


tjeims  el  una  spccies  ipsitis,  ut  in  qtiinta,  piscium 
ijuidem  genus  repl  le,  aviuia  vero  votalile  vocans, 
jiefpic  hoc  neque  iUud  in  species  divi.iens.  Nam  in 
to  qiio<l  dixit :  Creaviique  Deut  cete  grandi.t,  magis 
sjpeciem  '  pro  genere  {Hiclligeudum  est  ^  posuisse, 
<i|uan>  geufis  it^  speciem  diyisisse.  Quomodo  enim  di- 
\Vf\a  g«nefi>  in  unsiin  specieni  possei  fteri,  dum 
(unnjs  divisio  nein  minus  quam  in  duobus  inve- 
f.ilur?  Sexla  autein  dle  non  solum  generis  condi- 
lio,  veruia  eliam  irina  divisio  ipsiiis  in  species 
narratur.  Dixit ,  inquil ,  Deus  :  Producal  terra 
aniniBm  viventem  in^^enere  suo,  jutirmta,  ei  repti- 
lia,  H  peitias  lerrae,  secundum  speciei  sttttst.  Vel 
seeuiidum  septuagiula   interpreles  :    Dixit   Deut : 


sitiaui,  el  aut  vix  aut  nnnquain  domari  ab  eis  pos-  ? 
sint ,  motusque  ralionabiles  feroei  impetu  dilaniare 
semper  appeiant.  Sunt  piaeterea  iii  animali  rationa- 
bili  occulti  quidain  moius,  quibus   maxinie    corpiig 
sibi  conjunctuin  adniinisirat,  et  sunt  in  auciiva  **  eL^ 
nutriiiva  parlc  animae  consliluti  '*.  Qui  quoniam  iiar 
tiirali  facilitate  sua  peragunt  oflficia ,  et  quasi  laien-i 
tcr,  quia  animae  inlentionem  nullo  modo  soIIicitan|i 
atqne  perturbant,  si  tatnen  integritas  naturae  inro- 
Iu:iii5  exiiterit,  silenli  quodani  meatu  corpomleni 
hariDoniam   penetrautes,    repliliuin   appeliaiionem 
nou  irrationabiliter  nieruere.  Celeiiii  vero  aniinali- 
bus,  praeter  soium  homioeoi,  ex  tribus  praeJicli» 
nioiibus  duo  laniU!T)moJo  "  insuni,  anug  quidein, 


Edticat  lerra  animam  vivam  secumlum  gems,  tjua-  qui  in  sensibus '"  est  proprie  raiionis  regimiue  ca- 
drttpedia ,  et  re;:tilia,  et  heuias  secmdum  genus,tt  reiis,  ac  per  •*  hoc  bestiali?,  alier  qtii  nulritivae  vi- 
/Vic/um  fsf  «ic.  Haec  itaquc ,   iit  arbitror,   triper-      taedeputatar^reptili  siiuilis;  quoshomo  cum  celeris 


tlMQ  totius  viijie  lei*reno  '  corpori  adhaerepfis,  ani- 
itiaique  per  copuiam  ad  corpus  efricientis,  e&t  fnlm 
animai  corporls  el  ^nimae  cmn  seusu  "^  connexio, 
iriplijcem  moliim  insinuat.  Et  quidem  ternarius  ille 
motus  in  bominc  sok>,  qui  solus  est  ^  ralionabile 
animal,  inleiiigilur,  quosibm  quidem  luolus  sqos 
rniioni  uibditos  hahens,  qui  juineuloruni  seu  quadni- 
pedum  vocabulo  significari  videntur.r  Verbi  gralia, 
movet  qiunqiiepcrtilum  cor|ioris  sensum  disciplina- 
\iier  in  cognitionem  scnsibilium  rerum  solerti  eanim 
inieiligentiae  studio.  Qui  motiis  non  irrationahililer 


animaiibus  participat ,  el  reciproce  cctera  animalia 
cum  ipso  participant.  Videspe  igitur  Iionunem  in 
onmiiMis  animalibus,  el  omnia  in  hamine,et  soper" 
ouinia  liominem?£t  si  quis  intentius  naturae  ipsius 
mir.ibilem  ac  peniius  ineflabiiem  condilionem  in- 
speS'rii,  ciftre  inveuiet,  eundem  hominem  el  for- 
n:aiu  quzndam  ^'  in  genere  animalium  esse.  ei  si'- 
per  '*  omnertii  formam  anir.ialem  subsisiere,  ac  per 
hcc  et  affirmationem  el  negaiionern  rccipere,  ei  de 
eopraedicari  recteposse:  Ilomosuiroal  est;  bomo 
auimal  non  est;  Dum  enipi  in  ipsc  corpus  et  viia  nu 


juioentum  dicilur;   non  enim   parvum  adjtitoriiim  jj  fritita,  elsensus,  el  memoris  se.nsibilium,  outiiis<|u« 


raiionabili  .••nifnao  piaestat  ad  coiilemplalionem  ve- 
riiatis  sensibiiiuni  omnium,  cuncta  falsiiatc  r(>mula, 
vera  siiiceraquenotitia.  Est  e(iamt|uasi  quidum*  qiia- 
iliupes  luolus  sensuum  subtiilus  rationi  '.  Siquidcm 
omne,  quod  per  sensiim  cog:noacimiis  in  iiatura  scii- 
SiUUium  reruin,  iiocex  (iu:itluor  clenicuiis  est  cotn- 
potjiium",  aut  in  ipso  composito  coiisiilutiim.  .\ge 
(niui,  si  corporeain  specioui  aspesctis,  ipsa  spe<-ies 


in  alionabilis  appelitus ,  ul  est  furpr  et  cupidiias, 
considcranlur,  emniuo  atiimal  est;  baec  enim  oinuia 
coniiuunia  sunt  illi  cuni  ceteris  aiiiinalibus  :  altiori 
n>ro  sui  parte,  qua  *'  ralione  consistit,  el  inteileclu, 
et  iuteriori  sensu,  cum  orruiibii»  suis  ratif>nabi'i!;us 
rvntibus,  quos  "^  viriDios  appellaul,  cuinqiie  aeierna- 
rtiiu  (iivinariimqiie  icruni  inemoria,  oniniiio  animai 
non  cii.  Sii|ui(iein  cuncla  haec  eadom  suiii  hoiiii:.i 


VARIAE  I.ECTIONF.S. 

'  Sic  CF;  A  species.  *  Sic  A ;  e&t  orr..  CF  sed  supra  .iriscr.  F.  '-  Sic  CF;  ientuo  om.  A 
4  Sc  CF;  cnm  sinsu  oin.  A.  *  bic  CK;  est  otn.  A-  *  A  quoddam.  '  Sic  CF ;  A  sub  dttionc  ralionn 
'  Si-  Cf ;  A  rerum  est  hoc.  est  ex  quainor  eimenli»  compisjtiita.  '  Sic  CF;  facta  om.  .\.  |*  Sic  CF,  A, 
(luadruu^dum.  *^  recle  di.Terisom.CV  "  flKrifrfilos  nni.  ('F.  f*  Sic  CF;  .\  //«/"smorf».  '*  Sic  CF;  iV  *u 
f9r.  '*  Sic  CF;  A  «.;/<«.  «*  \  con^ii-uia'.  ".  Sir.  CF;  A  :antum.  "  Sic  (.F;  A  in  sanibititui  ■*  A  prc 
ftef      '"**  A  Jipia      *'    A   jormc  qnr.duiit      **  A.!ii.i/ii«.     '''   .V  ifVut      **  A  91/(25 


i 


755  DE  DIYISIONE  NATURAE.  —  LIBER  QlARTliS,  T^U 

cuincaclesiibiis  csBerlils,  qnae  cmne,  qiiod  in  anl-  A  Jifncilior  q«n6.Uio,  qnstnium  mibi  '^  virttlur,  ortn 


iiKilitim  iiatura  comprshendiiur,  eKC«lle«lia  siihMjm- 
iUti  in»5<inipreheiislbililer  «  siipcranl.  Recle  «gil«r, 
uc  di\im«s,  de  homine  dicitur  :  animal  est,  aiiimal 
•loii  <^."i.  Qiiod  ciiam  ex  aiicionLite  (iivinae  Scripln- 
r:(C  p.wsiimiis  corroborarc.  Aposlo!u.>  ail :  AnimalU 


esl,  MfcC.  Q"ac!  sii  llb,  dic,  qnaeso.  Ihsc  Viflo.f  is, 
m  opiiior,  duas  aniinas  Id  uiio  honiiiie  subsistere 
arbiirari :  uiiam  quidem,  qtiae  corpns  '*  adminislrji» 
cl  vivificai  et  nulrit  et  auget,  ei  ppr  corpor;o& 
seiisus  sensibiiia  senlil,   eonimqtie'  piiaiii:tsi:is   iii 


homo  non  jfercipii  qnut  sani  Dei  ',  et  jleniin  :  Spi-      memoiia  sua  recoadit,  et  celera,  qnae  :»niiiias  ^ii- 


iiiajiuni  celerorum  in  corporibus  suis  peragcre  tio- 
lissiinum  est,  alier.ira  vcro  in  raiione  et  iniel!<  ciw 
siibsislenlein  ",  ad  iimginetn  Dei  et  $imiliiudiiiem 
faciam.  Qnod  valde  absurdiirr  videiur.  Wac.  Unai 
aiiiiiias  in  uno  homine  nec  rnlio,  nec  divina-  a':ci<)- 


riluafis  honw  judical  ominu,  ipse  vero  a  nemiue  diju- 

dicniur.  Inlucre,  quam  clare,  quam  aperle  hominem 

itlui  in  duos  bomiuesdividit.  Qiiorum  unu;-.  qiiidem 

animalis  est,  qnoniani    iiainrae  aiiimaliiiin  siniilis 

cunsistit,  qiiae  niliii  spintualium  lii  se  retipil ;  aller 

vcro  spiiitualis,  quoniam  aeiernis  cl  spiriiualibus      rilassinit  me  arbilrari;  imo  etiam  prohibjl ,  nec  ulii 

divinisqiie  comniunicat  siibsisleniiis,  loiiusque  ani-      recie  philosophaniium  fas  esi  aeslimare.  Unam  vpro 

roalilalis  expeis  est.  Et  ea  quidein  pars,  qua  animal      eandemque  raliouabilem  animam  iunnano  oorpori  *' 

esl,  exlerioris  bomiiiis,  ea  vcro,  qua  superat  ceia-  p  ineffabili  modo  adjunciam   honiinem  esse  assero, 

ra    animalia  ei  seipsum,  in  quanium   artimal  est,      ipsumque  hominem  mirabili  quadam  el  ;nleiligibiri 

iiiterioris    congiue  appellationem    recipif.    la    his     divisioiieea  parie,  qua  ad  iinaginem  ftl  similiiudineiH 


euinr,  qui  spirilualiier  vivunt,  ulidem  ail  Aposiolus, 
W/«r50f  /eof»o  corrHmp«;jir,  inlcrior  vero  de  die  in 
diem  renogaiur.  Nam  qui  *  perfcele  vivil ,  omniim 
corpus  siium,  el  vitam,  qua  illud  adminisiralur,  orfi- 
iiesque  corporcos  sensuscum  his»quae  pereosoercipil, 
onmcs<(ue  irrationabilcs  moius,  quos  in  sesentit,  cum 
oiiniium  rerum  mutabiliunv  memoria ,  pon  soluin 
fipernii,  verum  eiiam,  quantuin  potest,  ei  cornmipil 
ei  desiruil,  ne  ullo  modo  is)  eo  praevaleant,  et  om- 
jiino  perireeiselea  sibi  appedt,  seipsum  vero,  in  quan- 
lum  caelestis  essenliae  paiiiceps  est,  da  die  in  diem, 
hoc  esi,  de  virlute.  iii  v^riutem  ascendens,  divina 


Crealoris  faclns  esl,  nullius  animalilalis  pariicipem 
esse,  el  ab  eaomnino  absohitum,  ea  vero,  qua  ani- 
malitaii  commnuicai,  in  universali  auimaliuui  gcnfre 
de  terra,  hoc  est  dift  comnmni  omr.ium  nalur;»  pro- 
ductum.  Disc,  Qnid  ergo  diceums?  Num  huninna 
anima  simplex  qu.iedam  natura  omniqtie  composi- 
tione  absoluta,  an  "  quibusdam  pailibus  in  unitaioi 
quandam  copulala  credenda  esi?  Mac.  L'num  lir- 
mis.-imc  tenco,  simplicem  viilelicei  omuique  copiiia 
pariiuin  carenlein  esse,  aUcrum  vero  omnicio  .nbnuo, 
hcc  e$t,  ullam  composilitnem  difTercniium»  seiiivi- 
cem  pariium  recipere.  lota  eHtm  in  seip-a  ubique 


gratia  movente,  cooperante,  ducente  ,  perficienieC  est  psr  iDitim.  Toia  siquidem  viia  est,  ioU\  inio!- 


renovat.  Et  ea  quidem  nalura,  qua  anlniaiibus  homo 
commiinical  *,  caro  dicilur :  ea  vero,  q«ae '  caeleslls 
essentiae  particeps  est,  mens,  vel  animus,  vel  intel^ 
leclus.  Audi  Apostolum  :  Mente,  inquit ,  ierim  legi 
Dei,  carne  autem  Uyi  peccttii.  £t  innumerabiles  di- 
vinae  Scriplurae  scntentjae  hoc  ipsum  approbant. 
Qnid  igitur  mirum,  $t  duplex  hominis  conditio  intel- 
lig;Uur,  cnm  ipsc  qnodammcdo  duplex  sit?  Et  qood 
aiiiui-^^ililHis  simile  esl,  cum  animi\Vibus,  quod  auiem 
spiriuiaiibui  per  se  et  abso^jfe,  cum  spiriiuajibus 
crcari.  Ae  per  boc  non  ie  turbet,  quod  dixi,  horaj- 
nem  cain  ceteris  snimalibus  ia  uuo  eodemque  genere 
de  terra  produclum,  el  ultra  omniuui  ammalium 
iiaturam  ad  imagitifin  et  simiruudiHem  Dei  factum. 


lectus ,  loia  ralio,  tota  sensus,  tola  memoria  ,  loia 
corpus  vivificat,  nulrit,  conlinet,  ar.gifM  ;  toia  iu  loiis 
seMsibus  species  rerum  sonsibiliiim  senlit;  lota  ips:i- 
rum  rcrum,  ulira  omnem  corporeum  "  sensum,  na- 
turam  el  rationem  Iractql,  discfirnit,  coiijiirgii , 
dijudScal;  ?oia  exira  etsupra  oinnem  crealuram,  ct 
«eipssm,  quia  io  numsro  creaturarum  comprchendi- 
Uir,  circa  suuin  Crealorem  inlellij;ibili  moiu  atfjue 
aeierno,  dum  omnibus  viiiis  phaninbiisque  '*  pnrg:i- 
lur,  circumvolvitur.  Et  cun»  ila  simplex  naiuniliier 
snbsisiat,  suariim  inieiligii)ilium  et  subslanii.iliuMi 
dilfereniiarum,  vcluti  (oiius  iu  parles  divisiones  n;- 
tipitsecundum  moiuum  suorum  nuuiercsitatem.  Ac 
per  hoc  muiiis  Moniinibus  «Jerioniiuainr  ".  Siquideiu 


Disc.  ^tt  iTse  *  fortassi:;  moveret,    si  possem  ad  ^  duin  circa  divi»;am  esscniiam  vehilur,  et  mens,  ei 


puruRi  dignoscere,  quomoiio  sub  «no  eodemque  ge- 
iicre  cunctoruni  animr-liKmJla  homo  condiiiis  sit, 
«l  meliori  sui  ^  parie  stiper  *  omnem  naluram  ani- 
maiiuin  subsislat.  ¥ag.  Miror,  cur  eadem  rejiciis. 
Dixiiniis  enim,  hominem,  in  quanlum  aniiual  esi, 
iiiler  :»niraa!ia  suh  u?m>  genere  ;  in  quanliim  anitnal 
non  est,  estra  omne  genus  omniura  animalittm  ' 
faciufrj   fuisse.  Disc.    Ehcu!  Jasn   major   longeqiie 


aniii!us,et  inlellectus;  dum  reriimcreaiari!n>  nai^iras 
causasqiie  ('onsideral,.ralii);  dum  per  sensiis  coijw- 
rcos  species  sensibili^im  recipil,  scnsiis;  tiiiiu  in  cor- 
pore  occullos  siios  inutus  juxta  similiiiidineiu  iir;)- 
lionaltiUum  aniiiiaium  pcragit ,  nutriendo  iUiu:  01 
aiigendo  vilalis  proprie  mottis  "  solet  ajvpRllari.  I:i 
his  aulom  Dmnibus  lol:\  nbique  est.  Dtsc.  Tola  igiiur 
ol  in  gencre  aniinalium  d^^lcrra  produciacfet,  et  lom 


VAKIAE  LECTIO^ES. 
'Sic  (;F;  A  ftxeelleiitia  suae  tunnrae  inroiiiparabiHicr      *  Sic  TF;  A  spirtins.     *  Sic  CF  ;  \    qni  e>i'ntr 
^"  Sic  CF;   A  iommvnicai  homo.       "  Sie  CF  •    .A  ffua        *    A   Nontie.      '  Sle  A  ;  CF   sim.      *•  A  suiira 
*  5ic  CF  •  A  animalium   ornnium.      '"  Sic  Cf;   mihi  om     A.       '*  ,\   corpus  qme.      '*  Sic   A;  ('F    >^vb- 
sisien^      ^^SlcCV  .humano  corpoii  ow  A      '*  A  j»      "  Sic  A    CF  itli..'.'i  oi}.'H<'iMf/)fp'.>tv/'ri  seusmn      '*  Sic 
^y phaTiiasU^qije  qtt:.  A      ''  Sic  Ci'    A  <hn'}liiini        **  Cic  CF     A  ut/a  propr'c  hnotus  on  "j 


ra5 


JOANNIS  SCOTl 


7S6 


a  i  imjigiueni  Dei  fucla.  PiaeJiiiis  eitiui  iati«mibus  A  ritam  nullo  niodo  suflicii.  Animalis  igiuir  iiouio  el 
coucindilur,  ila  el  non  aliier  egse.  Mac.  Eiiam;  el      fit  eldicilur,quanJo,reIiciisroolibu8,qui^secunJum 


nec  ulli  recle  ac  pje  phiiosoplumtium  de  hoc  dubiinre 
licer,  Kesininlicissimara  et  individuam  naturani  scirw 
dorc  vide.Tlur,  quod  valde  inipium  osi.  Disc  Quonsodo 
ergo  uniis  alquc  idetn  homo,  secumlum  praotliciam 
coMlrovcrsiani,  ei  animal  est  et  uon  est  aninial,  vel 
(juomodo  et  aniraalis  esl  ct  animalis  non  est ,  ei  ciiro 
esi  cl  caro  non  est,  et  spiritualis  est  et  spirilu:dis 


raiioncm  et  iutcllcclum  sunt  circa  cognitionem 
Crealoris  et  crealurae,  in  molus  irrationabilcs,  qiii- 
bu6  animalia  hruta  circa  corporis  desideria  moven- 
tur,  sponianeo  :»ppeiit»  decidit»  i!a  ul  tolam  suan» 
inlentiunem  •  tenipomlium  fragiliumque  rerum  el  ad 
uon  esse  tend^ntium  letiferis  delectatjonibus  ingur- 
gitcl  :  spiritualis  vero,  dum  nuitata  omni  conversa- 


non  est,  ei  quotno.Io  haec  sibi  invicem  opposiia  ct'    tione  in  melius,  divini  amoris  inceudio  inflamma- 


coniradicenlia  in  iina  siraplicissima  natura  possnnt 
ir.iellijji,  non  salis  vidco.  Mao.  Ex  his,  quae  prae- 
dicla  smil,  omne,  qnod  libi  videiur  iu  simpliciiale 
human^c  n:ilurae  contrariiim,  si  quis  inlentitis  ' 
pcispexerii,   Iiice  ciariiis   inveniet,  non  solum  iion 


liis,  muudo  et  carnc  omni  modo  spretis,  omnibui^ 
<|ue  animalium  niotihus  relictis,  ad  caelestium  es- 
sciitianim  simiruHdincm  totns  iransformaiur,  ul, 
quod  ei  fiiturum  est  secundum  inconversihilem  sub- 
staMtiam,  Ik)C  in  eopraecedat'  scitunduni  vitae  vir- 


esse  coiiirarium,  vcrum  cti;im  oniiiino  convenicns.  Ij  iiuihus  ornaiae  qualitatem.  Ac  per  hoc  duobui  mo- 


Consiai  eniin  inier  sapientes,  in  homiiie  universain 
ci-eatnram  coniineri  *.  fntcliigil  cnim  ol  ratiocina- 
lur,  ut-  angclus;  seiitil  et  corpus  adniinistral,  iit 
anlm:;!;  ac  pcr  Iroc  pmnis  crealuia  in  oo  intolli- 
gilur.  Toiius  siquidem  cr.-aturae  quinqiicpcriita 
divisio  csl.  Aut  onim  corporea  esl,  aiit  vitalis, 
aut  sonsiiivav  aut*  rationalis,  aiit  intelU-ctiialis. 
El  l;aoc  otnnia  onmi  niotio  iii  iio-riiiie  coniinoutnr. 
Extififiuiin  quidi-ni  siihsistciillao  '  ip.sius  corpus  cst ; 
deiiide  sominalis  vi{a  corporis  aifiiiinistraliva,  cni 
praecst  sensus;(!cii»dc  raiio,  qiiae  mrerimihus  se  na- 
lurae  parlihiis  doiuinaliir;  .supicmmn  in  his  omni- 
hus  animus  oblinet  locuiii.  Ac  per  hoc  lola  humana 
nalurn,  in  qnaiilum  commuuicat  animalibus,  merilo 


dis  animalis  homo  cognoscitur  :  uno  quidem,  quo 
secundum  naturam  suhsislit,  altero,  qui  ei  ex  irra- 
tionaliiii  moiu  liherae  voluiiUilis  procIivae<{nc  '*  ad 
maliliani  accidil.  Siuiiliter  spirilindis  ct  secnndum 
natiiram  subsistens ,  et  stxiindum  boriam  volun- 
talem  diviua  gratia  praeventam,  aclu  et  s<^ieniia  " 
piirgatam^  virliitum  "  oruamentis  redimilam  ,  :id 
prislinam  divinae  im:;giiiis  diguilatcm  revocaius  ". 
D:sc.  I!;.ec  lihenter  accipio;  sc  I  non  pcrpure'^  con- 
spicor,  (iiiomodo,  cuni  omnes  «pecies  iii  gouei 
unimi  suii't,  coiilr.idicenles  i:itcr  se  invioem  in  *• 
illo  uiium  sui.sistiinl.  Dennitio  siquidem  homiiis 
celeroruin  aiiimalium  licflnilionilnis  cmiirailicor'  vi 
dctiir.  l',steiiimbomo"'  animal  raiionale,  celera  vem 
animat  est.  Communicalaulem  eis,  in  quantum  cor-  C  aiiim;iiia   irrationabilia.  Vidcsue,  quomodo    adver- 


pus  esl,  et  vita  corpus  regitans,  et  sensus,  ct  memo- 
riri  renim  sensibiliuin  phaiitasias  traclans  :  in  quaii- 
tum  vcro  divinae  caeleslisquc  essentiae  parliceps 
esl  *,  non  esl  aninial,  rationc  aiilem  el  iniellectu 
aoicrnorinnque  memorla  caelesiom  participai  essen- 
li:im.  liii  Igitur  omniiio  aiiiinalrtatis  expers  est.  In 
ilia  siqiiidem  parte  siii  ad  imagiiiem  Dei  f:icta  *  est, 
al  qiiam  solam  in  iiioneis  hominibiis  loquilnr  Dens. 
Ad  iflud  enhn  homiuis,  ut  ait  Aiigiisliuus  undecimo 
dft  Civi!a'e  Dei,  loqHilitr,  qnod  in  hominc.  celeris,  qm- 
hus  homof.onslat,  est  melius^et  qno  ipsc  Devs  noius  esl 
mflior.  i',nm  enim  homo  ad  imagiiicm  Iki  fndus  s!', 
proftclo  ea  svi  parta  est  vropiiiquior  superiori  se  Dr.o. 
lyna  superai  inferiores  suas  ;  (juns  elium  cum  f^e.ori- 


sanlursihimet  rationalc  el  irraiionalc?  Mag.  Paiilii- 
ium  aculius  n:itur;is  rerum  iiispicc,  »^l  invenies,  hanc 
proposiliciicm,  qnae  est  iu  difforentia.  snh  imo  j;e- 
nere  ilifforentias  csse,  non  controvcr.^i;(s,  Veiiii  gralia . 
Omiiis croatura aut  visiblhsftsl aul invisihilis.  liic ditlc- 
rentiam  facit,  non  conlioversiam.  Visibiliias  euini 
el  invisihilitas  duo  quaedam  sunt  a  se  discreia,  noa 
silii  rcpugnaulia.  Simililer  aui  corporalis  niil  incor- 
ppraiis  est  omnis  crealura.  Divinarum  quoqne  por- 
soiiarum  hahitiidines  discernit.  Paler  siquid«'ni  in- 
gcnilus  est,  Filius  vcro  goMitiis,  Spirilus  iieque  iiige- 
niius  neque  geniiiis'';  et  innumcrabilfa  exempla 
luijiismodi  simt,  Fa  v.t  clarius  oognoscas,  vide,  «luml 
omnis  cynlroversia    in  nna   eademque   specie  seu 


hiis  commmes  hnhet.  Et  nr.taiidum,  quod  ctiam   in  '*  p;\rte  inlclligilur,  dinerentia  vero  in  divorsis  :  vel- 

hac  viia,  priusqiiaiii  lotmn.quod  in  homine  animido 

e^t,  vertaiur  in  spiritiiale,  el  omne,  quod  in  eocom- 

pjisilum  («sr,   In    iiieflalnlem    adimetiir*  sintplicila- 

lom,  pot«rst  lotns  honio  el  aniitiatis  ftori  ei  spirilii;i- 

lis  ;  stid  animalis  sola  lihertate  arhitrii,  spiritualii 

vrro  ol  liherr.  arhitrio  simul  et  gratra,  sine  qua  na- 

hiralis  potentia  voluniatis  moverc  bomjnem  in  spi- 


uii  sl  quis  de  homiiie  dixcrit,  homo  cst  aiiiinal  ra 
lioiiaie,  homo  est  animal  irnilionale,  dc  rfla  s|>erh 
nalurae  '*,  quao  suhsiantiatilor  liomo  dicitiir.  pro 
nuiitians  ,  coittiadictoria  proloqiiia  licnl,  el  nc 
cessaiio  uuum  eril  "  veinm ,  altei-um  n.lsum  "• 
Non  enim  aut  simol  vera  po6iiiiit  esse,  aut  sinw 
falsa  contradicloria  proloquia  de   suhicclo  codeoi 


VAUIAL  LtCTIONKS. 

'  SicCE,   A  /;iH'M.'»s.     "  SirCr.   A    inueuiri.     '  Sic  CF;  .\    rxifufoe.     "  SiV  CF .  esi  om.  A.      «  Sii 
Cr;  A  faclus.     *  A  HtluiiaUir.     •'  CF  quae.     *  Si(-  A;  CF  (Oiiiliilionern.     '  Sir  CF  ;  \  prvifdri.     »*  Sic  Cf 
Kivofticiiufne.     ''  SicrF;  A  uc  lum  tiiii,s.     '■'  A  quani  vii  tituui.     '*  Sfc  A(iF.     '*  Sic  CF;  .\  pure 
CF ;  A  (oiili;idi'.en!es  iHoirr-m  .^prces  illo       "  .'/oi».'>  om   A.       '^  SpirUus  neque  —  ^ani' ui  ntn   .\ 
CF,  nuliirai-  orr   .*.        '*  A  tnirn.    *'  Sic  CF    A  alteium  vero  fttlsum 


757  DE  hlVlSJONh;  NATlJRAe.  —  LIBER  QUARTUS.  J  ?S8 

sive  unlversaliier  sir.t,  sive  pailictilarlter.  Dmn  igi-  A  r(im  autemper  negalionem,  quac  esl  seciuKlHm  exfftl- 

lenliam,  q»u;i  piiis  esi  qnam  veiilas.  Ac pe.r  lior, ei  vo 


turdieis:  hon^.o  esi  animai  ratioii^le,  equusesi  irra 
llonale  animal,  nulla  iiitolligiiiir  rontradictio,  quo- 
niam  ratiunabilis  el  irrationabilis  animalis  substan- 
Ualem  (lifTerentiaro  patefacis.  Duin  enim  *  r^lionem 
homiiii  das,  el  ab  equo  aDferg,  difrerenliam  hominis 
el  equi  signilieas.  Esi  enim  sic  *  di/Terenlia  homi- 
nis  a  ceieiis  animantibiis,  habere  raiionem,  sicui* 
ceierorum  animaniiuin  ub  lioinine  dififerenlia,  ratio- 
nem  nou  haberc ,  dum  neque  in  hoc  babitus  et  pri- 
«11«  diguoscilur.  Habitus  enim  hominis  esl  habere 
rationem,  habitus  autem  equi  ralionis  abseniia.  Si- 
qvidcm  cquus  non  privalur  eo  habitu,  qucm  nun- 
(|uain  poluit  bahere.  Ubi  auteiri  babiitis  iion  praece- 
dil  *,  ibi  privaiJo  consequens  *  non  erit.  Animali,  seu 
cuicuijque  viiam  participautr  mors  non  accideret,  ^ 
ki  jM-ius  ei  habilus  vitae  non  inessct.  Ideoque  nul- 
lum  aniinal  proprie  dicimus  stuUum,  praeter  illud, 
in  quo  videmus,  posse  fleii  rationis  habttum ;  neque 
3(oUduin,  nisl  eui  naluraliier  inesse  potest  seniieiidi 
habiiudo.  D»sc.  Quare  ergodixisli,  in  uno  eo(Jtni<|ue 
bubjecto  duo  proloquia  sibimet  adversaniia  faiw 
siiiuil  aut  vera  simul  esse  non  posse,  sedsi  uuuni  sii 
verum,  necessario  aherum  erit  falsura,  verbi  gra- 
ii»,siqu»s  dixcril  dc  uno  eodernque,  hoc  aniinal 
equus  esl ,  cquus  non  esi ,  cum  videris  *  asserere, 
coniradicloria  jiroloquia  vcra  simul  posse  esse  ' 
in  homine :  Komo  animal  est,  non  est  animal  homo, 


rum  esi,Deiisverflas  est,  dun»  sit  veroruinoinuiuiri 
causa,  elverum  esl,  Deus  veriias  non  esi.quiasiipcr.il 
omne.quod  dicilur.et  iulelligitur,  elcsl.  Necmelaici 
quod  addidisii,  quaiiquam  auibo  non  ejnsdem  virtiiiis 
sini  •'.  Minus  enim  valcl  ad  iuefTabilis  diviiiiic  essen- 
liae  siguiftcationem  aflirmaiio  quain  negaiio,  quo- 
niain  una  ex  creaiurls  ad  Crealorcm  iianslitrtiir, 
aUera  ultra  omHem  crealuram  dc  Creatoie  per  se- 
ipsum  praedicaiur.  Mag.  Btne  vides  qiio.i  addidi. 
Quid  igilur  iniruro,  si  de  homine,  qui  suliis  iiiler 
cetera  auimalia  ad  imaginein  Dei  facius  ftsi,  verts 
simul  possil  praedicaii,  homo  ariiuial  eit .  nou  est 
animal  homo ,  ul  per  hoc  salicm  iuielligaums,  a.l 
imagiiiem  Dei  iUud  auimalspeci^ililer  csse  (OJnJiium, 
de  quo  pugnjjnlia  sibimci  iu  aliis  auimniiiibus  '*  pro- 
loquia  vere  simul  praedicaniur?  i'orro  si  piopti^rcy 
divinae  esseniiae  anirnialioues  et  negaiiones  coovc- 
niunl,  quoniam  suyer.it  omuia,  quae  nli  ca  '»  facia 
sutit  el  quoruin  ciiusa  esl,  cui  noti  lioeal  prospicere, 
negaiioiies  el  aniriuatioiies  imagini  ei  biii;ililudiui 
ejus,  quae  in  homiiic  csl,  uiianiinilcr  <'uivenirc. 
(juandoq^iiidcin  supcrai  ceiera  aniiuali:!,  iulor  qiiae 
swbuno  genere  condilusesi  **,  el  cujus  causu  coudiia 
stii)l?Qiiis  cuim  reclc  sapienlium  ignorarit,  hunc 
inun(|um  visibilciP  cuin  omnibus  suis  pariibus,  a 
siimrao  usque  deorsum,  proptcr  houunem   c^se  fu- 


ei  hoc  naluraiiter  inesse  *    ei  doces,  donec  lotus      cluin.ulei  praeessei,  eldoiuinarciiuouiuium  renim 
n.oveatur  animalis  in  spiriiualcm?El  curhoc  in  ho-  „  vrsibilium?Quuu  sanctus  Gregorius  in  sermoiifcde 


fuiiie  solo,  in  celeris  vero  anitralibus  nullo  mqdo,  iii 
tinilMis  ontftino'  verum  esl,  animal  esse,  anmial  au- 
em  nou  ewe  omnino  falsuray  Mag.  Putasne  ali-.id 
-luai  pracHcr  "  houiiuem  ad  Imaglnem  Dti  raclnni? 
iisc.  Nequaquam,  Mac  Negabls,  duo  proloquia  sibi 
.)!<^l  colluclaulia,  duin  de  Dco  praedicanliir,  vcra 


C 


Iinagine  his  verbis  edocel :  QnomoJo  *',  iiiquit, 
iota  *^  crealurapraeter  hominem  "  dmna  virlute  ytnut 
cuni  praecepto  contliluta  sit ,  hominis  vero  conslitutiv- 
uem  coniiiium  praecedit  ^'^^elpraeformalur  "  ab  arti- 
jicc  per  verbum  scripturae,  quiU  futurum  esset,  et 
qnale  es$e  conveniret,  et  ad  qnalt!  principale  exemplar 


Mruul  esso,    et  nullo  niGdo   falsa,  qiranquam  aitibo      simititudinem  ferret,  et  in  qno  ficrtl,  et  quid  operare- 
Tisdem  virtutis  non  sinl,  ut  puta  :  Deus  veritas  est, 

•us  veriias  non  est?  Disc.  Negare  non  ausim,  durn 

^e  tle  scipso  dicit :  E(jo  sum  rra,  et  veritas,  et  vita. 

aiicius  aulen»  Areopagita  Dionysius  in  syinbotca 
'  !ie;.logia  dicil,  qiiia  Deus  "  neque  veriias  est,  neque 

<  ".  Aii  enim  :  Neque  virlus  est,  neque  lux„  neque 

'i;  el  paulo  posi:  Neque  scienlfa  est,  tieque  veri" 


tnr  faclum,  et  quibus  Uomincrctur :  omnia  ptius  sermu 
circumspicit,  ut  vetierabiHorem  generaticuis  dujnila- 
lem,  priusquatn  in  essentiain  vettirel,  ipse  sortiretuv 
qui  principalum  eorum,  quae  sunl,  pussessurus  furet 
Dixil  eiim,  iiiquit  Deus  :  ['aciamus  hominem  ad  /»««- 
ginem  noslram  et  simiiiludiuem,  ei  Uominetuv  piscium 
maris,  et  besLiarum  terrae,  et  volaiiliuin  cacli,  e:  peca- 


>  '•'.  M.vG.  Forlassis  Dionysius  contpadicit  Cbrisio,  ^  rutn,  et  omnis  terrac  Et  hoc  ei  dalum  esi,  sive  pet- 


,111  (.e  s«:psopr;!edicat,  se  IpsuinverilaiemesseTDisc. 
^ltsii.  .M.\&.  Utiumque  igitur  verum  est,  Deus  veriias 
i,  Deus  verii.ns  non  est.  Disc.  Non  solum  verum  '*,  se.t 
'liarn  verisstmunfi.  Unum  quidern  diclum  csi  .?ecnndu!ii 
ilfirmaiirtnem  '*  permctaphorani,  quoniaui  ipsecon- 
iilor  csi '«61  eausa  primordialls  veritalis,  cujus  particl- 
jaiionevcra  suti?,  qHaecumqiie  vera  suni,  otnnia ;  alte- 


carei ,  sive  nou  peccares,  (juamvis  non  «odciu  uio.li. 
regerel,  si  non  peccarei,  (pio  reaiii,  posuiwmr.  rȣcca- 
vil  ".  El  ul  hoc  cer^ius  coguoscas,  uum  (;vislimas, 
honnucjn  ea  parle  sui,  ([ua  ad  iniagincm  Dci  faciu. 
esl,  auiiiial  csse,  aiii  ea,  qua  iulcr  aiiiuialia  de  lcria 
produclus  csl,  imaginem  Dei  stibsislere,  .lul  ulrum- 
que,  hoc  et,  ei  iinHgiucin  el  aMiiual  V(Matiier  lu  e» 


VARIAE   LECTIONES. 

]  etum  om.  CF  '  Sic  A;  CF  Et  sit  ditTerynlia.  »  Sic  CF ;  A  sic  ek.  *  A  reeedtl.  «  Sic  CF  ;  A  rontequen. 
Mvaita.  *  Sic  CF ,  A  videaris.  "•  Sic  CF;  A  esse  posii.  *  Sic  CF  ;  A  non  esse.  »  Si.;  CF ;  tir.vniw  oin.  As 
I*  Sic  CF;  A  quam.  "  pic  bcus  X  ait,  »*  A  vila  e*t  ''  A  ^eiitas  eat.  *'  \  \criuii  esi.  •*  Sic  CF;  A 
l»dii!cl}i>iuiuioiie.  «  «i' oih  A.  '^  Sic  CF;  A  skh/.  '"  i^\c  i.V  \  \  a.titnaiibus.  '^SicCF;A#o.  "  .Siii 
|;C;  Aen  fondnus.  «'  Sic  CF  ;  A  Quonium.  **  loiu  i»ni.  A.  "  Sm:  Cr  ,  o>ae;er  homiucm  orr..  A.  *'  St, 
\'f\  A  urneUidn      '*  A  perfoimataf      •*  Sic  CF,  A  pgccaiur. 


759  JOAKraS  SCbTI  7(5Q 

»ifjn€S5<^'Di5ir..Uociiliimtirpminomorloaeitinriarim';  A  pro  pxperin.eufo  solct  aftijn ,  ol  qtuKl  ccrluni  esl 

«iw.iitdoqire  fore,  pro  praesenfi  coTiipuian  eiiapi  \ 


haec  eniin  .siniulessciii  Jjomine  veraraiiocomprobst. 
IHud  vpro,  iioc  cst  intajjiiiem  in  atiiinali  et  aniinal,  in 
intag.ne  oiiniino  ncgarim  *,  gi  ine  non  moveret  qi;od 
in  soperioribus  *  a  lcdefiniltini  Csl,  liominemviileliocl 
in  «eip?o  ul)i(juc  liiiini  ess»^;  ex  qtio  {faliir  inlelligi,  ul 
opifior,  cl  totani  im:igincm  in  loto  aiiiinali ,  el  totiun 
atiimal  in  lola  rmagine  per  totiiin  liomincm.snh.sislen'. 
Mvc.  Miror,  cur  te  lalia  moverenl*,  cum  vii!e:is,  in 
hoc  maxime  imagincm  ei  siinilitiidinem  !)ei  in 
hinnana  naliira  posse  cogtiosci.  Cl  eiiim  l>ciis 
et  supra  omnia  et  in  onmibus  est,  ipse  sii]iudeii5 


acio  *'.  ri  qiiiil  tlixi,  i»i  ii;undo  «uo.iii  «Hiveisiiific 
Mja,  cnm  aperiiiispronLMiliai  im  "  in  universo  muu(!i) 
^isiltiii  et  iiivisibili  ?  Hiiraana  siquiiJem  naiura  in 
iiniversitaietotinscondiiacnatur^.etoiaest.quoniani" 
J!i  ips.T  o!!iiii*  crcatnra  consiiUila  esl ,  el  '*  in  '■ 
(<!{nii.«ln  csl,  cl  iii  ipsuiii  reversura,  ct  pcr  ipMin 
s-.ivamia.  Audi  Creatorem  ipsius  tficem«m  :  Prucih- 
riitt  Evaneielhm  omni  crcatnrne;  homini  pror»:: 
Ibi  inieMectus,  ibi  ratio,  ihi  scnsiis  »»,  ibi  semin  ilis 
vita,  i!)i  corpus,  non  hoc  corruptibile  {M)SI  peccatuin. 


e.sseniia  omninni  est,  qni  vere  Rohisesl,  ct  ciim  iu      sed  ?!hid  .inle  delictum;  iiOii  hoc  composiium  aique 
omnihiis  totiis.sit  ^  exira  omuia  totns  csse  non  de-      soluhile,  scd  illud  simples  et  imlividuum;  non  l,oi- 
siisit,  tolus  in  mumlo,  lotns  circa  munduni,  loms  in      animale  el  lerrenum,  sed  illud  spi,-ituale  ct  cael. 
creatura  sensibiii,  in  infelligibili  lotiis,  lolus  «nivcr-  B  non  hoc  ex  duplici  sexu  "  pcr  carnales  cmincxti» 
sitaiem  facii «,  in  miiv.-isitaie  lolus  ^   fit,  in  toio      seminibus  genilum,  sed  ilhid  ex  simphcitate  nai!. 


Hiuversiiaiis  totus ,  ni  parliens  ejus  lotus,  qma 
ipse  esi  el  lolum  el  p;irs ,  et  ncque  lolum  m- 
qtie  pars :  iia  humana  natisra  in  mundo  siio,  iii 
universilale  sua ,  in  patlibu.s  suis  "  visibilibus  et  in- 
visihilibiis  tota  in  seipsa  esl,  et  in  toto  suo  lota  est, 
ct  in  partibus  suis  tota  ,  partebqiie  '  ejus  iti  seipsis 
lotae,  el  in  loio  tolae.  Nam  et  exlrema  pais  ^^jus  et 
vili^sima,  corpus  dico,  secundiim  raiiones  suas  lota 
cst  in  toto  homlne,  quoniam  corpiis,  in  quanium 
vete  c^rpus  est ,  in  rr.tionibns  suis  subsistit,  quae  iu 
prima  condilionc  faclae  sunt ,  et  cum  in  seipsa  ita 
sit,  hiimana  videlicet  natura  '*,  totum  sutim  excedil. 
Non  enim  alitcr  condilori  soo  adhaeiere  possei ,  si 


ante  praevaricaiionem  prodticfuni  etin  resnrreti; 
fnlnrutn;  iion  hpc  cor|»!ireo  sensui  cngnitum,  sed  i 
in  spcreto  fiaitir;ie  adbuc  occuhnm;  imn  hoc,  qiiod 
meiito  pcccati  siipera-hliium,  sed  ilhid,  quod  ini 
ruptao  a<lhiic  naturac  eral  insilum ,  et  in  qiiod  ■,■.; 
corruptibile  ei  morlnle  reveiEurum.  Seminniur. 
quit  Apostolus,  hoc  est,  de  sentine  nascitur  in 
ruptione,  suryct  in  virtute.   In  quali  virtuie  ?  !ji 
vidclicel  corporis ,  quod  prius  uaturaliier  est  cf-. 
Iiim,  Seininattir  in  conttintelia.  surgel  in  ghria;  e.i 
milur  corpus  nmmuie,  tiirget  corpus  ipiriiiKile.  0'.,--.x 
siquidem ,  qiiod  naturaliier  in  hpminc  est  crcattini, 
nccewario  acternaliier  manei  inicgruni  alque  iitcor- 
oinnia,  qnae  s«b  ipsa  "  .sunt,  et  seipsam  non  cxce-  C  rsiptuin.  Nop  enim  divina»  juslitiaeesl  visum,  ex  co, 


derel,  quoniam  inier  menlem  nosiram,  iit  ail  Augusti- 
ous,  qua  Palrem  inleHigimvs,  ei  verilatcm,  per  (jnam 
ipsum  inlellirjimus ,  nuda  inlerposita  creslura  esl. 
Qijod  eiiam  ipse  Areopagita,  Dionysiunj  dico  '*,  ju 
symbolica  thcologia  puichre  docct  dieen.s  :  0  amice 
Timolhee ,  circa  myfticas  gpeculalioncn  cor,ohornto 
ilinere  "  e/  sensus  de.tere  '-^,  el  inlellecivales  or.eraliC' 
ne»,  et  sensibilia  el  invisibiliu,  et  omne  non  en.f  et  ens, 
tl  ad  unilatem,  til  possibile ,  inscius  restiluere  ipsius, 
qui  est  super  '"  cmnem  esseniiom  et  scicnliam ,  ea  enim 
teipso  cl  cmnilins  imtnensnynliili  et  absoluin  mends 
excessu ,  aU  sjtperessentialeni  ditinarum  teuebrurum 
radium  ,  omnia  deserens  c.i  ab  omnihus  absohuus  as- 


qtiod  fecil,  quidqnam  perire,  praeseriim  ctim  non  ips.i 
natura  peccaverit,  sed  pcrversa  volitntas,  qaae  contni 
naluram  ralionabiiem  irralionnbiliier  moveiur.  C::jii> 
rei  maximum  esl  argumentum.  Si  naturaliler  iii<sj 
homini  mortis  odiuni,.quomodc  in  odio  non  halie:el 
nat(ir.tl!ter  mortis  cattsam,  pecc;.luni  dico*  Et  Iii:( 
commune  omuibus  animalibus  est,  moricm  moriis- 
qiie  caus.-.s  deviiare  ei  timere.  lU  ergo  nuilus  sap-en? 
vull  errorem  incurrere,  ila  humana  nalura  nolaii 
pcccare,  ac  per  hoc  condilor  ipsiiis,  duni  sit  jusiiis 
noluit  eam  punire,  voluil  auiem  (i  supeiod<!ere,  ii 
'.\n(i  posset  (leiicium,  quod  cx  perversa  voluniaie  ei 
suadciiJe  scrpenie  acciderat,  ne  scmper  ei  adbatre- 


cendes.  El  in  Evangolio  Dominys  ail  *• :  Vtji  ego  rei,  purgari.  Natura  siquidem  raiionalis  el  inielle- 
sum,  Ulic  ei  minisier  meus;  (^i  auiem  ille  ^aper  "  ^  clualis ,  qusmvis  noiuit  falli,  potuii  tamen  decipi 
omnia.  Esl  igiiur  ii!i  adhaerens  homo  super  '^  omnia  pracsertim  cum  nondum  formationis  siiae  pcrr-ciio 
et  siiper  '»  seipsum,  quanium  iu  oinnibus  csi.  Et 


qiiamvis  humana  natiira,  (h^m  in  hac  viia  moitaii 
ver.saiur,  adhaerere  Deo  reipsa  *»  non  possit,  ve- 
rtimlamen,  quoniam  possibile  esi  ci  clnatuiale.  Crea- 
lori  siio  adtiaciore,  pjiis  gr.ui:»,  oui  adhaerct,  adhae- 
rere  iion  incongiiie  dicilur.  Sacpe  enim  ptssibiiiias 


r.em  accoperii,  quani  mcrito  obcdienliae  essei  ac««- 
ptura  in  Iheosin,  deificaiionem  dico,  iransformanda 
^'on  ergo  debemus  de  hamana  naiura  judica.-e,  se- 
cundum  quod  corporeis  sensihns  apparet,  ei  inorUi 
praevitric^iicnis  poenaliicr  avS  siiuiiiiii^iinem  iiritio- 
nabilium  animalium  per  copiiiam   sexuun!   in  hei 


VAHfAE  LECTIONF.S 


*  f<K'   CF  ,   A  nulio  modo   duhium  ojforiei   ceitimari.      »  Sic   CF;    A   omnin('  ron  vegarc.H.     » S»< 
CF ;    A  superiori.      *  Sic  ACF.       »   A    sic.       *  nniversi        -  ■  ■  - 


om.  A.      »  Sii;  CF;  A  pnrles 

Dionusiuin  <iiro  imi.  A.     " 

diccni  nit.     "  •"  '*  A  supin 


nnitersiluieni    facii   om.  A. 
'*  Sio   CF;    humann  mieliccl    nntura   om.    .\. 


'  loius  'un.    A         *  m*! 

"  A  ipso.      '»  SiclT 

'*  Sic  CF ;  A  et  DcmiHUi  i>;   htimtf^it 

»■  A  seipui.     "'  Sic  CF;  A  »»«  •iclo.     '*  Sic  (  F;  A  prouanlirfrem.     "  A  >•■  i» 


lonwtiiiir.  ciro  imi.  A.     "  A  runere,     '*  Stiesercre.     '*  A  svpri 


ips.t      '*  Sii  CF  •  A  'iwnifim.     "  Sic  CF  ,  tl'i  r.iHSHS  cm.  A.     »"  Sio  CF;  A  (Twrit. 


i 


'^^  ^^  DIYISJO.NE  -NATfJlAE,  -  LIBER  QIARTUS.  m 

Diuo<Jonr.3oiiurii'!i.{);.raiaertora.inii)iliitM-que,c»J!i.s  A  «-ii,  qua.l  in  Ijoc  Lomo  iii-xiiiic  ifipirl.ru.lii.ir,  (piia. 

"  '    ' '  '     '  J««n  e^sel  spiriiijale  afiiiiial  01  sitpiens,  in  pnn»;i  siii 

coi^<Jilii)iioail  iinagiiicr^j  Dci  cl  sijnililudliieiii,  ipsu* 
lusipi«ntor  ci  iiTa(.io»jaljiliif.'r  si;  inoveiia  cotitra  sui 
coiidiioiis "  inaudaliMii,  insipio-mliim,  iioc  esi  i>ruto- 
runi '*aiiimaliuni  siniiiiiuuiiitiii)  auiaxil,  coruniniie iti- 
conveiiieur;biissii»iiuoiii)us"naUjr-a!cia  nauu-ae  suae 
lioiitsiateii)  (lehoReslavii.  Non  euim  iii  eo  laudalui-, 
quoil  aiiiraal  esl,  se.l  quod  imago  Dei  esi '»,  slcul  i:i 
co  iion  vjiiiperatur,  quod  aDiiual,  se.l  qiiod  iinagiiteui 
delormaie  voluit,  q.iam  perdere  non  poluii.  Nam  i.-. 
ceieris  aniiualibus  iiraiiou.il.ilcs  nioUis 'uipe»  noir 
suril,  duni  naiiiraliier  eis  iusuuf,  ot  sine  quihusaiii- 
maiiacsse  iion  posst.nl  i'.  i;cprelion.sil;ile  csi  autem  '* 
alque  dcforme  in  ^-i.imali  raiionaljili,  in  molus  irru- 


flnisinors  csl,  venim  secundum  qunl  ad  iniai^ifein 

n.l.  priiisquam  peccarei,  condili  esl,   Quod  cliai.i 

em   sensiim   corporeuni ,  omiit-m.pic  moii;dciii 

laiioncm  pro  ineffuliili  naiurae  dittnilale  incom- 

iiensiluliler'  fugii,  sed  decepla  el  lapsa,  pravac 

voluniaiis  lenebris  obcaecaia ,  ei  seipsain  ei 

.loiem  sui  •  oblivioni  iradidil.  E\.  iiacc  esi  iui- 

liua  mors  ipsius,  profundissimaque  in    caligino 

giioranliae  submersio.  ei  a  seipsa  cl  a  Creaiore  suo 

oiigissima  distanlia,  irralionabilibus  vcro  morlali- 

)Mbquo  animanljbus  proxima  lurpisbimaque  simili- 

udo;  e\  qua  Uerum  nemo  eam  poluii  redimeie, 

«vocarc,  rcduceie,  el  ad  statum  prisiinum,  de  qiio 

■ecidenii,  restaurare,  sed  Dei  sapientia,  quae  eam 


reavil,  eamque  in  unuaiem  sibi  »  subsianiiae  ac-  B  liouabili.im,  qnamvis  nainralesiliis  sinl.  iliicilo  ner- 

:epu.  ut  sic  eam  salvarel,  c.mcia  libcravit »  miserin.  versae   voiuniaMs  appetitu  cadere,  in  dsque  velie 

v«o  te  ig.iur  moveai,  quod  de  bunia...';  naiura  di-  ma.icre,  relicta  snporiori  pnbhritudine  divinae  ima- 

imn  est    totam  in  seip,a  ubique  essc.  ei  imagmei.i  ginis.  Dis^.  Jure  <{!.i.iem   culpatur   ralionabilis   ob 

«  an.mal.  tAU.n,  el  animal  in  imagine  lotum.  anim.alium   Irraiionabiiium  motu«  ««.  Nam  si  a'iquis 

6.  Omnesiqmdem.quodineacondilorsuusprimoi-  }.«mo  honesiae  formae bestialem  .filgiem  sponte  sna 

lahicr  creav.i,  loium  intogrumque  manet,  adhuc  ta-  se  induerei,  noii  immerito  reprehendereiur    ab  eo 

i«u  latet.  revelaiionem  filiorura  Dei  expecians.  Di&c.  qi.od  meiius  est.  iu  id,  quod   multo  •'  deterius   se- 


ion  me  foriassis  muveret,  si  mJhi  cUre .suaderes, quod 
er  meipsum  perspicere  non  valeo.  Dciibero  lirimque, 
inim  homo,  si  non  peccarei,  animal  essei  :  quod 
liani  alio  modo  i>ossum  dicere.  uum  *  homo  ante 
eccalmn  aniuml  erai?  Si  uon  eral,  cur  tantuin  lu- 
:)ravimus  quaerentes.  et,  utcstvisum,  invenienles, 
.  ui.ivcrsaii  geiiercaiiimaliiimMioininem  condituni'^ 


ipsiim  pfaecipitans. 

".  Sed  adbuc  quaenj,  cur  Deus  hominem  in  genc- 
re  auimalium  creavil,  queui  ad  imaginem  suam  el 
similiiudinem  facerc  voluit?  Gloriosiusqiiippe  vide- 
retur,  omnianimaliiatc  fieri  absoluium,  quod  snpcr- 
ni  cl.aracieris  pariiceps  es.se  ultra  omnia  anijualia 
fiierat  elccium,   caclefetiumqiie  essciuiarum  con.>;ors. 


ise.  bi  emm  in  eo  genere  non  cst  creaius,  aul  C  quibus  terrenorum  animalium  nuila  cons.ibsianiia- 

mimo  anle  peccaium  animal  non  erat,  aut  ei  cral.  liias  sinilur  inesse.   Non  cnim  (errenis  cornoribus 

.  aho  genere  aimmarnim  conditus  erat.  Quod  nec  gravantur,  nec  corporeis  sensibys  utuntur  "  'ad  rc- 

viiui  Scnptura  mlroducit,  nec  diiigeus  ra.ioois  io-  nu»  seusibilium  notitiam.  Non  enim  ••  extrinsecus 

i.s.1.0  in  nal.ra  renim  reperil.  Omi.ia  eni-u  ai.ima-  ptK.utasif,s  accipi.mi,  sed  intrinsecus  in  .seipsis  ra- 

.  in  uno  genere  subsisiunt,  a  quo  per  divisiones  cioi.es  eprum.  quae  v.dent,  cognoscunl.  Nam  el  ani- 

•occdu.u.  At  si  m  eo  quod  scriptum  esi  '  ;  Prodn.  ma  rwn  extra  se  vldei.  qu.eseniit,  sed  pcr  phanta^ias 

Uena  ammam  vwam,  Jnter  animalia  ceiera  con-  in  seipsa,  quod  angol.  non  patiuniur.Quamvis  Pla.o 

i.oho.ninismiroducia  cst  anie  peccaium,  quon.o-  angelum  definial  animal   rationale  ei  immortale  • 

.  Psalmisia  velut.  magiium  opprobrium  iHimanse  ,sed  quod  auctoriiaie  S.    Scrioturae  sanciorumque 

,l.irae  post  lapsum  lugerii  dlcens  :  Uomo,  cum  in  Pauum  probare  non  possumu.s'inier  certas  naiura= 

nore  e,m,  non  mtellexu,  compHratus  est  jumenih  nm.speculaUones.  quoniam  lemerarium  est,  accipere 

upwnubus,  el  similis  facivs  esi  illi,?  Ubi  Prophela  non  debemus.   Quod  anlem.  »  sancius  Auguetinui 

nte  viuotur  pronuniiare,    h.>mine.a  anie   lapsu.u  summos  ai.gelos  spiriiualia  sua  cornora,  in  quibus 

honore  sp.r.iyalis  substanliae  .iltra  o.mHum  ani-  saepe  apparent,  i.on  soi.im  habere  non  denegat,  ve- 
dium  naiiiram  substitisse  ;  eo  vero  Jabente,  digni-  |)  rum  etiaiaconlirmat,  nuUo  modo  compellitnos.  cae- 

emque  suac  naturae  nou  imeHigente,  in  contume-  lostes  substantias  animalia  csse  credere,  praeserlim 

|u  jumento.um  siu.ihiudinis  cecidisse.  Si  auicm  cum  non  caelcslium  et   inco,Topiibili«m  cornoruu, 

.e  iap  m„  ammal  erat,  cur  po.l  lapsum  in  eo  jusie  cum  anpelicis   spiritibns  barmonia  inseparabllisque 

.?i^hend.tur,  an.mabum  similiiudiuem  incu.risse.  juncturi.  sed  iorrestrium  oi corruptibilium  cum  ani- 


^  .bus  naturaliter  s.ib  mio  genere  coucreaius  «  est  ? 
l;.G.  Worito  deliberaies,  si  piopliela  simpliciter 
Nsset,  c.Knparatus  est  jumeniis.ei  similisfaetusesl 
N.  Addens  Ycro  iuineiuis  iniipieniibus  satis  patefe- 


mabtisslve  raiionabiiibus  sive  irra!icnabilib!is,s«^nsu 
raediante,  conncxii-  animal  e/r.dal.  Kam  si  sensus  ex- 
lerior  angelitis  corporibus  atque  ioleliectibus  iiiest, 
quid  pruhiboi,  ije   ilius  animalia  corpore  et  anima 


i.  c.    pc.    .  '^^'^'A''  LECTIO.NES. 

'•iftF     \   Jfw-     '  S'^^  C^ ;  ^  "'«f;        '  Sic   CF;    A    e!    amcta  iiberaret.      ^  Sic   A-   CF    ««n 

'«.    ^^K%uitu.n     ^'^CF';^iS^'om  A.     .^^„;ti\>m   CF '' "  A^ar;'"'''' '"^^^^^^^^ 


763 

seitsuque 

|josila,  sicul  Pbloni  jilacel,  dicaisius''  Ki  si  sic,  qiia- 
re  in  genere  animaliuai  non  compuianlui  ?  Siquidcm 
el  homo,  si  non  peccarei,  animal  essei.  No»  eniiu 
peccalum  de  liomiiie  fecil  aniinal  *,  scd  natura. 
Nam  el  aiigelos  pvacvaricalores  aniiualia  esse  nulla 
iradil  anclorlias.  Quod  maxime  tali  doceiur 
arjjumento.  Siquidein  illa  futura  feliciias  ,  quac 
sanctis  boininibus  piomiiiitur ,  non  alia  esso 
praedicalur,  quam  aiig«ilicaB  nalurae  peifecia  cl 
in  nullo  deficiens  aequaliias.  Quis  autem  sanum 
sapjens  fuiuram  hominis  iransinuiaiionem  credide- 
rii  veluli  ex  animali  mferiori  in  animal  superius,  ex 
lerreno  tn  caelesie  ,  ex  lemporah  in  aeternum ,  ex 
tiiorlaii  i»  immoriale,  ex  misero  in  beatum,  sed  po- 


JOANNiS  SCOil  764 

medianie  cl  iiiU;lIecla  vivifi»  anle  coni-  A  esseiiiialilcr  non  suiisibiui  ».  E>i  euim  iniellcctua  d 

raiio.  esi  caelosLis  angclicique  corporis  habeiidi  na- 
luraliier  insiia  ralio,  qiiae  post  resurreclioncm  luce 
clarius  ct  in  bonis  apparebii  et  iu  malis.  Hocenim^' 
couimunc  crituniversae  humanae  nalutae,  iu  aeleriiis 
iiicorrupiibilibusquc  ac  spiritualibus  corporibus  re- 
surgere.  Semihaturt  inquit,  corpus  *•  animate,  $ur^ei 
corpus  spiriiuttle.  Toius  isle  mundus  sensibiiis  in 
ipso  conditus  esl.  Kulla  enim  pars  ejus  itiveniiur, 
sive  corporea  sivc  iucorporea,  quae  non  in  homiuc 
creala  subsislat,  sentil,  vivii,  incorporaiur.  Noli 
moles  corporeas  in  liomine  pensare;  viriulem  uKt^is 
considcra  tiainralem,  praeseriim  cum  videas  in  ip^o 
hutnano  corpore  pupiilam  oculi ,  quae  cum  sll  mi- 
nima  oinnium  membrorum  quaiitltaie,  maxima  sub- 


lius  omnia,  quae  iii  bac  viia  in  hominibus  sanctis  ^  sisiit  poientia.  Si  ergo  "Deus  homiocm  in  genere 


ceieris  cornniunia  ahimailbus  seu  inielligunlur  seu 
aftntiuiitur  *,  h)  iilatn  cssenliam  ea^lesieai  el  iiiconif 
uumicabilem  omnique  aulmalitale  careniem  ineffa- 
biiiquadam  mdtaUono  tiansrmi,  quod  eliamliomini, 
si  non  peccaret,  fuluruut  efftt?  Quare  igittir  homo  in 
generc  anitnalium,  quae  de  terfa  prodticla  suni, 
creatus  sit,  iii  quo  seiupcr  non  manebii?  Siquidem 
cum  mundus  isie,  Cujus  pars  ahitnalis  homo  esl,  in- 
lerieril ,  omne,  quod  in  homine  animale  cst,  cuili 
ipso  el  in  ipso  peribii.  Kon  enini  *  sinil  vera  ratio, 
toium  paii  inlerituin,  p5t-les  vero  tliiiis  ab  inleritu 
»alv:iri.  Porro  si  loius  muiulus  cum  ouinibus  suis 
purtibus  interillirus  eilt,  quoinodo  homo,  in  quan- 
luin  pars  inundi  est,  po^i  inuiidum  mahebil,  aut  ubi. 


auimalium  non  crearet,  Tel  certe  si  omnium  anima- 
iiurn  lolaiii  naturam  in  homioe  '^  uoii  subsiituerett 
quomodo  universa  crealitra  visibilis  el  iuvisibihs  iu 
eo  comprehendereiur,  ac  per  hqc  rjtiojubiliier  pos- 
simus  dicere,  propterea  Deus  honuHem  in  {ipetirie 
animalium  voluit  subsiiluere  ,  quoniam.  in  ipso  otiK 
nem  creaturam  '^voliiii  creare.  Cur  auiem  iii  ipso 
omnem  creaiuram  voiuil  creare'*,  si  a  me  quaerta, 
respondeo,  quia  ad  imaginem  et  siniiliiudineiii  suatn 
voluit  eum  facore  ,  iil  qucniadmodum  princtpalt 
exempiuin  supcral  omnia  essentiae  exceileaiia,  itu 
imago  cjus  superaret  omnia  crcaiionis  diguilaic  ct 
gratia.  Cur  auteiii  spccialiter  prae  ccicris  visibilibus 
ot  tnvisibitibus  creaturis  ad  imagineiii  suam  hoini- 


atil  quothodo  ,  non  satis  vidco.  Ac  per  hoc  hiijus  ^  nem  voluii  facere,  faieor  mc  omnino  iguorare.  Utsc. 


^tihi  mterroganti,cur  Deus  in  gcnete  auiinalium  ho- 
minem  voliui  facere,  salis,  ui  aesiiiiio,  et  iaiio:;ai:i 
liter  i-esp&iisum.  Yenimlamco  adhuc  quaero,  qi:o- 
modo  in  homine  omnia  creala  sunt  ci  in  ipso  suh- 
sistunt,  num  secundum  soiam  cssentiam,  an  i>ccun- 
dutn  sola  accidenlia,  an  cuncla  **,  quac  conbideian 
tur  iii  utiiYcr»a  crcaiura,  hoc  csS,  secunduiu  essen 
tiam,  speciem,  diUereniiam  ^^  ei  proprietutetn,  ei 
omnia,  quaecirca  ea  -'^,  inteihguniur? 

MAG.Hauc  quaeslionem  "  non  inihi  fucile  occsimi 
quomodo  ralionabiliter  absolvam.  Nam  si  dixero 
secundum  solam  esseniiam  ,  inerito  respouuehis, 
omnia  igitur  in  tanium  soJummodo  sunt,  io  quaiiiuiM 
^  ei^entialiier  subsistunt,  ccleta  vAro.  quae  circa  es- 
sentiam  vel  substantiam  inielliguntur,  io  numero 
universitatis  rerum  nec  compulandB  nec  peniius 
sunt.  Et  si  ita  esl,  quaeres  a  me,  unde  ergo  sun!, 
quae  circa  cesentiam  rerum  inielliguniur.  Si  dixoro, 
ex  Deo  facia  sunt,  diciurus  eris,  quare  ergo  in  nu  ^ 
quatiia  sii  prima  Itominis  coudliio  post  praevarica-  mero  universiialU,  quac  in  homine  fucla  est,  nwi 
lioncm  superni  luminis  dclcctu,  uihil  lamcii  iti  cac-  includunlur?  Si  dixeroa  Doo  facta  non  surit,  respon- 
lesiiiius  cs.seniiis  naiuraliter  inest ,  quod  in  honiine      dcbis,  non  sunt  igiior;  nam  si  essent,  nou  aliundo 

VARIAK  LECTIONES. 


quaesiianis  i^.odtiios  solvas  ,  obiiixe  nagiio.  Mhd. 
Altam  valde  hum.tiiac  oonditiortis  piiysicam  theoriam 
postulas,  noslrainciue  *  displiiaiionetii  *  lohgius  pro- 
gredi  (ioinpetiis.  Ei  milii  sutlicfei^et  iitlerruganti  tii)i, 
quare  Deus  homitieitl  iugenere  ianhnaliom  creavetii, 
tlUferifi  ad  siiaiii  imagiitein  facere  proposuii,  hreviler 
rcspoudeiti ,  quiii  ila  voliiit  eum  condere,  iil  quod- 
dam  aiiimal  (i.sset,  iii  quO  imagincm  suam  expressani 
inanifcslarel.  Cur  auleiii  ila  voluit  quisquis  quaeril, 
diviiiae  voluiilalis  causas  (juaerii,  quas  quacrete  ni- 
liiis  praesunipiivmii '  esl  alque  superhum.  Quisenijn 
tognovii '  seusmn  Domin?  iSed  sl  hoc  dixero,  iiigra- 
tus  fdriassis  silebis,  et  nos  aestimabis  nil  ad  purum 
perfctluinvo  dueere  posse.  Non  dicam  igitur,  cur  vo- 
liiit,  quia  omiiem  iiilellcclom  superat,  scd  dicain, 
prdul  ipse  dedeiit,  quld  facere  volitit.  Omnem  qtii- 
dein  cieatui;i!u  visibileiii  ei.  lAvisibilem  iu  homino 
fecit ,  qttouiam  ipsi  univcisiias  condiiae  naturae 
Incsse   intcHigiiur.     Quaiiivis    eniin  adliuc  i:iie«t. 


""  CV  sensu 
nalUTt  DUjue 


■  Sic  CF;  A  arnmaiia.      ''  Sic  CF ;    A  ntiellifiunt  seu  seitiiuit:.      **  Sic  Ct" :  A  eutem. 
A  dispvl<tlicr\e.      ■•  Sic  (T:   A   prnesuinpiuosuni.      *  A  co^nofcU.        '  CF  cuad  non 


in 


essenlialiter    non    subsisiai.      '•"  CF  Hoc 'i<»«.     "  i-or/ius  om.  CF.   ''•  Sic  CF.  A  i^i/tir        ^^  Sic 

'♦  s.c  cr. 


hoiT.  111 

F;  C  honiine.      '*  Sic  CF :  A  nadiram.      •'  Sic  CF  ;  Ciu-   aHtem  —  creare  ovn.  k 
cuncia  A  cur.clcijue       '''  Sic  CF,  A  esscr.uam  ei  specicm  et  difllTcnliani.       *  ea  Om 
tnqvisHionem. 


A  ig 

'•  §i 


ic  CF 


iro  an 


7C5  1>E  OIYISIONE   NAlURAt:.  --  LIBLR  QUAUTUS.  7G« 

esseiil '  iiisi  cx  cansa  umniiiiu,  qnae  Deus  e»t.  Ei  si  .4  siiiil  (ieri !  Mao.  6i  erjjo  ulUNiu»  geitcris  seu  nulu- 


eoiisonsoro.  en  quae  circa  essfiitias  iiueitiguntur, 
in  numero  reruiu  non  esse,  qui-a  «  Oeo  tion  sintit 
coiiiiiiuo  diccs,  qiioiuo(k)  crg»  iiuelligonlur  ?  Omne 
oniin,  quod  cx  Dco  non  csl  ,  nuilo  uiudo  iniclli^i 
(toiest,  quia  ullo  inoiio  noii  esl.  Si  dix«io,  non 
solum  csscutiai»,  Yeruin  ciiani  oinnia,quae  n.ilii- 
raliier  circu  eas  inielliguniur,  el  ex  Dco  esso,  et  in 
parlibus  universiiaiis  coniputsri,  non  est  dubiuin, 
quin  *  cogsr,  imuin  ex  duobii»  eligere,  aut  non  tutain 
univeisitatein  in  iiominecondilain,  si  soluininodo  es- 
senliae  in  ipso  ractae  sunt,  aut  lotam  universiiatem, 
lioc  est  essentias,  et  qnuecunque  circa  ens,  ei  in  eis 
perspiciuntur ,  iu  lioinine  cundiiani  *  esse.  Kt  si 
dixero,non  paricni  uiiiversiialis,  hocesl  subst;inlias, 


rae,  et  non  ejiisdeiti,  <lic,  q':acso,  quid  lioiuni  prae- 
stanlius  ponenduni  arbitraris,  num  excelsioris  na- 
tnruc  £nitt  rcs  propnis  nolioiiibus,  ai<  ipsat.'  noliuncs 
rebifsV  Disc.  Visibilcs  species  i.:elioris  esse  naiiir.ic 
nolioniitus  caruni  dixerini,  si  sancius  Au^nsiinui»  ni 
nono  de  Tniiitate  nndcciino  cnpilulo  talein  sciilea- 
linnfi  non  pronunlioret  :  Cum  '**  per  semum,  inquit, 
corporis  discimus  corpora,fit  aliqua  eorum  iimiiiiudo 
in  animo  noslro,  quae  plianlasia  in  niemoria  "  at. 
Non  enim  omnino  ipsa  corpora  in  animo  $unl,  cuni  ea 
cogitamus,  sed  eorum  timililudinen.  Metior  esl  tnmen 
in.aflinatio  corporis  in  animo,  (iiium  iila  species  corpo- 
ris,in  quanlum  huec  in  meHore  nntura  esl ,  id  esl  in 
tnbslanlin  vitalit  sicuti  csl  animus.  iVon  aulem  re&  '' 


sed  lolum  in  Iiouiine  constiltuum,  gravisKinia  quae-  B  inieUigibiles  noticne  sna,  quae  est  in  aninia,  meiiorct 


ftlione  per^equeris  diccndo,  irrationabililas  crgo  in 
CQ  r^aclM  esl.  el  bcstialiias,  quadruped^Uilas,  volaii- 
ii'H.s,  oinnesque  ditft-r^nliae  divcrsoruiu  nniinaiium 
ininique  wruin,  species  quoqiie,  ei  proprieiates, 
fi  accidenlia,  ei  celera  innumeraldiia,  qu»e  ab 
liumana  nattura  ioitge  distiiie  videnuir ,  in  l.irttnn), 
utsiliomini  inesse  consliieril,  iinn  csse  hoiiiinem, 
t^.d  turpiiisitnuin  monstruni  recte  jndicetur.  Disc. 
Diiricultalefu  quaestioni9  euniulasli ,  quad.imque  de- 
liiieralionc,  quicquid  ab  alio  oppoucretur,  iibi  ipse 
opposnisti,  ac  per  lioc  aui  eain  leserabie,  aui  »bs- 
iriisam  praeleribis  \  ct  ad  alla  '  tr.ansibi»,  qnoi} 
valile  incongruuin  videbitur.  AUg.  Coueniur  ittiquo  " 
iliam  quodammodo  conspicuri,  ne  Qn:nino   imarta 


etse  audeo  dicere.  Quod  eiilin  iiitoliigil,  nietins  e.<>8i', 
quam  qiiod  intelligiinr.raiio  edocet'*.  Nani  si  reriii!i 
omiiinin  cognitio  in  diTina  sapicniia  subsistit,  ine- 
lioreni  esse  i-iconip.irabiliter  eam  rebus  oinnilnis, 
quaruni  cognilio  e.st,  non  tcniere  pruniinnarim.  Et  si 
ila  esl,  tulis  urdo,  ut  reor,  c\  divina  provideiilia  per 
nnivorsnin  crcaturani  pnocedit,  nl  oninis  r.ainia, 
quae  sequcniis  se  nolitiam  comprobeiidil,  noii  souiiii 
inelLor  ct  snpcrior  stt,  vcruni  eiiaiii  ei  ipsa  no*iiiu 
dignilate  naiurac,  in  qua  esl,  praeco>iit  cani  longe, 
enjns  noiilia  esl.  .\c  per  hoc  facitlus  dixerim,  iioti- 
liain  iutcHigibiliutn  reruin  anliqiiiorcni  esse  ipbi.i 
iiilelligibilibus  rebns.  Mag.  llhid  lojj.-issis  recle  dicc- 
res,  si  praestaniins  st,  quod   formalnr,  ilio,    quod 


ii>leri.:n    rclinqiiatur.    Bisc.   Mihi    aliter  satisraccrc      '<>'n»i«l- l^»sc.  Qnaie  h«c  opponis?  Mac.  Quia  iiOMlia 


ivon  valebis.  Mac.  Oivne,  quod  cogno.sciinr  inteHe- 
ctu  ^  el  ralione,  seu  corporeo  &ensu  iinaginai nr,  pn- 
l.ssne,  iu  ipso,  qui  inleiligU  et  sentit,  quodaiumodo 
|i«ssc  creari  el  ^iei?  Disc.  Videuir  mihi  posse. 
Kerutn  siqiiidem  senitibiiiun)  species  et  quantiiales 
ei  qualiiaies,  qitas  corporeo  seiisn  atiingo,  quodain 
modo  in  me  creari  piiio;  ear!.Mn  nainque  phantasias 
duni  nienJQriae  iurigo,  e&sqiju  inier  meiiisnm  tracto, 
riiTidu,  comparo,  ac  veluli  in  unitalcm  qn»Hd.*»m 
(i>iligo,  qiiandam  noliliam  reruin,  qnae  eYlrfl  inc 
5uui,  in  nie  eflici  perspicio.  SiiniliJer  etiani  interitts 
iiitelligibilium,  quae  solo  aiiirno  coiucnipior,  vcrhi 
gratia  UberaUinn  discipiinariioi,  qujsdatn  notiones' 


arlium,  quae  in  anima  cst,  ab  ipsis  anibus  furmiiri 
videtiir.  Sed  si  teriissima  ratione  siuideres,  non 
noliiiam  ex  arlibus,  veruni  aries  ex  nolUia  foiiujiri, 
tua  forsilan  raiiocitialio  recte  ingicderetur.  Di;C. 
Konne  iiiier  nos  confectnm  jam,  omne,  qnod  inlelli- 
gii,  illo,  qood  iniciligiuir,  piaestanlius  esse?  Mag. 
CniifcciHiM.  Disc.  Dic  e<-go,  •itrum  peritia  nieniis  ii;- 
leiltgil  discipiinam,  an  -  disciplina  peritiani  ?  Mag. 
iNWate  intelligi  discijuinjin  non  d^ubito.  Si  vcro 
dixero,  ex  ipsa  quoqno  periiia  siniililer,  si.;!it  ct 
nietile,  cnjus  perilia  e:^l,  eandetn  di.sciphnam  cogiie' 
sci,  vereor,  ne  videar  asscrere,  incnltin  poriiianKint' 
sni  duo  qnaedam  es&e  lii^ciptinae  notionibus  vigentia, 


vchiii  inteUig;Lbiles  species,  dum   stuuiose  (^^  per-  ^  cl  non  miaui  eandemque  essentiam,  cui  naiiirnlii<  r 
luiro,  in  inc  nasci  el  tieri  inieuigo.  Quid  autem  in-      ine.sl  discipii*iae  cognilio.  Si  aulem  mentem   suiiiu;'; 


icresi  inter  nolitiau»  el  res  ipsas,  quurumnoliiia  ost, 
planenon  video.  51\g.  Quid  libi  videuir?  Num  nnius 
naturac,  an  aUeiius  sunt  res  e;iriinique  noliiiae  , 
iliiae  in  anima  »  fiuni?  Disc.  AUciitts.  QuomoJo 
eiihn  unins  naturat'.  erit  spccies  corporea,  verbi 
};raua  cnjusdam  animaiis,  seu  bctbae,  seu  arboris, 
■  t  iioiiiia  ejus,  quae  in  natura  incorporea  cnicJlur? 
K;uloin  ratione  quoaodo  cujuspiam  disciplinaeinlel- 
l>^'iliilis  spccies  ei  iiotiLia  ipsius  unius  natur.ie  pos- 


periliam  \\m  dtio  (luaedani,  sed  uiinin  atquc  idein 
vera  doeei  raiio,  cogor  faleri,  omne,  quod  ireiite  in- 
ieliigil<ir,  perilia  qutxpie  sui  intelligi,  et  coiiliniio 
seqnoAur.  luentetii  el  peritiani,  vel  cerie  iiicntcin 
perilani,  [xraeslanlioris  >iatur.'»e  essft  ea  disciplin:». 
quain  intelUgit,  si  aniiqukira  snnt  intcliectis  inlci- 
Ugenlia.  Si  auteni  di.vero,  ipsam  disciplinam  periint' 
menlis  perilian»  '*  esse,  conseqiiens  eril,  aut  ir.i>ii- 
leni  peritani  '*  disciplindinqne  peril:im  duo  qiKiLii.tin 


essenl  otn.  f.F. 


VARIAE  LECTI0M:S. 

'  quin  oin.  CF.     *  Sic  Of  ;  A   condila.        ^  CF   obslntnmn  pri  eeies 


«Sic  CF;  A 
o/«aiH.  •  Sic  CF  :  A  ^vl/o.  '  Sii.  CF  :  .Aji.  inicUeclu.  ^  CF  notif/oJtrs.  »  Sii- CK".  A  in  <jn/"rT7r;.  ">  S"ic 
CF    \  Cur.     "  Sic  CF  ;  A  plKV.nusirf  fnemorice       ^- res   om    (.'t.      ^^  tF  dccn.      "  CF  perHam.      "A 


7$7 


JOANNIS    SCOTI 


768 


635C   se    liivicein    iiiielligeniia,    et  a    se   imiceni  A  <juadaiii.suj.eri«rjsendi!iraformaftir.r.  D»M:.Sisup' 


inleltecia ,  ac  pev  hoc  aeqiiali  digp.ilaic  nuiu- 
fae  psliaiUia  ,  4^1  mftutuui  periaatnquc  sui  di- 
scipViiianique ,  quam  inioliigit ,  ei  a  qua  inlei- 
ligtlur,  uniu3  ejusdcmque  essentiae  faieri.  Sed  qnij 
ttDrum leacndu:!»  sii,  aouduii)  clare  paiei,  Disc. Foisjp.n 
i>alc}>il,dimimodoreciain  raiiocinaiKli  viain  Deoduce 
sngrcdiainur.  Mao.  Quaerainus  itaque  diligeniius.  ac 
pri.nouiii  dicas>  vuio,  inentis  naturani,  ciii  iiiesl  disci- 
ptinae  peiiua,  tiiinpliccin  esse,  an  nou?  Disc.  Simpii- 
cein  esse  arbitror '.  Est  euim  incorporea,  iitielle- 
ctualis,  :ic  pcr  lioc  Oinniconiposilione  carcrc  iiccesse 
»;St.  Mag.  Hccic  ai  Itilraris.  Pulasnc  igitur,  aliqiiid  ei 
accidere,  quod  cjus  essenliae  natiiraliler  non  inesl  ? 
Di.sc.  Futo  qnidein.  Mnlla  enim  coniingcre  ci  viUeo. 


riurL-ui  naiurutu,  ex  quM  liaec  Trinitaset  sub.siaiiii. 

el  forniaiur  el  inieiiij^ilur,  (idcs   c:iiliidic;i  non  s<< 

derel,  et  nunappntbarct  veriias.  i'urla.ssis  a  '  tietpsj 

fcraiar!,  vel    cerie  i.rmcip^iloiu   furniam   csse,  non 

iiicauie  responderim;  jain  vcro  quoniam  bupcrtor 

esl '°,  ipsa,  ex  qua  ontnia  runnantnr,  iucipiunl  lur- 

niari,  el  ud  quani  cuuveria  ('uifuantur,  quae  ad  eaw 

converiunlur  aui  possnni  converli,  ab  cadcm  eliani 

inenlis  Trinitaleni   forniari  non  dubiio.  Mao.  Hinc 

ambigefe  stiiliissimuin.  isoia   iiaque   divina  ffipiu 

nolttiant  Ininiaiiae  nicniis,  peritae  discipiinali.-;que  '' 

a  se  fonnaiae  ei  ad  se  '*,  verani  possidet  in  ss  ipsa. 

Disc.  Nii  Yeriusaesiiinandum.  M.\g.  Puiasne,  aiiudc&se 

huinanani  meutetn,  el  aiiud  notioneiu  ejus  in  ineiilc 


Veibi  gralia,  lcniporallter  /noveluv,  dum  ipsa  non  B  forinanlisclno.scenii6?Di!»c.Al»sil.hno vcro  intclligo,' 


siliempus;  perilia  disciprmaruir!  ci  accidit,  luinc 
enim  perita,  nuiic  imperita,  nunc  discipiliiat.'i,nunc 
tndiscipiinata  *  dignoscitur,  nunc  sapieus,  nunc 
insipiens,  nunc  errasis,  quando  irralionabilitcr  vol> 
\ilur,  liunc  rationis  viani  rocie  ingredliur,  H  multa 
:d  geuug.  Mac.  Non  ergo  peritia  discipiinae  vel  *  ipsa 
dtscipiina  naturaiiler  ei  uiesl,  .sed  cx  acoideniibus 
6i  ^  exlrinsccusproveniiint.  Disc.  Non  ausiin  hoc  di- 
cere.  Neqiie  enim  *  verisimiie  esl,  Deum  ad  iniagincra 
el  simiiitudinem  suan»  creasse  metitem,  cui  nainra- 
iiier  peritia  atquo  discipiina  non  ingenitasit;  alio- 
quin  non  essct  mens,  scd  bruta  quaedaui  irraiiona- 
iulisque  vila  *".  Nam  ^  non  reclo  quis  dixerit,  ul 
arbitror,  boniinem  ad  iinagineui  Dci  factiim  secun- 


noh  aiiam  csse  substantiaui  («lius  hoininis  ,  nisi 
suam  nolioiiem  in  fflenle  ariiQciSi  qui  oiunia, 
priusquant  ftereni ,  in  seipso  cognovit ;  ipsainqite 
eognlliouem  &uh«lantiain  esse  vcram,  ac  solam  eo- 
riiin,  quae  cdgnita  gunt,  quoniam  in  iosa  perfeciis- 
sime  facia  et  aeicrnaiiter  el  iiuniutabiliter  suiist- 
sluiU  ^'.  .Mac.  m>ssuB)U3  ergo  hominein  defmiresic  : 
Ilunio  est  notio  quaedan)  inteliectuaiis  in  meiite 
divina  acleinaliterfacta.  Disc.  Verissiina  el  probaUs- 
sima  definiiio  liooiinis  efel  isla;  ei  non  snlum  boini» 
)iis,  verutn  eiiam  omnium^  quae  in  divlna  s.ipienlia 
facta  suMi.  Kec  Tcreor,  eos,  qui  defiiiiuni  homiiien», 
uiai  secuiiduni  quod  intc!ligiiuresite,sed  cx  his,  quae 
circa  euai  [nteiliguntur,  diceiitcs  ,  homo  est  aninial 


(ii(in  accidens,  et  non  sccundum  siibsiauiiam,  prae-  C  ratioaale,  moriale,  s(;nsus  et  disciplinae  capax,  ei 


i>eriim  citm  inieiiectuiu  ct  ratiunem  substaniialiter 
iuesse  ei  vjdeamus.  Mag.  Non  ergoacciduiitei,  scd  na- 
tur^diter  insani.  Disc  Non  lcmeredi.ierim,  utofiiitor. 
^iiuiuvts  enim  iinperita  et  insipiens  nasci  vi<ieauir, 
quoil  ei  accidit  divini  tiansgrcssione  m^ndaji,  i|U8 
ct  suiuici  ct  Creaioris  .sui  oblila  est,  doelrin:ie  la- 
nicn  regulis  reiorniaia  Dcum  suom  et  seipStam,  sui- 
<jue  peritiam  et  discip!iuain,el  omnia,  quae  natura- 
Jiter  ifi  ea  sulisisiunt,  in  seipsa  potest  veperirc,  Re- 
dempioris  sui  gialia  illuniinala.  M.ag.  Rest.-M  igitur 
considerare,  quoinodo  ei  insunt  perilia  et  discipiina, 
nuiu  vcluli  naluralcs  quaillales,  qiias  vlrtuies  appel- 
bint ,  ui  sunt  .specics  sapientiae  et  sclcntiae,  qit.ts 
dlvini  radii  rcpcrcu.ssioue  percipit,  au  veluli  suli- 


quod  cs;  inir^bilias,  banc  definitioneiuusiadem  v«- 
cant,  dum  non  sit  suitstantialis,  scd  circa  substaa- 
tiam,  e\  his,  quae  pcr  generaiioiieiu  subsianliae 
accidunt'',  extrinst>cus  assumpia.  ^'otio  namque  ho- 
rninis  m  mcnte  divlna  nihil  horuiii  esl.  Ibi  siqtiideni 
siuipiex  e.si,  nec  hoc  nec  ilhtd  dici  puiesi,  oniaem 
defiiiiiioneni  ct  coliecliorem  partiuin  superans,  dniu 
de  ea  esse  tantnm  praedicalur,  non  auiem  qiiid  *'' 
sit.  Soia  eleniia  ac  vera  usiadis '» deiinitioesi,  quae  so- 
leaiiiiOGO  a&lrsiiiiesse,  et  ntgal  quid  e&se.  Mag.  Nom 
tibi  videtui-  reruei  omniuin  sensibnium  et  inielligibl- 
tiuB),  quae  polesl  huinana  uiens  iuteiligi.Te.  noiionem 
quandam  in  bouitne  csse  ?  Disc.  Yidctur  plaue;  ei 
quiiietn  per  hoc  iniixinie  iuteiligiiur  homo  essc,  qnod 


staniiales  suas  partes,  quibus  consisiii,  ita  ut  quae-  j)  cuncioruin,  quae  sivc  :<cqualiter  sibi  crcala  suul, 


dam  Tiiniias  sit  uijius  esseniiae,  mens,  periii.'^,,  di- 
scipliiia.  Disc.  Quod  posiiv.ino  posuisii,  crediJejim  ; 
vidchir  ciiim  mihi  stibstuniiaiis  quaedani  .et  conna- 
luralisTrinitas.  Mao.  Meiisiiaquectperitiaiiieldrsci- 
priiifitn  suam  inleliigit ,  el  a  sua  peritia  siiaque 
disciplina  iniolligitur,  non  quid,  scd  quia  esi;  aliier 
enini  loc^scntialis  et  coacqualis  Triniias  non  ciii. 
Disc.  Nec  hocncgariin,  quia  ita  ratio"  nie  falni  c\i- 
gii.  .M.'.c.  ViJc  igilur,  utrum  a  se  invicem,  aii  al>  alia 


&ive  quibus  doioiuari  praecipltur ,  datuni  est  ei  ba- 
bere  noiioneni.  Qutiiiiodo  eawa  dominalus  eoruoi 
bomiui  daretur,-quorwm  nciioneiu  iton  Laberct?Si- 
quidcui  dominatusiilius  errarei,  si  ea,quac  rcgercl, 
nescircl.  Quod  aperiissiine  di\ina  !iobis  indi^ 
Scriptur.1  dicens  ;  Formnih  iyiiur  Domimis  l)<.\- 
de    huniiy    ciniciis    arimar.libus   teirne   et  Muiivrm 


vniatilibns 


casli ,    fl'.'./ujiJ    ta    ud   AJuih  ,    M 


videre: ,    (jHid    ivctirft    ea  :   orjipe   aulem  quod  r*- 


\M\l\F.  LKCTIONE.S. 

*  Cl"  .ViiHitliiCiu  arbii.roi  i*sxtf.      "  Stc  CF';  tiis.iJitinln  nuuc  inJiiiCiiy.inu:.!  nm.  .4.      *  Sic  CF ,  Sut, 
01«.   Cy.     •  Sir   v.K;  A  Non  eiiiiu.      '   Sic  CV :  A  uiuuiti.      '  Sic  CF ;  .V  . in  om.  A       *  iic  ("F;  A  u 
ita:     "  V  om.  <J''.      '"  Sii-  CF;  A  p<rr  stipeiioi\ni      "  Sic  C.F;  S.  c/?sri;.'i.;.{/M.     "  S'f  CF.  ti  tid  $e  om. 
'-  A  subsiitu.     '*  A  >;uod      "  Cimj.  ACF  ks.'!..':.<.     •*  S  raluitlttus. 


7C0  Di:  DIYlSIOiNK  NATURAE.  —  LlBr.R  QfAfiTfS  77i/ 

(nvit  Adam  nnimae  vivenlii,  ipiHm  etl  nomeii  ejus.  A  ''""i   nuililludo,    voluii    ex    quOifam   infinlio    fonti> 

L'i  Ti.ierei ,  iiiqr.il ,  lioc  esi ,  ui  iiiielligerel ,   (|«»d  majiarc  non  dcsiui»,  ui  non  ifnmeriio  assimikiur  ei 

vocaret.  Si  eiiim  non    inleUigercl,  quoraodo  rccie  Herculeae  iiydnic  figmenium,  cnjus  capita  fn  quan- 

vocare  possei?  Omne  aulcm  qiiod  vocavit  «,  ipsun»  ••«m  Iruncaninr,  in  lanlum  crescunl,  ita  ut  pro  uno 

osi  nomen  ejus  » ,  lioc  esl,   ipw  esi  noiio  animae  vi-  ampujato  cenhnn  ebullianl,   human.im  pono  in,; 

veniis-  iMAG.  Quid  ergo  mirum,  si  rerum  iiolio,  quau»  "ua«w  naluram,  quae  liydra,  idest,  fons  quiJam  niul- 

mens  |-.jmaiia  possi.lei,  diim  in  ea  creata  esl,ipsarum  »'P'cx  est,  el  inflniiae  profundii.-ilis  :  quain  pr.i^^i.r 

reruni,  quarum  nolio  esl,  sulisianiia  inlellig.iKir,  nd  ^oUm  llerculeiu,    hoc  ^  esl,  viruii^m,   qiiis   poUsi 

5iiniliiudii»em  videlicet  nienlis  divinae,  in  qua  nolio  perspicere?  Nemo  enim  scit  «  qitae  suni  in  hotniHe, 

universilaiis  condilae,  ipsius  oniversiialis  inconimu-  "'«  spiyitn^  hominis,  qui  in  ipso  est.  Ilaque  si  noiio 

nicaliiii5S»ibslanli«  est;  ei  queinadmodum  nolionem  <";>  inierior,  quae  mcnii  inesi  liumanae;  rcriuii,  qu:i- 

omnlufn,  quae  in  universltaie  cl  inielligunlur,   ei  '"'""  "«''o  csl,  substaniia  consiituiiur,  consequcns, ; 

corporeo  seiisu  perctpiuiiiur,   sitbslaniiam  dicinius  »l  ei  ips.»  noiio»  qua  seipsum  hoino  cognoscit,  sua  I 

«orum,  quac  inlelleciui  vel  sensui  succumbuul,  iia  .  Mfbsiaiilia    crcdalur.    Mag.    flonscquciiS   profeclo, 

cliam  nolioncin  differonliai-um  ac  pioprietatum  naiii-  Diximus  enim,  niei.lem  huwianam  «,  suique  ootiliam, 

raliuinque  accideniium  ipsas  differeiiiias,  cl  piopri»!-  IJ  0"»  se  novit,  ei  disciplinam,  qua  seipsam  {Itscil,  ut 

lales,  ct  accideniia  essc  dicamus?  Disc.  Noa  miriiu!.  s««psam  cognoscai  •»,  unam  eamdemque  essenlian» 

IIIac.  Creata  esl  igilur  in  oo  irraiiouabiiiias,  ciomuis  »"lisistere.  Disc.  Quid  ergo  dicemus?  iNumquld  paultt 

specfes,  omnisque  differcntia,  cl  pjopricias  ipsius  snperius  ad  purttm  dcdu.ximusliominis  definitionem, 

Irralionabilijalis,  ei  otnoia  quae  *  circa  ean»  naluia-  diccnic.-;,  homo  csl  uoiio  quacdam  inleileciualiS)  in 

Hlcr  cognowuntur,  quoiiiani  horuru  oiimium  cl  siu.i-  menie  divina  aclernalitiT  facla?  El  si  ita  esl,  quo'- 

iium  notitia  in  rpso  coiidila  esl.  Siinilium  autcm  dixi  modo  itia  noiio,  qua  hoi»io  seipsum  coguoscil,  su!)- 

prcpler  ilk»,  quac  cxtra  animaiia  naiui*a  rerum  cou-  sianiia  sua  sit,  si  praedicla  dclinitio  noi»  lcme.-TJsla- 

linel,  lil  gunt  mundi   eiemeula,  Ijerbarum  qtioque  'nta  esl "  ?  Mag.  Non  lemere  quidem;   natu  et  iila 

lignorumque  geuera  ct  species,  quauiiiaics  el  quali-  deliniiio,  qiiae  dicit,  iioiionem  quandain  in  meuli>. 

lates,  ceieraque  per  iiinumerabiles  diftereniias  mul-  divina  aeternaliicr  faciam  subslauliam  hominis  csse, 

lipiicala,  quorum  ornnium  veia  cogniiio  humanae  ^(^"'^^  esi.  Et  quod  nuuc  dicimus,  notiiiam  vitleJiccl, 

Tiaturae  insita  est,  quamvis  adhuc  inesse  ei  laleat  1"^  se  meu*  humana  cognoscil,  substantialiier  lio- 

scipsam,  donec ad prisliuam  integriialcm  reslilualur,  "^'ni  «nessc,  non  irraiionabiliier  doceiur.  Aliter  eiiim 

in  qua  magnttudinern  et  pulchriiudinem  imaglni.s  in  omnis  creaiura  iu  Verbo  Dei,  in  quo  onmia  facia 

se  conditae  purissime  iutelleclura  est,  et  nihil  eam  ^  sunt  ",  consideratur,  aliler  in  seipsa.  Hinc  sancius 

lalebil  ex  his,  quae  in  se  condita  sunf,  divino  lumine  Auguslimis  in  Cxemero  suo  :  Atiier,  inqnii.  Ritb  ipto 

anihila  *•»  ei  in  Deiim  conversa,  in  quo  omnia  per-  suni  e{itquaeperipsumfactatuni,Hliierinipsosuut'^ 

spicue  contempl^ibitur.  An  aliud  voluit  magnilii.-us  ««.  fjvae  ipse  esl.  Siquidem  inteUectus  omniHm  in  tti' 

Boeihius  inlelligt,  ubi  ait :  SapienHa  esi  rerum,  quuc  vina  sapiemiu  substanliu  esi  omninni^  imo  omniu ; 

sunt,suiqucimmntubUemsubstaniiam5ortiuntur,com-  cogivliovero,  qua  ieipiam  in  seipsa  ititeUujii,  iutei'- 

\)rehensio  '  vcriiuixs?  Esse  autcm  illa  dicimus,  quae  lectuatis  ei  raltoualis  crearara.velnli  secuvtda  quaednni 

uec  intentione  creseunt,  uec  reiraciione  mipuuntur,  substanda  ejus  est,  qua  se  novii  iolummodo,  tc  uosfe 

iiec  wriutionibui  permutantur,  sed  in  propria  aemper  ^'  csse  ei  telle,  non  autem  quid  sit.  Et  iiln  quidem  sub- 

vi  suae  se  naturee  subsidiis  nixa  cusiodiuni.  Haec  stantia  in  sapientia  Dei  eonsUluta^  aeiernn  ei  inconi- 

uutem  surU  qualiiales,  quantiiales,  formae,  magmtU'  muiabilis  esl,  ista  vero  lemporatis  e.l  (ommutabHii ; 

dineSf  parviiaies,  aeQualitoies ,  hubiiudinas,  acfus,  vta  prneccdii,  iiia  seijuitiir;  ilta  pTimordintiset  cdH- 

disposiiiones,  loca,  teinpora,  et  quicquid  adunaium  sntist  isia  procedens  ^'^  et  causanua;  illa  ttnivrrsatiier 

quodammodi}  corporibus  iaDenitur  :  quae  ipsa  qu  dem  omnia^^  contimt,  isia  parthttSuriier,  quantuni  asupe- 

mtura  incorporea  ««m,  et  immutabilis  subsiunfiue  rioridisiribuilur^subjectasibiper 'loiuiawcomprehett 

ralione  vigeniia,  participaiione  vero  corporis  permu-  dii;  ab  ilia  producla  esl  ista,  ista  vero  rercrsura  esi  tn 

taniiir,  el  tadu  variabilis  rei  in  veriibUem  inconstan'  ?7/am.  Elnondiconuncillamsupercssenti;.\emsubstai  • 

tiam  irameunt.  Ei  ubi  haec  siibsistere  iuleiligis,  nisi  liam  '%  quae  per  seipsam  Deiis  esl,  et  uiiica  omniai»; 

in  noiionibus  suis  in  anima  sapieniis?  Ubi  eniiu  in-  causa,  seU  illam,  quae  primordialiierinsapieniio  Dei 

teUigtmtur,  ibi  suni,  imo  vero  inleliecius  sui  suut  *,  facla  esl  causaUier'^,cujuscfreciusest?»aec,q»iamse- 

Oisc.  Praeseniis  quaesUonis  reseraiio   muliipiicem  cundo  loco  sialuimus,  snistanliap  imo  natursiis  ordo 

Gxigil  exposiiionctn ,  cl  dum  reserulur,  iu.-iumeia-  rerurnconsiUuit.  Disc. DuasigUuvsul>siantiasiiomini!i 

•Jlli.ii  di*ersarum  quaeslioiium  uudique  cirtumsi.-.n-  inteliigere  debtmus  uuam  quidem  ii»  priir.orciiaiibus 

YAUIAE  LECTIONES* 

^kvocarel.    »fJHsom.  A.     ^  qnae  om.  A.     *SicCF;  A  cbjecla.     *■  A  ccmprehen\ione.     *  Sic  t.F  ;  A 
iriit.     '  A  id.    "  Sic  l' ;  A  &cil  ennn ;  srii  on»,  C.     "  Sic  CF;  A  in  men:e  immantt,    *°  Sic  CF;  A  el  seipsaisi 

ivjimcit.     "  Sic  CF ;  A  sHlula  sii.     "  fnciu  liuni  om,  CF.     '^  Sic  CF  ;  sunt  oin.  A.     *^  Sic  CF  ;  A  prr.ecc 
dens.    *'SicCF;   .\  liiituinem.     '*SicCF.  .v   Mtponrssenlialem   ^«pprju^cfinr/fi/m  subsianliain.  '•'  Sic 
CF;  A  f/ causaliler. 


II 


patrol.  cxxii.  e?s 


i:\ 


JOANNIS  SCOTl 


772 


taiisis  gcncralei^i,  alicram  iu  cariini  cffociiWus  spc-  A  niilia  rmiiasiiljSlaiiliacirctimcliKliliir?  Mac.  Fmoctiam 


claleui.  ftiAr..  Dtiiis  uoii  iiix<M-iui,  scd  unain  ihipliciier 
iniclleciam.  Aliter  ciui!i  luimaiia  subsUiiili.i  per 
coiitiiiioncni  'm  iiiitllccuialibiis  i^crspiciiiir  causis, 
aiiier  per  generaiitiuei!»  iii  efteciibus.  Ibi  quidem 
oiiitii  iir.iUihiliiale  libera,  liic  nnjlabiliiati  obuoxia  ; 
ibi  fciir\|»li'v  0M!nibus(|'.i<;  acciJcidibus  absolula  oin- 
ncm  eilugit  (oiituiuiia  ei  iuicllccUJiu  ',  bic  conipo- 
sirione.m  quaud.Tui  cx  quaiililalibus  el  (jiiulilalibus. 


Ik»c  maxiuio  aigiiinenlo  cf>liigiUir,  quod  iu  liomine 
omnis  «realura  subslaulialilcr  Cioala  sit.  Oiuiiiuin 
siquidem,  qinc  sunt,  sub  t.nitia  imlio  moiJo  deiiiiiri 
potest  qiiid  sil,  lesie  CrcRorio  ibcologo,  qm  de  lali- 
bus  (lisputai,  agoiis  adversiim  eos,  qui  ncgant,  Ver- 
bum  Dei  siipercsseiitialc  *"  csse,  coiilcudenles  illud 
iti  aliqiia  subsJanlia  concluderc,  ac  per  lioc  uon  sii- 
per  omiiia  csse,  scd  in  numcro  ouinium    coutineri. 


relcrisquc,  (junc  circa  caiii  inlcUiguntur,  accipit,  per      volciilcs  subsiauliam  Filii  a  subslanlia  Paiiis  segrc- 


qiMUi  ■  meiilis  rccipil  inluilum.  lua  itaque  cadciii- 
quo  vcliui  dupljx  dicilur  proplcr  duplicem  sui  specu- 
laiionciu,  ubiipie  lamen  suam  iuconipi-ebensibilila- 
leiu  cusiodii,  in  causis  dico  ci  in  eflcciibus,  hoc  csl, 
.siv!.^  nuda  iu  sua  simpliciialti,  sive  accidcnlibus  in- 


gare.  Itaque  siciii  divina  e->seutia,  ad  cujus  iwiagi- 
nem  facta  est,  iuiiuila  esl,  ila  illa  humaiia  siibstiiu- 
lio  nullo  ccrlr»  fmc  tcrmiuutar  ;  cx  iiis  aiilcm,  qnae 
circa  eam  inlcliiguuUir,  hoc  cst  tomporibu^,  locis, 
diflcrcntiis,  propriclalibus,   quaulilaliiius,  (iualiiaii- 


diita,  !u  his  ciiim  omnibtis  iiulli  inlclledui  ciralo  l>  biis,  iclaliuuibus,  habltudiuibiis,  positiouibus,  actio- 


ncque  ^  scnsiii  succtmibit,  nec  a  seipsa  UileUigiiur 
quid  3il.  Disc.  Quid  estergo,;iiiofljampridemdixisli, 
ineniem  quidein  humanaui  noLioncm,  qua  se  cogiio- 
scit,  ct  discipiinam,  qua  scipsam  tiiscil,  habcrc,  el 
nutic  iierum  netjuc  a  seipsa,  neque  ab  aiia  creaturu 
(lignosci  posse  asscris  ?  Mag.  Linimqiie  vcruiii  esse 
ralio  periiocot:humana  si([uiiieiu  mens  t;l  seipsam  «lo- 
\it,elseipsain  nou  r.ovit.  iNovit  quidcm  tpiia  est,  non 
aiiieiti  noviliiuii!  csi.  Ac  pcr  hoc,  ut  in  pri»irib;is  iiltris 
docuimus,  maxitue  iiiiago  Dei  esso  in  honiiuc*  (U)c>.'tiir. 
Ll  cnim  Dcuscomprebcusibiiis  csl,  dum  ex  crcaUira 
coiligilur  quin  jsi,  ei  incomprcbensibilts  est,  quia  a 
luilio  inUiiieclit  hurnano  vcl  angcUco  coniprehcudi 
polcsl   ([uid  s:i  *,  lioc  a  bC/p:jO,  (jiiia  iioii  cst.quid. 


nibus,  passluitibiis  soiummodo  iulcUi^ilur  essc,  qtiid 
aiitcm  sit,  ncipiaquam.  Atipic  hiuc  datur  iiitoUigi, 
nuUius  cre.durae  aliam  subsislcnliani  essc,  pracior 
illaiu  ratioj/eui,  sci  undum  quam  hi  priiuordialibus 
causis  iu  Dei  Vcrbu  sul.siilula  est ,  ac  per  iioc  deli- 
uiri  nou  p(»ss<;  qiiid  sil,  ipiia  superat  outneiu  subsUm- 
iialcm  (!cli;:iiiouc:n.  Dcliiiilur  auleiii  pcr  suas  cir- 
ciimstaiitias,  quac  sibi  acciduul,  in  speciem  pro- 
pr^ar.t  *'  per  gi.'ncr;itionem  seu  intcUigibUcui  seu 
seusibiieiu    provcnitfjis, 

8.  DibC;.  lluniaiiam  angelic.imquenaUir;iim  auleaii- 
dem  aut  simiiumas  csse,  el  divinu  Scriplura,  et 
ipsa  ratio  pcrhibct.  rvam  jei  homo  et  angelus  inlclle- 
ctualis  ct  raiioiialis  creatura  dicitur,  cl  cst.  til  si 


quippe  s.!per9.";sei:iliilis  :  il;;  lium:ui;;e  meuli  iioc  so-  C  ji;,  sil^iiiiel  conveuiunt,  noii  imiiieriio  quaeicndiiin. 


Ivim  daUii-  no.ssc,  se  esse,  quid  aulem  sil,  nuUo 
fr.odo  ci  conccdiliir;el  quod  cst  mirabiiius,  el  cousi- 
derflniibiis  scipMis  el  i><;iJiu  *  suum  puiciuius,  pliis 
laudaUu-  mciis  hurnana  iii  sua  ij;uoranii;(,  qusm  iti 
Siia  scicntia.  L;iudai;i!ius  narsiquc  iu  ca  est,  se  ne- 
scire  quid  sit,  (piani  scire  quia  esl,  sicut  plus  et 
(•OiiVOiiicn)i«s  pPrlir.^i.  '  ad  diviiiae  nalurae  lau(icia 
nc"^a!io  cjus  **  quarn  aiiirm.tlio,  et  sa.piciititis  csl 
iS(nt)rarc_nifim  quiim  nosse,  ciijiis  ignoraiilia  vcra  ef.l 
sspicnli:»,  •juae  mebus  n<.'scicnuo  sciiiir ;  Apcrlis- 
sirr.c  Ciiji)  divirih  siir.iiiludo  in  hiima.ia  meuie  di- 
grir,.'5ciiur,  liurn  soliirnrfiodt»  cssc  scititr;  (iuid  aulciu 
es!,  r.esciiur;  ei.  ui  iia  (iicun,  net^ituir  iu  (^a  quid 
esse,  aliirrnalur  soium:r.<jd<»  cssc.  Ncc  hoc  ralioiie 
vnciit.  Si  cnifn  <;ogcicsL-ereUir  qniddam  esse,  cir- 
cuiiiscripla  proieoiu  in  aiiijtio  cssci ,  uc  pcr  hoc  iiiia- 
{jiiiCm  stii  CriMloiis  nou  uruniiio  in  se  exprimeivl, 
(jui  ouiuino  Ini:iCiinr..vOriplus  csi,  ol  in  nii!(i»  intel- 
\igitur,  iptia  inJiniUiS  cst ',  stiptu-  onme,  quod  diciiur 
cl  ijilclligiliir,  supcrcsseulialis.  Disc  Quci.Tntdo  i^iiiir 
oiiiiils  ciuuiiii-i  in  lioliiia  htjfniiiis  liicla  cst,  qu«c 
xiec  scijjsam  cogaoscii  quid  sil,  cl  hoc"  pro  rriagna 
liiiideipsius  aoeipiuir,  prae  uiuiiasuiexccilciuia,  dum 


D 


quare  Oitiuis  crcatur:»  iu  homiue  cre;»la  iCjjilur,  !;o  i 
auiCm  in  :iiigi.>lo.  M.\g.  Noii  siiic  causa,  ut  upiuor.  S:- 
ipiidcm  vidcmus  in  hdmiue  non  perpaiica,  iiu.^^e  in 
augdo  subs!Stei'e,  nec  aucioritas  tradil,  lu-.c  lalio 
inteUigit,  ul  lioc  corpus  aniinale,  quod  cii:im  an;o 
peccatum  liumaiiae  auiuiac  adjitncluin  fuis>e  (iivi:i:t 
Scripiura  lesiatur,  cOrporeus  quoqjue  quiiiqiKpor- 
tiius  sensus  exieriur,  rerumquc  sensibilium  ph:i:iiu- 
siae,  qiiae  por  eum  humanac  aiiimae  iiij;e:i!;:lur, 
riiliociiiation.s  q<ji»que  in  iuquiicndis  ivr;iiii  uiiliiris 
perplexio  moroiaquc  diilicultas,  in  disceriii;..d  &  itcm 
virtutibus  cl  viliis  laboriosa  soiertia,  piurinijqiie  id 
gentis.  His  euiiu  omuibus  ang(jiic4in  cs:3e..iia::i  **  t-a- 
rcic  porspicuiiiii,  ci  laiiiciinaturaererum  iui'>.se::tnjj 
recle  s/ipieiiliuiii  abncgaril.  (Juamvis  vidc:iU::- Asigti- 
sliiius  seuliit^  aiigclos  *^  docuisse  in  ociavo  "  de  Ci- 
vitaicDei,  scpliiiio  '^  capilulo,  ubi  nuiguonuu  philo- 
sophoruiti  c.oitteiupiiilionis  virtuiciii  laudal,  qui  vi- 
dtUHul  omncm  !^pecit'm  in  re  quticvmiue  wiUuiili,  (juct 
Ps',  quictjnid  ilitid  csl  ""',  ijnoijuoniodo  el  qiUiHscuniiue 
na'ura  c«j ,  non  csse  jiosse,  uisi  tib  ilio  qni  vcrc  es' 
(juia  ir.c.nniiiultibittlcr  '"  esi.  Ac  i>er  hoc  siro  ««tivr; 
lUKiidi  corp.  s,  liijunis,  ciuiilitaies ,  uidiivtlttiuque  iiui 


VAIUAK  I.FXTIONES. 

■<>  ncciiiil 
Sic  CF; 


«  CV  olliii^ii  i-o«(/'i'«m  iiUetlcclum.  *Sic('F;  pro  ncciiiil  per  quum  A  pdlieiis.  *  Sic  Cl  ;  A  cicaioquc. 
•-  Sic  CF-  A  intiouiine  csse.  *  SicCF;  A  cs-.  «  Sic  CF;  A  .io/r;ij<ij(»i.  '  Sic  CF ;  A  pnaneal.  *  ejus 
OfTi  A  '  Sic  CF;  esl  om.  A.  "  A  siipcrenscnliolrm.  "  Sic  CF  ;  A  i,i  specie  proprh.-.  '*  A  «H./f/iCi 
fiseiiiia.  "  Sic  CF;  A  anyelicos.^  ''  Sic  (.iF  :  A  ir.  linro  .iclavo.  >^  Sic  CF;  A  *<>a/o.  «'  Pro  qui  vidcmnl 
omncni  ^pt^ciem...   illwi  cst  CV  fjni  nssc.un!  i\\H)(\wmo:\o    eU     *''  .\.  riicoTrtmnn  ca'.>i:i(cr. 


773  I)L  DlVlbtONi:  NATUKAK.  —  I.IUEK  iiUAKlUS.  'lit 

tnm,  el  ehmcnla  disposila  (t  caelc  usque  ml  terram,  el  A  1"«  rennn,  quae  iuira  se  tonlUienlur,  iii  lanttJ:n  me- 
tjuaccini^ne  corpora  in  eis  tunl,  iive  omnem  '  vilam 


tel  quae  mttiil  et  c»nlinel,  qualis  est  in  arboribtif, 
vel  qtiac  el  liaec  habel  et  ^cnlil,  qualis  cat  in  pccaribus, 
vel  quae  el  haec  habet  et  inlelligit ,  quaiis  esl  in  hu- 
viinibus,  vel  qtiae  »u(r//«rio  iubsidio  non  indiget,  scd 
tantum  conlinet,  senlit,  inteUigit ,  qualis  est  in.  ange- 
iis,  nisi  ab  iilo  csse  non  posse,  qui  simpliciter  est. 
De  scnsii  umen  iitleriori  dixissecmli<iei'iiii.  Proindu 
raclusieiu.  cssciillain  plurimaruA}  coturac  |rjriiiim 
moiioniuiique,  quae  naluralilur  huiiianae  insunt  na- 
turae,  experteni  quis  ignoral?  Eoruin  etiam  notiiiaiu 
qiiae  ei,  caelesli  dico  substanliae  • ,  aul  secuntlum 
subsiantiani  uon  insunt,  aut  secunduin  accidcns  noit 
conlingunt,  non  habere  vera  leslaiur  ralio.  Quamvis 


lior  e&l  liis ,  qitorum  itoliiia  csl,  iri  quaiituni  mciior 
est  nalur.i,  in  qiia  coiislitula  esl.  Omnisauleiu  ralio- 
iiaitiljs  italura  oinni  irraliuiiabili  et  scnsibiii  liadinie 
recla  ralionu  [iraepontlur,  qiioni;im  I)eo  propinquior 
cst.  Qiiapntptur  ei  res,  qiiarum  '  nolitiae  liuntanatt 
nauirae  insunl,  tn  suis  noiioiiibus  subsislcr^'  nun  iit- 
congrue  iiiieiligunuir.  Ubi  enim  nieliiis  coguiiluocm  i 
suampatiuiitur,  ibi  Terius  cxislere  juilicaudae  sunl. /. 
Purro  si  res  ipsae  iii  noiionibus  suis  veriue  quani 
iii  seipsis  subsisiuiit,  noiiliae  aiilem  ca:  uia  hontini 
naliiiMliter  insunt,  in  bominc  igiiur  uuiversiililer 
auaJae  siint.  Quod  rediUis  oniniurit  in  homiiiem  <wi«) 
lemporc  iudubitanjer  probabil.  Qiia  eniin  ratiosie  i:i 
eum  reversura  sunl,  sl  in  co  coniialtTalem  quandasrv 


enim  angeli  mundum  istum  omuenique » coqioream  n  cognalioneni  ="  noii  possiderent,  el  al)  eo  qutKlam- 
crealuram  administrare  pcrbibeJiniur,  nuilo  luodo  modo  no^i  procedercnl?  De  qiio  icditu  suo  locodi- 
«amen  puiaudi  .suul  ad  h«c  peragendum  corporcis  ceiidmu  promisimus.  Disc.  Haec,  quamvis  valde  di(- 
sensibus,  seu  moiibus.  btoidibus  vel  lemporalibus,  nni  fieiUa  videaniur,  quoniam  simplicis  dociriitae  Biodum 
visibilibiis  apparilipnibus  indigere.  liiec  aulem  oiu-  excedurit,  speculairice  lamen  considerala  raiiane, 
iii;i,  qiiae  nobis  accidiini  pro  nosirae  naiurac  iudi-      ampliiudini  humauae  coudiiionis  iuielligendae  ad- 


geiilia ,  iocorum  tcmporumque  varielatibus  adituG 
sulijeclac,  iioii  illorum  poiestaiis  derectu  eis  acci- 
dcre  recle  judicaiiUir  \  Diiin  eiiim  spirilualia  sua 
corpora  el  invisibilta  in  formas  visibiles  transmulaiii, 
jla  ul  niorlalium  sensibus  visibililer,  loialiler,  lem- 
poraliler  possint  appartTC,  non  boc  eis  accidii  pra* 
pter  seniciipsos,  sed  propter  liomiiics,  quibus  prac- 
suiit,  et  divina  inysicria  dechrant.  Nam  localiter  noii 
videnlj)er  sensum,  ncque  lemporaliler  eis  accidit 


nioduiu  conveniunl,  ulilissiinequu  proficiunt ,  ut 
non  iHimerilo  dicamus,  hon  hominem  iii  geiieie  ani- 
ma!i!iii>,  sed  magis  omne  genus  aitim;dium  iii  lioniine 
de  lerra,  hoc  csl,  soIidiia:e  naiurae  producuim.  et 
noii  solum  omue  geiius  aiiiiualiuii;,  verum  ctiaiu  uiii- 
verailaiem  conditam  in  Itomiiie  factam,  ila  ut  veraci- 
ler  de  Itouiine  inleliigaUir  quod  Veriias  dixit :  Prae- 
dlcate  Evangelinm  otnni  creaturae;  itciii  .^poslol.is  : 
Omnis  crealura  congemiscit  el  partnril  usque  adhuc. 


nosse,  quid  io  rerum  adminisiraiione  acturi  sunt,  C  Cui  :iuiem  haec  vel  nimiiim  abstriisa  *' ,  vel  pcnilus 

incrcdibiiia  videniur,  si  oninium  naluralium  discipli- 
naniiii,  quas  libcrales  anpcllaiit,  iiiiperiuis  esl ,  aut 
sileat,  ;u!l  diseat,  ne  "'*  tucanliis  repugnet  hls,  quue 
inieiligcre  non  valel ;  si  docius ,  planc  videbil , 
iil  de  up.a  earuin  cxeinpiuai  proferainus ,  figuras 
guomsuicas  non  in  seipsis  naturaliter  sitbsislcrc',  scd 
in  ratiouibus  ipsius  discipiiuae,  cujtis  figurae  sunl. 
Trigoniis  siquidein  ,  qiti  corporeo  seiisu  in  aliqiia 
m&leria  consplcilur,  proreclo  iliius,  qui  animo  incst, 
quaedam  seasibilis  imaginatio  ci^t,  ipsuiuriiie  Iriga- 
ntiin,  qui  in  auimo  dtscipUnabiii  subsislil,  iittdligei, 
recloque  judscio ,  quid  praeslauiius  sit ,  pondcra- 
bitj,  num  figura  irianguli,  an  ipse  triangidus,  ciijus 
figura  esi.  El  invenict,  «i  fallor,  illaiu  quideiu  (igii- 


quippe  dum  sunl  •  aelernaiiter  super  omnc  tcmjHis 
el  iocum  in  conJeinplaiione  verilalis,  iu  qu.'»  videiit 
siintil  adininistraliDnis  suae  causas.  Ei  iie  nic  e^isli- 
ines  de  oninibus  ca^leslibus  esseniiis  lalia  prouuit- 
tiare,  sed  de  exccricniioribus  *  sohiminodo  orditii- 
bus,  qui  seniper  circa  Deum  siinl,  ei  i(uibus  nulla 
tgnoranlia  inesi  praeier  illain  diviiiarum  tencbra- 
rum,  quae  superai  omiiem  iiilellecium.  Ordo  siqui- 
dcin  exlremus,  qui  proprie  dicilur  aiigelicos,  per 
qucm  siipcriores  ordines  adininislratst,  quicquid  i« 
humanis  meulibus  "^  perdiviiias  revelaiione^,  veJ  in 
ceieris  nuiitdi  hujus  partibus  divina  proviiieniia  jubei 
pt'r.igi,  nondura  omiii  ignoranlia  absolutus  est,  idco- 
que  *,  ul  sa.ncius  Dionysius  Areopagita  in  libro  de 


caelesii  Jerarcbia  subtiiissime  perlraclat,  asiiperio-  '^  i-aiu  veru  iiguram  csse,  sed  »'  falsum  Irianguluia,  ii 


ribus  ordinibus  docelur,  et  in  allionm  se  divinorum 
tnysleriorum  nctiliam  inlraducilur.  Proinde  non  irra- 
lionablliier  jubeniur  credere  ei  inieliigere,  omitein 
visibiiem  el  tnvisibilem  creaiuram  iu  mlo  honiiinc 
fsse  condilam,  cum  nulia  substan;ia  sit-crcala,  qua.e 


lum  vero  triangulum,  qui  in  arte  siibsistil,  iltiiis  (i- 
gurae  causam  esse,  verumquc  iriangiiluni.  Et  iiou 
dico  phuntaslicuni  trian^ulum,  qui  ex  aninto  de.scen- 
dii  per  vneiaoriani  jn  sensits,  el  '*^  per  sansus  in  sen- 
sibiles  figuras,  neque  illuia  ,  qui  iieruni  ex  figura 


>. 


in  co  non  inielligatur  esse,  uullu  specics,  seu.dilii;-  sensibili  psr  corporeum  seu&um  iueineriae  infigityr, 

rciitia,  seu  propriur.i,  seu  aa'idei)snaturalein  n^tot-a  se<i  iilum  ipsiim,  qui  hi  ipsa  discipiinu  uniforniiter 

rcnim  reperiatur,  quae  vel  ei  naiuraiiler  non  iusii,  perrnaiiet,  ubi  simul  esl  iinca  el  angiilus,  nec  ahid 

vel  cujus  noiitia  iu  eo  esse  non  possii;  ipsaque  miir  iiiie»,  alihi  angulus,  alibi  medium,  alibi  extreimini, 

VAIU.AE  LECTIONES. 

'  Sic  C  F ;  A  omniHm    «  Sic  CF ;  caclesti  dico  subsiantiae  om.  A.    *  Sie  CF ;   A'  omnem  el.    *  Sic  CF ;  A 
vidcanltir.      «  CF  dum  sinl.      «  Sic  CF;  A  excelsioribus.      '  Sic  CF;  A  mottbus.     *  CF  ldi'6,  ut.     ^  kquv 
rum.    '*  SicCF;  Afo^mfiOHm.    "  SicA;  CF  tii'sfr«5!i.    '- Sic  CF  ;  A  >iv  .,     ^-SicCFrAt/.    '*  e/oin.  A 


JOAJ^NIS  SCOil  TiB 

afibi  sigir.mi,  ^iibi  spaliu  '  laienim  a  signo,  :»lii>i  an-  A  ''Oi»i»'S  fi«clma  ",  (lur.e  siue  tliibio  iii  uiiinia  ei  oor- 
giiloiuin,  alibi  piinclum,  quo  lineac  iucipiunl,  el  in  pore  spiiiiuali  iii  priina  coniliiione  constiiiita  t-st, 
quo  per  juiiciurajs  ialerum  angiiU  contlnduiUur,  sed  qiiam,  tcUicet  aniniam»  ftaiu  tliviaQ,  imoilaium  Jivi- 
in  una  eademque  uolioue  geomeirici  aiiinii  praiidicta  num ,  de  nihilo  couilitam,  non  autem  de  aiiquo  crc- 
oiunia  iinum  sunt,  el  loljum  in  siju;ulis,  ei  siuguia  iu  diniui.  Mac  Hanc  quaesiioncm  mulu  caligine  invo- 
loio  inlelligunlur,  et  in  ipso  ialclleclu  uuila  *  sunl,  lulam  seiilio,  muliiplieemque  reseralioni»  siiae  fa- 
qiiia  ipveomnium,  quae  inlelligii,  Siibslaniialis  rallo  culialemqtjaerere.  Sediiepeniius  inUicia  transiliauir, 
esl,  ex  qiia  gcomelricorum  eoiporum  formulae  spe-  ipsam  quodammotio,  proiil  inierior  divini  lnniijiis 
cificaulur.  Et  quod  tle  Iriangulo  diximus,  de  ceicris  vadius  arriijerit,  oonlempbri  fonabimur.  Ac  priimrm  4 
qiioquc  rtaurl.s  angulosis,  seu  circularibiis,  siveobli-      dicas,  quaeso,  utrum  res  inielligibiles  seu  seiisibiN-.s 


4 


qiioquc  ftgi 

qiiis,  iii  planis  quoqiie  ac  solidis  intelllgendum  ; 
qtiippe  cuMCta  *  hacc  ima  eademqiie  raiione  in 
mcule  perila  discipiinabilique^in  iiolionibus  suis  sub- 
sisliuil.  Si  ergo  geomeirica  corpora,  sive  in  pbanla- 
siis  memoriac,  sive  iu  aliqua  maieria  sensibili  lor- 


pi  iores  sunt  aninio,  qiii  e.^s  iHtclligit,  vel  scnsu,  qinv 
sentiiinUir.  Pisc.  Ubi  aliint  esl,  quotl  hitclligii,  et  » 
aliuii,  quod  iulclligilur,  et  mclioris  naUirac  esi,  quod 
inlelligit,  quam  qnod  intelli.?il»r,  intHltgenti  animo 
seii  scnsu  seniienli  rem  inteilectam  scn  scnsam  " 


menlurin  nolionibus  sui.^  ralioiiabilibus,  omui  pliaa-  ^»  praeccdi,  ium  iiicongrue  dfxeiim.  Rcs  atilem  ipsas. 


(asia  atqiie  maleria  careniibiis,  super  omne ,  qiiod. 
sensii  corporeo  percipiiur,  vel  in  memoiia  (iguratiir, 
subsislunl :  quid  miruin,  corpora  qtioque  naitiralia, 
cx  qualitatibus  clementorum  mundi  composita,  inea 
iialura,  in  qua  eorum  notiiia  est,  subsistere,  praeser- 
lim  cum  onmia,  qiiae  ciica  corpora  seuliunlur,  in- 
coi-porea  sinl  ?  Nam  el  species,  quibus  conlinenlur, 
iucorporalessunl;  qnaniilates  similiter  ei  qualiiates 
intelligibilis  naluraeesse  nuUi  sapienti  diibiiim  vide- 
tur,  el  ab  iniellectualibus  vilalis  substaiUiae  rationi- 
bns  procedere. 

9.  Mag.  Quisquis  natmas  rerum  intenlus  perspe- 
xerii,  hacc  ila  se  liabere  incimctanier  invesiiet, 
lnsc.  llis  iiaqiic  discussis  non    incongrue   qiiaeri- 


qtiae  se  inlclligmit,  in  qiiantiim  se  inteiligcrc  pos- 
sunl  ",  non  dixerim  esse  semel  prioies.  Kam  iibi  les 
ipsa  et  siri  cognilio  Mmim  esl,  qualis  praccessio  ficfi 
poiest,  non  video.  Scioenim  me  esse,  ncc  lanieii  mo 
-pracccdtt  scientia  mei,  quia  non  alind  sum,  el  aliiid 
scieotia,  qu»  me  scio  ;  et  si  Hcscirem  nie  esse,  noii 
nescirem  igiiorare  me  esse  :  ac  per.linc,  siveseivero, 
sive  neseivero  me  esse,  scicniia  non  carebo ;  niihi 
enim  remanebil  scire  ignoraniiam  meam.  El  si  oinnc, 
qiiod  poteslscire  "*  seipsnm  nescire,nonpoiesiigno- 
rarc  se  ipsum  esse;  iiam  sr  penitus  non  <;5sel,  non 
scirel  seipsum  nescire  :  conficitur ,  omnino  esso. 
oimie,  quod  scil  se  esse,  vel  scit  se  nescire  se  cssc 
Si  qiiis  antem  lania  ignorantia  obrutns  ■est,  iil  ncc 


iiir,  qnomoLlo  omnis  creatura  in  homine  est  condila,  C  seipsiim  esse  seial,  nee  neseire  "•  seipsum  esse  sen- 


«  nm  ipse  posi  creaiionem  oranium  faclus  fuisse  pcr- 
bibeaiur.  Si  ergo  anle  ipsum  aniversa  creatura  vi- 
sibilis  et  invisibilis  creaia  esl ,  tit  drvina  Iradit 
historia.  uulliusque  conditio  posi  ipsum  legitur,  qua 
raiione  pos.siimus  perspicere ,  omnem  creaiuram  in 
liomine  conditam  fuisse?  Nam  si  quis  dixerit,  ntii» 
versrim  creaUiram  bis  condUam,  primo  quidein  spe- 
cialiter  in  seipsa,  secundo  vero  gener^aliief  iii  hoiui- 
iie,  non  facile  credidcrim  ralioni  convenire,  quia,  si 
ita  est,  proprium  substanliam  homo  non  habebit,  aed 
erit  veUui  qiiaedam  compositio  mullarum  rerum, 
iino  eliam  loiins  crealuiae  prius  faclae,  el  una  mul- 
tiplfrx  diversis  formis  exaggeralio.  Ei  quod  cslgra- 
vius,  siomniscrcalura,  sive  visibilis,  sive  invisibilis. 


liai,  .liU  penitus  talem  non  esse  :  hominem,  aul  om- 
nino  extineium  dixeriin.  !n  supradictis  quoquc  ra- 
tionibus  salis  inter  nos  staiutum  ",  haeo  duo  Im- 
manae  animae  simirl  et  inseparabilitcr  ac  semper 
iiiesse.:  scire  et  nescire.  Seit  enim,  seesse  rationa- 
bilcm  et  iiitellectualem  naluram ;  iiescit  autcm,  quid 
sil  ipse  iniellecliis  et  i(»sa  ratio^  Mag.  Non  eras  ergo, 
priusqiiam  scires  vcl  nescires  te  csse?  Disc.  No» ; 
simul  enim  accepi  esse,  et  cognoscere  mc  esse,  et 
inielligere,  me  ignorare,  quid  sum.  Mag.  Dic  mibi, 
qu.indo  HOliliam  sui  aecipit  homo,  ntrnm  4n  ilia  con- 
dilionc,  in  qua  omnes  homincs  univcrsaliter  facii 
sunl  in  primordiahbns  causis  nnte  tempora  secula- 
ria,  an  in  ipsa  gencralione,  quu  in  ordiiic  temporum, 


in  scipsa  perfectissime  facla  est;  perfectus  siquidem      Deo  soli  oognilo  el  praedefiniio,  in  hanc  vilam  pro- 


comlitor  dtim  sit  et  pIusquAm  perfecluSj  niillum  iin- 
pfirecUiiii  credibilc  est  conxlidisse  :  quomoilo  vebiti 
sccundam  coiidillonis  suae  '^  perfeciioncra  in  homine 
.ncceperit  ^ ,  qni  extrcnms  iii  divinis  Qperalionibus 
creaiur?  Et,  si  iia  esl,  n6n  de  nihiio  fecil  Dens  ho- 
minem  ail  imagiiiem  siiain,  sed  de  his,  qtiac  antc 
ipsum  facla  sunt.  Quod  si  quis  dixerit,  hnniamim 
corpus  non  dc  nihilo,  sed  de  aliquo  ten'cno,  videlicet 
liiDo  ^  conditmn  fuisse,  qiiid  dicturus  erit  de  meliori 


cedili^  Iiisc.  hi  utrisque,  ul  arbitror  :  in  mia  qui- 
dem  genei-aliter  in  causis  laienter,  iu  altera  vero 
speci.aliter  in  ensclibus  mauifoste,  N-.im  in  illa  pri- 
luordiali  et  gencr^ili  lolius  humanae  naturae  condi* 
lione  m*mn  seipsum  speciaiiter  cognoscil,  nequc  pro- 
priam  nc>tiii:m>  .S'ii  habere  incipii;  nna  cnim  ei  ge- 
neralis  cognitio  umiiium  esl  ibi,  soliqiie  Deo  cogni- 
Ux.  lllic  na'nqiie  on-r.(*s  hAmiaei  iimis  sunt,  itlc  pi*o- 
Itcio  ad  imaginom  Oci  jfacliis,  in  quo  omncs  crcati 


VAUIAE  LIXTIONES, 

■  Sic  CV  :  \  yrfHiion.  *  Sir.  CF;  A  nnica.  '  Sic  T.F:  A  cumua  finippc.  *  CK  (iisctin'inJi<iue.  '  Sic  CF; 
A  .wu/f  fnuililiou:^.  «  Sic  CF ;  A  avvepit.  '  Si»;  CF:  A  /o/o,  *  Sic  CK;  4  \ii2rU\  *  <«f  nm.  CF.  '"  Sic 
CE  ;  K  seii  seii.v'.  njtpehetisnm.  ♦'  Sic  Q"";  A  pos&im.  "  Corrj.,  \IA'  /nsatf.  '•  Sic  CF  ;  .\  xcirc.  "  Sic 
CF    A  staluitiirl 


•777  DE  DIVISIONK  NATURAE.  —  LllJEU  QtlAUTUS.  TTS 

sutil.  Ut  euim  oinncs  foniiae  vcl  specics,  quae  iii  A  l<*r  insila  csi,  qnanlum  cogniiiocreaiuraftcl  scipsam 
utio  gcnere  coiuineuliir,    u.Ihuc   per  differciilias  cl 


proprietales  iutelleclui  vet  st^nsui  cognilae  iiou 
siiccuinl)uul,  sed  veluii  (luitcd.im  unit.as  nontiuin  di- 
visa  subsistil,  cIomcc  uiuiquaeque  su;im  proprielalem 
el  tliirereiiiiam  iu  specic  iiulivijiia  iulelligibiliier  vel 
sensibiliier  accipiat  :  iia  uiiusquis^iue  in  comiiiu- 
nionc  liuuiauae  nalurae  nec  seipsum  nec  cousub- 
sianiiales  suos  propria  cognitione  discernit,  \)rius- 
<\unm  ii)  liiMie  nuimium  suis  temporibus,  juxia  «ptoil 
in  aeieruis  ralioiiibus  consiitulum  esl,  proccssoi  ii 
Mag.  Qnare  ergo  unusquisque  mox,  ui  ptf  gonc  - 
lionem  i^i  bunc  mundnm  provenerir,  iioii  simi-mmu 
eoguoscil?  Disc.  Poenam  praevaricaiionis  ii;;iuiac 
iu  hoc  manirestaii  noi\  tcnieie  (iixcrim.  ISam  si  bo- 


et  causam  suam  polesl  compreheiulerc?  Disc.  Non 
aliicr  exisiimo  ".  Nam  quomodo  imago  essel,  si  in 
aliqiio  ab  eo,  ciiius  imago  esl,  dislaret,  excepia  snb- 
jecti  ralione,  de  qua  In  superioribus  libris  dixiinus, 
duni  de  prolotypo,  hoc  cst,  de  priiuipali  exeuiplo 
ojusfjue  imagine  disputabamus,  dicenies,  ipsum 
Deum  principale  exemplum  essc  per  seipsum,  -i 
seipso,  in  seipso,  et  a  nuUo  crea|um  vel  fornjaium 
vel  conversum  subsisleris,  imagine:n  verd  ejus,  quae 
csl  homOi  ab  ipso  creaiam;,  nec  per  seipsam  esse,  neo 
a  seipsa,  nec  in  seipsa  subsislere,  sed  ab  eo,  C'  jus 
imago  est,  accepit  esse  seeundum  nivturam,  ctDeus 
esse  sccundum  graiiani,  eetera  qiiocpie  omnia,  quae 
de  Deo  praedicaiuur,  de  imagine  cjns  praedicari 


mo  non  peccarrl,  iii  tani  profumlam  siii  igiioraiiliam  B  posse,  sed  dc  Deo  csseniialiiatc,  de  imagine  vero 


panieipalioue?  Nam  el  boniias  est  et  boiia  iin;»go 
parlicipatione  summi  boni  summaeque  bonitatis,  cu- 
jus  imago  esl,  aelerna  quoque  et  aelci  pilas  papU- 
clpaiione  illius  aetcrni  ct  aelernitaiis,  a  qiia  f«>r- 
maia  est,  omnipoiefUia  iiem  pariicipalioae  illius* 
omnipotenliae,  a  qua  coiidita,  et  ad  quam  couvcr&a 
specifjcala  est.  Nam  si  humana  naiura  non  peccarci, 
eique,  qui  eam condideral,  incommutabililcr  '*  adhac- 
reret,  profecto  omnipotens  cssel.  Quicquid  eiiim  ii 
naiui-a  rerum  fieri  veliet,  iieGebSario  fieret,  quippc 
dum  nit  aliud  fieri  veU(>i,  pr;ieier  qiioti  Crealorem 
sui  fieri  velie  intelligeiet;  Crealoris  aulem  sui 
voluntatem  omnipoientem  incoiumulabilem  omnino 
inlelligeret,    si    ei    omnino    a.ibaerercf,    eumque 


profoclo  non  caderet;  sicul  neiine  if^nominiosam 
gouerationem  ex  duplici  sexu  ad  simililiuiinom  i;  ra- 
liouabilium  aiiimaliiim  iion  patereUir,  ni  Graccorum 
sapienlissimi  ceriissimis  ralionibns  aHirmaul  ».  Ipse 
siquideu!,  quisolusabsqne  peccaio  natiis  osl'  in  mun- 
ilo,  Rcdemptor  videlicel  inuuili,  nusquam  '  miii- 
<piam  talom  iguorr.ntiam  perpessns  esl,  sed  confe- 
slim,  ui  toucepius  el  iiatus  est,  el  seipsum  et  oin- 
nia  iulellexit,  ac  loqui  el  docere  ^  poiuit,  non  sn- 
Inm  quia  sapieniia  Patriserai,  quam  niliii  latet,  ve- 
rnm  eliam  quia  incontaminalam  lii'.manil;Uoin  acce- 
peiiU.  ut  oonLamiualam  purgarei;  non  quia  aliam 
.-iccepil  pracior  eam  quarn  restituit,  sed  quia  ipse 

sobis  inconiaminatus  in  ca  rcmaijsii,  ct  ad  medica-      ... 

inentnm  vulneris  vilialae  naturae  in  secreiissiihis  ^'  non  descreret,  iie  sibi  dissiinilis  ossei,  ei  ceier.i, 
ipsius  ralionibus  reservatus  \  Toin  qnippe  in  toiis  quac  recia  raiione  <!e  Deo  ejusquc  imagine  in- 
periit  »,  praetcr  iUum,  in  quo  soto  incorrupiibilis  tenigi,.  vel  cogiiari,  vel  praedicari  possunt  »'.  Mac. 
permansil.  Et  quideiu  maxiraum  ciemplum  graliae  Si  ergo  bumanae  naturae  aute  peccaium  iiieral  el 
ipse  esi,  non  quia  quid  cx  reatu  hunianae  naiura*  suimet  perfecla  coguiliOv  et  Cveatoris  sui,  quid  mi- 
indnltum  ei  sit«,  sed  quia  solus  omninm  nullis  prac-  ixim,  si  ratiouabiliier  de  ea  inlelligalur,  plenissimam 
cedeniiliws  meriiis  in  unitalem  subslanliiui  vcrbo 
Dei  conjnnctus  esl,  in  quo  omues  elscti,  de  plenitu- 
dine  gratiac  ejus  accipieutes,  filii  Dei  el  pariicipes 
divinae  snbsiautiae  fiunt.  Mag.  Ineral  ergo  humanae 
naturae  piUcuiia  perfeclissimam  sui  cognitioneu)  ha- 
bendi,  si  non  poccarel.  Disc.  Nif  verisimilius,  Casus 
quippe  iilius  maximus  ci  niiserrimus  erat,  scienliam 
el  sapjeiuiam  sibi  insHam  deserere,  et  in  profun- 


scieiiiiam  **  similium  ?ui  nalurarum,  ut  suiit  cae^ 
lestes  essentiae,  et  inferiorum  se,  ul  esi  mundns 
isle  cum  rationibus  suis  iiuelleclui  succumbeiuibus, 
babuisse,  et  adhuc  sola  possibililaie  cl  rcijisa  iu 
summis  bominiinis  Iiabere?  Disc.  Clare  inielljgeuti- 
bas  nou  erii  mirum,  sed  verum  el  vciisimile.  M\c. 
JHagna  lans  esl  '^  ac  vera  liumanae  naturae,  imo 
etjam  illius,  qui  sie  eam  creare  volnil.  Quapropier 
dain  ignorantiam  suimet  et  Creatovis  sui  labi,  quam-  q  de  inlellcctn  illius  ei  cognitione  similiter  lioc  (luoijuc 
vis  appeiilus  bcaliludinis,  quam  pcrdideraf,  etiam  accipiendnm  «*.  lU  enini  "  sapientia  creainx,  <|uod 
post  casum  in  ea  remansisse  intelligalur,  qul  in  e.t.  esl  Verbnm  Dei,  omnia,  qnac  in  ea  facla  smit,  prins 
liulio  modo  remaneret,  si  seipsam  el  Deuni  .sunia  quam  fiereiii,  vidil,  ipsaque  visio  eorum,  quae 
oimiiiio  ignoraret.  Mau.  Porfeoiissima  Igitur  '  co-  priiisquam  fierent,  visa  suut,  vora  o!  iuionimuta}..- 
gniiio  cl  sui  etCreatorisci  .inie  peccatum  naturali-      lis  >^  aeterna(pie  essentia  est,  jta  creata  sapienl.a, 

VA{UAJ<:  i.lXTIONES. 

•  Sio  Cl'';  A  i:a(iir,  esi  «(J.s..»,,'  ptua^o.  ^  Sio  CF ;  vnsiiiunn  om.  A.  '  Sic  CF ;  A  ct  docerc  nr  loqu,. 
*S.cCl^;  A  rcservidHr.  *  CF  ;»«.  f/.  '  Sic  CF ;  A  hU  ci.  '  Sio  CF ;  A  irgo.  •*  Sic  CF ;  A  aestmo. 
'  SicCF;  uelcrni  el  aeternilutis  —  iUius  om.  A.  i»  Sic  i.F;  Mm-nulnbiliier.  "  Sic  CF;.A  posseni. 
■'  Sic.-  F;  A  f)leni.-,si,nii  scieniia.  -^  Sic  CF  ;  A  tfnint.  ''»  Sio  CF ;  A  de  iiii.:;I!('clii  qHoqnc  illiu.s  (t  cogm- 
«loiie  s.mililer  accipiemlum.  '*  eniin  om.  I' ;  C  tjieie  sapieniia,  seJ  iiierae  ere  iinea  dei;'i:ie  i.i'il.  '"  Sic  Ct  ; 
A  ^M<?.     '^  A  iucommuniciibilis. 

NOTAK 

•DebaoJ   Scoli,  MavimiqueMiniMS  seq-iitur.  fal:;issiiM:-.d.>ot:n>-*  •C<  Cdqudecoi  Z'''>   nol   -  ol.var.-.^thnu*.. 


iS 


r:» 


JOANKIS  SCOTl 


<juae  «&l  Immaaa  nfihti-a,  omaia,  qiiae  m  sefacta  A  inlellecJnalis  csl  '*  particeps 


«le  angelica  qnippe 


si«nt«  prinsquam  fieieni,  cogtiDvit,  ip»a(iiiu  coguilio 
i^yniim,  quae,  ijjriiisquuni  liejeiit  ',  cognila  sunt,  vera 
essenlla  el  iiiconcassa  osi.  Psoiude  ipsa  noiilia  sa- 
pientiae  crealricisprima  causaiisqitc  toiiiis  creatnrae 
csssntia  recle  laielligilur  esse,  cogniiio  verocrcatae 
«apienijac  sscuiida  esseiUi.i  ei  siiporioris  iioiitiae 
<fiec!us  sr.bsisliL  Et  qiiod  «iixiiiius  de  priiua  et  cau- 
saii  esdeiitia  in  crealricis  snpientiae  notione  consti- 
lula;  deque  secunda  et  «Oeciiva,  quae  in  anima 
tiumana  subsisiere  nou  incongnie  asseritnr,  dc  om- 
iijbu3simi!i!er.  quae  circa  essentiamtoiius  creaturae 
djg!i«scun:ur,  incunctanlerinidligendum  est  *,  Omne 
siquideni,  quodcunque  in  Iiuiuana  inteiligentia  circa 
subsianiias  rerum  coasiiluiiur,  ex  ipsa  notitja  crea- 


iiunuinaqiie  essentia  et  iiatura  <<  scripium  est :  Qni 
fecit  caelos  in  iuiedeciu,  ac  si  aperte  diceretur  "  : 
qui  fecil  inlelieeluales  caclos.  Qiiapropier  nen  facile 
occurrit  ad  iiitclligcadum,  si  hoino  angelicis  essenliis 
substantialiter  coucreaii:&  sit,  qtiQino;!o  onmia  visilii- 
lia  et  invisibiiia  in  ipso  condita  sunt.  Nim  enim  ra- 
lioni  convenire  vidctur,  ui  ei  cum  caclesiibns  viriu- 
tibus  suae  simui  principium  condiiionis  babcat,  el 
eae  "  in  ipso  crealae  sint.  Mac.  Si  inlentns  iii- 
telleclualiitnt  et  rationabilium  naturarum  recipro- 
catn  copiilulienem  et  uniiatem  inspexeris,  invenics 
piofeclo  ct  angclicam  essenli.im  in  bumann,  ot  liw- 
inanam  iti  angelica  coiistitiilam.  In  omni  siqnidem, 
quodcunquc  purus  inicllectus  perfcctissime  cogno- 


!ricis  sapieiitiae  per  crealara  »  sapientiam  procedere,  R  scil,  fil,  eique  unum  cfncilur,  Taiita  qnippe  Itiiroanae  M 

— .*.^i„     < _•!_.•  !_■..         r^_..-.  .-_—  -.  .  -  _  -^ 


Fecla  naturae  consideratio  declara!.  Consiiluuntur 
auteits  circa  esseniias  iiiiidetti  species  sensibiies, 
quaiilitaics,  qu.-iUlales,  loca,  tenipora,  et  jUmilia, 
sine  quibus  essentia  inlclligi  esse  ^  non  potest. 
Qiiamobreni  tolum,  quod  volumus  siiadere,  brcviier 
bic  '  po  sumus  concluderc  ;  Quftinadmodiini  in- 
lellcctus  omn"um,  qiiae  Pater  fecit  iii  suo  Verbo 
«nigeniio,  essentia  eorum  est,  ei  cuiiclorttni,  qttae 
circa  eam  naiuraliler  inlelligunlur,  subslitulio  ♦,  ila 
oogniiio  omnium,  quae  Patiis  Yerbutn  in  hitniana 
anii^^a  creavit ,  essentia  esi  eonim ,  omniinnque  , 
«Hiae  cijrca  eam  naiuraliler  dignoscnntur,  stibjeciiim. 
JEt  qucKadmodum  divinus  inleileciiispraece;;ii  om- 
nia,  ct  omnia  est,  ita  cognitio  inleilectiialis  animae  ,.,  miis,  iiit<obismetinvicem  oincimur.  Siquidem  dumin 


tiatitrae  et  angclicae  societas  fuerat,  el  fierel,  si 
pi  inius  homo  non  peccarel,  ut  ulraque  unum  efllce- 
retiir.  Qiiod  etiam  in.  snmmis  hominihus,  qiioriitn 
priniiiiac  in  caelestibns  siini,  fieri  incipit.  Ei  angelii» 
qiiitlem  iti  hoinine  til  por  inteliecium  angeli,  qui  in 
liomine  cst,  el  homo  in  angelo  per  inlellectuni  hn- 
ininisin  angelo  conslitutitm.  Qni  enim,  ui  dixi,  piire 
intclligil,  in  co,  qiiod  inieliigil,  ftt.  Natura  itaoito 
iiiiellecluali.s  et  raiionaiis  '*  angelica  in  natiira  in- 
trllectuali  cl  ralioiiali  humana  facta  est,  queinadnio- 
duin  et  htimana  in  angelica  per  reciprocam  co- 
gnitionem,  qna  el  angclus  honuneni  intelligii,  et 
hcinioangclum.  Ncc  niirum.Nainet  nos,  diim  disputa- 


praeeedit  omnia,  quae  cognoscit ,  et  oinnia,  qitae 
praecognoscU,  esJ,  ut  in  diviiio  itttellectu  omnia 
cau.saliier,  in  humana  vero  cogniiione  effcctualiier 
subsislant.  Not!  quod  alia  sit  omnium  cssentsa,  ut 
saepe  disimus,  in  Yerbo,  alia  in  homine,  sj'd  qitod 
uii.ijtj  cnndetnqiie  aliicr  iii  causis  aeternis  '  siib- 
sJstcntem.  aliier  in  efrectibus  inlellectam  mens  spe- 
culalur;  illic  enim  superat  omnem  inlellpctiiin,  hic 
5!{ilcm  ex  his,  qiiae  circa  eatn  coiisidcraiiiur,  e.«se 
so!(iiai!io:lo  inleliigitiir;  in  ntrisqiie  vero,  qiiid  sil, 
siiiili  creato  iniellectjit  iiosse  licel.  Nam  si  itosci 
possct*,  non  omniinodo  Creatoris  sni  imnqiiiem  iii 


lelligo  quod  intelligis.  intHlectus  tuus  eOicior,  el  iii- 
cnabiliqtiodaminodoin  lefactussum.  Similitcrqiiando 
pureintcliigisquodegoplatjeintelligo,  Inlelleciusineu; 
etficeris,  ac  de  diiobus  intellectibus  fit  iiniis,  ab  eo, 
quod  ainho  sincereet  incuncianier  inielligrmus.  for- 
matits.  Yerbi  graiia,  nt  ex  numeris  exeinpluin  inlro- 
diicamus  :  senarium  nunierum  suis  partihns  essc 
aeqiialem  inielligis ;  el  ego  siiniliier  inielligo,  et  in- 
teliigere  le  intelligo,  sicutet  me  intelligis  intelliyere. 
IJterquc  nosler  inlellecius  unns  flt  senario  niimero 
foruiatiis,  ac  pcr  hoc  et  ego  in  te  crcor,  et  tn  in  me 
crearis/Non  cnim  aliud  sunuts,  aliud  tiosicr  inlel- 
se  oxprifr.enH,  qui  ex  his,  qiKirum  prificipiiim,  cl  lectns ;  vera  siquidem  ac  sutnma  nosira  essentia  esl 
caiisa,  et  conditur  est,  cogiioscitur  taninm  csse,  intolleolus  coniemplaiione  verilatis  spccificaiiis. 
(liiid  auifitii  sit ,   omuem  scttsttm  ei  »  inl*;l!e.ct!ini  d  Qnod  atilctn  iniellectus  ron  sohnn  coesscniialil.us 


fclTngiL  l)i.sc.  Nuib  igitnr  crcatt^ra  vel  visihilis  vcl 
Juvfsibilis  condilionem  liominis  praecedit,  non  loco, 
i;on  tenipore,  non  digaitate,  non  origine,  iion  .aeier- 
nil.ii.c,  et  siuipiitiler  nuUo  pra^^cessionis  snodo  ;  ipsa 
vcro  cojdtiilotte  et  dignitate,  non  auiem  loco  vel 
tctnpore  prieceiht  ca,  qiiaecitm  ea,  et  in  e.i,  et  infra 
fjini  crcaia  sunt;  his  vero,  qitiltus  condignitale 
nalurac  acqii.'»li.s  est,  caelestibns  videlicei  fssenliis, 
concreaia  rsi.   Nam  cl  ipsa  caelesiis  essentiae  et 


sil)i  natiiris,  verum  eiiam  inferiorihus  conrormari 
possil,  dum  cas  amando  tntelligit  seu  scittii,  sernio 
docct  aposiolicus,  intellectnale  nostrnm  '*  diligere 
visibiles  forinas  prohiboiis  '*,  dicendo  :  NoUte  con- 
furuiari  hnic  seculo.  Hac  itaque  raiione  reciprocae 
intelligentiao  et  angelus  in  hcniinc,  et  houio  in  an- 
gelo,  non  abs  re  crcari  dicitiir,  et  ncqiie  aiigehiin 
pniecedere  hoiniitcm  iiila  coHdiiionis  logc,  ulloprac- 
ces<»?onis  '^    niodo   recie  credilur    ct  intcliigitur, 


VAniAK  LF.CTIONES. 

'  Sio  (.1-  ,  rcjfiovii  —  fitiptu  oiii.  \     '  at  oin.  CF.     *  A  sapionli:ie  »)rorr^rt/«w.     *  Sic  CF;  A   essc  ih/W«! 
ligi.     "  Sic  (.V  ;  \  ac  mo.     *  nubtlitnlio  otii.    A.     *   A  e.riei-nis.     "  hic  CF  •  A  poleH.     °  scusvm  el  (ini.  A^' 
'*  Sic  A;  fsf   om.   CF.     >'  et   mlniti   oin.  CF.     >'  Sic  <.F,  A    dutret.     "  A  el  essentiae.     '*  Sic  C'F; 
t<\t\onnbi{iy..     '*  Cr:  nini  :  A  nimirum.     '*  Sic  CF    A  perh';l<{u$.     «^  A  proccssionis. 


761 


I)E  DIYISIONE  NATIJHAE.  -     IIBI.P.  QUAI\TLS. 


:««> 


Huamvis  i);Uiirae  flngelicae  crealioiiem  |MOf>lieiioa  \  conteiuplftliorus  hojr.o  iiilrojntuu. ,  *cfi  (mIcct.  < iin- 


iiarrziio  prius  luonuiUiol,  ul  ii:nlli  voi-.ii;i,  lii!iii3ii:iQ 
vcrr»  poslerius.  Nou  eiiiin,  iil  ail  saiiclii&  '  Aogusli- 
iitis  i[i  iiudcciino  '  tlc  Civilate  Dci,  crotiiliilc  esl, 
(liviiiani  Si  ripliiram  iii  operibus  sex  primordialiiiui  el 
inli-llij^iliiliiiin  ilicriiiu  coiiiiilioiicm  caeifsliiim  vir- 
iuiiiiti  oimiiiio  siliiissc,  setl  vel  in  prima  froiileGene- 
sco»,  isbi  scripUim  csl  :  Iii  princip-.o  fciil  Deus 
vaeluni  el  ttrram,  caeli  nomiiie  tMriim  f  icliir:im  pro- 
liilisse,  aiil  paulo  posl,  iihi  ail  :  Ll  di.rh  Deus,  (iat 
luXy  et  facta  esl  lux.  \n  allcriilro  namqiie  loco  prae- 
diclusPaler  aiigclicam  condiiioiicm  insinuaiam  fuissc 
anTsrmat,  el  maxiine  in  secunilo.  l.i  primo  t]oi|ipc  suh 
faeli  appcllaliOMe  lolius  invisibils  crealiinic  coiiiii- 
tioiiem  pbis  asscril  sij^niHcaiam  in  iiifoniii  maicria. 


tempialiiiiic  scxics  rcpelila  in  liiic  onrinium  inlrurtu- 
cliis  csl?  ViJclHr  ciiim  nOM  si;liun  anppiic:!  crwmiII.-., 
veriim  eliatn  sensibilinm  rcnim  (i!i;ic':iiii  digiii'.:;ie, 
ut  iion  dicain  lemporalilale  ,  liuni^iuam  piacccderc 
siilisliiutioncm  •.  Mxc.  QiiiiiMi:o  in  hcc  nn:ixiir.c  bu- 
manae  e.ssenliae  siiper  omnia,  quae  suiii,  n.;ini- 
fesli.ssiiiic  iligi;iias  apfiiiur.  Sitp;i»lA!..  luce  ci^iriu., 
dalur  inlelligi,  iii  omiiibns,  <;u;ic  :;iilf  coiisliiulio 
nem  Iiomi!iis  narranlnr,  ips!ii!i  fuissr  (lealiini,  imo 
Oiituia  iii  i])SO  consiiliil;!.  No:i  er.ini  nlia  ratium; 
aliiori  foriassis  "  iii  !ucis  vocabiilo  aiigelonim  con- 
siiiutio  a|)eric  i.ou  «lesciibiiur,  (iuippe  noii  esl 
dicUim  "  li.-^l  angclus  ,  vel  "  f;ici::imis  angfbim. 
qiicn)ndmo;hiin  expi'''ssc   esl   Si-iipumi  :   l'ii.c>ijmus 


<]iiam  aiigelicae  naliirae  specialiier  furmalioiiem.  in  D /lOfjijj^m,  nisi  i:i  iiiicii  gaiur,   iii   comlilioiie  liiC4.s 


€0  vero  (jiiol  .scriplum  esl  :  Fiai  lu.r,  ei  facia  tsi 
ius,  c:ielcsliu:n  essenlianim  formalionem  descrl- 
plam  i:iCMiicl;»n!er  asseiil  :  quaiiquam  alioru:u  sen- 
siim  inlroiluxcrii ,  qiii  in  lioo  (iivino  ])raece|vlo 
ciijnsilam  primilivae  lucis  sensibilis  '  localisqne  in 
siipcrioiibds  nmnJi  parlibus  opinanlr.r  coiistiuilii^- 
iicm;ciji  lamen  sensui  in  Eieincro  s;io  acuiissime 
r-ptignal.  Quo i  auiem  dictcm  esi  .  Ei  (rnisit  Deus  * 
tuccni  a  lenebris,  et  vocavit  Dcus  lucem  diem,  tene- 
brut  vera  nociem,  diiplicilcr  vall  inlcUigi  :  aul  enim 
lucis  vocabulo  fonnalio  crealurae  aiigelicac  in  specie 
propria,  leiiebrarum  vero  ipsius  praccedcn.s  origine, 
ijoi)  lcmporc  informilas  adhiic  imjierfectae,  aiii  divi- 


non  miims  iiomiiiis  qu.im  a!:gcli  cic:>!aii:  s!ibs!;iii- 
liam  sig  iiric;\(am  fuisse  '\  J'orro  si  caelcsli.'»  essi n- 
liae  (Ondilioiiis  /wc.'*  v<»r:ii.iilo  significalae  iiOiiio  pa;  - 
liceps  es!,  (j  iis  ''  ronim  n-iiiras  "  rccU!  iniiieu- 
lium  noii  coimcijiiciilcr  ir.-jiicial  omnia,  qua';  p(;st. 
lucis  cousliiulioiiciii  n:irr:iiil:n',  i<i  iiniiiint;  cr^a!:. 
esse,  non  soiiiin  sccuii.lum  conr.u  cogiiilioticm, 
verum  cli:iin  si^cfmdum  res  i}i=v.s,  i.iachcrliii)  diiiii 
incuiiclanlcr  videal ,  !i!iiic  n  uiidiim  bcii.sihili-.ui 
projitcr  homiiicm  f.icltim  fiiisse,  til  ei  pr;iecsscl  ui 
rex  regno,  el  '*  domimis  doimii,  niquc  co  ad  laudei^! 
Creatoris  uiercliir,  millis  ejus  p:irlibiis  siibdilus,  hc.l 
siipra  eum,  in  nullo  ejns  Iiidigens,  sidu  i  ■•gim;ni>  sii- 


sionc  '  liicis  a  lcnebris  segregalio  aiq^ue  differentia-    jjerveclus.  INon  cnim  liomo,  si  non  jwccircl,  iiitci- 
i  iiu.spariis  ai)gelicae,  qiiao  condiiori  sno  iiicommu-  C  p;uies  mundi  admiiiisirareliir,   sed  cjiis  '^  diiiv^MsI- 


(ahiliicr  adliaeseral,  meriioquc  suac  obedieuiiae  bea- 
liiiidinis  praescia,  ab  ea  patie,  qiiaein  veriiale  noii 
siclii,  se<i  suae  stiper!>iae  poena  in  lcnebras  igiio- 
raulia'.;  sui  lapsiis  fitUiri,  atque  actcrnae  miseriae 
cecidil,  significala  *  esl.  Quisqnis  aiilcm  plenius 
himc  diiplicem  inielleclum  divinissimi  magislri  itosse 
velir,  ipsiiis  verlia  in  Exemcro  sno,  et  in  pracfalo 
<le  Civiuic  Dei  vohimine  sliniiosus  legal;  quae  quo- 
niam  proii.xa,  el  omnibiis  iii  propatulo  sunt,  Imic 
nostrae  dispulaliuiiculae  siiperfiiium  niihi  visiim  est 
iiiserero.  Disc.  Provide;  non  (*nim  sanctoriim  Patriim 
SL'nleiitiae,  praesenim  si  phirimis  notae  siiil  ' ,  in- 
trodti(*e!i  h\e  snnl,  nisi  nW  siniima  necessilas  robo- 
randac  iMliocinationis  cxe.;;eril  propier  cos,  qui,  cum 


lalem  omnino  sibi  siibdilam  adiiiiuislr:irel,  iict-  rr  i  • 
poreis  his  sensibtis  moiialis  corporis  ad  illmn  u^j^c»- 
diim  nierelnr,  vermii  sineiillo  seiisiliili  moui  vc!  loi.iii 
V<1  lemporali,  solo  rali()ii;iliili  coiiluilu  iiiituialitir.'!  il 
iiilcrionim  ejtis  caiisaruiii,  !;i<iIlimo  rect;ie  v<.!;:!iUt- 
lis  iisu,  secundimi  icges  divinas  aetcriialiipr  a«:  -.iac 
errove  g.i:l)crnarel,  sive  in  adminisiralioiic  pailium, 
sive  in  administratioue  uhivcisilalis.  Si  vcro  r.K:i- 
torcm  desercndo  ex  (!igail;>i'*  siiie  naliirae  in  criii 
caderet,  iiiler  parlcs  cjus  i;;noi)ihier  dcpui:!!;;?,  di- 
vina  jaslitia  corrcc4iis,  sii:)c  jsraevaiiiatioiiis  pocn,'^'^ 
lu.3rct.  Proinde  post  iiiii;di  vi.sibilis  oir.a.us  i.;!:  r.'s 
lionem  iiitrodueiinr  l:on!0  veliHi  oiiii.i!;i)i  conclub  ^^f 
\\i  iiilelligereuir,  qim  !  omiila,  «jiiac  ai.te  ipsuis:  cbi: 


sint   raliocinaliimis  iiiscii,   plus    anctoriiati    quarn  •^  diH   narraniur,   iu   iji-o  miiicrsaliicr  compnhci. 


ralioiii  siiccumhunt. 

10.  Sed  velim  per  (e  iinsse,  qiiamobrem  angelica 
rxir.siiuilio  vehili  ii»  iiriiiia  iutellecliiali  die,  lioc  csl. 
iii  pTima  j»roj)helicae  conlcmplationis  ordiiialioiifi 
narrau.ir,  |)osUi!;>j!im  veid  itiicrposila  qualcrnari.i 
s<»nsil:ilis  mundi  Iheiria  hiimana  scxi;)  coulcmpla- 
lioiie  inlrodiiciUir  formalio  :  vcl  iil  npiMUlus  * 
dicam,  quare  non  in  |>rimo  inltoitii  toiisis  crealiirae 


diinuir.  Omuis  eiiiin  niimeiiis  n  :ijor  mir.oK  i:<  i:!- 
ira  ^*  se  numeniiii  conchidit.  N:ii:i  si  liomliiis  cciidi- 
tio  priniiliis  in  narraiione  condiiaruKi  reitiiii  "«ivo 
visiiiiliiim  sivc  invisiiiilium  apcrtc  '*  indic;::"  Uj>", 
t  ciera  cuiuia,  qiiotum  condilio  narralioi.is  or.ii  i-.' 
cira:ioiiem  ipslr.s  sciptercl-ir  ",  extra  r..Tli;raiif -' 
ejus  snhvslere  ciui  immerilo  vidcrentnr.  .him  v< n» 
quc.niam  in  fine  i.)mni:tin  divinorum  "  oj^erum  iuuc- 


VAIUAK  LECTIOMI  S. 

'   sanc'.U5  om.  ("K.     *  Sir  CI*';  .A  iii  und^-i  imu   libro.     '•  Sic  (  K  ;  A  visil'>Hs.     *    ffru^  om.  A.  *  S;c  ("J  ; 

k  divisionls.     *  A   signi[icnl!trn    esl      '  Sic  f.F;    A   suni.     '  A  opiiur.       'J  SicCI'";    K  linmuuii  p!8ocPde!c 

iuhxlilutio.     '<>  Sic  CK;   alliori  forasxii  om.  A.      "  Sic  CK ;    A  non  diclurr.  esi.     "  A   ui.     •'  Sic  CS-';    A 


creaiam  signipc  lionem    fuisse      "^  A   quasi 
'*  Sic  CF;  A  In.     ''  A  apie      "  A  sequarenli/r 


^  Sic  CF  ;  A  ncluralis. 
*'  Sic  CF     A  rtoliiiam 


'«  SicCF-.  A   II! . 


eju$  om    A 


'   5rc  CF  :    A  divinoorr,  orr.riofr:. 


7^)5  _  JOANNrS  SCOTI 

diicitur,  onniia  dfvjna  opm  I»  ippo  suLsistere  ei  A  pissime  animns  f;illjtur,  velnti  m  quibiisilam  noctiir- 


784 


coniprehendi  tnanifcstantur.  El  qnidein  caeJesles  es- 
seiiiia?,  hoc  est  angelicas,  dnobiis  moilis  in  ipso 
essi;  «IjMiims  ' ;  uno  qiiiden»,  quo  coessfiiiiialis,  l)0c 
csl  coinlclleclualis  ■•  el  corralioiiaiis  ei  »  est,  prae- 
ler  qiiod  lerrena  haec  liabil;uio  niorlalis  corporis 
posi  peccaium  impedit :  aiio.ro  vero,  qno  per  mu- 
uiain  cogaiiionem  sibi  iiivir;ein  inseruntur  ita,  ut 
ei  angeltis  in  hoiiiine  vehiii  hoino,  el  hoino  in  an- 
gelo  vchili  angelus  ,  reciproco  iiilelleclu  adnnali , 
simpliciqiie  venlalis  coiiiemplaiione   jformali  pro- 


iiis  "  luciibralloiiibus  ^mbiguus  aique  errjhundiis, 
ut  non  faciic  de  his,  qnae  per  scusum  recipit,  recinHi 
iiuliciiim  proferre  possil;  liiijusinodi  csempla  sinl 
rem.is  ia  ai|iia  qiiasi  fracliis,  avcrsa  l,icics  in  spe- 
culo**,  moiiis  naviganiibus  turrium,  imago  vociim, 
quae  a  Graecis  »vxm  vocator ,  el  niille  hujnsce- 
modi  "  jipecies  falsitqtum  omnibus  corporeis  sensj- 
biis  riaiuraliler  adbaereniium,  quas  discernere  ex 
vera  specie  rutionabHis  animae  jijdicium  laboriu- 
sissime  ct  solertissiine  sudat.   Haec  enim  nor»  in 


treaiiiiir  \  Quid  de  operibiis  secundae  propheiieae  rerum  naiura,  sed  in  sensibus  formaulur,  ac  safpc 
coniemplationis  Uicam-?  Nonne /Jimamen/toM,  hoc  anlmnm  falhuit,  et  in  errorem  miltunl,  falsa  vera 
esl  simpliciiim  elemenlorum  solidiias,  qnae  *  inier  «sse  appiobantem  *Meriins  modusesi '*,  qui  irmUi- 
.•iquas  primordiaiiiim  causarum  superiores,  el  mu-  pliciler  el  cuninlalim  Jiensibjlium  formarum  mime- 
labllilales  *  cor|)oreae  corruplibillsque  nalurae  in-  "  i<>s  aniino  fnfundit,  dum  *«  veluli  inmimerabilium 
fcriores,  lemporibus  et  locis  per  generalionein  el      sicllanim  ex  sphaer^  sensibilis  naiurae,  jimumerabi- 


solulionem  fluciuanles  facta  esl,  iu  humana  essentia 
subsiilulumcognosclmus?  Quis  enim  hnmanam  na- 
luram  pcrspicue  considerans,  non  caiholica  m«ndi 
elemenla  in  oa  reperial?  Quid  de  operibus  lertiae 
lucis  aesliraamlum?  Ntinquld  stabilitas  snbsianliae, 
aridae  vocalmlo  sigiiificata,  et  mntabilium  accjden- 
litim  inslabiiiias,  aquarum  inundalionibusintcUecta, 
et  baec  a  se  inviccm  naturali  differenila  discrcla,  in 
bomine  inlelligunlur,  instiper  etiam  vila  illa,  quae 
herliarum  surculorumque  diversas  ':pecies  ei  nblrit, 
et  augct,  ct  vivificat,  intra  paries  bumanae  naturae 
connnmeraltir?  Ei  quoniam  prima  die  in  condiiione 
fiicis  principJilis  pars  hominis  ac  snblimissima  lux, 


liiim  specjeium  variis  ordinibus  caeIaia,choros  '"'ac- 
«;ipit,  ia  l.intum  mislarum  '*  phanlasiarum  diflusjo- 
iiibus  perlurbalps,  ut  aui  vix,  aut  nunquam  de  pis 
siue  erioie  *'  vaJeal  jisdicarc,  sed  quibusdam  argu^ 
mentaiionibus  iilens.-"  veri  quodammodo  similia,  ac 
veluii  deinceriisceria  proferreconalurprobamina", 
et  nec  semper  eodem  modo  de  minutissimis  vi&ibiUum 
reramraiionibusdispulat;2liquandoqnlppecbriusve» 
ritaiiqiK-propinqiiius,  ut  splendidaesleliae,  aiiqiiando 
utiseuriiis  et  u  veritalelongius,  ut  obscurae,  aliquando 
obscurissimeelab  ipsis  rebns  longissime,  ul  vix  appa- 
renics,  opinionesquasdarjidepromil^ideoquesensiiuia 
lerlia  vis  diversis  stellarum  praefulsionibiis  signili- 


inteilectus  v»-.iclicct  et  raiio,  m  Cjonsoriio  angelicae  ^  <^a'"''-  TfipJex  itaque  "  senliendi  modus  in  iriplici 


iiaturae  constituta  est,  secmuiae  luejs  jHius,  hoc  est 
«xlerioris  sensiis,  ad  vlsil-ilinm  reriira  recipiendas 
fornias,  el  species,elqualiiat?s.  ci  qiianliiatesfacii, 
quarta  die  proplieiicae  iliofwjac  onlo  ralio.nabililer 
«OHditioiiem  inlroduxii  ^  Extevior  iiamquc  sensus, 
cxU.rioruin  reriim  inteinwntius,  qnamvis  proprie  et 
nalaraliter  ad  animam  perlineat ,  corpori  «.ame»  de- 
pul:\iur,  quoniani  per  cnrporis  instrqmenla  ^im 
siiam  cxercet.  Fulcbre  Itaque  illius  sensus  *,  qni 
torpori  ex  (|iiailuor  miindi  elemeniis  conqiosito  at- 
tribiiilur,  condilioncm  quarlo  loco  condilionis  r?- 
ruHi  prophctica  ihcoria  conslimit.  Quoniam  vcro 
ipsius  sensus  triplex  modus  est ,  quorum  primij.s , 


caelcslium  luminarlunj  ordine  coiisiiiuittir.  Quod 
c»im  so|  erii  in  mundo  ,  boc  cst  clarissimus  et  non 
falleiis  seiisiis  in  homine  ** ;  qnod  »^  luna  ,  hoc  est 
ambigia  phaiiiasia  ac'"  veliiti  dubia  lux  aniiiii  sen* 
liontis;  qiioJ  »*slellae,  hoc  est  incomprehensibiles  t{ 
minntissimi  pluuitasiarnm  numerj  ex  innnmerabili- 
l)US  el  incomprehensibilibus  coriioralium  rerum  spe- 
cicbns  procieati.  El  ne  mireris,  quae  in  liiimana  na- 
lura  videniiir ,  scnsus  dico  corporeos  ,  per  majora 
mundi ,  boc  est ,  per  caeleslia  corpora  signifioari ; 
verirsima  quippe  ratio  iiicunciantcr  nos  docet,  uiiuni 
hominem  et  singulariier  unum  majorem  esse  uni- 
verso  numdo  visibilj ,  non  mole  parlium  ,  sed  har- 
mor.iae  rationabilis  naiurae  dignilaic-  Nam  si  mc- 


qui  sinc  ulla  erroris  occasione  spccics  reruni  seiisi-  t»  mi 

»;i!ium  animo  ii;leniuniiat  tam  praeclare,  ul  faril-      lior  est  Qnima  vermicuti ,   «l  saiictus  Pater  Aiigusti- 


lime  ac  sine  ullo  labore  ipsas  species  judex  anjjmi.i 
planissimc  omni  caligine  reaioia  discernai  :  ac  per 
iiuc  nuii  immcriio  ^  liiminare  iiiajus  appelblin'; 
ipse  siqnideiii  atriiiiuui  non  faitit,  ac  veluti  claris- 
siinns  sol  yi!iiii>:  s«n.sil>iles  specios  delegit,  ratio- 
riiqiic  palcfacil.  Scciimjiis  vcro  iiiodiis  csl  "*,  qtii 
veiiill  luiiiiiiare  mimis  dicilur,  ille,  per  qiiem  &ae- 

ips 


nus  edocel,  quam  corpus  solare  lotum  mundum  itlu- 
slrans ;  vila  siquidem  exlrerAa,  qualiscunqtie  sii ,  priiiio 
corpoii  preiiosissimoque  dignitaie  essentiac  praepo- 
nilur  5  qiiid  mirum,  s;  onmia  'oiiiis  mundi  corpora 
hiimano  scusui  posiponaniur?  Primiim  quidcm  ra- 
lioiie  illii,  <ltu  pracjionitnr  caiisa  naluralis  bis,  qiiac 
propler  eam  naiuraliter  fiunl;  ci  quidem  sensibilia 


VAUIAh  LECTIONES. 

tf.s.sf  (iuolai"    modis  dixiinus.      *  Sic  F  ,   M.    iiKellcLtHnlis. 
liiin  qttaf. 


••  Sie  A;  CK  '■«  ;f)5.-  essr  dtwbv"  mfnlis  dixiimis.  *  Sic  F,  M.  intellcctunlis.  '  Sic  (.t  ;  A  /««• 
C?  poneaiur.  »  Sic  (-.t  ■  \  liiin  quae-.  *  SicCF-  A  tnulabilen  '  Sic  CF ;  A  i«/jWii.ri/  (oiidUio- 
ticm.  «  Sic  CF;  A  snisus  Ulius.  »  Sic  CF ;  K  discernal.  qui  t»odus  viiio)ii.<  liiniinare  ccl.  ">  Hiodiis  fk< 
om.  CF.  '»  Sic  CF;  A  iii  mciuin^  quibusaam.  »»  Sic  A :  CF  specHlu  '=  liujusceuH.di  oin.  A  ''  ^'*i,*^-*' 
A  el  falaa  veru  esse  approbutit.  '»  esl  om.  CA.  «•  Sic  CF;  A  ac.  "  Sic  CF;  A  colwrs.  ""  Sic  Lb  ;  A 
inulurtiidum.  "  Sic  CF;  A  siiie  ii//o  crroro.  "  Sic  CF;  nleiis  om  A.  *'  Sic  CF;  prohamnia  om  A. 
♦'•  it.ujHC  om.  CF.    "  Sic  CF;  A  in  hvfninc  seitsus      '' A  ei  quod.     ■'   Sic  CF ;  A  e:.    »»  A  ei  quod. 


ISo  DE  DIVISIONE  NA  rtftnK.  —  LIUER  QUARTllS.  786 

|»ro|)lcr  sensum  facla  ,   noii  anleiK  seusns  propler  A  Scripiura  dicente  :  El  diril  Deiis :  FacianiHs  tiomi' 

tiem  ad  imaginem  el  iimi^itudinpm  iioslrnm^el  prafiii 


6cn<>il'ilia,  ueiiio  sapieiitinii  «Juttitai;  deinde  qnod 
veni  iMiioiie  pneponilur  Oigiitl-ale  nalnrae  ,  qtioil 
jiiilirat,  ci,  quod  jiiiliriitiir.  Sijiisus  auiein  <!<'  scusi- 
ImLLuis,  iioii  vero  seiisiliilia  lio  seusilxis  jiKJicaie, 
iiii'i>  nauiras  teniiu  pure  spooul.>iili  e^t  aml)i^iiiiin. 
liiic  acceilil,  <]iii)<l  sonsus  non  iiisi  iii  suiisiaiilia  vi- 
lali,  iii  r|ua  maiiifcslissiinus  itioKis  vitae  esi,  cousli- 
luitiir  seiisib:lia  vero ,  in  quaiiium  corpora  sunt, 
quoniam  extreniuin  in  creaturis  obtiiienl  locuiri,  iiec 
seiuper  molum  vilae  apertc  <len)onstrant.  ^ensil.i- 
liuin  quippc  quaedani  suni,  in  quiinis  aut  vix  viialis 
molus  npparel,  aul  nun<]uaii). Postrenio  nulluin  nn-^ 
sihile  viia  esi,  quamvis  »  viia  moveri  videaiur :  seu- 
Kuu)  vero  non  solnni  vJvere ,  vernin  eiiain  suhsi;*»- 


piacibus  maria ,  el  voluliiibui  caeli,  el  besliis,  uiiiver- 
xacque  crealurae  ,  omiiitfue  replili  quod  movelur  in 
terrti.  El  creavil  Deiis  lioniiiiem  ad  imiigiiiem  suam, 
ad  imaqiuem  Dei  crciivil  illitm.  Ul>i  piiino  notan- 
dum  ,  quod  iii  coiiiliiioiie  oiniiiiiin  ,  qiiae  al>  iiiitia 
creaturae  In  praediclis  i|uiniiiie  iulelicciualitius  die« 
biis  narraiiiiir,  divinae  nalurae  superessenualis  un'i- 
l:is  ej  inclTaliilis  Triniias*,  vcl,  ul  ait  saiictiis  Diony- 
siiis  Areopagila,  sminnne  bunitalis  fecuuditai  apcrlc 
non  esicxpressa.  Quamvis  iit  eo,  <piod  scripliiin  esl  : 
Jn  priiicipio  fecil  Deus  caelitm  el  lerram ,  Palris  et 
Filii  personas  significari  non  incongruc  inloHigitur  : 
Dei  quidein  vocabulo  Paler,  principii  veio  Yerbum, 


liaji  nessc  viiae ',  ipsa  docet  nauira.  Kl  si  quanti-  B  el  j)auloposiSplriiussaiictusiiiiroduciinr,ubi  dicv.*»! 


las  el  magiiiiudo  corporeac  moHs  in  rcbus  ^nsibili- 
tus  budutur,  latidabilior  est  ipsa  quantilas  el  ma- 
gniludo  virlutis»  quae  in  sensibus  siibstituia  esi. 
Vide^  quania  vis  est  in  sensu  oculorum  ad  Uisiraiida 
In  inflniluni  lucida  spaii.t,  ad  rormaudas  in  se  di- 
vei-sas  et  innumerabiles  species  corporum,  coloruni, 
(igurariink ,  ceterorninqiie  ,  qnornm  phaniasiae  pcr 
bunc  sensiiin  inemnriam  iagro  ■iimtiir.  Quid  tU:  vir- 


est :  Ei  Spintus  Dei  fovebat  aquas;  ac  sic  in  condi- 
tione  primordialium  causarum  san<^e  Triniialis  siia» 
delnr  proprietas.  In  proressionibus  ciiam  ipsaruni 
causaruiu  in  forinaseti.pi;ciessuaseandcmTriiiilalciu  ' 
Scripiura  coinmemorare  inspiciiur.  Verbi  graiia  :'" 
Dixii  Deus :  Fiai  lux  ,  D6i  nomlne  Patrem,  Verbo 
uuieni  sensibili ,  qnod  est  dixit ,  unigeniium  el  su- 
pcrinteHigiliile  ejus  Verbuin,  in  quo  et  per  quod  fecit. 


lule  auilien<Ji  <lices?  Tanlas  quip|)e  voces  siinMl  so-  quaesunl,  omnia.  UWwe.vQdicht^^-.EividilDeuslucem 

nanles,  ei  inlcr  se  discrepantes  simul  poiesl  anJilns  quia  bonaesi,  Spiriium  sanclum  insinual.  Id  ipsuui 

in  seipsum  baurire  atquc  disceniere.  In  limic  inoditm  in  ceieris  qnoque  diebus  facil,  ubicumqne  addit : 

qui$quis  reliquos  seiisus  inspexerii,  mirabilt?s  iiicHj-  Et  vidii  Deus,  quod  essei  6o««m.Sexiavcro  die  duni 

bile.^que  eorum  virlulcs  conlernplabitur.  Hin<!  <!ai.ur  bomo  formalur.  ci  unilas  diviiiae  Mitnrae,  cl  tiinitas 

Inlelligi,  quemadmodum  universitalis  coiulilac  iniel-  .  apei  lissime  praedicalur  :  nnilas  quidcm  diccndo  et 

ligibiles  rationes,  in  quantum  inielligi  possun!,  iii  ^  aii,  ut  snbaudiatur  Deus,  vel  *  sicul  apcrle  Septua- 

Iiominis  intelleciu  creaiae  sunt,  iin  ejusdem  niiiver-  ginia  interpreiati  sunt,  et  dixit  Oen*,  plurali  autcm 


liiatis  sensibiles  species  et  qiiantiiates  et  qualiial<'s, 
in  qtianturn  seuiiri  pnssuint,  in  liumano  sensu  <-oni!i- 
lionis  siiae  c^ius;<s  coustiiuuni  atque  snbsistunt.  Sod 
qiioniam  ipse  sensiis  non  bon'>ini  tantum,  sed  et  ce- 
teris  aninialibus  natnraliler  ines!,  proplerea  el  aliam 
paiiliir  distribulionem.  Tribuitur  enim  el  replilibus 
inaris  ei  volatilibiis  caeii  qninla  '  propbeiica  con- 
lcnpbiione.  Msc  ifnmeriio,  cuni  el  ipse  s^jnsns.  qui 
quiiiip  die  naiurae  rerum  iiiserilur,  qninqueperiilus 
sii.  Terrenis  quoqiie  aniinalibus  sexla  die  copulalur, 
ea  inleniione,  lU  opincr,  quoiiiam  ipsa  majorem  co- 
gnaiionem  cum  liomine,  qui  sexia  die  facliis  esi,  vi- 


verbo,  qnod  esl  faciamus,  trcs  siibslantiae  unius  es- 
senliae,  vel  ut  nsitatius  Latini  volnnt,  ires  personae 
unius  substanliae  exprimunlur,  Nec  immerilo.  Ubi 
enim  iinago  conditur,  ibi  principale  exemplum,  cu- 
jus  imago  cst,  aperlissime  aperilnr. 

11.  Sed  quoniam  liomo,  dnm  '  sit  unus,  velull  ex 
multis  pariibus  compositus  esi;  constat  cnim  ex  cor- 
pore,  hoc  est  e\  formata  niateria  scnsibili  et  anifna, 
lioc  esl  sensn  el  ralione,  H  inielleclu,  et  viiali 
motu  :  qiiaeritnr,  ulriim  pcr  omnes  suas  paries  ad 
imaginem  Dei  ho:no  "  factus  est,  nn  secundum  eas 
solnmmodo,  quae  in  eo  escel.siori.s  vel  excellcnlissi- 


denlur  haberc,  qtiam  qttse  d»  aqunrnm  naiiira  pro-  jy  inae  n.ilnr»e  sunt.  Ei  quid  libi  videtur  de  tali  ncgo- 

lio,  si  liliet,  edissere.  Disc.  De  hac  quaeslione  omnes 
■fere  sacrae  Scriptura»?  exposilorcs  non  taceni.  Et 
primnm  quidem  unanimiler  perbibent,  bominem.,  ia 
quanlum  corpus  est ,  ad  imaginein  Dei  non  essc 
factum;  Dens  quippe  incorporciis  esl ,  nihilqne  cor- 
poralitatis  al  iiicst,  vc!  uciidit  IHrum  vero secnnduin 
ainmain *, boc csl  secundum omnes paiies,  quae inlel- 
lignntnr  in  anima,  ad  imaginem  Dei  londitus  est,  aq 
secimdnm  praeceilentes  soliimmoslo,  stndiosissime  a 
spiritualibus  viris  csl  "*  qiwesiium,*cl  ad  lioc  pcr- 


dncla  sunt.  ipse  iiaqiiu  bonio  ,  cujus  condilio  in 
praetlieris  divinae  operationis  conlempbticnibus  per 
singiila  latenier  insinuatur,  qnoniam  in  ipso  el  Gum 
ipso  praedicta  omnia  condila  snnt  ,  non  per  moras 
lempotum,  sed  ordinflinn»*  cjusarum  in  cffeclus 
suos  nuinanliiim,  in  tiiio  tutins  universilalis  mani- 
feste  formatur,  scnarin  rrpelitiono  proplu^iiMe  theo- 
riae  peiacia,  ni  eo  nuincri»  noii  solum  peifeelio  hii- 
niaiiae  nalnrae,  veruin  eliani  omniiini,  quat*  anle 
ipsam  expricaLi  sunl,  in  ea  conditio  signilicaretnr. 


VARIAE  LECTiONES. 

•  Sic  CI'":   A  qLn.     ■«  Sic  CF ;   A   sithsfttnlialiier  esxc  vilaitK      '  Sic  CF;  A  »n  qiiinla. 
pluranas.    »  Sic  CF ;  A  didt.     •  Sic  CV ;  id  oin.  A.    ^  Sie  CF  ;  A  cnm.  •  "  homo  om.  CF. 
secundiim  omiiia.     '"  cs!  om.  CF. 


^  S;cCF;  A 
»  Sie  CF ;  .^ 


787  JOANNIS  SCOTI  7?,8 

vcuiuiji,  iio:i  alibi  iiisi  sccuiidun»  exceHenlissiinani  \  Gregoriiis  Nyssaciis  asscrii  in  sernior.c  de  ',in.--yr,-e. 

y'\\  partOin,  i:ilelligibiloni  viilolicet,  diviiKim  iiijagi- 

iioa»  cxpriiui.  Qiiae  p:ir.s  vehui  Uirorn.ls  iiilelligiUir, 

iii  l»ioltooiu  iiliiie,  ei  raiioiie,  el  sensu  iiiloriori,  dc 

qiiiinis  iii  *   supeiiorll^fis  liijris   iiuilta  iiiier  m)!*  al- 

torii:il:i  siinl.  l!la  siiiuidfiu   vit;i,  qn;»  corpiiri  aduiii.i- 

&li"ilur  ',  ct  rjua  aiii:iia  liumana  'iiiilrllivao  ot  ;iiicii- 

vao  vilao,  ijii;to  herbis  oi  arboribus  spocialilor  allri- 

liiila  csl ,    coiu!nunic;iro    vidoiur,    soitsus   quui|iiii 

cxierior   tH  iMiiiiiiuepcriilus  ,   ijuo    irr;iiioiia!,'jlibus 

Siiiiiiulibus   hoiiio  i^Oiiiiiiunioat,  <|uaiuvis  ad  parles 

a;iii»iao  periinore   inli'IiigaiK;ir  *,  fis  *  lanioii  inosse 

s:iiagiueiu  \)A  mulli   s:ipienlcs  aiinoj;ant.  Sed  duiu 

ips:i  iatio  lii::iia::aiu  aniiuinu  diligoitiius  coiispicatur, 

fc:;!:i;lie!ss::ii:;<'  lUiturie  eani   ropeiit,.  lolaiiKpie  per 


Ilinc  dalur  iulelli^i,  to^laiu  auiiuaiu  liuuiaicitu  al 
iiiuiginen»  Doi  lactaiu,  «piia  tola  iiitelieclus  osl  ii.iii- 
li^'ons,  lola  raiio  di.spiil;iiis,  lola  sciisus  iu  inlerioii 
sciisu  et  seutiens,  lola  viia  el  vlviiic;in>.  I)iio!.i::i 
auiciii  iiiodis  uia.xiuic  iiuiiKuiau)  ^iniuiau)  ad  i:ii:ii^i- 
liOiii  l)L*i  iiiol.iiu  cognosoiiiius  :  priuio  (pii.leiu,  (jiioJ, 
sicul  l)tus  pcr  oiiiiiia  (piae  suut  dill;indil.ir,  ei  a 
iiiilio  eoriiui  poU'Slconiprel!c:iJi,  iia  "  aiiinia  loluui 
S!ii  0(Mp;.rIs  organuiii  ponetrat,  ab  co  laiiieu  oonclu;li 
iioii  valot ;  secundo  vero,  (piod  ([iioiuiuliiioduiu  de 
l)co  pracdicalur  soiinuiiiodo  essc,  iii;!lo  uiodo  auler:! 
«loliiiiiiir  t|uid  sil,  ita  «^  iiiiinaua  ani:u:i  taniuiumodo 
inloliigiliir  esse,  ipjid  aiileui  sit  ,  wc  illa  ipsii,  nec 
alia  cioalura  intelligit.  Sicul  pr.ielaliis  Grcgorius  iii 
i»i!;uu  iii  s.ipsa,  01  iiullo  modo  in  aliijua  siii  parle  |j  unueciuio  capilulo  piaodicli  scruionis  de  iiuagine  '^, 


*ii:isiiuili:iu  »•:!,  vcl  iiilerioreiu,  vol  superiorciii  soipsa 
ju  ullo  001  u  111,  tpiae  iu  ipsa  esseislialilcr  csse  intelli- 
guilur.  ToJ.i  «juippP!,  ui  praediciuni  csl  ",  corpiis 
fciiuiu  a;Iiui.:i<5r:ii,  iiiiiril,  augci  "  ;  tiiia  seiilit  iii  son- 
silius;  to::u!'ru!U  soiisibiliiuu  ph:irila>i;is  rccipii;  lola 
i.i  t.ci  iu'3oril»iis  iiiiiiioris,  ipii  priuu  p!i;iiil:isias  sc:»- 
^i''ilii;i:i  sus.ipiii.il;  lol;i  i;»  progrossoill.iis,  tpii  eas 
i:.:r..d:ii:!iiil:  io!a  in  rocord;ibilibus,ijui  o;i.-5  io;ii '  me- 
i;ioi';;ii;  t.'0:uiUi'iida!il ,  loia  iii  lotu  mciiKuia,  lota 
S!!jiOi'  i<;i;u!i  i!!Ciuori;yu,  sivi'  rcriim  .•5v':isii;iri!im  sive 
ivruiit  I;ilcin,;I!tiiii!iii.  Ac  pcr  boc  noi)  illius  p;uliiiiu 
divcrsli.ts,  \-\  Jiiuio.i  p;irl.'S  iu  o:i  i^ssc  (iiceuduui 
e.^t  *,  sc.l  :i.!i:iii;is:r;;iio;i;i!u  ac  iii.ituii:ii  Viirioliis  di- 
t^uosciiur;  niolus  (pj';;;»-;  cjus  parics  c.j;ts  Siint,(jiii 


corporoos  sensiis  ai»  afiiuii  iiasura  disioriiens,  oxpla- 
ual  ipsuui  ani;uuni,  incoiuprelieusihileiu  alliriuans. 
Quid  IjiluY  esl,  iiujuil,  ammus  r.ecundum  sni  i:a:u- 
ram,  qui  sensuum  virlniii.ius  scii^sum  in.aeiiiiuv,  ct  per 
siiigulus  convenienler  eoruni,  tiiu-e  sunl,  scicinium  rc' 
cipil  ?  A«»n  <jr«j«  uliud  ijuid  pi«e!er  si^nsus  vsl,  nun 
arbilror  (juentpiim  supienliuin  dubUo.re.  Si  cniin  id 
ijisum  esset,  sensui  ml  niviin  oninino  habercl  secun- 
duni  '"  sensuiH  operum  societiHem ;  eo  quud  simplex 
(juidein  ipse  esl,  uil  uulein  vuiium  in  siutplo  '^  consi' 
ilerulur,  Nunc  •'  vero  oninibus  cumpurutis  iiHud  (jiii- 
dem  tuctitin  esse,  aliud  olfactuin,  uliis  siinililcr  ids>ine 
communione  ad  se  inticcm  dmpositis,  iiuuniuw.  acqua- 
iiter  unicuique  el  convcnienter  iidcsi;  nllerum  iiuiU 
diversi'.3  iuloliigciiiiiis  i:!  liulma  f;ici:i!;l.  ip  a  sitpii- C  c/^0'/«f  omnino  ipsum  (iniiuu/n  jirueter  seusuiu  siibsli' 


doui  i!i  seipsa  lola  uhiijie  t  st  et  iuiliviiua;  luoiiis 
rtiiiou  ipsliis,  qiios  cii:'.:ii  nuuieros  ani;ii:»lcs  VHCiinl, 
«;';:.•.  ii!  aiii:i:a  .sunl,  invcrsis  appcllationiijus  signifl- 
c;;::; •.:;•.  Duiu  Ciiiitf  oiro:i  '  C)c:itorcni  suuiu  ,  supcr  ''* 
6cips;i!ii  -'  cl  siip'..'r  lo;ii!s  croalurie  iiilcllij^culiaiii, 
c  miouiplalivo  luotu  vcra^.iur,  iiilelioohis  sou  lueus 
soti  auiiuiis;  duni  r:uio!ics  roruui  vchili  secimdo 
juoiu  iuilurali  ijivosligat,  ralio;*dum  iuvcuil  eas  el 
•lisoor.iii  :'.ti]!!'j  dciiuil,  soiisus  iiMorior;  (luni  rerum 
sciiiiii.ilium  plia:j!asias  pcr  orgaiia  corponiliuiu  sen- 
suuiii  looipil,  seusus  o.vterior,  iion  qiiod  sil  ipse 
sulislaiihaliicr  seustis  exierioy  aniiua ,  sed  tpiod  pcr 
jpsuiu  reruin  scusibiliuni  foin^as  ct  species  seutii ; 
niagua  eniiu  differeiiiia  esl  inter  iiatuTaiu  sjuiplicis 


luere  per  naluram,  ne  (juis  caria  iiilcUeciuaH  simpiici- 
luii  commisceat.  Quis  cocfnovit  unimum  Doiuiui,  uit 
Aitostolus.  Eijo  aiUem  praeler  lioc  dico  :  quis  sinm 
utiiinuminteUexit?  bicani,  qui  Dei  nuturam  intcr  ea, 
quiie  in  eorum  i:ompreliensionesunt,  faciiu!,  si  scipsoi 
iiiieilexcrunl*^,  si  '*  sui  uniini  nutuyuin  co(jnoicre  f 
Muitum  fortasiis  **  purlibiiis  quidam  **  esl,  muUum- 
que  couijiosilus.  Kl  quomodo  inlellcctsiule  in  coiuposi- 
tifiue  est?  Aut  quis  modus  est  diiersoruin  gencrumcou' 
crctioiiis?  Sed  siinplex  •'  cC  inconiposiius,  quomodo  in 
Hiultipi.citer  parlitam  sensuuliititani  dividitur,  (jiiomoi^o 
in  sinijuiaritalevarium,  quomodo  **  in  vurlelale  unuin? 
Scd  coijnuscens  eorum,  de  quibus  dutitutur,  folutiot 
nem^  in  ipsam  t)ei  vocein  '"^  rrcurro.  Faciu-nus  ftiini. 


Kiiiuii,  «lcoiporaliuiu   iustismicnlorum  riiiiUipIiceni  ^^ '"7'''''  injminein   ud   imayinem  et   siwiiinidineni  no 


\arici:item;  duui  oorpus  aduiiuistrat  nutrieR.io  illud 
vl  ;tugendo,  vil;iiis  molus  mcruii  appellari  ,  dum  sjt 
ips;i  siuiplicissimae  '*el  iiidlvidiiae  el  impartiliilis '* 
es5enliae,  el  '*  ucc  miuor  in  luinoribus  suis  olliciis, 
neo  iuiijoi'  lu  inajoriluis,  ucc  maxiiua  in  iuaNiiuis, 
?ed  in  ouiuibus  sibiuiel  ae([ualis  cst,  ut  iiiaijutis  illo 


slrum**.  Itnuijo  doncc  in  nuilo  eoruvi,  quac  in  prin- 
cipuli   inieliHjuW.ur  exrmplo,   dcficial ,    proprie    esl\ 
imago;  si  rero  in    uliquo  cx  simUiiudine  principuHal 
exciiipii  e.rces.terit,  in  itia  parie  imaijo  nun  es!.  Non  •• 
eryo  quoitiuni  in  hi.'!-  quae  circa  dir:n:!>i;  ^onsideruntnri 
tiaturant,  iuLOiiipyelieni^ibiiita.^  csseiid:ic  esl,   necest 


VARlAf;  I.IXTIONES. 

«  iii  o;ii.  A.  *  Sio  (11'';  A  r.lfo  n>r!'.  subministralur.  '' Sic  ('.F;  .•K  iulcHi^olur.  *  .Sic  lll-';  A  ('?*. 
pruediclnm  esl  tiiri  A.  "  Si  •  «I»',  A  e!  aii^ol.  '  Sio  (IF;  eobdcin  oiii.  A.  "  r;.'  om.  ilV;  '  Sic  (li-';  ai 
orri.  M'..  '"  Sic  AF;  C  pcr  sfcipsiuYi.  "  A  siipor siips.ini  attcnJil  ol  (  •itlcndii  oiii.  (IF.)  '*  A  simplioiij 
rfii.o  mdurue  ci  inrtividu  i..'.  "  Sio  «IF;  A  cl  in  purtibus  c^seuliae.  **  (V  «uu.  .•V.  *"  Sic  (IF;  A  tda  aoiil 
'*.\;'./a  liuiuana.  "  ./«?  ii.'j.!';i'/(*'ijiu.  A,  '*  secnnduni  om.  (IF.  "  Sic<IF;  .\  .'iiinplice.  *'-SIc{IF;  A  Mi 
^'  A  iiiitlte.vcriitt.  "  5»  oiu."  CF.  *''  Sir  F.F;  forlassla  om.  A.  "•  Sic  C.l  A  quuiJtr.  *'  V  *ed  s.'  ^ifOpU 
■'•  quomvH'j  om.  A.     '■  A  (cio.;!  Dci.     '■  nostram  om.  (d'.     ■■'Sir  (.{•';  A  /V<?nnc. 


789  DE  mVlSlONt:  iNATURAE.  —  LIBE R  QL'AUTll5.  790 

rium  ertt,  entv,  tfiti  sorlilur  imayinem,  onmem  «  ad  A  copvlam  el  simiHltuUnew,  quue  a<l  illud  etl,  cfficitur, 


principale  exemp'.um  imitirtionetii  haliere.  Si  enim  imn 
gviis  ttalura  principale  exsntplum  comprcheiiderit , 
tuper  *  compvcbtniionem  erit;  si  cofilrarietas  eorum, 
qvne  cottsideranlur,  invetvltir  ^  quod  oportel  ',  peccu- 
tum  imuginis  reprehendilur,  Quoaiam  veto  scietttiaKi 
futjil  ipta  noslri  animi  *  miura^  quae  est  sectindum 
in>a<jiuem  condilcris,  dUigettiem  ad  id,  quod  ei  tuper- 
poniiur,  habel  simHiludmem  eo,  quod  secundum  seip- 
sam  est  incoynitus,  incom,)rehenubUem  mtnram  cha- 
rudeiizar.s.  Idein  in  lcrliti  dcciino  cnpiliilit :  Quouiain 
pnlclienitnum  oinnium  el exceHeiitissimum  bcnumipse 
Dcui  est,  (id  quem  omnia  respiciunl,  quaecunque  boni 
liubtitl  de.fideritim  :  propterea  dicimtis  eliam  animiim  ' 
iic  *  o.d  itniufiiem  formosissimi  factum,  qunlenus  ad 


expers  boni  omnino  est.  Si  eryo  unuiti  qnidem  juxia 
eonsideratam  rationem  bcnum  est  **,  qnod  vere  etl, 
animus  aulem  ad  imaginetn  boni  fuclus  *\  etium  ipse 
habet  bonus  esse;  nalura  vero  cfirperis  ^''yquae  nb 
aaimo  continetur,  veluti  quaedain  imago  itnnginiH  est. 
Exliis  oslenditur  **,  quia  materiale  noslrum  consliluilur 
qttidem  et  comprchendiiur,  cum  ex  naiura  animi  *^ 
admiHitlratur ;  solvilur  tero  ilerum  et  dccidil,  Cum  a 
continenU  animo  et  comprehindeuic  separatur,  et  ab 
ipsa  oii  boiiiim  connaluralitate  dispergiltir.  Hoc  ttuteiu 
noH  aliter  efficilur,quam  cum  nalurae  ad  contrarium 
fit  conversio,  dum  desidcriina  non  ad.  boitum,  sed  ad 
id,  quod  formnntis  indiget,  intuetur.  Necfsse  est  eitini, 
oitinem  materiinn  per  egeslalem  propriae  forinae  adali- 


piiiicipalcexeinjilum  s!inilitudini'in  pailidp.iril,  quaii-  ^  quid iiiiioneslum  ac deforme stmnlutidtim  conforvuiri 


it« 


luin  quideni  ipsum  in  bono  licet  permunere,  Si  v^ro 
fjuodninmodo  extra  hoc  fiterii ,  pukhriiuMne  iiHus,  in 
i]uo  eral,  dennditliir.  Sic  quidein  ilicimns  simililudiiic 
fninciiialis  exemjili  pulcliritudiiiii  nnimum  ortinri,  \'e-  ■ 
Uili  quoddntn  speculum  characlerc  uppareutis  in  eo  ' 
(uriniitum  :  juxla  eatidcm  analogi^m  etiain  *  ndmini- 
ttratam  a  se  ttnturam  habere  vniinum  arbitramur, 
ptdchriludineque,  ntiae  ab  illo  es!„  ipsiim  ornnri,  veluli 
juoddcm  specuH  apeeulum  facttm,  lencrique  ab  ipso  ® 
tt  ccinpreliendi  muleriale  subitantiale  '*,  hoc  sst,  ma- 
leriiilem  substanlinm,  circa  quamcousideralur  natura. 
Hi)i-  atiieni  propieroa  dicil,  quoti  circa  malcriatn  pro- 
[irie  inspiciiur  '•  naiura,  qiii»  naUil,  iloticc  /ormntn, 
ijHasial)i!iu*liir»-,  nial«ria  iov«iiiat.  Si  eryo  habelur. 


Ll  paulo  posl  :  Ac  per  hoe  consequens  conlempUiiio 
raliotii  occurrit ,  per  quatn  discimus,  iti  humana  con- 
crelione  a  Deo  quidem  aiiimum  administrari ,  ab  illo 
aulem  maleiialem  nosiram  rilain  ,  dum  in  natura  , 
hoc  est ,  in  iitiagiiie  animi  manet ;  si  auletn  aversa 
fuerit  a  iialura ,  eliam  ab  ipsa;  quoe.  est  per  ani~. 
mum ,  opcratione  aUcnari.  Proinde  si  qufs  praeiiicli 
ilieologi  verb.i  Jnleniius  *'  pcrspexerii,  p<*r  io;uin 
sennonis  lie  imngine  lextuin  iuveuist  consiiiuiioiicu) 
lotiiis  homiuisin  Iribus  qtiilHisUanri,  (ptil)us  iialiiralis 
onlo  conlcxilur '•,  veluU  composilis  coiiciclaiu  :  in 
auiiwo  videlicet,  ei  vilali  moiu,  quoiu  ipsc  aliquaiido 
fluxilern ,  aliquaudo  maierialear  vilain  appellai,  et 
in  *•  maieria  forinala  »',  iia  ni  toius  liomo  animo,  el 


uqiiii  »*,fl*  aiiero  alierum.per  omnia  corraiioniibiUier  C  inaleriali  vita ,  el  ipsa  maieria  couslare  InlelHgaUir. 

Et  aninius  quidein,  in  quo  lola  aniinae  virtus  coiw 
siai ,  ad  ininginem  Dei  racius,  et  (Mnnmi.boni  spe- 
culiiin ,  quoiiiam  in  eo  divinae  essenliae  incompre- 
lieiL^ibilis  forma  ineflabili  ei  incompreljousibili  motio 
jvsullai.  Maierialis  aulein  vila,  quae  specialiier  circn 
niaieriain  versaliir,  ei  propferea  malerialis  dieiliir, 
(jnia  miitabiiilaii  maicriae,  id  esl,  cori>oris  adhaerel , 
imago  quacdam  animi  esl,et,  til  ipse  dicii,  spcculutn 
spcculi ;  ila  ul  auiuius  diviuae  nalurae  fonna  sil,  vi- 
lalis  auieni  mntrs ,  qui  eiiain  inalerialis  viui  voca- 
tur,  cuni  ipsa  nialeria  "  fonna  sil  animi ,  ac  veliili 
secunda  imago ,  pir  (\»:m  auimus  crtain  *'*  maieriac 
speciem  piaestai.  .Kc  per  hoc  quadain  raiioue  per 
(lumanae  »,"»larae  cons»M|uenliam  loias  liomo  ad  iina- 


'psa  veri  boni  socielas  dcducta  **  per  id,  quod  supponi- 
'ur,  id,  quod  consequens,  formiftcat,  hoc  est,  per  ani  - 
min  '*  maleriam  forniat.  Cum  vero  efficitur  bujus 
optimae  coniiaturalitalis  dispersio  ,  et  ud  contrariuni, 
juod  superius  esl,  inferius  fiat,  lunc  ipsiiis  materiae 
iesolalQO  ex  natura,  boc  est  uaturali  ordine  redar- 
juiiur  *'  dcfprmStas.  Dcformis  "  eitim  res  qua^dam 
•it  per  seipstim  materia  urdine  nulurae  muinto^*,  ei 
psius  deformali  coitcorrumpUitr  *'  pulchriiudo  nn- 
nrae,  in  qua  per  aiiitnuin  formatur,  ac  .sic  in  ipsum 
inimum  lu^-pifudinis  materiae  per  naturam  dislribuiio 
•ficitur,  ui  r.on  jam  Dei  imaginem  in  characiere 
^gmenii  consideres.  Nam  velutl  quoddam  ipeculum 
etro  bonorum  formam,  se  animus  facicns  *"  projicit 


uidem  fiUgoiis  sumiui '^  boni  nr.tilias,  in<ils>iae  vgro  ^  i^\i\i:iii  D»;i  faclus  xum  iiuoiigiiie  diciior,  qiiamvis 
'eformiiaiem  in  seipsum  absorbei,  ei  lioe  modo  (ii  picpric  el  principaliier  in  solo  aitiino  iinago  subsi- 
'i«/i  geuerntio  per  privaiionem  boni  iubtexta.  Bonum  siere  inlclligalMr,  co  ordinc,  iit  aniinus  quidein  a 
eroomne** eti, quodcunqae consequUar, quod primum  bco,  nulia  alia  creaiura  inleijwsiia  **,  viialis aulein 
onHB».  proprii  hebet;  quodeunque  vero  extra  iUam      nioius  ab  animo,  poslrcmo  pcr  viialcni  motiiui  " 

VAilLiE   LECIiONES. 

•  o»uicr/;i  oBi.  CA.  *  Sic  CF ;  A  sttpra.  »  Sic  CF :  quod  cportei  om.  A .  *  Sic  CF ;  A  nostrae  niumae.  »  A 
nimum  eiiam.  *5t(;oni.  A.  *  f/i  «o  om.  A.  «f!/i<m  mn.  CF.  *  h  ipsa.  '■  \-.^ul'st(tnliiie.  "  Sio  CF;  A 
jniur.  i^  SicCF;  k  quam  $'abililet.  ^*  inquil  om.  A;  ^^*  S\c  CF;  A  deducendn.  ^*  \  ninmam.  '*  Sic 
■F;  A  et  conlrarium  coiiseqiwm  fuerit  iransgrediemi  snoereminens,  eliam  ipsius  miiieri.ie  cumdesoiain  fueril  cx 
nlure  redarguitur.  "  SicCF:  A  Informis.  "  S;c  CF;  pro  ordiite  nalurtie  inul4ilo  A  et  iiuperfectn.  *'•*  Sic 
•F;  A  inforiaitnie  corrumpiiur.  *"  Sic  CF;  A  formaui  nniinus  facius.  *'  suiiiiui  mu.  A.  *'  uiutte  oin.  A. 
'  esl  am.  A.  *'-  Sic  C¥\  kefficiendo.  *»  corporis  ou'.  A.  *^  A  cx  his  <7J</<:r(i  oslctu!i:ur.  «^  aiihiii  oiu.  A. 
'  Sic  CF;  A  formae  in  aliqutim  focdcin  ac  defonuein  imugineni  :raiisfor,}>!iri.  -'  Sir  >:V ;  A  iiUynlus.  '"  ifuiltus 
niuralis  ordo  ctntcxHur  onr.A.      *'  Sic  A  ;   liC  ex.      '*   fornicla  um. 


A  eluim  uitimus.      -"  Sic  CF  ;  A  iiuerpvsiia  cri^atura.   ''^  Sic  CF  ;  A  fx  vitali  unnu. 


ciiut  ifisa  inuieria  ocn,  A, 


■^^'                                                                 JOANNIS  SCOTI  7< 
*.b  auiiiio  «  niaiena  iori.naliui.is  si.ae»   causu.n  ac-  A  vt  mtnquaui  posimuiabHiiaWm  slare  fmul ,  mi  ,n 

«•ipial:  ita  uMnalen;.  v.lalorn  inoluin  seuuaiur,  vi-  •  poleutia  quiescendi  incessabilem  uaaet  alternum  /« 

lalis  mouis  aiiiiniun  ,  ouiiniis  ipsum  Deum,  a.J  quem  simitia  motutH.  Si  auiem  uliquando  moius  cetinurn 

•conversiis  ua.urae  suae  iniegiiiaiem  ei  pulcbritudi-  omnino  etiam  esiendi  quieiem  habebit ,  hoc  esi  i,n 

neiii  cuslodii,   aversiis  veio  ah  eo,  ei  soipsum,  et  mno  asc  cessabii:  Ai  si  vis  cognoscerc,  quoi!  aji 

quae  sibi  su|.jecia  sunl ,  malerialem  vitam    dico  ,  mus  in  nulla  parie  coiporis  coiJchuiaiiir,  dam  toiu! 

ipsamqiie  maleriam  dissipat  aUiue  deformat.  Sed  ipse  corpiis  praeseniia  sui  adminislrai  >*,  ei  uijique  j 

vital.5  molus  ..on  parvam  quaeslionem  gignii.  Quae-  omuibus,  quibus  adminisirai,  loii.s  est,  au.l.  euf 

. itur  enim,u(rum  ad  subsianiiam  hominis  pertineat,  dem  i«  codem  ser.no.ie  decimo  quiuio  "  copiiuU 

iiecne.  Et  si  non  perliuel,  cur  unago  imaginls  dici-  A^ot/s,  inq.iit,  sermo  erut  propositus  ostendere,  no 

«ur,  boc  est ,  .mago  animi ,  ei  qiia  ratioue  per  ipsum  in  parte  corporis  animum  delhmi  ",  scd  lolum  aequi 

n.ater.ae  ammus  p.aeslat  ro.-mam  ?  Si  autem   sub-  liier  attingere,  consequenler  nalurae  subjeclae- parii 

stantial.ter  lalis  viia  inest  bomini,  quare  bo.no  ex  molum  operans.  Est  autem,  abi  etiam  uaiurales  afft 

a.i.ma  solummodo  et  corpoi-o  cm.sta.-e  perbil.etur,  clus  animu^  subsequiiur,  velutt  minisler  factus.  Nut 

ct  quare  soluta  materia  iila  vila  in  nullo  inlclligilur?  saepe  praecipii  »  ipsi »«  corporis  uaiura,  et  conlriiim 
INon  e.iimin  maieiia  .nanet,  quae  jam  oinui  rm.lu  '^  seusHoi  ei  laetaiiiis  concupisceniium  animo  impouit 

vitaii  dcseriiur,  diim  praesenlia  subsiantialis  viiac ,  iiu  ut  ipsa  quidem  prima  praestet  principia ,  vel  ' 

quae  ani.na  esl,  privatiir.  Ncc  in  anima  subsislere  ciborum  appetitum.  vel   cujusdam  omniuo  eorum 

digiioscitur,  qiiae  posl  regimen  corporis  nuilum  ad  qwte  secundum  deledationem  sunt ,  desiderium  iit 

i.iaienam  moiiim  paliuir.   Quani-opicr   .lon  inco.i-  {jerens  :  anihtuiveTotales  impclns  accipiens,  suis  co 

griie,  iit  opiiior,  vil.,;is  molus  '   lalis  ralio  n'di!enda  giialionibus  occasiones  ad  id,  quod  desideralur,  cun 
t^at,  ul  Jiibii  aiiud  sit  ipse  praCer  quai.dam  copuiaui.    conwre  exquirit.  Iloc  aulem  non  iu  omnibus  cst,  set 

et  juncluram  corpons  et  anim,-:3,  qua  "  sibi  invice.ri  soUinwiodo  in  liis,  qui  plus  captivi  disponuniur,  qu 

adbaerenl,  et  per  quain  corpus  ab  auima  forma-  rationem  servire  facienles  desideriis  naturae  corpn 

»'ir    ,  vcgelalur,  el  admiuisirotur.  sivc  vigilando  ,  tvrte  ",  perauxilium  mentis  libidini,  qnae  per  scnsu 

.«■jve  dormie;ido,  sive  auima   intendat,  qui,!    «  in  e,:,  mviliicr  blandiuntur.  In  perfcaioribus  vero  no 

corpore  peragat,  sive  a  sensil).is  .•eccilal.  el  i»  se  '  sic  efficilur.  Imperat  enim  animns  ralione,  et  no,i  pti 

ii.su    quiesca',  ae    veluti  obliia   sil  »  curporis  sui.  tilur  «\  quod  utite  est  eligcus,  natura  autem  e  ves'igi 

niud  .ame..  incfrMMIi  quodam  .sileiiiio  admiiust.'are  scquiturpraecipienlemanimum*''.  Quomam^verotre 
imu  des.iiil,  ;ili:nc;ia,  qni:>ii:^  corpiis  unlritMV  el  ^  secundum  vilat.em  virluiem  diffcrentias  raiio  inveiii 
nisloilK;-    iingnlis  q.;ibusq...i  pailibus  dislribuens.  ^  primam  quidem  nutrilivam sine sensu,  secundam  vero' 

bi;..-.rati.v.,uunn  •iirisqiie,  corj.oie  videlicn  et  ani-  uuiritlvam  quidem  ei  sensitivam  *\  experiem  vevo  rfl 

»'!:.,   vil;dis  illc  mul.ts  omni.-.o  inlerit.   Nou  cnim  lionabilis  operationis  ,  ilem  lerliam  ratiouabUem  t 

Mvii,  aisi  bahc; ; ,  qi.io;!  .  -..Vijai,  !,oc  esl,  nisi  ba-  perfeciam,  perque  omnem  viriuiem  penelrnniem  *\  t. 

l^ealur,  qiiod  f.-.   eiim  mo.ealuri  quia   nibil  aliud  el  inillis  sit,etsiintellecluali»  p!us  possidea',ne!>:oe 

M..!S:siit,  nisi  motus  auimi  »  corpus  regenlis.  Diim  l,is  opinelur,  tres  animas  commi.ttas  esse  in  liuman 

:mtem  juoriens  «•  dcsiuil  movere  vel  moveri ,  nio-  concrelione,  in  propriis  circunmriplionibus  considera 

tus    ommno    in    eo  »'    peril.   Toiius    enim    motus  tas  ^\  ita  ul  conformadone  muliarum  animarum  hu 

termimis  est  quies  moti  vej  "  moventis.  Quiesceute  manam  esse  arbitretur,  sed  vera  quidem  perfecinque ' 

Jg.lur  amma   coipus  suum  niovere,   totus   vilalis  enima  una  in  natura  esl,  iniellectualis  et  immaicri, 

motus,   boc  csi,  tola  matcrialis  vita  esse  desiiiil.  /js,  quaeper  sensus  materiali  copulatur  nutnrac.  Ma 

flmc    .dcm  b('alus  Gregoj-ius   in  quarto  deci.no  "  lerialc  autem  omuc  in  convcnione  ei  muiabiHlale  pt 

.«apinilo  :  Maierialts,  inquit,  et  fluxilis  Itaec  corpo-  sttum  esl  :  si  quidem  animantem  virlulcm  pariicivaVi 

rum  vita  ,  semper  molu  provcniens ,  itt  hoc  habct  es-  rit,  juxla  incrcmenlum  movebilur^si  vero  vitali  opet 
scndi  viriutem ,  in  non  stanle  unquam  tnolu.  Ul  enim  j)  lione  decideril.  ttiotutn  in  corrupionem  resolvct.  N 

qiiidam  flimus ,  juxla  suum  rneus  impetum,  implcre  que  i(jUur  sciisus  ubs(iu,c  matcriali  esscntia,  neqite  ii 

quidcm  vallem  oslenditur,  per  qiinmcumqne  conseqni-  tcUeclualis  virlulis  siue  sensu   fit  opernlio.    h\   scx! 

lurfferri  tton  tumen  in  cndein  aqua  circa   eutidcm  decinio  "  quoque  capitido  euiidem    seissum   rrp« 

sempcr  locinn  cernitur,  sed  illa  quidetn  subier  lupsa  lii,   dice.is  :  lu  parlc  quadam  eorum,  quae  in  nob 

ciicurnt ,  illa  vero  dfnuper  *^  flnxil  :  sic  et  luateriale  sunt,  animus  )wn  comptphendimr,   sed  aequnHlcr  i 

hiiinsvilar  per  qiienfhnii  ionnn  ",  tnolum,  {l.ixumquc  omiiihiti  cl  per  omnia  cst':  neque  cxtriniecus  romvn 

■  icisstthdiiium  successicnis  conlinuilale  permutalur,  hcndein,  nequc  iulrinsecus  rotnprehcusus;  hncc  cnii 

VAKIAE  IJX TlOiNES.  * 

'  ,ib  niiiino  om.  A.     » .suae  oiii.  .\.     '  Sic  CF ;  A  motiis  iiiali>i.     »  Sio  CF  ;  A  qune.     *  Sic  ClF  .  f.niiat* 

Vf^c  r^  ^^^  ^'^  '  '^  "'  *'"'''•  '  **  "'"•  ^-  "  *"  **•"■  ^  '■  •  "  ^'^'  '•'"'  '  "^  "iiimac.  .  '»  Sic  A  ;  t:F  tHove» 
Sic  (J-  ;  A  in  co  omniiio. .  '«  A  aul.  "  Sic  CF  ;  A  dccimo  leriio.  "  Sic  CF  ;  A  desuper  lapi.,.  '»  h 
cuiii  oru.  (.,!• .  "=  A  ttdininisiimur.  "  CF  xv  :  A  detimo  '/;;flj7<).  "^  Sic  CF  ;  A  dcniieri  nniinuiH.  '•  Sic  Ct 
A  N:.m  el  s;!<'p.i  peicipii.  ="»  ipsi  oni.  A.  »•  A  ui.  »»  .Prporrae  nm.  A.  "  Sic  CF  ;  A  p;.ssioiie.  •'  m- 
ivumotu.K.  ^"  \  iiuoiuod.t.  "  r«'j-o  om.  A.  "  CF  .sfn.sfiv;.-j;.  sic  uM<|u.«.  **  CF  pciirivnis  «»  Sio  Ct' 
Ae(  imeltigentta.^      '-^  A  coi:-;idcr,il:s      ^.   ^  ^(  ociiWta      '■  iSir  C\' ,  A   ('-Nioto  lifiw.o. 


795  DE  IHVISIONU:  NATURAi:.  -  UV>m  QUARTUS.  "  79^' 

in  o{}S!s  ',  in   atiin,  .\eu  itlhs   quitusdam  corjwribic  \  einiibia  ?  Sed  in  qno   jiixtn  erclesiasllcam   rationem 

siln  iiniiem  inipotiiix  propyie  tticunlur,    ipsa  auleni  liHitumii  mngnitiido  csl,  nou  in  ipsa  iid  ciealuin  tnuri- 

inieilcciHciHs  iid  coi-porale  svcielns   iueffubileni  el  ;w  d.  ni  »imi!iliidiite,  sed  in  ipso,  quod,  secnudum  iinagi' 

inle.lligibilem  *  Itabal  conluclum;  neque  inlus  exislcns,  jhin  iiulHrue  crtaloris  "  incius  ""^»^  Quae  csl  igitur  " 

non  eniin  i»  corpore  incorporah  lenelur ;  neque  exiru  i.natjinis  ralio,   merilo   dices.   Quomodo  nssimilatur 

coinprehensi-"!   uon  enim  ciicumprehcntliiur  incorpo-  iiuorporco  curporule?  Qnomodo  sempiierno  lempornle, 

lule,  sed      cundnm  qnendam  modum  superriilioniiOi-  immulnbiH,  quod  pir  conversionem  mulabile  eit,   im- 

lem  ci  inimeUigibileiu  uppropinquHl  atiimns  milurae,  pui>sibili  el  iucorrupiibiii  pamibileel  corruptiyHe,  puru 

ei  coaplalusin  ipsa  et  circa  ipsam  eonsideralur;  neque  cb  nmni  nifililia,  qiiod  semper  ei  cohubilal  el  ad  eam 

i/M«.s  posiius,  neque  (:ircumple.tus  :  setl  quomodo,  non  (onvenitur?  Multa  eiiim  medieias  esl  iliius  animi,  di- 

esl  diccudam  neque  iiilciHgeiidum,  practer  hoc,    quod  viiii  scilicel  '*,  qui  esl  priiicipule  cxempltm,  el  illius, 

juxta   proprium    ordiHtni  ipsius  permeahiiis  lutlurac  qui  secunduin  imaiiiiiem  faclus  est.  Imago  siquidem 

eliam  uiiimui  e(lica.x  fit    '.    Si  auiein  ciliquod  deli-  si  hubueril  ad  priucipnle  excmplar  simililudinem.  pro- 

£  um  circa  ipsnm  conligeril,   secunditm  illud    motus  prieilludeliamnominulur.  Si  vcroimilalio  ab  eo,  qutid 

iHiclligentiae  limbat.  .Vc  si  aperte  <!Jccrel :  SJ  orga-  praeponitur,dislnveril,aliudaUiitiid,elnaninuigo  iliius 

iiiiin  rorporis  in  aiiqiio  lioliqncrit,  hof.  csl,  iii  tiliqiio  B  Uhidcsi  ".  Quomodocnjo liotno,iiiortr.l(; Itocei pussibiie 

dcfeceril,  cl  iiitcgrilale;n  sr.ae  iialtirnlis  constilulio-  ciioquedcftciens,  immoriatis  ac  piirae  semperque  exi- 

iiis  aliiiiia   occnsione   corriiptain    liabueril  ,    niolus  slenlisnalurue  est  imago?  Sed  vcram  de  hoc  rativnem 

iniclligeiUiac,  h)  esl  inotus  aiiinH,  iii  ca  parle,  qiiae  sola  "  noveril  uperte,   quae  vere  est,   veritas.    No.t 

jn  orgauo  cornunpiltrr,  lilubal,  hoc  est,  adiirmislra-  vero,  quan.utn  cnpimus,  specutalionibus  quibusdam  c-t 

tioiiis  siiae  virlnlem  manifeslare  noii    polest;   noii  opinionibus,  qttod  verum  est,  invesligauies,  hacc  de 

i\\\Qti  ille  aniinus  ileliciat,  sed  qned  illa  pars  corriJpta  quaeslionibus  susceptis  dicimus.  Neqae  divinus  tuen- 

<iniiui  virlulem  recipcre  non  raleat.  liur  sermo,   sccuuttum  imaginem  Uei  jicri  homiiieui 

Al.  Qiioniam  vero  necessarium  est,  humanam  na-  dicens,  neque  tniseriu  *•  humnnae  naiurae  usque  nd 

liiram  diligenlcr  considerarc,   iiKlnbiiaiilerqne  dis-  infeticiiui^n  **  bealiiudini  impnssibitis  vitae  ussimHn- 

ccrncrc.  quid  in  ea  ad  iinaginem  De»  el  siiniiiliidi-  lur.  Nece-sse  enim  est  e  tluobus  aUerum  fateri.  Siqnis 

ncm,  hoc  est  adimaginem  similem,  crcalum  sit,   cl  comparni  Deo  qiiod  noslrum  est,  aui  pnssibile  esi  " 

qnrd  siniiliturfinc  dirinae  imaginis  loiige  in  ca  distat,  divinutn,  aul  impassibiie  humanum,  iit  ex  iteqiiniibus 

f jus^lem  sanclissimi  *  el  sapienlissimi  magisrrt,  Gre-  simiHludinis  ralio  in  ulrisque.  compreheudalur.    Si 

gorii  Tiitelicet,  verba'  inscrere  placuil.   Ail  ergo  in  autem  neque  divinum  passibile,  neqne  nosirum  exirii 

decimo  scplimo  *  eapiluto  sernionis  de  \m:\%iiii:  :  ^  passionemest*'' :igitur  quaealiarelinqHiiur  ralio,  per 

Recipiamusitvrttmdivinnmtoeem :  Faciamtis  himiinan  quam  veridicam    dicimus   divincjm   vocem,  (]uae  nd 

ad  imagiueni   et   simitilndinem   nostram.    Quomodo,  imaghiem*^  Dei  factum  fuisse  hominem  dicil?  J^on 

parva  el  indigna  tnagnmimiiate  hominis  ex  his,  quac  ergo  "  ipsa  nobis  recipicnda  est  sacra  Scriptttra  ?  fynt 

extra  «««/,  quidam  imagrturere  comparutione  ad  htinc  itaque  qnaedam  ex  his,  quae  scripia  sunt,  ad  id,  quod 

mimdum,  qiiusi  in  ipso  existerel,  hominem   magnifi-  quacriiur  a  nobis,  manuductio.  Poslquam  dixit :  Fii- 

canies  ? Dicvti  ^enim,  ftomiiiinn  nof.poy.oiTULav,  id  cst'',  ciamus  hominem  secundum   imaginem  *\   et  in  In- 

parvum  munditm  ease,  exiisdem,  quibus   unicersus  **  Ubus  fuciamus,  infert  hnnc  sermonem  :  quia  fecit 

etemenii$  eonsistil.    '   Nain  qui  ornamento   nominis  Deus  hominetn,  secnndtim  imagiuem  Dei  fecii  ettm  *», 

latem  laudem  hnmaitae  donanl  naturae  '* ,  obtiii  sunt  masculum  el  femiaam  fecit  eos.  Diclum  esi  igitur  jam 

semelipnos,  in  proprielalibus,  quae  circa  culicem  ei  el  in  his,  quae  coram  suni,  quia  ad  soluiionem  hae' 

murcm  siitd,  venerabilem  hominem  facieiites.  Elenim  relicne  itnpietatis  tatis  sertno  praeiiunliatus  est,  ul  di- 

el  in  '*  iliis  ex  his  qualiuor  concrelio  esl,  eo  qiiod  om-  scentes,quia  fecii  kominem  unigeniius  Deus  secundiun 

nino  in  uuoqnoque  "  existeutium  corportim  aui  ex  pln-  imagincm  Dei,  nulla  ratione  diviuiiatem  Patris  ei  Filii " 

ribtt»  nnl  minorittis  quaedam  poriio  circa  animul   '•■*  scgregcnius,   fideti  divina  Scriptura  Denm  utrumque 

fonaideeaiur  eortim,  sine  qnibus  consistendi  aliquid  ex  D  nominante,  eum  videlicel  qui  fecii  hominetn,  ei  eum 

his,  qiiae  sensum  patlicipunt ,  naturam   mm  habei.  ad  ctijus  imaginem   faclus  est.    Scd  de  hoc  quidein 

Quid  igituf  posi   mundi  charaelera  ei  simiiimdiiiem  sermo  diiiiiuaiur.  Ad  proposilum  vero '^  converlenda 

arbitrandum   est    e&se  hominem  caeto  praeleieuiue,  est  quaesiio,  quomodo  divino  et  beato  ilti  miserum  hoc 

lerra  mulaia,  omnibusqnt,  quat  in  hit  compreheitdun-  simite  '•  n  sacra  Scriplura  nominatur.  Nonne  itaque 

lur,  cim  iransitn  compreltendnniis  muiidi  '•  prueler-  ditiginler  ordinanda  suiit  verba?  Invenintus  ^*  enim, 

VAIilAE  LECTIONES. 

'  SinCF;  in  rnsis  oiii.  A.  *  .\  iutelligibilcm.  '  Sic  (F ;  A  sii.  '*  A  scientissimi.  »  CF  xvn""',  A  de- 
c\mo  sexio  *  Sie  CF;  A  Oici/Hr.  '  Sic  ri" ;  «txcizocwov  iti  e«/ om.  A.  *  Sic  CF  ;  A  u«icers«/H.  ',SicCF; 
A  consisientrin.  '*  Sic  CF;  A  uainrue  liouuui.  "  in  oim.  .\.  '*  A  uno.  '•*  A  a-niuaiuin.  '*  mundi 
oni.  A,  '*  Sic  CF,  A  condiioris.  "*  A  facln  Csi,  *'  t.F  qiute  igitnr  esl.  '*  Sk  CF ;  diviui  sciticel  oin,  A. 
'*  Sic  CF ;  -A  esl  illud.  *•*  A  solcm.  -'  Sie  CF;  i\  miscr.inda.'  ^'*  Sie  CF;  A  iiiJiiianaf^  uatuiao  aerumiia 
iTatilniiim  tet.  *'Sii;CF;  A  es.%e.  *'  CF  extru  esl  passiimem.  **  .\.  in  imaijiue.  **SicCF;  k  igiiur. 
''  secundum  imaginim  oiii.  C.F.  *"  Sic  CF;  A  qitia  Data  fecii  liomine»»  o/  s.  i.  1).  f.  e.  **  CF  filii  el  pu'- 
tm.  ^"  CF  Ad  cero  proposiiuni.  ^'  Sii*  CF ;  A  qiiouio;lo  esse  diiiiiiiin  baalain  <•.'  mizera  hutiiuniias,  el 
Uuxde  ilii  liuc  u  saciu  Scrip:u:\i.     ^-  Sic  Cl"  .  A   Inoenicmus. 


795 


JOANNIS  SCOTI 


79G 


^ 


quiu  ajierum  qnid,  quod  secunduin  iitin(jiiiem  fnclum  A  adducere  fioiiyiwm  ex  non  exhlcnle  in  {jcnernliouem. 


est,  aUerum,  qnod  nunc  in  infelicitale  osWndilnr. 
Fefil  Deus,  inqnil,  liominem,  ad  maginem  Dei  fecil 
euin.  Finem  liabet  ipsa  ad  imaginetn  facli  creaiio. 
Deinde  epunalepsin,  id  est,  repeiitionem  '  facit  se- 
cundum  constitulionem  sernionis,  et  ait :  masculuni 
et  fcminam  fecit  eos.  Oinnibus  eniin  arbilror  uotuni 
esse,  quia  iioc  exlra  principale  exemplum  inteUigitur. 
Jn  Christo  enim  Jesu,  sicut  ail  Aposlolus,  neque  nia- 
scutus  neque  femina  est.  Sed  in  haec  liominem  dividi 
senno  dicil.  yoiine  ilaque  duplex  qiiaedam  esl  nosirae 
naltirae  conslitulio,  unct  ad  Denm  assimilata,  allera 
ad  talem  differenliam  tlivisa?  Tale  enim  a'iquid  ex 
constructiene  eornin,  qnae  scripla  sunt,  ratio  insinual. 


et  non  indlgentem  bonoruia  perficere.  Quonium  vero 
ttiullus  singnlvrum  bonorum  cutulorjns  est ,  neque '^ 
fitcile  est  eiim  •-  numero  perficere,  prop:.erea  com- 
prehensivu  quadam  voce  otnnia  evuiprehcndens  serino 
significavil,  dicendo,  ad  imagineni  Dri  liomineni  fa- 
clutn  fuiise.  Tale  enim  est  licc,  ac  si  dicerel  :  qu.a 
om:is  boni  humanuni  ncturatn  y.artlcipem  fc.  j/.  Si 
einm  plcniiudo  bonomm  Deus,  iliius  ai  tem  hoc,  id 
est  homo,  imago,  igilur  in  eo,  quod  sil  pleni.udo  vm- 
nis  boni  ad  Y.rincipuie  cxemplum^ijnago  h.ibei  sitir'  - 
tudinein.  Aon  ergo  cst  in  nobis  omnis  buni  formn,  o;  - 
nis  virlus  cl  sapientia  ,  et  omne,  quodcunqiic  es: , 
in    meiius    intdligcnduin  ?    In    eo    ilcm  ",    q^o.i 


primutn  quidem  dicens  :  qniu  fccil  Deus  hominem,  sit  omnium  ttecessitate  liberuiUt  nutiique  iiaiural',  liuc 

secundum  imaginem   Dei  jecil  :um,  ilerum  vero  his,  p,  esl  mnteriali,  polenliac  subjugalur,  sed  per  scpoicnlvui 

quae  dicla  sunt,  addeiis  :  quia  masculum  et  fetninam  ad  id,  qitvd  desidcrai,  hubel  voluntatem.  Res  eniai  est 

fecit  eos.  Qiiod  aliennm  csl  ab  his,  qnae  de  Deo  in-  doininatu  cnrens  uc  voluntaria   virtus.  Quod   auwm 

telligunlur.   Ego  quidem  *  arbitvor,  mugnam  quan-  cogitur  violeniiamque  patitur,  virtus  esse   non  pulest. 

dam  excelsamque  doHrinam  ex  his,  qnae  dicta  sunt,  n  Jtaqne^^in  omnibusimuginei"  principalis  exempli  cha- 

sacra  *  Scriptura  trudi.  Tatis  auiein  docliina  est.  Dno-.  raetera  '*  putchntudinis  geslnnle  ",  nisi  in  aliquo  dif' 

rum  qaorundiim  jcr  eitremuai.em  a  se  invtccm  di-  fereiitiam  habueril,  non  jam  erit  omnino  similitudo  ^', 

stanlium   mediuin    esl    humanilas,   divinae   videHcet  sedhocinillopcromniaoslendetur^*,quodinuniveri,o 

iincorporalisque  nalurae,  ct  irraiionabilis  pecudalisfine   -  non  dislal.  Qualem  igitur  **  ipsius  Dei,  et  Deo  t>imi:is 

vitae.  Licet  eimn  uirumque  pruediclorum  in  Itnmunu  di[l'erentium  conlemplabimur?  In  hoc  iltud  quidcin 

comparalione  considerari  ^  :  portionem  quidem  Oei  non  crealum,lioc*H'ero  per  creaiioiiem  snbsis.il.  Talis 

quod  rationabile  est   atque  inteiteclunlc,  quod  juxia  ouiem  proprielalis  differeniia  atiarum  ilerutn  proprie' 

inasculiini  el  feminam  dijjcrcntiam  non  admillit,  irra-  latum  consequenliam  fecit.  Conceditur   enim,  oinning 

tionabilis  vero  corporntcin  cQnslitulionem  el  duplica-  inciealam  naturam   inconversibilem  esse,  semperqut 

tionein  in  masculum  et  feminum  parlilain.  Utrtunque  siinititer  habere,  creatnram  vero  non  sine  tnutabititate 

hqrusn  est  omnlno  in  omnibus  humanjin  viiam  parii-  (^  consistere.  Nam  ipse  ex  non  exisiente  in  esse  irans' 

cipamibus  *.  Sed  prlu^i  esse  *  intetlecluale,  ab  eo  ',  i/«r  nwlus  quidam  est,  et  mulatio  non    extsienlis  in 

qui  humanam  generalionem  in  oidine  percurrit,  didi-  esse  secundum  divinam   votuntatem  transmulati.  Ac 

cimus,  supergcniiivain  vcro  esse  hoinini  aU  irriilicna-  sictit  in  uerecharactera  Caesaris   imaginem  Evauge- 

bile  *  socielatem  el  cognntionem.  Drimum  uaniqne  lium  dicit,  per  quod  discimus,  jiixta  quidein  /iguritnt 

ait,   quin  fecil    Deus   ad   imaijii^em  Dei   hoiniiu-i;i,  similiiudincm  esse  furmuii  ad   Caesarem,in  sut>jecta 

oslendeus  ex  his,  quae  dicla  snul,  sicul  aii  Aposlotaii,  vero  dilfercnliam  hr.here  ;  sic  etiam  secnndum  prae- 

i^uia  in  co,  qui  talia  est,  ina^Mulusel  femiiia  nou  csl.  senlem  ralionemiinaginalionnm^*,  quae  coitiiilerantur 

Deinde  inferl  tiuitcriules  huiw.inae  naturae  proprieia-  jn  divinn  ttatura,in  hiimunu  etiam  coyiianles  in  his  •*, 

Ui  * :  quiu  mascUium  el  fciuinam  fecit  eos.  Quid  ergo  i»  quibus  similitndo  esl,  in  subjeclo  diffsrentium  invc' 

tx  hoc  discemits?  El  tniki  nento  inipuiet  longius  ser-  niinus,quaein  tion  cre.ilo  el  crealo  considerainr  'S 


vioncm  producenti  proposito  intelteclu.  Deus  in  sua 
nattira  omne,  quodcuiujuc  per  notiiiam  uccipiendum 
esi  '•,  twnum  itlu.i  est.  Magis  auiem  cnmis  boiti  iw 
tellecti   et    cunrprehiiiisi  suniniitas  cxislens     non   ob 


Quoniam  igiiur  itlud  quidetn  semper  simitiler  habet, 
lioc  antem  per  crcuiioafm  fucium  ex  mulabilitate  ess$ 
inclioavil,  et  cognatim  *'  ad  iGlent  mulabiti.atem  habct 
conversionem,  propterea,  qui  novit  cmnia  nnie  tjenera- 
utiud  utiquid  hunuinum  vilam  creat,  quum  quod  bene  j^  lionetu  eorum,  sicut  aii  prophela  *",  consecului,  mrujit 
esse  tutcin  oporiel.  Ac  pcr  huc  ud  condiiionem  nostrne  aWCin^''  praeinteltigens  prognos-icav:rtuic,  (d  quiddc- 
natuvae  motus  iion  nisi  itnperfectam  boiiitatis  vs-  .siiHaret^* pcrsuam  virtuiemsuutnque  foientiamliuina- 
tcnderei  viriulem,  atiquod  quidem  dans  ex  his,  quae  ,  naevoiuittaiisinolus,quoni:iinquodfuiurumeil})ifiii,tii- 
sibi  insiiu:,  in  utiquo  uulem  incidens  suae  participa.-  permachir,ulutesliinagini  sccunduin  masiulutncl  femi' 
lidni.  Asl  perfecia  boniiatis  spiCies   in    hoc  est,  ct      nam  differenlium,qtiae  nonjatnad  divinutr.principaU 


r 


VAiiiAii:  i,Lt/noM:s 

*  .\  iidjeclionem.     ^  SU' CY ;  \  eniin.       a  sacru  oni.  A.     ^  Si<*.  CF;    .K  consiaerare.     *  hnmanctn  vilam 
iarticipnnlibus  u;ii.  A.      '^  Sic  Cl'' ;  A  praecedere.      '  Sic  C  r  ;  A  «x   ilto.     *  Sic  CF  ;  A  irrciioi.abilem* 

tiic  CK;  \  inlernir  ii.    ii.  pnjprietns   {materiules  ()n\.  \j.      '•  Su'  CF;   A  ([ii():kiiu<|iio  est  per  fio/utcM 
accipiendiiin  Imwim.     '' A  «c>/i.     '^  CF  luni.     '*  Sic.  CF ;  .\  hi  co  fH/in  (Iikh!.     '^  K  inierea.      '"  Sic  CF; 
A  imagmem.     ♦''  Sic  iF;  A  el  ciKiracicr.i.     »''  Sic  CF;  .^  gestaus.     '^  Sic  CF;  A  simile.     '*  A  >Cil  hoc  »/..•■ 
pcr  oiii!ii;i  05i'e»/u'//M;'.     "^  CF    lijiiur  quatein.     *'  A  illud.     **  S.cCF;  A  ratioiieiii  lon>  tmtnjinum.     *'  : 
CF;  A   coj.M»alaiilCb   ca.     -"  .A  qual^^nns  i.  ii.  c.  C!.  o.  co!(sldci\i;,iiir.     -'Sic   (,F;  A  cfg::,::^  n.     *'■  CF  ; 
phciia.    ''  \  auicn -.uiiiiix.     *'  S.c  Ci' \  \  infUnuret. 


797  Di:  DIYISlONi:  NATLUAK.  -  ]AMA\  QDAUTUS.  793 

exeinpluiii  as/icil^scd,  iiiul diclntn  i$l,iinmuliibilioyi  \  raluicus.  Ipr.c  igitur  rcstilu:orum  d:u  cil  cr.ni,  quae 
pos!>idel  un!urii  'I  Ciiu^tim  vero  litlissuiierinuchiitalio-  prujjric  anijctoruin liabeUir,})rofeclo  anle  ruiiuiinunffe' 
nis  !>oli  (juidcm  r.overinl,  qui  veril-.iUm  per  te  videnl,  el  lui,  qniduin  '""  crat  :  proptcreu  ipsc ad iiniifiuluiein  vUue 
iiiinisiri  s.  ut  verbi.  Nos  uuicm,  qn  inluin  pvssibile  esl,  UGSirue  reditiis  unijclis  ussiiiiiiuiur.  Alliimen  slcui  </i- 
exquibusduin  coiijecluris  a  quc  cuiisajueniiiii  veriuitcin  clum  esl,  nuptiis  apud  eos  '*  non  existcnilbus  in  iii/;- 
silcnles^,quodiii  uiiiniuin  vciitt,  nvnpionunlitiliveexpo-  riudibus  i:ifniilis  niilitiae  amjcloruin  sum  ;  sic  eniin  ui 
nemiis,*  sed  veluii in  yjmuusio  anribus  fidcliuuauiuiien-  v  sioiiibus  Duniel  uarravi:.  ^on  iijilur  per  eundeiu  i:u- 
dn  propouemus.  QuiU  erijo  csl,  quod  de  lii^  co(jiltvni:y,  ?  viincm,si  nullc  convcrsio  et  recessus  ub  untjeUcaa-jcx- 
Scrino,  qui  dicit  :  fccit  Deus  Itoiniiicin,  infinila  si-  l(tlecxp(CLiilonobisfierel,foriussisnosntipllisi:duiu:- 
'ju-.iicutioue  omncin  liuinanilatcm  ostendit.  Noncnini  tiplicutionein  alHgareiimr.  Aliusquidam  at  in  nuiuiue 
nunccoijnoin  nuliir  crc.lurae  A.liiii;,  sical  iii  scijuciili-      amjelorv.in  r.tuUipiicnticnis  inodu:,,in:'fj\tbtii6  quidem 


bui  litsloria  dicit,  scd  iioinen  creulo  liuinini  noa  alind 
quodduinuniversali.cr  est.  Non^^igiiur  uniiersali  na- 
lurae  vocalione  tale  aliquid  suspieari  inlruduciniur, 
qui.t  in   diviiia  pracsci:tiu  '^  et    v  rtute  oiniiis  hinna- 


et  ininicliiyibilis  huinunis  arcjtimenialiombus ;  ceritnla^ 
men  qu:u  '*  omiiino  esl,  ipse  etuim  in  his,  quiiiuulo  ini- 
nus  ab  ancjclis  "  minorcti  sunl,  opcrarelui  '",  in  ipf.uiH 
dejiuil-.un  fucioris  coiisilto  mensnraiH  Ituiu.tniiuteru  au- 


tiitus  in  prima  constilulione  comprchcnsa  cst.  Oportet  V>  'joii^  ^'  tx''0  coarUil  *^quis,  ijeitcraiionisamuiuruiuuio- 

eniin  nil  Deo  infinituin  in  liis,  quae  ab  eo  facla  suul,  ''«'"  iitqiiirens,nisi  ttliiijuretur  utiptiaruincooperaiioni 

ueslimare,  sed  uniiiscujusque  eoruin,  quae  sunl,  finis  hoino,   respondenius  *"  ct  r.os  umjelicce  subsia:i!i„e 

et   mensura    circuni\)oiideruns  facioris    sapienlia  est.  rnoduin,  quoinodo  in '^^  infiiiilis  mijnadibi^i  iUi  ei  ti.n 

Queinadinodum  iijitur  aliquis  hoino  corporis  aiianlilate  essenlia  cxislunt,  el  in  uiutiis  ni.incrav.iur.  tloc  a.lin 

coarialur,  ci  uicnsura  sibi  subslnnliae  maijnitudo  e:;l,  aple  respoudcbinins  'proponcnli,   quoinodo  essel  flne 

quaeinsuperficiecorporispcrJicitur:sic,arbitror,velu:i  nupiiis  lioino,  diceiues,  sicul  snnlanije.i  .r.ue  nupui^ 

in  uno  corpore  totam  huinanitalis plenitudincin  protjno-  lioininein  cnim  siinililer  ^'^iilis  1'tiisse  anle  praecurici:iiv 

siica  virtute  a  Deo  omniuin  comprcliensain  fuisse.  F.t  nem  oslendii  ipsn  in  iiluin  ilerum  resiituiio.  llis  itc 

hoc  docet  senno,  qui  dicii :  Quiu  fccii  Dcus  hominem,  rum  a  nobis  sic  jnm  benc  discreiis,  j;j  *^  piiurein  ra- 

secujididn  imaginein  Dei  fccil  eum.  Non  eniminparie  tivucm  n-deundum  esl,  quomodo  post  cvnstiiuiionein 

naiurae  .iinago,  nequc  in  quodain  eoruui,  quae   secnn-  imatjinis  ipsitm  sccunduvi  utasciiltim  ct  fcminam  dif- 

tlnin   ipscm    consideranlur,  (jralia  esl,  sed  in   tolum  ferentiam  supermachinutus  esl  Dcus  fonualioui.  A:i 

geuus  aequaV.ier    lalis  pcrvenil  virius.  Siijnnm    vero  hoc  euim  dico  utilcm  esse  prius  perficlain  u   vobi.i 

esi,quod* omnibiisaioiiHter  unimusco!loca!ur,dum  otn-  iheorium.  Qui  cuiin  oinnia  adduxit  in  esse,  toiumcju,' 

ues  inieltigendi  et  consiiiundi  viriniein  hubeani,  ei  talia  C  ,n  sim'vdiuuaie  hominan  i.d  ditinam  imaijineiu  fur- 

ot:iiiia,ex  quibus  diviua  natHra  in  eo,  quod  secuudum  uiinil,f!on  paulaiim  adjec  iu.nbus  fniururunt  uiova:i 

ipsiiin  fnctumest,  inutgiHatur'' , simUiter  hubenl.  Etipse  fecit,  sciendo  in  suum  pknnudinem  iinimiirum  mtme- 

in  priina  niundi  conslitulioni^  ostensus  homo,  et  post  rum  perficieuduin,  scd  cnniiiUitim  in  ipsa  plcniludind 

universitatis  consuinmaiionem  futurus ,  aequaliier  in_  omnein  hmnanam  na.urain  per  pruijuuslicitm  opcn:- 

seipsis   divinam.    ferunl    imaginem.    Proplerea   unus  tiunein  inlclic.iil,  c.l  in  excei^.iludlne  el  iu  coacqiiaii 

homo  nomtnalum  est  omne,  quia    in  viriuic  Dei    uil  ai:cj.elis  ijuicte  honurificciii.   Quoni;:in  rero  pr,:cvidil 

praeleril,  nil    inslat.sed  et  quod   spectuiur,  acquati-  conicmpUiioria  viiime  '^'"  uon  rccte  euiueiu  au  bouaiu 

^ter praesenii  comprehensiva   univcniialis  operalione  voluntaiein,  utiiue  idco  ex,  nno.elica  vilu  receitentein, 

coiUineutr.  Oninis   itaque  naiura   humaua '^,  quae  a  »e   animarum    hu,)::.n::rHm   tuuliitvdo    iiiinmretur  , 

primis  isque  novissinia  pervenit,  uu:!  quiiedum  vere  cadcn.s  cx  il!o  niudo,  pcrque,n  aiiijcH  advuilliludincm 

exisientis  imaijo  esl  :  ipsa  vero  in  mascuUtiii  et  fcmi-  cucli  sunt,  j:ropiercu  convenieniem  ia  pcccntnui  cn 

j  ham  generis  differenlia  novissime  co>islilut!oni  formu-  nulatis  *•*  i.-u/vj.i,:;.-/;  t'.r.  uijikilionem  in  nalura  confor- 

lionis  adjecia  est.  El   tie  luireris,   casdeni   ojusilcin  tnuvit,  pro  unijelica  inaijiiificentia  pecudalem  el  irra- 

Sfiileiiliassacpe  iios  repeleie  ;  non  er.iii»  ain>jli!ieaiuli  iion;il:'i:t  ex  sc  invicem  suclessionis  modu,n  humaai- 

soriiioiiis.seddocbiaiulaeqiiaestioiiislsue.ii^iiiuisgra-  *■  l(<ti  insercus.  ilinc  niiiti  videtur  etiam  luctijnus  David, 

lia  *.  lii  cclavu  lieciiiio  "  ilcni  ejusdoui  seriiiuiiis  ca-  dolens    hoiniim  ui'iser'iu)n  ,    tulibus  veibis  pUinxisse 

l>ilulo  :    Resurreclioiis,  iiKiiiil,  gloria  "  ;///  uliud  n:iluriim  :  Qttia  hoino,  in  lionore  dum  -*  etset,  iion 

nobis  pro)uiilii,quam  in  untiquilalcm  cadeniium  resii-  intellexit  houorem,  uicens  aequalein  anijcHs  "  revcren» 

lutiotiem  ".  Esl  eniin  redilus  qiiidam  inprunum  vilatn  'iam,  propicrea,  inqtiii,  ■"  ccmparalus  i^sl  jutneniis  /«- 

speclanda'^  grulia,expuisuinparadiso  ilerum  inipsuiu  siptciulbus.    Yere  euiin  pecorinus  faclusest,  qui  aui- 

VARIAE  LlXnONES. 

'  SicCI";  \  irrutioiiabiliori  iidhacrel  valurae.     *  Sic   CF ;  A  opiiiQniex.     ^  A  exponitnvs.     *  Nph  (uii.  A. 

^*  A  prae:>cicniia.  *  qnod  oni.  CK.  '  Sic  CF ;  A  sint  luudii^cin  refert.  **  humnuci  on:.  A.  '  Ei  ao 
rr.ireris  —  <///;//«  um.  A.  "'' Sic  i'V ;  A  deciino  sepiimo.  "  Sic  CF;  A  ijrulia.  •-  Sie  CF ;  A  quam 
tcpsorum  iu  pris.inum  stiiluin  restiiuiior.pm.  '''  Sic  CF  ;  A  exs>.eci(iia.  '*  A  anijeiica  quaeuani.  '^  iipu-.l 
m  oai.  A.  »''  A  quoitiain.  '■  ininus  ab  amjeUs.  om.  A.  ^*  Sic  CF;  .\  opeiaiPlur  huuiinibus.  '•'  Sic  CF  ; 
A  coarlalur.     **  Sic   Cl";   A    rcspondebimus,     -'  in   om.  ;\.     -'^    Sic   CF  ;   A  t^i/nilen:.     *^  Si^   CF:  A  acl. 

\^  CGiiitntp'.,t!ori:\  virtule  om.  A.  ■*  Sic  CF ;  A  lapois.     -"  Sic  C.F;  A  cunt  in  hor.oie.    ■■"Sic  CF;  A  niigvlwis. 

i**  iwjuii   om.  CF. 


"^^^  ■*  JOANNiS  SCOTI  800 

iicilenirtaTtc  geiierallonemaccepitpropisradTnaUriale  \priif{Ali'M    cyw^^M-.i    s:  i^er.iilJiu?    Mutn  *  in  sala 


yr  iuclinatioHem.  Ma(j.  Praefaii  iiaque  magni  tlieologi 
veiba,  qiiae  a  le  inlroducia  suni,  nil  aliud  videniuf 
suadere,  qtiani  ui  liominem  inlelligajijns  solo  animo 
ei  viruiiibusei  naliiiaJiter  insilis  ail  imaginem  Dei 
facUim  —  iiisnnl  .'tqieni  ei  sapientia,  scienlia,  ralio- 
cinandj  virius,  ceieraeqne  viriules,  quitjus  ornatur 
anima,  simiiiawlinem  in  se  Crcalnris  sui  cxjuiniens 
—  ei  quodomneshomines  seinel  elsimul » facii  suni  * 
iu  lllo  uuu  liomine,  de  qno  scripinm  csi  :  Faciamti% 
homiiiem  ad  imtiginem  ei  similitudineni  nostram,  el : 
/h  quo  onmes  peccuvjiruni :  a;ihuc  eniin  l!!e  unus  om- 
nis  ruit,  et  in  quoonines  beaiitudineparadisi  expulsi 
snnl.  Ei  si  iioino  noii  peccarel,  in  jjeininam  sexunt 
siinpiicilaiis  snae  (iivisionein  uon  p:UeicUir  «.  Quae 


anima  erul  sine  coipore,  an  iu  anima  simul  el  cor- 
pcrc?  (!^t  si  in  S(>i<«  anirrta,  quoniodo  homo  appclla- 
tns  esl,  cum  consiei,  Jioaiincm  cssc  cx  duabus 
nnturis  coinposiinin  ',  ex  invisii>ili  qiiidem  secun- 
dnm  animain,  ct  vi^ibili  secuiidum  corpus?  Et  nec 
pariem  quideai  hoiniuis  tiiiic  crealam  fuisse  cro- 
diderim  ,  nt  o-uvEzoo^^ixwf  intclligamus  qnod  di- 
cluni  esl  :  Faciumus  hominem;  pracserlim  ciim 
naliir.irutn  omniinn  picnissiina  ei  perfeclissiina  con- 
ditio  his  proplieticis  verbis  naiTetiir.  Si  aniein 
prima  comlitio  iii  aiiiiiia  et  corpore,  ti';c  e%\,  io 
toti>  Ki  inlegro  iioniine  recte  intelligitur,qnaerendu(n 
profecU),  quule  cur]>ns  illiid  erat  in  priina  condilior.» 
honitnis.  Et  quidcm  vera  nlio  clamal,  hoc  coi^put 


divisio  omnino   diviui^e  naiurae  imaginis  et  simi-  tt  inei-iio  peccati   scpeiiiiachin^luni  non  fujsse,  iHuil 


^  litudlnis  c.xpers  osi  »,  et  nuUo  moilo  essel,  si  homo 
non  peccaret,  sicut  uulJo  niodo  ciil  posi  restaura- 
tionem  naiurae  in  pristinnni  siaiui»,  qui  posl  catho- 
licam  resurreeiioiiem  ounciorum  lionsinum  aiani- 
fcsiabilur.  Quapropter  si  hoino  non  peccaret,  nullus 
iilrinsque  seius  copuia,  nec  «!lo  seniine  nasccrelur, 
scd  quemadniodum  angelica  essentia,  dum  sii  iuia, 
in  infiniias  myriades,  nnUis  lemponjin  morulis  iii- 
terJeciJs,  sjfriulej  semel  r»nllliplicata  esl,  i!a  hnmana 
natura,  si  inandalum  vellel  s<'fvare,  et  servarel, 
in  piiifccogniiuiu  soU  condilori  jnuuiruiM  siiuul  ct 
s^uiei  criiinperei.  Quoniam  vero  praevidii  Deiss,  qui 
i:ee  falliK  nec  faUitur,  honansn)  condiiionLs  suae 
urdinein  es  digniiatcmdeseriurum,  supermachinat^i* 


in  priiua  ac  iialur:jtli  confurmaiione  hominis  condt* 
lum.  Di!»c.  Non  ex  superlUio  haec  qua&slio  Interpo» 
sita  est,  et  non  infrucliicse  quaereada  atque  solvea* 
<la.  Eiquia  lu  proposulsti,  solveniiaeiUiusdebitorfa* 
oius  es.  Noi  enini,  ul  arbiiror,  proponeres,  quod 
otnnino  solvere  non  procuiares  ^*^.  Mag.  iliuUcorpu^, 
quod  in  eor^stitutione  honiiiiis  prlmilus  esi  faclum, 
spirituale  ei  "  immortd)ecredideriiiiesse,  actaleaut 
ipsum,  quaie  yost  resurrecUonem  haliluri  sumus. 
Nort  enim  facile  concesserim,  corruptibile  corpus 
fuisse  eimaieriale,  prjiijsquemcausa  corruptionis  et 
niaierialilatis,  lioc  e$i,  ptscealum  lleret :  et  maxime; 
ciim  manifesta  ratio  perdoceat,  si  id  ipsum  corpus- 
quod  in  pi  iia»  condiiione  hoininis  faclum  est  ante 


cst  aiterurn  muliipiicaUonis  hnuianae  naiurae  ino- C  delicium,  mox  conversum  est  ci  factuin  coraplilile 


duiu,  quo  niundns  is^te  Jocorum  et  4<»mporum  inier- 
vaUis  peragereliir ,  tit  Sioinines  generalig  delicti 
generaien»  lusreni  poen.'*!»,  ex  conupiibiU  sentine, 
sicui  ei  celeia  animatia,-  n.iscenles.  Sed  diini  iiacc, 
muUaqiie  simUia  cx  praedioti  magistri  tesiinioiius 
GoUigunitir,  niniiue  quaestiones  uitdique  prosiiinni. 
^uarum  pdina  ac  tnaxinia  impetuni  v»ltdi$6iniu;it 
factt.  Si  eaim  oinncs  hoinines,  non  solum,  qiil  fue- 
mak,  et  qui  suni,  verum  et  qui  fuiuri  snat,  siiiiul  et 
semei  creati  in  ilia  divina  voce,  quae  dicit :  Facia- 
mii^  homlttem ;  eisi  jsla  corpora  corrupUbiHa  el  mor- 
Uiia^  ex  corruptibiti  etnioriaSi  ei  inaterlaii  seinine 
riascctiiia,  extrinsecus  luiman.^^.e  naturae  ad  iniagi- 


posi  delicium,  riait  eralillnd  supermaehinaiutn,  sed 
ile  spiriiuali  ei  incorrupiibiii  fii  lerrenua  et  corru-  j 
piibile  transtnutaium ,  ac  perhoc  praedieU  magistrui 
Gregorii  vidclicei  thcelogi,  auciorila&  vaciilare  vide- 
biiur.quQdabsit^  Ipse  siquidem  incunctanter  asserit, 
totum,  quod  in  priina  conditione  hominis  sd  imagiiien 
Dei  faclum  esl  **5  secundum  ralionem  corporis  eij 
aniniae^^  semper '^  incorruplibiUter  manere.  Ulenin] 
nunc  '^  omitiamusperspicuas  illiits  nrguincniaiioncs,| 
quibus  indubiUnnter  aninnat,  nsc  animas  ante  cor- 
pora  fitissc  crcaias,  iiec  cor^iora  anic  anima^,  scd  si- 
inul  et  semei  ;.otuin  facluin  in  di>'ino  consiiio,  qucj 
diclum  est  {ucianin  hominem^  ac  simul  ir  huncmun- 


nen>  Dei  factae  *,  praevaricaiionis  meriio  snper^^na-     diim  secnuda  quadani  generaiione  »',  qiiae  superad 
chinalasunt,  ac  per  lioc  nuilo  modoessent,  si  homo  '^  dita  esl,  inordine  temporum  nasci,  quomodo  eUaa 


divinae  iui.igiiiis,  in  qua  conditus  est  ",  pulchriluiti- 
Hcm  non  dchonest:iiel  :  iion  snpervactio  qiiaeritiir, 
quomodo  prirna  cundiiio  ad  iniagineni  Dei  ^  facta 
c.^t,  siquidcinsecuiiil:i  non  aJimagihein,  scd  propicr 


iiunc  ",  posl  peccatum  perversae  voluniaiis  huiiM 
nue  naturae,  et  corporis  *^  iUudsjpiriiuale  ct  naturalil 
.iniino  scmper  adhaerens  ac  sii)t  concretum  discernif 
lor  ab  eo,  qitoil  nieriio  traogress\onis  adjtciuin  esll 


VAUl.AE  LIXTIONES. 

♦  A  simul  et  semel.  '  Sic  A ;  CF  sinl.  •  Sic  CF ;  A.  Q.  d.  d.  n.  i.  e.  s.  omnino  expers  esl.  *  Sic  CF ;  A  wl 
rupiibilia  el  moiiotia  coiporii.  *  Sic  CF;  .\  coudiiue.  *  Sic  (iF  ;  A  eiat.  '  Dei  oin.  CF.  "  Sic  CF  ;  A  aal 
'  SicCF;  A  liDnnnfm  ex  dvulms  niiiuiis  csse  cuntjiositum.  '*  Slc  A;  CF  procurasst$,  *'SicCF;  A  «[ 
"  Sic  CF  ,  A  liictHm  est  ad  imatiihem  Dei.  »'  Sic  CF ;  A  ani»nfle  el  curporii.  '*  «cmp^r  om.  A.  "  «l«| 
oui,  A.     "'  Sic  CF;  A  rasioue.     "  A  iiec.     '"  Sit-  CF;  A  corims.  _. 

NOiAE.  m 

»  F.^ilsain    J.  Scoii   opinionem   dn  priiiin   hoini-      scxum,  masciilum  et  feminain,  passus  sii,  reccnM^j 
ne,  qui  :tiitv  pf;iin;tiii;;iit()iictti  si!ni>lcx  lnitiio  fue-      iniissupni  col.  509  noi.  »  et  passim. 
r\l,  ac  post  i>ccc;tiititt  i;ali!r;ie  divlbiitnoiii  indnpliccn» 


801  l)E  UIVISIONE  NATLRAE.  -  LinEU  UliARTUS.  «02 

Jn  •  viccslmo  seplimo  capliulo  saepe  dicii  sermoni»  a  »«*  composllionem  snperadjecU    ac  velini  stipernui 


luculeiilissime  explanal.  Non  enim,  iiiquil,  per  vm- 
niOf  guod  nostrum  esl,  in  fluxu  et  trantmulatione  est. 
Si  enim  estet,  reprehensibile  universaUier,  qnod  ««/- 
lum  stalum  liabet  ex  natura :  sed  juxla  subli'iorem 
rationem  eorum,  quae  in  nubis  sunt,  (luoddam  quidem 
ilat,  quoddam  vero  ex  tnulubiHlule  accidit.-  Mulaiur 
enim  per  aucliQnem  el  diminulionem  corpus,  velvti 
vestimenta  quaedam  eonsequenies  aetales  indutum. 
Stal  vero  per  omnem  conversionem  inlranstitutubHis 
in  se  ipta  forma,  insitis  sibi  semcl  ex  tialura  signis 
Hon  desislens  *,  sed  in  omnibus  secundum  corpus 
transmutationibus  cum  suis  uolionibus  apparet  :  sub- 
tralielur  *  autem,  per  Verbum  Domini  videticet,ipsa, 
quae  ex  passione  esl,  tnulutio,  quae  *  formae  iuperac- 


coiporis  peilinere  non  dubium  esl.  Qiioil  oorpiis 
inateriale  ci  cxierius  veluli  quoddatn  vesiiiiicnttiui 
signacittum  ^^  interioris  el  naiuralis  non  incongiiie 
intclligiiur.  Muvetur  etiiiti  per  tempora  ct  uctairs, 
augmciUum  et  (letriincnium  sui  paiiendu,  illo  seiu' 
per  inlcriori  in  siio  stalit  incumiuutaliiliter  iiiuniMilc. 
15.  Scd  quonianiet  illudexteriusa  Deoraciiitnesl'* 
et  supcruddilutii,  divinae  lionitatis  m.^^gnitudo  et  infitii- 
t:i  erjja  oiimia,  (|iiaesiiiit,  iMOvidcnlia  noluit  pciiitus 
perlre**et  ad  niliiliiiii  t(Hli-i,»|iiiaali  ips:iesl,  elexlre- 
iiiuin  in  crealuris  oliiiiut  ordinem;  |»orro  quiaoiiine, 
quod  in  hiiric  miiitduin  per  j,'eiieiationem  lut;aliler  ci 
tcmporniiier  nMSciliir,  i;oii  polestliiiecaicie,  sive  iiii- 
niiiiia  ",  iit  dit:?,  horiic,  iii(Jiuema,sivetiir.xiuiis,  ulse- 


^dii.  Nam  veluli  facies  qunediitn  aliena  '  ipsa   p^r  g  cula,  sive  uiedii»,  iil  aclaios,  aiiiii  lcmporuui,  ii:lct- 


informilaletn  deformilas  formum  deprehendi'. ,  qua  i/i- 
(onwilute  per  Verbum  circumublutu ,  sicul  iSuaman 
Stjrus,  seu  decem  *  qui  in  Evangelio  uarranlur,  ilerum 
obscuratu  snb  passione  fucies  per  sanilalem  in  suis  uo- 
lionibus  relucet.  Igilur  in  deiformilale  animae  non 
fluxilt  per  mulabiliiulem  ei  transmulabile  est,  scd 
quad  penuanet  siiiiililerque  in  tioslra  coucretione  hu- 
betur,  Itoc  animae  inseriiur.  Et  quoniatn  ipsas  jier 
*\)€ciem  differeitlius  ijisue  tnutubiles  concrelionis  quu- 
litaies  superformuul  '^,  coucrelio  vero  noit  ulia  quae- 
dam  •  est  praeler  elcmentoriitn  tnixluratn  ;  eleinenta 
uutem  dicimus  unicersilalis  corpore  *  cuuslilulioni 
subjeclu  ,  ex  quibus  eliam  liumannm  corfus  con- 
litut  :  necessario    specie    veluli    descript:    tiynaculi 


vallis  inlcr  priiicipiiim  tiaiivitalis  in  lianc  vilaiu 
cjusdemque  viiae  finem  inteiposilis,  naiurali  crea- 
luraruiu  ordinaiioiieevij,'cnle.  Omiie  siiiuideni,  fiiuitl 
iu  uiundo  ex  iiiiiiido  coniposiluiii  iiuipil  esse.  iuv- 
cesse  est  resolvi  ci  cuni  inuudo  iutcrirc.  ISecossa- 
riutn  erat,  exicrius  ac  inaterialc  corpus  solvi  iii  c:i 
eleiueula,  ex  quil  us  Jtssiimpiiiiu  esi,  nou  aiiiem  ne- 
cessariuui,  pcriie,  (iMOiii-iin  ex  Deo  cral,  maiienic 
scmper  inieriori  illo,  ei  iucommui:«biliier  sluntc  iii 
fcuis  raJioniljus,  secunrium  qiias  curu  anima  el  in 
antma  ct  per  aniniam  ci  piopier  animam  consliiii- 
tum  cst.  Quouiam  vero  iilius  corpoiis  tnaicrirdi.s 
aiqiic  soluliilis  nianel  in  anima  speclcs,  non  solum 


illo  vivente,  veruut  etiam  posi  ejus  solulioncm  et 
fonuae  ">  in  anima  permunenle  ,  ncqae  refornmn-  ^  j,,  elemcnla  mumli  redittim;  dis..uu:lio  quiope  divi- 
4a  in   signacuload  forinum  ab  ea,  videlicet  aniiiiu,      ^^^  ,„.„  Ahraham    iiolioucm   co.porant    adl.se.ere 

auiinabus  posl  morlcm  indicat :  pioptohca  pariigm 
illius ,  ubiciinque  elcuientorum  sinl ,  non  poiftsr 
auima  oblivisci,  aui  eas  nesciie.  Quaiuvis  cnim  pio- 
pter  peccalum  siiperudriitae  sinl  liuiiianae  iialurae, 
ad  eam  lainen  non  pertineie  non  pDSSu.il,  quoni.tm 
ab  eodem  n:sluiae  conditoie  ei  ;iddiiae  suni  ei. 
Cactae,  ac  per  hoc  iu  reslaiiratioue  houiiiii.s  in  uni- 
laiem  natiirac  revocand:ie  suni  «»,  d:iut  a;.iii.a  »»»- 
tum  sibi  subdilum  resurroctloiiis  leiii|iore  lecipicl. 
Et  |j«k;  esl,  quod  ait  nmgislcr :  Nccessario  specie 
veluti  discripti  siijnnculi  form.ie  '»  in  atiimu  pennu- 
nente,  rteque  rcforminidn  in  sigiiaculo  ud  fonnuui  ub 
ea  igrorunlur.  \c  si  diceiel,  diim  spccies,   hoc  esi 


I  ignoranlur  ,  sed  in  tempore  refonnalionis  i.lu  iie- 
rum  ad  se  ipsam  recipiel  ,  qiiuecunque  fonuue 
churacltri  coapiabit.  Ccuptubit  aulcin  oinniiio  ilia 
hit  *S  quui  ab  iniiio  in  forma  churacterizaui  i^unl. 
Videsne  igitiir,  quaui  subliliiiM-**  p:imuo  coudiiiunis 
proprietatcin  ab  bis,  quae  superaddila  suiil,  disccr- 
i.il  ?  Qiiodcuuque  euiiii  iu  bumanis  corporibus  iiuuiii- 
labile  inteiiigiiur,  primaeconditiuuis  proprium  est; 
quicqiiid  vero  in  cis  mutabiie  ac  •'  varium  penipi- 
lur,  lllud  esl  siipcradjectum,  extraque  naturam  sub- 
siiiulum.  Uuiversaliier  autcm  in  omnibus  corporibus 
humanis  una  eadeinque  forma  commuiiis  oumium 
inlelligitur,  et  sempei-  iii  oinnibus  incomuiutabiiiter 


siat.  Nam   im.umerabiles  diflfereuiiae,  quae  eidem  p  ,„„i„  jescripti  sigaaculi  ,  cxierioris  vi  lelice.  cor- 

ports.,  qi:od  vocal  »•  signaculuMi  iuierioris,  in  ai:ii:i,i 
penuancl,  etiam  post  signaculi  schiiituicm  proiHcr 
illam  nolionem,  quani  scniper  Jiabcl.  nou  ia'iior:ii 
paries  sigiiai  uli  per  eleincf.ia  sparsas,  et  reiuriir- 
ciionis  dic  **  in  sigiijiculo,  hoc  esi.  iu  cor|>oio  a.l 
fonn.-m  auimae,  quod  est  inlerius  corpus,  icfoniiaii- 
das.  Est  eaim  exierius  ol  maieriale  corpns  «^i,-;!  r  cu- 
lum  iiitoiioris,  in  quo  loriua  auiuiae  e.<priinitur,  ac 


furmae  accidunl,  non  ex  raiioiie  primae  condilionis, 
sed  ex  qiialitalibus  corruptibitiitm  seuiinum  contin- 
gmu.  ipsa  igiii.r  forma  spiritualis  spirituale  coipus 
est,  iii  pritna  coiiditioue  honiinis  faclum  :  quod  au- 
lem  ex  maieria,  hoc  esl,  ex  qualiiaiibus  elquauiiui- 
lihus  qualtuor  elemenloium  mundi  sensibilis  cum 
ipsa  rorina  qualitativa,  de  qua  iu  prioribus  libi  is  di.s- 
pulaviuMis,  quouiara  et  augeri  ei  minui  paiiuniur, 


YAHIAE  LECTIONES. 
'  I»  om.  A.    »  Sic  CF. ;  A  insila  sibi  s.  e.  n.  ligtia  u.atnitient.    »  Sic  CF  ;  A  snhiralulur.  *  Sic  CF;  A  ea 


Patbol    CXXII 


mi  iOANNIS  SCOTl  804 

I^r  boc  foruia  cjus  liiionitbiiiUT  appcllalur.  El  no  a  9"''<i  P*»*  lol  aniios  nou  suni  oblrita  •' ;   quid  m,uin 


itte  cxisiiiuei,  «iuo  corpora  lUitiruiia  iii  uiio  iioiniuc 
fiocere.  Dh(iu)  eiiitn  esi  coi-|)us,  quo  ('oniialuraliur 
H  cousuiisiunUaliier  auiinae  coiupaclo  iionio  coun^ 
ciuir.  liiuii  stqiiiileui  aialeriaie,  quoii  est  siiperaddi- 
iuni,  reclius  vestimeuium  quoddani  muiaiiiie  ei 
Cbrruplit>ile  veri  ac  uaiuralis  corporis  uccipitur, 
qiiam  veruiii  ct»piis.  Non  cuim  veruu)  est,  quotl 
seniper  noa  matiet,  ci,  tit  ait  &auclus  A<igu>iinus : 


si  obedienli  homini  ejnsdem  yraeceptis  *'  polentia 
praesturelur,  ut  animute  Uoc  el  **  morlalt  hubein 
corpuSf  haberet  in  eo  quemlum  stutum,  (juo  sint 
defeclu  essct  annonuin,  tempore,  quo  Deus  veliet^  a 
Viorlulilaleadimmoiiitliiaiem  siiie  media  morle  ventu^ 
Tus?  Sicut  euiiu  hiiec  psa  cnru,  quum  nunc  hubemu*, 
mn  ideo  non  esl  luhicrubilii,  quiu  nvn  est  necesse,  ut 
vuinerelur;  sic  iila  non  idto  non  fuil  morialis,  quin 


iiuod  incipil  euse  quod  non  eral,  et  desinit  esse  quod      non  erut  necesse  ut  moreretur  •'*.  Talem  puto  habilw 


est,  jain  nan  est.  iude  fii,  quod  seniper  nun  siiitpli- 
ciler,  sed  cum  aiidilatuenio  aiit^iio  ponilur  corpus 
lioc  '  moriale  vel  corruplibile  vel  ternuiuiu  vcl  ani- 
itiaie,  ad  disctetiouein  ipsiiis  siinpiicis  c&rporis, 
quucj  priuiiius  iu  iiutuiue  coiidiluui   *  est,  ei  quod 

flltUrUill  (;St. 

14.  Disc.  Quid  crgo  respoii  leljiinus  sanciissiinio  ' 
fjivijiissimoqiu;  liieol»igo,  Auijuslitto  videiicel,  qui 
praediciis  iMiiuniixis  reiVagiin  videtur?  Naiu  fere  in 
otniiiiius  suis  iibris  iiicunclanier  asserit,  corpus 
i:riini  iioiniuis  aaie  peociuuin  anirnale  fuissc,  lerre- 
nuru,  nioriaie,  qiiaiuvis  nou  Hiorcrelur,  si  iion  pec- 
ci\rei,  peccaiido  vero  itioiiuuin,  sicui  ait  Aposlolus: 
ihrviis  quiuem  inonuum  propier  peccatum.  iliuc  esl, 
qtiOii  iu  priiiio  iibro  «ie  Bapiisiuo  parvuluruiu,  coii- 
viiicenscoi;,  qui  dicuiit  Adain  sic  crealuin,  ut  etiaui 
siiie  pctcaii  n^.ciiio  inorcielur,  non  poctia  culpae, 
ik;i)  itocessiuue  nuluiae  :  Qniii  crgo,  inquil,  rcspoiide- 
l>uni^,cum  legitur,hoc  Deurr.  piimo  iioiniHi  elictin 
ponl   peccatuin    increpando    ei   dainnando  dixisse  : 


dinem  adhuc  in  corpore  annnali  aique  morlali  eliam 
illis,  qiti  sine  moiie  hinc  irunsiuli  sunl,  futsse  conces" 
sam.  Neque  enim  Enoch  et  Elias  per  inm  longam  ae- 
laieni  senecluie  marcHenml,  nec  lamen ,  credo ,  eot 
jam  iu  iliam  spiniualein  qualilaiem  corporit  comnm 
B  talos,  qualis  in  resuricciione  promiuilur,  quae  lU  Do 
mino  priina  praecessil ,  nisi  quia  isli  fo-iasie  nci.  hii 
cibis  egenl,  qui  sui  consumplioue  '*  reficiuni,  S.:d  ex 
quo  iranslittisunt,  ita  vivunt ,  ui  siinilem  hibecri  so 
cielatem  illis  quadraginiu  dicbus,  quibus  Elias  ex  ca- 
lice  aquae  ct  ex  cullijride  panis  sine  cito  vixil ;  aul  si  et 
hi§  snsientaculis  opus  cst,  iia  in  puradiso  forlus&e  pus- 
cuntur,  »icut  Adain,  priusquam  propter  peccaium  esiu' 
de  exire  meruissel.  Hubcbal  enim,  quantnm  ejciiiimo^ 
el  de  iignorum  fniclibus  refeciioHem  conlru  de\ectiif' 
nein  ,  el  de  iigno  vilae  slabililatcm  coniru  velusia:em. 
Et  qiiid  ad  rem,  tnnta  '*  lanii  ei  laiu  niagni  viri 
testiinoiru  cxaggerare,  euin  uinnibiis  libros  iliius  ie-_ 
geiitibus,  et  nia\iino  tle  Genosi  ad  lileriiin  et  ue  Ci- 
vilaie  Dci,  Riar.ifeslissiiniKU  sit,  nil  aiiud  ducere  U« 


'Jerrn  es,  et  in  lerram  ibis?  Neque  enim  secundum  C  curpore  prifji  Uoniinis  ante  pcccatutn,  quam  atiiuialo 


aniinam,  sed,  quod  'MuHifcstum  esl,  secundum^corpus 
terra  erut,  ei  morie  cjusdem  corpotis  eral  iturus  in 
terruin.  Quanivis  e>iim  ^ecundum  corpus  lerra  esset,  et 
corpiis,  in  quo  crealus  est,  animale  geslarei,  tamen, 
si  non  peccasset,  ia  corpus  foret  *  spiriluale  mulati- 
dus,ei  in  iUumiiicorriipiionein,  quae filetibus  el  san- 
ctis  promiuilur,  sine  motiispericule  transiturus.  €u- 
jui  rei  desitlerium  nas  hubere  non  soluin  ipsi  sentimus 

n  nobis,  verum  etium  monenle  "  Aposiolo  agnosci- 
mus  ',  ubi  ait :  Etenim  in  hoc  ingeiniscimm,  habilacu- 
tuin  nosirnm,  qaod  de  caeio  esi,  superindni  cupientes, 
31  tameti  iiiduli,  non  nudi  iiiveniumur.  Etenimqui  su- 

nus  in  hac  habilaiionc,  ingemiscimus  qravatl,  in  quo 
nolumus  exspoliain,  sed  supervesiiri,   ut  ubsorbeaiur 


aU|ue  inorta  e  fuisse.  Si  cnini  aiii!nule  noii  fuissct^ 
quomolode  fructiuus  paraJisi  coniedere  jube:e|ur, 
nc  dericerel,  ei  de  liguo  viwe,  ne  senesceiei?  NaiUv 
Hl  ipse  saepe  asseril ,  priini  louiines  anic  praevaii 
caiioneijfi  de  fruciibus  paraiii»t  curporaliier  coniedissa 
perhibeuiur.  Mag.  ()uis<pi|s  ■•■uii  »»  el  poiesi,  rcspon' 
de^t  :  inilu  auiein  et  iibi,  si  t.ldcet,  sufliciat,  bcuton- 
iiiiS  sanctorum  Pairuni  de  contititutione  liOiiiinis  aii^f 
Deccritum  legere,  ei,  quid  unusi]uisqiie  eoruin  voIum, 
c^iuia  ac  diiiijenii  iii(|iiisiiioiie  (juaerere,  Liics  aul('!r> 
inlcr  eos  coastiiuere,  non  cst  nosiruin,  aut  liuiic 
conslititere,  bunc  aniem  refcllere,  suei;tes,  pisi  " 
saaclos  Apostotos  nu'luii^  apud  Graccos  fuisse  in  ex- 
posiiionibus  diviiiae  Scripiurae  inajoris  auctorilaiis 


moriale  a  vila.  i^roinde  &i  non  peccasset  Adam,  non  0  Gregurio    tlieoiiigo,  nullttni  apud  Uouianos  Aurelto 


eral  exspQlvtndus  cvrpvre,  sed  supervesiiendus  immor- 
latilaie  et  incorruplwne,  ut  alisorbcrelur  *  mortale  a 
Ksia,  id  est  ab  animuli  in  spiriluule  transiret.  Neque 
enim  meluendim  fuil,  ne  forle  diuiius  hic  viverel  *  in 
corpore  animaii,  el^"seneciuie  gravareiur,  et  paulaiim 
veteiasceiido  pervenirel  ud  moriein.  Si  enim  Deus 
israelUarum   vestimeniis  et  catctameniis  praestiiii. 


Aitg:ustiito.  Et  quid,  si  iii  iiac  veiuti  cuntroversia  tn^ 
^iioruin  viruruin  qiicndam  coiisensum  vdiiuus  ma- 
cbinari,  (licentes,  iliiul  cui;piis,  qiir>d  GregoriiiS  uicii 
divina  praescientta  propter  fuiuriim  pcccatiun  lio- 
inini  supeiinachiuaium  exlertiisque  aU>cclum  ,  id 
ipsiim  ab  Aiigiistiiio  aniinate  vncaium »  dnssque  ho 
niinis  coii^titutioncs,   uiiait)  quidem   ad  iinagiiiejn 


VARIAE  LGCTIONES. 

'  koc  oni.  K      *  Si<'  CF  ;  k  ediium.    'Sic  CV  ;  /  scieniiisimo. 

Unqkii  4»m.J      '  ^ic  CK  •  A   fueral.     *  Sic  CF ;   A    adinonenle. 


A  absorheulHi . 


Sic  r.F  ,  A    tivetiUo 


1« 


ai  oiv.  A.      "  Sic   CF  ;   A   unnlii 


*  Sic  CF  ;  A    Qni(»  igttur  rcspomfeliuttt 
'Sic  Cf  :   A    (ogi.osciu  HS.    •  Sic  C<? 


'■*  SiC  CK:  pro  nocel  A  nc.    **  A  ul  non  morerfiur     "  Slc  A :  CF  consuinmalione 
•^  Sic  CF    A  Quisquis  iqiiU'  vuli.      '*A  pnmer 


'*  praeceplis  om*  aAI 
>»  S»c  CF  ;  A  tuoiflfn"' 


m                                    DK  DIYISIONE  NATIRAE.  -   IJBER  QUAnTUS.  80G 

Dei  subslanlialiier  faclani,  altcram  vero  longc  i»»a-  A  '«*  esl  in  corde  auo.  'Quain  ujhur  feticet  erani  prmi 

gine»  distanleih,  61  lii  masciilum  ei  feiniiiam  prOpVer  hominei,  e(  nullis  aghabantur  pertnrbaiionibui  ani- 

peccalum  divisani,  Gregorimn  non  lacuisse,  unarfi  *  morum  ,  nullis   corporian   laedebautur  incommodis  : 

vero  iilam  in  inaSculum  et  feininaili  biperiilam  Au-  iam  felix  universa  soc-etas  esset  hiimana,  si  nec  illi 

gtislinuW  di.Visse,  allera^rt  vero,  qiiae  ad  imagineirt  ^««/«»1,  quad  eiiam  in  posleros  irajicercnt,  iiec  quii- 

Dei  e&l,  omnitliie  se.vu  caiel,  siiuisse^T^^Quid  ad  r6m  qudm    ex  "   eorum  siiryc    Iniqiiiiatim  commhteret , 

periinfcbii,  cum  verisiraile  uon  videalurde  Augusiino  quae  ddinnationevi  riciperel.  Atqne  i&ta  pcrmanenie 

aoslimarft,  eaih  *  condilionem  horalnis  ad  imaginenl  (elicUale,  doriec  per  hlam  beuedictionem,  qua  diclum, 

Uei  silUissfe,eanM^rO,quae  secundumGregoiiiiiii  ad  e$t  :   tresche  ct  muliiplicamini ,  praedrslinatorum. 

similiUidiiremjumemoiruminsipienitiummeriloiuobe-  SihctormU  nv.merus  cont<>U'relur,  alia  mujor  darelur, 

dienliae  facla  esl,  explanassc,  praesertim  cum,  quiS-  quae  tcatissimis  angelis  dala  est ,  ubi  jani  esset  ceria 

qiiis  librus  ejus  pcrspexeril,  aperlisslme  invcniei,  in  sixurilaspeccuioruin,  ucminenujue  moriiurum,  el  laiit 

piinu)  iiominc  masculura  <ei  fciiiinara  ad  imnginerti  iiiel  i<ua  sdhciorum  posi    viiUum  laboris,  doloris, 

t)oi  faclos  fuisse,  ipsaque  atiiindlia  corpor^,  quac  morlis  txpeiimeNlum ,  qualis  eriipost  huccomniuin 

niilc  peccaluuA  geslaverant,  noii  fex  poena  peccali,  ihcofruptione  corporum  reddila  resurrcitionc  moriuo- 

sed  o,\  necessilale  uatilrae  processisse,  ad  prncrea-  |j  rum.  iilenii  iii  eodoin  viofsimo  qiiinio  "  capiiulo  : 

tioiiem  videlicet  "praedesliaati  sauclorum  hoininnm  Vivebdt  itaqUc  homo  ia  paradiso,  slcut  volebni,  ijuam- 

nu!neri,et  socieiali  angeiicae  bealitudinisex  humana  diu  hoc  tolebul ,  quod  Deus  jusseral ;  vivebai  fruens 

(Uitura  adunandi,doneccaelestis  civitas  sanciis  '  an-  Dio,  ex  quo  bono  erat  liovns ;  vivebat  sine  ulla  eye- 

golissanctisqueliominibUsimplerelur^^Sedinirarinon  slate,  ila    semper  vivere  habtns  i>i  potestale.  Cibus 

desino,curilludcorpusappeIlataniinale*,  quodinagnis  dderat ,  neesuriret;  pntus,  ne  siiirel;  lignum  viUie , 

l.tudibus  exallat  lanquam  spiritiiale  atqne  beatum.  he  illum  senecia  dissolveret:  nihil  corrupiiuitiii  iii 

Ueatain  autemfuisse  anie  delictum  ille  ipse  in  quarto  cbrpore,  vei  ex  corpore  iillas  tnolcsttas  ulHs  ejus  sen- 

dccimo  lihrode  CivilaleDei  teslalur  deciino  capitiiio  *'*"*  ingerei^at.  ISullus  inirinsecus  morbus,   nullus 

dicens :  Sed  ulrum  primus  homo  vel  primi  homines ,  duo-  ielus  metuebaiurextrinsecns  Summa  in  carne  sanitus,  i« 

rum erat  quippe conjugium,  habebant  istos  affectus,  con-  daimo  loui  tranquiiliias.  Sicut  in paradiso  nullus  aesiua 

tupisccntiam  profecto  et  laetitiam,  timorem  et  dolorem,  «''i  f>'i<JiiSy  ita  iu  ejus  habilaiore  nulla  ex  cupidUaie  vd 

IH  corpore  animali  ante  peccatum,  quales  in  corpore  ^a'*  limO)e  accedebal  bonae  vclunlalis  offensio.  ^ihil 

svirituali  non  habebiuius  omni  purguso  (inilQque  pec-  Mimnoillsl9,pJliileratinaniierluelum,gaud>umveruni 

calo,  non  immerilo  quaerhur.  Si  enim  habebant,  quo-  '  peypeli>dbialut  ex  Deo,  in  quem  (lagrnbal  carilas  de  •• 

mvdo  erant  bcaii  in  illo  Memorabili  bealhudinis  loco,  C  ^^''^'^  piii^,  e{  coliscieiilia  buna,  el  fide  non  ficta 

id  esl.  paradiso  ?  Quis  landem  absolulc  dici  beatus  po-  Alque  iiuer  se  cdnjugum  fida  el  ex  lioncsio  umore  so 

test ,   qia  limore  afficilur,   vet  dolore?  Quid   autem  cietAs,  cohcoYs  tiieMis  corpbrisque  vigilia,  el  maHdnli 

ttmere  ain  Ootere  pottrani  illi  Immines  in  tanloruin  ^J«c  labore  custodid,  Non  lasshuido  fatigabm  oiiosum, 

tunta  afflimttia  bonorunt,  ubi  nec  mors  meluebalur,  fton  sdnimns   premebal  invUum.  In   lanln  facililale 

nec  ulln  corporn  malu  valetudo,  nec  aberat  quicquam,  rerum  et  feliciiate  hominum  absh,  ui  suspicemur,  non 

quodb')navolui,tasnonudipiscerelur,ne.cinerat,quod  pottiis.-ie  pmlem  seri  »'  sine  libidims  luorbo,  md  ec 

carnem  animumve  hominis  feliciler  viveniisoffenderet?  voluhlalii  nutu  fwoivresf»;  membra  ilUi,  qno  ceicra^ 

Ainor  erat  imperlurbalusin  Deum,  atque  inlerse  con-  et  sihe   ardoris   illecebroso   stimulo,    cnm  irnuquil- 

jugum  fida  ac  "^  iincerasocietale  vivenlium,  et  ex  hoc  iilale   unimi  et  corporis ,  nuUa  coirupliom  inlegri- 

Rmore  grandegaudium,  nondesistente,quodutnabatur  taiis,    infunderetur  gremio    mariiu^   ttxoris.    Videi- 

ad  fruendum.  Erat  devitatio  tranquiUa  peccau,qua  ne,   qiianium    lauiial,   quanlum  giorilicat  felicila- 

maneiHe  nullum  otnnino  alicunde  '  malum,  quod  con-  lcn  ntriusque  se.\us  iii  pai  adiso  anle  pracvaricatio- 

irisiarel  »,  irruebat.  An  forie  cupiebatit  prohibiium  nem,  quam  sanctae  ineonlaniinataeque  nupiiae  fie- 

tignum  ad  vescendum  conlingere,  sed  tnori  metuebani,  lent,  qicdis  amor  inepreliensibilis  conjnguia  el  inse- 

arper  hoc  et  cupi  fiias  el  melus  jam  tunc  illos  hoini-  D  parabilis  socieias,  quam  piilchrasanctorum  hoininum 

nes  eliam  in  iUo  periuibabat  loco  ?  Absh,  ul  hoc  existi-  procreatio,  et  in  praedpstinaliini  niiuierum  nniliipli- 

memus  fuis$e,ubinuUum  eratotnmuopeccatutu  iSeque  catio,  quam  post  paradisi  felicilaleiii  in  angehcain 

emm  nuUum  peccalum  est,  ea,  quae  lex  1)ei  prokibet,  bealitudinein  sequeretur  iraiisiatie,  ul  non  inuneiito 

eoncupiscere ,  aique  ^^  ab  his  absiinere  iitnore  poehae,  quis  rairetur,  qnoiiiodo  aniinalia    corpora    in    tam 

non  amon  justiitue.  Absh,  inquutn,  ut  unie  omne  pec-  excelsa  bealiiudine  vixisse  credibile  sil.  Disc.  Num 

catumjam  ibi  fucril  tale   peccatunij  v.l  hoc  dt  ligno  iniernos,duin"df  condilione  huinanaeiiatnraediapa- 

emttteretu  "   quod  de  muUere  Deus  ail :  Si  qnis  vide-  labamus,  confectum  est,  liominciii  in  genere  anima- 

rit  muiierem   nd  concupisc^uduin  eam  jam  moecha-  lium  subsliiuluii!  iiiisse,  imb  etiam  omnia  animnlia 

VAr.lAE    LECTIONES. 

'  Sic  CF     A  ab  iinagiQe.    *  Sic  CF;  A  soiam  '  >>ic  CF;  .\  Htcutsse.     ^  eiim  om.  A.      *  sanclts  oin.  A 
^ic  ilF  ;  ^  uniiuaie  appetlat.     '  CF  <t.    *  ^ic  Ci  :  K  aiiiiude.     '  S\c  CV  :  X  contiisljrethr     '"  aiqueuiit. 

CF    "  Sio  CF     A  nduiiliereni      "^  ex  om   CF       '^  CF  xxu      A  vicefnmcfiex  o.     •'  ex  oiii.  (.F.     "  A  cx 

'•SicCF    A  fini     "  Sio  CF    k  aim 


807  JOANNIS  SCOTI  gOg 

«ilwlaalialiier  iii  illo  creala ,  «o;i  solum  iiiiD<l  oin- A  bumaf'^  n^tnra  *si  noii  pftiicarct,  oniiihio  libern 


mutn  noiilia  itierai  ei,  Yeiutn  eiiam,  qiiia  univer»itas 
visibilis  el  iitvisibiiis  creitUirae  in  co  condita  esi? 
Wac  Confccium  plaiie.  Disc.  (iuid  ergo  niirum,  rel 
cur  incredibile  sit,  si  bun^ana  corpora ,  prius(iuam 
j)eccarenl  in  paradiso,  atiiinalta  fuisse  dicanlur, 
qtiaein  gcnerc  aiiinialiunt  conslituta  sunt?  E  <1uobns 


m^neret,  qiieniadiuOiliiiu  libera  futura  esl.  Hoc  aiu 
lcm  dico  Gregorium  Nyssaeum  sequens,  exposin»- 
remque  ipsius  Maxiiniim,  non  aiuem  alios  sanctos 
Patres  spirilualis  doclrinne,  qiialiter  videnlur  seii-' 
sisse»  rereilciis,  Iiarc  oninia  ad  primam  ct  sttbstaii- 
lialem  bominis  ciealiouern  peitinercauturaantes.  Et 


fjuippe  imutn  eligere  cogit  nos  ralio  :  aul  enim  nega-      si  le  iiiovcl,  quarc  Dens  i:i  lnjmiiie  feterii»  priusquara 


bimus  ouinino  in  genere  aniuiulium  conditum  homi- 
nem,si  voliimus  negare,  in  eo  aniniaJe  corpus  fuisse; 
,a.Ut,  si  non  possumus  conteiuiere  ei  abnegare,  ipsuin 
qaidciii  quoddain  animal  in  gcuore  animalium  *  fa- 
ciiiin,  quoniodo  negabiiuus,  aniinale  corpus  babuisse 
anie  peccaUnn,  el,  si  iion  peccatei,  potuisse  fieri 
beatuin?  M-.<;.  Acule  quideiu  pbilosopbaris.  Put:tsne 


peccarei.quae  propier  peccaium  facta  suiit,  animad- 
Ycrle,  quod  Dco  nihil  esi  aute,  nihii  post,  cui  nibil 
prAeieriiuii!  nihil  fuluriim,nibil  medium  inierprae- 
teriLiim  el  fuluriim,  quor.iam  ipsi  oinnia  fitnul  tuii!. 
Cur  eigo  non  slrnul  faceret,  qiiae  facienda  .fiiiuui 
videbai  el  voleb:a  ?  Nam  cuipdiumus  anl»?  ei  post, 
peccaiiim,  cogiiatioiium   riosiraruni   nnila]>ilii;;iem 


iliiquc,  Dcum  siinii!  omnia  fecisse?  Disc.  Imo  credo  H  monsiramus  ,    dum   adbuc  temporibus  subOiniur 


el  iiittilligo.  Omnia  siqriideni,  quae  leiuporum  inler- 
valiis  iii  inundo  nascuntur,  siiniil  et  semel  et  anie 
inundum  ct  cum  niuudu  facla  suni,  quamvis  non 
fiiiiiul  per  '  divinae  provideniiae  administraiionem ' 
.TiuiKlum  sciisibililer  adiinplcant,  sed  ordine  leinpo- 
furp,  Domiiio  dicente  :  l'a!er  meus  usque  modo  ope- 
raiur,  ci  ego  cperor.  Mag.  Uecle  intueris.  Nuin  tibj 
tideiiir,  quod  propiere:i  Deus  bonrinem  in  genere 
animalium  fccerit,  quia  illitm  animaliter  viciurmti 
praegcivii ,  iiique  irraliouabiles  ^  niotus  eorum  re- 
licta  divinae  imagiiiis  pulcb>iiudineacdigniiate  casu- 
rum?  Disc.  Verisiiiiile  videlur.  Feeit  enim  fotura, 
qui  fecit  omnia  sinuil.  Mag.  Quodiam  igitur  de  sua 
praescicnii;".,  quae  falli  non  polest,  certissimus  erat. 


Deo  autem  simul  erani  et  peccati  praescieniia  ejn»-. 
que  consequentia.  Hoinini  siquidem,  non  Deo,  fuui- 
ruro  erai  peccatum,  et  cousequentia  peccati  prae- 
cessit  pcccalum  in  bomine,  quorii»rn  ei  ipsumpecc;i- 
tum  praecessit  *»  seipsum  in  e«dem  boraitje  ".  M^l;» 
qnippe  voluntas,  quod  est  peccatum  occuliuin,  prae- 
cessii  veiiii  frucius  gusiura,  quod  est  peccaliim  apcr- 
lum.  Eadem  ratione  poiest  inielligi,  quod  scripiina 
est  :  Jacob  diUxi,  Esatt  auiem  odio  habui.  Noiiduirtt 
enini  ulriusqnc  malisvd  "  bonis  actibus  pcrpeiralis, 
in  ordin^e  temporum  eorum  conseqiieniia  f;u:ia  suni 
in  eo,  iu  qnq  universilas  simul  et  unum  esi :  conse- 
qiient.ia  autem  dicodilectionem  et  odium.  Hoc  ciiaio 
ipse  magister  Augusljinus  edocel  in  pracfati  libri 


ctiam,  prius(juam   boino   peccaret,  peccati  conse-  ^  leitio  <iecij»o  capiiulo  de  priiuis  hominnjus  dicens 


qucuiia  in  bomiiie  ei  cum  bomine  simul  concreavit, 
ut  nec  immeriti)  aesiimetur,  eorum,  quae  simqt  iu 
homine  facui  suni,  quaedam  quidcm  propter  divinam 
bo:iilatem,  lU  sunl  illa,  in  quibus  imago  conditoris  * 
intelligiiur,  aniiiuis  vidciicei  el  ralio  sensnsque  in- 
lcrior,  vel,  ut  ita  dicam,  esscnlia,virtus  et  operaiio, 
quaedam  vero  propter  delictum  praescilura  atque 
ecrti.ssime  futurum.  Multa  enim  praescit  Deus,  quo- 
rum  non  est  caiisa  ipse,  quia  substantlaliter  iion 
suni.  list  aiiiem  sapiens  factor  et  orJiiiator,  iic 
nniversiiatis  pulcbritutiinem  perlurbcnt ,  et  solus 
poteiis  est  de  niulo  irraiioiiabilis  vulunt;iti$  facere 
bonum.  Ilaec  autem  sutit  consequeniia  pcccaii 
proptcr  peccaiuin  ,  priusqua.n  tieret  peccatum , 
ab  eo  *,  cujiis  praescieiilia  non  fallitur ,  in  bo- 
miiseet  cuin  bominc  vcluii  extra  homlnem  ucsuper 
addita  :  aiiiiuale  quidcm  corpus  atque  teneuum  el 
corriipiibile,  se.vus  ci^ique  e\  niasculu  et  fciiiina, 
hesliarum  similitudiue  piocieationis  mulliplicatio, 
indigrntia  cibi  ct  poliis  iuduuienlique  "^,  incrementa 
ei  dccrcincnta  corporis,  sonmi  ac  vigiliarum  alieriia 
ineviiubilisque  necessitiiS,  ci  similia,  quibiis  omiiibus 


In  occuUo  aulcm  mali  esse  coeperunl,  ul  in  apertai* 
inobedi^ttliam  labertntur.  Noh  enim  ad  rholum  opuf 
pervinirelur,  nisi  pratcessisiel  voluutas  mala.  Porro 
tnalue  volunlalis  inilium  quidpoluil  esse  nisl  iuperbia  ? 
Initium  ehim  oiiMts  peccati  superbia  est.  Ac  per  lioc 
dalMr  intelligi,  bominem  peccalo  nunquam  caruisse 
sicu!  niioquam  intelligitur  absque  muiabili  voiuii- 
taie  subsiit.isse.  Nam  et  ipsa  irrationabilis  muiabili- 
tas  tiberae  voluntalis,  quia  causa  mali  esi,  nonuul- 
lura  maium  esse  necesseesl.  Causam  sifjuidern  inali 
raalam  non  essc,  quis  audeai  dicere,  quandoquidem 
libera  volunias  ad  eligendum  boiium  dala  '^  scipsani 
servilem  fecit  ad  seqiiendum  malum?  Quod  ctiani 
..  Augusiiiius  insinuasse  videtur'  '*.  Non  enim  ai(, 
vixilhoino  in  paradiso,  vel  vixerat,  vixitfrucns  Deo^ 
vel  vixerat,  vixit  sirie  ulla  egesiale,  vci  vixerat.  Nam 
si  lalibus  verbis  praet>.riti  '*  utcrelur,  fonassis  ouii 
iftcoii^rue  inteUigeretur  '*  docere  voiuissc,  bominein 
in  paradiso  perfectam  beatltudinem  siiie  ullo  pec- 
cato  per  spatia  quaedam  temporis  habuisse.  Sed  : 
rh>^6a/,inquit./ionio  tn;;ara<^tso,  vivebut  fruensDto^ 
viucbal  ''  siae  tilia   egesiaut.  Ac  si  a}>erle  diceret  :. 


VARiAE  LECTIONES. 

'  Sic  CF;  condiium  homntp.in  — anunnltum  om.  A  *  per  om.  A.  ^  A  admimstraiianf  '  Sir  CF;  ,, 
irralionales.  *  Sic  C.F-  fi  rreaHrts.  •  eo  om.  A.  '  tndwnentuiue  om  A  *  Sic  CF;  A  na/nr*  kumtnn*^ 
* siinul  oni  A.  '•  Sic  (iF  ;  A  prafcessertint.  "  Sic  CF  ;  quowatn  et  ipsum—  homine  om.  A  "  Sic  CF:  i 
A  .im.  •^drjfffOin.  A  ^*  CV  videtur  iu  inuasm  *"  praeieriti  om.  A.  *  Sic  CF.  ;  A.  inicHigerem.  "  SmI 
CF  ,  A  in  p»r»diso,  in  huabat  viuert  rsiijc  ce;.  " 


809  DE  DIYISIUNK  NATURAK.  —  LIDER  QUARTUS.  810 

iiichonbal  vivtre  liOfnoiMpaiailiso,  iiichoabalviv;»re  A  "«"9««»»  .*p«"«fl«sie/ii  bealam  duxitat  tilam,  ted  ab 


fjiieiis  Deo,  inciioabat  vivere  sine  uj^  egcsiaie. . 
tlaec  efiim  specic^  praeieriii  tempori^  9b  Uis„(iui 
vernoriKrt  si^fuiricaiioiies  aciiie  perspiciunt,  iiicbo.a- 
liva  Yocaiur.  InclioaliuDem  qiiipiie  ci  au^piciiun  cu- 
juspiam.rei  sigiiiruat,  qiiae  jaiu  ad  perfeclipnfiHU; 
uuiio  uiodo  pcrveiiii. 

i5.  Quod  etiaui,  hoc  est,  nulio  lcmpornii  spntio 
priiiios  homines  fuisse  in  paraJiso,  iu  noiio  * 
Exemeri  siii  ipse  edocei  dicens  :  Cur  non  coier.unt, 
iiifi  cum  exissetii  de  paiadis9  t  Cito  respondsri  polest, 
qu<a  mox  crcula  muliere.,  priu^iuam  coirent,  faeta  est 
illa  iruHtifiressia,  cuju&  merUit  in  morleni  deslinali, 
fiiani  *  de  Igec  itlius  l*licit«tis  exierunt.  Non  enim 
Scriplura  /f«i//Hs  expressit,  ifnttulum  inteifuerit  lcm' 


ipso  tuqe  condilionis  '*  iititio  cecidiue,  non  tic  acci' 
fiendum  cst,  ut  n#»  propria  valunlale  depravatus  , 
sed  mglut  a  bono  Deocrttlut  fulelur ;  aiioquin  non 
ab  itutio  ceciditse  dicerelur.  Netfue  enini  ceci'Jil,scd 
talis.est  faclits;  ttd  faclus  continuo se  a  luce  verilalit 
aaertilfSupefbia  lumidus  et  proprioe  poleslalis  dele- 
cWione  corruplus.  Unde  bealw  aUjiie  ^^  anyeVicae 
vitae  dulcedinem  non  gnslavit,  tjiianr  «*/i  ulitue  ae~ 
ceptam  ftisiidivit,  sed  nolendo  accipere  daeritil  el 
aniisit.  ProiirJe  nee  sui  cusus  praescius  ene  polviit 
ijuoniam  praescientia  *'*  pielalis  esl  fruclus.  liie  aui^iH 
conlinuo  iinpiui,  consequenitr  et  mente  caecut,  Hf>ii 
ex  eo,  (fuod  acceperat,  cecidii,  sed  ex  <■♦,  qnod  acci- 
perct,  si  subdi  Dco  voluissel.   Quqd    profecio   quia 


poris  '  inler  eos  factos  et  «a:  «s  nulHm  Caiu.  Fuisse  B  neluit,  et  »b  eo,quQd  acceplnrus  eral,  ceciiiil,.et  po- 
auiem  *  Adam  temporaliler  in  pnradiso,  priusquao)      testaiem  iliiut,  sub  qtio  esse  nolui!,  non  evatii,  facNts.^ 


de  cosla  ejii.s  mulicr  fahricaKCltir,  dicat-  qui  '  polcst. 
Proindc  pi.us,  ut  arbiic.or,  '^"^  i"*^  vitae  iKuniiiis  iiv 
parndiso  refcreniia  est  ad  fuiuram  ejus  .*  viinm,  si 
obedieiis  perui:tneret,  quaui  ad  peraciam,  (iuac  so- 
Jumuiodo  iuchna,verai,  nec  unquam  stcieral.  iSum  si 
saliom  vel  pnrvo  spaiio  stetissct,  necessario  ad  aii-r 
quani  perfecuonempcrveniret.  Ac  per  hoc  pi;acfalus 
inagisler  foriassis  non  diceret  vivebat,  scU  vixji  vel 
vixerai  :  qunnquam  si  lallbus  praeleriti  pwfecii 
cl  pliisquam  perfecii  verbis  uteretur,  vel  si  alias 
usns  csl,  plus  crediderim  pracleriluiTi  pio  fnluro 
postiisse,  quam.siatum  lioniinis  tcmporali  spaiio  in 
feiicilaie  paradisi  aiilc  peccalum  do<;uisse  ,  ea  vjde^ 


qite  in  itiaesl  pomlere  nwrilo.um,  ul  uec  ju^iine 
po.\sit  lumine  delccari,  nec  ub  cjns  senlenlia  liberan. 
Ilem  "  in  ligura  print  !|)is  Tyri  per  tzccS.ielem  l'ro- 
phelam  dicilur  ei  :  Tu  es  signaculum  siniililudiuii,  et 
corona  decaris,  in  dcliciis  paradisi  Dci  fnisU,  omui 
tapide  prelioso  ornalus  /?s,  ct  ceieia,  qr.ae  quasi  j>iu 
facla  ante  ruiiiam  diaboli  dicuntur.  Et  quidem  iii 
divinadi.spensaiior.e  eraiil  fucla.qiiae  in  illo,  sinou 
rueret,  cranl  facieiid;i.  Porro  si  de  diabolo  myslica 
mulaiione  temporum  lalia  pronuiilianlur,  el  ncc 
aliler  Scripiura  recie  iiueliisjilur :  quiii  obslai,  si 
eoilem  mo;Io  de  hoinine  praeuicelur ,  in  deliciis  pa- 
rndisi  fuisse  aiite  peccalum,  quod,  si  non  pcccaiei. 


licei  ralione,  nt  praedesiinatam   praederuiitamque  ^  profeclo  ei  fiercf,  pr.tesertiin  cuni  nulla  aiiclorilns 


J}oaiiludinem  horoiuis  in  paradiso,  si  non  peccaret, 
qiiasi  jam  '  pei  feclam  innueret,  dum  adhuc  in  re 
ipsa,  hoc  «sl,  iu  efTecubus  peifeciae  praedcsiiuatio- 
nis  fuiura  et  facj«nda  cral.  Hoc  aiilem  dico  ",  quia 
saept^  ipse  de  paradiso  dispulaus,  praeteriii  lempons 
peifecii  »  et  pliisquam  perfecti  veilia  posuit,  sicul 
librorum  iilius  studiosus  leclor  rcperict ;  ut  e»l  iilud 
in  undecimo  Kxemeri  libro  :  In  sudore  faciei  tuae 
edcs  panem  luum,  donec  converlaris  in  lerram  ex 
qua  sumplus  es,  quia  terra  es,  el  in  terram  ibis.  HoSy 
Kiquit,  esse  in  lerra  labores.  humani  generis  quis 
iqnorul?  Et  quia  non  essenl,  si  fi^ticiias,  quae  in 
paradiso  fueral,leneretur,  non  est  utique  dubitandttm. 
Fueral  dixit,  non  nebat.  Nec  hocniirum,Cum  saepis- 


\cl  divina  vd  '*  huinaua  Iraiiiderit,  quariluui  it^m- 
poiis  in  paiadiso,  prinsquam  poccaret,  fcUciter 
vixil  ?  Kl  quare  hoc  taceretur,  si  fuisie  iniclligere- 
lur?  Arguioenta  autein  non  desunt,  quil.us  app:-o- 
Lari  poUsl  aut  brevissimo  aut  niillo  icmpuris  iuter- 
vallo  anle  peccatum  vi.xi.ssc.  tx  hiseuiin,  qiiae  ei 
jussa  suni,  anie  peccalum  niliil  legitur  egisse,  verbi 
graiia  ;  Crescite  et  mnltipHcumini  cttmpleie  terrtim, 
vidclicei  parauisi.  Qua  ratione  noii  coniiuiio  fclicem 
prolcni  gigneret,  si  in  p.iradiso  quodam  lcmpori» 
spaiio  nu:e  doiiciuin  iuuiiu  et,  ei  si  de  ligna  viiac 
gusiaret,  ne  quid  corrupiibile  corpiis  "  ejus  palei-c- 
tur?Quare  diviui  ac  ^'  spiriiualis  me.iicaininis  virius 
iu  corpore  ejus  non  "  praevaluii,  ne  cliani  peccando- 


siniedivina  auctoritas  futura  quasi  jam  peracta  pro- "^  jn  corruplioixem  caJerei?   Ligui  *^  siquiikm  vitae 


niiniiet.  Quis  eniin crediderit,  diaboium  in  beatilu- 
iiine  paradisi  fuisse,qui  raox,  ul  c0udi.tus,  lapsus  est, 
sicul  DouiiHus  ail  in  Evaufelia :  llle  homicida  erat 
ub  initio,  et  in  veriiate  non  sieiit.  Quam  Dominicam 
senientiam  in  uudeciino  Exemcri  sui   ipse  Augusti- 


esca  si  corpori  ipsius  uno  yel  duoi/us  vel  quuilibci. 
diebu&ad  sanilaiem  Ct  iiicorrupiibiiiiaiciT'  proftiit,  et 
non  semper,  profeclo  nou  iiabebat  lanlum   viriutis,. 
quanluiu  et  legilur  ci  crediiur   hnbuisse.  Aut  qtra.. 
raiinne  iignum   viiac  diceretur,   qiiod  soluinniodo. 


iius,  de  quo  uunc  "^*  lractamus,expouit.  (?uoi  "  ergo,      corrupiiouem  pQiuil  relardijre,  nou   auiem  potuil  9 
iuqyih, pulaiur  nHnjtt.wi  diabolus  in  veriialestelisse,      corrnpiione  peuilus  !iberaTC,  diuiurnamfiue  vilaiiv 

VARIAE    LECTIONES. 
'  Sir  CF  ;  A  oclMo.     *  Sic  CF  ;  Kei  eiiam.     *  lenporis  om.  CF.      *  aulem  om.  A-    *  A  <7if/s.     *  CF  ti. 


'•  nunc  ('iii.  A 


"  A 


'  Sic  CF.  A  iMni.    '  Sic  CF;  A  dicit.  «  Sic  CF;  A  oraeter.ti  perfecti    lemporis 

Qhi'1.     "  Sit  CF ;  A  ccud.livnis  suae.  «» Sic  (;F  ;  A  cf.     '*  SicCF  ;  A  sapienlia.      "  Sic  A,  CF  .Mlitmen. 

•SicCF    AoKi  — ««(.    'SicCF,  \  ejtts  corpus.     "  Sic  CF  ;  A  c-f.    '»  bv«  oin.  A.    "  Sic  CF  ;  A 
liiinuin 


«n  JOANNIS  SCOTI  g!2 

udcnfiltus  jiraesiar«j?   Si  Mim  illius  ligMi  njjuira  A  ImagJne,  (|UOil  eiiano.  si;p«;ri4is  posiiimus.  ei  rmnc  » 

omni  morbo  eraiconJr^^ria,  iil  omnii)us  ea  frucniir-  rei>elere  (Jebcmn&.  QtJi o/HnJa,  inquit,  «rtaimi  ;7i«w, 

]>U8  pr.ieslarei  viiam,  cmv.  »n  giisianlibHS,  vel  eliam  tmmqtu  hi  sua  voJuMiaLe  hominem  ad  divinom  iina-' 

conicdeiUibiis  noa  vincerel  nio.riem?  Peccalun»  dLi:es  gitiem  fornwvH,  nonpfiulaiim  adj«ciionibu&  fttniyopum 

virHilem  ipsius  vicerat,  ne    iii  l^nUm  proUessfl?  moras  fecU,  sciendo  in,  suam  pleniiudinem  anhnarum 

Valiiiiiis  ergo  crat  »   pccf^li  iiiajum,  qua,m  \il^ic.  nuni^ruinperficicndum;  ted  cumulalim  in  ip$a  plem- 

l)oniim.  Poiius  iiaciue  videamus,  qiio;!  Pominiis  ipse.  ludine  omncm  humanam  naiuram  prognosiica  ooera- 

«U  vennn  vilae  lignum.   ///«,  ijK|iiil,  diaholii&^  pro-:  tione*inlellexil,etinexcel$iludine,etincoaeqmliim- 

ftcio,  homiiidu  erulab  iniiio.  Piilasne,  allcrtim  lui-  geli$qui£te lwnot:i{uavit,A\\fi\\\iQ\{\%Q,\\rAOi\\v{\\n\\nz- 


inineiH  o<:oafisso  practer  illtim  uniim  el  so!un),qi!em 
Detis  ad  im;)gineni  stiaui  creavU?  l)jsc.  Nequaqiiajn, 
Mag.  A  quo  ergo  ii:iiro  lioniiciila  erai  dial.ofus,  num. 
nh  iniiio  coiidilioiiis  su;ve,  an  aU  iiiiiio  comlilionis  * 
hominis,  an  certe  al>  iniiio  coiuliiionis  ulriusque,  si 
simiil  condiii  sur.l,  el  aJler  altenim  in  co!idilio::ft  nr;n 
IT.iecessil?  Sed  si  condiiio:  di.iholi  condiiioucm  )io-  ° 
minis  praeocoupavil,  quoniodo  ali  iniiiosno  diatiDliis 
homicida  eral  ?  Si  vero  lionunis  coudiiio  condilioncm 
diaboli  anlevenit,  qiumiodo  diiHioIus  a!>  initio  hu- 
manae  conditionis  bomicida  dici:ur  '?  Si  auleni 
j-elinquilur,  ul  ab  inrlia  ulniJSfjU!?  siniul  facto.,  el 
liomicida  er.U  diabolus.  el  lioino  erat  occisys  :  qwilf: 
spatium  d:aiir  iiomini  in  paradiso  vixLsse.  priusqiiam 
a  diabolo  ocriderelur?  Hoe  et-i;»m  ex  Evaiigtdica  pa- 
ral.ola  manifosle  piobatur.  Ho;no  quidnm  desi-cude- 
bnt  ab  lerusalcvi  in  iericho,  et  incidil  m  lalrones, 
Non  enim  ait,  homo  quidam  erai  in  Jerusalem  et 
fncidit  in  i;.liones.  Nani  si  in  Jcrn.-alem,  hoc  esl,  iu 
paradiso  hsiniana   natrra  p.rnia!:eroi,  profccio  in 


g,is.lru>Ti  pRaoiiietita  pro  fui.uri«  pc^uisse.  Qiiod  euiia 
ajt,  progjio&lka  operatioae  **  Dcnm  omiitun  huma- 
n^im  naianam  w  ex<;.eb9iiudine  «tt  iii.te4pj.tJi  aiige- 
Iks  qititiie  condidisse,  qHom&do  alLier  iaielli{;i  poiest, 
nisi  quiajam  homain  causis  cnndilwset.-ii,  nouftum. 
vcfo  in.  eftecttts  suae  beaiiiudrnis  procedeb.ii?  Et  r ur 
non  processeraf ,  rcddit  catisaiu  dice«s ;  Ouoniam 
vero  praevidit  coniemplaioria  virWe  non  reae  euntem 
adbonumyyvohiinatem,a{qu4  iden  exangillr.fi  vtla  re- 
ccdeiitetti,  ne  anitnarutn  liP.manarum  tnuUiiudom^nuC' 
reliir,  cadeiis  ex  iUo  mcdo,  perquem  angm  ad  muUt- 
tudin^m  aucii  suni,  pvopicrea  convcnient-em  in  pecca- 
luni  auiiuUaiis  '*  iucrem-etiti  excogtlalionetn  m  nalura 
conforniavil,  piv  anqe':i<a  ntagnxficentia  pecudalem  et 
irrMtionahilem  ex  se  imicem  siiccessionis  modim  liii- 
tnoniiaii  iiiserens.  Si  itaqiie  liacc  verba  sancli  Theo- 
logi  veraciasmil,  quod  iion  lenure  crediderim  v  quij^ 
aiiuiLdaliir  iDielligi,  quain,  ut  hiimana  nalura,  iiullis 
temporuni  mm-tilis,  millis  reruin  sen.sibilium.  efroeii- 
l;us,  in  parfuliso,  in  quo  naturaliier  condilijs  e.st,  sie- 


latrones,  s!i;!!>oIun?  vidcliret  .snicllitesque  ejns,  ncn  p  lisse,  sed  mox  de  via  veritaiis  deviasse,  ei  «livisio- 


iricnrrei^l.  Prius  ergo  descr-ndebat  de  paradiso,  suae 
voliinlaiis  irralio  abili  moiu  impulsus,  ei  iu  Jericho 
praecipiiabainr,  hoc  e^st,  in  defeclmn  inslabilila- 
lemque  reni<n  te;.;poralium  ;  el  cadendo  vnlneralus 
est,  oinnii):isqtie  *  naliiralibcs  bor.is,  in  quibiis  con- 
<iitiiserai',  spo'ialus  •.  Uhi  (lalur  inielligi,quod  homo 
prius  in  se  ipso  lapsi-s  est,  qiiam  diidiolo  tentareiur; 
nec  lioc  solum,  veriim  eii:m»,  quod  non.  io  pa- 
radiso,  sed  desccndente  eo,  pri.>priaque  volunTaie 
a  paradisi  f  licilate ,  qiiae  Jerusalevi  vocabulo, 
hoc  «st  visionis  pacis  intelligitur,  dcsereole  ,  et 
in  Jericlio,  hoc  cst,  in  hiitic  mundtim  labentc  a 
diabolo  saiicialus  sit,ei  be:iiitudine  ^  spoliaios.  Non 
enim  credibilc  cst,  eundem  hominein  ei  in  conlem- 


nem  nalurae  iu  doplicem  sexum  ,  per  quenvjumeu' 
lorum  siiniliUidinc  mullipiicareliir,  perversae  vohui- 
tatismoiu  meruisse?  Ac  perhoesi  in-ea  bcaliludine» 
in  qiia  cre.ita.  est,  permanerei-,  uiriusque  «esus  co- 
pula  '-^  ad  muliipiicalionem  suam  uon  indigcrel  :  eo 
enim  niDdo,  quo  angcH  inyltiplic.\ii  sunt,  sine  uMo 
soxu  muliiplicarelur.  Huic  scnsui  venej-;d>ilis  magi- 
ster  Maximus,  praefali  Theologi  expositoi-,  sorino- 
nem  ejiis  de  bapiismo  exponem»,  coitseniit  dicens  : 
Aiunl.,  qui  divina  nufslice  assequmuur  eloquia,  ei  al- 
tiorHtus,  qumlum  toiucquens  est,  glQiificnnl  tpecula- 
tionibns,  secundtm  imaginein  Dei  per  principxa  fadum 
hominem  fnisss,  omnitm  noscendo  tecundum  prcpo- 
siluin  spirilH  '*,  el  nceipiendo  secundum  similitiuiinetn 


plalione  aclernae  pacis  stctisse,  ei  suadenle  lemina  rj  per  observuniiam  divini  mnnduti,  quod'  sibi  fuiuruni. 


serpentis  veneno  corrupta  corruisse,  aui  ipsiim  ser- 
peniem,  diaboluin  dico,  jam  de  paradiso,  dignilale 
videlicct  angclicae  naiurae,  lapsum,  in  homine  adhue 
non  peceante,  neque  celsiiudine  divinae  imaginis 
corruente  praevaUiisse.  Id  ipsum  qiipque,  hoc  esl. 
hominem,  aeqiialem  angclis  condltunv  fuisse,  non 
;autem  in  illa  dignilalc  steiisse,  sed  mo.v  non  recie 
ad  honum  ingredi  incl.oasse,  sanciiis  Gregorins  do- 


erat,  ui  esset  idem  Itotno  figmenium  qiidetn  Dti  se- 
cundum  '*  naiuram,  fitms  auiem  Dei,  et  Dcus,  per 
spiriinm  secundum  graliatn.  Non  enim  vossibile  eraU 
atiter  fHiuin  Dei  osteaHi  ct  Dmm  secundnni  deificolht^ 
mm  ex  grnlia  faclum  hominem ,  niii  priut  tecunduni 
propositnm  nmcentenir  spirilum  '*  per  adunatatn  iibt 
n-iluraliler  per  seipsam  molatn  et  liberam  polioliant- 
Qmm  deifieam  divinamque  et  itnmalerialem  ticuvi'- 
lalcni  "  inielligibiliiim  el  occuUorum  dunlaxal  botuh 


cere  vidciur  in  decimo  octavo  capitulo  &ei-m<)nis  de 

YAIUAE  H:CT10M-.S. 

*  «roi  om.  .4       *  suaf.  an  dt  initio  conditionts  c,\\\   A.     *kdiceiur.    '*(!/?  amnibus  i-que  (>m.).    •^SicCF: 
A  erul  condtlus.     *  Sic  A  ;  pro  «poh«fa.i  CF  ubuswi.     '  beulnudine  om.  .* .     *  A  nou.     »  Sic  CF  ;  .\  p<r 
^roqnosllcam  overulitnuin.    "  A  per  proijnosiuainoperaiionein.     '■''  Sic  CF  ;  .\  bonum.     '»bic  CF  ;  A  lapsit. 
*^Cb\opulae.     '*  Sic  CF  ;  A  «///ridim.     "  Sic  CF  ;  A />(.'!   scf»«w(/i<H:  (jMide»*  naiyram       "GF  »piriiu 
"  Sic  Cf  ;  A  di»:initntm 


815  DE  mVlSIOKfc:  NATURAE.  -    r.inr.R  QIJARTIS.  814 

rii/w  Ht-$erens  piin.us  komo,  praehoHniilictnido  quvd  A  •'♦'iiliir,  dicere  proc  iraviniiis,  alimn»  vcro  Rfnleii- 


tecuiiduiH  semum  et  '  deleclabile  est  «<  maiiifestuin, 
weiilo  ex  corporibus  inortiinatam  *  et  WHteritilem  el 
corruptibiltm  luibere  tlumnatus  est  nativilatem,  digne 
Deo  jutliciinie,  pejora  nielionbus  votuntarie  praepo- 
neitlein  '  m  possibilem  et  servilem  et  coangustutum  se- 
cunduiH  siimliludinein  in  terca  irraiionabilium  brulO' 
ruvKjue  jumentorum  vcntrationem  iibera  et  impnssi' 
biti  et  ^  sponanea  et  casia  alienari  ntitivitaie,  el  pro 
i/;«t  cum  Deo  divino  et  itieffabili  honore ,  cxtm  insi- 
pieMtbus  jumenlis  ignobilem  recipere  cophiationem. 
ijuc  tiominem  libeiare^ei  ad  divinam  bealiludinem  fe- 
ducere  lolens ,  Haltiram  homimim  creans,  Yerbum 
honio  ex  homiuibus  eere  (ity  et  nasciiur  corporaklei 
«ifif  peccnto  per  hominen:,  Ulanteiu  cognosc:is,  qiiod 


ibni,  qiii  aliier  "  sipiuiit,  ri^Mhrc,  s^u  spentcr«, 
sen  falsam  essc  proinintiare  Hmn  "  anlnos  nonomodo 
porlim-l :  adipsw»p3rft(lisicortfiiderallo"nen:»  IrariReun- 
dum  essc  video.  Disr.  Transemnlnm  p1:ine.  Rede 
qiiipperaiiocinandi  via  lenci^da  est,  nl  neqiicin  dcxie- 
ram,  neque  in  sini^tram  dcviiire  videainiir;  hoc  est, 
neque  his,  quos  summae  ac  sanclnfl  auctoriiaiis  csse 
Cnlholica  sanxil  Ecclesia,  deirahanius,  n«qne  eos, 
qoos  siinplicitcr  inlellexisse  cognovimus,  qnoiiiam 
iiUra  Caifiolicae  fidoi  siiiceriiatein  conliiienliir,  sper- 
liamiis.  Vmiaqnisfine  enim,  utail  Apnslohis,  suoxensn 
abundet.  Nosi"iim  qiiippe  sensum  approbare,  »ul 
cornm,  qnos  ccieros  praeoellere  arbilrariuir.  alionim 
vero  sensum  rcprobarfr,  aul  periciHosissin.nm  es<. 


noncx  nobis  ipsis  accipiontes,  veTiim  cx  praclMi  jj  jj,^  g,,^,^,,.,,;^^;,,^^^,   j,„l  p^j.,<,  coniailiosom.  Ingre- 

diamur  ilaqno  cawte,  hnmilirer,  inod^.ste,  sanctoruin 
Patnim  in  tali  negotio  vci^figia  sequentes. 

16.  Mag.  Sanctws  Auguslinns  in  oci.ivo  Exenieri 
sui. :  Hon  ignoro,  inquit,  ds  pcrndiso  mnltos  mulia 
di.xisse.  Treslamen  de  liac  re  qjuasi  gsnerales  snnt  sen- 
teitliire.  Una  eorum,-  qni  inntnmmotlo  corpcfaliler  pa- 
radisuin  intellitji  voluiU.  Alia  «•hhmi.  gui  spirilualiler 
taiilnm.  Terlia  eorum,  qui  utrouiie  niodo  pauidimin 
accipiunt,  ulias  corpomlifer.  aHns  uuiein  spiriliiKliier. 
Breviter  ergo  ul  dicam^  terlium  vtilti  faleor  pldrerg 
teiUeniiHm.  Idem  in  quailo  decimo  df  Civii;»ie  Dei 
undeeimo  capilulo  :  Yivebqi  ilaqne,  iuquii,  homo  *e- 
ciuuium  Deum  in  paradii^o,  el  coiyoraii  ri  spiriiuali. 


aucioris,  .Maxinii  videlicct,.  disK-enl^s,  homincm  dici' 
niusde  lt{(iio  viiae  non  j^nfiiassd,  sed  primum  cibunv 
niorii.erum  de  liguovetito  primiius  i^unrpsisse,  ei  ad 
diviinim  lunieii  nieiuis  uculain  non  snblevassc  ,  audi 
ipsnni  iii  vicesiino  ociavo  cap:ie  expo&iiionuia  verv 
iiurum  Gregoiii  dicenieia.:  liific  iiaquedivino  lumim 
twtens  elevure  oculvm  aniiuinf  primtis  paler  Adani, 
caeci  '  tnslur  menio  in  lenebrii  ignnraniiae  ambubut 
mciniviiit  iiuuerinli  iniiKunililiai'  tioluntarine  adlutcrens, 
soli  sc«s«t  sei\jkMm  toiuin  pronus  trudidit ,  per  qttfm 
umtinsfinKic  besiiue  convptiaim  virus  accepit.ltoc  ;ui- 
teintliiii,  quoiiiani  corporeuin  sensuni ,  per  qneiii 
At'.an«  deccpins  esl ,  in  lignra  nmlicris.  viill  in- 
leiligi.  iV:un  apiid  Gr;iecos  «"cr9>3o-tc ,    id    esi   scn 


«13  ,    feminini     generi^  ett.    Amari.ssin.nm    vero  C  ^'"'''^'  *'"''"  *"■"'  '""■'"^''«*  forpQralis  propter  corporig 

bona,  el  proptev  meiHin  non  erai  ipiriiuaiit.  Avt  vero 
eratspiritualis,  tiuo  p$r  Inleritms,  et  iwn  eral  corpo- 
ralit,  quo  per  exteriores  sensus  hjino  fiuerflnir?  Krat 
plfine  VLtrvmqne  propier  tiirumgve.  Poitea  vero  ifuam 
superbus  ilte  an^tlus  ac  per  hoe  mvidus,  p^r  eauHem 
s:uperbiam  a  Deo  ad  mneiipsum  :omersus,  de  spiri- 
iuaHparadiso  cecidit,malcsu(ida  versulia  in  hominis, 
scnsitm  serpere  affectam,  cui  utique  sianli,  quoniam 
ipte  ceciderat,  invidebat,  coluber  in  paradiso  corpo- 
reli ,  uhi  cttm  dut^bns  iUis  homiuibus  masculo  «t 
femina  enimalia  eiiam  terrestria  cetera  suhtlita  et 
innoxia  versabantur,  animal  scilicet  lubricum  «l  ** 
tuiiuosis  anfractibus  mobile,  operi  suo  congruum,  per 
^uem  ioquereiur,  eleait.  Aniinadverfe,  quomodo  diios 


besiiam  diiiboluiu  vocat,.  qui  per  *  seiisuiu  corpor 
reiim  humdrt<)  aninio  virus  nequiiiae  suoe  iufiidik 
Deiiide  ait  p  .uId  posl :  El  ex-  vetiio  ilgno  q::i  criinm 
tiiorieiH  inesse  prins  ilidicernty  sensu  jriulum  porri- 
ijente  cibi  primiiius  facifus,fonvenienietn  frnclin  vitiim 
mutarit,  niorlixlcin  videiieet  ac  flnxiiein  pir  corpus  eor- 
ruptibile.  DiMiidc  su!jj.uii<(it  :  Si  iiuque  Deo  nta(jis 
quatn  conservo,  sensui  videlicet.,  credent,  ligno  tUce 
mccrelur,  nun  foruisx^is  iltftfim  deponeret  imnioriatiia- 
em,  seinper  conse.rva:am  pnnifiitaiione  vitr.e,  quoniam 
dtnnia  uiia  ex  propria  ei  conseqtien.i  constievit  escacon- 
ttrvari.  Esca  veru  beaiae  iHius  viiue  esi  pants,  qui  de 
■.ae'o  descendit,  et  vilnr.i  ditl  innndo,  sicui  ipsum  de 
siipso  in  Evungeliis  iion  niendax  prenuniiavii    Ver 


bum.  Quo  vesd  nolciis  priiiius  homo,  merito  divma  D  pa»'»^'»»'^»  «sserit  esse,  unum  quidem  spiritualem.  iu 

quo  homo  '*  secundum  animam,  allerum  vero  cor- 
pojalem,  in  quo  idem  homo  secundum  corpus  felici- 
ler  viv«bat.  In  libitt  aulom,  quem  de  Vtri  roii^iOiie 
scnpsil,  unum  lantummBuo  paradisnm,  frMH.L.iiqi;e 
fipiriiuaJem  videlur  asserere  :  Est  auLein^  hhimi, 
vhium  primuin  animae  rutionalis,  volanlascafariehdi, 
quae  »fial  summa  et  inlimn  veriias.  Jtu  itiino  lie  pa- 
rodisa  «i  hoc  teculum  expulsus  esi  '*,  id  esi,  uti  aeier- 
nii^d  teAnporaliaf.a  copiosi^  ad  cijetta,  a  ftrnUale  ed 


projectusosl  vila,  alijiin  vero  ex  morio  genilnceac- 
cep;l,  per  quam  irraiionabiI<-m  sibiii^el  ^  formam 
imponens,  div^ne  vero  ^  superspleiidentsm  ahseor.' 
t!eris  pulchriludinem,  ^^escendo  omneni n:i<ura;n  morli 
iradidii.  Sed  quia  adversus  eoi,  qui  dieuut,  hominem 
feliciler  *  in  par:idi»G  ante  p-iccaium  («mporali 
iipaiio  vixisse  **,  illud  auiem  spatiuni  quantum  fmtriv, 
afltrmare  ncm  audent,  non  Cbl  nostri  proposili  agere ; 
ea  sjquiden:  solumniodo,  quae  nuhis  vemimilia  vi- 

VARIAE  LECTIONES. 


'  ei  om.  U.  '  Sic  CF;  A  tndispositam.  '  k  vroponcniem  ^  ei  oni.  .\.  •"  Sic  Ct  ;  A  axiifi:. 
*  SicCF;  A  pi'  queifi.  '  Sic  CF :  A  sibi.  «  uero  oir.  A.  *  feliciter  om  A.  «*  Si.  Cr.  A  vixisse  temporeii 
spalio      "SicF:   l\C  giinliifr 


'*  Uum  m\   A      '*  et  ofii.  CF.      '*  fiomo  om.  A        •*  .Sic  CF;  tsi  om  A 


815  JOANMS  SCOTI  816 

iniiriiui '  .*  non  ergo  a  bono  substanliali  ad  malum  A  miuus  Jesus    Chrislus,  foas  viiae   aeternae ,  sicul  el 


sitbstttiuiale,  qnia  nulln  substantia  tvnlnm  est  y  sed  a 
bono  aelerno  ad  bonuni  lemporaie,  a  bono  aptriluaU 
ud  benuni  carnale,  a  bono  inletli(jibiH  ad  bonuin 
sensilnle,abonosuninioad  bonum  infinruin  *.  ViilosriP, 
(|tio.)  ail,  a  Loi:o  iiileiligil.ili  ud  liOiiniii  serisiitile? 
^oiitic  nperle  dixii  ir.lelligiliilciu  p;ir;i(lis!ini  '  esse, 
roii  iiiiiem  seiisibilein?  N;iiii  si  seiisiliilein  esse  vellct, 
dixissel  uliiiue  a  bono  seiisii.ili ,  hoe  est,  a  p:u'adiso 
co!|)or;ili  ad  i-ireriiis  lisiiium  sensihile.  Nisi  forleqnis 


Paler;  quia  scripium  esl,  quoniam  apud  le  fons  vitae; 
denique,  flumina  de  vetitre  ejus  fluent  aquae  vivac.  Et 
fons  legilur  et  flurius  legiiur ,  qui  irrigal  paradisi 
lignum  frucluosum  ,  quod  "  feral  frucium  in  vham 
aelernani.  Hic  ergo  fons,  sicul  legiili,  in  (jaradiso  est, 
Funs  enim  procedit,  inquil,  ex  Eden,  id  est,  in  anima 
tua  fons  est.  Vnde  el  Salomon  ait :  Bibe  aquam  ig 
luis  vfisis  el  de  '*  puteorum  luorum  funlibus.  Hic  est 
fons  ",   qui  proeedit  ex  illa  exercitala  el  plena  vo- 


ditJii,  de  solo  spirimnli  paradiso,  ^x  qiio  aiiinui  pcc-  luplatis  aninia  ;  hic  fons,  qui  irrigal  paradisum,  rtr- 

Ciilvix  expiilsaesl,   !i;iiic  senleniiain  proliilisse,  do  '««  ^*'  animne  einineniisaimo  fonie  pullulans  '^   Et 

PApnlsioiie  vero  corpoiis  ejiis  de  *  coipoiali  p:\r;idi-  diridiiur  ,  ininiil ,  Itic  fons  in  qualluor  inilio.  tiomen 

so  iii  ipsa  senLentia  silnisse.  Non  cniiii  ail,  primiin»  «st  «hi  P/u'>of?,  el  cetera,  qiiae  praefnlus  sanctus  Am- 

hoaiiiiis,  sed  priin-.iin  nniiitao  ralionalis  viliiini  esl :  brosinsdeqiiailuorparadisifliiininibiis  luciilcnlisstme 

loiiiin  lamen  lionilncni  nieliorisparlis  vocabnlosignl-  "  dispiilat,  singida  fliunina  singnlis  .tniinae  virinliliu!) 

Ilc:iss"'  credi;!eriin.  Noii  eiti:M  crcdihilo  esl,  lioniinein  coiiipaiaiis,  Phison  qiiidem  ,  qiii  seciiiidun)  Graecos 


ex  spinlu:>li  panulisn,  iion  anlcni  ex  corporali,  prae- 
va!'ic;ilioiiis  iiicriio  evpiilsrm  fsiisse,  si  diio  parailisi 
vei  fuere  vel  a<Iliitc  siinl.  Nisi  furle  qnis  dical,  de 
spiriiu:ili  para;li."rO  cxpulsioneni  homiiiis  sohimnio  to 
in  liiic.  loco  exposiiisse,  ejnsdem  ver»  ex  seiisihiii 
Iei>s;i;u  sihiisse.  Siiiictiis  quoqise  Anihro>ii;s  in  primor- 
(Jioliiifi,  qiicm  scriitsiideparadiso,  diio-  si:i  ililer  p;»- 
nidisos  esse  videuiralTirmare,  eo  loci  maxiine,  uMaii : 
in  hnc  ergo  parudiso  hontiiiemDcun  posnil  qucm  plas- 
tnavit  '.  hilcUige  eliain,  qiiia  "  non  eiirn  hominrin,  qui 
secnndtun  ini:igincin  Dei  esl,  posuil  iii  parodiso,  sed 
ea.n,  qni  secunduy.i  mrpus  est ;  incorponilis  enim  in 
loco  iion  est.  Sed  p;i»iio  posl  ad  exid;iiia!ioiiem  para- 
disi  pcrveuiens,  noii  solnm  para<iisi!m  spiriliitdiler 
i«Ic!l;gi,  vcrnni  etiam  nihil  alind  esse  parr.disiini 
nisi  ipsnm  ho-iiiiieti!,  maiii(eslissin:eastrtiil,oniniiio, 
ut  acstinio,  Oiii;inci!t  seijiiens,  qiiamvis  eiim  apcrlo 
non  nominavil.Ait  eiiim  :  Ante  mos  fuit,  qui  per  ro- 
lupUitem  ^  et  scnium  praevaricuuoneni  ub  homine 
ih.euioruverit  ense  commissnin  ,  in  specie  seiyenlis 
fignicim  accipieua  ilclectalionis ,  in  figura  mulieris 
icimm,  in  uiiitui  luenlisqiie  igpo  tirum  consliluens; 
quein,  sensum  vidcHcel,  uCiOv.tiv  vocant  Graeci;  de- 
cepto  iiuiem  aensu  praevaricalriccm  mentem  assertiil, 
quam  Craeci  v&i;v  Viicant.  R,:c'e  iijilur  in  Gracco  voO,- 
in  '  ftgura  riri  t:cr:iilnr ,  uhOrtrn;  vero  in  ^  figura 
mulieris.  ihide  quiUnm  Adttm  voOv  lenenum  iitlerpre- 


Ganges  dicilnr,  priideniiae,  Geon  aiilem,  qni  esl  Ni- 
his,  lenipcraiili;>e,  Tygrin,  qui  vehciiate  siii  ciirsits 
dicilnr,  foriiludiiii.Eiipiiraienvero.iusliliae.Videsnc, 
qucmadmodiim  spirilualiter  inlelligil  paridisum  ? 
Uisc.Video.  Scd  forl:issis  qnis  dixeril.  niagisallegoii- 
zni>^ ,  qiiam  paradisuin  corporalem  negare  videlur. 
N.iin  si  corporaleiii  et  iocalem  pjradisiini  non  exisli- 
marel  esse,  noii  forlassis  in  prccessu  praclali  opcris 
post  spiritiiulis  paradisi,  qui  slve  ipsa  aninia  est,  sive 
aliquid  spiriliiale,  in  qwo  aninia  "  conslitula  cst, 
espositioiiem  adderQi,  exponens  illum  locuin,  iii  quo 
scriptiim  esl  :  Et  uppreheniUl  Deus  hojninem  quein 
fecii,  et  posul  eum  in  paradiso  operari  ct  cuslodire. 
Yidcs,  inquit,  quoniain,  qui  erat,  apprelienditur?  Erat 
aulem  in  terra  plnsmationis  '*  suue.  Apprehendit 
ergo  eum  virtus  Dei ,  spirans  ''  processus  et  incre' 
menla  virtulis.  Denique  in  paradiso  eum  collocaril,  ut 
appreliensum  quasi  af^utu  divinae  servituiii  ".  Qtio 
Ivci  illud  adverie,  quia  extra  paradisum  vir  factus  est^ 
el  ''  miilicr  intra  paradisuiUy  ut  advertas ,  quod  non 
loci,  non  generis  nobiliiaie ,  scd  virtute  unusqitisqne 
graiiam sibi  eompurat.  Denique  cxi ra  paradixum  factut, 
hoc  es!,  in  inferiore  loco  vir  nielior  imenitur,  et  i7/a, 
quae  in  meliore  loco,  hoc.  est,  inparadisofucta  esl  '•,tn- 
ferior  rcperilur  *•.  Muiier  enim  prior  decepla  est  **,  et 
riruin  ipsa  decepit.  Nunqiiid  liis  verhis  maiiifesle  da- 
lur  inlelligi,  loc:iIem  paradisum,  ac  per  lioc  corpo- 


tali  sunt.  El  posl  aliquanla  :  Est  erg-i  PaiadiHus  terra  _  ralcm  aiqiie  sensiljihMn  voluisse  asiriicre  ?  Mac.  Cuni 

—  .. * r....;^;.  /. ..-      -_*         .'.-.._      i-_...      /  r.       r:'!..       ^    »•_  ^    mt      ..!•_        __i  .        __-_         _-.__-....^.     _.il.._«-^_l 


quRcdtiin  feriiis  ,  hoc  er,t,  auiinu  lecundu,  in  Edcn 
planlatu,  lioc  cst,  in  voluptate  quadnm,  vel  exercilata 
lcrra,  in  qua  unimae  ftt  delecltUio.  Est  eliam  vovf 
Uiu^junm  Adam,  et  est  c.iV5i;7«f ,  id  esl  yensus,  laiiquum 
Evo.  Ac  nc  haberes,  quod  ud  inftrmum  retortjueres  ua- 
iur<tt\  rel  ad  obnoxiam.  in  lolerandis  pcricuiis  condi- 
lionciii,  con!-ider,i,  tjiiae  hubct  ••  uniiUii  isla  sub.sidia. 
Erut  foiis,  qui  irrigarct  parudisuin.  Qnis  foiis  ?  Do- 


his,  qiii  '-^  lalia  voliint,  noii  est  nostriim  coliuciari. 
Neque  eiiim  diios  paradisos  esse,  uniini  qiiidem  cor 
poraleiti,  allcriim  vero  spiritualem  negamiis,  nec 
aUirmamus.  Sanctorum  autem  Palruin  solummodo 
senieHlias  inlerim  iiiler  nos  conferinius  :  qui  auteni 
mngis  sequendt  sunt,  iioii  esl  noslruro  jtulii-are ; 
uniisquisque  suo  sensu  aiunidel.  et  qiios  s«Mptalur, 


eligal,  liligalionibus  reliciis.  Sed  quo  seiisu  suiuiHae 

YAIilAE  LECTIONES. 

'  Sic  CF;  .\  infirmum.     •  CF;  infrmum.      '  Sic  CF;  A  parudisum  inlelligtbilem  esse. 
*  Sh\  C¥ ;  A  fiirinovit.      *  Sic  ('F;  A  7«o(/.      ^  CF;  roiuntatem.      ■ /h  om.  A. 


*  Sic  CF  ;  A  e. 
*  in  oni.  A.       "  Sic  CF; 


A  hittieaL  '•  CF  qiio.  '*  dc  (im.  CF.  "  Uic  esi  foiis  om.  CF.  '*  Sic  (^F;  A  qui  irtig;ii  paradisuni,  hoc 
f.st  vtriuies  riiunae  ♦.'  i.  pullulunies.  "  Sic  CF ;  .A  in  qua  coiisliliila  esl.  '•  Sic  CF ;  A  foimationis.  "  Sic 
CF ;  A  inspirnns.     '*  Sic  CF  :  .\  ul  .'5  <•;'««  appreiieiibiim  qun9.i  ojjlaiumdiriua  csse  virtute.     *"  et  o:n.  CF- 


inspn 
*"  iQcifi  esi  out.  CF. 


"  Sic  CI"  ;   A  r,'peritui   inferior 


qiiasi 
**  esl  om. 


Cf. 


A  quiu. 


i 


817  bfc:  OIMSIONE  NATURAE.  —  LIBER  QUARTUS.  818 

aucloiiiulis  magiiier  ,  aiiiue»aculissiini  siiblilissimi-  A  iniagine,  qune  inira  parailisum  conilila  esl,  sed  «x 

qAie     lugen»,  \u  exposiiionibsjs  ilivjnne  Scripinrae  ooeriio   fuiurae    suae    pracvaricaiionis  '*    farlnrae 

Ulia  proluieril,  non  f^icilcnotis  elncel,  nisi  forle,  ut  suae  **  sunipsit  occasioncin.  Nam  el  ilia  in  exleiiore 

Mepissiine  in  ipsius  exposiiionibiis  inveniinus,  snm-  hoinine,  rjui  cxlra  paradisum  meriio  peccali  dc  liin-^ 

mos  Craeconim  Theologos  secuUis  sit,  ei  maxiine  terrae  conuilus  esC  «»,  causaliler   creala  csl,  (luae 

Gregorium.  Qui  duas  hominis  coiuliiiones  esse  asse-  posimodum  ortline,  non  leniporc,  in  paradiso  de  laiere 

runt.  unam  quidein  ad  iniagincm   Dcl,  in  qua  ncc  viri  assuinpia  est.  Sed  sivc  hoc.  sive  aliqiiid  aliud 

«la&culus  iicc  femina  inlclligitiir,  .sed  sola  universa-  praediclus  voluit  raagisler,  non  esi  noliis  collucian- 

lis  el  siini»lex  huinanilas,  siniiiliinaqiie  angelicae  na-  duin  adversus  eos,  qui  doos,  ul  pracdixiinus  ,    esse 

Wrac,  qnam  omni  sexn  oinnino  carere  ct  auctoritas  tredunl  paradi&os  *',    nmim    (ii.iiieni    spirilualem  , 

Incunclanier  el  vcradocei  ratio:  aiteram  vero  atqne  alieruin  vcio  corpor^lem,  propier  (Inpliccin  hominis 

aecnndain  piopler  *  praesciium   rationabilis  natu-  naluram  ,    praeseriim    cum    vidcnnius  saepissirae 

rae  delictum  superaddilam,  in  qua  sexns  consliVui-  in   divinae  Scriplur.ie    narialionibus    mulla  jtixta 

Inr.  Meriio  ergo,  qiiod  propier  peccatum  adjeclum  rernni  facianim  vcritatem  ci  hislori;diier   facia  et 

esl,   exira    paradisum  acvelui  in    Inferiori    loco  spirilualilor  iiitcllccia.    Aluah.-tm  enim   diios    filios 
factiiniluisse  de  lcria  plasinalionis' narralur.Virilis 'M»;ibiiit,  unum  qiiidem   ex  ancilla,  unmn  <le  libera. 

itaqiie  sexus  naturae  ad  iinaginem  Dei  faclae  su-  Et   haec  qiiidem   secnndum    hisiariam   facia   snnt. 

peraiidiliis  extra  ^  paraJisum  faclus  est.  Scd  qiiia  Jiixta  lamen  allegoriam  duas  lcgcs  sigiiificaiit.  unam 

et  ipse   sexns    priori    nalnrae,    divinae    vi.lelicet  qiiidem   Yeteris   Testamenli ,    Novi   vero   alierain. 

Imafiiiii,  adjimgilur,  vehiti  alinnde  apprehcnsiis,  in  Peira,  dc  qua  aqiiae  fluxcninl,   in  crcnio  popiilum 

parailiso  cuni  pnma  scilicet  coiulilione  conslimiiiir,  scqnebalnr,  cuin  dicat  Aposlehis  :  Pelra  nnum  eiat 

lliquoilerum  vehuiin  superiori  loco  secundus  sexus,  Clnislus.    El  qiiid  dic;im  de  ipsis  primis  diiobtis  ho- 

Tocabiilo  mnlieris  appellalus,  cl  ex  latere  (^jiis  atira-  minibus,  mascnlo  videlicel  ei  femiiia,  in  paradi^o, 

cUis,  in  adjiiiorium  procrcandae  prolis  in  contiime^  de  quo  serino  est,  consliiiuis  "  ?  Nonne,  ut  idem  te- 

lia  siinillludinis  insipienlium  aniinalinm  ei  ai'jiingilur.  siatur  Apostolus,  figurain  Chrisli  et  Ecclesiae  gesta- 

El  Quia  condilio  virilis  sexiis,  qur.mvis  non  lempore,  .  bant?    Quid   ergo  mirum,   si  corporalis  p:iradisu» 

sed  soia  riignilate,  praecedit  condiiionem  feminei ;  crearelur,  per  quem  spirilualis  paradTsus  sigiiilica- 

ranlier  enim  ex  viro  in  p'ima  condiiione,  in  secunda  retiir  ?  Novimus  aulem,  sunimum  sanctae  Scripturae 

autem  •  vir  ex    miiliere  facius  est :  propierea  con-  exposiiorem,  Originem  dico,  edissercra,  non   alibi, 

diiionem  viri  dicil  •  exira  pilradisum,  muiieris  vero  ^  iieque  alteriim  paradisiim  esse,  pr;'.cier  ipsum,  qni 

inlra,  ut  per  hoc  inlellijiins,  viruni  eliam  exiia  para-  ^  in  icrlio  caelo,  utipse  vult,  consiiiutus  csl,  el  ••  in 

disuni.hoccst.exira  primordialisconditionisdigiiita-  qiiein  aposioiiis  Paiilus  raptus  esl.  El  si   iii    lerlio 

lemconditummenorem  esse  muliere,  quae  veluli  In-  caelo  est,  profccio  spiriUialis  est.  Terliiim  si<|iiidcm 

Ira^paradisuni,  hocesl  superaddili  sexussimplicitati  caelum,  in  quod  laplus  est  Paulus,  spiritiiale  esse 

divliiac  imaginis  atlunalionem  condiia  est.  Polest  et  sumini  ntriusque  rniguae  auclores  iion  dubitant,  sed 

«ic  dici.  Quoniam  in  unoqtioque  homiiie  duo  quidam  unaniiniier  aflirmanl ,    illud  inlellecluale  vtKantes. 

homii!e>  intelligunlMr,  dicenie  Apostolo :  £'.T/cnorem  Quanqtiam  Epiphanius  Constanti:ie  Cypri  episcopus 

liominem  corrumpi,  intcriorem  vero  renovari,  nierilo  in  hoc  Origenem  repreliendal,  el  omniiio  paradisiim 

iiiierior,  qui  ad  imaginein  Dei  faclus  est,  in  paradiso  in  terra  esse  '*  asu-uat  :  quendam  quidcm  sensibilem 

forinatur,    exteridr  vero  el  corriiptibili*  exlra  "   el  iQcum  in  oiienlalibus  mnndi  partibus  cum  tensibilibus 

infia  paradisiim  de  limo  terrae  fingiiur;  qiii  eiiam  lignis  fluinitiibusque,   celerisqne,  quae  corperaliler  ab 

apprehensus  in  paradiso  ponilur,  quoniam,  si  in  ipso  Itis,  qui  corporeis  seiisibui  adhuerent,  simpliciler  de 

sahitern  suam »   operarctur,  divinuinque  ciisloiliret  paradino  creduniur.  Idem  nanique  Epiphanins  liini- 

praccepliim,  poierat  etiam  ad  digaitaKim  siiperioris  cas  pellicias,  quas  Deus  primis  hominibus  post  prae- 

coiidiiicnis   ad  imagincm  Dei   pervenire.  Qtioniam  ...  varicaUoiiem   consuerai  ,   hisiorialiier   de    pe.llibiis 

vero  iiohrl  divino  obclir,^ '•  praecepto,   nou   sidum  oyimii  *",  quae,  uK  ail  iWe,  in  paradiso  fucranl,  fuctus 

Creaiorein  suum  ,  verum  etiam  digniialem  imaginis  esse  non  dubiial,  et  Origenem  repreheiidii,  qui  sub 

ejiis  •»  deseruit.  Ac  per  hoc  in  geminum  sexum  scis-  iliarum  pellium  figura  mortalia  corpoi-a,  quae  primis 

sus  esl,  iu  masculum  videlicel  el  feminam  :  qiiae  hominibus  merito  peccaii  siiperaddiia  sun;,  ptilcher- 

discissio  non  ex  nalura,sedex  viliocausam  accepit.  rime   atqiie   ver|ssinv?    siguificata    fuisse    exponit. 

IJeoque  quamvis  in  paradiso  feminade  viro  facta  esl,  Quem,  Origenein  dico,  in  theoria  lunicarum  pellicia- 

iion  eiai  inde  viro  melior*,  quoniam  '*  non  ex  divina  rum  omnes  fere  auciores  Graecorum  Laiinoruinque 

VARIAE  LECTIONES  . 

'  Sic  CF ;  A  et  subtilissimi.  «  propier  o:n.  A.  *  Sic  CF ;  A  formaiionis.  *  Sic  A ;  CF  infra. 
»  Pro  in  secunda  auiem  CF  non  anleiii.  «  Sic  CF;  A  dicunt.  '  A  intcr.  «  Slc  CF;  pro  exira  A  exii- 
tii.  »  ktuo.  »•  Sic  CV :  \  obedire  divino.  »'  e jus  oiu.  A.  "  A  quia.  »^  Sic  CF;  A  praevaricalionn 
suae  futurae.  *•  suae  wu.  A.  "  «(  oin.  A.  '•  Sic,  CF;  .\  duos  paradisos,  ul  praediximns.  "  Sic  Lt  i 
h  ccntiilutus.    »•  c/oiu.  A.     "  Sic  CF;  A  esse  in  ieira.    "  Sic  CF  ;  A  omnium. 


819  JOANNIS  SCOTI  8*^0 

se<|iiniit»ir.  Nun  ab  re  eiiaiu  »,  ul  op-nor,   senleii-  X  gnum  vitae,  et  oiHue  lignum,  cujus  cibum  $ecundi'm 

Denm  formiiio  lex  dnt.    E  contraiio  nutem  separatur 


liam  m:>^ni  Giegorii  Nvssnei  de  csca  p.irailisi ,  ei  de 
ligno  vil;ic,  rieque  scieuliac  l)Oiii  el  niaii  li};iio  inse- 
rere.  Iri  vicoi.imo  capjiulo  sennonis  de  Itiiagiue  :  lie- 
cle,  iiKniii.  fjimqae  *  won  in  camlem  itcrum  vitae 
speciem  reversvrum  esse  hominem  dicil,  et  *,  st  prius 
in  co*iiea«ndo  nobis  sveries  vitae  erat,  poslhac  *  au- 
tem  lnli  ndminislrotUiue  liberabimur.  Sed  ego  sanclue 
«Hscuitunt  Scripiurae,  non  sohun  rorporaleni  cogno- 
ico  cihum,  neque  soliim  carnis  lueiittunif  seU  eiiam 
alleram  (luamlam  escnm,  andogiam  quandam  ad  cor- 
poris  alimehta  Uabenlcm,  cujus  fruitio  *  m  auimam  so- 
lam  pertransil.  Comedite cx meis panibus^anpicnUa  esu- 
rien{tbtfsjtthet,eleos,(iui  talem  cibum  esuriunt,  Dumi- 
nns  beaiifirat :  Beati  (fui  esuriunt  el  sitlunt  jusiiliam. 


ub  lioc  ligno  allerum  Ugnum,  cujus  cibus  boni  el  malt 
scientia  est,  dn.m  non  spei;i,ititer  ulterutrum  e  con- 
Irario  siijnijicutorum  in  pnrte  frucnficet  ;  sed  queit' 
dam  confu.sum  nii.vlumqhe  fructum  pullulal,  contruriis 
gualitatibus  concretutn.  Ci.jus  escam  prohibet  dux 
vilat^,  coHsiHun  vero  ditl *^  serpens ,  ul  murti  prnepa 
rarfi  iniioilntn.  Kl  suns»r  fnclvs  est  coiisUiuin  dnns. 
bohi  ''^  fiundam  pulchrilndine  ac  dehctalione  mnH  '* 
ftucttm  circurncolorans,  nt  dclecKibililer  videretur  ac 
d?!iideriiimad  {insiuin  supeipoiicre'ur*''.  Ideiii  i;ivice 
siiiK'  fifistieiii  sermop.is  capitulo :  Quidergccst,  inqiiit. 
iilnd  liijuum  videlicet  **,  quod  bono  et  mato  "  coin- 
mixintn  habct  scientiam,  delc  •taiionibus,  quas  secun- 


et  :  Si  (liiis.vlil,  in,^nU  ',  ventat  ad  me  et  bibnt.  Mn-  ^  dv.;u  sensum  siinl,tt!si'am  "  .'  jSon  lon^e  iinquea  vcn- 


gniis  itcni  isdius .  bmie'  laeiiliam,  vakniibvs  mmjni- 
/icentiam  ejus  iaudare  praccepit.  Esl  autein  qtins- 
dam  conunimiio  prvpheiica  adcersus  eos,  (jui  u-tione 
iligni  shui  veiuli  f.imc  iorijuendos.  Fatves  vero  v.on 
p.ntus  etl  (iHOt-duiit  e.testis  ci  uquae,  sed  verbi  dcfectus. 
Non  enim  nmein  pnnis,  iiKjni;,  vel  *  sitim  anuue,  sed 
famem  audte.fidi  vevlni,n  Dotnini.  Nutnquid  ergo 
plunlalioius  Dei  in  Edcn  ueiiciac.  sunt ,  nam  '"  deikiue 
Eden  imerpreitHtii .  Uijnorum  ^'quyudftmconvenii  fru- 
clum  '*  inieHitjer^,  acper  hoc  comeilisse  hoiuinem,  non 
dubilartt ,  el  '*  non  omnino  Iransiioriam  fluxiieinque 
hanc  eAcain  in  varadisi  conversttlione  recipere  in 
koc  :  Ab  onmi  "  ligno,  qnod  est  in  paradiso,  cibumco- 
medite.  Qim  dahit  stnando  sic^'^  esmienii  Hijnum  illv.d. 


tnie  iniueoi  :  liijnum  siiciUine  boni  et   mati   ponnrt 
Grneci  vocanl,  lignuin   vcro  viioe  tO^»  yjot^t.  Ligiii  inr 
telteciu  hi  occattiouein  thecriae  utor  "^.  Arbitror  enim 
nun  disciplinam  hic  u  Scriptura  inlelligiper sc'.en'inm. 
et^-qunndam  diffe.rentiam  ex  Scripiurae  c^nsueludine 
itivenio  scienlinc  el  dijudicitlionis,  hoc  est  discretionitJ 
Nnrn  discernere  discinlinabiliter  honuta  ex  tiutto  per- 
fectae  hnbittiditiis  esse  Apvsiolus  dicil ,  cl  txcrciialo- 
rum  officii"  sensuuni.  Provter  eliam  prueceptf.in  fucil' 
omnia  probatuii ,  ct  spiriiuaiis  hoialnts  dijudictxre  pi9- 
prium  esse  dicit,    Scicntia  vero  nen  ubi(fue  discipli- 
natn  et  peritiam  Hlins,  quod  itgnificatur,  indicat,  sed 
ad  id,cm  gratia  donaia  e.st,a/fecluin.  Vt  cum  srripu;tn 
esl  **  ;  Cogtiovit  Dotninus  qui  sinl  ejus  ,  iicc  est  sttr,m 


quod  cit  in  parndiso ,  quod  vtnne  bonutn  comprehen'  ^  gratiam  eit  donavit.  El  ad  Uosen  ail :  Qiiia  cognotce- 


dii,  cui  uomen  ?s'.  Ttiv  id  esl  omnc,  cujtis  parlicipa- 
tionein  hoinini  tejc  nuturus  *"  donat?  Generali  enim 
ef  supereminenti  ratione  ^^otnnis  bonorum  forma  apud- 
scipsum  connatimiittei  habet  lotum,  et-  tuium  est. 
Qiiis  me  coinmirlo  ex  ulroqne  ligni  guslu  segregcbii? 
Omnino  cnim  non  esl  perspicucioribus  obscurutn,  quid 
omne  illad,  cujui  frunus  vita  :  et  ilerum,  quid  koo 
mixtum ,  cujas  jitiis  est  mon  ".  Nam  qui  ab  omni 
usum  '8  copioic  proponil  ,  ralione  qvadam  oniKina  et 
provtdenlia  promiscuorttm  pariicipatione  hominem 
prohibet.  Et  mihi  cidetur  magttus  David  el  sapiens 
Salonwn  m.xgixJer  hujus  iegis  expositionem  suscepisse*'; 
uterque  ettitn  concessa<.  escae  unamhnellignt*'^  gra- 
tiam,  ipstimbonuiii,'juod  vere  est,  quod  elintn  otnti:  est 


D 


bam  te  super  o:nnes.  tiis  ametn,  qui  in  mulilia  rednr- 
gHunlur,  dHi  qtii  or,i/i;a  noiil,  <;.'•/«  nunquuin  cogno' 
tcebutn  vos  ,  h;:c  es( ,   nieam  gratlnin  nunquam  vobi$ 
largiebar.  Non  ergo  "^lignutn,  ex  quo  mixta  scienii» 
fructificulur,  prohibitum  esi.  iliscetur  euteni  ex  coii- 
irefiis,  bono  videlicet  el  mulo,  fiuct.s  ilie,  qur  caifti^ 
dicum  ,  hoc  est  ,   adrocatum  suum  hubet  serpenlcm 
ju.na  hanc  forsiian  ralionem,quia  ^*  nen  nudum  prO' 
poniiur,  id  est,  oslendilur  tnatum  ipsum  in  scipso  <«- 
cundutn  prcprinm  tialuram   manifestutit.  Jpsa  enim 
muliti»  otioi>a  esset  nulio  colvniKv"  bottn,  quo  ad  coti- 
cnpisceniiuin  -iuatn  scdiicium,  homineinscHicel ",  atiiv- 
herel :  nunc  autcm  cotnniixia  quoduinm»d9  matiiia  rst; 
in  profundo  siquidem  perniciem ,  veiuii  quasdam  *• 


bonum  :  David  quidcm  dicens,.dclectare  *'}«  Dointtto,  "  itisidias  occullas  liabens  ,  aperle  vero  in  seductionem 
Salomon  aulein  tpsam  esctitn**,qtiae  csi  Dominu»,  quandatn  boni  phantasium  otlendent.  Bonutn  v:d:tui 
lignum  liiae  noininatis,  Noa  ergo  *'  id  ipsutn  est  li-      avaristuaHiriae  pulch.itudo  :  scd  radix-  otuttium  n.aio- 

VARIAE  LECTIONES 


»  et  om.  A.      *  S»c  C¥ ;  A 
•  Sic  CF ;   pro  suni,  natn 


SicCF;  ANon  ab  replacet,ui  opioor.    '  A  Forlasse,  inquit.  aiiquis. 
^)oslhaec.     »  CF  ciijus  pcrfniitio.     « inqMt  om.   CF.     '  A  oibere.      *  A  aut 

delicjae  K  aulem  iftsa.      '•  Sic  CF;   A  dignum.       "  Sio.  CF  ;  A  fruclum  convenit.      '•  Sio  A;  CF  a»  non 
"  Sic  CF;  pio  recipere  in  hoc  ab  oinni  A  intelligere.  Ab  otnni    inquit  Deus.     '^A  (juis  dabil  sane  esurienli. 
"  A  homiiii  tox  donal.  ^  '•  SicCF;  A  liac  enim  gefwruli  et  superemitteiui  voce.      "  cujus  finis  est  mvrs 
om.  CF.     *•  A  Naai  qiii  itlius  omni»frHiiioncin.     "  A  El  mihi  libet  t(iugno  Dnvide  tl  snpienii  Snlomone  mag. 
strittnharum  rerumexpositione  utt.     '"SicCF^A  inteUigii.     '"  A  deiecta.     " Pro  i/jjam mchw  A «fl/iVrWium 
^*  A  Igiitir  idipsum.     "  A  suadet  autcm.    »*  A  botia      "  mall  om.  A.     "  A  proriiaret.     "  lideiictl  on».  A 
*'  A  fco»M'  el  muli.     *"  A  insiiUtn.     **  AiVon  longe  ilaquea  vcritate  abr:rruvero,si  utentis  inielligeHlia,  quu'.eiiks 
intelligi  huec  possHnl,  liac  ipsu  contideratione  utur.     **  .4  sed.     "  o(ficiio\\n.  A.     *^  Ct  cum  scripium  es\  onw 
CK.     "  .\  Igitur.    *^  kqnod.     "  Cf  colorato.     "  icHicei  om.  .\.    ^»  AvKem/iim  d./um  iivsidias 


4 


^l  DE  DIVISIONE  NATLRAE.  —  LIBEK  ODARTUS.  822 

ut»  philargyria  ^.QuisforsUttH  infoeiidam*  pahidem  t\  dhum,  el  quatWi  ligna,  el  quales  fruclus  praefalu» 
ntemperahliae  perdereHir,  niti  deleclatiuncm  boniim  asiruil  Theologus.  Disc.  Anlinadveno  ,  clareiiue 
ique  *  exitnium  quoddam  ae&ixmaret  eam  *,  qui  lult  peispicio  :  spiriliialeni  piofecto  el  illocalein.  Velim 
Hfcebra  ad  passionem  aitrahiiur  '?  Similiter  habent*  tainwi  aperle  ac  breviter  ea,  quae  ab  ipso  obscurius 
/  ceiera  peccala  occulm,  di/ferenliam  habetuin  pio-      explicala  sunl,  a  le  aperiri.  Mag.  Qiiisquis  diligcnier 


)riam  delectalionem  :■  ex  quadam  seduclioiie  eximia 
idenlur  minus  considernniibus  ^  pro  l>uno  sollici- 
anda.  Qtioniam  igilur  muiti  iliud,  in  qno  sensus  de- 
ectanlnr,  ifonum  judicatil,  et  qnia  *  est  coynominalio 
xislentis,  hoc etl , veri botii et  ipiivs honi ', quod tidclHr 


pracfali  Tlieologi  verl)a  pcrspexcril,  nil  aliud,  ul 
opinor,  iii  eis  reperiet  snaderi,  quam  Imiiiaiiain  na- 
lnrain  ad  imaginem  Dei  laclam  pai-adisi  vocabuU», 
figuralae  lociilioris  inodo,  a  diviiia  Scripluia  signi- 
licari.  Vera  enim  plaiiljlio  Dei  est  *•  naluia  ipsa» 


sse,dumnousil  bonum:  huJHtreigraliuipsaadmitlum  quam  ad  iniagincin  cl  siiiii|ilndiiiem  suani,  Loc  esl, 

\eluli  ad  bonum  fncia  coiicupisceniia ,  boni  el  mali  ad  imaginein  oninino  sibi  similem,  praeier  ralioneni 

.cieniia  a  Scriiitura  nominaia  est  ,  dum  affeclionem  subjecli,  tii  praediclum  esl,  creavii  in  Edeii,  hoc  esl, 

fttandutn  el  concrelionem  boni  el  mali  *■'  inleiprelalur,  in  delicils  aelerniiC  felicilJlis,  et  Ijealiludiiie  divinae 

locest,  sigirfic-al  scientin.  Neque  absolule  tnutum,  eo  simililudinis,  niajop  el  inelior  omni  sensiliili  mundo 

fjjorf  ambiiur  bono,  neque  pure  botmm,  eo  quod  suO-  B  non  molc,  sed  digniiale  naiurae.  Cujns  lerra  leiiilis 

Kcnllalur  malum  :  sed  commixlum  ex  ulmque  inier-  cral  corpusessenliale",immorl;ile  pernossibililalein. 


iicli  tignifructutn  esse  Scnplura  inquil,  cnyts  gnstum 
iixil  in  mortem  tangenles  ducere ,  solummodo  non 
qitite  doctrinam  ciamans ,  quia  bonum ,  quod  vere 
'.t  sitnplum  et  unifortne  niHura  esl  **,  otnniiue 
iuplicilate  et  ad  coturarinm  copuluitone  alienHtn.  Mn- 
■um  vero  varium  et  configuraiuin  e»l,  ulicui  bono 
ioimnixlumj  et  alierum,per  experimeuium. "  JSon  enim 
.la  ittvenitur,  sicut  aeslimatur ;  esse  asi^uinpliotnorlis 
H  corrtiptionis  principium  causaque  efficilur.  Pro- 
iterea  serpens  praemonsinU  maliynuni  peccanli  fru- 
:ium,  sic  ex  propatulo  maluin  mm  hiibei^e  osirndens  '*. 
^'on  enim  jorsitan  scducerelur  it^mo  aperto  malo, 
\ed  per  quandmn  speciosiiaiem  aperium  decUtravit  '^ 


Nalurale  qiiippti  coFpus  niori  dicilur,  qiiia  siipeiad- 
dho  commori  videlur,  diim  sit  semper  immorlale  in 
se;  qnippe  refeilur,  qiiod  sibi  siiper»iljeciiiin  pali- 
lur,  Iioc  esl,  posse  mori,  posse  non  mori  ".  (^orpus 
namque  primi  liominis,  ni  aii  Angiisiinus  '^,  poliiit 
non  mori ,  iiec  niorerolnr,  sl  veiieiio  praevaricalionis 
noncorrumpereuir,  sed  floribus  spiriiualis  pulchriiu- 
dinis  virescerct,  iiequc  unquam  lemponilibiis  incre- 
mentis  senosceiel.  Cnjus  aqiia  fonnarum  capax 
seusus  incitrrnplibilis  corporis,  sensiliiiium  rcrum 
sine  idla  falailalis  <leccpiiolie  plianiasiis  formalus  : 
cujus  aer  divinae  sapieniiae  radiis  ill.nninaHis  raiio 
erat,  qua  FerunvorTniiuin  naiuras  cognosceret :  cujtis 


mttutn,  quavdaniiiue  deleclalionem  secundum  sensum  C  aellier,  animus,  circa  diviiium   iialuram  aeieiiio  cl 


.ediuens,  guslui  suadeus  midieii  manifestavil  '^.  Sicut 
it(  Scripfura  :  Et  vjiiit  fcmina,  quia^*  bonum  ligTium 
n  escain,  et  quia  ptacabile  '^  videre,  el  speciosuin  co~ 
inascere,  el  accipiens  fruclum  ejiis  coinedit.  Esca 
lla  '*  maler  mor:is  hoininibu»  fncla  est..  Jpsa  igilur 
nixiHrae  est  ftuclifera  ",  aperie  inieileclum    ratione 


iiierrabili  molu  immulabiii  el  mulabili  slalu  eircum- 
volverelur,  el  celera,  quae  de  divina  imagiiie  suiit 
praedicaiida,  iino  eliam,  qiiouiam  inieiligi  non  pos- 
simt,  sUeriio  sunt  hoaorillcanda-.  In  hoc  itarjue  pa- 
radiso  foniein  vilae  nianarc  ijcripliira  tcslaiui,  ex 
quo   qualluor  virlulum  flumina  in  figiira  qnailuov 


iilerpretanle,  per  quetn  boni  el  mulh  cognitio  tifjnmn      principaliuni   mundi    sensibilis  "  fluviovnm  dividi 


ilud  tiominaium  esl,quia  juxta  morliferorum  mali- 
iam,  quae  in  melle  /lunl,  in  qunnluin  quidem  dulco- 
at  in  sensum  ^*,  boHuin  esse  videlur,  in  quanlum  vero 
tingenlem  ccrrumpil,  oinni^  muli  pessimumefficilur. 
wim  iiaque  operalum  csl  in  **  hoiHHtis  vita  matuii^. 
narliferutn,  tunc  hotiny,  ttiagna  r««  «/  iwmeH,  divinne 
laturae  imago,  vanitati,  iicut  ait  Pivphela,  as*imila.- 


uarranHir  :  prudcnliam  dico,  lcmperanliam,  forJlii- 
dincm,  jusiitiam.  Qjae  spiriiualia  flutinia  ex  d  vina 
sapienlia,  qiiae  est  tolius  vilae  lons  alqiie  virluiis, 
erunipeiitia,  irrigant  superiiciem  hiimanae  naiiirae: 
prius.quidein  in  secreiis  humonitalis  sinibuft,  veiu:i 
in  occuUissimis  inlelligibilis  lerrae  poris,  in  invisi- 
bile»  virtules  suigenlia,  deinde  in  apcrtos  bonarum 


us  esl.  Ergo  siuuidem  imngo  qd.id,  ^24««/ Hi^/iws  i«  D  aclioniim' effectus  scaieiitia,  iiinuinerablles  specios 
wlHsintclligilur,  sociatur  :  qttfiecunque.circa^  hanc  virlutum  et  acticnum  produnl.  Ex  ipsis  eiiiin  omnis 
itam  trisliamiseruque  suni,  siinUUudiuis  **,  quaead  viriu&et.  aclio  prcgrediiur,  et  in  ipsas  revertiiiir  t 
JmtH  est,  non  *'*  mni.  Aiuniadvcrie,  qualcm  para"      ipsae  vero  ex  divina.  sapieniia  egiediuniur,  el  iq 

VA.RIAE  LECTIONES. 


*CF;»/43/<i»pia,  Aphilargyria  exislit.  *  .\foedum.  '  A  ilaque.  *«flw  om.  A.  '  A  allraclus.  *  Sic 
l  CF.  ^  A  Simililer  iiubent  et  c,eiera  paccma^  quum  occuttQtn  psrtiicie/ri  habent ,  pitrtd  tatnen  tiica 
identur  expeienda,  et  per  sedvciiouetn  (juandatn  inconsideraniibns.  *  nuia  om.  A.  *  A  el  appa- 
etilis  boni.  **•  botii  el  tnali  om.  A.  "  A  clamans,  quod  vertm,  quod  simplex  et  uniforme  cst  natura. 
'  A  et  c.enriguralum  esl,  a!iud  judicalutn  ,  el  altud  per  experimenlum,  cogniliim.  "  A  pracmonslral  niali- 
;nura  peccuti  frucdim  ncn  illuni  quideii:  ap^rle,  qualis  a  naiura  erat,  noii  eiiim  cet.  '*  A  exornavit. 
•*  A  guslui  a»  iia  tiudieri  quod  vellet  persuadcret.  "  A  quod.  "  A  el  quod  oculis  grclum,  '*  A  Esca  auten» 
lljj.  "  \  mixla  est  frucliferaiio.  *"  A  iii  sfHsu  *' i«  om.  A.  **  \  qiiaecunque  rejo  circa.  *' .A  r  sinii- 
iludine  **  Pio  «oh  A /on</e.  "fjsfom.A.  '^*  essentiai^  om.  X.  "^'  ^aiurale  quipp^i  corpus  poae  f.iut 
»ori  om  A.    "  ot  ai(  Augnsiinus  om.  A      **  senvbitis  om   A. 


li 


m 


JOANNIS  SCOTl 


m 


eam  revol  «miur.  In  eodem  paradiso  dito  ligna  esse  A  ilaque  omni  ligno,  id  esl  omniiim  bonerun;i  ^ileniiit- 


praefaliis  Theologus,  magniis  vii!clio:'t  Grenorius, 
exponit :  quorum  uni,  ul  ail  ipsfr,  nonun  est  -nuv, 
hoc  est,  OHine,  allevi  vero  yv&^aTov,  f|»iod  cst  scibilc  '. 
Cujus  nominis  inierpreialio  si  ad  liquiduiu  profera- 
lur,  iKi»  satis  iulellocluin  ligni  expriiuit.  l'roplerea, 
ut  faoilius  inleli  galnr,  quid  eo  ligtio  signilicatur, 
pjacuit  nol'is  •pr^c-zvj  verlere  in  mixum.  Quid  cst 
«Kjjo  T.V.V,  de  cujns  fiuclu  jsissns  esl  lioiiu)  cifcnm 
Kumere?  Hav  profeclo  e»t  illi;d  lign!:in,  de  quo 
Sciipnira  dicit :  ProduxUquc  Deminus  D<'us  de  Itumo 
onine  lignum  pulclirum  viiu  et  ad  ceKcenUum  suave, 
liguuni  eluim  vi(ae  in  medio  paradisi.  Auimadverte, 
quoinoilo  uuiim  idip>juin<|uc  lignitin  diiobus  inodis 
juoplietica  ihcoria   ct  narraC  ct    noiiiiiiat.  Priinuin 


dine,  primi  iManines  jus«i  sunt  cibum  sumere;  el 
adhuc  omui  generi  humaDoinde  viverc  praecipitur. 
Qtroniam  vero  priini  parentes  cibum  iade  ^  suniere 
nolueruut,  praeponeutcs  ci  prohibili  ligni  moriife- 
rum  fructum,  non  sotum  ilJi,  verum  eiiani  toium 
genus  ab  eis  propagatum,  jnslissimo  divino  judicio 
et  ex  di|5iiiiatc  natiirae  opulsi  sunt  ac  niorie  dain- 
nati.  Videsne  igiiur,  qnidomnis  ligni  ^ocabnlo  ligu- 
raie  divinus  Propheia,  imo  Spirilus  sanclus  per 
PiopJicLaiu  significare  voiuit?  Disc.  Piane  vidco,  el 
nil  aliud,  ut  arbitror,  pr;.eicr  Deum  VcrJium  liomi- 
ncin  faclum  oinne  bonuiii  lotiiis  paradisl,  boc  ^^st 
lolius  noslrae  naturae,  et  noii  alitid  praetcr  ipsuiu 
siibsisiere,  de  quo  comedere,  hoc  est,  pio  iniellecti* 


quiilorn  ouuie   ligiiuni  di.vil  piikiiruin  visu   et  ad  B  eiiiii  *  percipere  seu  fide  credere  vita  aeterna  c*| 


vesceiidiini  .suave,  ei  iieruiii  ligisuin  eiiam  \itae  in 
iuedici  paraiiisi.  *  Et  paiilo  po-ii:  Ex  omni  H(jn9 
'  pttradisi  comtde,  iininn  iigninn  ouine  lignuiii  voci- 
ians.  Memo  e.go  scqiioiitiiinj  praetiicii  Thcologi 
doclni)aiii  exisliiuct,  i.i  paniiJiso  e-jse  pUirinia  ligna 
dlversarnm  Atrnianim  {!iver.sori!!nque  fnicluniu , 
veiati  qiiandain  sylvain  niultis  arboribus  capiosain, 
sed  duo  solunuaodo,  ununi  qui  !ein  Tr».v,  alteriHn 
ycro  yvwjTTov.  Et  esl  ttkv  ^u/ov,  boc  cst,  omne  li- 
Suum  parauisi  '  Vcibum  el  S;ipicwlia  Pains.  Do- 
n}iniis  nosler  Jesus  Chrislus,  qui  esl  oninc  lignum 
fruclireruiu,  iii  aiediohuiuauac  ii;itiirac  uoradisi  plan- 
taluiu,  diijilici  videlicei  inouo:  primo  quiileRi  sccuti- 
iluinsuain  divinilate;n,  quauosiramiialurauielcreat, 


ei  incorrupiibilis  saiiiias,  ignorare  vero  vel  itegar^ 
mors  aeteriia  est  ct  iuUuila  coiruptio.  Mac.  Clare 
peispitis.  Ueslat  itaque  de  yvMffrw  dicere,  hoc  esl, 
de  ligno  scieullae  boiii  el  uiuli.  Jaui  diximus,  yv^jis-Tov 
iion  de  vcrbo  ad  verbuin,  seJ  lie  sensu  ad  sensuui 
f;ici|iori  iiitellcctu  mixlnm  inlerprciari  posse.  El 
esl  qui  ieiu  yvwc-Tov  juxta  praefalum  magislruui,  cu- 
jns  seiitcntiain  de  paradiso  et  sequimur,  ci  aperien-* 
(!ae  Qb:»curiialis  graiia  recapitulamws,  maliiia  in 
j:h:iutasia  beni  colorala,  corporis  *  sensibus  insila, 
ligiio  priori,  quod  est  itiv,  oniniuo  coutrariiirn.  til 
enim  in  illo  onine  bonum  imaginalur  ct  oiiine  bo- 
nun>  esl,  ita  in  isto  iiiiivcrsilas  toiiiis  niali.  Illud  igi- 
tur  esl  (iume  booum  vcre  sirb^istens,  hoc  aulcm 
et  coiiiinei,  cl  nuiril,  et  vivificat,  ct  illuiniiiat,  ct      omne  malum,  per  phaiitasiam  boiii   oiunes  uialo^ 


deilital,  et  uiovel,  ctessefacit;  in  ipso  emm  vivi- 
niusc-i  movemur  eisumus  :  seciiud»  vero,  qno  noslram 
naturani,  iil  salvaret  cam,  ct  ia  staluni  prisiinuiu 
revocarel,  iii  uuitaleui  *  subsiaaiiac  t.ibi  '  adjunxil, 
ul  in  duabus  naluris  subsislerel,  divina  vJdciiccl  al- 
quebuniana.  Et  Iioc  est  «juod  Scriplura.  ait  :  Pr0- 
dnxHque  Dominns  *  Deus  de  Uumo,  boe  est,  ex  nia- 
leviali  nostra  naiura,  omne  liynum,  boc  iisl,  Yerboin 
incariialum,  in  quo  ot  per  qnod  facta  wint  omnia, 
ei  qnod  esi  oiania.  Ipsum  eniui  soi>iinu)o  lo  est  sub- 
slaiiliale  boiuim.  Coicra  eiiim,  quae  di.iiniur  esse 
houa,  iion  per  ie,  sed  pariicipaiioiie  ipsius  bona 
suai,  qni  per  se  vere  e.\islens  bonum  esi,  et  omne 
hoiium,  et  boaitas,  cl  liilius  boiii  et  boaitatis  lons 
ei  origo,  causa  et  priucipium ,  fiuis  cl  perfeciio, 
molus  aiquc  quies,  mediuni  et  exireaiiias,  aml..itus 
ei  locus,  cujns  frucliiS  viia  aelerna  est,  cujuf  esus 
f  auiliuiu  et  laeiiiia  el  inetfabiles  deliciac ,  cujus 
aspectus  pulcher  est.  Ijise  siquidem  pulclirum  et 
jMilcbritudo  lolius  pulchri,  et  pulchriludinis  causa 
el  pleuiludo,  ciijiis  gnsius  ct  coniestio  nescit  saturi- 
lalem;  co  sijnidem,  iu  quanlum,  qiiis  vcscilur,  ia 
lantum  in  dcsiderium  vescendi  suscitatur.  De  hoc 


quod  esl  icibi,'e  Oiu.  A.     »  Animadverlc—  paradisi  ou'  A. 
e.     *  Dominus  om.  A.      »  Sic  CF;    A  inde  cibum.      *  eu 


sediicens.  Cur  autem  ulrumque  lignum,  boc  esl 
oiuae  lignum,  quod  eiiaai  liguiim  viiae  vocaiui,  et 
aiierum  ligiium  scieniiae  boni  et  inali  iii  medio  pa- 
radisi  essenarrnntur,  non  olio.sa  est  quaestio  :  quae 
ta:nen,  iit  opiiior,  laii  inodu  solvi  polesl.  Si  '^  pri 
iiiuia  q;iidem  tota  bumana  natura,  visibilis  videli- 
cet  ct  invisibilis,  extcrior  ct  interior,  ad  iinagineih 
Dei  facla,  et  propter  peccatum  superaddita  iutiman- 
da  fueril  ",  quisqnis  itaijue  textum  serinonis  lieai. 
Grc^orii  do  huagiae  iutenlus  iuspcxerit '*,  senariam 
totiiis  hiiuianae  iiaturaeei  geaeraliter  iu  omaibus  et 
spiicialiior  in  siugnlis  j^aililioiicm  *'  repeiiel.  .\c 
piiiauia  in  duas  veluii  principales  partes  segicgatur . 
01  uiia  quidei.n  corpori  allribuiiur,  altera  vero  aiii- 
mac.  El  ea  quidciu,  quae  corpori,  exlt;riori  videli»:« 
boaiiai  dalur,  iii  trcs  partes  rationabili  conluitu  se- 
paratur.  Qiiarum  prima  corpus  ipsuni  est  formaia 
matcria  consrituium  ,  de  quo  soluinfnodo  praedica- 
lur  esse,  quu  in  buinana  natura  nil  inferius  inielli- 
giiiir.  Secunda  pars  est  sursum  versus,  (|uae  muliu 
i:ouiinibus  appcilari  et  solet  et  potest.  Dioiti/r  eui(n 
nutriiiva  et  aucliva,  quia  nutrit  corpus  el  augol  t>t 
cominol  in  uno,  ne  '*  deHuat  el  solvaiur.  Vocaiui 

YARIAE  LECTIONES. 

*  parudist  oni.  A.  *  A  univeruiatcm.  •  A 
vtne.  '  nominus  oii^.  \.  '  Sic  CF;  A  inde  cibum.  «  eum  om.  A.  »  Sic  CF  ;  A  cor;^ore;s.  "Sic 
CF;  A  Sic.  "  Sic  CF;  A  (ueral.  »  Sic  CF  ;  A  pcrsp.serii.  '*  Sic  CF,  A  p.jriicy>(7ticMfiu.  '♦  SicCFi 
A  contiiiet  ul  nuii. 


D 


m  DE  DIVISIONE  NATURAE.  —  LIBER  QUARTUS.  8W 

eliam  viialis  moiu*;  i>€C  iniinecild»  quod  uon  solum  A  iigna,  ttkv  videlicel  et  ymctov,  hULlilgiiiilnr :  n-av 


vUam  corp»ri  praesiat,  veruro  eiiam  irovct  illud 
Bivc  localiter  per  spatia  locorum,  sive  per  iiuineres 
locorum  et  teniiioruni  :  locurum  nunc  dico,  quibus 
pleiiiludo  inenibrorum  iiiiplcUir,  temporuin  vero, 
4]uibus  incremcula  aeiaium  ad  pcrfectioneni  ducmi- 
liir.  Tertia  par»  est,  quae  in-<jBinqueperiiio  corpo- 
'.eo  seusu  dignosciliir,  qu:ie  videlicel  pars  pliaiila- 
sius  umniiun  renini  '  i>Cii.sil)iiiuin,  qnae  circa  lioiiii- 
(icm  exteriorem  iiiielliguiiiur.recipii,  uieinoriaequc 
ir.idii.  hi  iiis  iribus  partiiins  totus  exlerior  tioiiio 
coiisiituitur.  Intcrior  vero  homo,  qui  in  a^iinia  solu 
subsistit,  ei  ad  imagiucin  Del  facttis  est,  allerain 
iiiperlil^un  recipit  discreti.onein.  U;ibet  eiiiin  sensuin 
iiiLeriorcii),  per  qaein.aniina  piianlasius  sensibiiiiim 


quidem  in  inlcrior»  sensu,  pwoTiv  vcro  in  cjlcriori. 
In  interiori  enim  bomine  babiiai  verilas  et  oaine 
bonum,  quod  est  Verbuin  Dei,  FiliusDoi  uiii},'eriiiu8, 
Doininus  noster  Jesus  Cbrislus,  extra  quein  nultiun 
boniitn  est,  qudniam  ipse  esi  oiiine  venim  et  sul)« 
stanlialo  bonum  ct  bonitas.  Cni  c  conlrario  ex  di- 
versa  parte  niiilum  el  lualiiia  oppunilur.  Et  qiiia 
onine  nialuin  iiec  in  ualura  reruui  sulslitiiiiiliter 
iiiYeniiur,  neqtiecx  certa  caus:i  ei  iKitur.tll  proceJii; 
per  se  Oiiim  cuusideralutu  omniito  nibil  e&t  praetcr 
irrationabiloiii  el  perveisutn  iinperfeciumque  laiio- 
iiabiiis  natiirae  iiiolum  :  niilhim  aliam  in  uiiivcr»4 
creatura  sedem  rejicrit,  nisi  ubi  falsitas  po.ssidcl. 
Propria  autem  falsii«tis  possessio  esl  sensus  cor^o- 


lerum,  quus   per  corporeum  sensumexclpii,   dis- B  rcus.  Nulla  enim  alia  pars  tiumanae  naiurae  falsita- 


ceniil  atqiie  dijudicat.  Deinde  raliouem  pessidet, 
l>er  qua  n  omiiium  rerum,  quas  vet  intdiigere  vel 
seniire  polcst,  raliones  invesiigat.  Sunimum  lumi-' 
iiis  est  aniinus,  ullra  quem  in  b<mana  naiiira  nii 
superius  iuvenilur,  ciijus  ^roprium  oflEicium  est,  el 
lir.ieilicias paiies  inferiorcs  se  rcgere,.  ei  ea,  quae 
supra  se  sunt,  Dcum   suum  videlicci,  el  ea,  quae 


lis  errorem  recipii  praeter  s^sutu  exterioreni,  si- 
^uidem  per  ipsum  et  inteiior  seiisus,  ei  ralio,  ipse 
etiain  intelleclns  sae|iissiine  faltilur.  In  Idco  ilaqite 
falsitatisetva«anxinpbiiniasi;uum,  boc  esl,  in  sctisn 
corporeo,  qiii  a  Graecis  mr^mi;  vocalur,  et  sub 
ligura  miilieris  insiuHainr,  yvw<3rTov,  lioc  esi,  iignum 
scieuiiae  boni  et  raali  censtiiuitur,  nialitia  vidoiititii 


iii  ipso  et  proxinie  circa  ipsum  snbsis>luiit,  qtianlnm     inphantasia  bonicoloraut,  vel  nialuin  configutaium 


boito,  ve(,  uX  simpIiciLer  dicatm,  falsniu  bonuni,  vel 
inaluin  s»b  figuia  Ijoni  lalen^,  ciiji:.<(  fructiis  iu\iii9 
scientia  esi,  iioc  est,  cenfusa.  Confitiidiiur  cnim  ex 
inalo  laiente,  ei  ex  fornia  boni  paiefacla,  ac  per  hoc 
soducit  priino  sensuin,  in  quo  est,  vclnli  quundant 
inulierein  disceiiiere  iiun   vatenieui  iiiier  niaiiliain, 


sinilur    ascendere,    coniemplari.     Videsne    igilur 

»en»riam  buinatiac  natiirae  di.scrciionem?Eslctiim, 

.ei  vivit,  el  seiilii  per  corpns,  sentil  exlra  corpus, 

raiiocinatiir,  intelligit.  Sed  iila  tria,  qnae  in  iuferiori 

parte  hoiniiiis  *  cognnscuntur ,    corruplibilia  siint 

»olinioni«iue     obnoxia ;   lernarius    vcro   snperioris 

partis,  qui  in    »  sola  anima  onniino  absolule  consii-  ^  q<ii»e  latet,  el  furinam  botii,  qua  ipsa  malitia  anibi 

tuttis  esi,  incorruptiiiilis  el  insolubilis  et  acternus      tur.  Maiilia  si<iuidem  per  se  d<'furniitas  qitaedan) 

rrerito,  dum  in  eo  itnago  divinae  nalurae  cxpressa      est  ei  aboininabilis  turpiiudo,  qu  hb  si  pcr  seips^m 

e^t.  ldeo<iue  a  Graecis,  ul  in  prioribus  libris  docui-      errans  sensus  cognosccret,  non  solum  non  sequerc- 

inus,  •uffitt,  5Jv«;xt>-,  et  Ivepyjia  piaefalus  ternarius      luf,  neque  ea  (letcclarelisr,  veruin  etiain  fiigeret  ct 

humaiiac  aniniae  vocilaiur,  q;ii  lesic  saiicio  Diony-      abtiorreret.  Errat  auiem  insipicns  sensu.s,  ac  pet 

sie  nec  solvi,  nec  corrnmpi,  nec  nllo  modo  perire    '  buc  decipiiur,  credens  maluni  boiiuni  et  fiutclaum 

potesl.  Considera  ergo  exlrcmilales  hunianae  naiu-      esse,  etad  nsuni  suave.  Vcrbi  graiia,  ni  aliqiio  utn- 

lae  veiuli  cujuspiam  paradisi  lcnnfnos  sursum  ver-      mur  exeoiplo,  'lum  phantasia  ai.ii,  vel  ciijiispi.-^in 


sus  atqne  deorsum,  exlra  quos  null.*)  creata  intciiigi- 
tur  natura.  Siquid«m  utlra  animum  solus  Dens  est, 
infra  matcriam,  corpus  dico  sotum  iiihil  est ;  non 
iltud  nibil,  quod  per  excellenliani  naiurae,  ^ed  illud, 
quod  per  privalionein  loiius  naturae  et  dicitur  et 
cogiiatnr.  Invenies  iiaqne,  ni  falloi ,  animuni  sum- 
niiiiu  nalurae  humanae  locum  obiinere,  cprpus  vero 
matetiale  infinium.  Intuere  eiiam  media  ejusdem 
nalurae,  ei  invenies  iiifra  auiinum  superius  ratio- 
nem,  supra  corp;is  inferius  viialem  moluni,  nulriii- 
varn  dico  viiani;  el  ilerum  iu  ipsa  medielate  natu- 
rae,  veluli  in  medin  paradisi,  duos  sensus,  exterio- 
rem  videlicet,  vitali  moiui  corporique  adhacrentem, 
et  inteiiorem,  lationi  animoque  inseparabititer  el 
coiisubsianiialiler  '  conjuncium  In  his  i^itur  duobus 
sensibus,  veluti  io  qmbusdam  duobus  locis  niedii  • 
hiimanae  naturae    parariisi,   duo   illa   inteltigibilia 


D 


sciisibilis  maieriae  corporeo  sensui  iinprimitur,  ipa» 
phaiilasia  putchra  alqiie  formosa  vidclur,  qtiia  de 
creatura  boiia  extrinsecAis.assumpla  csl ;  sed  in-dicr, 
lioc  est,  cariialis  sensus  decipiiurei  delectatur,  non 
sentiens  tatentem  sub  ipsa  fulsa  et  pbaittasiica  pul- 
cliritudiiie  miilitiam,  hoc  esi,  philargyriam  ^,  nuae 
esl  radix  omniiim  malorum.  Qui  videril  mulierem  iid 
etncupiscendum  eum,  Dominiis  h\qn\i,jam  moecliutus 
esl  in  corde  siio.  Ac  si  aperle  diceret  :  Qui  pbaiila- 
siam  de  fornia  feiitiuea  suo  carnali  infigit  sensiii, 
jam  nieechalus  esl  iu  cogilatioiie  ausi,  appeiens  lur- 
piludinom  libidiiiis,  quae  se  tatenler  aitrattit  sub 
fatiia  illa  niuliebris  formae  imaginatione.  Esl  igiiur, 
ul  pniediximus,  lignum  scientiac  i)oni  e t  mali  ifiali* 
lia  peruiciosa  inortifeiaque,  in  iiguraboniimaginaia, 
et  boc  lignum  '  vcluti  inlra  quandain  femiiiain,  in 
carnali  sciliccl  *  sensn,  qiiem  decipit,  consiiiuium; 


VARIAE  LECTIONES. 
»  A  renini  timnimn       *  Sic  CF :  A  nominis  parte,     »  in  om.  A.      *  Sic  A;  CF  consi»uiinliter.     *  Sic  CF;  A 
inediis     ♦  SicCF;  .K«$t  HguraiHm.  '  CF  plnlanjinm    *  Sic  CF;  A  est  lignum.   »  Sic  CF;  kscilicet  in  cui-nad 


8i7  lOANNIS  SCOTI  828 

cui  eensui  si  auimus  consenserit,  lolius  humanae  A  itifcruntur :  in  quanium  vero  ipsum  rnalHnfi  fonViti 


naiurae  '  iniegrilas  corrunipiiur.  Excelsissima  ftam- 
qiie  naiurae  parte  praevaricatile,  <juali&  inferiot 
salva  reinaniebit?  Cujus  ligni  ffuctusmixtia  *  scieniia 
csi  ex  boiio  el  malo,  iiocesi,  imliscreius  inali  bono 
imagiiiaii  appetilus,  el  amor,  cl  'concupisceniia,  et 
deleotaiio,  per  quam  *  veluli  pcr  queii<Jaincoiubrum 
auliquas  liostis  liumani  gcnefis  primo  praevarica- 
tionem  siiasil,dcinde  moriemloiius  naiurae  adjccit : 
animae  quidein  deseicnlis  Dcum,  corporis  vero  al) 
anima  iJeserti.  Scientia  iiaque  in  l»oc  loCo  nou  do- 
clrinarfi  quandam  cogniiiomsei  dijudicaiionis  naia- 
rarum ,  sed  iilicitum  niotum  atque  confuduin 
appeliium  ad  concupiscendum  malum ,  licc  est , 
peciaium  similiiudinis  boni  faisa  specie  sediicchdi 


Loni  araijiium,  ac  per  seipsum  informe  et  incoghi- 
tum  inalBm  esl,  nec  a  Deo  esse  *,  iiiec  ab  ali/jiK) 
'CBusa  certfl  ac  dcfiiiiia?  Maluai  siquidem  Varium  est 
et  iivcausai6,  qubni;Sim  in  reruin  natura  Omnino  suT 
stantiaiiier  iion  invunitur.  llluu  i^itur  ligiiam,  i, 
quaniuin  mulum  est,  nulli  causae  referiur,  quta  otn^ 
niiio  niiiil  est  :  in  qu^ntum  vero  formalur  bono,  ut 
incaulos  deciptat,  quoniam  niateria  iila,  cujus  phan- 
lasia  furmatuf,  ex  omnium  bomiruni  conditorc  et 
fucta  esl,  et  bcna  csi,  non  omtiino  mnlum.  Fonna 
ilaque,  per  quam  maluin  seducil  eos,  quos  interimit, 
bona  est,  qu&niam  cujiispiain  boui  phantasia  est: 
ipsurn  veio  malum  omniiio  malum  esl,  eta  nullo  bono 
ftctum,  qHOiiiam  oiniii   bono  osl  conirariuin.  Pro- 


gruiia  coloratum  signilicat,  Sed  fortas$iS  quaererfe  B  indesi  nauiram  phantasiarum,  quibnscoloraiur  ma- 


vis,  ulroni  Deus  tale  lignum ,  cujuS  fiucius  mix 
lus  atque  confusus  appelilus  est  beni  et  mali , 
cujus  natura  esi  malum  phaniasia  boni  ccjora- 
tum,  cujiis  esca  causa  mortis  extitit,  inparadiso  bu- 
manae  naturae  planlavit?  Disc.  Profeelo  quaero.  et 
necoliose  quaeiendum  video.  Si  enim  Deus  creavit 
illud,  fortassis  nesiimaiiilur  conditor  mali,  et  causa 
moriis  esse,  quod  impiissimum  est  de  auctore  om- 
nium  bonorum  dicere,  quanto  magis  credere  vel 
exisiiinare.  Si  autcm  a  Deo  non  est  piantaium,  unde 
illud  nalui-ae  humanae  esi  insitum?  Mag.  Primo  ita- 
que  consulenda  est  sacra  Scripuira,  quae  incunclan- 
ter  iliud  lignum,  quod  esl  ttkv,  ad  divinam  plania- 
lionem  perliuere  tesiatur,  dicens  :  Vroduxitqne  Do- 


ium,  quod  per  seipsum  aiipareic  non  poiebt,  quo- 
niam  inrorme  el  delbrme  et  lurpe  est  ei  incansnie, 
quisacuteinspe.verit ''',  ipiiam  profccioomiiinoboiiani 
r^iieriet.  Qiioii  lali  argumenlo  manife^iissime  possu- 
mus  approb:ire.  Ponamns  *'  dnos  bomines,  uiiuib 
quidem  supieniem,  et  nidlo  nioiio  uvaritiae  siimulis 
tililialum  seu  compuiu-tum ;  alierum  vero  siullum, 
avaruin,  omoinoperversae  cupidiiaiis  aeuleis  cort» 
fixum  ac  iaceratum.  ilis  duobits  uno  ioco  constitulis 
alTeralur  v:;s  alitjuod  obrizo  auro  factum,  preliosis- 
&imis  gerrin'iis  decoralum,  fonna  piiicberriina  com- 
posiluai,  regali  usu  dignum.  Ambo  illud  aspiciunt, 
sapiens  viddicet  et  avarus,  ambo  ipsius  vasis  phan- 
tasiani  suo  curporeo  seusu  recipiunt,  memorlae  in 


tninm  Deus  de  humo  *  omne  li^num  pulchrum  visu  ^  iigiint,  cogilalione  iraclanl.  El  sspiens  quidem  siin 
et  ad  vescenduru  nuave  ,  ac  vebiii  ipsius  ligni,  quod  pliciler  ad  laudem  deaioris  naJurarum  puicliriHt 
est  omne,  qualiiatem  explanans : /i^imm  eti«w  tiite»?  diiiein  illius  vasis,  cujus  plianiasiam  intra  semet- 
in  mcdio  paradisi.  Ac  si  aperle  diceret,  iiiud  lignum      ipsum  considerat,  Oiiinino  refert.  ISuUa  ei  cupidilalii 


iion  soium  otnnc  bonum  est  '  et  omne  puichrum,  el 
omnis  esca  suavis  ae  spiriiualis,  verain  eliam  lig:ium 
viiae  *,  qtio  vivit  parudisus  ille,  humana  videlicet 
naluia^  in  eujus  medio  constilutum  esl.  Quod  autem 
sequitur  :  lignumque  scieniiae  bor.i  el  mali,  non 
«aiis  elucel,  wlrum  a  si.peiioribus  supplelur,  ut  ita 
legntur,  produxiique  lignura  scientiae  boni  et  mali 
in  mcdio  paiadisi.  quemadiiiodum  lignum  vitae,  an 
eiiani  ila  introduclum  eslabsolule  :  li(jnumque  scien- 
liue  boni  ei  mali,  ut  non  a  Deo  inielligamus  produ- 


itlecebra  subrepit,  nullum  philargyriae  '*  venenum 
inteniionem  purae  ipsiiis  meniis  inticit,  nulia  iibido 
coniaminat.  Avarus  vero  peiiitus  e  contrario.  Ille 
iiomque  mox,  ut  phaiitasiam  vasis  imbiiierii,  eupi- 
dilaiis  flamma  ardescit,  consumitur,  coniaminaiur, 
niorilur,  puiciiiitudinem  naiuiae  ipsiusque  phanta* 
siarum  noii  ad  laudem  ipsius,  qui  tlixit :  Metim  til 
aiirmn,  m?um  esl  unjenlum,  relerens,  sed  seijnuRl 
in  foetidissimam  cupiditatis  paludem  inimergeos  et 
ingurgiians.  Videsne  uiiius  vasis  phantufiiam  in  nlio- 


cium   ',  sed  sulummodo  superiori  iigno  contraria      que  bonam  et  pulchram?  Sed  in  sapienti  sensu  sirtt' 
qtialitate  oppositum,  ul  quemadmodum  illud  omne " 
bonum  el  viia  causaque  viventium,  ita  et  illud  omne 
malum  et  mors  causaque  morientiuin,  An  forie  de- 
bemus  intelligere,  qiioniam   scientiae  boni  et  inali 


est  lignuin,  in  quantum  forma  boni  ainbilur,  ex  Deo 
esse,  quoniain  ipse  est  totius  formae  et  pulchriiudi- 
nis  causa,  sive  ipsa  forma  et  pulchritudo  in  aliqua 
subslanlia  inlellig:ilur  vet  senlialur,  sivc  in  pliania- 
siis  sensibilis  maieriae,  quarura  propria  sedes  esi 


plcx  est  et  naturalis,  nullaque  ei  '*  malitia  subesl; 
in  avart*  auiein  dupiex  et  mixta  e\<^  contrario  malo 
(upiditaiis,  quac  ei  miscetur,  el  ab  ea  formaturet 
cuioraiur,  ut  videatur  esse  bonum,  dum  sit  veneno- 
sis!<imum  matum.  ?«on  ergo  in  n.!tura  bumana  plan- 
laium  est  molum,  scd  in  perverso  el  irraiionabiii 
molu  rartonuhiiis  liberaeque  voluntatis  e^i  consliio- 
tum.  Qui  moius  noii  inlra  naturam.  Sed  extra.  et  61 
bcsiiali  iniemperantia  suinpius  perspiciiur,  misce* 
luriamcn  <*  bono  ac  iingilur  aniiqui  liostis  .*'3nsilio 


sensus  corpoieus,  quia  per  ipsum   interion  sensui 

VAKIAE  I.ECTIONES. 

'  Sic  CF  ;  A  naturae  humanae.    *  mtxia  om.  CF.     *  Sic  CF ;  A  per  quae..       de  humo  om.  A.     *esl  om.  CF 
*•  vitue  om.  A.     "^  Sic   CF ;  A  ut  non  producium  a  Dee  inielligamus.        "  Sic  CF  ;    .\  omne  illud.     *  Sic  CF; 
ficsl.     ^*  S\c  C¥ ;  h  perspexerit.    "  A  Ponanms  fniiii.      "  CF   nhilurqiae. 
coVitrario      '•  Sic  CF    A  misc^^lui  eum. 


"Sic  CF:  Ar^r. 


IV 


A  «y 


8-29  DE  DIYISIONE  NATUKAE.  —  LIBER  QUARTUS.  850 

«?i  aslnii;»,  aii '  dLvipienJos  canialiiiiu  scnsiitnii  li-  A  lio,  <]"3oa,  qnaft  ciriialeni  sensiim  tlelecUiii,  iJlioiie 
bidiiinsos  afiecliis,  ac  ptT  lioc  uiorle  pcriinendos.  .ic  diwnnabilitcr  coacup.scimtur.  El  ne  cxisli.wcs, 
^ei|iie  lioc  dicinius  s:;nsiim  illoniin  rcfelleiile.-;,  qni  liis,  qtiae  dixinuis,  lioc  osl,  dijo  solunuiiodo  iii  |-a:a- 
praefaliiiii  ligiinin  scieniiae  boni  el  inali  oinnino  di.^olignaesse  Trav  elTvuffr-v,  ropi!gnare,q»odnuiiicr 
«aliiraliier  asscrniii  essc  l)oniiin,  el  liitlorialiler  in  diabolo  rcspondisse  turraltir  :  De  fiuciti  liijnorum, 
paradiso  locnli  facUim,  ciijns  fruclus  sciei.Uia,  lioc  quae  sunl  in  puradUo  venimur.  Nim  eniiu  dixil ;  dft 
csL.  expeiiiuenluin  boui  orat»  ei  ruali.  NamVi  laciu      fiuctu  omnis  ligni  vescimnr,  lioc  esi,  vesci  jubeinur. 


ci  guslu  ipsius  primi  liomines  se  absliiiereul,  sicut 
eis  piaecepium  csi,  experiuieiiiuin  vitae  aeiernae 
pcrpeliiacqiie  bealiludinis  nulla  iuicrposila  morle 
habereii!.  Sin  vero  diabolieis  astuiiis  conseniienies, 
sua  iniseniina  iutcinperaniia  de  fruclu  ipsius  escam 
morlifei;'in  illiciic  sumerent,  aeiernae  moriis  el  in- 
IVIicilalis  cxpcriineiitum  subirenl.  Sed  quis.iuis 
liaec,  qiiae  iiiicr  nos  iraeiavimiis  *,  uon  dedignaius 


sed:defrucUi  lignoriHii.,  pluraruer, acsi  pluriiua  iigit^ 
diversarum  roruiamm  es^iK,  quibws  vcbci  csl  eis 
concessuin.  I*utesi  nainque  iMclligt  onme  lignuin, 
plurima  ligna  muiierem  dixisse ;  oiHue  siquitlem  uon 
de  aliquo  siugulari,  sed  qtiodaui  in  seipso  ntuiiiplici 
dicilur.  Omnis  enim  lionio  muiuplex  liuuianae  na- 
lurae  numerus,  el  ileruin  ipse  inuiliplex  niiiiierus, 
quoiiiam  unius  nauirae  parliceps  esl,  uniis  lioiiio  so- 


fiiHil  le^ere  ac  diligenier  iuliicri,  eligat  ex  prae-  Jj  iel  appellari.  Qiiid  ergo  niiruin,  si  onineligiiHin  plu- 


diclis  sanciovum  Patriim  senlentiis,  quod  sibi  se- 
queiidiim  vidctt'.'-  vidcaUiue,  ue  mcaule  noi»  laceret, 
aeslimans  ea,  quae  a  noi)is  dicia  sniit  \  nnllius 
awcloriuuis  auxilio  esse  mtinila,  ac  veiuii  pracsuiTi- 
piive  (ouua  sanctoruin  PaUu.m  Inidiliones  nuiclii- 
naia.  Habes  iiaqne,  ni  oi>inor,  brevem  apcriainquc* 
paradisi  expositiuiKUtani,  quafilain  vircs  inteniionis 
ooslrae  suppeianl 

i1.  DiaC.  Ualieo  saiie;  sed  vetirn  «v«-/4^a).«i'.j<riii, 
boc  esi  rfcapuuiJiiioMcm,  a  tc  ftcri,  qa^e  veiuii  niodo 


rima  ligna  dicatur?  I)ei  nam(|ne  Verbuin,  quud  est 
omnc  lignum,  iioc  est,  omiie  bu.ititn,  ei  uiium  esi,  ei 
in  seipso  niuiiipiex,  et  ex  quo  omtie  bouum,  hoc  (>&t> 
oniiiis  virtus  ei  .sapieniia  ei  esseniia  in  iiumana  na- 
lura  frucliitcat.  Oinnes  igiuu*  ralionabiies  inolits 
ralionalis  naiurae.  quibus  houio  uU  concessus  esl  et 
jussus,  (|uoiiiatn  e\  cotYiinuni  otnuiiiin  boiti),  divin« 
videlicet  sapientia,  in  i)iimaii.i  naiuta,  quae  esl  Dei 
plauLaiio  et  par^disus,  pttlluiant,  veluti  quaeiam 
ligiia  plurima  a|.qtie  fruclifera  ;ippeilaia  sunl,  qu;»e 


quodum  conciusiouis  €.>,  quae  sparsim  dicla  stint  de  videli^el  ligna  in  ipso,  in  quo  omnia  liona  untini 
paradiso,  in  unain  quandam  complexionein  coUigal  sunt  *',  subsisiuut.  Uniiin  iiaque  lignuui,  quod  esi 
alque  dcfinial.  i\Utt.  ri;inlaiioiiem  £iei,  iioc  est,  pa-  riv,  piuiitua  ligna ,  qnoniam  in  ipso  oiiiuia  lioiia 
raidisum  in  Eden  *,  m  deltciis  aeiernae  ac  beaiae  suni,  pulchrc  a  tnuiie:e  adhuc  non  decepiu,  ac  virUi- 
fclicitatis,  humaiKiiu  naturani  esse  dij.iums  nu  imagi-  C  u\ai  sibi  iiisiUiruitt  nuluraliier  conscia,  est  vocalum. 
nem  Doi  factain  :  ciijus  iom  est  Christns,  de  qiio      Seu  ne  videamur  Graccoruio  aMCKinun  stilunundd» 


Propheta  ad  P&iirem  ptociatnal  :  Quomatu  apud  m 
ttt  fons  vitne ;  f[m  etiani  onmes  siiienie.s  jusii- 
Usini  ad  se  bibendutn  invilal,  dicens  :  Si  quis  siiil, 
wniut  ad  me,  tt  titat;  cujus  iluniina  ex  sapicii- 
liae  foi/ie  maHaniia ,  quaituor  priiicipales  aitimae 
virtiites  snnl ,  ex  qnii>us  omni^  virlus  et  bona 
eperaiio  sctlet;  cujus  omue  iignum,  de  qiio 
scripium  est  :  Qui  cnerit,  dubo  ei  edere  de  liijno 
Wtae,  quod  cst  in  paiudiso,  quod  pluniaiutn  esl  secus 
decursus  uquarum,  hoc  esi,  cirea  quodj>mnia  pro- 
plielarum  oracula,  omnia  ulriusque  legis  symLola, 
symboiorumque  iiitclligenliae,  omncsque  aperiae  ac 
siii.plic^s  doeirinae  conlluunl  %  Dci  videiicet  Verbuin 


seuientias  de  paradiso  seqni,  Latinorum  ve»o  aucio- 
riiai«ni  in  taiibus  aul  praetennisisse,  anl  iii  ds  lalem 
sensum  de  paradiso  invenire  t\m  putniaise,  ac  pef 
lioc  leaiere  aftirmasso,  quiHl  in  niagisiris  uiriiisqiie 
iing-aae  non  vuluinin&  inviuire,  sancii  Ambrosii  stn- 
leiitias  de  p.uadiso  huic  nostfae  disjiutalioni  inserere 
congruum  niihi  videlurac  necess.^^riun^si  libi  phicei. 
DiSC.  Piaceisane;  ni.igni  siquidem  ci  sapivntiisiini 
viri  senienliis  resislere,  qiiis  tiisi  ainetis  atidebil  ? 

18.  AUg.  Ail  ilaque  in  iibro  de  Paradiio  :  6u»t, 
qUipiiiaul,  uequaqnam  mundatum  isiud,  de  tnaiuiu- 
cando  videlicet  de  *^  liguo  vilae,  el  non  inanduamdci 
de  liguo  proUibito,  convenire  caeli  et  terrae  aique  o».- 


hutnanae  nalurae  insituat ,  el  ex  *  humana  natura  Q  niurn  Creafori,  ei  **  tiequuquam  digMim  incclii  pura- 


iocarnatuin ' ;  cujus  paradisi  uiixlae  scientiae  est 
liguum  indiscreia  vel  coafusa  carnaiiuin  sensuniQ 
appetiiio  in  diversas  ii!.-idines,  sub  forraa  boui  la- 
lentes,  et  incautas  anitnas  decipieoies  ac  perimenies ; 
cujus  vir  aniinus  cst,  universae  buinauae  naiurae  ^" 
praesidens;  cujustnuiier  sensus,  cui  iucaute  aniraus 
coitseiuiens  pcrditur ;  cujus  serpens  iliicila  deleda* 


disi,  et  quod  illa  vita  simiUs  sit  **  cnyelorum.  Et  idio 
non  terrenum  el  corruplibilem  hune  cilfurn  mii  fitiae 
possumui  aeslimarc,  nuia  r.on  bibunt  neque  maudu' 
cani,  ei  eruni  sicut  ungeli  Dei  "  iu  caelo.  Cum  i^ifar 
incioo  neque  praemium  tit,  quiu  escu  tiqs  non  ctim- 
viendal  Deo,  neque  m«gtmm  pericutum  til,quiane^ue, 
(p/od  mirat  in  os,  coinquintU  iutminem,  scd  quod  exit 


VARIAE  LECTIONES 


»  Sk  CF .  k  dicta  sancio- 


A.    »  Conj.,  A  contrecmimm,  CF  ttoitawvi.     *  bk  CF .  A  ( 
iptam^iut.      '  A  in  Eden,  k^  esi  ifl  deiiciis.      "^  Sie  CF:  A  efjl 


uuut. 


•  Sic  Cf ,  k  et  ad.    *  erat  om. 

mm  iiuUiu.s  cei.    "'  S»cCP:  A  aptain.tue.         _ 

ei  bcre  huniaua.    '  Sic  iJJ-" ;  A  incarnala.    **  kmtnrce  hnmnnue     "  t>ic  Cjf-;  pro  n.iyw  suin  A  unmrsa- 
tiler     '»  dr  om  A      "  e<  om  A      '^^  «ii  om.  (l-'.     '•  Det  om-  A 


831  40ANN1S  SCOTJ  859 

de  orc,  videiur  $lne  dubio  tanto  uuctore  mdiymm  Ji  $ed   eiiam,  cum  excJuerii  ^*,  cuUodire.  B..iiae  au- 
praecef>lum,  nisi  hunc  cibum  ud  tllum  perfeclum  *  re- 
ftrai,  quem  *  pro  mugno  prueniio    Deus  de  sanclis 
pollicelur  suis   :   Ecce   qui  sertnunl  milii ,   mandu- 


cabunt ,  vus  auiem  esurielis.  Hic  esl  *  enim  cibus, 
in  quo  vila  dcftuilur  aelerna,  quo  quisquis  fueril 
defruuduius  ,  morle  morietur ;  quaudoquidem  * 
panit  vivus  alqiie  cueUslis  ipse  Doniinus  est,  qui 
viiani  dal  huic  mundo.  Unde  et  ipse  ail  :  JSisi 
munduc  veriiis  carnem  uieum,  et  biberiiis  sunguinem 
tueuni ,  uon  habebitis  vitum  aelcrnani.  Etal  ergo 
puuis  aliquis,  de  quo  prueceperai  Deus  edcnUum  pa- 
rudisi  incolis.  Quis  illc?  Accipe  quem  dicai  :  Pa- 
twni  ,  iiiquii  ,  anyelorum  munducar.t  homo.  Est 
elium    '  bonus   punis,  si  facias  voluntalem  Dei.  Vis 


tem  agri,  et  volulilia  caeli,  quae  ducuntui  ad  Adam, 
tioitri  irraliombiles  rrtoius  sunt,  eo  quod.  bestiae  el  *• 
pecora,  quaedam  diversae  sinl  corporeae  passioties,  vel 
lurbuletiliores,  vel  eliam  languidiores.  Voluiilin  autem 
caeli  quid  aiiud  uestimamus,  tiisi  innnes  cogitationes^ 
quae  volutiiium  tnore  nostram  circumvoiant  animum, 
el  huc  ulque  illuc  vario  motu  saepe  truusducunl. 
{'roplerea  iiuHus  inveiUus"  mentt  noslrite  similis  ud- 
juior,  nisi  sensus,  hoc  est  ouoBcai;,  quem  '■  timilem 
sibi  solum  voOt  noster  potuit  iuveuire.  Sed  forle  re- 
durguHS,  '*  quia  haec  quoque  Detis  in  tuli  paradiso 
locavit,  hoc  e$t,passiones  corporis,  et  vnnilatem  quan- 
dam  jlucluaiUium  vei**iuanium  coyiiulionum,  quod*^ 
ipse  noslr,  fuerit  auclor  error.s.  Comidera  quid  di-^ 


scire,  quam  *  bonus  puiiis?   Ipse  Fiiitis  mauducai  U  cul.  Habele,   ijiquii ,    poiesluiem   piscium  muri$  et 


huiic  punem,  de  quo  aU  :  Meus  cibus  est,  ul  fuciutn, 
voluniaiem  Putris  mci,  qui  in  caelis  esl.  iiilende, 
qualeni  cibtiiii  buiiiiiius  ii;agi&ier  ciUicet,  ijueiii  pu- 
vudisi  iiicoiis  eiieiiiiuin  Doiiiiiius  praccepil,  iioii  cor- 
poralciu  ci  corrupiiLilciii ,  sed  spiriluaietn  ,  Uiei 
Ycrjum  videlicelcjusi|ue  voluiitalcnj.  Disc.  Aiiiuiad- 
veiio,  valdeque  adiniror,  quaiiiuin  iuielleclui  Gre- 
fioiii  Tlicologi  congruil,  qui  el  ipse,  ul  buperius  est 
diclutn  ^,  cibuin  frucluinqtic  polumqiie  spiiiluulem 
alque  iniellectualem  paradisi  esse  incunclunler  asserii. 
Porro,  si  cibus  paradisi  spirilualisel  iiilelligilillisesl, 
iii^cessario  sequiiur,  ul  el  illud  oiiiiie  ligiiuiii,  cujtis 
frueiiis  cibus  ille  esl,  inlelleciuale  cl  spiriuuile  it)l'.;l- 
ligaliir.  I^on  eiiiiii  de  corporeo  seiisiinlique  ligiio  in- 


r.uluiillum  caeli,  el  omnium  repeniium**,quae  repunt 
super  terram.  Vides,  quod  iiit:  libi  iribuerii  potesia- 
tem,  ul  de  omnibus  lu  *^  jiidicure  debeas,  singuUrum 
gciiera  judicii  lui  subria  definiiione  discernere  :  voca- 
vit  ad  te  omiiia  Ueus,  ui  supra  emniu  meniem  tuam 
esse  cogiiosceres.  Gur  quae  libi  dissiinilia  *'*  reperiiti, 
asciscerelibi  et  copulare  vciuisli?  Uedit  tibi  cerlum  '• 
seiisum,  quo  tiniversa  cognosceres,  et  de  cogitaiioni- 
bus  jiidicares.  Meritoque  de  iilo  fecundo  parudiU 
agro  cjectus  es,quia  non  potuisti  servare  mundatum. 
Scicbat  eniin  Deus,  esse  te  fragilem,  sciebat  judicare 
tion  posse  ;  ideo  dixit  quasi  frugitioribus  :  iVo/{7« 
judicare,  ul  tion  judicemini.  Ergo  quia  scivit,  Jn- 
firmum  te  esse  ad  judicuiidum,  voluil  te  obedientem 


corporciis  inlelligibilisijue  fruclus  nasci  cn.-dibile  esl  C  esse  manduto,  ideu  praeccpium  posuit.  Quod  si  illui 

non  prueviiricaius  esses,  pcriculum  incerii  judicii  ih- 
cidere  itcquivisses.  Quonium  vero  judicare  voluisli  ej 
auhus  es  **,  ideo  uddidii  :  Ecce  *'  Adam  fuctus  e$t 
taiiijuant  tttius  ex  tiobis,  ut  sciut  boitum  ei  matim. 
Yoluisli  libi  urrogarc  jndicium  :  poenam  pruvi  judi- 
cii  refuiare  uon  dcbcs.  Posiiit  le  tamen  contru  pura- 
disum ,  ue  menwrium  ejus  possis  abvlere.  -Deuique 
justi  in  paradisi>tn  saepe  rapiuiuur,  sicul  Paulus  rat 
ptus  est  in  paradisum  et  audivit  verba  ineffubilia.  Et 
tu,  si  a  primo  cuelo  ad  secundum  caelum,  el  a  $e- 
cundo  ad  tertium  mentis  luae  vigore  rapiaris,  hoc 


ei  raiioiii  reruin  convcnieus.  Porro,  sl  el  fructus  el 
ligua  spirilualia  suiil,  nOnnc  coiisequeiis  csi,  ul  el 
locus  ille,  in  quo  subsisiuul,  non  corporalis,  sed  pro- 
fcclo  spiriiuaiis  el  credaiur  ei  cogiioscalur  ?  Mac. 
Conscquens  (juidein,  et,  raiionis  pienuni,  el  vcrilaii 
siinilliinuni.  Sed  ut  lioc  praefali  patris,  Auibrosii 
6'ho,  iiiconcusso  lestiniouio  roboreUir,  quid  ipse  dc 
loco  paradisr,  deijue  fere  oiniiii>us,  quac  iu  ipso  6sse 
divina  narral  bisloiia,  iii  praofato  suo  *  opere  scri- 
psf^rit,  inteniiiis  inlueaiiiiir.  Plerosque,  iiiquit,  mo- 
vet,   qiii  diligenlius  intuetuur,  quomodo,  si  priiuo  * 


mognum  muuus  Dei  futt  circa  homines,  ut  in  p^rudis»  est  **,  quiu  primum  unusquisque  homo  est  corporalit, 

coUocurenlur,vel postcamugnoruinrenmneralio^*  esse  secundo  unimalis,  tertio  spiritualis,  ita  rnpieris  ** ad 

lideatur  meritorum,  lU  ik  "  paradisum  ju$lus  uiius-  lertiuni  caeluin,  ttl  videas  fulgorem  graliae  spiritualiei. 

qiiisque  ra]i'mtur.  Dicuntur  etiam  besliae,  et  pecora  aniinalin  eiiim  homo ,  quae  sunl  Spiriius  Dei,  nescU. 


ogri,  et  voUil'Ciu  caeli  in  paradiso  fuisse.  Unde  plcri- 
que  paradisum  uniniam  hominis '^*  esse  volueiunl,  in 
qua  virtuium  quuedi.m  gerinitia  puUulaverinl,  homi- 
rtem  aaiem  ct  '^  ad  operaudum  et  cuslodiendim  pa- 
rndisum  esse  positum,  hoc  est,  meiuein  hoiuinis,  cujus 
KiHus  aiiimum  videtur  excitlere,  nec  ""  solum  excolcre^ 


Et  ideo  ieriii  chcH  uscensio  libi  cst  necessnria,  ut 
rapiaris  in  parudisvm  :  rnpiaris  jam  sine  periculo,  ul 
pos^is  dijudicare  omnia ,  quia  spiritualis  dijudicat 
omnia,  ipse  vero  n  nemine  judicalur^* .  Intuere,  qucni- 
adinoduin  Ambrosius  sensuin  Origenis  approbat, 
Epijdiaiiii  auteni  infinnai.  Origenis  siquidem  para- 


VAUIAE  LliCTlONES. 

'  Sic  CF;  A  illud  propheticum.  *  A  quod.  '  esl  om.  CF.  *  CF  Quando.  [quidem  oni  ] 
»  Sic  CF  ;  A  Est  etiim.  «SicCF;  A  quis.  '  Sic  CF ;  \  dictum  est.  •  CF  in  vraelalo  sui  cjwre. 
'  Sic  CF;  A  si  vel  primo.  "  CF  remuneralor.  »'  SicCF;  A  ud.  "  honiinis  om.  CF.  •*  et  ojn.  CF. 
•*  CF  non  solum.  '•  CF  colucrit.  '*  Sic  CF;  A  vd.  "  Sic  CF;  A  inveniiur.  '•  quem  om.  A.  '*  S 
CF :  A  aiguas.  »*  vcl  onri.  CF.  *'  Sic  CF ;  A  quasi.  *'  Sic  CF ;  A  rcpiibilium.  -'  Sic  CF ;  /«  oiii.  A.  "^  S 
CF;  A  tibt  simiHa  iiiimme.  "  Si<-  CF;  A  cerie.  -•  rl  uusus  es  oiii.  A.  -'  Ecc,-  oiii.  CF.  '•  hoc  ni  om. 
CK.     *■■  A  »1  i;a  rap!uri$.     *'  Sic  CF ;  A   dijudicatur. 


I 


833                                    DE  DIVISIONE  NATURAEU  —  UnER  QUARTtS.  834 
disum,  ia  itrilo  caelo,  quod  cst  iniellcciuale,  /tocest  A  pliciialem  *  nalurae  aiite  dcncUim  slii^iilinior  cx- 

iit  ipso  tioiuine,  quanUim  inlellec^us  cst,  *  agserit  pressit,  a4  imaginem  Dei  creavll  iUum  ;  dlvisioneiTi 

e3sc:£pi[>hariius  vero,  ul  praediximus,  nimiura  sim-  vero  e]us  propler  delicinm  pluraiiler,  magculum  et 

pliciier  sefiliens,  lerrenqm  quendaip  locam  para-  feminam  creavii  eo?.  Quam  divisioitern  siiiiiiuuilo  in> 

disum  aeslimat,  tcrrenaque  ligna  fontesquc  sensi-  bipieniium  auimalium  scquuta  est  *,   faelus,  iiiqnit, 

biles,  quod  vera  deridcl  ralio.  Non  cnim    cicdi-  homo  in  auimam  viventem.  No»  dixil,  in  spiriliim 

bilc  esl  de  Aposlolo  acslimare  ",   iii  alium  paradi-  viviricantem.  Primus  enim  homo  de  terra  (errentis, 

«iiu  Taplum  fiiisse,  nisi  in  Ipsuni,  in  qno  piimus  ail  Aposlohis,  secundus  homo,  in  quo  lota  natiip:i 

bomo  ad  imaginera  Del  fao(us  esl,  et  dc  quo  merito  huroana  reslaurata  esl,  de  caelo  caeleslis   Et  non 

inobedienliae  deirusus.  Uiuimnaniqueparadisumdi-  pri«s,  inquil,  hoc  est,   In  primo   homine  praevari- 

.  Jrina  narrat  historia,  ei  unum  J:oininem  in  ipso  crea-  caiile,  quod  tpiriiuate,  ted  quod  animale  :  deitide,  hoc 

Uim  ,  in  quo  videJicet  homine  vir  et  inulter  liileJIigi-  «st,   in  secuiwJo  resiaurante,  quod  tpiriiuale.  Uoo 

lur  esse,  si  verba  sanc^orum  Pairum  sequeuda  sunt.  «liam  lexlus  divinae  hislorlae  evideniissime  decl.)- 

Walurae  siquideia  humanae  vir  e&t  iiiteifecUis,  qui  a  rat.  Nam  posiqiram  secundam  condilloiiem  Jcrrcni 

Graecis  vocatur  vovf ;  raulier  «ensus ,  qiil  femiiiino  lominis  de  limo  lerrae,  cetej-orum  animalitim  simi- 
genere  cua^ag  cxpriniilur:  quorum  myslico  coniu-  ^  liludine,  in  animam  Yivenlera  Inlroduxil  »<>,  nc  pri- 

^ioClirisli  et  Ecclesiae  fiUura  copula  praefigurafa  /nam  coniiiiionem  ad   imaginem  Del  injroduciam 

esl.  Cui  viro  aique  niulieri,  inlelleclui  videlicel  scn-  aestimares,  ipsam  primaw  seorsim  addidil  ditens  '^ : 

»ulque,.divina  tox  non  solum  concesf^t,  verum  elianfi  Plantaverat  auitm  Dominus  Deus  paradimm  vohipia- 

praecepit  de  ligno  vilae  comedere,  de  sapienlia  pro-  »»«  c  "  firincj>w,  hoc  est,  a  priu.a  condillonc  *\  Ac  si 

feclo  Patri»  et  Verbo,  quod  es4  Dominus  Jesus  C^iri-  dicerel :  Noli  primaro  condiiionein  in  eo,  quod  ii:rl- 

Z\m,  qui  fn  medio  liumanac  naturae  paradisi  plaiila-  plnm  est:  ei  facius  est  homo  in  animam  mentem,  in- 

lus  est,  qui^si  spiriiualis  panis,  quo  angeH  perfecU-  trlUgere,  sed  secundam.  Primam  iul«m  in  pt.Tnla- 

jquc  homlnes,  quorun  conversaiio  in  eaelis  est,  »'onc  paradisl  inlelllge;  phnfavll  slquiJem   Oeu? 

vescuntur.  Prohibeniur  auiem  a  non  discrelo  fl (que  parad>siim yoluptaLis,  hoc  est,  (lunxanam  naturai»  in 

commljao  Jjoni  etjnali  appetJlu,  qui  ck  delsctatione  E(^en  «S  in  dejlciis  aeternae  felioilaiis.  Et  ubi  plaji- 

niaterlalinm  rerum  pulchrifudinis  impepreciis  anima-  taveral?  fn  principio,  Ycrbo  *^  videlicct,  in  quu  fecii 

bus  infigilur  :  a  qiio  abstinere  merilum  vilae  ae-  JDeu$  caelum  el  ferram.  Inluere  vim  verhorum.  I:» 

lernae  est,  eo  abtui  aeterni  interitus  orcasio.  Cetera  ^equnda  condilione  verlo  prGeJerillperrccli  prophola 

verD,  quae  a  s?cra  Scrlptura  de  paradiso  traJuntttr,  usns  esl :  Factus  «/,  iiiquit,  homo  in  animam  iuren» 

quamvis  per  aniiclpationem  dicta  sint  *,  ao.  veluU  lem;.m  prima  vero  verbo  praeleriii plusqnam  per» 

iH  puradiso  facta ,  p(us  tamen  et  rationabliius,  quo-  fecU  :  Plantaverat  Doaiinm  Deus  paradisum,  vl  co> 

liiam  inerjio  peccaa  superaddita  snnt,  et  adexierio-  gnosceres,  primam   dignilaie  et   beatitudine  ,  nen 

rem  bominem  perlinent,  extra  paradisum  post  ^*  aulem  tempore  praecedere  serundain.  fn  «jiia  prima 

peccatum  fuisse  intciligenda.  lantae  spiritualitatis  homo  fuerai,  ut  nuilis  lasibu^ 

i9.  \' erhi  gr&liA  :  FormavU  igltur  Dominus  '  Detn  corporalium  sensumn  indlgerel,  scd  •«  sgIo  inlcir» 

ho'ninem  de  /:«io  tevraey  ei  inspiravit  in  faciem  ejtts  genliae  ofTicio  fruerelur.  Qiiod  eiiamsaiicius  Ambro- 

spiraculum  vilae,  et  faclus  est  homo  in  animam  ti-  sius  testalur,  dicens  :  El  apcrii  sunt  *''  ocuii  eortmt 

v\}iiem.  Quomodo  de  limo  lerrae  est  formalus,  qui  ei  cognoverunt,  quod  nudi  essent.  Kl  ante  quidem, 

ad  imaginem  et  slmilHudinem  Deifactus  ^?  Aut  quo-  inqttii '",  .mdi  eraut,  sed  non  sine  virlntum  tcgumeu- 

iT.odo  de  eo  diceretnr :  ■FaUus  est '  honio  in  animam  »'«  **;  nudi  eranl  propter  moruin  sittipliciluiem,  M  quid 

viverttem,  quod  Je  ceCcris  bestiis  de  leria  prolaiis  si-  amicium  fraudis  nuiura  nesciret.  Nunc  au'eiH  muUit 

niifiter  dieturti  est  :  Producat  lerra  antmam  ripen-  simttiationum  involucris  mey^  liumana  vetaiur.  Ergn 

lem  ?  Nonne  ■  ergo   duarum   hominis  conditiunum  posteaquamspoliantur  illa  sinceritaie  ac  simplicilale  "* 
rali.>  uatur  intelligi?  Primo  quidem  scriplum  est  :  ^  inlegrae  incorruptaeque  tiaturae,  quaerere  mundana  vt 

Ei  crecvit  Deus  hominem  adimaginem  stium,  ad  ima-  manufacta  coeperunt,  quibus  nuda  snae  menlis  operi-^ 

ginem  Dei  creavit  itium.  Ecce  prlma  condkio,  lii  qua  rent  deteciationibtis*^ ,  et  obumbraretii  '*  yenilate  sa-. 

nulla  iftrreni  limi  eommemoratio  faeta  est,  neqoe  cretum.  Nam  quomodo  usus^^  corporis  habuii  Adam, 

animae  viveutis.  Sequitar  autem  secunda ,  quae  ex  qui  omnia  animantia  vidit,  et  liis  **  nomen  imposuit  ? 

divlsione  naturae  in  difpHcem  sexum  poena  praeva-  Quomodo  cognoverunl  ?  Inicriore  videdcet  ei  altiora 

ricaiiouis  snperaddita  excrdium  sumpsit.  Mascutumt  scieniia,  non  tunicas*"  sibi,  sed  virtulim  decsse  vela- 

jnquit,  et  feminatr,  ereavit  eos.  Prius  siquiiiem  sira-  wina.  Eodem  igiiur  niodo,  qoo  omnta  animalia  viilii, 

YAWAE  LECTIONES. 

•«ftom.A.    "SicCF;  A  «MJimiMJ.    •SicCF;  A«ttni.    "^A^tipost.    » /)omi««s  om.  A.    «SlcCF;  A  inc^us 

s.'.      Wsfom.CF.     "^CF  iVa».      ^ k  sim^liciiate.  **  A  iniiodiicit.      «'  tficens  o.n.  A.      «*  A  i^i.      "  Aec 

ti  a  prima  conditione  om.  A.     ^*-  t»  Eden  oiu.  A.  »»  Veibo  ora.  A.     '*  CF  si  solo.     •»  A  El  aptri;  siinl, 

.'irjui^ocuii.    ^^inqnit  ora.  A.    "  Sic  CF;  A  integumentis.    '^^  Sic  CF ;  A  ipolictos  sc  \.i.  a.  s.  viucnnii^ 

iuicgiae  cet.     »'  detectatiqnibns  om.  A,     «  omnltarent  om.  CF.    *'  SicCF;  pro  ttsns  A  clatisoi  ocvloi, 

'Mllis.    "  SicC,F;Ai««ft«m. 

Patpol.   CXXII  -^ 


835  JOANmS  SCOTi.  836 

su9<ri  iiiiditalftm  cognovit,  solo  vidolicel  ijileiioris  A  a>l  crftaturcm  niftniis  inclinalioni-m,  sPfintliir  <1oriiii- 


scienimc  siriipliciqne  inenlis  ociilo,  :tljMiue  corpo- 
ralis  mortalisqiie  scnsiis  au\i!io.  Ubi  o..liir  intclligi, 
<jHoJ  omnla  aniniali;i  cl  vohuilia,  qiiae  Je  terra  el 
de  aquis  lacla  narraiitiir,  sp;irsim  per  lerranim  spa- 
lia  iucjs  snis  sedilinsque  nadiralibns  erant,  qiiae  inm 
omnia  ncc  localiier  iiec  sensu  corpoico,  scil  solo 
mciilis  conlnilu  nhra  omnem  scnsnm  corrnplil)i!cm, 
tiltra  omnem  locum  et  oiliine  lempus,  iii  ralionibns 
siiis ,  secundum  qnas  creala  snnl,primus  homo, 
prius^qnam  virlutmn  legimine  spoliaretur ,  poluit 
fonten^iplaFi,  De  ipsa  qnoqnc  niidilale  primi  bonii- 
iiis  GrcgoHus  Tlieoiogns  in  sermo;jc  de  Pascliate  sic 
•til  :  JSndnm  simplicilale  el  viia  nine  urte,  el  shie  omne 
velamine  el  problemate  lalem  decuil  esse  eum ,  videli- 


liis  :  Postquamaoporem,  In^niil,  immi^it  Deus  inAdam, 
obdormivit,  boc  est,  seipsum  oinnino  JK-iernae  ac 
bealae  conteinplaiionis  vigore  scgregavii,  et  in  delc- 
ctalionem  sensibilinmomni  viriute  evacuatus.cecidit, 
sensibusque  spiiitualibns  penitns  recessil.  Ubi  no- 
landum,  quod,  poslquam  obdormivil  Adam,  condi- 
lionem  mujieris  introduxii  Scripiura,  ut  per  boc  in- 
sinuaret,  quod,  si  liumana  naiura  simplicem  since- 
ramque  inlegritaiem  suae  consUluiionis,  qiia  *'  ad 
imaginem  Dei  lacla  cst,  irrationabili  molu  iiberae 
voiuntatis  non  desereret,  sed  semper  in  contempla- 
tione  veriJatis  incommulabiliier  pcrmanerct,  omnino 
scissnratn  suam  in  dnplicem  scxum  ad  siniililudinem 
irralio»al>ilium   aninialium  non    paieretur,  sed  co 


cel  hominem,  a  principio.  Cujus  verba  Maximus  expo-  B  modo,  qne  angelicus  numerns  siiie  ullo  sexu  multipU- 


snit  qiiadragesimo  primo  capitulo  de  Ambiguis  dicens : 
Aii  forle  midus,  ut  ail  mngislcr,  varia  circa  ualuram 
conleinplatiotie  scientiaque ,  el  vita  sine  artc  circa 
iictionem  et  virtulem  ,  extra  multimodavi  artificiosita- 
tem  subsistens  ,  secundum  habitum  liabens  incontamina- 
Kis  '  virtutum  rationes.  Et  sine  omni  vclamine  alque 
problemale  ipsius  in  scnsibus  visibilium  noliliae  ad 
ihiellicjeniiam  divinorum  introductivae  *  non  indigens . 
in  solum  simplum  uniformis  el  continualivae  eorum, 
(juae  posl  Deum  sunt,  contuilum  *  virtults  atque  scien- 
liiie  possidens  *  accessum ,  $olius  in  operatione  motus 
!»di(jentem  '  ad  prompiam  per  ie  pronuntiationemj 
Jtaque  (juicunque  pliilosophica  ralionc  seipsos  erigere 
primi  palris  lapsu  desidcrant ,  primp  perfecta  passio- 


calus  esl,  niulliplicareiur.  QiioMia;ii  **  vero  sponle 
dormivit*  faoc  esl,  suae  naiurac  digniiaie  non  invita 
lapsa  esl,  sui  divisioncm  cl  ad  biinilitudinem  pecorum 
propnganonem  conseqiuita  c&l  '*.  Cumque  obdormis- 
sei,  inquit,  tulil  unam  de  cos{is  ejus,  et  replevit  f«r- 
nem  pro  ea,  et  aediftcavit  Dominus  Deiis  coslam,  quam 
tulerat  de  Adam,  in  mulierem.  Ubi  qnairfvis  sub  fi» 
giira  unius  costae,  quam  tulit  Deus  de  latere  Adam, 
el  nainrae  scissura  in  duplicem  sexum,  ei  universae 
virtutis  inlerioris,  quae  ei  ineral,  priusquam  pecca- 
rel,  custodiac  ablatio,  per  carnem  vero,  qiiac  in  loco 
costae  abiataecoliocaia  "  est,  miserrima  illacommn- 
tatio  '*,  qna  pro  cusiodia  virluiis  et  beaiiiudinis,  vi- 
tiorum   aiquc  miseriae  inorlireram    imbecillilalem 


'  vum  sensualium  ^  ablatione  incipianl ,  f/dndc  circa  »  C  n»'t"«^'t5  signilicari  videaiur  :  plus  tamen  Cbrisli 

et  Ecclesiae  mysierium  propbetice  praefignraium  in- 
icliigendum  esse  arbilror.  Primus  siquidem  bomo, 
Adani,  sicut  docel  Aposlolus,  ubique  forina  fuiuri 
cst,  Cbrisli  videlicet.  Sed  e  conlrario.  In  priiv.o  si- 
qnidem  Adain  scissa  est  natura  in  masculum  et  fe- 
minam,  in  secundo  adunaia  csl.  In  Cbrislo  enim  Jesu 
non  csl  masculus  neque  femina.  In  primo  universa 
iiaiura  de  fclicitale  paradisi  cst  expulsa,  in  secundo 
iii  eandem  felicitatem  esl  revocata  et  restitula.  In 
primo  caropro  costa,  boc  esl,  infirmitas  pro  virtute 
assumpia  esl,  in  secundo  inrirmilas  ct  morsabsorpta, 
virtiis  veio  et  vita  acicrna  bumanae  liaturae  donala 
csl  ".  Sicul  enim  in  Adam  omnes  moriuhlur,  ila  el  in 


rationes  artium  soUiciludinem  "  ac  fims  natttr.dcm 
siipervolitantes  *  iheoriam,  in  acternam  immuterialem- 
que  (ispiciant  scientiam,  non  habenlem  omnino  sensui 
impressamformam,antinleHeclumducertttioneco[loca- 
inm.  Sicut  ex  principio  primum  Uominem  fecit  Deus, 
nudi  erant  simplicilate  scienliac  ct  indrcumscripta 
vita  "'  mortificatione  carnalis  legis  facti. 

20.  Similiter  de  sopore,  quem  Dominus  Deiis  im- 
niisit  in  Adam  ,  intellige.  Slquidcin  sopor  ille  et 
Dausa  peccnti  et  post  peccalum  inimissiiS;  ct,  ut  ve- 
rius  dicam,  permissus  videtur  esse.  Nam  Deiim  fu- 
cerc,  qiiod  sinit  ficri,  modo  quodam  loculionis  Scri- 
plura  solet  dicere.  Sopor  ilaqtie  ille  eral  animi  inten- 


i:oiiis,  qiio  semper  et  inaexibililer  Creatorem  suura  Chrislo  omnes  vivificaniur  »•.  Dormii  ituquc,  ui  ait 
txmtcmplari  debuerat,  ad  dcleciaiiones  rerum  nwie-  ^  sancius  Augusiinus,  Adam  et  fit  Eva,  taoritur  Cliri- 
rialium  reflexio,  ci  carnalis  copulae   appelitus,  ut      5«?<s  c«  ^/ Ecc/csjrt.  Dormionti  Adam  fil  Eva  de  laiorc. 


heatus  iVmbrosius  cxponit.  Quis  est  isle,  inquil;  so- 
vjr,  nisi  quia  pauiisper  ad  conjugiim  copulandum 
cum  ihlendimus  animum,  velul  inlentos  oculos  ad  Lki 
reqnum  inclinare  atque  infleclere  videtnur  ad  quendam 
somnumistius  mundi,  et  pautisper  obdormire  divinis, 
dam  in  secvlaribus  mundanisque  rsquiescimus  ?  Qiiem 
sijitorciii,  boc  cst,  ab  aeternis  "  ad  teiiipoi-ali.i,  a  Doo 


mortuo  Cbristo  peicuiiiur  latus ,  ul  proQuani 
sacramenla ,  quibus  formaiur  Ecdesia.  Sanguij 
ejiHOi  est  In  consecrationem  caiicjs,  aqna  vcro 
in  consecrationem  baptismatis.  In  primo  iiomine 
boniana  naiura  tunicas  induitui:  pelliceas,  boc  cst 
morialia  corpora,  rclicta  nainrali  nudiiate,  viac- 
Ucct  sinccritaic  el  simplicitatu  :  in  sccundo  eauem 


VAUl.^li  LECTIONES. 


'  A  inco.'i/a)«()jn' ii.'5.     *  Sic  CF;  A  praeduclivae.      ^  C  contuitum    om.  A.     *  possidcns  om.    A.      '  C 
Kidigens.     *  ac-nsualium  om.  A.     "^  Sio   Cl';  A  dcinde  sic  circa.      *A  soHiciludine.      '  A  supervol.inie». 
'•  Sic  (F;  A  el  i*jfii(«m//ca;fl  c/ mortilicatione.     ^'  \externis.      *',S'\cCV;\qnar.    *^  A  Qiiundo.      ' 
nm.  CF.     '*  **ic  At- :  F  toUutu.     '*  Sic  CF  ;  A  commutatio  illa.     ''  csl  om.  CF.     '"  Slc  CF ;  A  vivificiit:untur. 


i 


837  BE  DIYISTONE  NATURAE.  -  LIBLR  QLARTUS.  838 

imiicns  spolialiir  pcllicoas,  orani   inilJecilliialc  mor-  A  ■iiHcni  seilucla  csl;  iion  eiiiin  hiscliis  pf^ccavii,  idco- 


lalium  corporum  perempla,  el  nudilale,  idosi  siin- 
plicilale  pnsliiiae  nalurae,  veccpla.  Haec  igilur,  nl 
|ii  acilixiiiius,  quuc  posl  soporein  ininiissuui  in  Adain 
diviiia  nanal  ScripUira  ',  quanivis  in  paiadiso 
vcluii  Jacla  legaiiiur,  raiionabilius  laineii,  el  veri- 
laii  congrucnlius,  posl  pcccaluin,  ac  per  Iioc  exira 
paradisum  liunianue  nalurae  nieriio  iiiobedienliac 
siipcraddila  crcdcnda  cl  inlelJigenda  sunl.  Si  cnlin 
|>lanlatio  Dei  esl  *  ei  paradisus  in  deliciis  ^  liumana 
nalura  ad  imaginem  Doi  lacla,  nullaqnc  pracvai  ica- 
lioiiis  <,'oiUagioiie  derormaUi,  qiiicqiiid  exlra  digiii- 
lalem  naluraetausaque  peccali  raclum  Jiilelligilur, 
ciir  jion  eliam  exlra  paradisum  fuisse  non  inlellige- 
relur,  igiioro.  Non   ignoro  aulem   usiialissimum  di- 


qiie  duriiis  puniri  mcruil  —  apcrlio  ilcm  ocnloruni, 
qua  suam  jiudilalem  cognovcranl,  peiizomaliiin(|iie 
dc  foliis  lici  consutio,  vocis  ilcni  (icnmbiilani.is  l)o« 
mini  Dci  in  paradiso  auditus,  aml.orumquc,  Adaiii 
videlicct  ct  nsoris  cjiis,  a  facio  Doiiiini  Dci  Tiiga  ct 
iii  mcdio  ligni  absconsio,  cL  colcra  usipie  ad  (j.xpnl- 
sionem  bominis  de  paradiso  :  liaec  onn.ia  in.para- 
diso  per  aniicipationem  praeposlerc  facla  esse  divi» 
na  narralScriplura,  dum  siiii  pcccalum  conscqnnia. 
Si  eiiim  paradisiis  est  liiiinaiia  iinlura,  ad  imagi' 
Jicm  Dei  condila,  et  iii  angi^licae  bcaliUidiiiis  acqiia- 
lilale  consiilula^  inox  prolecto,  iit  Creaiorcm  sinmi 
dcserere  voUiil,  ex  dignilale  suae  naiurac  iifpsa  esL 
Nam  el  priusquam  iixori  suae  consenliivl,  superbin 


\inae  Scripiiirae    tropum,   qiii  a  Graecis   Zaripyj  u  iuciioavit.  Porro  si  nidlum  spDiiiim   lemporis  iiiier 


TrpoTejiov,  a  Laiiiiis  vero  pracposterum  sen  anlicipa 
lio,  quain  Graeci  *  ir^ 6),»)t^iv  dicnnl,  vocalur;  quo 
Maiiiiaeusevangelisla '  usus  cst,  passionem  et  resur- 
1'GCiioiicm  Domini  narrans.  Ea  siquidcm,  qua^rcsur- 
rectionis  «rticulo  facla  suni,  passionis  liora  evenisse 
scribil ;  ait  enim  :  Jesus  auiein  i!erum  clamans  voce 
magna  emish  spiriiumy  ci  ecce  velum  lempli  scissuiti 
cii  in  duas  partes  a  summo  usquc  deorsim,  et  lerra 
mola  cst,  et  pctrae  scissae  sunl,  et  monumcnla  aperia 
snnl,  ct  viulta  corpora  sanctorum,  cjui  dormierant, 
surrexcrunt,  et  exeuules  de  monumenlis  post  resiir- 
rectioncm  ejus  venerunt  in  sauciam  civilaiem  el  ap- 
purueruni  niuliis.  liaec  omuia  juxla  rerum  facUirum 
scrieui  resurreciioncm  Domini  secuta  suiii,  scd 
pracdicto  narralionis  tropo  posl  passionein  fuisse  n 
evaiigelista  voluil  narrare.  Non  ettim  credendum 
est,  aliorum  monumenta  aperia  fuisse,  priusquaiu 
ipse  suum  aperirel  monumenium,  aulverae  resur- 
leciionis  lestesresurrexisse,  priusquain  ipsc,  cujus 
resurrectionis  lesies  sunt  *,  rcsurgeiel  ".  Sopor 
iiaque  Adam,  sequensqne  '  dormitus,  et  ablatio  co- 
slae,  ei  divisio  simplicis  naturae  in  duplicein  sexnin, 
eimystica  uxoris  agniiio  *,  ceteraque,  quae  in  (igu- 
ra  Clirisli  et  Ecclesiae  praefigurata  sunl,  cogniiio 
quoque  uudituiis ,  hoc  est  naturae  biiiceiiiatis  — 
alqiie  ideo  non  de  ipsa  erubescebant,  quoniam  vir- 
lUiuin  legiuina  induebanlur,  deleclationibus  vero 
irraiionabiliuin  motuuni  omnino  absoluta —  quam 
peccando   perdideranl  et  perdendo  recognovcranl. 


tondiliunem  ipsius  ct  lapsuni  divina  Iradii  *"  bislo- 
ria,  quid  aliud  daUir  intelligi  Sciipluiac  silenlio, 
nisi  liomineiw  mox,  ut  conditns  esf,  superbiissc,  aii 
per  hoc  corruisse?  Cujus "  r.'i  maxima  argiimentaiio 
est  iiomicidium  diaboli,  qui  homicidu  crat  ab  inilio, 
£tin  veritate  non  stetii :  qui  ct  ipse  nulla  mora  inter- 
slanle,  mox,  ul  creatus  csl,  h.psus  siipcrbiciulo, 
consequenlerque  liomini  cum  crealo  sibi  invideiido, 
euiiKiue  aslutiac  veneno  interiniendo.  De  paradiso 
buUicienier  habes,  ut  arbilror.  Disc.  Siilliuerct  for- 
silan,  si  Lrevitcr  de  ficu  illa,  cujus  foliis  succincto- 
ria  consuta  sunt,  deque  Domini  Dei  d(uiii!buIalioi!C 
in  paradiso  aperires,  quid  seniias.  Nam  de  pellicci» 
lunicis  praedictum  esi. 

21.  Mag.  Ficus  illa  divinum  legis  mandtUtini  prlmis 
liominibus  iii  paradiso  traditum  non  incongrue  ;icci- 
pilur.  Erat  aulem  iilud  mandiituni  :  De  omiti  tigno 
paradisi  comedite,  de  liyno  auleni  sciculiae  boni  et 
mali' comcdere  nolile.  El  nt  cantius  mandatmu  cii- 
sloilirciit,  pracvaricalionis  pericuhim  non  esi  aij 
cis  occullalum.  In  quacunque  enim  die,  inquil,  ccmc- 
derilis  ex  eo,  mo'//t' mor/fmin/.  Lcx  erg<)  primis  ho- 
itjnilius  in  paradiso  dala  est,  Cijus  verba  memori- 
lcr  tenebaiii,  quod  responso  mulicris  serpenti  d*'- 
cliirauir.  llcspondit  enim  :  De  fruclu  tignorum,  qtmc. 
sunt  in  parudiso,  rescimur,  de  fructu  vero  ligni,  quod 
est  in  medio  paradisi,  vrueccinl  nobis  Deus,  ne  comc" 
deremus,  el  ne  tangeremus  illud,  ne  forie  moriamur. 


rdlax  ilem  »  suasio   serpentis,  et  subdola,  mulieris-  D  ^"J"^   ^^°'*  '''^'^^    •"•*^^    inlerpretaius    est    coiii- 


,  ic  cum  serpenlc  disputalio  alquc  seduciio,  ac  de 
iructu  vetili  ligni  iiliciu  assumpiio,  lelifeiipie  gu- 
stus,  viri  qiioque  consensus  ct  casus  nou  ignoranlis, 
^ed  leve  peccaium  existimantis  unicae  suae  uxori 
consenlire  —  Adara  enim  non  est  seJuclus,  inulier 


ber,  ut  primo  muiicrein,  id  esl  sensum  sedacerei  ", 
ui  per  eum  ad  virum,  ad  animuin  vidtdicet,  *»ahe- 
ret  accessum.  Veram  anleni  el  saiuiiferam  divir.i 
niandati  dissimi;Iavit  virlutem.  Qiiam  si  mulier  il!a 
cogr.oscerct,  deligiMct,  vorerciur,  no'i  {oruissis  aser 


YARIAE  LECTIONFCS. 

'  Sic  CF  ;  A  hisloria.      '  est  om.  A.      ^  A  iii  deliciis  sil.     *  A  Crnerr      «  CF  EiuniijciisicA.     *  Sic  C.F  ; 
A  aul  aiiteillos  verae  qui  resurreclionis  testcs  sunt,  resiirgerel.  llioni.is  (ii.ii;  locum  si;;  repanni^  coiialiis  csi  ■ 
nul  anle  illos,  qui  verae  resurieclionis   teste<  snnt,  resiiirexissi',  priusquum  ipse,   CitJHa    rcsurcctionis   lcsliS 
suH/,  rcsurgerel.    '  Sic  CF ;  \  sequcns(}ue  eum  dormiliis.     "  Sic  CF  ;  A  cognliiO.    ■  A  ualc^.     '*  A  fadidii 
'■■  A  eui.     •*  Sic  CF  ;  A  dccipcrci. 

NOTAE. 

"  En  excmplum,  quam  peiulanicr  J.  Scotns  sa-     Ahes  locos  s-vipfor  cornmenLeiionis  de  Joanne  Scoio 
cram  ScripiniHm  ad  suam  senieniiam  delorqoeai.      congessii 


k 


839  JOANNIS  SCOTI  810 

petilc  sCilucercCHr,  ncc  virutn   suufm  aitralierei,  ui  ^\  quempiam  peTSuasoremyrodii  enorh.  Ei  de  ^*  Scri- 

perdorotur,  nec  (lc  foliis  fici,  hoc  CSt,  lie  verbis  90-  piuris  dmnis  frequenier  promh  ejeempUt,  (juibus  justos 

Ititnitiodo  mcndati  succiiicloTia  silji  consiierent,  con-  *''  in  cutpam  perliibel  incidrsse,  dxcens,  si  forie  insiu- 

giiiOSviJdicet »  desiderris  carnis  moriiferisque  larpi-  pris  quis  '^  fueril  deprcfiensus,  el  Abraham  cum  an- 

ludinibus  suis  usus,  sed  ue  fructu  iUius  ,  hoc  est,  de  cilta  vrocubuil ,  el  Da\lid  alienam  adamuvit  et  tibi 

Vcra  vitaliqiie  divinaelegis  wtule  atque  inielligentia  atcivit  u^orem.  Assnfi  enim  quaedam  folia  ",  qtiae- 

sutncrent,  co^mederent,  et  in  aeterna  felicitale  rive-  dam  exempla  de  proplwiicurum  serie  Sirpiurarum, 


rent.  Lck  ilaque  divina  perverse  intcTpretaia,  cl 
sccundum  sotam  litieram  considerata,  humanisqirc 
seii  diabolicis  superstitionilius  corrupta,  carnalibus 
toiicupiscettliis  est  cangni;!,  ei  irralional)ilib;rs  mo- 


fruclum  eurum  uon  pulal  "  requireudum.  Nonne  tibi 
videniur  eliam  Judnei  foha  assuere,  dum  legis  spirl 
tualis  verba  corporalilcr  interprelanlur?  Quorum  in- 
lerprelatio  fructum  omnem  viriditalis  amiiiit,  damnala 


tibus  pevizom;\ta,  velufi  qiiibuiulain   foliis  inanibus,  maledicto  ariditatis  tielernne.  Bona  igitur  intcrpreta- 

omnique  virnile  ac 'voro  inJelieclii  vaciiis  *  praestat  iio,liocest,  sfirituuHs  ficus  est  fructuosa,  sub   quu 

consiila.Jjene  vcro  el  spirilnrdiler  iiucUecla,  omni-  jttsli  iandiquc  requiescuut ,  cjnam  qui  pluntaveril  ii 

qiiecarnali  scnsu  ac  superslilioiic  piirgala,  salnlife-  animis  sinyulorum,  sicui  Vnulus  ail  :  Ego  planlaii 

rum  vilalcmqiie  comedoniibus,  hoc  esl,  recte  secun- B  Apd//o    rigavit ,  manducabii    ex  ta  frucium.   M.iln 

diiiii  F.piriUim  inielligenlibus  ca:n    ffdclifical  cslim.  autem  interpretatio  fructum  ferrs,  viridilatcmqne  sti 

De  0110  primi   homincs  eomedere  nolentes,  plus  '^  vare  tionpnerit.  Quod  igitur  gravius  esl,  hac  se  Adam 

f;iisilO!'ui  serpentis   inlerpreialioni    credentcs,   non  iuterpretaiione  succinxit  eo   loco,  ubi  fruclu  magis 

frnctum  le^alis  ficl  in  nsum  spiritus  acceperunl,  scd  casiitaiis  se  succingere  debuii  '«.  Atidisli  Ainbrosium 

foiia  itiaiiia  fr;mdisque  plena,  sola  videlicet   veiba  ,  de  ficu  :  audi  eliai.i  "enndem  de  Domini  Dci  doambii- 

dialiolica  aslulia  connexa,  quibus  suarnm  libidirmm  lalione  in  paradiso,  hiimaua  videlicet  natura,  quan» 

Uirnitudines  cooperire  valcront.  Hoc  autem  dicimus,  ad  imaginem  siiam  coiulidit,  quain  niinquam  dcso- 

sc^.ucliim  Ambrosium  scquenies,  qui  praefatam  ficum  ruil,  noque  perire  permisit,  in  qiia  sempcr  deamb"  ■ 

ir.   libro  dc  Paradiso  exponit    dicens  :  Assncrunt,  bibat  ^*  occulte  ac  spirilualiter,  scrulans  corda  siii- 

inquit  *,  folin   ficus,  et    fece.runt   sibi  succinctorip,  gnlorum  et  rehes,  intolligibiliqiie  Vf   ^^  causas  pr;ie 

Ficumkoc  loco  pro  quu  spccie  debemus  accipere,  divi-  varicalionis  interrogans,  et  plus  niisericordiler  iii 

narnm  nos  docet  ieries  leclionum,  qucnulocjuidem  sal-  crcpans  el  corrigens,  quam  jusle  ulciscens.  Ail  crgo 

vos  essc,quisnb  viteet  ftcu  requicscunl,Scrip.urame'  pjaofi.tiis   magisler  :   El   audierunl   vocem  Domini 

mornveril,  el  Snlomon  dixcrit  :  Quis  pUinlut  ficuni,  dcambulanlis  ad  vesperam.  Quid  *'  est    deatubuUtlio 

el  de   frnclu   ejus  nou  manducat  ",  el  Dominusad  Q^  UHus -^^qui  ubiquc  semper  est?  Sed  puto,deambuiatio 

iicum  veiierit,  sed  ideo  sit  '^  olfensus,  quia  non  invene-  nem  quandam  esse  Dei  per  divinarum  seriem  Scriptu 

ril  fruclum,  sed  folia  tanUim.  Docel  me  ergo  .idam,  rarum  ,in  quibus  quaetlam   Dei  versalur  praeseniia, 

fiuac  sinl  '  folia,  qui,  po:ite(uiuam  peccavii,  de  follis  cum  andimus,quia  ipse  aspicit  omnia,  el  oculi  Domni 

fici  fccil  sibi   ^  succiitrloyia ,  qui  de   fructbus  ejus  sunt  ^-^  superjustos,  cum  leginnis,  qiiia  Jesus  sciebat 

magls  gustare  debueril.  Jusins  fructum  eligit ,  folia  cotfita:iones   corum  ,    cum   legimus  :  Quid  cogitulis 


peccalor.    Quid   nst  Fiucius,   /Vmc/hS    iiiquil    Apo 

slolus  »,  spiritus   est    carilas,  yandium,  pax,  palien- 

Ua,   beniquitas,  modcstia,    couiinenlla,  dileclio.  Non 

littbc.bat  [riiclum,  qui  guucUnm  i:on  liabebat ;  non  ka- 

bcbal  fidem,  qui  praevai iCalurus  erat  mandaium  Dei ; 

ron  habebat  conlinenliam,  qui  iiiierdicto  sibigustave' 

rai  Ucjno.   Frgo  quicumiue  praevarlcalur  mandntum 

nei,spolidiur  aUjHC  nudatur,  el  jil   ipse  sibi  tuiins, 

vnll  sc  operirc  quibusdamfoUis  licus,ftirlasse  quibus-      duam,  ct   venUe   et  "    dispuiemus^dirit   Dominus 

dam  i>:anibusvelumbratiUbusser}nonibus,t]uos  com- DErgo    cum    lcgit    yeccalor    Scripturas    divinas". 


maUi^'*  VI  cordibus  veslris?  Ergo  dum  haec  recense- 
inns,  quusi  deambulaniis  cognoscimus  Domini  vocem 
Fugerat  ergo  '"  peccator,  non  quo  Dei  possel  talere 
conspecium,  sed  inlra  conscienliam  suuw.  lalere  cupie' 
but,  opera  sua  lucere  nolebat.  Jusii  enim  est  facic  ai    \ 
faciem  videre,  quia  jvsti  rneni  *•  non  solum  Deo  ■ 
vraesens  esl,  sed    etiam    cum    Dco    disputat,  sicut 
scripium  est  :    Judicale  pupillo ,  el  justificnic  vi 


posilis  mandalis  assuens,  el  verbuui  de  verbo  slrucns, 
!ul  operiemlamconscieniiue  ''suae  menlis  faciique  tur- 
piliiiUnem  vcUtmen  peccalcr  iulcxil,  ut  pudenda  sua 
coulcgai.  lla  tniim  supra  se  folia  considt,  qui  culpnm 
tcUtrcdcsidcrai  '*,  flwi  diabolum  dclicli  mcmorat  auclo- 
rcr.i,  aut  carnis  vraetendil  '*  iUcccbras,  aui    alium 


aud  t    loccm    Domini    qnasi    ambufarifis  ad  vcspe 
ram.   Quid  esi  nd  vesperain,    iiisi  qvia  culpam  sn.m 
sero  copwscit,  ei  sero  '"*  vcnii  quaedam  erroris  prac 
teriii   verccundia,    quae   crroicm  praevcnirc   dcbuc 
rat?  Nam^dum  culpa  fervel  incorpore,  et  anima  exO' 
gUalur  corporis  passionibus.  non  cogital  Deinn  scntv* 


WRIAE  LECTIONKS. 

'StcCK-  A  hic  esi  CQngruos.  '  i'rt.Mis  oni.  A  »  Sio  CK ;  A  sed.  *  inqylt  om.  A  •  quis  plantm 
r,.nr.-mawhuai.w^.Cy.  «  Sic  Cl';  A  t-n/.  '\sunl.  ^  tK  sibi  fccU.  "  Apt.siolus  m^.  C^.  '•  Si| 
CF-  A  .oHscic/./J.'/')  ••MrCI';  .\  d,:^.deTam.  'MT-'  fiTadcndnl.  ''  de  mu.  Ch .  '•  jusos  om.  C| 
'■•  </  'is  a.n.  A  "^  auci.dam  (olia  o.t.  iV.  '"  Sic  Cl" ;  A  puian^.  "  A  debnissel.  '»  A  el.  -"  Sic  A(. :  ' 
dei^Tibula,.  •'•  Sic  CF;  A  Qutie.  -'-  Sic  CF;  A  Dei.  "  sur.-.  ().;>.  Cl'.  '  rnalr,  om,  Cl'.  -' erq,  o>n.  (.1 
«  Cr  quarru.s  //Vte;,-^.  ''  A  solummodc  *'  e(  om.  A  *"  Sic  Cl' ;  A  -i  :s  dn-nuis  Scripivras.  "  CF  secuni 
venlt 


841  DE  DJVISIOISE  NATURAE.    -  LfBER  QUARTUS.  ^2 

errauii)!,   noc   est,  non   aiidit  Denm  ambulunlein  Jn  A  tem,  ei  »n  laliljulU '"  Jnalae  conscienli.^ft  laiiUiUfn» 


Scnplurh  divinis,  ambutanlem   in   uientibus  sinqido'- 

rnm.  Dicil  enim  Deus  :  Quoniam  inhobitabo  inter  illos, 

el   inler  eos   umbidabo,  et   ero  fllorum  Deu*.   Enjo 

cum  in  animae  sensus  '  redicrit  yotesiatis  formido  di-' 

iinae,  ittnc  erubescimus,   tunc  nos  geslimus  abscou' 

dcre,  tnnc  in  peccalorum  nostiorum  posiii  cugilatio- 

nibus  *,  in  medio  ligni  pnradisi,  ubi  pcccavimus,  dc' 

pehendimur,   lalere  ciipientes,   et   arbilrantes,  ({uod 

Dens  non  reijuiral  occulta.   Iti  his  verbis  pr:iefali  * 

mngislri  inlclligc  illui!  ligiiiiiii  iu  incdio  paradisi,  in  qiio 

lalere  se  possc  fugionles  pr;\ovaiii:a(ores  pulavcranl, 

i!on  aliuil  essc»  nisi  humanae  cogiiiiiionis  et  cen- 

scienliae  secrelinn.   Sed   saulator,   inqnil,  anima- 

raut  *cf  cogitationum  usqne  ad  Uivisionem  animi  pene-      mulla  jam  diximus,  Gregorium  Nyssacuin  sequenles, 

irans,  dixil  ad  Adam  * :  Aditm  ;  nbi  es  ?  Quomodo  lo-  B  ei  nunc  iieruni  hieviler  dicenduni  arbilror,  iiobihs^ 

/jfH//«r  Deus?  JSuuquid  voce  corporea^  Non  utique,      siini  inagislriMaxiini  monachi  sensuminlrodncenles. 

sed  virlute  quadam  praeslantiore,  quam  vox  corporis      Ipse  sifiuidem  lignum  scienliac  boni  elnrali  visiliilciu 

potcsl,  el "  (undil  oracula.  Jtanc  vcceni  ejus  proplielue      erealuram,  qiiam  homo,  Crealorem  siium  dcscvcjis, 

aitdicinn',  Itanc  vocem  fideles  audiunt,  impii  iioit  in-      seculns  esl,  esse  inlelligil,  eui,  videliccl  crealiir;ic 


increpo,  cau£amqu2  luae  inolxidienliae  inquiio.  Vu- 
tasno  me  ignoraie  qiiid  fecis;»,  vei  quo  fugisii,  vel 
quoniodo  liniens  vocen»  meam  le  .•^bsconduui,  vel 
queinadmoduiu  niidilalem  luam,  sinccriialcm  viiLc- 
liccl  cl  siniplieilalein  iialurac,  in  qua  coridilus  tias, 
sero  recognovisli?  Nonne  haec  omnia  pcrpessns 
es ,  quia  ex  Jigno  ,  de  quo  praeceperaiu  tilii  "  ne 
comeJci-cs ,  coniedigli  ?  Nain  si  non  eomedisscs  , 
non  forlassi»  vocein  deambulaMis  in  le  Crealoris 
tui  tinicies,  nec  a  fiicie  ipsius  fugcies,  ncc  nudila- 
tem  luam,  qiiam  pracvaricando  perdidisli,  cogiio- 
visses, 
22.  De  ligno  autem  intcrdiclo  el  In  superioribus 


tdligunt.  Taliumscrmoiium  virl.u!c;n  quisquis  acule 
perspcicrii,  invenicl,  paradisum  non  iocalem  lerre- 
nuinxe  queii(fam  locmn  esse  nemorosum,  sed  spiri- 
tualcm  germinihus  virluUim  consiluin,  et  in  liumana 


visibili,  el  delectaiio  volyplaiis  inesl,^el  anxielaWi 
occasio,  et  moriis  quasi  quidam  uiixlus  nnclus  ev 
hono  falso  libidinis  et  malo  scqnenlis  li  isliiiac.  Nulja 
enim  dekctaiio  visibilis  creaiurae  esl,  qnam  P-on  sc 


naU!r;i  planlalum,  ci,  nt  apertius  dicalur,  ncn  ahud  quaiur  "  egeslas  :  egeslatem  vcro  sequilur  anxict.nSf 

pratltr  ipsani  humanam  subslamiam,  ad  imagincm  morlisque  trisiilia.  El  qiiamvis  arridcnle  vcluplaie 

Dei  fuciaifl,  in  qua  lignum  vilae,  Yerbura  videlicet  laleat  anxieias  eteausa  morlis,  sinuvltanicii  liuma- 

Palris  el  sapientia,  omnem  fniclificat  viiani,  in  cu-  nae  aninvae  insunl,  simulqiie  incipiuui.  L-iieicnim 

jus  medio  fons  omnium    bonoruin,   eadem  videli-  anxielas  snh  quadam  falsa  pulchriiuJine  voluplalis 

cel  divina  saplenti;^.,  maiial.  Ibi  ficus  illa  divina  pro-  ei  est  veluti  quidam  mixlns  fruclus  ex  Iibidlne  ap- 

feclo  Icx  ra;licaia  esl;cujus  vcra  interpretaiio  et  ^*  parenteet  anxietuie  latenlc.Doacicnle  verovolupiaiu 

spiritiialis  fruclus  viiae  esl  comedentibus,  hoc  est  ei  delcctaiione  visibiiis   creaiurac  nuda  pe?  sc  al 

inielligentibus  cam   pie   perfecteqne,  perversa  vero  que  aperia  remanet  anxieias,  quae  nascilur  ex  cge 

ct  canialis  secunduin  literam  inania  folia  sunt  clin-  state  defectuque  visibilis  hoiiU  Hinc  praefatusMaM 

rruoluosa,  q  libus  divinae  lcgis  iransgrcssoresculpas  nnis  :  Forlasm,  iiiquit,  llgnum  csse  tcientiae  boni  e- 


snas  opcrire  contendunl  falsiloqna  apologia,  et  vol 
in  ipsiim  lcgis  anctorcm,  vcl  in  diabolura,  vel  in 
aliam  quempiam  personara,  vel  in  simililudincm  fa- 
cloruin,  qiiae  a  sanctis  Palribus  fignrate  perpetrala 
suiil,  refcrre  non  verentiir,  facta  Patrum  carnalilcr 
seciindnni  liieram  accipientes,  spiritualifer  aulem 
nulUi  inodo  inielligenlcs,  et  in  occasionem  sui  erro 
ris  lalia  excmpla  de  divlna    Scriptura  proferenles, 


mali  visibilem  creaturam  qui  dixeril,  non  a  vcntate 
aberrabit.  Voiuptalis  namque  el  anxietalis  farjriccm 
naturittiter  habel  perceptionem.  Aut  quo)U::m  et  ratio 
nes  habel  spiritualesvisibilium  erealura  el  inlellccluni 
nulrientes,  ei  iterum  naluralem  polentiam  sensum  de 
lectanlem,  intellectum  vere  subverlenlcin,lignum  scien- 
liae  boni  et  mali  appellata  est.  Boni  siquidem^''  habcl 
scxenliam  spiiitualiierconsiderata,  vuili  vero  scienliam, 


He  qiiibus  convenienier  Aposlohis  ail :  Litera  occidit,  corporalUer  assumpla.  Passionum  mmque  fU  magislru 
s^piritus  auiem  vivificat.  In  hoc  '  paiadiso  intelligi-  ■-.  corpomiiier  eam  accipiendbus,  divinorum  eis  obiivio- 

bili  incessu  Deus  deambulat  '.   Custos  quippe  csl  et  nem  inferens,  prop'er  quod  homini  interdixit  *'"■  »;. 

serulator  plantationis,  quani  ad  imaginera  et  siinih-  leiviillens  inlerim  ejus  perceptionem  Deus,  ut  pr.u, 

tudinem  suam  plasmavit.  Gujus  vox  inexplanabiJis  :  fnaximequippeeratjusluni,perparticipaiioncmgralii. 

Arffim,  ubi  es  ?  tidee  vox.  esl  Crealorls  hnmananv  propriam  cogncsccns  causam  ,  datamqne  per  gratiam 

nsluram  increpantis.  Ac  si  dixissel :  Ubi  nunc  es  immortaHtniem,  pet  hujusmodi  ligni  percepiionem  aii 


posi  praevaricationeni  ?  Non  entm  ibi  le  repeiio, ubi 
le  ereainm  cognosco ;  non  in  ea  dignitatc,  qua  ad 
imaglnem  ei  simililndinem  meam  tc  feci,  invenio,  seJ 
deseriorem  bealitudinis,  verique  ^  luniinis  ftigitan- 


impassibilitatem  consummatus  ei  inconversibilitdlcni 
sicui^*  Deus    deificalione  faclus,  tnnocui   cum   De. 
communiene    Dei   dlsceptaret    crenturas ,  et  coru 
reciperel  Siicniiam,  ui  Devs  et  non   homo,     ■■  '  >n 


VARFAL  i.ECTIONr.S. 

'  A  .je/ij«m.     "*  CV  cognittoinbus      "^  k  prafdkli      '  S  nwmorum      "  Sic  CF ,  crr' 4(/am  om  , 

et  k  eue.    •>  A  In  qvibus  paradiio.     «  5;^  CF:  A  deanibulabai. .  *  A  vn  '-'/Het.m.,     "  bif   Ct  .  A  laieoris 
"  tlbl  orr...  A       '^  Sic  CF;  A  sequilur.     '^  Qf  quldem.      "  Sic   CK;  A   inerdizn  homin:. 
sicui  jam  Deo5. 


A.    «  Pro 
aiebri 

s  Sic     CF,  A 


m  JO\NMS  SCOTI  8i4 

itubcns  Deu^  per  graiiam  eomm,  quae  sunly  snpienicr  A  </«'«   i(ilil'i's  comjrttebaiyolfendcrent  in  Deum,  el  ab 


liOihJam  per  ipsam  ud  *  deificationem  animi  alque 

sensus   iransmulationem.   Sic  aecipiendnm  de  lifjiio 

UiXla  omnibus  valentem  eonptari  anaijoqen.   Inliiere, 

qti;\m  pnlcliro,  qiiarn  apcrie,  qwiil  bit  liginnn  scien 

Jiae  honi  el  niali,  expoiiit.  Esieiiim,  iil  ipsc  aii,  vi- 

sibiliimi  rerum  natura,  quae  spirilualiler  in  raiioni- 

JU!S  suis  inlellecla,  scienliain   boni  et  spirilnalcni 

iViictur.i  inielligeiilibus    eum  praestal  :   carnaliler 

vero  el  libidinose  appelcnlilius,  et  Iniemperatc,  et 

r:>iitra  loges  divinas  abiilcntilius  mortiferain  iiifert 

Koieniiam,  Ac  per  hocnon  in  ipsa  nainra  cansa  nuili      tniiini  quiJem  lerrenum  localenique  secundnm  pro- 

csl  constiiuta,  sed  in  abuleniium  intemperansia.  lil      p.lotalera  reniin  seiisibilium,  alierum  vero  oiniiiiio 

!iaec  est  ipsa  iinilior,  vol,  ui  ita  (iicam,  lioc  <!St  illiid      S[iiriiualein,  ad   cujiis  figuram  leiTeniis  ille  aiqiie 

lis,'iimii,  de  quo  Dominus  dicit  :  Qui  videril  nrulie-      seiisibilis  facltis  esl.  Disc.  Qiii  sic  dc  ligiio  proliibite 

rem  ad  concupiscendum  eam,  jam  moccltalus  esl  in  "  senscre,  non    mihi    vidcnliir  verilate  "   recedcro. 

forde  sno.  Maleriarniiii  si(iiiidem  SHjjerficiciS  ronim,      Vori  siquidem  simite  esl,  valdeqne  reciae'raliociiia- 


eJHS  rei  uiililate  alienarenturexclusi  atque  damnali, 
od  quam,  si  suo  lempore,  sicut  Deus,  volebat,  acce- 
derenl,  po.>sent  ea  salubriler  perfrui.  IIoc  diximut 
propi.er  alimtos,  ul  *•,  si  forle  liijnnm  illud  non  ad 
proprictatemr  «t  verum  lignum  el  vera  pomu  ej'ug, 
sed  ad  fujuram  velint  accipere,  Itabeant  exitum  ali- 
qnem  recia  fide  veritateque  probabilem.  Sed  prae'- 
falus  magister  Auguslinus  '*  videlur  hunc  sensuin 
de  spiriluali  paradiso  nec  rcfellere,  nec  laudare, 
iiiofc  sno  solilo,  qiio  duos  paradisos  aslruit  esse, 


dmn  sit  naiuraliler  pulchra,  incaiile  cl  libidinose 
seiisihns  eam  consideraiilinm  moilis  iiircit  occasio- 
i!om.  Visibiiem  namqiic  croaturam  ad  Iioo  Deus  con- 
(lidit,  ul  per  eam,  sicnt  per  invi.sibih'm,  lans  ejus 
cnHviilarciiir,  et  cognoscerelur  ipse  ^  non  quid  cst, 
bCil  qiiia  est  unus  '*  lolius  crcalurae  visibilis  et  in- 
visibilis  coiulitor.  klcoque  inierdixit  Deus  humatiae 
r.iiturae,  visibili  ''  crcatura  deleclari  ,  priusquam 
vonii-ot  ad  perfociionem  sapienliae,  in  qua  posset 
(jcificala  dc  raiionibiis  reruni  visibilium  cum  Deo 
iliiputare.  IS'ec  illa  mnlier,  carualis  videliccl  sensus, 
;ul  dclectaiionem  niaierialis  creaturae  extrinsecus 
consideralae  valerol  viriim.  aiiimum  dico  %  atlra- 


tioiii  congvimm,  iit  arbiiror,  hominem  vetito  frucla 
vesci   inohoanlem,    cogniiione   videlicet  sensibili» 
maieriae  pei*  coiporeos   sensus  abuti  pracsnmen- 
tcin,  ex  ligiii  vilae  dulcedine,   hoc  esl,   ah  intcriiae 
coiitemplationis,  in  qua  el  ad  quani  conditus  esl, 
doliciis  jnsiissimo  conditoris  judicio  expulsum  fuisse 
exisiiinarl.  Nain   si   raiionabili  naturalique  ordine 
ingredoretur,  id  est,  si  causae  '^  omnium  reruin' 
lliooriae  primum  quidem,  dcinde  raiionum,  secr.n- 
diim  qitas  el  in  quibus  oninia  facta  snnt,  perfot 
inleniione  friiereiur  :  neque  intelligibili  esca  lign 
viiae,  interno^videlicet  divinae  sapiontiaocoiitiiiKi. 
recluderelur,   neque  ab  *'  esu  illiciti  pomi,  cngiii- 


hoie,  si  priiis  Croatoiis  cognitionem,  quam  crcatu-  C  lione  scilicct  visibilis  materiae,  congruo  maturoqiK 


rao,  veiiet  habero.  Ordo  ilaque  divinae  legis  eral, 
piimnm  Crealorem  cognoscere  ejusqiie  inoffabilem 
jiiikhriiudinem,  dclnde  cieaiuram  raliomibili  sensa 
nieiitis  niuibus  obieinporanie  consideiarc,  tolamque 
ijisius  piiloliriiudiiiciu,  sive  interius  in  ralionibtis, 
sivc  cxlorius  in  formis  sensibilibus,  ad  laudem  Crea- 
ioi  !s  rofcrrc.  Hunc  aulom  divin.io  legis  ordinera 
lionio  snperlMen;io  spernons,  Crcaloris  sui  amorem 
el  cogniiionom  nialoiialis  ciealuiae  exteriorl  pul- 
(•UriliidiHi  poiilposuit,  ac  por  hoc  periculum  divinae 
iiHiignaiionis  incurVii,  mortor.ique  '  corperis  ei  aiii- 
ii:ae  ioliusqiiC  iiat;irac  perditionem  incidit,  qiiia 
•iiviiiac  logis  ju^lissimam  puloheirlniam.qiic  seriem 
bcrviiie*  negloxit.  Maecdc  ligno  jnohibito  sensus  lio- 


tcmpore  perfectae  suae   sapieutiae,    qua   Deum  ei 
consequenler  crcaturam  ahsque  nllo  ei  rore  uUisiiot 
cariialis  concupiscenliac  dolcctaiionibus  cognosco 
rot,  prohibereitir.  Impossibile  quippe  cst,  cogiiiiio 
nem  creaturae  impedire  "  ratioiiabiliauimae,  iii  qti; 
pcifecla  contemplalio  Crealoris  incipil  lucere.   l 
vcro  speculalio  naturae  conditae  coiulitoris  cogni 
tioi;e:n  praoccditj  quoniam  phantasiis  et  illecobri 
rcnim  sensihilium  carere  non  poiest,  niuuiuamerru 
doorit,  nisi  in  his,  qui  divini  radii  splendore  sti 
poiftisi  ,  rectae  coniemplationis  oemiias  carpuni 
soipsos  ei  Deura  suum  quaereiilcs,  in  quibus  proJe 
cio  Creatoris  cognitio  creaturae  cognilioneni  prac 
cc.lil,"  Non  ergo  creatura  mala  est,  neiiue  cjus  co 


lioriibiiiuiu  divinac  Scripturac  exposilorum  perspi- ^  gniiio  '«,  sed  perversus  raiionabilis  animae  molu^ 

qiio  conditoris  speculaiionem  deseril,  ct  seipsai 
libidinoso  illiciioque  appetilu  in  araorem  sensibi' 
maiciiae  morliforis  "  gressibus  fleciil,  muic,  in 
juius  divina  gratia  liberata,  redire  non  poierit,  li 
niana  siquidcm  natura,  ul  ail  sanctus  Augiistiuii^ 
idonea  fuit  perliberum  arbiirium  vulnerare  sej;: 
vcro  vulneraia  ei  sauciata,  idonea  npn  esl  per  libe 


cicnles  (liximus.  Iluno  ciiain  sensuni  sanclus  Pater 
AiigustiiuiS  iii  undocimo  E\emori  sui  inlroduxil  : 
Son  i.utem,  imiuit",  iijnuro,  quibusdum  lisumesse  '", 
j:s  ini.l-onc  pro.cvcrlisse  ilios  liomines  appciiium  scien- 
liae  boni  il  mali,  el  inimaluro  icmpore  percipere 
volu'iiS\  quod  eis  dHalum  oppurinnins  servabainr ; 
:dque  erjisse  (eniaioiem,   ul  praeceypcido,  ijuod  non- 

VARIAE  f-ECTIONES 


^  Sic  CF  ,  A  cum  Deo      *  Sic  CF  :  A  ei.     *  ipse  om,  A.     *  Sic  CF  ;  A  v.nius.     '  Su;  A;  CF  irtsihilis.  ^ 
CF.  A  vMerH  enm  «ilraherci.     ">  A  inqnc  woriem.     "  A  scrvasse.     *  .\  inqniens.      »•  «.F  esse  »"•'«'"• 
dixiTPHS    propler   <?//./('o.v   u(   oin-   CF      '"  Auan^tinus  om.    A.      ^  Sic   CF ;    A    a   vcntme.  A   / 

'»  Sic  CF  ,  A  in  aelerno.     ''   ab  om  CF.     '^  Sic  CF  ;  A  impedtii.     '»  Sio  CF;  A  cognuw  ejus.         A 


«45  DE  DIVISIONE  NATLRAJ-.  —  rjRF.R  QUAftTUS.  8« 

nim  aibitiuun  sanare  se.  Secl  ad  ea,  qiiae  resJaiii,  A  Imiigo  ciiini  De',  ail  qnam  liomo  faclii»  e&t,  omni 
raiiociiiaiioiiis  iler  esl  earpeiulum. 
•     23.  Mag.  Quid  reslai?  Non  de  paradiso  saiis  esl 
diclum  ?  Naui  dura  crimen  in  luuliercm  ,  ul  alie- 
liuarel  mulieris  causani  eisuam,  removii,  de  reaio- 
tioiie  criminis,  qua  objurgalus  diviiia  \oce  Adain  *■ 
culpam  iii  eum,  qui  sii)i  mulierem  dedii,  deque  Ipsius 
ii.ulieris  reiuoiione,  qua  causam  praevancalioiiis  iii 
scrpciiiein  icfert,  quoniam  ab  expositoribus  sacrue 
Soripluraesalisesldiscossum,  nv>n  neccssniium  arbi- 
irordicere.  Disc.  Necessariumquidcm,  valJeqiie  ulile. 
Polcsl  enim  fieri,  ul  foriassis  quis  existiniet,  reinoiio- 
nes  ipsas,  quibus  ei  vir  in  mulierem  sibi  a  Deo  dalam, 
ac  per  hoc  in  inulierisdatorem,  nuiHer  aulem  in  serpen- 
iciii occasionem  peccaii  remo\ ii,  ratas  justasqiie apolo- 


sexii  libera  esl  ol  absoluta.  Alinni,  diiis,  ignore 
pracicr  eam,  quasn  inlroduNi,  el  a  le  infirmaiaiii 
viJeo.  Miror,  cur  le  dicis  igiioiare  ea  ,  quae  propicr 
tuain  inobedientiam  aique  siiperbiam  facta  suiit.  l'.ga 
iuilf^.m,  qui  in  (e  peccavi,  el  peccando  niortiius  sum, 
noii  ignoro.  Clam.il  cnim  in  me  iiiconcnssa  el  apei  - 
lissima  ralio,  qupdetiam  approbat  innlloruin  Palniiu 
auclontas,  quod  si  liumaoa  natnra  in  ipsa  simplicis- 
siina  sinccrissimaque  divinae  imagiiiis  bealiiudine 
permanerei,  nulli  sexu;  siiocumberet,,  iiiilbm  conlu- 
meliosam  pronagationeni  sicut  insipienlia  ^*  animan- 
lia  siibircl.  Qiioiiiam  vero  in  digniiaie  illa,  in  qiia 
coiidita  "*  est ,  perseverare  noluit ,  sed  ignobiliicr 
inlcr  cetera  animalia  multiplicari  elegit,  idcm  ipse 
gias  fuisse,  uUioneqv.eindignas,  nisiveraratione  con-  B  coiuliior,  quicquid  facturus  el  fulurus  'esset  bomo 


\ii,caniur,acinox  injuslae  el  reprebensibilcs  refellan- 
tiir,  meriloque  ad  cunsulum  juslissimac  poenaedelicli 
p  rliiierejudicentur.  Mag.  Ponaratis  ilaqucipsinsScri- 
piurae verba.  DJxi/,  inquit,  Adcm,  muiier,  quam  dedisli 
8-  ciiim  milii,  dcdii  mihi  de  ligno,el  comcdi.  Dic,quaeso, 
Adain,  qiiis  libi  mulierem  dedil  ?  Dominus,  inquis,  qni 
eani  forniavit,  Quaero  a  Iv,  cur  Deus  eam  formavit, 
tibiqtiededii  ?  Cur  ic  dormieiite,  hoc  est,  menlis  contui- 
luni  a  coniempialione  verilatis  iii  araorem  carnalis 
co:ij!igii  connivenLe  ',  coslam  de  latere  luo  traxil, 
de  qua  miilierem  fecit,  quaio  librpeccanli  scque  de- 
scrcnli  dedii  ?  Cur  non  eodem  modo,  quo  ie  fecit, 
iiuilierem,  quam  libi  darct,  fecerit?  Tu  ipse  de  tcr- 
rona  hunio  '  merito,  qui  caeleslia  deserens  lerrena 


perverso  molu  liberae  Yoluiitatis  perdiius,  praevidif, 
ef  dupiicem  sexum,  per  quem  propagareiur  besiia- 
rum  instar,  snperaddidit.  Quid  crgo  rcmoves  in  mu- 
Jierem  praevaricalionis  tuae  occasionem,  ciim  iu 
leipso  siiperbiente,  Deumque  luum  sperncnte,  ac 
per  lioc  deserente,  faciendae  mulieris  causa  praeces- 
scrit?  Quod  eiiani  divina  ironia  apertissinie^^dcclarai, 
qu.ne  dicit:  Non  esl  boimm  kominem  csse  solum  ", 
faciamu^  ei  adjutorium  simile,  Ac  si  aperle  dicercl: 
non  videlur  boniini,  queni  ad  imaginem  el  siniiliiu- 
dinera  noslram  fecimus,  bonum  esse  solum,  hoe  est 
simplicem  alque  perfecium,  universaliierque  sine  "♦ 
divisione  naiurae  in  sexus  ad  similitudinem  ange- 
licae  nalurae  absolulum  permanere,  sed  pronuin  pro- 


elegisti,  facius  es.  MuJier  lua  ex  lalere  luo  sunipta  G  clivumque  "  ad  terrenos  coitus  pariter  cuin  bestiis 


csl  congruenier ,  quoniain  causa  praevaricalionis 
luae  ex  leipso  orla  cst.  Respondebis,  credo,  haec 
oiunia  Deus  lecit,  qnia  voluit;  el  ideo  sic  fecit, 
qiiia  sic  facienduai  praevidil,  qui  omnia^  quaecunque 
voluit,  feciL  Sed  adhuc  a  te  quaero,  quare  sic  voluit 
mulicrem  libi  facere?  Qui?,  inquies,  divinae  volan- 
t.*itis  c?iiisas  polest  investigare  ?  Qnis  enim  cognovit 
sensnm.  Domini  ?  Ignoras  igitur,  qua  raiione  Deus 


rucre,  ac  sic  '*  unilalem  naluraeper  carnalem  gene- 
rationem  sexusque  corporeos  seminaliier  multiplica- 
r»i,  caeleslinm  niuiieioruiu  inulliplicationis  di(^ailate 
contempla.  Facianuis  ergo  ei  adjuiorium  simile,  qno  lU, 
quod  appetit,  peragere  possit,  fcminam  videlicet,  quae 
similiter,  ut  masculus,  fragilis  ac  lubrica,  terrenas 
appelat  cohcupiscenlias.  El  hoc  esi,  quod  peranii- 
cipailonem  Scriptura  proferl  dicens  :  Masculuni  et 
fccit  mulierein,  quani  tibi  dedil?  Ignoro,  in^juis,  si  feminam  fecit  eoa,  vasa  videlicel  procreandae  carna- 
non  in.  adjulorium  propagationis  et  mnltiplicaliojiis  liler  "  prolis,  sprcla  digniiale  divinae  imaginis  spi- 
hniuanae  nalurae  ,  quae  in  rnc  primilus  facta  est,  ritualiaque  numerosilalls.  Cur  ilaque  piaevarica^ 
ei  ex  ine  auspicium  procrealionis  accepil.  Hic  tibi  lienis  luae  causaiKj,  quae  in  leipsunn  refunditur,  iu 
occurro,  veraqiie  ratione  laiem  inleniionem  repo.llo.  muliereni,  quam  tibi  Creator  luus  deuii,  vel  certe  in 
Son  enim  humana  natnra  ignominiosae  generaiionis  j.  ipsum  Creatorem  rcmovere  conaiis?  Talis  ilaque 
ox  iiiasculo  Oi  femina  in  sirailiiudine  irraiionabilium  remolio  criminis  nil  defeiisionis  contulit,  cumulum 
aiiimaiium  indigerct,  si  swperbieiido,  snacque  sini-  vero  damnalionis  exaggeravit.  Sed  fotlassis  quis 
pfdiatis,  in  qua  ad  iraaginem  Dei  condiia  est,  pul-  dieat,  quod  nos  **  conjuginm  prQlisqiieprocrea(ion''n» 
fliiiudincm  sperneiulo,  modum  angelicae  mullipli-  .  reprebendimus,  dum  divisioneiu  naliir?e  huinanae  i» 
c-.Uioiiis,  qui  omnino,  ul  saepe  jam  dictuin  est,  se-  mascuhim  et  leminum,  quoruin  copuln  ei  coiijugiuni 
viKMii  copula  caret,  non  desereret.  Quaerc  ilaque  et  filwrum  propagaUo  naluraeque  augmentalio  pei- 
aiiatn  raiionem,  qua  possis  asserere,  cur  tibi  mulier  ficitur,  merilo  peccaii  fuisse  afllrinainus.  Cuirospon- 
d::la  est :  isla  siqtiidein,  quam  posuisii,  fuJsa  est.      debimus^:  Conjugia  uon  reprehendiiuus,  si  lefc'i".ii!i-A 

YARIAli;  LECTIONES. 

'  S;c  CF-  A  nam  cie  rernoiione  crifnmix  qua  ohjnytjaiur  dioina  uoce  Adara  cnlpai»  rmovii  m  m»h- 
tierem,  ei,ul  altenuaret  inuUeris  causa.tt  removli  co\^&m  cel.  *  Sic  CF.  A  converien'e.  *  Sic  CF  ; 
A  de  terrciw  hmo.  '-  Sic  CF  ;  irtsipientia  om.  A.  "  A  edHa  esl.  *  et  (uturus  om.  A  '  ei  om  CF. 
*^Sic  CFj  Kaplissirne.  '  CF  solu;n  ho-rninew  esse.  '*  ijne  om  OF  "  Sic  CF;  A  proclit/emque  ''^  5'!c 
CF;  A  ac  x/      '^  A  carnahs       '*  nos  om.  A. 


8W  JOAiVNlS 

bh\t,  proliaque  procreandae,  non  libidinis  pi^ipe-  A 
iriinUae  appeiiiu  copiifaia ,  uiriosque  sexiis  fiJe 
caslaque  pudiciiia  servata  •  :  imo  eiiain  laudamus, 
qiiia  ei  a  Deb  concessa  suni  ei  jussa;  crescue  emui, 
inqait,  el  muiiipticamini,  el  impleie  ienuni.  Ulerque 
(lii»((ue  se.xtis,  sine  quo  carnale  cortnubium  fleri  non 
poicsi,  quod  a  Dco  laclus  sit,  uuUus  caihoiicorum 
iuuljigii.  Ail  enim  Scripdira  :  Mascultm  et  femimm 
(ecii  eos.  Item  alibi  :  Quod  Deus  conjunxit,  ttomo 
noH  *  separet.  Carn:iiia  vero  conjngia,  eisi  legifima 
SMit  ei  religiosls  *  bominibus  coiijunela,  libidinoso 
tajnen  *  niiciioque  motu  canialis  pruritus  carerc 
ron  passc  incniicianier  arrumiimus.  Nori  eninl 
f^liurtdc  nasL-entes  in  carne  parviiJi,  nisi  in(fe,  aeiernae 
rmorfis  loiiiura  atirahiiiii ",  quos  solnnni  '  callioiicae 
i:.  <  iesiae  bapiisma  ^b  ipso  reaili  liberat.  Asseriihus  B 
ijuoque,  cppulas  illas  Carnales;  quibtls  humana  loca- 
liler  et  lemporaliter  /lamra  propagatur,  non  neces- 
sarias  rore,  s!  Iiomo  siiae  naturae  rnultiplicaiionem  ad 
siiiiiiuudinem  pccorum  fieri,  caeiestium  numerofei- 
i-ite  deserta,  non  eligeret.  Sicut  alt  David  :  Homo 
rum  i«  honore  essct,  non  inttlletit .  comparaltts  esl 
iumenlis  inipieiiiil<hs,  ei  simitii  factus  m  iltit.  Sed 
redeamus  ad  responsum  muJieris,  cuipae  suae  occa- 
sionem  in  stipeiilenl  lembi/eiitis.  Dixit  Dominus 
iJeus  ad  mulierem  :  Ouan^  fibc  jecisd  ?  Ouae  respon- 
mi  ':  Serpens  decepit  me,  ei  comedi.  Kt  tu  muiier, 
(jfuara  removcs  cninen  tuum  in  herpeiuem  ,  vuvn 
iii  ipsa  Sis  tuae  cu!pa6  '  crfeairixV  berpens  ipse,  in 
qiieni  cuipam  refundis,  in  tft  ipsa  rfpit :  ser(»ens  tuus 
iua  carnaliS  coneupiScentia  cst  aique  deleciatio,  ^ 
quac  ex  iiralionauuis  animae  inotu  in  sensu  corpo- 
roogignilur.  iTtisira  i|;itur  mulier,  seusus  videlicet 
carnalis,  ciilpam  siiam  in  serpenieiii,  hocestin  de- 
n^ctalibriem  ir«atjonabilem,  cujus  ipsa  auctor  cst, 
removet.  Non  enim  niaterialium  rcrum  illicita  de- 
lectiilfO  brium  duxit  ex  natura ,  sed  ei  peccati-iciii 
anim^e  imperfectis  irl'alionabiliuusque  molibusi  per 
fcorporeos  s^risiiS  in  amofem  sensibiliiim  rerurh  mor- 
lilero  appeiiiii  irrumpeiitis.  Nequc  ailliqiius  lioslts 
ad  viruni  diiiiiiae,  aaiiimm  dico  ad  imagmem  Dei 
facidm,  abcessum  habcret,  nisi  ^  prius  per  insitam 
corpoieo  bciisui,  iiiii  cst  veliiti  quaedam  mulier, 
aniini  delecialionem,  quasi  per  quetitjam  coliibrum 
}pii".m  coiporciiin  sensum  sediicerol  :  quemadiv.odum 
sictjiie  .iiVlmus  in  rerum  materialium  perniciosa  de-  D 
•ocintioiic  el  perabusiva  *  fruilione  corporeo  scnsfji 
coiiseiiiiiet,  si  piius  in  ip50  supeiba  pvaesumpiio 


SCOTI  «4S 

noii  praecederer.  Superbia  iiacpie  ainnir,  carnalis<|iie 
«ensus  iliicili  deleciaiiO,  sibi  inViccm  copulalae, 
naturaiD  humanam  moriis  damnalioni  tradiderunt : 
de  qua  sola  Cbrisli  liuminiasf  ct  spirltaaiium  rerum 
in  aniiiiabus  lidelium  (Jeleclatio ,  eaadem  revocal 
liberaiqui?  ftaiuram.  ^on  Ilabes  iiaque,  miilier,  in 
qtiid  '  vel  in  quem  culpam  tuam  removeas ,  nfsi  in 
le  ipsam,  dtjm  illicitae  delcciafionis  tuac,  in  quam 
cidpam  "  conaris  removere  '*,  convinceris  aucior 
esse.  Ubi  pulclire  dlvmoi  om  verborunri  lextum  anl- 
«nadvericre  debemiis.  Ea  siqufdemi  qua(J sinud  facla 
suni,  absque  leiiipotaiiain  moruiarum  inierSiirns, 
propter  bostram  tarditaiciii  carnalcsque  senSns, 
quibus  origitoii  peccaio  CoYrupli  ^*  locis  teiuporibiis- 
que  '^  Succartibimus,  ordine  qi.odam  mirabili,  (pysli- 
corum  senstiuni  pienissimo,  veluli  iocis  lefnporibiis- 
que  peracta  conlexuif.  Pnmo  itaque  inierrogalur  '' 
vir,  hoeest  animus.  Nec  immerito,  dum  omnl  para- 
diso  humanae  naiurae  prsesii,  enmque  custodire,  ne 
in  eb  divinum  praeceptum  '^  Viol.irelur,  debuil,  Ac 
sic  inieiTogalur :  Adairf,  ubi  es?  Ac  si  dicciet  *^ : 
Adam;  qui,  ^riusquam  peccasses^  ultra  oiimia  loca 
et  tempora  cdnstilutufe  lueris,  resporide  nunc,  prae- 
varicator,  ubi  cs?  Eras  iil  caelo,  sicut  ahgelica  crea- 
tara,  heabis;  nune  In  lerris  es,  sicui  bruta  anima- 
lia,  superbus.  Sermo  convcriiluf  ad  mulierem,  ei 
^b  i*a  quaeriinr,  cur  sic  feceril?  Ubi  noiandnm^ 
qiiod  non  confestim  viro  et  miilieri  sententia  inqui- 
rentis  juilicis  proreriur,  sed  veluii  spatium  improbae 
excusaiioiiiS  corrigendae  concediiur,  loccsque  in- 
duigeiiiiac  praeparatur.  Poslremo  veroi  'iuni  ad 
Serpenlein  pervenilur,  non  ille  inierrogalur,  nec 
eisp.-^tiuni  remotionis  cnlpae  in  aiiud  vel  aliquem  '' 
piaebelur^  quia  non  potuit,  qiioniam  prirnorilialis 
ciusa  lotius  maliiiac  fuil;  sed  coniinud  sententiain 
jusii  juciitis  sustinuit.  Aii  enim  Deus  acl  ser- 
peiilem  :  Quia  {eciili  hoc ,  matedktus  es  \ntit 
cmiiiu  anifnantia,  H  besiioi  terrae.  Aniniad- 
verle;  quod  neque  viro,  riequc  mulieri,  sed  solo  ser 
penii  maledlcitiir.  Non  enim  Deus  maledicit  ea,  quae 
iPecit,  sed  benetlicit;  ani?nus  auiem  et  scnsuscrea- 
tura  Dei  sunt.  Carnalis  vero  delectaiio  estra  divr 
nam  condilionem,  irrationabilibus  humanae  animad 
passionibu*  orta  est,  Ideoqne  divinae  scnteuiiae  sc 
v(>ntati  succumbit,  quia  cvtra  naiuiae  a  Deo  facta.' 
supervenii ''.  Quid  i?nim  aVmd  ef  l  tiivina  malediclio 
nisi  eonim,  qui  ezHri  naturam  Bunt,  eanupie  conta 
niinanl,  juslissima  el  irrevocabilis  damnalio?  Quae 


I 


I 


VARIAE  LECTIONES. 

'  SicCF;  A  s^rvatis.     -  Sic  CF;  A  ne.     *  Sic  (^F ;  A  o!   in  rc!igi()^'s.     *  tameu  xtm.  CF.     •   *  srcum 
*•  Sic  Cl'';  A  culiiae  tvae.     '  A  ni:    ^  Sic  ClF;  nbusiva  om.    A.     »  in^nld  om.  CF.     ■'  Sic  CF;  A  ciil- 
p:un  inam.     "  SicCF;  A  removerc  conaris.     '*  A  cirru}ia.     '^  h.  et  temporibus.     '*  A  interroctnlHs.     '*  A 
pracccphim  divinvm.     •*  Adam  ubi  es?  Ac  si  diceret  om.  A.      "  in  aliud  re!  atiquem  ora.  A.     '*  Sii  ('F-;  A 

t\U:\  naluvitm  a   Dco  facta  reperilur. 

NOTAE. 

■  rosslm^^ii)  J.  Souli  (!e  sl.itu  pnmoparcr.loni,  de  Acs  («iM  snci.-iolSciipUirae  ap.or'  lutlifioatia  Ci  i^\f^ 
sexii  dii|)Uci.ot  dc  iienoradoii':;  (iocliiiiam,  qu:un  |>ccoaii  origimdi^  nlripi"  v  Cf  Conuutni.  d< 
his  libris  ufceriiis  e\plit.af ,  idcniidein  poroonauimus.       !   Scoio  P.  II  §  49  sqq 


8{9  DB  DIYISIONE  NATIKAE.  —  LfOTIfl  QIjARTUS.  850 

siiit  aulem  aiumanlia  illa  et  I)es<Iae  lerrae,  iiiler  A  liiijiis  sorp*frifi&  pecTHs  est  prwdenlia  carnis,  in  qua 


quac  canialis  dclectalio,  per  quarn  diabolus  secfucit 
ariiiuam,  et  in  qua  veluii  principali  feede  habil;\f, 
piilcitpriimc  el  copiosissime  sancfus  Amtifosius  in 
iihro  Je  Paradiso  exposuil.  Sunl  euini  omnes  irratio- 
nabiles  passiones  raiioh:ibilis  iiosiiac  nattirae , 
quam  lerrae  vocaliulodiviiiacomrnentorai  Scriptura. 
£i  ne  niinuis,  qiiod  iniKiiin  ac  vcluii  indiscrcie  tt 
carnalis  deleciaiio  ei  asitiiia  diabolica  in  figura  ser- 
peiilis  signilicaiur;  aliquando  eniin  ipsuin  tliabolnm 
absoluie  coliiber  ille  confonnal,  aliquaiido  libidino- 
surn  dcceplae  ab  eo  carnalis  aniinac,  hocestcarna- 
hier  viventis  appeiiium,  aliqiiando  confusc  ei  indis-' 
inicte  uirumqiie,  ei  alterum   In    aliero  cOncaiena- 


diabolicae  fraufltS  callidlfas  domiua!iip.  Inanls  quo« 
que  el  fnlsiloqira  sflpien(ia,quae  aninuini  iiorr  aedifi- 
caf,  scd  iiirtaf,  pccius  ejus  cii.  Carnalis  iiaqne  pni-» 
denlia,el  inanis  fftllaxque  sopliia,  pcctus  serpenlis 
esi^  quas  Dctis  dcsiruct.  Perthm,  iiiquit,  «i/;(>n/iam 
i.ipleriliuTny  el  prudettiiam  prudentiim  reprobnbo.  Sed 
i\  qir.icris,  qiialis  differentia  sit  iiifer  carnis  pnidcn- 
Iram  el  inflnem  pbilosophiarrt ,  hanr:  discretionis  ac* 
cipe  forrnulam.  Priidenila  carnis  est  falsa  ^irtust, 
quae  vili»  virtutunr  coIoTibu^  tingit,  quac  nialiliam 
boniipH  Similslofic  conformat,  quae  luipiludincm 
honeslAlis  hahilti  exornalj  ipsns  vero  simplices  ve* 
rasque  viriufes  riissimrilEi,  ac  meniis  obfuilbus^,  ne 


tim   '  insiuuai.  Ncc  immeriio;  aUerum  enim  sine  g  illanirn  siucerain  facicm  possit  agnosccre^  sublra- 


altero  separabiliter  esse  non  poiesl.  Ubictmque  enim 
fueril  libidinosus  animae  conluiius,  ibi  absque  mora 
aderit  imniundi  spirilus  accessus  :  ubicunqife  aulem 
adsit  diaboiicae  asiuliac  introicus,  ilii  non  deeril 
universalis  malitiae  pruriius.  in  quocunque  autert 
corporeo  scnsu,  qui  in  figura  inulieiis  ponilur,  liaec 
duo  convenerinl,  nccessailo  illicitus  esus,  illiciiad 
escac,  lioc  dsi,  niaterialltim  ferunl  pulcltntudrnis 
scqiieiur  abusio;  quae  morlem  animae  infcrt,  cuJiiS 
iDoriis  mors  corporis  umbra  est.  De  ftialfediciidne 
auiem,  qua  serpens  damnaius  est,-^ctiu.e  (sentenlils, 
quae  in  muIierelYi ,  i.nque  viriim  siiuin  AdSm  prola- 
lae  *  sunl.  in  qulbus  plus  mi.seficordiae  Inlelligiiur 
quarn  vindictae,  supeilluum  vid^tUr  hiihi  *  nunc  di- 


hendo  occulfat,  ac  sic  carnales  sensus  decipU,  ani- 
masqiie  deludil,  fallftcibiisque  "  phanlasiis  fakji* 
rum  viruiluin  obruit,  mortisque  aelernaG  loncbris 
opprimit,  Inanisvero  inuliiisquc  sapienlia  tsi,  cujtiS 
oxeinplum  niaxime  in  Ju<lacis  perfidis,  venencsis^ 
qne  haereticis  "  vigcf,  quae  lileramdivinae  hisloria? 
solummodo  scquilur,  spiriium  vero,  hoc  est,  mysi»? 
ctrm  intelicclum  odii,  spcrnif,  negHgit,  ignoratjquac 
de  naltira  rcrum  falsos  inancsijue  rabiilas  absqiie 
«lla  rerisimililudine  ad  illiidciidas  carnalium  '«  ani- 
nias  ihachllialur,  naturalium  raiionum,  secunduir) 
quas  tifvivcrsa  creatura  facla  est,  verifateconteinpia, 
inusilatortirn  verborum  pomposum  grandiloqutmi- 
que  leporem  venlilans,  scu  failacinm  propnsilionnnv 


cerc.  Quod  enirri  a  sanctis  Pairlbus  satis  est  expla-  C  syllogismorumque  co.ilorus  crinibui^  veriiaiis  for» 
natum,  explanare  foriassis  videbitur  non  necessa^  nxam.qiiaincaulosdecipial,  simulans.  Hisiiaquffdua- 
rium,  el  quod  in  illorum  scriplis  plenissime  plariissi-  bus  pecius  serpcnlis,hoc  est,  diaUelica  asiutincarna- 
mcque  inveniltlr,  cur  a  nobis,  forte  quis  dicet,  quasi      liunique  deleciationuin  iUeccbra  eomponifuf  :  super 


nielius  explanatiiris  *  repetatur?  Quodabsit  de  ^  no 
bis  cxislimari,  cuin  illorum  •  vestigia  vix  valeamus 
consequi.  Disc.  Non  necessarium  plane  videfeiuf, 
si  hoc  soliun  non  obslaret.  Mirum  namque  videbi- 
tiir  et  rationi  tcxluique  dispuiaiionis  inconveniens, 
cur,  cunr  paene  omnia  ,  qtra6  de  iiatura  pa.-adisi 
spiritualis,  deque  his,  quaein  eo  facta  fuisse  Scrip- 
tura  commemorat,  dicenda  Videbantur,  quamvls 
cursim  breviterque  sanclorum  Palruni  sealcnlias 
scijueiis  tetigeris,  hujrc  solum  locum  omnino  intac- 
tuni  iic  iransitorie  praetermissum  silenfio  venefaba- 


quod,  pecliis  dico,  serper\s  ille  gradiuir,  hoce.steval- 
tatnr,  ei  (!equogloi'ificatur,toUiinbominem  siipplan-' 
tans.  Et  hioc  ex  verbis  proiilieticis  daiiir  iiilcliigi. 
Non  enim  siinpliciter  disji,  super  peclus  luuia  rcpes 
Velserpes,sed  figiirate,  superpectus  tuum  gradlcjis. 
Neijio  quippe  '^  propm;  prvediciil  "^  i\c  ssrpcrilc  ani- 
mAlgtessibile,  seJr*'piiic. Otnneaulernaniinal,  qub! 
f6pil,aterra  nbn  crij^iiiir,  sed  pcr  lenam  troUi- 
lur;  oiwrie  vero,  qiiod  graditur,  pnusquam  gra- 
dialur,  de  terra  erigiiur.  Ergo  super  pectus  itium 
yradierit ,  hoc  esl ,  super  ssiuliam  et  calliditaioiu 


i'is  *..Ac  per  boc  non  oinninO  opoiiel  te  lalia  pfae- D  luam,   quae  inani   sapieniia  canwliqre   prudeniin 


lcrvoSare,  sed  plane  et  c(>nrpena5ose  percurrere. 

124.  Mai;.  Audiamtls  et^o  divinaip  mdignatinnis  5n 
colubium  examen,  Super  pecilis  f ttwwsi  inqtrll,  gra- 
Uieris,  et  ierram  *  comddes  iii'i)ctis  dlebus  DUae  tuae, 
Serpenlem  in  hoc  loCo  in  flgura  et  AiihvViz^e  asiu- 
tiae,  et  cariialis  dcIecUifoniS,  Qi  amWrtirh  in  se  in- 
vicem  jndisci-ete  et  i»sepairabrlil.er  amplexarum  ®, 
diviuam  Scripluram  posuissc  dixiinuS.  Disc.  Pul- 
chrc,  el  lucuieuier,  ei  a  vcriiaie  non  aileuum.  .\I.vg. 


composiia  est,  qua  honiinem  dccepUun  fiifeliisii, 
ifique  tuam  potcsialem  redegisti,  peccaiorumque 
funiculis  alligasli,  aeferraeqiie  moriis  voragiiic  '^ 
riiersisll,  In  superbiani  erigeriSi  et  ad  increnieufa  v.-» 
titjriim,  inniin  ruftc  daninalionis  cimiulum,  in  cor- 
-Thbus  inndcliuin  iuae  riraiitiac  proreclibus  eiatus  vi 
<^e;iodoxus  deaajbiilabis.  Et  lerram  comc<ies^  h»c 
est,  terretiBi  appeleriiiirm  f^MTeiiis  cogiiaiiontbus, 
carnalibiisrpie  ilasi«ieriis ,  moriifcrisque  acjionibus" 


VARIAE  LECTIONES. 
'  A  ccncu  enalnm.  *  A  pcHalac.  '  .•MfAi  oti.  A.  *  F  e^pltvinlun.  sed  a.  m.  corr.  exfitanaiuris;  AC  <x- 
planalum.  '  Sic  CF  ;  A  a  nobis  *  Sic  CF ;  A  eortim.  '  Sic  CF  r  A  iienfrcins  «  A  lerras.  »  Sic  CF  ;  A 
pefplexttrmn.  «°  A  fnllacibHs.  *'S'o  CF:  venfnomqve  litierfllcis  OfT$.  A,.sed'  Galecorr  verKnaiisqiie  Iraere- 
?ii!S.  •>•  Sic  CF;  A  ccirncles  animas.  '-'  Sic  Ci';  A  iSon  enm  .  '"  A  precdicalur.  '•  S*c.CF  ;A  "inqut: 
J^eiernae  moriis  voraijinem. 


851  JOXmiS  SCOTf  8S2 

vosCTis.  Cuncih  diebui  vliae  inae,  lioc  est,  quamo  A  lur,  qui  anle  advciiumi  vcii  lumiiiis,  qaod  cst  Oai 
i<;mpore  in  huniana  nr.iura  regnum  tuum,  veliiti  Nevhmp.,  lenebrosi  eranl ,  caligine  vidclicei  igno- 
quaedam  Caisa  lux,  arriserit  et  praevalueril.  Non  rantiae  morlisqueaelernaedensissiiua  nebula  sepli; 
eniuj  aelcrnaliler  imaginem  Dei  regnabis  oi  vin-  sed  mox  biimiliali,  (idem  accipienles,  iUumii):(ii 
ces,  sed  aut  specialiier  in  Cbristo  redemfHore  de  sunl,  el  spiriluaiibus  epulis  reficiuDlur^  quas  de 
poleslaie  tua  liboral)ilur  adhuc  in  bac  vila  detenta ,  capiiibus  draconis  contritis,  boc  csl,  lolius  maliiiae 
a:il  gcnpraliler  in   fine  mundi,  quamlo  novissima      numcrosilailbus  deviclis  divina  pracparai  sapicisiia 


iiHiiiica  mors  per  eundem  Cbristum  Dei  Verbum 
dcsirueluF,  ct  universaliler  bumana  natura  in  pris- 
liiium  slatum  restituetur.  Inmicitias  iponam  inter  te 
el  viulierem,  et  semen  tuum  et  semen  iltius.  Mulier 
esl  scnsus  corporeus,  naluraliler  bumanae  nalurae 
insiius,  per  quam.  in  bis  videlicel,  qui  peifecti 
sunl,  visibilis  creatur.ie  pulcbritiido  ad  laudem 
Creaioris  referlur.  Inter  quam,  mulierem  dico,  et 


De  lioc  dracone  idem  Psaimisla;  loquiUir  :  Draco  igle:,. 
quem  formasti  ad  illudendum  ei.  Draco  isle,  iiiqMil, 
diabolus  profecto ,  corpusqiic  iliius  universale,  boc 
esl  totius  maliliae  pleniludo,  ipsc  esl,.  qiiem  for- 
masii ,  nt  ilbulatur  ei  3  sanciis  tuis,  qni  Ipsius 
perniciosis  fallacibusniie  insidiis  illudunt,  dum  ar- 
les  raaliiiae  ,  quibus  bonitaiis  muniniina  macbinaiur 
deslruere,  palcfaelas  explodunt",  malleisquc  vlrlii- 


.serpentem,  hoc  est,  libidinosam  deleciatioiiem  ma-  B  >um  priitcipia  nequiiiae,  quae  ab  eo  pullulant ,  con- 


lerialispulcbritudinis,  diabolicamqne  calliditalem  in 
ca  possideniem ,  magna  inimicilia  a  Deo  consiitula 
est :  mulier  quippe ,  hoc  est  pcrfeetus  perfectorum 
sensus,  odit  malerialium  renim  carnalem  appeti- 
timi,  serpens  vero  spirilualium  divinarumque  virlu- 
liim  inimiciim  babei  desiderium.  Et  scmen  titum  et 
semen  *  illius.  Semon  miilieris  est  reriim  visibilium 
perfccta   natiiralisque  ric  mulliplex  cognilio,  omi.i 


fringunl  '.  Cui  •*  scnlcntiae  congruit,  quod  ait  san- 
ctus  Job  :  lioc  cst  inilium  ficf.nenli  Dei ,  (luod  feril , 
nt  illudalar  ub  antjelis  ejus.  Cnr  auteni  draco  isie 
spiriiualis  cum  omnii.us  membris  suis  '*,  quae  ejiis 
maliliam  sequunlur,  formalio  Dei  vel  rigmenium  di- 
citur,  diiobns  modisintelligi  potest.  Primum  quidcm, 
quia  omnes  apostalae  angeli  ,  ompesque  bomine.s, 
eorum  sequaces,  quantum  naluraliier  sub^iislun', 


errore  sublalo.  A.d  boc  enim  in  homine  corporeus      a  Deo  condili  sunt ,  figmenlum  ejus  non  ijicongru<* 


seiisus  constitiilus  est ,  ui  sensibilium  et  inlellig-ibi- 
lium  per  medietaieni  pbaiitasiarnm  inlernunlius  fie- 
ret ;  semen  vero  serpeniis  innnmcrabilium  deli- 
ctorum  mortiferum  incrementum  esse,  nemo  recte 
p!iilosopbanliuin  ignorat.  Ipsn  conlerel  caput  tuum. 


formatioque  esse  creduntur.  Dcinde,  quodtaliasym- 
bolica  verba  in  talibusdivinae  Sciiptiirae  senlenliis 
non  semper  naiuram  daemonum  malorumque  bonu- 
num,  in  qua  eos  condilor  omnimn  bononim  stibsir- 
luit,  sed  ea,  quae  merito  utriusqne,  angclicae  viile- 


Cap;il  bujus  serpentis  ,  lioc  est  iniiiiim  ,  duabus  ve-  C  liccleibumaiiaecreaUirae,  inobedicniiae  ouperaddiiai 

luii  parlibus  connaiur  ;  omiiis  enim  malitia  ex  molu  sunt ,  essenliae  in  eis  condiiae  significant  ul  sunt 

irraiidnabili  rationabilis  naturae  ,  ot  ex   invidiosa  corpora  aerca  daemonum  ,  lerrcna  queqiie  mortalia- 

dia';oIi  astutia  ortum  origiiiemque    sumpsit,  quod  que  liominii!ii  meinbra,  qiiae  s!>cuncianlcr  ia  poennni 

capiit   in   sensii  perfecioruin   fidelium    conterilor.  peccali  .sinipliciiati  naiurae  a  Deo  constitiilae  adjaii- 

KoM  enim  oos  di;ibolioa  f  illit  astutia ,  neque  primae  cta  osse  credenda  et  inlelligenda  siuil.  Sed  utrum 

snggcstioiii  biieritcr  siibrepeiiti  praoslant  inlroitum,  naiura  daemomim  a  corporibiis  ab  islo  aere  sibi  ad 


seii  irralionabiii  motui  accommodant  accessum. 
Capiil  illud  dum  iinum  pulalur,  in  infinitum  nume- 
rum  dividriur,  quia  univcrsalls  maiitia  in  tantum 
miiliiplex  est,  iit  nulla  pars  ipsius  sit,  ex  qua  ve- 
neiio.sa  viiiorum  gcnimina  '  non  eroscant.  Qmie 
ofruiia  mi!i:ei  illa,  de  qua  Salomou  ait :  MuHerem 
foriem  quis  inxeniel  l  virtus  vidciicel  ct  .«i.^pientia  in 
sonsibus   fidelium  pevfcctorum  commtnuit.   Quam 


junctis  liberabitur,  sicut  bumaiia  naiur.i  sui  Re  ieiu- 
ploris  gratia  adjiita,  resurrectioiiis  moniento  anima 
libus  corruplibilihusque  corporibus  al)soiveiui,  alius| 
(bsserendi  lociis  est, 

El  nunc  brcviter  coll.gendum ,  quO'.J  t<>rjpOi'| 
il!a  naturalia  ,  quae  in  coiuiiiioue  aiigeiicat  ..a 
Uirae"  lacla  sent ,  quemadmoJum  caclcsies  vU 
tules,  quae  nunquam  Cicatorem  suiim  des  rutfio, 


mulicrom  P:opbeia   psalmographus  allnquitiir   di-  ^  ita  eiiam  a|>osialae  virluies  inscparabililer  ei  .tci 


cens  ;  Tk  confreguti  capila  draeonis ,  dedisli  eum  ^ 
escam  pnpulis  Aetliiopnm.  Popiili  Aothiopum  sunt 
midtitudines  genlinm,  quae  »n  Chrislum  pracfa- 
lae  *  nutUeris  lypo  praefiguralive  '  crediderunt  «. 
De  quihris  Isaiasarl :  Povulus,qtiisedebn(  in  tenebris, 
muii  iufem  nia^nam.  Aetbiopcs  etrm  leriCbrosi  aut  ^ 
humuijii  trans!a'ionis  proprieiaie  dieantui.  Quo- 
rura  theoria  goniilium  popatis  conv-  donlor  coapta- 


nalilcr  possidebunl,  quoniam  spiiilu;ilia  ci  in.u>r'i. 
ptibilia  suni:  superaddita  vcro  eis  e\  qualiiaiibu: 
biijus  muiidi  meriio  nequliiao  suae  vekili  quaedanl 
indiimenta  vcteroscenliii  cum  ipso,  de  ({juo  suuipt;| 
suiit,  mundo  peritura,  credibile  est.  Quod  'IJIM 
}"roplK'la  ait  :  Draco  i$te,  quem  foymnsti  nd  Hludtn\ 
dum  <?i,  possiimus  sic  .iccipere,  qiiia  koIi  vi^eiur 
voriiate  dislaro,  iii  iii  draci^nis  s'guili<;<lione  mwlH 


VARIAE  LECTIONES. 


'  semefT  om  .  A,     '  5ic  CF  :kqermir)a.     »  A  anim 
tvrn.  *  Sic  CF";  A"  aecfiderirlt.    "^  5ic  CF  ;  A  atgae. 


om.C."    vJicCPjA   Cujus.    "  Sic  fiiC  ;  ^  mis  menfbrn 


*  Sic  CF  :  A  fortis  praefatae      '  Sic  CP    A  /ij»»| 
'^  F  exproduni     *  dosiruiire ,  patefactas  -confrinfml 


855  DE  DIYISIONE  iNATUUAE.  —  UliKll  QrARTLS.  854 

JcnimNeiuliani  diaboli  menibroriiinqiie  cjus  sive  m  \  Qaonim  quaedaiu  quiuciu  '  loiige  exlra  niolein  cof' 


aiigelis,  sive  iii  honiinibus  inaiis,  fu^menU  vero  scu 
formaiiunis  vocabnlo,  quia  sic  (iiversilas  interprcium 
Kcclesiae  usihus  ex  hobraico  IransUilil  floqiiio,  aul 
naturam  eornm,  secundum  qiiam  a  Dco  siii>sliliila 
sunt,  priusqoam  peccarenl,  aut  ca,  qnae  propicr 
siiperbiam  siiam  eis  superaddila  siint  ' ,  inlelliga- 
«uis.  Scd  qnalicunque  modo  acciplamus  figiiienlnm 
scu  formalioncm,  hoc  csi  sive  de  naiura,  sive  de  na- 
liirae  superaddilis,  ad  iliiidondiim  ci  a  sanclis  homi- 
ni1)us  sanclisqne  angclis  diabolus  cum  sno  tolo  cor- 
pore  forniadis  csl ,  non  juxia  qiiod  natuialiter  fa- 
clns,  sed  jnxla  quod  superbiendo  snaeqno  naturae 
dignilalom  deserendo  fulurus.  llludetur  enim  a  san- 
ciis  ejus  angolis*  ,   remaneiitibus  qiiippe  iliis  bona 


poream  soulientis  ox!on;!utiliir,  iil  \i>us  el  audilns. 
S.deni  nainqne  el  luiiain  •''.  coteraiiiie  sidcra  longe 
ab  eo  loco,  (jiio  (orpnsciili  niei  inolos  anibilnr,  po- 
sila  senlio.  Lbi  enim  stinl,  ibi  oa  senlio  in  ladiis 
oculorum  meoriiin,  qiii  illiic  niilla  iiiora  iiiterstanie 
erigimlur,  iii  qiiibiis  pbanlasiae  piaedicloruin  sidc- 
rum  fornianlur.  Yidesne  igiliir,  qiiam  loiige  praefata 
femiiia  cakauenm  stium  in  oigaiio  "  vidondi  exien- 
dit.  Siniiliter  de  his,  qiiae  prope  vol  "  in  mediis  spa^ 
liis  videntur,  inielligenduin.  N(mi  alio  niodo  de  au- 
diendi  olTicio  naluralis  oigani  considoratio  edocct. 
Audilus  siquidem  exira  corporis  spatia  foras  erum- 
pit,  ul  sonornm  seu  vocum  fonnnlas  in  seipso  cx- 
piessas  recipial,  sivc  longe,  sivc  prope  icln  "  neris- 


volnniaie  el  condiloris  giaiia  fixis  '  in  ea  felicilale,  B  eileclas.  Qnidam  vero  iiilra  lerininos  corporis  coiili- 


in  qna  crcati  snnt.  Ille  snperba  ignoraniia,  qiia  sc 
casurum  non  pracsciverat,  nani  si  praesciret,  forias- 
sis  sibi  praeviderot  ne  caderet,  deceplus,  invidiae- 
que  livoie  inflains,  in  suain  sponto  delapsus  esl  mi- 
scriam.  Jiisli  vero  homines  Croalorls  sui  ac  Redem- 
pioris  pielaie  liberaii  ct  iiluminaii,  illndunl  ei,  dum 
ipsiim  laienter  fornia  boni  coloratum,  virlutumque 
siiiiiliiudine  vitia  niortiferumqiie  maliiiae  vcnonum 
snggereniem  senlienles,  mox  ca|>iu  ejus  contevunt, 
escamqiie  spirilualem,  diviiiam  videlicel  prudeiitiam, 
qiiae  vitia  a  virluiibns  secernit,  ne  snbdola  versnlia 
eos  fallere  valeal ,  internae  discretionis  denlibiis 
comniinnunt,  vorique  boni  sinceris  dapibus  omni 
inixlura   mali  purgalis    vescuntiir.  Neqiie  illoriim 


nentur,  ut  esl  olfactus  et  guslus,  nt  mnltis  de  nalnra 
sensmim  dispntantibiis  **  videlnr.  Non  desiuit  tamen,, 
qui  sensum  olfaciendi  foras  aiituinanl  prosilire,  qiio- 
rum  opinionem  non  possnmns  s[)ernore  ;  longiuscnle 
cnim  a  corporibus  nosliis  bene  sen  aliier  olenlia 
seniimus.  De  tactu  aiiteiii  ncmo  pbysicornm  dnbi- 
M,  qnod  et  inlra  corpiis  elcxlia  siiiini  peragat  ofli- 
cium.  Soliis  enim  el  sine  aliis  sciisibiis  vim  suani 
excoroct.  NuUus  veio  aliorum  qnalliior  absqiio  iliius 
coopoialionemiiiislorinm  sunm  valet  adimidere. Nain 
ct  visiis  non  poicsl  videre,  nisi  teligorii,  quod  videt; 
nec  auditns  audire,  iiisi  totigerit,  qiiod  andit;  nec 
olfaclns  olfacere,  si  non  letigerit,  quod  olol;  neqii« 
giistus  giisiare,  si  non  jeligerit,quod  gustal.  Anima(l- 


rmlierem  *,  hoc  est  sensum  \  malerialimn  rerum  ^  vei  te  itaqne  mulieris  calcaneum  '»  ,  quinqnoperli- 
pulchritudo  decipit,  per  qnam  antiquus  coluber,  li-  luny  sensum  sensibilinm  reriiin  pbanlasiis  forniatum, 
bidinosa  deleclatione  mediante  ,  morlifera  viiiorum  cni  serpcns  callidus  insidialur.  Insidialur  enim  scn- 
venena  in  impruJenlium  animos  «  diffundil.  Conte-  sui  vi;iendi,  dum  pulchriiudinem  formanim  colorum- 
rit  ergo  mulier,  hoc  est  sensns,  mairtiam  bonitate  que  iiicautis  aniinabns  peiniciose  suadei  concupis- 
discernens    ',  forlioris  mulieris,  Dei  Yerbi  dico,      eore.  Eadem  ralione  deharnionia  vocum.desnaviiaic 


virtxitilnis  incilata,  niota,  adjula,  roborata,  el  ad 
pcrfeclionem  actionis  e£  conlemplationis  perducta, 
capul  serpenlis  et  capila  diabolicae  videlicet  sngge- 
stionis  illeeebrosacqne  deleclationis  primordia,  unde 
eis  laetilia  divinaque  efticiliir  refeclio  ®.  Qualis  enim 
niajor  laeiiiia  esl  spiritualiter  in  hac  vila  degenli- 
bas,  quam  scrper.linas  libidinosasque  dialioli  versu- 
tias  in  seipsis  primo  convincere,  ac  dcinde  siinpli- 
ciori!ins  se  iii  actione  et  inteiligeniia  fidelibus,  ne  ei 


odoruin,  de  saporum  eornmqne,  quae  laclns  attm- 
git,  deleclaiionibns  inlelligendnm  arbitror.  Quae  oin- 
r.ia,  du:n  improvide,  hoc  est  carnali  cnpidilaie  con- 
cupila,  per  corporeum  scnsum  ab  ai;iina  '*  perci- 
piunlnr,  niorliferum  divinornm  mandatornin  trans- 
gressionis  eniciuni  vonenum,  oinninmqne  debcloriim 
seniina  nnlrinntc  Et  boc  est ,  quod  snperius  insinuat 
Scripliira,  nbi  ait  :  Vidit  ifjUur  viulier,  qnod  bonum 
sscl  iicjnum  ad  vescendum,  el  pulcltrum  uculis,  aspe- 


ip^^i  oisdem  clec.oploiis  insidiis  capiantnr,  propalare.  ^  clHqiie  deleciabile,  et  tulil  de  [ruclu  illius  "  et  co- 


El  lu  insidiaberis  cnlcnneo  ejus.  Calcanenm  mulioris, 
qiiae  cst  uh^Yitrig,  rernm  sensibiliiim  pbantasiae  siinl, 
hoc  est  iinaflines,  quae  de  corporalibns  nnmeri.s  in 
liuiiiqnopertito  sensn  expriniuntur.  Ac  per  boc  cal- 
ca<jenm  illu.!  qiiinqiicpcriitnm  esse  ncccsse  est.  Di- 
vi  ;iiur  oniin  in  quinqne  notissiina  sentiendi  organa, 
Visum  dico,  andiluni,  olfactnm,  gnstum,  taclnmqnc 


mcdil,  dedilque  viro  suo  :  inulierem  videlicel  fignrale 
exteriorem  sensuni  appeUans,  rennn  scnsJbiliuM 
phanlasiis  delectatum  alqiie  deceplum,  viri  anleni 
ai>pe!Ialione  aniinniri  significans,  qni  sensni  corpo- 
riM)  illieite  consenliens  corrnnipilnr,  hoc  est,  con- 
lemplalione  inlimae  vcrilalis  sogrogiUnr. 

2!i.  Mulieri  quoqiie  dixit  :  MullipHcabo  aerumnus 


YAUlAli:  LECTIONES.  _ 

•  ,unl  om.  CF.     *  Sic  CF;  A  nm,elis  c,us.      »  Sic  A;  CF  (ixi.      'SkJ>  A   vvlieres.  C  muUerum 
»  Sic  CF;  A  sensus.      '  Sio  CF  ;   A  hnprudenliim  nniniis  diOundH       '  Sic  CF;^A  discerpens.        i"^  ^/ 5 
k„^r(ec'So.     ^  quidPm  on^   \.     ^' CF  iunumoue.     ••  sic  CF;  A  in  o»v/(?/»«»..     ^  Sic  CF;  A  quae  propr/e^/6i 
m  mediis.     '-^  Sic  CF;  A  juclu.     '*  SicCF;  A  dispuluiicnitus      '"  muliens  calcanevw  .om.  A.         5ic  Lh 
A  ab  animo.     "  A  iUi. 


85S 


JOANMS  SCOTI 


856 


luas  et  eonceptus  luos ;  iii  lnhore  paries  ftiios.  Ubi  A  Ei  alibir  Videoaliatn  legm  in  meinbm  meis  reuu- 
aperle  daiiir  intelligi,  qnotl,  $i  liomo  lum  peccarel,  gumtem  letji  n^ntis  meae,  et  caplivantem  me  in  lege 
noii  solum  interiori  iiiiftJkciu,  veruin  eriam  exleriori     peccati.  Animadverle  dissidigm  legis  inenlis  cl  legis 


sensu  milirras  rerura  et  raliones  sumina  lacilitale, 
anini  raiiocinationis  necessilate  absoliili:s,  purissime 
coritemplareirir.  Poslquam  vero  peceavii,  pcr  orgaiia 
exlerioris  sensiis  non  nisi  soias  sensibilium  snnerli- 
fics,  el  qnaiililales,  cl  qualitatcs,  silus  quoque,  el 
habiludines,  ceieraque ,  qnae  corporco  sensui  snc- 
cumbnnt,  animus  percipil.  Et  haec  omnia  non  per 
seipsa  ',  scd  per  eorum  phantasias  aliingi!,  quas 
Kccum  Iracians  snnm  jiidiciiim  saepissmie  faililur  *, 
:\c  pcr  iioc  non  sine  niultiplicibiis  stiidiorum  !abo- 
rihus,  qnos  aerumnas  mulieris  Scriptura  nominac, 
ad  miiliiplices  conceplus,  id  est,  ad    inchoationos 


carnalis  sensus,  quae  dominatur  in  membris  carna- 
liter  viventium,  repugnal  menlibus  spiriiualium  in 
morlalibusmembrisadexercitaiioDem  virlsnis,  ideii 
que  lex  peccaii,  id  eal,  carnalis  sensus  ab  Aposlolo 
nominalus  cst.  Sed  hoc  dissidium  divorliuniqiie  ani 
lai  et  sensus,  qiiando  restaurabilnr  naUira  et  ad 
naturalcm  ordinem  revocabitur,  in  paccm  spiriluali^ 
natiiraUsfiue  conjugii  "  vcrleiur,  quando  corpiis  scn 
sui,  sensus  aniino,  animus  Deo  subdilus  ct  obcdipns 
erit.   lloc   etiam  apcrlius  datur  nobis  intelligi,    sl 
Scpliisginla   edilioncni   inlendamus:   Et   ad   vinnn 
tuum  conversio  tna,  et  ipse  ttii  dominabilny.  Qiiibus 


inlclligibilium  rerum  intelligentiae,.  Htque  filiosi  Iioc  Bvcrbis  apertissime  iiUelli;:iiur  rodiius  liumanae  ii«- 
esl  rectas  raliones,  de   nalura  rcrum  procreandos      lurac  in  pribiip.c.m  ordineiii. 


per  enndcm  sensura  potest  pervonire.  Proplerca  an- 
lem  aernmiias,  el  conceptus,  liliosque  cxteriori 
sensiii  divina  dcputat  aucloriias,  quoniam  omne 
studium  sapicntiae,  omnisqne  meniis  concfeplio,  pu- 
raqne  veiitalis  cogniiio  a  sensibiis  corporls  aifspi- 
ciiim  sumonl,  ab  inferioribus  ad  supcriora,  el  ab  * 
cxierioiibus  ad  interiora  ratione  gradatira  ascen- 
dcnle.  Ei  sub  viri  poteslale  eris,  et  ipae  dominabHur 
lui.  h\  boc  loco  natiiralis  ordinis  buinanae  natnrac 
rosliintio  divina  voce  proiniiiliur,  ei  in  antiqunm 
Slaiiimrotuiilionis  reversio.  O.do  siquideni  naliin-.lis 
essftl,  fci  animus  sui  Creatoris  poleslali  snbdilus 
atque  obediens  semper  ei  ^  adiiacreiei:  deinde  scn 


2«j.  Ouori  autcm  viro  dicliim  esl:  Maledicla  lerra 
in  opere  luo,  ei  cetcra,  qiiae  sub  Jorma  malcdiciio- 
nis  vid?ntur  esse  scripla,  non  lacile  palcnl,  qualis 
sil  llla  tcrra,  cni  mcrito  praevavicatioiiis  auiml,  qut 
esi  Nirliumanae  naturae,  maledicilur,  et  (pialis  sit 
il!a  maledicilo,  utriim  indignationis  severitas  sii,  an 
qnaedam  mysiica  objurgalio,  el  cur  uon  ipsP  anirnus, 
qui  Aocem  mulieris  audicns,  veiitninque  fruCiuRi 
eoniedens  pecoavit,  nialediclum  suslinuii,  et  in  qui- 
biis  iaboribus  ioinedil  loalediclam  lerram,  ei  qui 
suiii  dies  vilac  aninii,  qualesqne  spinas  el  tribolos 
gcrniinct  terra  illa  "*,  quasque  herbas  ejus  comedil, 
qnis  smlor,  ([uis  vuUus,  qualis  redilus  aninii  in  lcr- 
bus  poiestatem  nutumque  aniini  lihenler  seqiicrelur,  C  ram,  de  qna  sumplus  esl,  quis  pulvis,  Hacc  omnia  si 


coipiis  autem  sensni  succuniberel.  Sic  namqiie  pax 
et  harmonia  ipsius  cieattirae  c.l  in  seipsa  et  cum 
Cicaiore  sno  fieret.  Jam  vero  posl  tiansgressionem 
riivini  mandati  lalis  ordo,  ad  qiiem  conservandusn 
iTCalus  tsi  iiomo,  taiisqne  pa\  el  iinilas  Crealoiis  et 
crfaturae  pcrtnrhatiis  esi  *  :  hoinosiquidcrn  sponle 
sua,  liulla  ^ccasione  cogciile,  rcnmi  sensihiliism 
amore  cornipiiis,  Dcu.ni  suinn  desf  rnil ;  cui  adhac- 
rcre  solum  bonum  est  nosirae  substiiionis  •  ei  non 
alind.  Ideoque  Deus  snperbiani  humanae  naiurac 
sp(,-;nere  '  volens,  propriis  suis  iiraiionabilibiis  li- 
bifisqu*5  inoiibns  hominem  permisit  abuli ,  ul  in 
Sfipso  probaret,  quid  sul  Conditoris  graiia  ineri- 
liimqjie  obedieniiae,  ei  quid  irralionabilis  niotus  ^ 


seciindum  bisloriam,  Iioc  csl,  secundum  rcrum  scn- 
siliiliuni,  qiiae  in  hac  ae  *'  de  bac  lerra  hoinlnibus 
ha|)itabiii  iinnt.  accipianiur,  sicul  muliis  sucloribu» 
placiiit,  auinullam,  anl  levissimam  quaesiioneni  gi- 
giiunl;sinvcroin  ipsabumaau  natura,sicutelcetera, 
quae  de  paradiso  praedicta  sunt,  inlelligantur  '■',  non 
parva  iiiriigcnl  indagatione.  Quod  autem  etsecundum 
rerum  laciarian  propriet»'lc!n  accipiuntin,  ^i  tauien 
pi-opheiicam  flagiLant  inieniiQuem,  sanclu>August}- 
mis  Innndecinio  Exemeri  gu«.  leslalur  his  vcrbis: 
Quia  andhti  vocem  mutieris  tuae,  ct  cdisli  J  ligitOj 
de(fuopraece))eram  tibi,  deeo  solonon  edere,  makdilti 
terra  in  operibus  tuis.  In  tristitiiscdci  lUam  omnesdUi 
vitae  tuae  :  spinns  tr/"/r»/>«/as  edet  libi.  Et  edes  foe 


stiperbaque  mandati  Iransgressio  sibi  conferrct.  Ac  ^  mim  agri,  in  sudore  faciei  tuae  edes  panem  mum,  </* 
per  boc  veluti  dlvortium  quoddani  marls  ©l  feininae  nec  converlaris  in  lerram,  ex  qua  sumptus  es!  :  qirit 
subsequiitum  asl  iiiler  anirniim  ct  sensum;  non  enim  terra  e«  ei  in  lerram  ibis.  Hoc,  inquit ,  ^sse  iu  lern 
oblemperat  sei:sus  corporens  jussionibus  animi  juxta  labores  liumani  rfcnens,  quis  ignoial  ?  Et  quia  non  ti 
legcs    naturac.    Quod    divortium  Apostolus   apeitc      sent,  si  felicitus,  quae  in  paradiso  fueral,  tcneKinr 


uulchreqne  expressit,  dicens  :  Mente  servio  legi  Dei, 
cunic  auieui  leiji  peccuii,  cariiem  videlicet  carnalem 
sensum  .ippeHaiis,  qni  ralioiiabilibus  animi  motibus 
Cliam  iii  his,  qui  pejf.'cii  suni,  inohcdions  rcsislii. 


non  e&t  utique  dubitandunt.  Ac  per  kor  eliam  propri 
verba  hnec  priniilus  accipere  non  piqea! ;  servanfia  lu 
mcn  esl  et  expeclojida  significotio  propheliue  quai 
inaxhne  hic  inlnetur  Dei  loqueniis  inienti^K  VidPsW 


V.ARIAE  LECTIONES. 

'SicCF;A  per  seipsum.  ■  A  [alUt.  •  ab  om.  CF  *  ^semp^nei  om  A.  "'  Sic  Qf ;  f^  pfriurbalv\\ 
'  Sic  CF;  A  bor.um  es!  hamanr,?  nalurae.  '  Sic  CF;  A  substemere.  "  Sic  Cf .  A  iTradonabilibus  mtll 
bus.     '  A  i.-^.  paces.  n.  conjuoium.     '"  illa  oro.  A.     '»   Sic  CF  :  A  et.     '«  Stc  CF   A  inlilHgenda      "^  A.«| 


857  PK  OiVlSlONK  NMUriAE.  ~  MUr.U  QUAUTUS.  853 

<)uc:iiadmofliiiiJ  '  jiiliC»,  liutic  looiim   sacrue    Scv^-  .\  ifeuriam  eotuiu,  (luue  facla  suiil,scieiilia,pnui$  auicri 

pluia;  01  pmjirie  ci  figinale  acoiyi?  Sed  i;uid  vi.ll      \eut  ■•' semndum  llteuloffiavi  mysierioruin    doctrunr. 

il!a  Jiguru  proplieiica,  in  praefalo  guo  iibio  iioh  c\- 

pi;nir»!.  Seil  si  explanurel,  forlassis  nobis  sufficeiei, 

nec  aliain  exposilioiicm   qdacreremiis.   !Noii  aiilcm 

rxpl.Mial.  Quaeramiss  iyiliir  breviler,  Deo  thice,  qiiiil 

sihi  voliint  lalia  «livini  clofiuii  vcrbft.  Disc.  Qiiaera- 

mus;  uon  enim  HUacta  praetermilicntla  sunl.  iVl.vc. 

Suilicil  *,  ut  arjjitror,  de  talibus  responsionem  benti 

M.ixiiv.i  monachi  poncre.  Sctl  nt  npcrlius  ipsa  respon- 

sio  palefial,  c]us;!cm  sciscilalio  praoponenJa  ^  est. 

Disc.  Aliier  fieri   non  oporlel.  Mac  Pioponit  ila- 

que  i.i   qiiinio   Scholiorum  *  capiiulo  lioc  pacio  : 

i),uae   sit   malcdiclu   leria  in  vpoibus  Adam  iecun- 

dum  nnntjogcn,  et  q-aid  in  irisliiii^  eain  cemedcre,  el 


\eHt 

ilaclcnus  Maximns  ".  Arlilror  autem,  ciies  vilae 
^mimi,  tjuibus  tcM'ram  corilis  sui  purgaiitlo  laborat, 
non  hos  soliimmodo,  quibiis  pracseiilis  vilae  tompo  .i 
Toivumur,  corpusqiie  ab  aiiima  vegetaliir,  vcruui 
ctiam  ei  illud  spalium  tf-mpoialc,  qiio.animae  regi- 
men  corporis  deseroiites  in  alia  vila,  dom>c  corpora 
siiai  recipianl,  moiantur,  si|jniricaie.  Nam  ct  in  h;ic 
Tila,  qua  simul  corpus  ot  aiiima  tlegmit ,  cl  iii  allo;a 
post  mortcm  C/ipoi is,  boc  esi  si)liitioiiciii  cjus,  rc;'- 
ilumque  in  quaUiior  niiindi  elcmciitn,  ex  qiiibus  csl 
callt!cium  atqiic  compositiMii.  iisiiue  ad  fiiiem  niu.d  , 
corpnrumquc  resiirieclionem,  dicmqtie  judicii  p.u- 
g;iii  ai!ii!i;is  posse  crodimus.  lli  siku  igiliir   dics, 


<7i(j.i  pys(  gcrminalionem  Hpinunim  iribiilornmfjHe  liei'-  B  (jiiibus  aniiiiiis  tcrram  cordis  sui  cnmedil,   hoc  est, 


aciione  purgalionis  uiitur.  Nam  posl  fincm  rerimi 
sonsibilium  titillum  purg:itionis  actiim  lcgimiis  foie 
posl  reditum  naluiae  i:i  pristinam  puriiatem.  tl 
fortassis  hoc  significal,  qiiod  dictum  cst  :  Doncc 
converlarisiu  lcrrapi,de  qun  sump!us  es.  Ac  si  aperle 
diceret  :  Tanto  tcmpore  iii  purgatioiiis  luac  p;^r 
attioiicm  et  scientiam  laboribus  sudabit  vulius  tmis, 
hoc  csi,  ratioiiabilis  inquisiiio  verilatis,  doiiec  coii- 
vcilaris  inlerram  ,  de  qua  sumptiis  es,  hoc  esl,  in 
soliditalem  incoi!imi!t;vbilem  primordialium  causa- 
riim,  exquibus  origincin  ilucis.Non  eiiim  ullerius  su 
dabis,  dumUliic  perveiieris.  Qtiod  aulem  nomine  ler- 
rae  felicilas  aelernae  viiae  stabilitasque  primor 
diaiiiim  causarum^  ex  quibus  oninia  ,  quae  sm.t , 
ics;  ut  vixpossit  ejus,  carnii  videlicet,  mnilateni  in-  ^  oriuntur,  signiflceiur,  muliis  divinae  Scrjptiirae  lo- 
cohimiiatemque,  veluti  foenutn  marciJum,  adquirere  cis  aperle  innullur.  Verbi  gratia,  Abraham  dictum 
nlifue  mnnducare,  liocest  consequi  :  et  lunc  post  mul-  csl :  Egredere  de  terra  tua,  et  ife  cognaiione  lua ,  _^t 
iiim  atrocitaluni  revoiuiionem  m  sudore  vuttus,  fioc  dedomo  palris  iui,  et  vmi  in  lerram,  quum  nwrjilrci-' 
esi,  in  ipsa  secundrm  sensum  humHitule  nlque  labtne  vero  tlfn.Ei  post  aliquanla  :  Profecius  inde  Abrahom 
in   '  operoioc  consideraiionis  sensibilinm  velui  patiem      in  terrum  australem,  et  habitaiil  inter  Cades  et  Assiir, 


b(im  iomcdere,  et  postrcmo  quid  in  sudors  vullus  sui 
pancm  comedere  ?  Fj(  quidein  nunq:iam  visus  est  honio 
tcrram  comcdens  neque  herbam ;  nc({ue  pancm  /nandu- 
ciiiilcs  juxta  jadicium  Itisloriae  in  siulore  vu'.ins  come- 
ilunt.  ficsponsio  :  ipsa  terra  makdicla  in  operibus 
Adam  caro  esl  Adum,  semper  facLa  per  opera  Adnm. 
Dico  aulcm  passiones  cognoscenlis  animi  ni(dedicla, 
virlntum  veluii  divinoruni  operum  inlruciuasilule , 
qimm  cum  anxielate  multa  iristiliaque  comedil  ,  brevi 
secandum  ipsam  voiuplate  perfruens.  Quae  caro  pro 
ipsa  corruptibili  perfruentia  gsrminat  ei  eo.ilationes  et 
curas,  veluli  spinas,  rtiagnasque  tenladones  alqiie  pcri- 
tlitaliones,  veluti  iribulos,  el  conlra  rclionem,  furoren. 
!el  concupiscentiam  Umguide  eum  undique  compungen- 


ad  con%iltitlionem  habendo  praeaeniis  vitae  occasio' 
nem,  sive  per  artcm,  sive  per  aHam  quandam  huic 
vilae  distributam  machinationem.  An  magis  terra  est 
Adam  cor  mtdedictum,  per  praevaricalionem  aceipiem 
caelesiium  bonorum  ablutionem?  Quam  terram  per 
praclicam  pliilosophiam  multis  comedit  tribulalioni- 
bus  ^,  purgatam  per  conscientiam  maledictione  opcrum 
turpiiudinis,  et  iterum  germinatas  ^  in  ea  *  instar 
spinarum  cogilatianes  circd  corporum  generaiionem. 


inter  sanelificaiioneni  videlicei  el  leaiificaiionem  *', 
inter  quas  in  aeierna  reqiiie  omnis  sanctorum  fclici- 
tas  consUlula  esl.  Sanclificati  enim,  hoc  esl,  omni 
coniagionecorporis  et  animae  purgaii ,  beaie  '*  jux- 
ta  leges  nalurae  vicluri  sunt.  Et  si  qnis  aliam  Assur 
interprelaiioneni,  quae  est  Mesopolaniia,  considera- 
verit,  piulcherrimam  praesenlique  negotio  convp- 
nienUssimam  thcoriae  occasionem  ijiveniel.  Mesoijfl» 
lamia  quippe  media  inter  flumina  et  est  el  dicifur. 


ttc  veluti  tribulosy  tirda  »ncorpora/fMm  pr<n)id^wti«m ■    Nunquid  aulem  credibile  est,  habitationem  soncta 


judiciamque ,  scatentes  opiniones  ralione  purgans  ', 
fftysicam  veluti  foeniim  carpit  spirilualiter  theoriam. 
Et  tic  quasi  in  sttdvre  vultus  scibili  intelligcnliae  se- 
cundum  scientiam  vuitu  incorruplibilem  ifieologiae  co- 
medil  panem,  solum  vere  vitalem  et  comedentinm  se 
conservanlem  ud  incorruptibiiitatcm  generationem. 
Terrailaque  esi  bene  comesa  ipsa  per  aclivnem  cordis 
purgatio,  foenuin   vero    ipsa   secundwn    nalnralem 


rum  aumiarum  toliusqiic  humanae  nalurae  reslau- 
ratae  alibi  fuluram,  nisi  inier  media  spiriiuaniirr. 
virtutum  fluraina,  ex  fonte  omnium  bonornmm.tnan- 
lia?  Et  quid  aliud  praeter  id  ipsum  per  repromis.'^!!)- 
nis  terram,  ad  quam  Dei  populus  ductus  csi  Acg} 
pliaca  captivilaie  servitutequc  liberaius,  myslice  si- 
gnific  baiur?  IJaece&t  lerra  viventium.in '^ua  sancii 
duplicia  possidebunl,  hoc  est,  corporis  etaniinacfe- 


VAniAr':  lectioines. 

'SicCF;  A  quomoda.  «SirCF,  A  snffiriai.  »  A  proponeiida.  *  CF  scoliarum.  «  in  om.  A.  «  A 
pcr  mnilas  coincdn  tnbutationes.  '  Sit^  CF  ;  A  germinans.  « A  in  eo.  »  Sic  CF ;  V  ralionex  puraalas. 
'"  secundumnamraie-  m vcr a  Oid.  \.  •'CJMaxmi.  "  Sic  CF;  A //o<:  <>s/  iiiior 
"  Sic  CF ;  A  aeqvanimiler. 


s.  c    nequawimutle tti. 


^559  JOANNiS  SCOTJ  860 

liciinloin.  .De  hac  cliam   Domluus   ipse  ail :  Beaii  A  tant,  quod  In  \\&  vej-lis  plus  »*.ftiiuiii.  cfiroon-»  pro- 

tniies,  (juonmin  ipsi  possidebunl  terrmn.  Quod  aulem  niilUlur,  quam  solutio  vel  corniptio?  Nam  ilum  cor- 

seqiiilur  :  Quia  lerru  cs,  elin  lerrmn  ibis,\e\  s\c\il  in  piis  corrnplil)iic  al(iue   morlale  deslruilur,  luoc  ad 

alia   inlerpielaiioue  conlinettir  :  Qnia  pulvis  es,  el  incorruptibile  iiiimorlaleque  revocalur;  iiuliius  cnim 

JM  pulverem  reuerteris,  polosl  sic  iiileliigi  :  ul,  qiio-  corpns  in  coiriiptioiiem  esl   reversurum.  Noii  ergo 

niam  naliira  aiiimi,  quae  ad  Iniaginem  ei  similUudi-  jiaee  verba  rediium  in  lianc  terram,  sed  poiiiis  recli 

nem  Dei  facia  csi,  ex  lcrlili  tena  primiiivarum  cau-  tuni  in  spiritualem  naiuram  praesagim»l.  Sed  e}ij,'ai 

saruni  sumpsil  exordium,  in  eam  igilur  crcdamus  ne-  <jiiis  quid  <  sequatur  :  ogoautem,   quod  inilii    vtrisi- 

ccssario  rediuiram.  Si  autem  quaeritur,  cur  praefa-  niilius  visum  esi,  ex  saiicioram  PairuHi  seiUeiiliis, 

la  icrra  in  alia  iiiierpreiaiione  pulveris  nomine  si-  Ambrosii  dico  el  Augustini,  necnon  et  vetieraljilis 

gnificalur,  uou  aliaratio  reddenda  est,  nisi  (lura,  sicul  Gregoiii  ISaziajizeni,  qiii  el  Nyssaeus  diciuua,  expo- 

ex  pulvere  isiius  sensibiiis  lerrae  •  omnia,  quae  de  silorisque  ejus,  Maximi  videiicet  monacbi,  mliociua- 

ea  nasciintur,  nascendi  causamaccipiuni.ita  omiiiiim  Uonis  occasionem  sumens,  tijji  inierrogauli  pariim- 

rerum  visibilium  el  iiivisibiUum  niuiliplex  numero-  que  exponenti  proluli.  Et  quoniam  prolixiias  Imjus 

silas  ox  primor(!i:dium  causarum  ferliliiaie  procrea-  voUiminis  quacdam  ex  his,  de  quihus  in  ejus  exordio 
lur,  iuque  eandem  fiiiiio  miindo  regredietur.  Haec  jg  nos  dicturos  essc  promisinuis,  nuiic  exponcre  non 

uutem  dicimus,  non  simpliciialemeorum  *,  qui  hunc  aduiiilit,  iii  alium  librum  diflereiuia  sunl.  De  rediui 

loctim  divinae  Scripiuiae  sec-.indiim  hisloriam  acci-  qaipj^enaturanim  in  primordialcs  caus.is  iiique  cam 

piiiiil,  rcdarguentes,  qui  sohitionom  humani  corporis  natoram,  quae  nec  creal  nec  creatur,  quae  profcclo 

in  quatiiior  mundi  btijus  eletncnta  solius  lerrae  no-  Deus  est,  laUus  iiilr.i  hiijus  Hbri   terminos  traclare 

miiie  genoniliier  sigiiilicala,  per  haec  verba  Scriplu-  proposuimus.  Sed  si  impaliens  es,  donec  de   ihvina 

vae  sigiiilicari  conanltir  asserere ,  non  aiiimadver-  naiiira  cogiioscas,  qua  raUone  nec  creare  nec  creari 

tenirs,  quaiita  .suo  seiisui  '  vidcDiur  adversari.  Si  dicitur,  breviicr  pracliliabo. 
.    rniiu  (!c  sohiUone  corporis  diviiia  vox  talia  proliiiii,  27.  Divina  itaquc  nalura  proptcrea  crcditur  non 

cur  viro  s;;li  praedi.\it?  Cur  non  eliam   ct  nmiiori,  creari,  quoniam    primitiva  omnium  caiisa  esi,  ullra 

ciijtis  '*  ooipiis  iion  minus  solvitur?  Deinceps,  cur  quam  nullum  principium  est,  a  (jno  possii  crcarl. 

loliim  liomiiiem  solvendum  divina  aiiimadvcrsio  in-  Qiioniam  vero  posl  reditum  universit^ilis  coo.iitae 

dicil,  ctim  exliemae  ejtis  laiiUimmodo  parlos  vilissi-  visiljilium  elinvisibiliiim  in  siiasprimordiales  causas" 

macquo,  (orpiis  vidoiioet  coriiorousqu^j  son,us,  sot-  qtiae  in  ipsa,  drvina  videlicel,    naltira  coiiliuonlur, 

]^       vaiitur,   animae  aulom  naluralis  simplicilas,   omni  nuila  nllerius  natura  ex  ea  procroahiltir,  seu  iii  spe- 
\        ro!!;[iosiiioi!e  lilM.-ra,  noquaqtiam  sohitionem  rccipil,  C  cios  sensibiles  iiilelligibilesve  muliiplica!'ilur;   nam 

sed  perpotuo  iusoUiIjJiis  maiiot,  siveraiiouabiriier,  si-  in  ipsa  unum  erunl,  sicul  nunc  et  scmpor  ^  iti  causis 

ve  itriUiouaLiiilor  sc  niovoal.  Nisi  forlc  dicanl,  htiiic  uiium  suiit :  non  immerilo  nihilcreare  el  creJilur  et 
looum  fisii  IVoqiioniissiiiio   sacrae  Scripturae  ctvvsx-      inlelligitur.  Quid  ei)im  creabit,  dum  omnia  in  omiil- 

So^iyM;  "  a(:oii»iendiini,  ut  a   toto  pars  intelligalur.  bus  ipsa  solafuorit?  llaque  si  libi  vidotur,  iuijus  li- 

Nec  niirum,  .•>i  iioii  de  ijiso  animo,  sed  de  solo  virili  bri  piogressio  pcdem  rclrahat,  ne  iongius  iiicedat. 
sexu,  iiiira  (['icin  etiam  foinineusconsigiiilicalur,  la-  Disc.  Yideturplane,etjamdudum  finein  posiulal./fj- 
lia  diclii  csse  arbilrantur.  Puslrcmo,  cur  non  adver-      plicit  Uber  quartus  "  HEPI  *T2fc:QN'  MEPliMOT. 

INCIPIT  LIBER  OUINTUS' 

{.  Mxc^^Nuric  cryo  ne  forte  mitlal  maniim.  suam,  D  Fecit  quofjue  Domims  I)ens  Adae  el  vxori  lun.cai 

et  stimal  cliain  de  ligno  vitae,  eL  comedat,  et  vivat  in  pellireas,  et  indnit  eos,  cl  ail  :  Ecce  Adam  fncius  est 

aeternum.  liurum  verborum  priusquam  prophelicam  (juasi  unus  ex  nobis.  El  emisit  eum  Dominus  Deus  de 

conlemplomitr  virtulem,  qua  manifestissime  rcdiius  paradiso,  ut  operaretur  lerrtun,  de  qua  stmplus  esl. 

Inimanrje  n;.itirao  iii  caiidcm  felicitatem,   qtiam  pec-  Nuiic  ergo,  nc  forle  tnitlal  tnaaum  suam,  et  sumul 

caiiuo  poididciat,  piomilUlur,    tolius    capituli  ordo  cliam  de  ligiio  vilae,  el  comedal,  et  livat  in  aelernum. 

priiomoiiblratidiis  esl,  iii  quo  magmim   prophelam  EjeriUjue  Adam,  et  coUocavil  anlepttradisumvvlnpia- 

Aloysoii  "  liyporhali(;e  locutum.  qtiisqiiis  acute  pro-  lis  Clierubim,  et  flammeum  (jladium  atque  rersulilem 

spexcrit,  iiueiiicl.  OrJo  iiatpio  tcrboium  ialis  csi :  ad  cuslodiendam  viam  ligni  viifl^.  Quod  iiaque  scri- 

VAPilAK  LECTIONES 

\S\c  C.F;  \  terrae  scin^ihin.s.  ^  Milorum.  "^\c  CV ;  \  seimd  suo .  *SicCF;AcH».  "  .KCV  synecdo- 
!",[!"'*•  '  '^  '1"''^-  "'  ^'*^  ^^  '  ^'  f^fmper  om.  A.  -^  Sic  A  ;  r.x)ili,il  iiber  quartus  tzioi  av<r£Mv  p.iciatiov  om.  C  ; 
1'  telhiter  c.tphrit.     '  {nripit  L>bcr quinnis  oni.  C:  V  ivcivi'  quimus   Tr.^t  ,y(T=cv.     '"  CF  .Moij£ea. 

"■  NOTAF. 

•■»  Jono.iios  S!.oios  duos  Gregorios  Naxiaii/enuin  ei  Nvsernum  conftmdil,  eosquc  uimm  cumdcmque  Fa 
trem  esse  auitimai 


\ 


?6l  DE  DIVISIOME  NATURAE  -  LIBEU  QUINTUS.  865 

ptum  csl  :  N-tnc  ergo.  ne  fer  e  miilat  manum  snam,  \  fliissc  ".  Qiiod  sl  hoc  '*  non  poMioril,  carisMHhT  tlc 


ci  reii([iia  iis<nio  ^nml  in  ueternum  ',  posscl  v<nirft 
in  anibigiKim,  cuj;is  personac  dicla  sirit,  iilruiM  Tlieo- 
logi  prop)ictanli&,  nu  Doinini  loriueiitis,  si  non  -aperle 
in  Scpluaginta  cdilione  distinguorclur,  in  qna  sciip- 
(um  est  :  Kt  mmc,  inquil  Deus,  ne  aliqnando  exten- 
dal  manum,  el  suniat  de  ligno  vitae.  Neinini  lamen 
vim  vcrborum  clare  iiituenii  *  iu  diibio,  ul  arhilror, 
eril,  quin  .reiiiluin  naiurac  Iniinajiae  fn  suanranii- 
quitaicni  hacc  verba,  quoquo  modo  «ini  ordinala, 
reproinitlant.  Non  enim  inihi  videnliir  diligcnter 
inspicere,  qui  iilani  parliculain,  qnae  esl  ne,  negnndi 
intclleclum,  non  aulem  inlcnogandi,  ac  vcliili  dti- 
biiandi  in  boc  loco  arbilranliir  oblineic,  et  qiiod 
ideo  expulsus  sit  homo  de  paradiso,  nc  possel  de 


piiradiso  ojusqne  animalibus  senlire  (hisinal,  el  ad 
spiriluales  iiiielleclus,  quos  vcrilas  eil-cce!,,  promp- 
lus  acccdal,  qua  una  ei  sola  via  myslicarum  litcra- 
riim  pcnetrantnr  adila.  Veni  igilur,  divinoriimque 
vcrborum  virtiUe^i  diligcntius  inluerc.  Disc.  Pracsto 
iiim  paratusqne,  quae  a  te  dicentnr,  cognoscero  ; 
valdc  qiiippe  nccessaria  sunt,  el  a  paucis,  nt  opi- 
nor,  iraclaia.  Siquide;n  de  hunianac  naturae  cele- 
ronimqiie  in  ea  el  propier  cain  in  aetcnias  raiio- 
ncs,  ex  qniluis  profccla  esl,  rcdilii,  el  iii  pristinam 
digniiateni  resiitutione  niilhMii  adliiic  sciipsisse  vcl 
legi  vei  audivi,  quamvis  sparsim  ei  in  divinis  Iil>ri3 
ei  .sancioruin  Painnn  documeutis  fonna  talis  dociri- 
nae  freqiienier  arrideat. 


lignovilae  sumcre  viYoreque  in  aelernnm.  Qiia  cnini  B      2.  Mag.  Divina  ilaque  vox  laiem  rediinin,  de  qno 


possibiliiate  post  peccatuin  humana  natura  de  ligno 
vitae  valerel  suniere,  el  '  comedere,  ac  ^"  vivere  in 
aeternum,  «ondum  liberala  a  peccato  ct  niorte, 
quae  esl  poena  peccali ,  qiiando  necipse^ante  pec- 
cjlum  de  eodem  ligno  vel  sumpserii '  vd  comede- 
re(  ,  ut  diligens  divinae  Scripturae  inquibiiio  sub- 
siniiai  ?  Si  eniin  sumeret  et  comeder^t,  profoclo  ne- 
quc  pcccarit  neque  rucrit,  sed  in  aeicrnum  felicilcr 
vixefil '.  AdJiiur,  si  parauisiis  illc,  dc  quo  liomo 


serino  esl,  his  verhis  insinuai,  diccns  :  Nnncenjo, 
v-el  ul  alia  inlerpretalio  apertius  profcrt,  et  nunc, 
inqiiit  Deus  '=.  Ac  si  plane  dicerei  divina  clemeniia 
iaiinilaqiiebonilas,  ad  indulgendum  misorendnmque 
scinper  facillima,  casum  divinae  imaginis  suspiraus, 
iniscricordiierquc  condescendens,  hominisqne  arro- 
gatuiam  patifinter  sulfcrens:  Nunc  ergo,  hocesljani 
dc  paradiso  expiiisum  hominem  video,  factiimque  de 
beato  jniserum,  de  copioso  egenum,  de  actenio  (cm- 


expulsus  csl,  localis  crat  tcrrenusqne,  et  si  liginim      por;ilem,  de  vitali  morlalem,  dc  sapienie  siiiUnn», 


vilae,  quod  in  medio  ipsius  planlatum  psl,  lcrrenum 
fuil  aique  sensibile,  fructumque  corporeis  Ubibns 
aptum  prolulerii,  cur  non.  ab  ipso  solo  vilae  lignc 
Deus  honiiiiem  expuleril,  et  in  aliqua  parie  paradisi 


de  spirituali  aniraalem,  de  caelesti  terreinim,  do 
novoinveleratum,  de  lacto  irisiein,  desalvo  perditum, 
de  prudenti  filioprodigum^  ex  viilutumcaelosiium»* 
grcge  crrantem,  eiqiie  condoleo.  Non  enim  ad  hoc  fa- 


euin  sepseril,  nclignuin  illud  possel  atlingere?  Si  ^  ctnsest".  Si<[uidem  ad  possessionem  aclen 


enim  nuUa  alia  causa  feliciier  et  aeiernalitcr  vivcndi 
in  paradiso  fneril  praeler  esuin  iignj  yiiae,  qui  solis 
ralionabilibus  creaturis  concessus  est,  cnr  hcmo 
post  peccatuin  in  aliqua  paradisi  parle  *  niiser  al- 
que  niorlalis  degcre  temporaliter  non  poluerit?  Nain 
bi  celera  aniinalia,  praeserliinque  scrpens  ille,  quo 
aniiquus  hoslismaliiiam  suam  exercuit,  in  paradiso 
fuisse,  nec  tamen  aeternaliier  *  el  feliciier  vivere 
posse  crednntur,  quoniam  non  ad  esum  ligni  vila^ 
f  rcata  sunl,  cur  '*  eliam  homo  delinquens  inler  illa 
vivere  non  siueretur,  cum  vera  ralio  docucrit,  ratio- 
iiabilem  creaturam,  etsi  peccatricem,  oinnem  irra- 
lionabiiein  peccalo  careniem  naiurae  digniialc  an- 


lae  vitae 

ac  beatitudinis  conditus  esl »»  ille,  qucin  vos,  o  vici.ii 
ejijs  ct  amici,  in  regioncm  morlis  aique  "  niiseriaa 
videlis  nunc  de  paradiso  expulsum,  caelesles  videlicel 
ordiites  alloquens,  qui  adhaercnies  Condilori  suo  U\ 
bealitudine  perpelua  permanserunt,  quoriiin  lanien 
nunicrnsiii  perdiiionehoniinisademptusei.1.  Videsne, 
yuaiila  divinum  pathos  coniiiieal,  duin  sic  Lrevissi- 
njum  ex  uno  temporali  adverbio,  quod  est  nunc,  el 
nnacausaliconjunclione,  quae  eslergio,cbnij:aralum. 
Sed  vchui  posl  hominis  planclum  eaJein  divina  cle- 
meiiiia  ad  seipsam  cacicsiesque  virlules  consolandss 
conversa,  rediliim  hominis  in  paradisnn)  sub  qiia- 
dam  duhitativaiocutionis  fonna  inierrogalivaquepra- 


ccedere?  Si  ergo  irralionabilia    animaiia,   homine  ^.  miitil.  Ait  eniin  :  Ne  forie  mamm  suam  miiiut,  el 
lepulso,  in  paradiso  remanserint  *S  duin  sil  caeieris      sumat  de  iigno  vitae,  et  comedai,  ei  vivai  in  aeiernum. 


iraesianiior,  qua  raiione  noa  ct  ille  etiiini  peccaior 
nler  ilia  in  paradiso  remanere  pe«'aiissus  esi?  An 
brie  cum  iilo  celera  animalia  de  paradiso  expuisa 
;:ni?Sed  '*si  quishoc  dixeiit,  quaeratexdivina  Strip- 
ura,  aul  sancioruin  Patrum  auctorilate,  aui  qx 
'"')que,  unde  approbet,  expulsioncn»  animailum, 
jushomo  in  paradisrs  anie  peccaium  noniina  im- 
')Sttil,   simul   cum   homine  peccanie  de  paradiso 

VAIUAE  LEGIIONES. 

'  Sic  CF;  proeJ  reliqtia  —  aelemum  A    etc.      *  Sic  F;  A  inluentmm,  C  inluendum.     *  Sic  CF  ;  A  ac, 

A   et.      »  Sic  CF  ;    k  ipsa.      *  SFc   CF;   A  praesumpserii.      '  Sic    CF  ;  A  pcccaisel  ~- ruisaei  —  vixibr,et\ 

A  parte  paradist.    '  Sic  CF  ;  A  spiriinnliier.     "  A  cur  non  eliam.     "  Sic  (■F;  A  remnnserynt.     **  Sic  CF  ; 

'?''  oin.   A.     '^SicC;   A   expuisn  faissc;   F  fuisse  expulsu     '^  Sic  CF;  A  Qu^d  si  Ao/ho.     ^'^  A  Dommus 

caeUiiutni  oni.  A.     "  esi  om.  CF.     "*  esl  oni.  CF.     ">  A  e/. 


igno 
Tanquam  dice.et :  Non  adeo  de  inieritu  honiinis  do- 
leiidum  lapsuque  ipsius  de  paradiso  iugcndum  ;  noii 
euim  .spes  redcundi  ab  illo  penitus  ablata  est.  Foris 
ne  miltal  manam  suam,  hoc  est,  suaebonae  actionis 
in  viflulibus  sludium  exlcndal,  quo  possil  de  fn/cil- 
bus  ligni  vitae  sumerc,  iioc  est,  Dei  Yeibi  spiriluaii- 
hus  donis,  et  coniedat  escam  purae  coniempiaiionls, 
enjus  virlute  vivei  in  aeieruum,  nunquain  ad  egc- 


m  40ANNIS  SCOTl  M 

^H4t>.-in  ie;npor8i(  um  rerum,  qu»  ofniiino  etirrt  n^.un'  A  qMi|>peTaUoneScrapliim  saitUur  Iszhm  pargasic 


ilppejribuDt^rev^isur^US.lotusiii  [)i;u4ii  'iraasituru^, 
et  unum  in  iilo  fulur.us.  Et  lioc  se(]uoiiiil>us  SenpUi' 
rae  verliis  clare  daiur  Inleiiigi.  Ail  eiiiia  :  ^jcciique 
Adam,  el  cvUocaiHl  tuite  paradisum  ■lolvplalisCJierti' 
bim,  ei  flamnievm  glafiium  eiiiufi  vei-s^jCilem  ad  custo- 
diendum  mnm  ligni  viiae.  fton  arbilror  le  o|>!ivioni 


proplicum,  cum  uon  ipie  teraphim,  ut  sanclus  Dio» 
Ttysius  ArcopagUa  cxponit,  per  seipsum  pvtgarU  pm- 
pJielam,  sed  per  unum  angelorum  e^Jreni  ordinit  cofi' 
lesiiuai  essenliarum,  qui  propierea  Serapbim  9p^ici' 
laiione  mcruit  v<K:ari,  quoniain  ^^,  sicut  ei  jussejvii 
Seraphini»  purgavit  proplictam,  ei  quod  ipsa  pur^- 


dedisse.tjuomodo  in  quarlo  Jibro,  sancioruiri  PairuRi      tio  noii  ad  purgalorem  referiur,  sed  ad  e^jin,  qiii 


utriusque  linguae  pcritorufn  dc  puradisoiractuwtium 
svnteiuias  sequi^nics,  ad  puruni,aa  iicljis  vi^um  est, 
cleduxiinii-s,  non  aliud  esse  paradisurn,ds  quo  Iramo 
expuUus  cstTpraeter  ipsara  bunuiuain  naiurani,  ad 
liugginem  Dci  ciealani,  ex  ciyus,  iniag^inis  videlicet, 
(Ugnitaie  .eadera  ip«a  naitini  divinum  pracce(»tum 
coniemnens  corruit.  Ac  ■*   per  hoc  conficitijr,  iiibil 


jussii  prophelam  purgari.  Quid,  &i  hoe  di^erit, 
nonne  eadem  diffiaillas  remanebit  ?  Non  euim  \itp\- 
siwileesl,  angelicam  sujiisiaiitiam,  quamvis  in  ardiue 
caelesiiuin  vtrtiitum  exlremam,  in  aliquu  Jerreiio 
loco  posse  coiiocari.  Si  vero  solum  i:ominis  inlfdie- 
ctum,  nuHara  vero  caclii^tem  suhsianiiam  ]n  hoz 
loco  accipiamns,  possumus  dicsre,  Deuiii  atite  ^ra- 


«Mud  esse  homiulseir.iwiwiemvel  ejeclionem,  nisi^  B  radisum  voluptalis,  hec  est,  aivVB  coiispeeJnro   ra- 


■  naluralii  iclicilatis,  ad  quam  pos&idend^im  ?aclus  est, 

perc^itionem.  Non^im  homo  naiiTrzm  suam  perdi- 

dil,quae,quoniam  adimaginem  el  simiiitiiditiem  Dei^ 

facta  esl,    nocejsario  irtcorrupiibilis  esi  ;  pcrdidit 

Autem  relicitnieo),  qiiam  adepturus  essel,  si  obediens 

Dcoe.^ise  non  cojitesnuieral.  Disc.NoHSoluni.non  obli- 

vioni   '^  lradi(^i ,   venim  eiiam   (iriuiicr  meuioriiie 

inrixi.  Mac.  Quid  ergo  ait :  Et  collocavit  anie  para- 

(lisum  volupiaiis  %  hoc  est,  ante  hiimanae  naiurae 

;&piriluales  detic\as,  Cy<eru^im.'<Qiiid  vidi  hoc  nomine 

significare?  Ufrum:cae!esiem  iilam  viriutem,  quae 

in  prima  angcllcorund.Grdisium  lcraruhia  ponilur  ter- 

.ia*,:fn  ea  enim  Seraphini,  Chembim  ",  Tbcooos  di- 

vina  compuial  Iradilio,  ^n  ipsum  solummcdo  nami- 

rh  iniellcdum,  an  aiiquid  aliud  aitioriinienigentia  ^  adire,  eoque  rriii,  pe  niteriret,  ^vtverei  in  aeter- 

hoc  notnine  vuU  suadere  ?  Ac  *  per  lioc  interpreta-      num.  Sed  si  qub  aliiit.9  velit  conspiccre,  Cfierubiiu 

iio  nominis  hiijus  prius  est.msnifeslanda.  iRterprC"      vocabulo  ipsum  Del,  Verbum  sigmficari,  non  incon» 

taiur  ilaque  Clierwlnm  muUitudo  uientiae,  vel  fusio     e^ue  intelbgei.  Dei  namque  Verbum,  in  quo  siint  ihe- 

^apientiae,  ut  aanclus  Dionysius  AreopagUa  in  libro    ■«*""  scientiae  $apientiaeque.ab.sconditi,  semper  «ine 

^e  Caelesli  lerarchia  soribit.  Ciii  etiaon  astipulatur     uiia  tntermissione  humanae  natnrae obtutibus  pracsto 

«<$t,  eamqtie  admonef,  ei  pii  rgat,  ct  iUfminai,  dooec 
Ad  perfeetionsm  suam  intemeratain  reducai.  E^t  quid 
nTiirum,  si  Deisapienlia  Chcrobim  vocabulo  signifl- 
.cetiif,  cum  et  iVtigelus  magni  consilii  et  Yirtus  dica* 
tur  ^  audi  Aposloium  de  Putlrc  iko  .loquenleiii  : 
invisibUia  enim   ejus    a   creatione    ^^    tniiiidi    per 


tiwiabilis  Jnjmanap  naturae,  qiiamvis  de  paradisu 
expulsae,  Ijoc  egt,  ex  dipilale  jirimae  stiae  ton- 
diiionis  remolao ,  Cherubim  collocusse,  jnuliilw- 
dinem  videiicet  scientiae,  aut  fiisiooem  s;ipientiae» 
qua  .seips^m  iecogoosccret ,  iiique  f risiiuam  fc- 
iicitalem  ,  quam  peccando  deserucrat,  aelioiie  el 
£cieoti.a  pui^aia,  «apieaiiaeque  siudiis  exergiiata 
vellftt  ei  p^ssei  redire.  Ubi  dalur  inlelitgi,  plus  li- 
vtnae  misericordiae,  qusni  TJndjctae  in  expulsioi;e 
hominis  deparadiso  fmsse.  rion  enim  eouditur  iiua- 
ginem  3uam  vqIuU  '^*  omnino  damtiare,  vo/uit  autmi 
eamrenovare,  rottUiiudineque  scientiae  &!Cicitare, 
fusione  ilem  sapientiae  rigfiro  et  illumiiiare,  digiiani- 
que  clTicerc,  Uerum  lignum  viiaej  a  quo  remoia  esi. 


Epiphanius  in  libro  de  hebraicis  iiomiHibus;  dicit 
enim,  Cl^crubini  cognitionem  plcnar/i  sei  cognitionem 
tnuhornm  inlerpreiafi.  Sed  si  eaelestem  e^seniiam 
in  hoc  loco  divina  voluit  signiiicari  Scriplura ,  nc- 
cessariocogeniurfaieri,  paradisumspiniualis  naturae 
esse.  Non  eaim  raiio  sinit  nos »"  credere,spirituale.n 
.Deoquc  proKiniam  naluram,  ac  <irca  eum  sempcr  j[) '^fl,  ^woe   facifi    sunt,  intelieela   co.nspiciuttiHr,  semF- 


niotam,ante  localem.lerrcnumque  **  paradisum  posse 
CGllocari,,nigi**forle  diciinus,  non  ipsum  Cherubioi, 
sed  unum  de  -extremo  ordine  cac!63i{um  virtntum, 
qui  prOpe  angdicus  dicilur,  ante  paradisum  locatuin 
fuisse,  qul  proptcrea  Cherubim  appcllatus  psI,  quo- 
riam  »\t  ipso  Cberubiin  ante  paradisum  coHocari 
jubelur.  Qiiicquidenimabinferioribiis  caclestiuni  or- 
dinibus  inrerum  natnra  perricitiir,fld  siiperiores  ro- 
reriur,  quoniain  "  iiireriorcs  «il  agiint,  praeter 
.<juod  a  superioribus   agere  praecipitiniur.    Eadem 


fiiiemu  qmqvc  ejus  virtus  .simililei-  et  paleslas  — 
■el,  ut  brcviter  ^ic;im,  omniuin  caelestium  essen- 
liaruir)  appellationibus  quadara  mirabili ''  metaphora 
lu  divtnis  Ssripturis  soleat  inlimari?  Flamnieuin 
qnoque  gladium  cadem  raiione  ipsiim  Dei  Ycrbuin 
-sigri!icare  non  inconvcnienler  accipimus.  Uril  nani- 
qiie  ol  dividit.-Urit  quidem  iioslra^eiicia,  »si  eiiiin 
Ihus  ign:s  consumotit,  (larg&Dsque  irralioitabi:. 
nosirae  naturae  sordes  :  eamqiie  dividil  nique  "  ui- 
scernU  ab  bis,  qiiae  eimerilo  praevaricaiicivii  sopcr- 


VARI.^E  LECTIONES. 

*-8icCF;  A /)flmifi;wJ.     *  \  Alque.    *  \  ui.      »  Sic  CF  ;  X  (hI  imagtneni    Dei  et  similitudinem.      '  C 
ofliuioin  non.'  "SiiCF;  \  Iwmanae  volupi;»tis.      '  Sic  CP\  k  secutida.     "  Sic  CF;  A  Vtienibin,  Sem 
phin.    »  A  Aique.    •"  A  nos  s:mt.     •    Sir  '.F;  k  t^rrenutn  loctlemque.    '«  A  k».     "  A  qnia.    "  Sic  CF;  A 
Quod.     ^*  .\  vuluii  ituaijiufin  $uam.     "  Cl'  cr^iatnra.     "SicCr;A  mtitcbiU.     '"  A  «f. 


i 


86S 


DE  DIVISIONE  NATURAE.  -  LICER  QUINTL-S.  866 

venernnl,    <«a:iiqiic    docoloranl,  alqiu*  deformanl,  A  visibilium  rerum  corporaliumqjc  esl,  ui  arbiiror, 


(li.-i5iii,il^ini|!io  t.Ohililori  siio  elliciunt.  Gl;i(Jius  isie, 
Voi  Ituiii  viclclicei  1'alris,  unijjenitiis  Filius,  virlus  el 
sapieniia  non  ininieii!o  ol  crediitir  ci  iiitelligiiur 
versalilis,  qiiia ,  dtiiu  esl  *  naliira  inuiuilabilis, 
uiovcliir  laiuen  iiieflabili  sua  clemcntia  el  niiscri- 
cordia  eiga  saliitom  Iminanae  nalurae.  Somper  ila- 
qne  lalis  Clieruhiiu  flainuicusque  gladius  versalilis 
anie  oculos  animae  nosirae,  raiionis  dico  et  inlelie- 
cHis,  collocalur.  Quid  lia?  Ad  cuslodkndcm  vlcim 
iitjni  ii'.itc,\ioc  esl,  uc  viatu  ligiii  vilae  oltlivioui 
iradamus,  sed  sempcr  memoriam  ipsius  ligni  viae- 
quc,  qiia  iturad  illiul,  aute  oculos  cordis  nosui  in- 
desinoiiier  habeamiis.  El  ne  mircris,  me  singiila- 
rilcr  Cborubim   prolulisse,  cum  bealiis  Hieronymus 


quod  non  iucorporale  quid  cl  inlcllisibile  signilicel. 
Scd  ipsorum  rccursuum,  cx  quibiis  aigumenla  vis 
suniere,  quosdam  Lreviter  velim  commemoies.  Ma.g. 
Omnibiis,  ul  aeslimo.  nalurain  rerum  consideianlibus 
ci  aniiui  couceptioue  et  corporalis  sensus  judicio  luce 
clarius  palefacium  esl,  caelesiem  aslrigeramque 
sphacram  semper  volubilem  ad  cundem  locoruni 
silum  in  vigiuii  quailiior  horaruin  spalio  redire  : 
soieiu  simililer  ad  idcm  puiicdun  aequiuocliaii.s 
diamelri,  peraclo  quadrieiinio,  eoJem  lemporis  ino- 
meiito,  iu  ortu  dico,  perveuire  :  lunam  quoque  a;l 
eundcm  iocum  signiferi ,  qiio  acccnsa  eii,  p.inlo 
pUisquam  viginti  sopiciu  dicrum  el  octo  lioia- 
rum   iiitervalio   recurrcre.   D.:^  rcJitu    auiem  ali;;- 


ei  pluralis  numeri  et  masculiiii  gencris  lalia  nomijia  B  rum  planetarum,  quia  »"  omuibus  a.slrologiae  periti,s 


in  im  desinculia  apud  Ilcbraoos  proiiuntiaril.  Secu- 
liis  nanique  suni  sanclum  Diouysium  Aroopagitain, 
'singulariler  etiam  *  Seraphim  el  CbQrubim  nomi- 
iiaiitem,  praesertim  cum  ei.  Hobraeonini  et  Graoco- 
rum  usus  sit,  siiigularia  cl  pluralia  pro  se  invicem 
ponere.  Sed  quae  est  illa  via,  qiiae  ducii  ad  lignum 
viiae?  El  quid  «  esl  illud  ligiium,  ad  quod  ducit  * ? 
JSonne  id6m  ipse  Filius  Dei,  qiii  de  seipso  loquiiur  : 
Ego  sum  via,  el'  veritus,ctvila'/  Quod  auiemipse  sit 
ligiium  vilae,  multis  divinae  Scripiurae  *  locis  com- 
peritur  '  apertissimc ,  ita  ul  nulio  indigeal,  lestimo- 
nio.  Multipbcileritaque  in  hoc  loco  sauclae  Scriptu- 
rae  Dei  Verbi  symbolica  nomina  exaggeraia  sunt. 


noli.ssiinum  est,  supervacuum  videbitur  ''  diceir. 
Siiflicit  enim  dnorum  maximorum  mu'  di  luiuiii.\- 
riuin  naturales  leges  '*  cl  revolulioncsad  ta.quae  co- 
namur  assorcre  ,  suadciula  posuisse.  Luna  siquidem 
ad  principia  cursus  sui  nono  ei  decimo  "  aniio  po:-- 
aclo,  sol  vero  viginti  ei  octo  "  fiuito  rovocaiiir. 
Qui  duo  numeri  in  se  invicem  muliiplicali  in  qui;:- 
genlos  triginta  duosannos  concrescunt.  Quibus  per- 
actis  ad  eosdem  locorum  signiferi  cl  lemporum 
magni  anni  numeroset  situs,  omnemque  sui  cursu.'* 
haririoniam  pracdicta  duo  '«luminaria,  totam  pascl::'.- 
iiscursus  ralionem  per.'!ge:iiia ,  redire  perhibeniui'. 
Quid  fter?  Nonne  ad  easdom  qualitaies  frigoris,  scu 


l^am  etCherubim,  et  flammous  gladius  versatilis,  et      caloris,  seu  teinperanliae,  defluitis  revocalur  tempo- 
via,  ei  lignuiu  vitae  appellalur,  ul  per  hoc  iiiielliga-  C  ribus?  Quid  dicaiii  de  Oceauo?  Nonue  per  onmia  lu- 


mus,  quod  ipsum  Verbum  nunquam  cordis  nosiri  ® 
obtutibus  recedat,  ct  quod  semper  ad  illuminandos 
iios  praoseuiissimum  sH,  et  beatiludinis,  quam 
praevai  icaudo  perdidimus,  nusquam  nunquam  *  nie- 
moriam  perdtre  sinii, .  ad  eandem  semper  redire 
ros  "^  volens,  ei,donec  id  fiaf,coudolendo  suspiran&, 
perque  scientiae  el  aciioiiis  perfectos  gradusiier, 
qiiod  iliuc  ducii,  carpere  "  nos  insligaQS.  Ignm, 
inquil,  veni  mittere  in  ferram,  et  qutd  voio,  nisi  "  ut 
accendutur?  Sed  priusquam  dc  ipso  reditu  noslrae 
naiur.ie  tractemus,  qiiaedam  ex  sonsibilibus  pioba- 
li^^sima  argumenta,  quibus  docemur  incunctaiitor 
credore,  ipsum  fulurum  esse,  sumenda  existimo,  si 
libi  videtur. 


narem  cursum  seqoitur,  certaque  spaiiasuae  recur- 
sionis  ''  pbservat?  Sive  quotidianos  .lesius ,  sive 
recessus,slvemalinas,sive  ledones  ""  peragat,  varios 
semper  naluraecerlosque  recursus  non  praeiermii- 
tit.  Quiil  de  Nereis  *',  icrreiiisque '*  aninvauiilms, 
surculis,  herbis?  Num  "  similiter  sua  tempora  obser- 
vanl ,  quibiis  in  fceius,  flores,  folia,  fruclus  e?«*fn- 
4)ant  *'?  Ac"  simpiiciier  diceudum,  nulla  corporea 
creatura  est,  viiali  molu  vegetata,  quae  non  ad  prin^ 
cipium  molus  sui  reverlalur/Finis  enim  lolius  ** 
inotus  est  principium  sui;  iiou  enim  alio  fine  termi- 
nalur,  nisi  suo  priiicipio,  a  quoincipiimoveri,  el  ad 
qiiod  redire  soniper  appctit,  ut  in  eo  desiual  atque 
(piiescat.  Et  non  solum  de  partibus  sensibilis  muudi, 


5.  Disc.  Videtur  plane.   Ex  sensibilium  quippe  D  verum  eiiam  de  ipso  loio  id  ipsum  inteiligemlum  csi. 


Baluralibus  argninenlis  ad  piiram  spiriuialiuin  re- 
rum  cognitioneiii  verae  raiiocinaiiouis  progressio 
poiest  pervenire.  Mag.  Considera  itaque,  utjum  isti 
locales-lcmporale.^qiie  hujus  imiiidi  visihilis  parliiiin 
recursus  vacanl  quodam  iiiyslerio,  ii:  ciie.  Disc.  Va- 
care  eos  mysierio  non  facile  dixerim;   niiiil  ctiim 


Finis  eniiu  ipsius  principium  suum  esl,  (juod  appo- 
lil,  ei  qi!0  reperlo  cess.'diii,  non  ut  subslaniia  ipsiu.s 
pere;>t,  sed  ui  in  siia»  raiiones  ,  ex  quibus  profect.is 
est,  levcriaUu^'*.  Praeterit  enim,  ait  Apo.Moiu^  , 
(iyura  lntiiis  mundi.  Quam  apostolicam  sentcnliam 
sancius  iMe:-  Augusliiius  brevitcr  exfosuii,  dicii-  : 


VARIAE  LECTIONES. 

•  CF  sit.  '  etiam  oni.  A.  ^Aqnad.^  ^'SicCF;  A  dnciiur.  *  el  om.  A.  *  A.  scriptnrae  dininae. 
♦  CF  coni/wjrtidr.  ^  CF  7iostri  cnrdis.  ^  r.uriifuum  om.  A.  '^SicC.V  \  k  nox  redirc.  '^  SiicCV ;  A.  carpenies. 
'^'AHf.  *' SicCF;  A  ^Horf.  ^^*  .\  iiupervacaneurp.  ?.<;•  dicere.  ^*  klecjes  nuturalcs.  '^  A  dicivio  nono.  C 
ttnnoei  x" ;  F  wnr  fl  x".  '■  A  J^c/mo  orlavo  ;  C  xxxci  viir;  F  xx-  cl  ¥111°.  .'-^  A  duo  pr.iedicla.  '•'  A  re- 
,nrs}on':s  f.une.  '^  *  Sic  CF;  L  si«/e  mciuiincs  sivf  sgrolinos?  .  ""  Sic  CF  ;  A  acris.  *'  Sic  CF  ;  A  ferrcn-s, 
"^SicACF      '^  'ict.i' :  A  critmpu/u:    ~-*  A£/.    ■'-•  .olius  iUM.  A.     ^^' A.  rcvertal. 

Patrol.  CXXII.  28 


fiC7 


JOANNIS  SCOTI 


868 


Figtira,  igilur  '  nan  naturit,   naiurani  pro  esseiiiia,  A  iieqne  quiescii ,  doncc  pcrvenial  ad  fiiieni,   queiii 


iit  iiesiimo,  mulaiis,  nsii  fiequeniissiiiio  graecae  la- 
liriacqiie  '  olociuionis.  NainGraeci  yjffjv  pro  0J3-t«,  el 
oOcriav  pio  fxtaet  saepissime  comniuiaiit.  Koruiit  si- 
qiiidein  nomiiiuin  proprielas  esl,  owc-ier/,  id  esl  essen- 
iiain,deeo,  qnod  nec  corrunipi,  nec  aiigeri,  nec 
niiiiui  in  oinni  crealiira  sive  visibili  sive  inieiligibili 


pciit,  quid  polcsi  huuiaiiae  nalurae  necessarium 
iiioluiu  "  proliibere,  coinpescerc,  sistere,  ne  ad  id, 
<j!jod  naiiiraliier  appeiii,  valeal  pcrvenire?  NuIIa 
eiiim  creuluracsl,  q4;iae  velil  vetappolal  '•  uiliii  esse; 
rugit  auieni,  ne  ei  coiiliugal  iioii  esse,  praeseriim 
duni  omne ,  qiiod  ab  eo ,  qiii  vere  est,  el  super  esse 


polo&l,  praedicari ;  yvffiv  vero,  hoc  esl,  naluram  de  est  '*,  faciuiu  esl,  ad  nibilum  icilire  dillioile  esl  "■. 

generatione  essenliad  per  loca  el  lempora  in  aiiciua  Si  vero  aliqua  orcasione  iiatura  Deo  similis  a  prin- 

maleiia,  quae  el  corrunqii,  cl  aiigeri ,  et  miuui  po-  cipio  sui  per  dissimililuuinem  reniola  fuciil,  seinpcr 

lest,  diveisis(jue  accideniibus  aflici.  Ouffia  namqne  ad  suum  piiiicipium  •"  redire  coiuendi»,  ut  similitu- 

cx  verbo  tlui  derivalur,  quod  est  suin,  cnjus  parti-  dinem,  quam  corruperal,  recipial.  Si  enim  ignis  isie 

cipium   inasculinum  wv,  femininuni   uZaa.;   iiule  *  visibilis,  in  aliqua  matcria  ardens,  llammarumque 

ovo-tK.  *v(7tf  aHiem  ex  verbo  ^vowat,  id  '*  esl  nascor,  suarum  cumas  erigens,  seinpcriii  allum  temlil,  nullo- 

vcl  piunlor,   vel  generor.   Omiiis  ilaque  crealura,  que  suae  flagraiiliae  moluimapetit :  quarationeignis 
quaiiium  in  suis  ralionibus  subsistit,  eivcri«  «st;  in  "  iileintelIigibilis*'substaiiliacadimaginemDeicreata(» 

(liianlum  vero  in  aliqua  materia  procreatiir,  j^vtrtc  "•  credibilesitinimismorlisatque-^miseriaeHiossesem- 

Vcruiitaiiien,  Ut  diximus,  sicul  apud  Graccos  ov(7t«  per  deliueri,  ut  in  sublimia   vitae  bealiludinisque 

pro  f-J(TH  ci  ^-Octr  proo-iffia,  iia  apud  Latinos  essen-  jiaiurali  appetilu  ,  el  conditoris  gralia  ad  viiaiu  ** 

lia  pro  iialiua  ol  nalura  pro  e'sseiuiu  indiirerenlcr  „ou  valeat  crigi?  Hoc  "  auiem  dicimus,  noii  quod 


I 


( 


constituilur,  salva  lamen  singujarum  signiticaiionuin 
proprietale.  Essciiliam  itaqiie  rerum  sensibilium  ® , 
quam  praefaius  Pater  naturae  signilicavii  apptlla^- 
iione,  perpeiualiier  permansuram  esse  vera  ^  raiio 
fi.lucialiter  astruii,  (luouiam  jn  divina  sapieulia  in- 
commutabililer  *  iilira  omiiia  loca  el  i/empora  om- 
liemque  niuiabilitatem  facta  cst.  Naluram  vero  per 
loca  cl  lempora  gcneratam,  ceterisque  accideulibus 
;m)biia!i> ,  iiUervaUoa  conditore  omniiau  praedcriuito 
periuiram,  noiiio  sapionliae  sludiis  instructus  potesl 


natura  iu  onmibiis  iieqiialitor  futura  sit  beata,  scd 
quod  in  omnibus  morie  ei  mi:>cria  futura  sil  lihera. 
Esse  enim  ei  vivcre  et  aeiernaliter  esse  camnuine 
orit  omiiibus  ei  bonis  ei  malis;  bene  aiitem  ct  beats 
esse  solis  aciione  et  scieiuia  perfeciis  propriuin  ei 
speciale  eiil  Aul  qiiomodo  verisimile  poiest  appro- 
bari,  ut  piissimus  raiionabilis  naiurae  conditor  ra- 
lionabilem  ipsius  motum,  rie  euin  altingat,  prelii'- 
beat?  iS^ecsohunad  baec  cogiianda,  credenda,  in- 
tcUigonda,  boc  est,  quod  omnia  ad  principium  mo- 


ambigere.  His  igitur  et  bujusmodi  seusibilis  mundi  ^-  uis  ot  causas  principales  naturaii  lege  cogente  re 


et  universaiiter  et  pariiculariter  nictibus,  recursio- 
nibus  "  ,  cerlissimisque  a  principiu  mutuum  resli- 
tuiionibus  ad  id  '"  ii>suni  priiicipium  —  dum  eiiiin 
moius  rcrum  ab  eo  incipii,  principium,  dum  vero  in 
ipsum  desiuil,  fiiiis  solot  appellari ;  nam  ct  npud 
Graecos  priiicipium  TiJ.oj ,  id  est  Kiiis,  appeilaiur, 
indiscrete  quidem  dicenies  principium  et  Hiiom  rilo: 
—  quid  aiiud  nobis  mysticc  intimatur  ",  nisi  rcdi- 
lus  nostrae  iiaturae  ad  principium  suum,  a  quofacla 
esi,  el  in  quo  ei  per  quod  movelur,  et  ad  qiiod  re- 


deuiit,  exempla  rerunt  sensibiiium  attrabunt,  veruin 
ciiam,  qiiae  sulo  meu.lis-ooiituilu  considcranlur :  ut 
Siini  disciplinae,  quas  pbilosopbi  liberales  vucant  **, 
cx  quibus  paucu  ad  id,  quud  suadeic  vulumus,  i:i- 
Iroducerc  necessarium  viduu,  iii  libi  uiorosum  noa 
sit  atque  superlluuiu. 

i.  Disc.Meque  mibi  ni0!"0sum,  neque  superfluum 
videlur,  sed  valde  uiile  ei  cuminoduin,  ut,quomodo 
ex  muiibus  rerum  sensibiiiuin  quaedam  exempla  de 
reditu  naturae  assiimpta  suiit,  iiaeliam.ex  iutelli- 


dire  semper  lendit  **?  Generaliter  in  oninibus  bomi-  gibilium  contemplationibus,  quae  sola  menliscoB- 

nibiis,  sive  porrocli  sint,  sive  impeifocii,  sive  puri,  cepiione  peicipiuntur,  ad  euiidem  icdiium  suaden- 

sivc  conlanuriaii,  sive  veiitatoni  cogtiosceutos  in  dum   iuiioducaiiiur,   praeseriiui  cum  majuiis  vir- 
Chiisiu  ieiio\ati,  sive  in  tejiebris  igiioiantiae  in  ve-  ,.  tutis  sint  ad  facicudam  rei  dubiao  fidem  argumenia, 

len  Iiomiiif;  dclciui,  unus  atqiie  idem  naluralis  ap-  quae  ex  inconcussis  verarum  artium  regidis,  quam 

peiiiiis  eslessciidi,  et  beiic  cssondi',  ctperpetua}iier  qiiae  cx  corporalium  scnsuuru  conjecluris  compa- 

es.seiid.i ,  ot  '^  iil  sancius  Augustiiius  broviicr  com-  raniur;  iicel  ct  illa  sino  railiiUis  ct  inlclligentJae  du- 

preluMiriit,  bealy  vivciidi  miscriamqiie  fugiendi.  .VIu-  calu  nec   iuveuiri   tioc   approbari    pussinl.   Ucrum 

tus  namijuo  isto  foiioiier  vivendi  et  siibsistcudi  ab  namquc  sensibiiium  veram  ougiiiliunem  solo  corpo- 

eo,  qiiiscmporct  Lcne  est  ''ct  "  omnibus  inest.  Et  reo  sensu  impossibile  est  invcniri.  .\l.\c.  Quid  libi 

si  cinnis  inuius  naturalis  neccssario  nondesinit,  videlur?  >'omie  arsilla,  qitae  a  Craecis  ditiiur  Dia- 

VAfllAE  LECTIONES. 

'  igtlnr  om.  A.  '  A  lulmaeoe.  ^  %(:  C.K  ;  A  undc.  *  S;c  CF  ;  A  ifHoA.  '  .\  fJTi.-  esl.  *  CF  seniititium 
terum.  '  veiaatn.  A.  **  Sic  ri' :  A  incommuiaOilis.  '  A  TecursiO)iibUf.iiue.  '"  iti  uin.  A.  *'  A  intimant. 
'^  Sir  CK  ;  A  lendil  tedire  semper.  '*  el  om  A.  '*  Sn;  CV  ;  e.w  uiii.  A.  '^  e(  um.  F.  **  »Ht»tM;n  om.  A. 
'^  SicCF;  A  quae  i)u/(  vei  appe///.  '*f5/om.A  "  «/ om.  A  ^''S'h- CV;  .\  r,;  pnncipinmsHum.  *'SicCF; 
A  ignent  illum  inlelligibilem.  "Ae/.  *^  SicCF  ;  A  a(/yo/a.  **  tjic  CF;  A  Aos.  *' Aquas  vocunt  philoioplii 
tiberates. 


889                                     DE  DIVISIONE  .NATURAE.  —  LIBKU  QUiNTLS.  870 

li!otic«,  f:l  (lufiniJur  Iiene  dispiitandi  sciciiiia,  ptmn  A  Mn  secutnlMn)  natiu;mi,  s^^i  soom.!nm  coi:sueiu»lU 

u:niiiiiii)  circa  ouatKv,  vclitli   circa  proprinin   sui    *■  neni     loqKetilium   subsisi^ro  Ari>lot<:!o9    ciiin  sui^ 

piincipiiiin  versatur,  ox  qiia  omni*  divisio  el  mulli-  seclJiloribiis  approtiat,  vel  <]«  causi^  aiqm;  '"|jerso(ii« 

piiciiiio  eonim,  ile  <|<iibus  ars  ipsa  dispuiui,  iiichoal  speciaiibiis,  quoii  loiige  a  naiiira  rcrum  (iislat.  Nain 

per  goiiera  gcnerali&sima  ineiliaque  gi^nera  U)»<jue  ad  dum  "  Rlielorica  de  CMiiiinDnibiiS  locis.  qiii  ad  '*  na- 

lormas  et  species  specialissinias  desceiideiis,  ei  iie-  lui^am  rerjim  perlineui,  iractare  iiiliiur,  non  suas, 

iiim  complicatioriis  regulis  per  eos:!em  gradiK,  pcr  scd  Dialeclicae  arripil  paries.  Floe  aiitem  dioo,  non 

T|uo>4    defjreditur,   doiiec  ad  ipsamoCffiav,   ex  qua  qiiod  omniiio  Grammatica  et  Khelorica  "  suis  ve- 

e;;rcssa  esl,  perveiiiai,  non  desiiiil  redire  iii  eam,  luli  principiis  Ciirueriitt,  cuni   una   ex   lilera,   a!- 

«jua  seiiiper  appetil  qiiiesceie,  el  tirea  eam  vel  so-  tera    ex    hypolhesi  ,    hoc   esl,  linila    qitacsiione 

lum  vel  maxime  inlelligiltili  molu  coiivolvi.  Quid  de  intipianl    'S  et  in  eiisdein   resolvantur,  lioiie  scri- 

.•\riihmeiica  diceii.lnm?  iNuntjuid  el  ipsa  a  monade  hemji    cjuidem   scienlia   in  lileram ,  bene  dicejiiir 

iiicipiciis,  perqiie  *  diversas  numerorum  species  dis-  vero  periiia    in  hypoihesin,  sed  (juod  va!idioris  vi- 

cedeos,   ilerum  fucla  n^soluiione   ad  eaiidem  mo-  goris  sinl  ad  approbandas  "  vel  uegandas  quaesllo- 

nada  redil,  ulira  qiiam  ascendere  nescii  ?  Ncc   im-  nes,     quae    de    reruni     inceriarum    inquisiiioiii- 

nieriio,  tum  omnes  "iiumeri  numeroriimque  spccies  B  b"S    fiuni,    argumenla   ex  rialur»  rerum   sumpia, 

nh  ea  iiicijiianl,  el  iii  eam  (lesiiiaiit,  et  in  Ci.  vi  et  quam  cx  huinaiiis  inventioiiihusexcogilala.  Humaiiis 

poieblaie  suhsisiaiii,  qiiemadraodum  omnia  genera  siijuidem  argumentaiioiiibus  ei  bene  scribeiuli   ct 

oiiiiiesque  spe(.ie-s  rerum  cctitinenliir  iii  ouo-tot  aique  ^^f*^  dicendi  ars  ei  facl^t  ei  reperta  esl.  Disc  (lur 

SJjlvantiir.  Non  aliler  in  (ieomclria  seniiendum,  ^iiiae  ilaqtie  in  numero  Uberalium  disciplina^m  compu- 

eadem  ralione  a  principio  sui,  quod  Graeci  anazlrjv,  laiitur,  si  secundum  naiwram  iion  suiit ,  sed  seciin- 

Litiiii  signiim  vocaiil,  incijuciis,  per  plana  solidiique  duai  humana  niachiriamenta  ?  Mvc.  JVon  a!i;un  oh 

scheinata,  supcrlicies  ,   et   laieia,  angiilos  quoque  causam   vidi^o^  praeter  qiiod  matri  artiiim,  quui 

componens,  loiigiluiinis  ei  ^latiludinis,  profundita-  ^^^  Dialoctica  ,   s^mper  adhacroanl '•.  Sunt   ciiim 

lis  etiam  spaiia  perlicit.  Quilius  omiiibiis   reselutis  ^eliiii  qiiaedam  ipsius  brachia  rivulive  ex  ea  ma- 

ad  propriiim  siii  principium,  qiiod  esi  siguum,  in  luiiites,  vel  cerie  iaslrumeula,  qiiibus  suas  iiitelli- 

quo  tola  virtiis  ariis  coiisislit,  regreditur.  Quid  de  gibiies  inveiiliones  huinauis  usibus  manifcsial.  b\^.c. 

y"  Musica?Nonneel  ipsa  a  ijrincipio  sui  *  imipil,  qiiod  *'i''C  respoiisioni  noii  usijueqnaque  conliauixerim  . 

vocant  lonum,  el  circa  s>mphonias,  sive  simpliccs,  ^eri  iKia.ijue  similis '^  est.  i*ok'si  cnim  raiion;iL'.Iis 

sive  compositas,  movelur,  quas  denuo  resolvens,  to-  auima  itur«  semciijisam  de  liberalibus  discipliiiis 
niim  sui,  videlicet  principiuin,  repetit,  quoniam  in  C  iraclare,  absque  vocis  arliculiUae  diseriae.jiJc  ora- 

ipso  ipsa  lota  vi  *  el  i>oleslalesubsisti(  ?  Qtiis  aulcm  tionis  slrepilu.   Sed  qnod  iiislal  ct  au  praesoiilciii 

^    ignorat  Astrologiam  ',  cujus  maxima  vis-^^t,  uiolus  acliouem  aliiiiet ,  videudum  csl.  Mag.  Qtiid  esliie  '*'  ? 

siderum  pcr  loca  el  lempora  eoiisideraie,  ab  atomo  5.  Disc.  Quid,  iiisi  ul  auctoriiaie  approbcs,  piit)^ 

cursuni  suum  incipere,  inque  ipsum  resoluiis  tcm-  cipiiim  naiural'itm  moiiium  fiaeniqne  iJ  ipsum  cssc 

porum  spaliis  suum    recursuin   lerminai-e.  Videsne  el  iii  millo  dislaie.  Wag.  Si  hoc  quaeris,  audi  bca- 

iiaqiie,   quomodo  praediclae     raiionabilis   aiiimi   "  tum  ll<!i.iuuim  iu   decimo  liOiio  c;tpilulo  de  Aiuiii- 

cc.mopliones  piincipia  siui  rcpeuiiil,  iii  quibus  liiiein  guis  luquciilem,    Omne  ,   inquii  '%  quod  secunduiii 

motiis  sai   constiiuuiil?  Principiujn  quippe  et  fiuis  uuiurum  movelur,  per  cuusum  omnnio   wovelur,   et 

(II  hisomnibus,   iit  praediclum  est,  id  ipsum  cst.  o^ime,  qiiod  }jer  causam  movi'tur,per  cuusam  omnino 

Uisc.  Plane  vidco,  el  modus  iste  argument:iliouis,  ^^  ^*'.'  '^■*''««  auiem,  (juod  per'causcnn  esl,  et  per  cuu- 

qui  ex   intellijiiliilibus  sumilur ,    ad  rens,   dc  qua  *'^"«  movetur,  prhu:ipium  quidem  habel  omnino  es- 

iiimc  agimns  ' ,  crcdiliilem  facieiidam  muUum  valcl,  scfidi  ipsum ,  per  quam  eat ,  el  exqiui  ad  esse  inchon- 

ui  arbilror.  Ajjitur  autcnt  de  rediUi  natnrae.Venin-  tum  esi ,  cuumn  ;  fmemvcro  movendi  eandem  ,  per 

laiiicn  cum  cx  Iii;er:ilibus  discipliiiis  praeiatas  at-  q''ainmovelur,  et  ad  quam  adducilur,  cattsam.  Omne 
iraxeris    argimieiUationes  ,   cur  Graniiualicam    et  D  uutem,  quod  per  caitsam  cl  est  et  movelur,  el  *°  (jeni-- 

lihcioricam   prjelenniseris,  non    salis  video.  MAt.  luni  pi-vr&us.  Si  auleni  moii  fmis  e&i  ipsa  ,  per  quaiti 

Non  unam  ob  caiisain  [iraclermissas  esse  cog:iuSiCe.  inovelnr,  cuusa ,  eadem  prorsus   esi  ei  *',  per  quam 

Primum  quidem,  rjuia  ijisae  diiae  arles  veluli  qi:ae-  faclum  esi ,   cl   cama.    l.na  itjitur  omnis  uicuimic 

dam  membra  Dialccticae  multis  plilosophis  nun  in-  existeniii  ei  moli  secuudmn  naturam  ul  .prinoi^r.niri 

coiigrueexislimatilur.   Deinde  brcvitaiis  occasioiie.  el  /inis  causa,  per  qi-am   el  e^t  et  movelur  omne , 

l'osliemo,  uuoil  non  de  rcriuu  naliira  traclare   vi-  qnod  en  cl  movetur.  Aclivc  namque  subsiiieus  vo- 

dciimr,    sed    vel  de  regulis  huiiiaiiae  vocis,  (jiiam  i.miu  ci  fiicit  ftciu  divinilus,  ui  priucipiinn,  ei  •.  ,.t'- 

VAlllAt:  LECTIONhS. 

.  '  A  suum.-  *  A  per.  ^  A  tjnxnis.  '^  et  om.  A.  ''  Sic  CF  ;  A  suo.  Sic  CF;  A  el  vi.  »  AAstroloqinm 
tgnora:.  *>  \  animae  ruiiaii:ib!lis.  »  Sic  CF ;  A  rt^i/«/-.  '"  Sic  CF;  A  ««/.  "  Sic  CF  ;  A  ru(/i.  '^  SicCF  : 
A(//-0((,/.     »J    \  Gnimtnalica  €t  Uheloricn  omnino.     ^*  CV  inripiat.     '*SicCF:  \  probanda.t.     "^  Sic  CF  ; 

A  ■i'll!n>'rent.     "  Sic  CF,  A  veiisimile  namque  csl.     "  Sic  C;  AF  Quid  isluc  ?     ^"  /.')r/.v(7  om.  A.    '"  el  om    A, 
Sic  CF-  A  ei  eil. 


871  JOANNIS  SCOTi  &T2 

miilii  el  auraliit  moUi ,  proinde  ui  ftn.s  ct  finit.  Si  \  vel  lucis  ipsius  occasu.  Saiiilas  iion  loco  dcseritur, 


uuiein  omne,  quod  movetur,  eU  ct  facium,  per  cau- 
sam  esl ,  el  movelur,  cl  faclum  at ;  cmne ,  quoc^  uoit 
per  amsam  eal  ,  ucque  facluin  esl ,  uerjue  profccto 
mobile.  Non  enim  moveiur,  qnod  per  omnia  in  om' 
nibus  essendi  causam  non  habet ;  si  autem ,  quod 
caret  cuusa ,  omnino  eliam  immobile ,  immobile  igi- 
ittr  divinum  ;  essendi  quippe  nullum  fiabet  causam , 
et  omnium,  quae  sunt,  subsistii  causa.  Animadverte  , 


sed  dolore.  Siiniliier  vila ,  bealiiudo,  sapieiiCia , 
omnesque  virlules.  non  aliter  relinquunlur  nisi  '* 
suis  privaiionibus,  niorte  scilicei,  miseria,  sU-lii 
lia,  viliisque.  El  sicui  cuiis  iiuniani  corporis  icprae 
coniagione  deforniilaloque  percuiiJur,  sic  humana 
naiura  superba  inobedienlia  infecla  ei  cornspta  esl , 
deformisque,  el  couditori  suo  dissimilis  lacta.  Oe 
qua  lepra  cum  divinae  gratiae  medicina  liberaiu 


4|uonioi.lo  causam  omniuin  rerum  et  finem  id  ipsum      fuerit,  in  pristinam  revocabitur  fornwsitatem  :  nia- 


tesse  evidenlissijne  dispuiai.  Disc.  Animadverto. 
Sed  quid  ad  praesenleni  quaeslionera  periineat, 
non  inieliigo.  Non  enim  de  Deo ,  qui  esl  principium 
ta  iinis  omninm,  quoniam  cx  ipso,  et  per  ipsum, 
ei  in  ipso,  el  ad  ipsum  sunt  omnia,  videris  discu- 


gisque  dicendum,  quod  ipsa  natura,  quae  ad  ini.i- 
ginem  Dei  facla  cst,  suae  pulcliriludinis  vigoroni  iii- 
legritatemque  cssenliae  nequaquam  perdiuit,  netiue 
perdere  potest.  Divina  siquidem  forma  semper  iii- 
commutabilis  permanet,  capax  tamen  corruplibi- 


lere,  sed  de  principiisisensibilium  rerum  tenipora-  B  liura  poena  peccati   facla  est.  Qnod  «x  verbis  beal» 


iibus,  sive  per  geueralionis ,  sive  per  localilalis 
raolum,  deque  conlemplalivis  inteUigibilium  in- 
cboamenlis,  quae  animo  percipimus.  Ac  per  hoc 
qiiorsura  isiaec  S  quae  a  te  dicta  sunt ,  de  Deo 
cxcnipla  tendanl,  nondum  mihi  clare  patescit. 

6.  Mag.  Miror,  cur  lanlae  lardiiaiis  sis,  ut,  quor- 
sum  lalia  lendunt,  non  clarc  perspiclas.  Num  * 
onmia  argumenla,  quae  ex  natura  sensibilium  ct 
intelligibilium  introduximus,  ad  hoc  respiciunt,  ut, 
quemadmodum  unumquodque  ad  suum  principium , 
sive  sensibile,  sive  inteUigibile ,  naluraliter  cogilur 
redire,  ila  eiiam  bumanam  naturam  ad  suum  prin- 
cipium,  quod  nihil  aliud  est  praeter  Dei  Yerhum, 
in  quo  et  facla  est  el  incommuiabiliter  sobsislit  et 


Gregorii  N/ssaei  possumus  approLare.  Aii  enim  iu 
capiiuio  vicesimo  ei  '^  seplimo  de  Iniagine,  iracia;i3 
de  resurrectione :  Non esi  incredibile,  inquii'' ,  ex com- 
mvnione  qualluor  generalium  elemeutorum  mundi  ad 
proprium  stalum  naturae  de  ccrpore  occulto  el  incor- 
ruptibili,  quod  resurget  **,  resolulionem,  hoc  eci,  re- 
ditum  rcsurgeiuium  corporum  ficri.  Non  eniin  per 
omnia,  quod  noslrum  est,  in  fluxK  et  iransmutaiione 
est.  Si  enim  esset,  reprehensibilc  ^*  universaliier  /ie- 
ret,  quod  nullum  statum  ex  natura  habet ;  sed  juxla 
subtiliorem  rationem  eorum,  quue  in  nobis  sunl,  qxuu- 
dam  quidem  slant,  quaedam  vero  ex  mutabililaie  pvQ- 
veniunt.  Mutalur  enim  per  augmenlum  '•  el  diminu- 
tionem  corpus,  veluti  vestimeiita  quaedam,  consequen- 


vivit,  rcversuram  esse  incunctanter  creuaraus  \C  tes  aetates  induttm.  Stat  vero  per  omnem  conversio- 

ceriissimisque   rerum    argumentatioiubus  roborati 

inlelligamus  *?  Si  enim  omnium  rerum,  quaesunt, 

ei  quae  non  sunt,  earum  dico,  quae  corporcis  • 

^ensibus  animique  coniemplationibus  succumbunt, 

eanimque,  quae  el'  corporalessensusmenlisque  con- 

luiium  prae  niuiia  suae  substantiae  et  ^  sublililaie  el 

aliiiudine  fugiuni,  Deus  principium  esl,  et  ipsum 

appetunl,,  el  appeiilus  earum  nulla  ralione,  ne  illuc 

perveniat,  prohibetur  :  quid  mirum,  si  de  humana 


tiem  "  intransmulabilis  in  se  ipsa  forma,  insilis  **  sibi 
semel  ex  natura  signis  non  dcsistens,  sed  in  omnibus 
secundum  corpus  transniutalionibus  cim  suis  nolis 
ingenitis  *•  apparel.  Subtralietur  '*  aulein  pcr  Da 
Verbum  ipsa,  quae  ex  passione  cst,  muiatio,  qutic 
formae  superaccidil.  Nain  veluti  facies  quaedam 
iiliena,  ipsa  per  infirmitulem  deformitas  jormam  dc- 
prehendit,  qua  deformitule  per  Dei  Yerbum  *'  circuin 
ablala,  sicut  in  Naaman  Sijro,  $eu  in  illis  leprosis. 


nalura ,  quae  specialiier,  ad  imaginem  et  similitu-  <lfMt  in  Evangelio  narrantur,  iterum  occulta  sub  pas- 
dinem  uuius  el  comraunis  omnium  principii  facta  sione  species  per  sanilatem  in  suis  notionibHs  reluce- 
csi,  et  credaiur  ei  inleUigalur,  quod  illuc  reversura  bil.  Jgitur  in  deiformitate  "  animue  non  fluxile  per 
sil,  unde  profecia  est,  praaserlim  cum  non  ita  inde  muiabiliUitem  et  irunsmutubile  est  •»,  scd  quod  pcr- 
profccfa  sil  *,  ut  omnir.o  priiicipium  sui  deseruerit ;  manei,  similiterque  innoitra  concretione  hahet,  no, 
in  ipsd  enim,  ut  ait  Aposlolus,  viwnus,  et  move-  ^  insiium  es/.  Animadverle,  quain  clarc,  quam  apeile 
mur,  el  sumus ;  sed  quod  quadam  dissimilitndine      praefalus  Nyssaeus  aslruil,  quod  non  soluin  fontw 

ziiimacad  iinaginem  Dei  facla  csl**,  vcium  eliam  iia- 
luralis  forma  corporis,  quae  imagiiiem  aiumae  iini- 
taiur,  semper  rncx)rrupiibilis  et  inoonnnutabilis  per- 
niait^at :  quicquid  vero.nalurali  corpori  cx  concrf- 
lionibus  eleinenlonini,  et  aniniae  ex  sor;iibii>>  ina- 
lionabiliuin  n  oiuum  superaddilum  esi,  iii  iliixu  ei 

VAKIAE  LtGTiOM:S. 

*  Sic  A,  C  rad.  corr.  ista  ;  F  istac.     *  Sic  CF  ;  A  i\tf»i.     *  Sic.  CF:  Aaeitimus.     '  Sic  CF,  A  iuielhsffnui 
■*  Sic  CF;  liiorporis.    '  et  om.  A.    ■"  et  oin.  A.     "  Sic  CF;  A  piidocia  esl.     »  A  rt  solari  liicc.    "  Sir  A.  F 
coniuitiune .  Ca   corr.    conluitwnc.     "  SiC  CF;  A  in  suis.     '»  Sic  F  ;  «•/ om.  A  :  C  in  cap.  xx  r/ ;n  vii 
quil   om.  A. 

qmcnlalionev).  ..,.^  .... 

'Shbnunamr      *'  A  ve/  veidum  Dci. 


propler  pcccaium  decolorata  est,  dicitur  recessisse. 
Simililudo  namq;ic  fecit  proximam  ,  dissiuiililudo 
longinquam..  Non  eiiiin  grcssibus  corporis,  sed  affe- 
ciibus  menlis  elongalur  a  Deo,  aut  ei  appropinqua- 
lur.  Localhius  inlervallis  solari  '  luce  non  rccedi- 
tur,  sed  vcl  oculorum  piivatione,  vel  conni\cniia  '*, 


11 


\^vri  1  .       V  v/. ......  .........  ../.w    ....    ,     .-    ...    V ~^..     -     ,    ~ --    - -f 

''^  dc  corpoYC  occulto  —  resurget  oin.  CF.     '"  Sic  ('.V  ;  A  incomprcliensibiU'. 
"  Sic  CF  •  A  eoerstonem.  "  "  Sic  CF;  A  in  snis.      '■'  Sic  CF;  A  ingcnui 

II      A     ....y    ..^tli.iiti     n..:  *i    l'    ai      rarr.        I.'    rlor^rmiliilJ  t.1    „c      1>I>1      V  -*    PSf    ATI1 


tn 


C  ei  cerr.  K  deformiiuie      *■''  cs  oin  V. 


is. 
-*  est  om.  F 


'«  Sif  CF ;  A  nu 
Sic    CF  ;  A 


10 


ZIT;  DF.  WVISIONK  NATLRAE.  —  LIBER  QriNTUS.  8"4 

coiTUpiioiic  sciiipcr  esl.  El  hoo,   ut  ail  ipsc,  sub  A  noslrae  naiurae  rliaracteia  gfssoiP,  qtiae  a  siioRc 
iigc.ra  Waaiiian  Syii,  el  illoruiT!  deceni,  (|uos  Evan- 


i,'»'.iMiiii  pursjatos  a  Domino  fuisse  nanal,  pulcUrc 
insiiiiiaiur.  liie  naiuque  Syrus,  ipsiqiic  decera,  hu- 
inanaiu  efligiera  non  perdiiieranl,  scd  soluuimodo 
iiiuiore  el  turpiiudinc  leprae  percussi  el  cooperti 
sunt,  ul  per  hoc  inteliiganius,  nalurain  nostrani  non 
fssc  perdiiam  vel  mulalan»,  sed  viiiorum  defonni- 
Jale  decoloratam.  Et  vide,  quautnm  iiicuncianier 
ipse  Syrus  humanae  naturac  gesscrii  liguram.  Naa- 
Hian  quippe  decorm  inierprcialur,  Syria  vero  cae- 
lesiium  contemplatio.  Nunqtiid  el  slc  huinana  nalura 
f:eret,  si  non  superbiret?  Decora  eniin  el  a>j  cae- 
lestium  conteinplalionem  condita  est,  sed  praevari- 
caiionis  causa  '  lepra  est  percussa.  Al  descendens 


demptorc  redempta  csl,  ct  qnptidio  in  siiigiilis  rctli 
miltir,  el  in  coiisummalionc  numdi  miiversaliter  ia 
oinnibiis  ei  ledimclur  ei  liberabitur?  Ihiirana  qnippo 
natnra  denaria  qiiantilaie  solel  significari :  aiiima 
nanique  elcorporeconslare  dubium  non  est.  Coipiis 
aiitem  qninario  niimero  polltl,  qnalluor  vii!e!icel 
elemenlis  corporalil)us,  ct  forma,  quae  illa  cotnpo- 
nit  elementa  el  formiriciil.  Aiiima  quoqiieqninario 
nnmero  non  dissonat.  Suiisistit  namque  inlcfieclu, 
el  ratione,  cl  diiplici  seiisn,  inieriori  profcclo  H 
exleriori,  viiaiique  motu,  quo  corpns  adminislraiiir. 
Deiiariam  homiiiis  quantitalcm  habcs,  v.l  opinor, 
qiiae  condiioris  et  nedeinploris  sni  gralia  de  omni 
superaddila   sibi   miseria  veiuli  .de   qiiailam  lepra 


in  Judaeam  Naanian,  rcdiensque  iterum  in  Syriam,  B  liberabilur,  et  in  nnum  redig«Hi!r,  nl  noii  tl^naria 


jubente  propheta  Elisaeo,  in  Jordane  flumine  lepram 
lieposuil,  cutisque  corporis  ipsius  renovata  e^l.  Nt;un 
el  nostra  natura,  dum  languorem  suum  turpitudi- 
nemque  suoruin  viliorum  lecognoveril,  i«  confes- 
sionem  miseriae  suae  descendet  * ,  inque  se  ipsam 
reversura  purgabitur?  Etquis  eam  purgabit?  Elisaeus, 
Dei  videlicel  salvalor,  vel  Dci  salus.  Nonne  noster 
Elisaeus  esi  Dei  Verbnm  Doininus  nosler  Jesus  Chri- 
sius,  qui  esl  Dei  salvaior  et  Dci  salus?  In  redeundo 
in  Syriam  nostram  salvabii  naturam,  boc  est,  duni 
ad  prisiinum  sialum,  in  coMtcmplationem  videlicst 
inieHigibilium  virtutum,  reverli  nos  jusserii.  Et  ubi 
purgabil  '  ?  In  Jordane  :  cujus  inlerprelatio  est 
ilescenaus  Domlni,  vel  descensus  judicii,  vel  poientia. 


qiiantiias,  sed  solus  intellectns  siniplicis  vcrilaiis 
pura  conlcmplaiione  nnitus  reinaneat  Qiiod  .signili- 
cari  arbilror  per  ipsum  leprosum,  qni  solns  ad  !)'>- 
niinum  reversus  est,  gloriam  Deo  <!e  sua  innnd.i- 
lione  referens,  ac  veluii  alienlgena  de+onginqniial»' 
dissimilitudinis  redicns,  Jiberalori  et  purgmoii  siio 
adhaeserai.  Ceteri  aiilem  novem  non  jam  rcpe:  ti  s-.int. 
Tota  siiuidcm  hnmana  nalura  in  solum  iiitellcctniii 
refundetur,  nl  nil  in  ea  remaneat,  praeicr  ilhim  so- 
lum  intelleclnm,  quo  Crealoreui  sunm  conieinphi- 
bilnr. 

7.  Sed  anlequam  de  ptTrgailone  nalurae  hinna- 
nae,  deqne  adunatione  ipsius  sibimet  el  condiiori 
suo,   ad  cujus  imaginem  facia  est,  tracteinus,  de 


\e\  terra  exlrema,  vel  ascensio  corum.  Ei  quando  ^  ipso  redltu  quaedam  dicenda  esse  non  incongrnum 


credimus  et  speramus  salulem  et  rcditum  Jiaturae 
nostrae  *  in  Syriam  caelcsUs  coniemplationis,  nisi 
quando  descendet  Dominns  in  gloria  siia,  tlescendet 
a4  judicium  vivorum  ct  inortuorum,  suam  •  poten- 
liam  manifestaiurus  in  lerra  exirema,  hoc  est  in 
line  mundi,  qiiando  caeluni  el  terra  Iransibunt  in 
ascensione  eorum,  hoc  est,  inexaUaiione  Sanctorum 
io  aeiernara  beatitudinem,_  vcl  cerlc  in  communi 
omnium  resurreciione?  Siqiiidera  resurreclio coin- 
Hiunls  omnium  ascensio  esi  ex  morte  in  viiam,  ex 
aniraali  corpore  et  corniptibili  in  spiriluale  et  in- 
c<)rnipiibiie.  Tota  autein  lepra  hunianae  naturae  ei 
corrupiio  exaggerabitur  el  converletur  in  Giezi. 
Ciczi  inlerprclatur  videm  vallem,  ve!  discissio  a  vl 


exislimo.  Nisi  eiiiiu  quis  priiis  edisserit,  qnoisuni 
cecidil,  ct  nndc  inclpil  rctiitus  naliirac,  et  per  quus 
gradus  ascendit,  el  quid  r.ppotil,  ci  in  ouo  dcsiniJ, 
non  faciie,  qnod  aslruit,  suatlebil.  Disc.  Nil  verlus, 
ul  arbilror.  Quis  cnim  naturae  rediium  facile  S!i;t- 
serit,  si  non  ante,  quo  cccidil*  et  quo  et  quoinodo 
reversura  sit,  certis  raiiocinationis  argiimeniaiioni- 
bus  *  approbarit?  Mac.  Dnde  cecidit,  ei  quo  peiva- 
nit,  nulli  fideliiim  incognitum  est,  PsaimJsta  di- 
cenle  :  llomo,  cum  in  lionore  esset,  non  iuieilexit, 
compnralus  esi  jmnenlis  insipicrtiibus,  cl  siuJtis  fa- 
ctus  est  illis.  Di-scrml  ilaquc  hoiiorein  (livinae  ima- 
ginis,  caelcsliumque  virtutiiia   aeqiialitalis,  cccidil 


D'. 


aulem  in  simititudinem  irrationabiliimi  animaliunt. 


siune;  lypice  diabolum  significaiiS,  qui,  uum'«it  ne-      Terrenis  naniquo  cupiJitalibns,  cariiiiJibusquC  tlcsi- 
qiiam  Salvaloris  nostri  servus,  sine  cujus  jussioni-      deriis  opprimitiir  nalura,  quae  ad.  caelesiia  app..',- 


bus  aui  permissionibus  maliiiae  suae  machinamenla 
non  sinitur  peragere,  semper  in  profundtun  nerdi- 
tionis  aeiernaequc  niorlis  non  desinit  prospiccre,  et 
ex  veritatls  contemplalione  meriio  suae  super1}lac 
iiiviiiis  discederc.  Lcpia  itaqise  nostra,  qnae  livore 
iijsius  invidiae  iraaginem  Dei  containinaverat,  iu 
ipsiiin  redigetur,  qiii.i  dolore  salutis  et  resiauratio- 
.'.is  noslrae  superfusus,  poena  ejus  curaulabitur. 
Quid  di-^am  de  decem  leprosis?  Num  ei  ipsi  ejusdem 

VARIAE  l.ECTIONr^. 

causa  om   CF.      *  Sic  CF  ;    X  desccndcns.      ^  Sic   CF  ,  k/tn/rvi 
■iuam.     "^  CI''  ai^umi^nlalit  ubnsquc- 


tenda  el  diligei/da  naluraliter  csl  comlita  ;  irratin- 
nalhli  moiu  voivilur,  quae  raiione  irui  comparisLa- 
tur.  Non  enim  est  bestialis  motus,  qui  non  in  1;.»- 
mine,  postquam  peccavit,  non  Ucprehendaiur;  el, 
ut  certa  docet  raiio,  reprehcnditnr  in  homine,  quod 
laudatiir  in  bcsiia.  Qaare?  Quia  iu  besiia  irratiu- 
nabili.?  mctus  ;ir;iara!l'er  sub.sislit,  in  horaiiK!  vcii.- 
coulra  naturam.  Quicqiiid  aiitein  secundi!,.,  .iai. 
ram  ijisilnm  osl,  bonnm  est;  quicquid  vcio  c.iui;  . 

^*  A  nos:rae  nn(u,ie.      '   A 


«7S  '  JOANMS  SCOTI  ,  876 

iwUfram  sviperadJituni  «st ,  qtiamvis  ln  btslhVi  A  el  peccoAi  aboliuoiiem^\el  umniMm,ut  coniprehendens 
stibsuuiiia  bonum  sit,  honrmi  lamen  inconveniens  dicam,  malorum  termiuum.  Finis  iiaque  praescu- 
el  alietium,  Nec  aliur.de  humanae  naiurae  irraiiona-  lis  viiae  iniiiuni  esl  fuiurae,  el  inors  carnis  auspi- 
biles  niolus  superveneriinl,  liisi  ex  besliarum  suli-  .  cium  naUnue  resiitHlionis,  el  ta  aniiquam  incolu. 
staniiali  Lmpelu,  quil>us  pecccmlo  simiiis  facla  e&t.  niiiatem  rediUis. 
Quod  etiam  id€;>i   Gregorius  Nyssaeus  ies!alur  in         8.  Priiiui  igiiiir  humanae  naturae   reversio  esl. 


capilulo  decimooclavo  de  Imagine  ' ,  djcens  :  Ar- 
biiror  ex  hoc  prineipio,  siivJiuudine  videlicel  irratio- 
nabititim  animanlium ,  eliam  singulas  passiones , 
vsluli  ex  fonte  quodam  ini(ndaiionem  *,  in  hinnana 


quando  corpiis  solviiur,  et  in  quaUuor  eiemenla  sen- 
siliilis  muinJi,  ex  qiiibiis  coiisposiium  e.-it,  revocalnr. 
Secnntla  in  resuneciione  inipiebiiiir,  qiian.lo  iinus- 
quisque  suuin  proprium  corpiisex  eommiinio:ie  quai- 


vila  conditas.  Hanc  aulem  ralionem  confirmal  "^  ipsa  lnor  ek'menlori)m  recipiel.  Teriiu,  qiiamJo  corpiis  iii 

passionum  cognutio,  aequaliler  el  in  nobis,  e(  irra-  spiritum   imitabilur.    (y«ar/«,  qii:u»do  spiritiis,  et,  ut 

lionuhilibusmanileslala^.  Nonenim  jiislum  est,in  liu-  aperlins  dicam,  loia  hominis  natura  in  priinQnJialcs 

i»«nrt  natnra  'ad  divinam  speciem  formala  *  yassibilis  causas  reverielur,  qiiae  sunl  semper  et  incommula- 
affedus  perUibere  "^  principia.  Nam  nonsecundumfurO'  biiiier  in  Deo.  Quinta,  quando  ipsa  iiatura  cuin  suis 
reriKslifisahomiriisad  Deum  timililudo^nequeexvolu-  fi  t3i\is\s  movehhm'  in  Deuni ,  sicut  acr   raovetur  in 

ptateipsc.supereminensnatnraformctiur.Formidoquo-  hicem.  Eiit  enim  Deus  omnia  in  omnibus,   quando 


que,  eiferociias,  et  ad  id,  quod  plus  tst,  desiderium,  el 
ftd  id,  quod  minus  esi,odium,  el  omuia  hujusmodi 
longe  *  divinae  pulchriludlnis  charactere  sunl.  Haec 
ilaque  ex  irr^Uionabili  parle  humana   nalura    ud  i^- 


nihil  erii  nisi  solus  Deus.  iSec  per  hoc  conamnr 
aslruere,  subslantiam  rerum  periluram.sed  in  melius 
per  gradiis  praediclos  redituram.  Quoniodo  enim 
poiest  perirc,  quod  in  nielius  proltalur  redire?  Mn- 


ipsutn  alirusit.  In  quibus  enim  irnilionubiHs  vita  aU      latio  ilaque  bumanae  naluiae  in  Denm  non  subslan- 


conservulionem  suain  munila  esl,  haec  ad  humanam 
xitam  translattt,  passiones  factae  sunl.  li\  hoo  ita- 
que  irraiionabiles  motas,  qui  ucstiali  viiae  nalura- 
liier,  hunianae  vero  passibiiiier  insunt,  iiominem 
eecidisse  nullus  sapienlum  ambigit,  el  ex  hisitenim 
in  niorieni  torporis  et  soliiiioncm  corniil.  iNeque 
enirti  plus  iiiieriusveruere*  poluil.  Siqr.idem  iii  i.ia- 
lura  rerum  nihil  inferius  esl  viia,  ratione,  et  scnsn 


tiae  tnleriltis  '-  aesiimaiida  est,  sed  in  pristinuni  sla- 
lum,  quem  praevaricando  perdideral,  mirabilis  alque 
iiielTubilis  reversio.  Si  enim  omne,  qiiod  piire  inlei- 
ligit,  eflioiiur  iinunt  cuiii  eo,  quod  iiileliigitnr,  qiiid 
niirum,  si  noslra  naiura,  (jaaiulo  Dcum  lacie  ad  fa- 
cicm  coiitempiatura  sit  '*,  in  his,  qui  digni  sunl, 
qiiantiim  ei  dalur  contemplari,  ifi  nubibus  theorine 
asce.nsura,  unum  cum  ipso  et  ifi  ipso  fieri  possit? 


carente;  inlimum  aulein  omnium  corpus  corrupii-  Kcc  hoc  dicimus,   illoium  sensum  refellentes,  quj 

bilc,  qiK  ni.;m  ad  nihiliim  rcdire  nulla  natura  sini-  diciin!,  nullum  corpus   posse  **   nuitari   in    vilam, 

UT,  cmV!  ruina.e  suae  finein  posiiit,   inde  iterum  neqiic  ullam  viiam  niutari  in  corpus,  praeseriim  cum 

redire  inchoavii.  Finis  aulem  ruinae  soUilio  corpo-  saiicius  Pater  Aiigu.sliHtis  hoc  docere  "  videatnr,  scd 

ris  esl.  Ex  soluiioiie  iiaque  corporis  rediUis  nalu-  quod  in  hac  disputationc  de  naturae  redilu  Grogo- 

rae  proliciscilur;  ac  per  hoc  plus  niililatis  huina'-  rium  scqtiimur  Theoiogum  ,  ejusque    expobiiorem 

Ttc  natiirae  cor.tulit  niors  carnis,  qiiam  vindiclae,  Maximum,  nec  non  el  sar.cUim  Ainbrosium  in  (^xpJa- 

qu.imvis  poeiift  peccati  fuisse  aeslimaia  sil;  in  t:;n-  nalione  Kvangclii  secunduui  Liicam;   neque  cuipiam 

iuni,ulcarnissoIutio,quaeinorlis  nomincsoielappel-  suademus  creilere,  qtiod  ei  iiicredibile  videtur.  Pr.ie- 

!ari,  raUouabiliusmorsniorijsdicatur,  quammorscar-  diclorum  namque  reversionis  naturae  graduum  qni- 

nis.  Sieiiiiuhumaiiavilaiiiliaccorriipliliiii  carnerecie  damsuii(,iii  quiJsus  iheologoriim  Iradilio  nnivorsa- 

a  sapienljltus  mors  vocilalur,  qiia  ralione  ftnis  ipsiiis  lilcr  consenlil,  qiii.iam,  in  quibus  oinnino  {'iscr"pat. 

vilaensorlis  vocabulocensereliir'o,duiiiplusuemorle  Niini  de  rcdiiti  corporis  iii  elementa.  ex  quibiis  venit, 

iiberat,    quani  nioriem    rnonentibus   infeii?  Ilinc  iiei|<ie    ipbins    resuireciionii.    lempore  in   seipsum 
bealus    Maximus  iu  vicesiino  octavo  capitulo  de  p.  rocnrsu,  imlitis  dissonal  ab '^iiero.  D*  iransiiu  vero, 

Ambiguis  :   Fiimn,  iiiquit,  pyaesentis  hujus  vitae'  id  cst  Irausniulaliunecorpoiis  in  aniiiiam,vcl  animae 

iiijustum  esl,  ut  arbilror,   mortcm   nomiiiure,  sed  a  iii  causas  vcl  omnitim  in  Deum,  valde  dissimilis  st-ii- 

morle  ulicualionein,  et  a  corruptione  segiegalionem,  lentia  esl,  variumque  fere  in  omiiibiis  dogma.   Jlnlli 

el  a  servitule  Ubertatem,  et  a  perturbatiune  quietem,  enim  de  solulione^^solmnniodo  corporis  in  clemonia. 

ct  beliorum  inlerilum,  et  a  "  canfusione  iransilum,  et  dcquc  ejus  redilu  resurrectionis  momenlo  in   suum 

a  lenebiis    reditum,  el   a  dotortbus    requiem,  el  ab  propriiim  slalum  disputanl,  ei  nequc  jHiis  ascendere 

igncbili  pompa  silentium,  et  ub '*  instabiiitnU  otium,  videnlur,  quoniam  in  qualitalo  corpornm    post   re- 

et  ia-pitudivis  velamcn,  et  a  passionibus  refugium,  surreclionoiu  dispulationis  «uae  finein  consliluunl; 

VARIAE  I.ECTlOiES. 

*  In  capiiiilo  decimo  octam  dc  imagine  am.  C.F.     *  Sic  CF;  A  i»  inundalione.     '  confirmat  oni.  A.     *  Sic 
CF ;  A  mnnifesiut.     *  Sic  Cl'' ;  A  humnnne  naturae.     *  A  nou  formalao.     '  Sic  CF:  A  referre.    »  Sic  CF;  A 
longe  «  divinuc.      '  SicCF;  A  inferius  vivere.      "  Sic  CF ;  .\  censetur.      "  a  om.  CF.      "  ab  oin.  CF. 
"  {.V  iiboliciialem.      '*  Sic  CF  ;  A  non  in  substanliae  iitleriiu.      '*  A  conten-.plalura  esl.      ••  possc  om.  A 
"  Sic  CF ;  A  diccre.     '"  Sic  CF  :  A  dis'oluiioncm. 


877  DE  DIYISIOM:  NATLTiAE.  —  LIBER  QUINTUS.  878 

iran^nisioii,'^!)  vm  Cor[>o!inn  in  aiiiiiias,  el  amwvA- \  nis  sciunduin  bcne  fultirnm  conveTtlouim  in  Spiritu 
iiiiti  iii  r;!iis;is,ei  c.Tiisariiiii  iii  nciini  qi,iiil.tin  peiiilits      tancto  per  gruliatn  incarmili  Uei  ubsurbcbiHir  caro  ab 


iic^aiii,  (|)ii  l:im  caiilc  diiiiilant,  in  lanuiui,  iil  eliaui 
liuiiMi:i(.itein  Ciiiisli  iii  ilivinilalen)  convcrsaia  iuissc 
(licerc  non  aiuleanl.  lCi  ({uoniaiu  iliornin  non  esl 
jMaclccniiUciiiia  aiiciuriias,  (]iNd  dc  lioc  scnliani  ', 
iiieviiei'  coinnionioraro  dcbcinus.  Bcaliis  Amelins 
Aiigu->!iiiiis  iii  dcciina  KxcnuMi  sui  ':  1'riiniiin,  i:i- 
qnil,  illud  (irmissime  teneainus,  aniinae  luiinram  nec 
in  nalHram  corpnris  conveni,  tit,  qnuegiim  fuit  aniinci, 
fiat  corpiis,  »ec  in  ndlnram  animae  irrationalis,  ut 
qitae  fuil  aniina  lioiniiiis,  fiat  pccudis,  nec  in  nalnrnm 


anima  in  spiriti/i,  anima  lero  a  Dco,  ijui  est  vere  vitn  ; 
ipsnin  (j'.uppe  singulurissiinum  per  omtiiu  lolum  lola 
aninia  munifeste  liabiluru  esl.  Ki  simpliciier  dicen- 
dum  :  per  conversionem  a  pruesemibus,  circa  quae 
nitiic  sumus  et  convolrimnr,  omnia  in  falnro  osleiidet, 
(juiie  iioslra  SHnl,  ipsa  diriun  resurrcclionis  ijralia,  vl, 
sicul  liic  nos  absorjisit  mors  vulidu  per  peccainm,  sic 
iltic  illii  jusie  ir.firmata  deponutur  pcr  graliam,  In- 
Uicre,  qiiani  clarc  el  aperle  prucfiiii  iheolugi  redi- 
luni  coiporis  iii  animani  iiicimcianler  cdocenl.  El 


Dei,  ul  quae  fuil  aninia,  [iat  qnod  csl  Deiis  »  ,  aniue  „f.  q„is  lorte  nos  cxisUinel,   uullum    h.liiiae  iiiiguat 

ila  vicissim  nec  c.orpns,  nec  aninutm   irrulion,ibi!cin,  aiiclorem,  qui  liuic  ralioiii  adiiiKUionis  nalurac,  iiuc 

nec  subitnntiam,quae  Dens  estyCoiuerti  el  fied  uiii-  g^i^  j^  reditu  liiferioruiii  iti  stqicriora  favcri!,  pussc 

mam  humanam.   Vides ,  qnemadmodnin  negal,  ani- B  i„ve„i,.e  ^   [jeaij  Amljiosii   senienliam   iiilrodnccrc 

niam  liumanam,  Iioc  esi  naiuram  raiionabilom,  con-  eonvcnil  iii  ekpostiione  in  Lucam,  co  loci,  nbi  ile 

vorli    possc   in   Dcuin,  ncque  corpns   in   auiinam.  jnnVm-Q   illa   Evangclica    iraclal,   Iria  sata  siinilae 

lioclliiiis   (luoque   iii    scciiinlo   lil>to  de  Trisiitaic  :  abscoiidcnie,  donec  fcrmeniarenliir  in  muiiii.   Apo- 

yon  est,  inqnit,  humniiu  nnima  in  divinitatcm,  a  quu  ^tolns,  iiiquit,  non  in  cnrne,  scd  m  spiriiu  ambntiire 

ussiimpta  esl,  permutata.  Qnod  si  ncque  corpus,  neqne  ,^„5  praecepil,  ut  sandificali  per  lavacrum  rcgrncra- 

animu  m  aivinitalem  poluit  verti,   nullo  modo   fieri  ,-^„:^^  x-elerem  hominem  cum  suis  dcsiderih  exuenlcs, 

potinl,  ut  liumanilus   convertcrctnr   in  Deum.  Muho  j^^^i,^^-  „o,„„*,  f/iti  secundiim  Chrislum  crcaiur,  non  i.i 

minns  vero  tredi  poicst,ul  mraque  in  se  converlercn-  ^,^^^^^,^,^,  m,,.^,^  ^ed  in  spirilus  novitat,  gr.ulhimuy, 
lur,  quoniam  neque  iniorpuralitos  iransire  ad  corpus  ^^^^-^   ,,^,^,.^   resurreclioids    leinporc   incorrupiu 


poicsl,  neque  rursus  e  coiiverso  corpus  ad  incorporali- 
tntem,qut,ndoquidem  nitllu  liii  incleria  subjccla  coin- 
munis  csl,  quae  aUerulris  siilisinnliarum  quulilalibus 
perinutelur.  In  liis  vcil>is  pracdicloriim  auclorum  iiil 
aliud  daliir  inlcliigi,  ([uam  nuilam  corpoream  iialti 
jam  in  incorporcam  posse  mulari.  Qiiorum  seii 
liani  j!on  stdum  noii  rcprelieiidiinus,  veruin  eliani 
rtiieiilcr  accipimiis;  ilieoiogos  aiilem,  quigracce  loculi 
siiiil,  aiiler  sonsisse  iuui  ignoranu.s.  Quor-.ini  dicta 
qiiaunis  in  praecedenlibus  dispulalionis  litijiis  libris 
Iriqticnierde  redilu  nalurae  inlroduxcrinuis,  eadet» 
ot  nunc  rei»eierc  necessariuin  judicamus.  Beaius 
Gregorius  Tlieologiis  in  EpitOjdiio  fralris  siii  Cacsarii 
dc  lOi-irrcclione  dispuliins  :  l*mdo  posl  untem,  in- 
quil,  el  conqeniium,rarnule  corpus  videlicei,  rcceptura 
esl  unima,ctan  que,  quae  illic  sunt,hoc  esi.  in  fuiuru 
vita,  philosophnla  est,  per  ipsum  et  datam  et  credilum 
terram,  carnem  profeco,  in  inodum,  quein  noiH,  qui 
ea  coUiijavit  el  dissolvit,  Deus,  liuic' cohuerediinbu 
iilic  gloriam  :  et  quemadinodnm  luborum  cjus  , 
animue  videlicet,  per  cunqeneralionem  purticipui  i  *^  '''' 
corpus ,  sic  ex  jucuiidiluiibiis  suis  irudel  '  loium 
in  seipsam,  corpus  scilicct,  consuiuplura,  ct  futura 
cumipso  unus  el  *  spirilns,  et  nnintns,  el  Deus ,  ab- 
sorpio  u  vila  ct  moriali  el  jluenli.  Quaiii  scntenli.im 
Maximns  cxplanans  :  Vl  enim,  inquit,  absorpta  cst 
per  peccalum  cnro  n  cuvrupiiune,  a  carne  vero  unlma 
terrena  operalionibus  suis  fncta,  ab  unimn  autem  pcr 
consuinmutam  iqnorunliuin  cogniliu  Dei,  iu  neque,  si 
Deus  est,  cognoscerel  ■  sic  omnino  lemport:  resurrectio- 

YARIAE  l.tXTlONES 


ccrporis  et  animae  el  spiritus  mancre  cotumnnio.  El 

paulo  post  :   Ilaque  si   in  hiic  vila  tres  memnrue, 

corporis  vtdelicet  et  nnimae  et  spiritus,  in  codem  fcr- 

menio,  hoc  esi,  in  unilale  lL.cdesiue  pcrmnnserint,  do- 

"^""  p  nec  fcrmentenlur  el  fian!  unum,  til  aeqnalilaium  nnll.i 

\^'"~   '  distaniia  sit ,  nec  compositi  ex  trium  diveniiuie  videu- 

mur ,  erit  in  fuluro  '*  diliqeniibus  f.lmstum  iucorji-upta 

communio,  iiec  composili  mancbimus.     Snm  et   qni 

com;csiii  nnnc  .%uotus,  nnum  erimiis,  et  in  unnm  sub- 

stuittiam  transfortnubimur.    Ncque  enim  in   rcsurrc 

ciiotie  liliud  erii  alio  inferins,  sicut  num'  fragilts  in 

nobis  esi.  carnis   inftrmitas,   ct   corpundis   hubilud-) 

uuturaexc!  vulncribus  palei,vcl  injuriis  sub;acc:.  rel 

sni  oneris  tnole  de-irs^a  supra  lerrr.s  naiuit  cxloilcre. 

allius  ntquc  elevare  resiiijium,   scd  in   sii:ip!'uis  cre:!  ■ 

lurac  ijruiiam  fiijurab',mur  ,  cum  ccm-ldnm   fucyii 

quod  dicium  est  a  Joaiine   :   Carissimi  ',   nutic  fin 

Dci  si,mu$,  i't   nondum    revetulum  csi  rfid  cr:m:i>.: 

sed  scimus,  quia,  cum  revelalum  fucrii,  sitrHe.,  e> 

mus.    linque  cum  Dei  nuiiira  sii  sii.ipL:i,  spiyiius 

cnim  Deus    est  ,   nos   qv.oque   in    eandcr.i  imaijincat 

fKjurnbiinur  ,   ui   quuiis  citeles,is,  i::les  c!  cuelcsics 

J.jtiur  sicul  ^orluv^mus  jm./i/i/i.  i«  iilins  icrrcni ,  porle 

ynus  el  i.innjinem  /la/ni  caeiesiis ,  quum  «  aitimi;.^  no  ■ 

sler  deiel  induerc.  Sc  1  noii  ila  liiiiiC  excclVii.simiMTi, 

Ambro.^ium  .dico  ,  niaijisi-.nm  iloiicmua  ii^lcHigere. 

v.'!iui  subslanti.irum  coufusioiiem  .  vci  luansmutatni- 

ncm  volitSu:iderc,sed  ad.inalione:n  .[uandam  iiieHa- 

bilcm   aiqiie  inin!c!iij:ibiici:»   noslraruin   .vultsi.-inlia 

jiii:i  (.vidciuissimo  docitis.s.'.    Ii\b'.iniana   siqmdern 


'  Sic  CF;  ksenltunl.     *  A  Deu^i  est. 
:ap  5).     •  Sic  ("F  :  A  quia  eum 


»  et  om  A       *  Sif   '.F,  A  in  futnrum 


s  >;;:,. 


Sii'  ;CF  ;  pru  krni  A 


879 


JOANNIS  SCOTI 


«TjIi 


880 


naUira  nil  siibslslit,    quoil  spiriluale  el  iiilelligibile  A  deificaulis,  tolus  quidem  homo  manens  sccundutn  ««i- 


non  sil.  ISam  ei  subslanlia  corporis  profccto  intelli- 
gibilis  est,  atque  ideo  ron  est  incredil)ilc,-nec  raiioiii 
rpsistens  ',  inicliigibiles  subsianiiae  sibi  invicen» 
julunari ',  ut  el  ununi  sint,  ei  unaquaeque  propric- 
tatcni  suani  el  subsislentiam  habere  non  desislal, 
il;\  tamen,  ut  inferiora  superioribus  conlineaniur. 
Non  etriin  vera  ratio  sinit,  siipcriora  inferioribus  vel 
coniiueri,  vel  .iltrahi,  vel  consunii.  Infcriora  vero  a 
superioribus  naturaliler  aitrahiintur,  el  absorbentur, 
non  ul  iion  slnt,  sed  iil  in  eis  plus  salveniur,  el  sul>- 
.«iisianl,  ei  unum  sirit.  INani  neque  aer  s;wru  perdii 
subblanliaui,  cuiu  totus  in  solare  lunien  conveMilur, 
in  lanium,  ul  nihil  in  eo  appareat  nisi  lux,  cuni 
aliudsit  liix,  aliud  aer;  hi\  lamen  praevalet  in  aere, 


7na>ii  el  coij'iiS  per  naluramy  ellolus  factus  Deus  SP« 
cundum  aniinam  cl  corpus  per  ijralium,  el  convenien 
leni  sibi"^  per  (olutn  divinam  beniae  cjloriae  clarilatem, 
posl  ifiuim  uihil  esl  ad  inlelligendum  lucidius  aut 
excelsins.  Quid  esl  "  G£W(re&)f ,  iVi  est  dcificalioncdignis 
amabilius,  pcr  quam  Oiuva  ^ Deus  diis  faclis^^  unilus 
oiuniuo  uuii.crsilalem  sunm  facil  per  bonitatem?  Ani- 
niadverte,  quod  ail,  lotus  homo.  manens  secundum 
animaui  ct  corpus  per  naturam,  et  loius  factus 
Deus  secunilinn  aniniam  el  corpus  per  graliam. 
Naturaruui  "  igititr  manebil  proprictas,  et  earuni 
erii  unitas,  nec  proprietas  aufcrel  naturarum  ad- 
unatioaem,  nec  aduiialio  nalurarum  proprietalem. 
Disc.  «slaec  '*,  qiiae  a  le  dicia  sunt,  quamvis  voi-ae 


ui  soh  Yiflf^aliir  esse.  Ferrum  aui  ^  aliud  aliquod  B  ratioui   videautur  similia,  minus  tameu  capacibus 


meiailur.i,  in  igue  liquerr.ciuni,  in  ignenv  converli 
videlur,  ul  ignis  puMis  videalur  essc,  salva  meiaiii 
suhstaulia  penuanenie.  Eadem  raUone  cxisiinio  cor- 
poialem  substanliam  iu  animam  esse  transituram, 
noii  ui  pereat,  quod  sil,  sed  ul  in  meiiori  essentia 
salva  sii.  Similiier  de  ipsa  aniina  iulelligciuluin, 
quod  iia  in  iiiieilociuui  movtbiiur,  ut  iii  eo  puichrior 
Dcoqiia  similior  conservelur.  Nec  aliter  dixerim  de 
liausitu,  ut  non  adhuc  dicam  omnium,  sed  rationa- 
hiiium  substautiarum  iu  Deum,  in  qiio  cuncla  fiiicra 
positura  sunt,  et  unum  erunl.  Sed  quod  de  aduua- 


rerumquc  naturam  considerantilius  vidcbunlur,  ul 
ojjiuor,  veliiii  quaedam  deliramenta ,  ac  sibimei 
coutraaiceutia.  Mngnus  siquidem  Gregorius  Nyssaeus 
ail,  ut  dicis,  quod  aninia  suutn  totum  corpus  in  sc- 
ipsam  consumptura  sit,  et  cum  ipso  unus  et  spiritus,  et 
animus,  el  Dcus  fulura.  Cui  cliam  favet  Ma.\imus, 
dicens  :  Omnino  lempore  resurreclionis  secundum 
bcne  futuram  ccncersionem  in  Spiritu  sunclo  per  gra- 
lictin  incarnati  l)ii  absorbebiiur  raro  ab  anima  in 
spirilu,  auima  vero  in  "  Deo.  Addidisli  quoiiue  beali 
x\mbrosii  scnleniiam  de  adunatione  humanae  natu- 


lioue  hnmanac  naturae  absque  singularum  subst  n-  rae,  hoc  est  de  reditu  ir.  unuui,  nc  vidcreiis  Grae- 
tiaruin  proprielatis  aboliiione  diximus,  beatj  '*  Ma-  corum  sulununodo  auciorum  auctoritalem  sequi » 
ximi  senteiiliH  possumus  approbare.  Exponens  nam-  nullo  auxilio  latialiter  loqueutium,  iino  etiam  de- 
que  miigiiuni  Gregorium  Nyssaeum  in  sermone  de  ^  natura  rcrum  dispulantium  suffultus.  Ipse  siquidenv 
Grandine,  i\b\ -M  :  l-^i  nos  quidem  lucc  ine/fabiiis  acci-  doccl  tres  humaiiae  luUurae  subsisteulias,  corpus 
fiet ,   el  sanclae  uc   regalis.  ccnlemplalio   Trinilatis      videlicet,   et  animam,   et    intellecium,    veluti   tria 


itluminantis  planius  el  purius,  ct  lolius  loti  animo 
viixine  ,  qunm  eliatn  so!utn  regnutti  caelorum  ego 
pono,  consequenter  adjtmxit,  dieens :  7»  onmi  crea- 
lura  ralionabili  angclorum  el  liominum  ,  quicun- 
que  nullam  secundutn  motum,  qni  ad  finem  est  na- 
turaliler   compaclarvm  eis  divinarum  rationum   ab 


quaedam  sala  farinae,  ui  non  dicam  confuudcndas, 
scd  Aehiti  fermento  quodam  caritatis  vinculo  resui"- 
recliunis  tempore  adunaudas,  non  ut  aliqiia  coin- 
posiiio  nosirae  naiurae,  sed  omnino  siraplicitas  cl 
inscparabilis  unilas  eilicialur.  Non  enim,  ut  ipse  ait,. 
aliter  ad  imagincm  Dei  restaurabiiur,  si  tion  simplex 


ipso  Crealore   per  ncgligi-nliam  corruperunl,   magis      spiritus,  otntiique  composilione  libera  fuiura  sil.  Et 


auietn  seipsos  temperanler  sulvaverant  ^  tcips  incon- 
venibiHier  uipoie  divinae  organn  naturae  el  esse,  et 
iutnros  ense  scienles,  qiios  per  ivium  lolus  circumspi- 
runs  Deus,  iti  tnodum  anitnac  veluti  membra  corporii 
lompada ,  opiimo  Domino  faclos  ad  voluntatem  Iru' 


D 


nunc  iteruni  post  praedicloriim  Pairum  de  simpli- 
cissima  humanae  naturac  iion  sohim  in  seipsa» 
vcniiii  ctiam  iu  Deo  adunatione  scntentias,  ejus  !em 
Maximi  dicia  iutroduxisli,  quac  sunl  hujiismodi  : 
Tvlus  quidcm   tiotno  tnanens  secundum  cnimam  et 


clat,  ctpropria  imptetgloriuel  benliiudine,vila:ndans  *^  corpus  per  naturam,  el  lotus  faclus  Deus  secundum 


et  dotuins  aclernam  atque  ineffabilem,  et  omnibus 
viodis  universu  liberam  cogniiione  cotislitutae  propric- 
Inlis  praesenlis,  et  per  corruplionem  consislentis  vitae, 
qnam,  videlicel  vilam  aeternatn ,  twn  aer  inspirans, 
vfrive  Siinguinis  rivuli  hepale  fluenlis^  constiluunl,  sed 
Dcus  tolustotis  parlicipatus,  et  auimae  in  niodum  nd 
corpus  animae  *,  ct  per  medium  animutn  ad  corpus 
fartus,  sicul  novil  ipse,  ut  ea  quidem  animi  incoti- 
vrsiLiilaiem  licciplat,  illud  vero  corpus  immortalila- 
ic:ri,et  tolus  hcmo  deificelur  perinliumanati  Dei  graliam 


anitnam  et  corpns  per  graliam.  Quibus  verbis  quiJ 
filiu.l  daiur  inlelligi,  iiisi  naturam  corpoream  in  seipsa 
scmper  permansuram,  et  nullo  modo  iiec  in  animam, 
nec  in  animum,  nec  in  ipsum  Deum  transituram,  ([ua:ii- 
vis  resurreciionis  gloria  beala  et  incorruplibilis  sil 
fulura  animae  el  animo  cl  Deo  adunanda?  Siiv.ili 
modo  de  auimae  naiiira  animique  non  aliier  intel- 
lexisse  opinor,  non  transituras,  sed  singulas  qiiasque 
in   propria   subslantia   pcrmansura.s.  ISeque  cniiu 


]:\arva  differeniia  cst  iitier  animam  ci  animuiu,  dum 
VARIAE  LECTIONES. 
*  Sic  CF;  A  suhsisiefs.     «  Sir  CF;  A  r.i  intclligibiles  s.  s.  i.  adunenlur.     *  Sic  A  ;  CF  Fcrrum  /•/  aliinl. 
'  beaii  m\i.  \.     *  CV.  fpnrr  fluenles       *  uniniiu' (nn.  \.     '  4i/»i  om.  CF.     *  Sic  CF.;  A  C'"''' ""'«•     *8iw9o 


om 


10 


A  faclvs.     "  Sir  Cl".  A  nulurut 


*  iininiiu'(nn.  \.     '  4i/»i  om.  CF 
'  IT   i.^!ac.     '"  CF  «  Deo. 


88i 


DE  DIVISIONE  NATLMIAE.  -  LIBCR  QUINTUS. 


m 


illefirca  diviria  soliinimoflo,  ilhi  vero  ciroa  crei?li!- A ''^ni    adiirialionc  fons  uiius  maii.U.  In  ipsa   eni 


fn 


plicissiinuni   ununi   el  insepaiabilis  ^  nib-s  div...tsis  a.ku.alum?  Ncc  talinm  exempla  eliam 
enim  nulUim  sino  allero  osse  polcsl,      »"  '•^'1^"«  s^M.sibilibus  ilcsunl.   Non  negahs,  ul  exi- 


ns  movcaiur.  Ai  ^i  isla  sic  se  babeanl  «,  quoinoilo 
iion  coiilradicloria  vitlcbiintnr  ? 

9.  Mag.  Cur  10  talia  movrnt,  mulluin  a<lniiior, 
cnm  tibi,  proul  polui,  suascrim,  intcllii-iiiilium  nalu- 
raruin  ailunalionem  (ieri  posse  siiie  cmnulo  et  coni- 
posilionc,  proprielalibiis  ohpci  valis  el  incoininuta- 
Lililer  maiiCnlibns-  Tria  i-leniin  sunl.  (juac  in  oinni 
snbslanlia,  sive  corporibus  atlliacrcntc,  sive  omni 
corpoie  al;solula,  si  larncn  aliqua  siibstanlia  csl 
|)i;jeler  Deum,  quao  sive  inlplligiiiili  sivc  spnsiltili 
cofporc  careal ,  incommulabilia  el  iiKonvcisibilia 
jicinianenl,  ut  in  ptiorihus  liinis  mi:l!.ipli(:ilcr  pcr- 
<locnimus  :  essentia,  virlus,  cl  naluralis  operalio. 
Kunqniil  haec  Iria  unnm  sunt,  cl  non  nnum  compo- 
siliim,  sed  sim 
uniias  ?  Horum 
qnoniam  unius  ejusticmque  snbstanliae  sunl  :  et 
tanien  ralione  consuita  nonniilla  diircicnlia  discer- 
nnnlur.  Aliud  esl  enim  esse,  aliiid  posse  aliquid 
elVicere,  alind  ipso  elTcclns.  Aliud  est  arbori  esse, 
aliiid  posse  .crescere,  aliuil  cresccre.  Aliud  homini 
csi  essc ,  aliud  possc  inlclligere,  alind  inlelligere 
quod  piticst  iMlcIligcre.  Ei  haec  tria  omni  creaiurae 
visibili  el  invisibili  inesse  dubium  non  est. 

10.  Accipc  aliud  exempium  de  adui.atione  naln- 

r;\rinn  sine  confusione.vel  mixtura, veJ  coifposiiione. 

rsiiin  iii  una  spccie  mnlli  niimeri  suljslantiales  sunl, 

ci  in  uno  gcnere  multiie  species,  et  in  nna  e^senlia 

nitilta  geiicta,  el  ila  sunt,  ul  vera  edocei  raiio,  ut  p 

in  una  o-iaria  uniimfiuodqiie  geuus  suas  proprias  ra- 

j   tioiics  possidcat,  alterius  gcneris  rationibus  discre- 

las,  nc(|iie  confiisas,  neque  mixtas,  ncque  composi- 

'  las,  adunalas  tainon,   aiipte,  ut    ifa  dicam,  unum 

^  qiioildam*   mnltijdex  ei  simplcx?  Sirniliter  de  spe- 

I  ciclnss  in  gencre,  et  de   numcris  specialissimis  in 

fpecie  intclligcndum   est.   liorum  namqiic  singula 

(luaccjue  el  proprietalem  suani  et  adunalionem  pos- 

sideni,  onmi  composilione  remoia.  Aliud  exempium 

/  intuere  ex  numeris  materia  absolutis.  Nonne  oinnes 

ii  imnieri  sive  liniti  sive  infiiiili,  hoc  «^st,  sive  ratio- 

nis  ccnlemplalionil.us  et   noininationibus   compre- 

hciisibiles,  sive  hnmaiiae  adhuc  in  hac  vita  coiitom- 

plationis  el  raiiocinalionis  virluiem  superanles,  in 


hinaiius  cl  lcn.ariiis  unnin  smil,  ct  propints  ralio- 
nfs  c.uslodiunl,  qua  ^  siln  inviccm  convcniunt*, 
jihsque  ulla  molc  corporea,  absque  iilla  humanarmn 
cogitaiioimm  pliantasia  seu  phantasmale,  sen  phan- 
tasiac  cl  pliiinlasmalis  copiilalionc,  scd  solo  simplici 
ct  iiilclligiiiili  iiilcllcclu  subsisiunt  ,  uiide  in  res 
corpoieas  sive  incorpon.-as  procediinl  aclu  el  oper« 
scn  natiirae',  lioc  est,  scu  nalurali  seu  arliliciali 
0|>fralioMC.  ',  scu  arithmclicac.  Non  aliter,  sed 
ciidcm  rationo  dc  omnibus  numcris  a  monadc  pro- 
gredicnlihus,  ct  in  candcm  resoluLis  inlcHigondurn. 
Quid  de  piincto  diceivdum,  a  quu  omncs  lineae 
egrediuiitur,  cl  in  <|uod  resolvuntur,  el  in  eo  unum 
snnt,  neque  illud  unum  composiiuin,  sed  ex  i'atio- 


stimo,  oculorum  radios  ,  caeiestiumque  corporum 
fiilgorcs,  ceterorumque  lunrmarinm  scnsibiles  alque 
corporcos  e.sse.  Dis.c.  Quis  ncgarii?  Si  eiiim  lumina- 
rir.m  splendor  corpoivus  cst,  ciir  non  ctiam  ocuk)- 
nim  ?  N:u!i  foriassis  luca  non  iniplcrent,  et  locali- 
tcr  non  poriigcreiitur,  si  corporales  iion  esseut. 
IVUc.  Age  jam  ',  sivc  lux  ocuknum  el  Imuinarium 
corporca  sit,  vel  ntm  sit,  sensibilem  *  csse  iiemo 
dcnegarit.  Dic.  Ncmo.  Scd  qnare  hacsiias  ,  ac 
vcluti  dubius  vidcris  de  iucc,  ulrum  corpus  sil, 
an  non?  Alque  ideo  velim  certam  inde  scnlenliaiu 

audire. 

M.  M.vG.  De  raiione  Incis  nunc  non  agitur  :  sed 
quid  de  ipsa  seniio,  quoniam  a  me  exigis,  breviler 
dicam.  In  nalura  rcrum  iria  ralionabilis  inquisitio 
invenil.  Omne  enim,  quod  esl,  aul  corpiis  est,  aul 
iiicorporeum,  aul  niedium,  quod  corporale  dicitur, 
ei  neque  corpus  est,  neque  incoiporeura,  in  coipo- 
ribus  lamen  seniiiur,  et  propierca  torporalc  dicilur. 
El  csl  quidem  *  corpns  oinne,  quod  longiiudifie,  el 
laiitudine,  et  aliiiudiiie  extendiiur,  sive  uaUirale 
sil,  sive  geometricum.  Incorpmcum  est  omn«,  quod- 
cunqne  praediclis  spatiis  omnino  ciiret,  ul  est 
vita,  oinni  maicria  carcns.  Corporale  vero  est,  ul 
color,  cl  forma,  cl  sin.ilia,  quae  ncque  corpus  sunt, 
quia  circa  corpora  inlcHigiiniur,  ncque  incoiporea 
snnt,quia  seinper   corporibtis  adiiaerent.  Si  ergo 


monade  unum  subsistunl?  El  quidein  in  ipsa  unlia  jj  iux  color  est,  et  formas  reru:n/icnsibili«m  deicgil 


numerorum  conipositio,  vel  confusio,  vel  mixiura 
numcrorum  esl :  singuli  autem  suas  singularcs  raiio- 
nes  in  ea  vi  et  poieslaie  cnslo>iiunl.  Quis  cnim 
lecle  dispuiantiuni  dixerit,  binariuin  nuiiiernm  vel 
lernarium  in  inonade  composilos  esse,  iia  ni  bina- 
rius  in  ea  bis  singnlis,  et  lernarius  ler  singnlis 
subsistal  ?  Si  enim  hoc  fieret,  non  essei  monas,  scd 
i'.iuitaruin  diversitatnnj  et  parlium  cxaggcralio,  cl 
discrcpantinm  numererum  ciiniulus.  Esl  auiem 
rnonas,  iu  qua  omnium  numcrorum  mir:ibili  qna- 


quid  impedii,  ue  dioaiur,  neque  corpus  essc,  neque 
incorporeum,  scd  mcihiim  (luo  !dain,  quod  corporale 
dicitur  atquc  scnsibiic  ?  Disc.  Rcdi  ail  proposiium  : 
neque  cniiii  "  hic  diuiius  immorandum.  Facillime 
quippc  crediderim,  lumen  oculornm  seu  ccteroruin 
luminarium  colorem  esse,  cl  ncqne  coiptis  ncqiie  in- 
corporeum.  Sed  adhuc  non  salis  video  ,  ntrum  ille  rj- 
dius,  verbi  gr;Uia,  sokuis,  vcl  oculoriim  animalium, 
corpus  qiioddam  sit,  aucoi-porale,  ac  solummodo  co- 
lorcircacorpora  sensibilis  :  ideoquedeliniasoptarim. 


VARIAE  LECTIONES. 

'  Sic  CF. ;  A  AatoU.  *  CF  quiddam.  «  Sic  CF  ;  A  (/Hff^'.  ^  fons  vmts  csj  —  comeniuni  om.  C.  «  Sic 
C.F \  X  ntiiura.  ^  hoc  est  seunaluruli  seu  aytijiiiuli  operatioiic  Oiu.  CF.  "^  jfim  om.  A  "^  A  seniibilf. 
'  quticin  (un.  A.     '*  enim  om.  A. 


S8 


JOANNiS  SCOTl 

quid  sit  radius.  Mag.  RaaiUS  csL  ul  opmo. .  i  •■i'"'.'  a        _ .;,.,,;,....  .v..n,..ii>:  f:.rillii.,p  no 

«oicl.i.m,  si.uplox,  ienuissi.nuM.,  i>'u-':...,  velov,  r.  o- 


bile,lucifl..um,cx  q..o  si.K-n'<).-  pi'»cevlo!.s  .oc  el 
corpon,  quae  pcuelrai,  ill..u....:U  a!q..e  cieca.at. 
U.bc  Tnlis  .Jefiuiiio  ve.isiu.ilis  Ai.!eU..-.  beJ q..o.'5..m 


r>..  »  •' 


iiilolligil)iii»iuei  sensibiliu.ii  e.\.'uii.lis  facilliiue  pos 
s.U!ii..s  cog..oscci.N  a.l.uiJ.r.oii.m  h...«.ai:ae  rat.ir: 
fieii  posse,  proprielaliljus  siuKularimi  si.bstauliaru 
observaiis.  SeJ  (luouiaui  de  redilu  seniio  cbi.  u 
cessarium  quacrcre,  q.iid  corporis  iu  aiiiiiiam  •  r 
ve.suru.n  sil  ,  ul  fiat  ci.ii.  ipsa,  sicul  GiPgori 
Tlieologus  ail,  unns  ei  sj>irilus  '  et  animus  el  Det 
\A  ut  fermentelur  in  unum  incomjWiiiHm,  ul  beal 
A.i.br.  sius  edoccl,  si  stibstanlia  ipsi..s,  coiporis  i 
co,  seniper  iiico!ii..i..iab!liU!r  absque  lilla  liaiisn. 
talione  "•  p''riiiansura  sil.  iilem  ilaque  saiH.l.:s  C. 
goriiis    praefaUis    p.iucis  veibis  haiic  q'..:K-stiom 


istaei 

11    \Iu-..  xNoii  aliorsum,    nisi  ..l  ...icUigas,  <i.io. 
niodo'  ...uUo.um  cl  ii.f.u^ne.abil.u.n  bominum,  scu 
cfcoiu.n  a.,;...ali......    ^ifl'-"di    ^<^">^"5    c:.pac...m, 

viM.s  c;.ca  ar.M..oa  visibilo  ......  ooil.-mque  momenU) 

lemporis  volvalur.  Vc.bi  g.-aiia,  :..uca  spbaernla,  .n 

sumu.ilalc  aUissima  U.rris  po<ita,  sim.il  ab  omn.bus 

„n,,iq.ic  circ.u..stantib!.s  potes.  -''-^;;;^;;':^;':;;'';;;      ;„,;,  ,ieens  :  Al>sorpto  a  vita  ei  .uortuli  et  (luet. 

ill;„„  aspicic.lb.m  obU.U.s  s.n  .a.l.os  .n  ..    .ul.   .1.  Cl  ,bso,pl..m  f...'ril  a  vi 

nu,l..s:aii.U.:it.Tull.U.umvs!,m,  ..et^  „^,^^,^  ^,   „  ,..,^„,,.   ,, 

<,„od  vidcs.    qu.a  si.n..l   ^^^^1^^'^'"'^^  IJ,  Apos.oi.is  mauirestissi.ne  docel.  Aii  eni. 

SC    ergo  tot  rad.i    ...   tn......      « '"  " '^'  .^  ^,,,,J,,  ,orpus  animale,  surget  corpus  s.irit,. 

alleri  con|-.mdiu.r,   vel  ...is.-ei..  ,  vel  con.po.  >  .'  ,  f),,„,  ,,,rmMiiehoc  induerit  incorruptione 

quoniam  si.isuli   i"l"cniinm  q...q..o    ,n'op..eiaicm  Uem  .  uum  co     .  ^_     _ 

su:>.n ^  obii..<.'ni,  du:n  ci.ca imam  eandem.i.ie  lem  n.i- 
rabili  q'ia  lam  a  lunatione  versantur  :  quid  n.irum, 
si  lola  humaua  i.aU.ia  i.i  nnilateui  q.iandam  ii.cfla- 
bilem  re.iigatnr,  prop.-iel.'.llbi.s  ei  co.poris,  el  am- 
mac,ct  inleilecu.s  in.:on!m.:tabililerpcrmai.ci.lihus? 

Aliudexcniplnm  e;  se.islbilibus  inluere,  quod  el^.wi 
lieauis  Dio.iysiiis  Areopagiiu  de  talib.isdi.sputans  i.i- 
irod.ixit.  PoiM.inu.s  velnli  i.i  q..adam  ccdesia  m.iltas 
lueernas  simnl  i.rdentes,  ot  cs  diver^is  sciii.us  lam- 
padiim  liilgenles  :  iionne   unnin  liime.i  cnielunt,  ila 
iil  nallus  corp(>:e..s  sei.sns  si(,  qni  propiietatosn  !n- 
minis  sing.ibirum  lampadum  ab  aUerins  liiminepos- 
sil  discernere?  Eo  aulem  argnmenlo  iucuncianier 
:q»(;rlisMMi(im  csi,  mulianim  lamp;'.diim  lumina  nnl- 
lo  mo.lo  esse  conliisa,  se.l  solummoilo,  adimi.la.  Nani 
si  qnis,  verbi  g.-alia,   lueeui  unius  lampa.iis  e\  i|m 
doMio,  inqua  Iiicent,  subiraxcril,cl  alioisnm  diixerit 
ar.iei.lcm,  (le  sno  proprio  l..minc  icler  ccie.-anim 
himpadinn  splendorcs  nihil  rerii.qnet,  nihil  alia..iin 
liiminis  sir.>ira!iet.  Sie  dcceleiisomnibiis  lampadibns 
seiiliendiim.  ^fam  si  el  ipsae  snblraclae  fnerinl ,  nil 
«lie.ii  Inmiiiissccnin  suMri.henl,  nil  proprii  diinitlent. 
17».  Niim  simili   moilo  .de  humaiiis   organicisqne 

vocibus  iiitelligiliir?  Singnla  «[i.aeqm^  vo\,  sive  hu- 

niana,  sivc  fisUiiaris,  vel  lyrica ,  qtialiiaiem  snam 

liaberc  nondesislii,  dnm nnam  harmoniam  i.iter  se  £^ 

plures  unilatccongrua  anaiogia  eHieiiii.t.  l'bi  cliam 

nperlnm  argumenU.m  de  sonis  daUir,  qnod  in  sc  in- 

viei^n   non  coiirii.idniitnr,  scd  soiiiinmo;lo  adnnan- 

inr.  N:.in  si  aliqna  vox  ex  ipsis  sihieril,  sola  silcbit, 

ncc  de  n.clodi;.  silentis  inter  adhnc  .sonantes  qnic- 

qiiani  resnllal.  Ex  «ino  manifcsuim  es!,  (|no;!,  ipian- . 

(lo  inler  celerjs  ho.init,  proprielalem  si!;i.^  (pK^Iila- 
lis  ol)serv:nit.  N  'in  si  :iiiis  *  coninnJerelui-,  non 
l»os>icl  lolam  se  .^iieii.to  subuaiici-e.  O.iod  enim  con- 
fiindiUir  vel  mi.^cclnr,  non  lacilc  in  snam  propricia 


el  morlule  hoc  indneril  immortalitn!evi.  Molcs  iiac 
lerrena,  morlalis,  finxilis,  quac  c.\  diversis  (piali 
liliiisscnsibiiinm  cleinciitoriim  el  .•.ssumpia  cl  co 
posiia  esl,  snb  forma  hac,  (lune  sc.;sibiis  corpoi 
s.iccumbit%  sicutin  praeceuenlibus  ld)i-is  Iracla 
mns  ,    qiioniam    merito    peceali    iialiirali  corp» 
snl.stanUiiliipie  snperaddila  esl,  solveuir,  et  in  i 
liiis  innti.!.!iiir,    in   spininm    slal.ilcmqne   snl-.St 
lia:n,   qnae  i:escit   nuere  vel  uiori,    resurrcclic 
lempoie   rcversnra.  Sanissima  naimp-c  cl  calho 
fidecre.limus,  divinoniu!  virornm,  Thc(d..gi  vi» 
C  cet  Gicgorii  ct   Mi.xin.i,  .lc  (alibi.s  i..conc.is5as 
liimes  red.leniinm  dog.i.aie  imbuli,  (luod  coiid 
hnmanac  nauirae  totam  simul  eam  cieavil,  nec 
n.am  anle  corpns,  ncc  co.pus  unie  animam  comJ 
Ideoque  non  irralionabiliier  lenemus,  in  ip.sa  pi 
condilimie  aniniam  binn.l  el  corpus  absq..c  ulla 
ruplibililalis  el   morlis  capacilate  subsiiiisse. 
cnim  rectae  raiioni  convenii  p.iiari,  condiiorem 
lur:ie   simnl   laclae  parlem  ejus  iminorlalem  eif 
corruplibilem,  animam  dico,  pailem   moriale.!l 
cornq.tibilcm,    coipns  vidclicet ,  creasse.  li!e.r 
lolam  natnrani  honiinis,  ;.ni..iam  el  coipus,imi 
talem  ci  incorruptibilem  crealam  fuissc,  non  in 
gn.c,  ul  arbilror,  aeslimamns.  Sam  el  angelo 
Tes  ,'re;ito3  fuibse  sapientes  Iradunl.  L^.s  siqnt 
^pl.ili.s   incorporcos  cl    siiiriiualia   corpora  < 
cornipliono  carenlia  constiluios  cssc  non  dn 
bmir.nibns  vero  el  praevaricanlibus  angeb- 
pcccalilcrrena el  corrnplibilia  corpora  aeic;: 
peraddita  esse,  lcrr<'na  qnidem  bominibus.  aci 
aiigciis.S(Miqnod  nobis  snperaddilumcsl,  (pu> 
lledemptorenoi!roass..in.|.Unn,  qni  seipsum 
nivil,  lormam  servi    accipiens,  movebilur  i 
lum,  cl  in  ipsam  suhstantiam  primilus  a  D 
lam,  quando  absorbehitur  mors  in  victoriam,  c: 


VAIUAK  I.ECTIO.NKS. 
'  CK  »»''"•-       '  iiucmodo  om.  CV.      "  CF  in  cnm.     *  .sit.?;»  oin. 


CF.     »   Sie  CF;   A  c.nn  aliis.     'ST 


'  CK  liliir-       '  <iucmoao  om.  «.r .         v.r  in  cnm.       .^....,» •         -  ,       fnmmhtul'une. 

A  avmn  :  C  qiiici  .  ..ipoi is  humani  reversiinnn  s.i.     •  et  sinntus  om.  Ct      bic  U  ,  A  commutul.one 

ctimbunt. 


ggS  DE  DIVISIONK  N.\TURAi:.  —  LIBDK  QUIMUS.  88« 

hoiiio,  exierior  viJtlicel  ei  inierior,  sensibilis  el  in- A  5«ft«Ta,  hoc   <;st  acciJenii»,  qn-.c  raiionalnliiftr  a 


lellifiibllis,  in  iiitiun  a(lnii.Ujiliir.  $i  cui  aulciii  incrc- 
ilihilc  vid«lar,  corpusijuiileni  lcrreauin  mulaiipos&e 
iu  s|.irHuiii  ,  vlrteat,  quoiiioilo  seiisibiliuiu  reruin 
quulilnies  in  seineiipsao  iraiisnmlaiihir ,  niancn- 
lilxis  substaiiliis,  qiiaruiu  4|ualitaies  suni  :  vidcal, 
quoiiiodo  aiiualilis  (jualilasiii  igneain  verlilur  qiiali- 
taiein  :  viiieal,  quoiuoilo  iiubes  o'e  aere  conglubalae 
in  aera  puiissiinum  resolvunlur,  ila  ul  nibit  tle  iien- 
siiaie  eaMiiii  renianeal :  vlileal,  qsiomodo  elipseaer, 
ut  saepe  dixiinus,  solari  clarilale  consuinilur  :  vi- 
deai,  quoiiioJo  riinius  in  naMiinaiu  veriitnr  :  videat, 
forlissiinaiii  ratiocinalionis  vinuieiu.  Si  eniin  qua- 
litales  renini  visibiliuin  incorporales  sunl,  umle  nul- 
lusrccic  disputantiuin  dubiial,  et  si  oninia  terrena 


sapiciilibiis  passioiiei»  solriU  appcllai  i,  ab  eis  progre- 
dianliir  tnaleriuliier  :ul  iiciic  niiindiiin  visibilem  pro^ 
creandum,  nl  eu  iterum  soliilo  illa  solvaniur,  et  ii\ 
suas  siibsianlias  reveriaiitnr,  ul  in  eis  quicscimi, 
lernrniuinqne  suae  nuilaliililatis  conslilnaul,  oiuni 
niixu  gfncralionis  el  corniplionis  per  iiicrementa  el 
decrenicnla  in  iocis,  leniporibus,  liliera,  suisqiie  sub- 
jeriis  siibsianiii>  uiiiia  ,  ul  aelernaliter  iiiiiiin  ciim 
Ipsis,  iuseparabilc,  el  inconiiiuilabile  inelTabili  ad- 
unalioiic  elTicianlur.  .Mag.  Nimis  ista  inqiiisitio  alta, 
ac  noiulnin  ia  civilem  aniiiii  conceplioiiem  promul- 
gata.  Scd  qnia  abs  lc  caniissinie  el  ordinale  propd-' 
sita  esl,  r.oii  miilta  el  laboriosa  rescratione  ii;dijice(; 
ferc  Jiaiiiquc  a  le    ipso   soluta  esl.  (luusas  itaque 


corpora  ex  ipsarum  (lualiialura  exaggeraiione  con-  l»  omnium  renim  in  sapientia  creatas  el  snbsiitiiias 
globaiiiur  :  qwid  iiiiruni  vel  incredibile  est ',  quod  ex      iu  ipsa  aeternaliter  ei  incommutabiiiler  iion  dnbilas. 


inco'poraiibus  qualil.  tibus  conficitur,   iii  *  res  in- 

corporales  posse  redire?  Disc.  Plane  inluenlibus  re- 

rum  substaulias  ei  qualiiales,  iransrusiones  i{uoque 

'et  coiopositiones,  uec  noii  et  adunationes  el  progres- 

iliones  ex  primordialibns  causis,  in<|ue  casdem  re- 

(Viius,  foilassis  ucc  uiirum  nec  incie.libile  videbitur. 

.Miiii    auieni  niilliiis   senlentiam   praescribeiiti,  vtl 

llitigiose  refclleiili,  elsi  de  talibus  aliier  seuseril,  salis 

acliim.  Kon  enim  plus  qiiaero  cerlis  ralionibus  sua- 

deri  substantiaium  adunalionem  absque  ullis.conru- 

biuouin,  vel  inixiunirum,  coniposiiionumve  peiiiir- 

batioiiibus  seu    tiaiismutalionibiis,  qiialitatum  quo- 

iic,ex  quibus  haec  omnia  sensibilia  corpora  '  coin 


ut  opinor,  permancie,  ct  ab  ipsa  nusqiiam  nunquam 
recedere,  vel  riuxnm  aliquem  pati  ad  ea  quae  in- 
feriora  suiit.  Non  emni  per  se  subsisterenl,  si  aliipio 
uiodo  ab  ipsa  rccedereul.  Disc.  De  causarura  om* 
niuin  i;\coinnuUabUi  perseveranlia  in  ipsa  diviim 
sapieniia,  qnod  esl  Veibuiu  Dei  Patris,  in  quo  ei 
per  quod  el  facla  suiil  et  subsistunl,  iinllo  modo 
dubitarim.  Illud  si^iuidcin  ei  divina  Scriplura,  el 
sanctorum  Patrum  Iraditio  incunctanlcr  asserii. 
Mag.  Quid  libi  videlnr  de  snbslanliis  rcrum,  qnae 
in  piaediclis  causis  "^  el  faciae  et  subslilulae  sunl? 
Nuui  verisimile,  imo  veiissiiinim,ulcredanius,  ctiam 
ipsas,  subslanli;is  dioo,  in  suis  cyusis  scmper  et  in- 


y)icla  sunt,  reditum  et  solutioiiem  in  ipsas  subslan-  ^  comniulabiliter  pernianere,  el  ab  eis  niinqiiam  nns 


uas,  siiie  quibiis  subsisiere  noii  po^siint.  JNulIa  cnim 
^ualiias,  seu  qiiantitas,  seu  qtioilcuiique  aliud  acci- 
tens  jier  sc  valei  subsisterc.  Ac  per  hoc  ijoii  leuiere, 
Jl  arbitror,  dixerini,  ipsum  rediium ,  de  quo  nuiic 
luclainus,  nou  substanliariim,  quae  imniutabiiilcr 
;i  insulubiiiler  in  se  permancnt,  sed  qiialiialum  el 
|iian!italiim  aliorumque  accidenliuiii,  quae  per  se 
;l  inulabilia  sunt  et  transiloiij,  locis  lcmporibus- 
[ue  sulijccta,  generalionibus  el  curnipiioiiibus  ob- 
loxia,  fuiurum  essc.  Et  si  it.i  esl,  nl  vera  ralio  sua- 
iet,  non  iranseiiiida,  scd  dilij^enii  cojisideraiione 
iive8ti{{anda  sequitiir  quaeslio.  Mag.  Dic,  quaeso, 
|iiati  el  quulis  sil  ilia,  acuca  inqui»iiiom;  iiiveniione* 
iiie  digna. 


qinm  nutlo  modo  recederc?  Ut  enim  ipsae  caiisae 
piimor.iiales  iion  (lesenini  Mpieittiam,  sic  ipsaesiib- 
slaii:ia«  iion  deseriint  caiis-is,  sed  in  eis  seinper  siib- 
sisiiint.  Ei  qiiemHdniOiiuiu  cansae  extia  subsianlias  'f 
neaciuiU  essc,  ila  siibstanliae  cxlra  causas  non  pos- 
siinl  lliiere.  Disc.  Nil  verisimiliiis,  et  ad  intclligen- 
dum  facilius,  el  veritati  propinqiiitis,  qnam  ul  iia  et 
eredamus,  et  inconcnsse  lciicamiis.  Mag.  Kesiai 
ilanue,  de  qmitilaiibiiS  subslanliarum  —  qualilales 
aiiiemdico,  sicuti  solent  sapicnles  omnia,  qnae  snb- 
stantiis  accidiinl,  appetlaro,  qui:^  mulabiles  siinU 
et  circa  snbslaiuias  su;is  volv.intiir  —  hunc  njuiuluiii 
fabricaiiHu  compaclumqiio  fnisse,  ei  in  easdem  rc- 
solvendiim  forc.  Oinne  enim,  quod  lemporaliter  ppc 


14.  Disc.  Utrum  rerum  condiianim  sv.bstanliae,  et      generaiioiicm  incipilessc,  necesse  esl  essendi  riiiem 


ssenliae,  et  rationes  ex  primordiaiibus  causis  per 
eticraiioncm  iu  Jocis  temporiiiiisiiue,  divcrsorum- 
iie  accidenliuin  capucitalcm  proccduni  atqiie  de- 
I  eiiUunt,  ul  ilerum  linUis  let^iporibus,  hoc  est  mundo 
(^usibili  terininalo,  in  eabdem  causas,  ex  qnibus 
lolluxerinl,  redeiinl  :  aii  siiJiiper  in  suis  caiisis  ultra 
uinein  generatioiieiu  el  soliitionem,  ullra  oirnia 
'c.i  et  lenipora,  et,  ul  breviier  dicain  ,  ultia  omnia 
iJeiiiia  incommulabilitcr  permanent,  ita  ul  ipsa- 
iii  sola  insila  eis  naluraiiler  ci  supcraddila  cv(jl- 


habcre.  Ncc  sic  lair.en  piacdictas  subslanliarum  qiia- 
litJHes  suas  Mibsiantias.ciica  quas  volvuiitur.omnino 
deserere,  el  in  maiericm  sensibilis  mundi  convenir& 
arbilramur ;  sed  mirabili  et  inefiabili  modo,  soii  Ui* 
bricalori  illius  coguilo.cldrca  snas  subslanlias,qiil'- 
bns  insoparabiruer  adb;icreiii ,  semper  permanefn» 
et  liuiic  ii.uiitluin  moiio  ^  quodam  iiiielligibiu  (uim-* 
posiiioi.ibtis  suis  pdiiicimit  aiquc  componunt.  Mnm 
supr:i  uiiiversilatem  visibilcm  causas  el  subslini  ai 
oinnium  corporutu  sivc  calbolicoruiu  sive  parlicuta- 


\KM\E  LECTIONES. 


'  c«  om.  CF.    '  m  0111.  A.     »  rorporfl  om.  .-V.     "  causiiom.  A.     '^  Sk  CF ;   X  sabsiuniiam.     «SicA, 
f  moiu  ijuodam. 


887 


JOANiMS  SCOTI 


S 


riiim,  *iuilui9  coiisiiluiiui-,  non  iiTaiiouabiUlor  credi-  A  xisU  enim,  ens  asile  onine  lenipiis  oiinieuique  on 


nms  esse.  Kx  incorporalibus  eiiiin  el  iisie  ligibilibi)»  ' 
(orporalia  ei  sensibilia  originen»  ducunt. 

15.  Disc.  Restat  :  iiec  alius  exiliis  dc  pniejenii 
niiaesllone  viiletur  posse  iiiveuiri.  Adbiic  tainfn  vr- 
iim  breviler  defmias,  qualis  iiiier  caiisas  el  subslan- 
tias  differenlia  sit.  Ulraeque  nainiiiie  incorporaics 
el  inlelligibilcs  siiul.  Mag.  Causas  diciMnis  gencra- 
lissiinas  oinnium  rerum  simul  ralioncs  in  Verbo  Dci 
consiiiulas.  Subsianli;is  vero  feinguias  *  et  spccia- 
Jiisimas  singiiliiruin  el  sprcialissiniariim  reruin  pro- 
piielates  et  raliones,  in  ipsis  causis  (lislribiilas  cl 
coiistilutas.  Disc.  Apt;ric  ae  bievitcr  est  discrctufn. 
£x  ipsis  itaqiic  causis  ci  substanliis  mundus  iste, 
co:igiilaiis  vidclicet  illaruin  qiialilaiibns,  p^rocesscrat, 


luram  laelas  fuisse.  Mag.  Non  coinpulo;  nec  si 
raiionc,  quoniam  propric  creatur.ie  vocabulo  sign 
osntur,  quae  per  generalionem  inolii  quodam  lem 
r;ili  in  spccies  proprias  sive  visibilcs  sivc  invisibi 
piollimiit.  Quod  autem  anle  oniiiia  lempora  ci  1« 
siiljsiif.Uiiin  esl,  qiioniam  uiira  tempora  ei  loca  < 
crcalura  proprie  notv  dicilur,  qiiainvis  motio  quod 
loquentli  ffuvsjtSoxtzwr  universalitas.quac  posi  De 
est,  ab  ipso  condiia  creatura  vocitetur.' 

17.  Scd  rursmn  quaerilur,  lUrum  oinne,  qi 
l^mporaliler  mevcf.M',  localitcr  eiiam  moveri  ne( 
sariijin  sit.  In  qna  qiiacstione  mullorum  noii  sol 
taibolice,  veruin  etiam  seculariler  de  mumlo  di)- 
laf.tiuin  senlenlia  variatur.  Sunt  enim ,  qui  dici 


ci  in  easdera  '    iteruin  suac  resoluiioiiis  lempore  B  baoc  duo,  locum  dico  cl  leinpiis,  circa  ei  extra  i 


reversiirus  el  transiiurus  crii.  Mag.  !Nit  verius  veri- 
laiiiiue  propinqnius  credeiulum  csl  cl  intelligcndum. 
Ipsa  siquidem  Yeriias  ail  :  Cueluni  et  lena  Irans- 
ibutit,  verba  autem  mea  non  iranstbuni  '*.  Scd  quor- 
sum  caeluni  el  lerra  Iransibnnl?  Niinquid  iii  niiii- 
lum?  Disc.  Absil.  Non  enim  illud  ullo  modo  dicen- 
diim,  Niliilum  anlem  nunc  dico  absenliain  et  priva- 
U<)nem  oinnium,  quae  siinl,  et  qiiac  non  sunt,  in 
qiiod  '  nuUa  crealura  etvisibilis  ei  invisibiUs  occa- 
sura  sil. 

16.  Mag.  Quorsum  igilur  caelum  et  terram  cum 
ofTiiiibus,  qnae  in  eis  siinl,  Iransitura?  Qiiod  enim 
veiitas  promisit,  inevitabiliter  erit.  Disc.  Non  alior- 
suin,  nl  censeo,  nisi  in  ea,  ex  quibns  proccsserunt 


poream  creaiuram  esie,  et  ab  eis  conlincri  et 
cumscribi.  El  quia  naturali  ratione  plus  est  q 
conlinet,  quam  qiiod  conlinetur,  non  intra  pa 
mnndi ,  seJ  extra  ipsins  universitalcm  loca  el 
pora  computanda  exislimant :  praeserum  durn 
corporalia  sunt ,  in  nnniero  corporalium  noii  i 
coimuineranda  esse  judicant.  Alii  vero  loca  el 
pora  intra  niundanam  universaliiaiem  conclud 
Aiunfenim,   simul  cum  cei^ris,  quae  intra  c 
dnm  conlinenlur,  congenita  et  conereala  fuiss» 
quemadmodum  cnncta  ex  causis  sais  prolaia 
iLa  et  iila.  RaUones  siquidem  »  locorura  et  let 
rum,  priusquam  in  mundo  crearenlur,  in  Yerbo 
in  quo  facla  sunt  omuia,  praeeesserunt.  Ad 


Processcnint  aulem  ex  cansis  gcneralissimis  et  spc-  ^  eiiam   raiiocinationem  :  si  loca  et   lempora 


mnndum  fuere,  profeclo  aeterna  suni;  el  si  ael 
snnl,  aul  Deus  sunt,  aut  principaies  omnium  ci 
in  sapicnUa  divina  subslilutae  :  quod  siulUssi 
est  aeslimari.  Duo  enira  maximi  errores  sunl  l 
num,  ut  ait  AugusUnus  :  loca  supra  caelum,  el 
poraante  mundum  putnre.  Ac  per  lioc  concludii 


cinlissimis  substanUis,  pcr  cumpacias  in  maleriam 

qualitales,  addila  forrna.  In  easdem  igiliir  incunclan- 

icr  transibunt.  Sed  quae  sunt  illa  verba  veritalis, 

<!uae  nunquam  transibunl,  nesse  velim.  Psoii  enim 

illa,  quae  ictn  aeris  profernnlnr,  quibus  ipsa  veri- 

las,  durn  pr.iesens  in  carne  fueral,  bominibus  lociiia 

cst,  erediderim  essc.  Transiioria  namqueerant,  sic-      lempora  seculavia  simul  cuia  raundo  oria  et  c 

«it  et  ceierorum  bominum  vcrba.  Mag.  Non  aliu     esse,  et  nullo  modo  ipsum  praecessisse.  In  nu 

(lixerim  verba  veriiatis,  vel,  ut  ita  dicam,  verba  Yer-     ilaque  ecrum ,  quae  intra  mundom  contincnlo 

lii,  quia  veriias  Yerbum  est,  nisi  causas  praefatai  et     cnm  et  lempus  connumerandum  vera  ratio  coj 

snlisianUas,  Uoc  est  inco  i:mutabiles  rerum  raUoncs      per  hoc,  non  solum  in   ipsis,   quicqmd  ia 

in  sapientia  Dci  factas,"  secunduin  quas  visibilia  et      «lumvenit,  generari  —  locorum  namque  lempt 

iiisisibilia  comliia  suni,  ei  in  quas  caehim  el  terra      que  numeris  et  nascilur  ct  movelur  —  vermn 

transibunl.  Ipsa  »  aniem  nunquam  misquam  irans-      omnibns,  quae  in  eis  generantur,  congenera 

iliunt ',  quoniam  in  \'eibo  Dei  unigenito  veliili  quae- 

(!am  verba  ineCTabilia  et  incommulabilia  perpetualiter 

manenl.  Quae  verba,  ul  opinor,  audivii  Apostolus, 

^iiando  in  paradisum  raplus  cst.  Quis  enim  angclo- 

mm  vel  Iiominum  fari  verbis  vel  mente  cognosccre 

possit,  quas,  etquales,  ei  qoantas  raiiones  reruin  in 

principio,    Verbo  videlicet  suo,  Paler  anic  omnia 

leinpora  et  anteomncm  creaturam  fecerit.  Disc.  Nbn 

iiaque  causas  et  subslaiiiias  rcrum,  in  Ycrlio  Dei 

siibsUluias  ,  in  numero  computas  croaturarnm?  Di- 


ex  generalibus  causis,  quae  mundum  praect 
proaire.  Quod  aulem  proposuimus,  nirum  < 
qnod  movetur  temporaliter,  neeesse  sil  eiiaa» 
Uter  moveri,  eodem  modo  caihoiicorum  aucioi 
traditio  dissimiliter  sentit-  Primum  quidcm 
soluin  per  seipsnm  sine  ioco  et  lempore  m 
absque  nlla  discrcpuniia  d^igm^xUT^nt.  De  mott 
spiritualis  crealurae,  omnis  maleriae  corfi) 
libcrae,  nonnuHis  dissonanl  Uieoriis.  Quidam  e 
ipsum  solo  lempore,  siuc  loco,  moveri  aftr 


YAUIAE  LECTIONES. 


.\  hteltiuihlHbusque.     ^  \  singula&  vero  subslaitliax..    ^  \  caiient.     '^  CF  irafisient .    *  Sic  Cr  :  A  « 
\ps<ie.     '  CK  irunsienl.     «  Sic  Cl'  •,  A  Lninnl.     »  A  quidem.     '•  Sio  A-  CF  !JU-.'Mi/i/ur.        bic  < 


•A  I 

docl(/ru)u 


// 


8:^ 


i)E  DivisiONL  nati;i;ae.  —  likhu  ohimus. 


890 


fO 


,iiMii  viTti  c.oVnoihleiu  iipniurflius  uon  soliiin  lem-  A  niere  Jixeriin  in  eis  praevaleie,  qiiamdiu  loiuiu  iiiud. 


,oraliier,  \CiU\»  oiiani  loc:ililor  nuiiabileni  esse  non 
n(Oiigi>i.;  arhilraiilur.  Nec  '  \h\  oiiincs  ilissonant. 

ijuoruiii  SL'Hleiiliae  beaUis  eiian»  «Augnslinus  favol, 
lc  Dco  loqneiiS  :  Movel,  iiiqiiir,  scipsum  sine  loco  et 
mpore,  }iiovet  condiltm  i,,nrilum  per  tempus  sine 
oco,  moi'et  corpus  per  lempus  el  locwn.  Alii  vcio  lo- 
HUi  el  len.pus,  leslc  Maximo  in  Ambiguis,  Grcgo- 
iuin  Thfoicgnm  sequenlPS  \  insoparaliilia  esse  iii- 
unctanier  aslriiimt,  in  tanliini,  ut  ouine  temponde 
ocale  i>il,  el  conversim  omne  locale  temporule,  el 
ihUo  modo  in  nalura  r6rum  invetiiri,  quod  sp/o  lem" 
iore  sine  loco,  vel  $olo  loco  sine  lempore  possil  )»•)• 
ttri.  Sed  quid  horum  conveiiieiiliii."i  leneiiduni  sii, 
lon  est  nosirum  tlijudicare  * ;  uiuisqniMnie  <le  Uiiibus 


ciijits  partes  suni,  permanseril.  Eo  vero  iranseunie 
simiil  el  illiiis  vocabuli  virlns  evacuabilur  •.  Cuni 
eiiiiii  non  iuerit,  «piod  locari  el  circiimscribi  indi- 
geal,  qiiomolo  eril.  lociis?  Si  ciiim  '  niliil  locave- 
ril,  looiis  non  erit.  Ko  sii|iii(Iem  percuntc,  quod 
coilocatur  '",  qua  raiione  locus  erit?  Locus  quippe 
oiiinino  non  esi,  quod  quid  iion  collocal.  Non  aliier 
de  (empore.  Qiiando  enim  nullus  moiiis  erit,  quem 
meiisiira  lemporis  iion  liividet  et  compicheiidel,  quo- 
nioiio  tempus  erit?  Esi  enim  leinpus  morarum  vel 
moluum  eerla  el  naturalis  dimensio.  Pereunte  igi- 
lur,  quod  mcnsuratiir,  el  illud,  qiioil  mclitur,  ne- 
cessario  peribil.  Iii  qiio  enim  inielligeliir  lempus, 
quando  uullus  senlieliir  niolus?  Ut  enim  inolus  in 


iiSUiilanlium  intra  seipsum  deliberet,  qiiid  sibi  2a- B  quodam  inolo  conlinelur,  ila  lcmpus  in  quodam  di- 

.ionabilius  sequendum  sii ;  nos  aulem  redeamus  ad 

iropositum.  Disc.  Canle  ac   vigilanler.  Non   enira 

lcbeuius  de  senienliis   inagnornm  ei  venerabiliurn 

/iriirmn  lemere  judicare.  Nam  si  uuum  dixerimiis 

-eciiiis  sensisse,  videbimur  alterum  refellere  ;  quae 

Tiaxima  el  promplissima  causa.iitigandi  solet  eve- 

lire. 

■18.  Mag.  Nulius  pie  atque  caibolice  pbilosophan- 
ium,  diviuaeque  Scriplurae  viriulemconsideranlium 
lixeiil,  ut  opiiior,  loca  el  tempora  anle  mundum 
/uisse.  Disc.  Islaec  "  credenlibus  et  inielligeniibus 
10U  coiilradixerim.  Sauissime  eiiim  credunl,  el  pu- 
-issime  inielligunl.  Q.iidnam*  praecederel  mundum, 
niiii  sola  aelernitas,  praesenim  cum  scriptum  sil : 


menso  motu.  Siciil  ergo  nioius  non  ei'it|  (piando 
iiiilla  pars  miindi  moveliiiiir,  ita  lempiis,  quaiido 
nullus  mensurabilur  molus.  De  inlerilu  auleiii  iiiun- 
di  ac  de  line  nulliis  (alholicoruin  ambigit.  Non  enim 
sola  ratio  el  naturalis  necessitas,  quod  i n le ri lr.ru. s 
sit,  verum  eiiam  divinarum  literarum  verissima  au- 
ctoritas  comprobat.  Maximi  namque  ob  hoc  "  sa- 
pieutes  mundi  nou  ausi  sunl  docere  vel  concedere, 
hunc  mundum  lemporali  principio  per  geiieiaiionem 
inchoasse,  ne  cogerenlur  faieri,  finem  lenq)oris  per 
occasum  habituriim  esse.  Nam  si  mundum  temporali 
principio  incboare  coucederent,  line  quoqiie  lempo- 
ris  lerminari  negare  non  possenl.  Ideoque  illoruin 
quidam'mundum  tolum,  hoc  est  maieriem  cjus  ci 


Oinnia  in  momenlo  oculi  fucta  sunl  ?  Loca  aulcm  el  ^  formam,  coaeternum  Beo  fuisse,  qiiidain  solam  in- 


lenipora  in  numero  omnium  sunl.  Item  ;  Qui  vivit  in 
neiernum,  creavit  omnia  simuL  Mag.  Quid  ergo  di- 
eiuas,  si  ioca  el  tempora  anie  muiidum  nou  fuerc, 
ied  sola  aelernuas  ipsum  praecessil?  Niiuquld  veri- 
simlle  esi,  ut  eode.n  modo  credamus,  nec  posi  miin- 
duni  remansura?  Si  enim  in  universitatc  mundi  loca 
iel  lempora  compulai.tur.  qua  ralione,  solulo  mundo, 
nermaiiebuiil  ?  Totum  siquidem  aut  universaliler 
mauei,  aul  universaliier  peiii;  ut  aulem  cx  parie 
marieal,  ex  '  parie  pereal,  inipossibile  esi.  Si  enim 
unaparsex  lolo  perierit,  toium  inlerii.  Una  nam- 
9ue  deuipta,  toluiu  nou  est.  Simililer  si  una  pars 
salva  fuerit,  et  ceierae  interierint,    tolum   inierii. 


formem  materiem  aslruere  conatL  sunl,  formam  so- 
lam  el  formajbionem  mundi  Deo  attribucnles,  inaie- 
riem  vcro  ejus  aeicrnam  et  coaeiernam  Deo  por 
seipsara  substitisse,  Dei  lamen  formaioris  indiguisse, 
et  se  ipsam  formare  non  valuisse. 

I9.Sana  autem  et  ecclesiastica  doclrina  firmissinu' 
lel  lempora  compulai.tur.  qua  ralione,  solulo  mundo,      credit.  elluculenlissimeperspicil,  unum  et  oimiipoien- 

"""■'•'•■■' ''  '''^'•'•^^  ..:.... ;,i~..,   « :.. \u^..      icm Deum, priiicipium causamqueomuium, qu:;es!i!ii, 

ei  quaenonsiml,  maieriemdcdissemundoelformnm, 

qnaiido  voluit,  finemque  daturum  esse,  quandosia- 

luit :  qui  fecil  omnia  in  aelernalibus  causis,  prius- 

quam  fiereni  lempor.^^Iibus  momeniis  :  qui  esl  finis 

omniiim,  quia  in  ipsum  reverlentur,  quae  ab  ipso 

'Toiiisiiaque  mundus  aut  loius  inleribil,  aui  loiiis -^  profetta  sunt,  el  in  ipso  moventur  ei  stanl.  Dominus 

semper  erit.   Peribii  auiem.  Totus  igiiur   poribit,      jpse  de  iransiiu  muiidi,  ut  paulo  superiiis  introduxi- 

m;i|ue  ulia  pars  sui  post  suuin  iiiieriium  remanebit 

c  inieriiu.  Sunl  aulem  partes  ejus  locus  et  lem- 

■^.  lu   ipso  igilur  el  ctim  ipso  peribuiii  lncA;s  ei 

.npus  Locum  nunc  dico  non  rerum  detiiul.ioiieiii, 

|uae  semper  manel  in    auimo,   sed  spaliuiii,  quo 

•  oiporiim   qiianiitas  exiendiliir.  Nam  quod   Graeci 

dv!;»s   illds  mundi   parlos,    locum  dico   el   leiupus, 

av«v.  Iioo  cst,  sine  quihus  ccierac  parlos  esse  rou 

r-isunl,  sppelia.Tt,  iauidiu  illud  vora.^^.ulum  iion  te- 


mus,  ait  :  Ccielum  et  terra  transibunt,  vcrba  auleni 
mea  non  iransibuni.  Et  ne  quis  Iraiisitum  mundi  de 
luco  in  locum,  vel  de  teuipore  in  lempiis,  vcl  de 
rorma  visibili  in  foriiiam  visibilein ,  vel  do  qiialiUsie 
iii  qiialiuilcm,  vel  dc  quanlitalo  in  quaiililalcm  iii 
his  verhis  arbitreiur  "  posse  iiiielligi,  audiai  Prophe- 
lam  fahricaion  miindi  dicemem  :  Opera  monuum 
tuarwm  siinl  cneli;  ipsi  peribunt,  lu  iiiilem  peraianps. 
llle  aiilem  aperle  dixil,  peri^unl,  ul  iiitcllijas,  qu;d 


\AUIAE  LECTIO.NES. 

*  Sic  CF;  A  lioti' '  etiam  om.  .X.  «  Sic  A  ;  CF  seqneus  (pro  seqiiente.  sc.  Maximo).  *  A  dijudicjri.  »  C 
/«fl,  F.  Is  ac  »  Sic  A  ;  A  Quid  enim.  '  Sio  r.F  ;  a  aut  ex  parle.  *  Sic  CF  ;  A  re^jocabitur.  »  eni/n 
otn.  CF,    «»  Sic  CF  ;  A  loiuiur.      ''  ob  Itoc  om.  A.      "  Si<;  CF  ;  A  puiel. 


8»1  lOANNIS 

Kit  irunsibun!.  Si  aiilem  caeli  transibnnl,  fjuiil  Je  A 
his,  qiwe  iji*r«  ainbiuun  ejiis  cftiuiiieiuur,  exij>rinian- 
duin  ?  Si  e»)if»  oxreJlfiUis^ima  |»ar*  Hdtuuii  perilura 
sil,  nunqtiifi  ptiUuitlsim,  iiilViiores  icmansnras  es^c  ? 
Kt  si,qimil  ooiuiiiel  H  aiiihit,  |ierieril,  luirriuiJ,  quod 
«tyiilinelur  el  an»Uilur,  salvabiitir?  iSoii  eniin  wriki- 
iiiiie,  qiiad  meliiis,  obire,  el  quo<l  deteriiis,  salTari, 
praeserliin  cum  Prophcia  iicn  dixfiril,  «pera  ina- 
niiiinn  liiarnm  s»nl  ca»;iuin  ;  i|>suin  pcrfl)il:  strd  opcrn 
manuum  iuarum  iun!  caeli ;  ipsi  f^ribunl.  llln  aperle 
dalur  inleliigi ,  qtiod  *■  tion  soliiin  illud  asirigertiin 
eaeluin,  qnod  universitat»in  sensibilis  crealurae  cir- 
cumscribil  el  atnbit,  verum  ciiatn  oaelum  aeilieiviHn, 
in  qiio  st^plein  pi.iMelae  cursiis  suo.s  peragnitl,  et  ae- 
rcum  caelnin,  quoil  inlcr  terraiK  et  lunam  coitrialnr, 
}*e4ilHfum  sil.  Aer  naiiKitie  e^^iipiilenlns  terrr.etine  " 
pro.viinus  alitpiaiiiio  noinine  caeii  vooalnr  ,  nl  in 
(lencsi,  quando  volalilia  snb  firinanienlo  cadi  ira- 
nare  *  r.icla  sunl,  aliqtiainio  noniine  tei  rae,  ul  in 
Ps.almo  :  Laiidale  eum  de  lerra,  dracones.  Si  igilur 
«ninia  mnndi  inlervalla,  leniii&siinaque  corpora  per- 
ilura  »unt  *  ,  pnlasnc  aquas  lerrasque  luansnras, 
dnm  iiiaruni  naiura  passibilior  sil,  et  ad  corrupllo- 
neni  facilior  phis  qtiain  ignis  et  aeris  ?  Joannes  * 
liicologiis  in  Apocaiypsi  6ua  dixil  * ,  de  consuinnia- 
lione  inundi  propbcians  :  Vrimum  euim  caeium,  et 
prima  terra  hbiit,  el  miire  jtim  hoh  est.  Saioincn 
ilein  :  Omne,  inqi.il,  quod  fuit,  ipsum,  (juod  eril,  r.t 
ucn  esl  omm  recem  sub  Hole.  Ac  si  aperlc  dioerot  : 
Solns  Deiis,  omuiuinqne  in  co  causae,  anle  inunduin 
riiil,  cl  ipse  ptst  numduin,  el  iii  eo  cunctormn  cuu-  ' 
sae,  sol.is  erit  :  ipse  v«ro  inundus,  t-iui  sub  snle  csl, 
cl  ab  aeiernis  causis  orluin  accc.pit,  in  *  t-asdein 
causas  reversurws  eit.  ISon  ciiiiu  ^  eril,  qnud  nunc 
csi.  Ufline  enini,  tpiod  inctpit  esse  quotl  non  erat,  et 
(lesinil  esse  qiiod  esl,  jain  noii  est.  Aniinadverle  • 
aperlissiinas  divinae  Scriptnrae  de  inl<;ritu  iniMuIi 
senleiilias.  Doniinus  geiicralil<-'r  exireinilales  ejus 
colligens  :  C/i^/ncfi,  inqiiil,  e<  lcrra  iran-sibini:.  Vifi- 
pliijta  inleriora  spalia  aeliieiis  cl  aeiis  :  Opera  ma- 
iiuum  titarum  iunt  cueli;  ipsi  peribunt.  Kvangolisla 
Joannes  :  Mure,  inqiiit,  jum  nan  esl.  E\  his  inciiii- 
clanler  doceinur,  niiilain  imintii  pnrtein  reinansurim 
esse,  quae  inleriliira  lujn  sil.  Disc.  Qtiitl  crg*>  tlicc- 
inus?  iSain  "  et  idem  Sah^mon  ai(  •.Generatio  venil, 
geueratio  vadit  ;  (erra  vero  in  iiclernum  stnl.  Si  " 
iiansierit,  quouiodo  slat,  el  stabil  iu  aelernuiu  ? 
Mag.  in  iiis  vcrliis  Salomonis  non  ilbim  parlem 
inundi,  quae  inc.Iia  el  inliina  csl,  qnoiii:im  infra  eam 
nihil  esl ,  in  tju:i  genus  hniiuinum.  atilnie  n.orlale 
et  corrnplibilc  possidel  goncrationi  ei  corruplioni 
obnoxiiiin,  accipimus ,  sed  illain  lcnam ,  de  qiui 
l*ioplicla  dicil  :  Qui  funduiii  iewum  super  stubiHia- 
iem  snam ;  non  iudincibiiur  iii  seiHlum  necitli ;  incom- 


SCOTI  £9S 

miilahilem  viJeiicei  nouirarum  omiiium  slabiliialein 
in  esscnlialinuA  el  snbsianiialibiis  cansis,  qiiaruin 
immobile  f«n<1ainentiim  esl '  sapienlia  Palris.  qnae 
luin  incrmabtlur  in  scculiim  seculi.  Solcl  namtpic 
Scripiura  gacra  terrae  nomirte  nalurarum  sljbilitt- 
(em  iiiconimiiiubllem  sigitilicare,  et  ma:t>ime  huma- 
nae  natui':ie  soliditaiein.  Hinc  Aposltdus  :  A/or.i/t* 
cale,  inqnit,  membra  v-enra,  quae  sunt  super  terrum. 
'fanquam  niceiel  :  Mortilicaie  viua  vestra,  tjuae 
suni  suprasoiidiiatem  naturae,  ut  eradicaiis  eis  vir- 
lulmn  gtirmina  crcscaia,  ipsa  esi  terra  reproniissio- 
nis,  in  quam  populus  fideiium  de  Aegyplo,  !ioc  es(, 
<le  labore  seu  lcnobris  —  iwni  uUuinque  Aegypuis  " 
inlfipielatui  —  libcraUis,  ct  per.mare  baplisina;i{ 
inirudiictiis,  el  in  desttrio  praesentis  vilae  exccrcila- 
ins  rcversurns  est.  ijisa  esl  lerra,  quam  tilii  spiri' 
luaiis  Isracl  possiilebuni ,  quando  Detim  facii'  ail 
fdciein  conlOHipiaturi  sunt.  Kademque  Abraliain 
paU-iarcliae  (ignrale  monstrata  esl,  cl  in  aeiernaip 
pos^ssionein  liala.  Sed  si  tibi  praediciac  divinaruiu 
Scriplurarum  de  inieritu  htijtis  lerrenae  inidis,  iit 
qiia  nuuc  vivimus  iu  simiiituJinem  juinenioiuni 
pi-ocreati,  non  siifficiunl  seiitoniiae  ",  itiiae  ex  eade.ii 
Siriplnra  aJdeidac  suiii.  Veriex  aposloluruiu  ,  l*e- 
trus  vi<iclicci,  in  Esisl.du  secunda  '-  :  Cueii  (iu'em. 
iiiqiiil,  (fui  nunc  sunl,  cl  terra'  eodem  verbo  repetit 
siinl,  igni  reservati  in  d:e  judicii  et  perdilioms  impio- 
rum  hoiniHum.  Jtiannes  in  Apocalypsi  :  Vidi,,  inquit 
cueluin  novtim  el  terram  twvam  ;  primum  enim  eaelun 
et  prima  terra  cbiit,  ei  miire  jam  uon  est.  Caelun 
auletn  novum  el  terram  uovam,  \el,  ut  ail  retriis 
ISovos  caelos  et  novum  terrum,  bealum  Gregoriuii 
Nazianzenum  tlieolognm  sequeut«^s,  dc  reslauraiioiM. 
Imman.ie  nalurac  in  pristiuum  statum,  deque  cju: 
in  aniiqiiam  digniiaiem  reJilu  non  longc,  ul  vidco 
a  Yorilatc  reinoii  inlelligimus.  DisC.  Dc  interiti 
mundi,  imo  etiani  ipsius  reditu  in  aelernas  causas 
e\  quibus  tJetluxerat,  salis  ust  diaput<iium.  Sed  qu< 
fii:e*lerminabiuir,  aperlius  autiire  velim. 

20.  Mag.   Miror,   quare  hoc  inlerrogas,   dum  b 
ipsc  paulo  siipcritis    incnncianter  detinieris  fiueii 
mtindi,  suas  videlicet  aelernas  causag  in  Verbo  IH 
aiueinaliier  et  inconimutabiliter  subsistentcs,  el  ii 
supcrioribus  inler  nos  confecium  est,  in  omnibiu 
(|u:ie*>^in  moiu  vel  in  slatu  "  sunt,  vei  cerie,  ut  U 
dicam,  in  mobili  sialu  ci  in  moiu  stabili,  non  aiiu 
csse  principinm,  aliiid  iinein,  sed  ununi  et  id  ipsr-- 
Si  cigu  principia  nnmdi  siint  causae,  ex  t|uibus  Oi 
Csl  '',  nonne  fines  ejusdeni  cacdem  causae,  iu  q 
revorsurus?  Non  cnim  iii  uihilum  redigctnr,  setl  i 
causis  suis,  molu  suo  fiiiiio,  iterpelualittjr  salvabil  i 
et  quiescel.  ki  si  Verhiim  l\uiis,  in  iitio  cl  suni    ■ 
fitcia  sunt  omni:i,  causa  oinnimn  causarum  csl  vi^. 
litim  et  iitvisibilium  :  nunquid  ipsa  causaiuui  cuu:> 


VARlAF.  LECTIONES. 

'  t/«ori  om  Cl'.  ^  S^c.  CV  \  .\.  terra.mnre.  »  CF  perilura  .s;>i/.  *  Sic  CF  ;  A  ./o/niin.csqitr'.  '  Sio  ( 
A  dixRui  *  f^ic  CF  :  A  et  tn.  '  e.iiiu  oni.  A.  "  Sn'  A  ;  CF  .VHin.  '  ist  ovn.  A.  *'  Si<  A  :  CF  A-: 
plum.  '■■  bic  CF  .  A  Si'nteriiiae  siipr;i  inleipOjinl  sic  ;  piti*di(tac  .livii.aium  ScnpiiTMUin  icn.rnuw'' 
iftieriiu  rei.      '•■  Sic  CF  ;  A  in  sccuiida  snn  rpisiolp..      '''  A  m  s'uti:  ici  in  moni.      "  eni  om.  CK 


i 


Uy^                                    DE  DlVlSiONE  NATURAE.  -  LIHEU  QIJINTIJS.  SOt 

|ii\ii>  jiuindi  csl  \  In  (\\Vdn\  ilesinel,  qiianJo  onuiia,  A  csi  fMiis  omniiim  visil)ilii!ni  cl  iiivisii.iliiim,  quoniam 

quae  in  molu   miuI,  iu  eo,  quod  apiieluiil,  iu  ipso  oniiiia   visihilia  iii   inlelligiljilia,  el  intelligibilia  in 

I  viilelicel  jDei  Yerbo,  molus  sui  iiiiem  consliluanl  •,  ipsuin  Deuin  iransibunl  luiiabili  ei  iiicirabili  aduna- 

;n  uliia  qiicju  finem  nullns  ullius  ^  cieaturae  appeiiius  lioiie,  noii  aiiiem,   ul  saepe  diximus,  esscnliarum 

!  pril?  Noiieniui  babei  ullcrius,  qno  lendal,  vel  quid  aul  *  subslaiiliaruiii   conlusione  aul  iiileritii.  El  lioc 

pelal.  Uuiveisalis  quippe  lolius  creaturae  fiiils  IKi  tolum  .Douiiiuis   ol   Salvalor  nosier  Jesus  Cliiislus 

Verbiim  esl.   Principiuui    j^aque  el  rmis  inundi  iii  rosurjjendo  a  moiiuis  iu  scipso  el  poriecil,  el  cxem- 

i  Yerbo  Dei  suljsisluul,  et,  ul  aporlius  dicam,    ipsnm  plttm  oiiiuium,   qnae  liilura  Suin,   praomoiisdavil. 

;  Veibum  suiil,  qiiod  esl  nnriiiplcx  siiie  liiie  fiiiis  el  Resiugous  quippe  nullum  sexorfl  jiabwii.  Quamvis 

ii  principiuHJ  hv.^-/m  S  Itoc  esl,  si«e  principio  pracier  ciiim  iii  ipso  sexu,  inasculi  viriPiicci,  in  quo  ox  vir- 

Patrem.  Ilinc  eiiam  "brevilef  colligcre   posbuu.us,  gine  nalus,  el  iiiler  bomiries  uSipifc  »  ad  passioueni 

quod  muiiis  raiiooiuaiiouibus  suadeie  couamur,  ac  coiiversaius,  posl  lesurieciioiicui  liisiipulis  suis  ad 

sic  detiuire  :  Ab  ipso  el  ad  ipsum  omuia;  csl  euini  conlirir.audam   illonim  rulciu   apparuit;    iioii   eiiim 

priuoipium  et  liuis.Quodetiam  Apostolus  aportissime  aliter  ipsuni  cdgiioscoreiil,  iiisi  in  babilu  illis  oognitt» 

ooiiclusit  diceus  :  Quoniam  ex  ijiso,  el  per  ipsuvi,  et  se  ipsum  maiiireslarel  :  iiulli  lanien '*"  liiitrlium  litet 

1/»  ijiso,  et  ud  ipsum  omnia.  El  boc  eliam  iialurarum  li  credere,  ve!  "  ullo  iiiodo  cogilaro,  ipsum  postresur- 

ouiuium,  quae  tactae   sunl,  quinqucperlila  divisio,  rectioiieiu  ullosexu  uciiiieri.  7/«  CViiisiu  f«!rti  J^su  «e- 

quac  ab  aposloiicn  iiu(iorilale,  \\l  Maximus  in  Ambi-  que  masculus  cst  ueqiie  jemua,  sed  soluui  verum  ei 

guis  tricesimo  sepiimo  capiiulo  scribii,   iradita  esi,  lotuui  bomiuem,  oorpus  dico,  etanimam,  et  iiilclUr- 

liicidissliue  deolaral,   i'edilus<pie  ilorum  el  «dunatio  ctum,  absque  ullo  sexu  vel  aliqiia  couipreliensibili 

earuudem  per  easdem  divisIoMCS  ct  coinolulioiies  foiiua,  quoniam  baeo  tria  in  ipso  umim  suul.el  Deiis 

lolius  crealurae  iii   uiium,  et  poslromo  iu   ipsuiu  fycla,   siiie  piopriot^itiim    iraiismulalioiie   \ei   coii- 

Deum,  l^rima  siquidem  onniiiiiii  nalurarum  divisio  fu^^ioiie.  Tolus  iiaiiuiue  Dcus  est,  el  lolus  liOino,uii;» 

Cst,  quae  ci^eaiam  a  nou  crcala,  quae  cst  Deus,  se-  subsiaiilia,  vel,  ul  usitalius  dicam,  una  pcrsona,  lo- 

gregat.   Secunda  crealam  dividit  iii  sousibilem   el  cali  et  ieiiiporali  molu  careus,  diiin  sii  supor  omnia 

iiilelligibilom.  Terlia  sensibilem  in  *  caoluui  discer-  juea  el  toin[ioia  Dous  ct  bonio,  absijuo  ulla  Ibruia, 

nil  et  terram.  Quarta  sei>arat  para.iisuiu  ol  orboui  ^.,,11,  j,ii  forina  omnium  cl  palcrnae  aubslautiae  cha- 

torrarum.  Quinta  omniumque  uiiiuia  divisio  esl  bo-  raoler,  absque  nlla  simiiiludine,  dum  omnia  similia 

niiiiis  in  ujasculum  cl  feminam.  In  quo,  vidclioet  gj  esse  appoiuut'*.  Humaniias  siquidemCbrisli  unuin 

Imniine,  oinnis  orealura  viaibilis  ct  iuvisibiiiscondila  cum  Deiialc  facla  nullo  ioco  Ci.utinetur,  nullo  lem- 

esl.  Ideoque  olJicina  omnium  dicilur,  qiioi.iam  iii  eo  C  po,.g  movelur,  nulla   forma  sou  soxu  circumscJb:- 

oiimia,  quae  posi"  Doum  sunl,  continentur.   llinc  im-,  (|iiia  supcr  liaec  oniiiia  exaltata  esl,  ei  non  so- 


liim  super  baoc,  veium  etiam  super  omnes  virtules,  ct 
/jo/es^aies,  celerosquc  spiriluales  ordiiies,  quia  sedci 
ud  dcxtram  Putris,  ipiam  sessionem  nulla  crealum 
polest  allingerc.  Proinde  uon  immerilo  redarguemii 
suiit,  qui  corpus  Domiiiicum  posl  rosurreclioiiem  iit 
aiiijua  parie  inundi  con.mlur  constiluere '*,  cl  loca- 


eliani  mtdiclas  solel  appellari ,  exlrema  siquidem 
loiigoque  a  se  distanlia,  spjritualia  sscilicel  et  corpo- 
ralia,  in  se  comprebendil  el  iu  uuiiaiem  coiligil, 
corpore  cl  aiiiina  ooiisisiens  '.  Klooque  in  consum- 
malioue  rcruiii  omniutn  fabnoaiiouis  ipsum  divina 
iulroduxil  bistoria,  signiiioaiis,  uiiiversiiulem  facta- 

ruin  lerum  in  ipso  conliueri.  Proinde  ex  aduu.  tiono  liter  et  icmporaliier  inoveri,  el  in  eo  sexu,  in  «iiio 

divisiouis  bominis  iii  dupliceni  sexum  praediolariiin  apparuil  nuiudo,  inlra  niundum  detincri.    QuomOwu 

divisiomim  iiicipil  ascensus  el  adunalio.   Iii  resurre-  cnim  inler  oiunia  polesl  csse  coipus,  quod  iii  unitaie 

clioiie  eniiu  sexus  auforeiur,  cl  natura  adnnabitur,  ot  divinitalis  supor  omnia  exaltatum  esl?  Doindc  cyii- 

orit  solummodo  boino,  sicui  fiorol,  .si  noii  peocaiol.  sideraudum,  quoil  ipse  resiirgens  a  mortuis  iii  paru- 

Deindc  orbis  terrarum  paiadiso^  adunabiiiir,  el  non  disum  rcveisiis  est.  Non  euim  oredenduiii  est,  ali- 

oril  nisi  paiadisus.  Deiiide  oaeluui  et  tcrra  adunabun-  quod  spalii  tcmporis  iiiler  redilum  ipsius  a  luOriuis, 
liir,  el  uon  erit  iiisi  soliim  cacUim.   Ei  noiaiidun!,  *' el  paradisi  iulioitum  fuisse,  ncc  ipsiim  paradisum  i:i 

quod  ^empcr  iiilcriora  in  superiora  Irausmuianlur.  qucm  a  mortuis  resurgoiis  iniravit,  locdrm  esse.  >;( 

Sexus  (piippe  iii  bominem  movetur,  quoniam  iiilerior  in  nJiqua  parlc  Imjus  muiidi  seusibilis  oonlineii.  No- 

esl  sexus  liomine.  Orbis  terrarum,  qui  inferior  est,  quo,  quaudo  manifosiabat  se  discipulis  siiis,  credcn- 

iii  paradisum.   Terrcna,   qiiia   infoiioru  siml,    iii  dmn  esl,  fexlra  pavailisum  fuisse,  sed  simul  c3  iii 


caelestia  mutabuuiur  corpora.  Doiiulo  lorms  scnsi- 
bilis  crcalurae  adunatio  et  iii  inlciligibilom  iransmu- 
iaiio  seipiiiur,  ita  ut  universa  orealiira  iiiloiligililis 
liciatur.  Poslremo  uiii\ersalis  creaiura  Crcali)!! 
adunabitur,  el  erit  in  ioso  el  cum  ipso  unum.  Ei  hic 


paiadiso  eral,  ct  se  ipsum  .«uis  discipulis  demonsna- 
bal.  llle  eiiim  jam  iii  paradiso  erat,  quia  iii  ipso  Mu- 
mana  nalura  reslanraia  est  :  illi  vero,  (|iii(Mis  Si?. 
maiiifoslavi!,  noiidum  in  paradiso,  bof  cst  mmtftmt 
reslaurala  iit  iiatura  oraul  '•.  Nciiuc  quando  evanc 


VAUIAE  LECTIONES. 

*  A  finis  esl  niundi.      *  Sic  CF ;  A  ronstiiuent.        ^  Sic  CF  ;  A  nuUm  nulliu!;.  *  A  avap-/07.  *  A  in  • 

ler.    «  Sic  CF  ;  A  .M//'.s;5.'fn.s-.      '^  Sic;  CF    K  in    p.^radis»        "  Sic  AC  :    V  ei.      »  S10  CF  ;     A  ii>iousqvfi 

"  icmen  om.  A.     "  A  aui.     •*  Sic  CF ,  A  ei  eae  appelunl  similia.     '*  Sic  Cr  ;  A  Uitiivre.     '*  lllc  enim 
jam  w  pafadiso  erfu     -  erant  om.  CF. 


895  JOAKNiS   SCOTl  890 

scebal  ab  orulis  eornm,  localilcr  ab  ois  recedcbat,  j^   lenam  et  c:  elum,  osfendens  ttr.am  apud  semet  irtatK 


visibituimnaluram.  Adiinavil  sensibilia  et  inletligttHia, 
tinumque  ostendit  exir^<t'nlem  eorum,  qnae  facta  sunt, 
fiactiram,  (juadam  mijslica  rtilione  couptalam.  Aduna- 
vil  per  ratiouem  supernatiiralem  ac  modnm  creatam 
naturam  non  crcatae.  Disc.  Quid  igilur  dicenius?  Qua 
raiione  vel  siiniiitudine  credeiidunv  est,  Doininuin 
absqui'.  ulla  seiisibili  el  crrcumscripta  fonna.et  uuui- 


sed  in  suhlililaiem  spirilualis  rorporis  Cftnialiinis 
adhuc  posloloiuni  oculis  inconspiciian»  se  '  occmI- 
tabat.  Hinc  daiur  iiaclligi.  noii  aliud  C3?e  paradi- 
sum,  in  qucm  rcsurjjcKS  ingrcssus  *  *si,  praeier 
ipsani  buinaiiae  nauirae  inle-jriialcm,  quam  in  SC" 
ipso  rcslauraverat,  et  in  qiia  piimiis  liomo,  si  non 
peccarel,  gloriosus  perrnanercl.  Ipse  cst  paradisus, 

qui    sanclis  promillilur,  iu  quem  ex  parte,  anima  nie  absque  iila,  quam  nascendo  ex  Virgine  accepii, 

vidciaei,  jaui  ingressi  sunt,  ex  parte,  corpore  dico  *,  resurrexisse?Etquoniam  illc  exeinplum  generalis  al- 

exlra  adhuc  sunl.  Adunavii  iiaqiie  in  se  oibeni  tcr-  que  fuiurae  resurreciionis  et  erat,  et  est,  si  abs- 

raruin  paradiso.  Ipsi  siquidcm  orbis  lerraruin  p;!!a-  que  ullo  sexu  resurrexil,  necessario  sequiiur,    ut 

disus  erat.  Toium  namque,  quod  dc  orlie  icrrarum  oinnes  boniincs  in    resurrectione  et  post  resurre- 

nccepcfar,   niaterialcm  videliecl  canicin  ciim  snis  ctioneni  universaliler  sexu  careanl.  Mag.  lloc  siiper- 

acciiicnlibus  ahsque  peccalo,  el  virilem  babiium,  in  fluumesl  quaerere,qiioniam  inprioribus  'librlsinul- 

spiritualem  in  seipso  mulavii  nalu^-an».  Ac  deiTnlc  ^^  lipliciler  ei  ratione  suasum  esl,  et  senienliis  beali 

iion  soluni  numanilalen>,  quam  acceperal  el  reno-  Gregorii  cjusque  exposiloris,  Maximi  dico,  cst  con- 

\averal  in  seipso,  in  aenuafitaiem  angelicae  naturae  dusum,  quod   in  luiura  vita  post  resurrectioncm 

exaliavit  et  reduxii,  quod  per  ascensionem  ejus  in  nalura  bomiiuim  oinnino  sexu  ,  hoc  est,  viriii  et  fe- 

caelumsignilicalum  est,  quancio\identibus  discipiilis  niinea  forma  carebil,  quoniam  in  ipsam  formain, 

elevatus  esl  in  aera,  nube  eum  suscipiente  ab  oculis  quae  ad  imaginem  Dci  facla  est,  reversura  esi.  Ima- 

eorum,  quae  et  clariiaiem  ipsius  et  spiiilualitaicm  go  aulem  Dei  non  esl  masculiis  neque  feinina;  isia 

indicabat ;  dixit  eniin,  priusquam  paleref.ir  :  Paier,  enimdivisio  naiurae  propierpeccattim  facta  esl.  Disc. 


ctarifica  Filium  tuum  :  vcruin  eliam  super  omnes 
aiigclos  el  \iriules  caelesies,  ei,  ut  breviter  dicain, 
siiper  on<nia,  quae  sunt  et  quae  nou  sunt,  sublima- 
\it.  El  quod  in  seipso  particulariter  peifecil,  gene- 
raliler  resurreciiouis  lempore  in  tota  bumana  na- 
lura  perleciurus  est,  iioc  est,  non  soluin  omnia, 
qiiae  ipsa  post  peccatum   de  boc  nuindo  maleriali 


C 


In  fiilura  iiaqiie  vita  neque  niasculus  crit,  neque  fe- 
niiiia,  si  sola  siuipliciias  naiuraedupliccin,  qnt  lumc 
est,  sexum  in  seipsam  absorpserii.  Mag.  Cur  dc  Iioc 
hacsiias,  cum  de  honiinibus  iii  resurreciione  geue- 
raliter  Verilas  dical :  ISeque  nubent,  neque  nubentur, 
sed  erunl  sicut  angeli  in  caelo  ?  Nunquid  angclos  ex 
intellectu  et  spiiiiuali  corpore  constare  credimus? 


altraxerat,  converiet  in  spiritum,  verum  eliam   ad  Omni  tamen  circuniscripta  forma  eos  carere  iioa 

aequaliiateiu  caelesiij   gloriae,  quain  angcli  possi-  dubiiamus.  iSam  quod  saepe  in  huinana  efligie  ap- 

dent,  perUiicet.   Ei  ne  mireris,  quod  de  lalibus  in  paruisse  illos  divina  narrat  iiistoria,  non  nos  cogil 

aliis  Ubris  hujus  ncslrae  disnutiilionis  niulta  traclata  aestimare,  eos  taii  effigie  naUualiier  delineri.  Illud 


suul,  ct  nunc  ileruui  recapilulanlur,  quoniam  sic 
ordo  et  necessiias  inveniendarum  rerum,  quas  ia- 
q.iirimus,  exigii,  ui  easdcm  senteniias  et  argumcn- 
laiiones  niullipliciler  repetanius  et  rcvolvamtis,  ac  * 
veluti  quadam  «vaxs^a^atdJc-st  in  memoriam  revoce- 
nius.  floc  aulem  dico,  quoniain  in  superioiibus  libris 


eiiim  pro  tempore  faclum  est,  quoiuam  aliler  hnnii- 
nibus  apparere  *,  el  ^  u  hoiniuibus  loqui,  aut  im- 
possibile  aut  non  fut.  crat.  Si  ergo  angeli  oiuni 
forma  circumscripia  carenl ,  quid  miruni,  homines, 
dum  ae«[uales  angelis  ruerinl,  omiu  sexu  *  el  forma- 
ruin  circmnscriptione  carituros?  Neque  oniin  ariier 


multa  *  de  reditu  naiurae  beali  Maxiini  senleniias  aequales  eis  erunt,  neque  hoc  incrt-dibile  vide.ur. 
introducentes  •  praegusiavimus  :  sed  nuuc  plenius  Quaedam  namquecorporasunt  hquida  ac  spiriiuaiia, 
iraciare  debemus.  Iilcm  ilaqiie  Maximus  iioii  solum  circuiuscriplis  lormis  carenlia.  Qiiod  auieiuliqnidum 
in  Amhiguis,  \eruin  etiam  in  scholiis  de  aduuatiyiie  et  "  spiriluale  est,  purissimaeque  subslantiae,  cor- 
crealurarum  dispuial  quadragcsiuio  ociavo  capiiulo,  [)  poraliijiis  quantilaiibus  ac  lineaiuenlis  seu  aliqua 
UDi  lurrium,   quas  Ozias  aedilicavit  in  Jerusiilcm,      mole  eircumscripta  coutineri  posse  non  \ideo,  quo- 


iheoriam  exposuil.  Angulos  fortassis,  iiiqiiil,  sermo 
Scriplurae  dixit  ipsas  per  Clirislum  fuctas  differentes 
se.parularum  crealurarum  adunalioncs.  Aduiiaiil  eniin 
fiomincm,  ipsum  secimdum  musculum  et  feminam  uif- 
fereniiam  mijslice  in  spiritum  auferens,  et  proprieta- 
tdms,  quue  per  passiones  sunt  in  ambohus,  libeTam 
uaiuiae  rationem  cunsliiuens.  s\dunavil  autein  el  ter- 
ram,  quae  esl  secunditin  scnsihilcin  paradisum  et  or- 
bem  icriurutn,   separuiioitein  exiiCdcns.  Adunuvit  el 


niam  vera  raiio  talia  exislimare  non  lue  siuii.  Qiial- 
tuor  siquidem  simplicia  mundi  clemeuia  nuHrscoar 
tantur  forniis ;  ubiqiie  eniin  in  niundo  sunl,  cujui 
nulla  pars  esl  iilorum  concursu  carens.  Quud  aulen 
ubique  est  in  inundo,  quumudo  ahqna  fonna  cir 
cumscribi  possil?  Sunt  igiliir  corpora  forir.is  sensr- 
bilibus  carentia.  Qiiid  dc  radiis  oculumm  {iiccudumi 
ISoune  et  ipsi  toiporei  sunl,  oiuni  foriiia  carenle»!' 
Si  aulem  dixcris  augelos  iiiicUigiLili-s  loi mas  ",  ka 

VAHIAE  LECTIONES. 

'  sc  om.  A.  *  Sic  C.P ;  A  rrtjressus  es(.  *  Sic  CV  ;  A  ex  (larlo  anima,'  videlicel  jam  ingresiae  ex  pdtlt 
corpvra  tiicc,  *  \  el,  '  S\r  CF  ;  \  multus.  ^' SlcCV  :  \  iiihodurrnaas.  '  SiC  CF  ;  A  5opsriori'!U9. 
6  npparereom.  A,      '  Sic  CF  ;  A  omni  et  sexu  ei  formijrum.      '••  A  c,c.      A  formas  intelligitiies. 


897  DE  DIVISIONE  NATURAE.  —  LlBER  QUINTUS.  893 

bcre,  oiiintiio  coiicedo ,  ac  pcr  lioc  lioiuiiios  eibm  A  <?s!><t  s»t>stiiul:is ,  iicino  ti(!diuiu  duLiiat.   Qui  cmin 


in  resurreciioiie  *  simililer  iiiieiligiitiics  foriiias 
liabiiuros  esse,  nun  solum  noii  lionego,  verum  etiuiii 
ainriiio.  Sed  qnae  el  qualcs  nunc  iii  angelis  siinl,  ot 
iii  iiontinibus  luliirae,  oniniiio  nie  ignorare  faleor, 
ilonee  triimeul,  ul  ait  .\uguslimis,  corpus  ineuin  in 
affeclum  volunlulis  ineae,  Non  igiioro  tamen  inuUos 
inagi:  jsqiic  s:ipieiites,  qui  ouiiiino  ulilerde  huinaius 
corporibtis  pusl  resnrrectioncm  senliuDt,  quoriim 
seiiientiab  iii  processii  liujiis  libri  non  pigebil  intio- 
diiccre,  ue  videamur  eos  vel  spernere  vei  uon  le- 
Sisse.  Uisc.  Consequcns  dispuiatiouis  ordo  exigit,  iit, 
quid  quisquc  eccicsiasticorum  sapienluin ,  quos  le- 
gisii  —  non  enim  omnes  te  legisse  opinor,  qiiod  cui- 
qnam  iinpossibiie  esl  —  de  taiibus  senserii,  proferas. 


«iiibitat,  :iul  inriJelis  estaui  insipieiis.  Proinae  omiie, 
quod  111  causani  biiain  reducitiir,  in  Deum  redire 
cur  dubitaretur?  Et  i.c  rearis ,  ine  temcre  Deam 
vocasse  niliil ,  et  iiiilia  auctoritale  sufTiilium  ,.  *udf 
beatum  Dionysiuiii  .Areopagitam  iii  piiiiio  capiiulo 
de  divinis  Nuiiiiiiibus  :  Uixiinus,  inquil,  cum  thee' 
logieos  characteres  exposuimns,  unum,  incogniiunt^ 
superessenliute ,  per  se  optimum ,  (fuod  quidem  esl , 
Irinam  unilalem  dico,  liAa^tvj  el  aaoayae^-v,  neque  di' 
cere  negue  intelligere  possHiile  esi  :  sed  el  sunclarum 
virtulum  angelicae  unilates  ,  quat  sive  specuUilivas , 
sive  acceplivas  oportel  dicere  ,  superincoynilae  el  »k- 
ferlucentis  bomtulin,  et  arcanae  sunt  et  incogniftie  , 
el  solis  ipsis  aubsisiuni,  qui  super  scitn  iuni  anigeli- 


nt  in  arbitrio  legeniis  ponstur,  .quein  '■'■  velit  sequi.  g  cam^  dignis  suis  ^  angelis„   Hit  lieiformes  angelica 


Niinc  aulem  a  te  quaero,  qna  ratione  dicitur  pcrirc, 
quod  in  priinordiales  causas ,  vel  ccrte  in  ip'sum 
Deum  peWiibeiur  reversurum ,  dum  plus  prunun- 
ciandum  sit  vivere  ei  permanere,  quam  interiie  et 
iransire  ? 

Si.  MA<i.  Huic  luae  inleriogationi  breviter  ac inciic 
respondeo,  beaii  Dioiiysii  Areopagitae  prophelicam 
senientiam  exponeniis  seiisum  considerans  :  Preliota 
in  conspeciu  Domini  tnors  sanctorum  ejut.  Sanclorum 
siquidem  mortem  non  aliam  in  Loc  versu  Propiietaro 
dixisse  asiruit,  pra^ter  iliorum  iransiium  in  Deuin 
(oniemplaiionis  celsituuine,  omnia  visibiiia  et  invi- 
sibiUa  superantes  sdbuc  in  corpore  constituti.  Num 
et  Peinis  ille  apostolorum  vcrlex  morluus  erat  cumi 


imitalione  *,  quanlum  licet,  coadumti  humani  vnimi, 
quoniam »  secundum  onmem  intellectualem  oferu- 
tionem  requiescunl,  lalis  atilem  fti  deificattrutii 
animorum  ad  summum  lumetu  Deum  vi'Jelicet,  '" 
unitas  -' ;  iaudani  ipsum  potissime  per  omnlum^  quat 
tunt,  ablatienem.  In  hoc  veie  et  supsrnuturaliter  il- 
luminati  ex  beatissima  ctim  ipso  wiitate,  quae  cm* 
ntum  quidem  est ,  quae  sunl ,  causaie ,  ipsum  auUm 
nikil,  ul  omnibus,quae  sunl,  superessetttialiier  exal" 
tatuin.  Animadverle  praeiatum  ibeoluguiu,  qiiomodc» 
incuncianier  suiumum  Iiimen,  Deum  videlicet,  qui 
omaem  intelleciuaiem  et  raiionalem  iliuminat  crea- 
iuram,  nomiite  quod  est  nihil,  insinual.  £l  suiijecil 
ratiuoem,  curoibil  vocalur.  Quia  sufnr  omnia ,  quce 


creaiurae,  ei  traiisivilin  Deum,  quando  Domino  in- c  ««»« ,  svperessentialiier  exaltatur.  Comrauac  igilur 


terroganti ,  quem  se  e&se  diceret,  respondit :  Tu  es 
Qiritlus  Filius  Dei  vivi?  Num  similiter  Joannes 
evungeliata  oinnibus,  quae  facla  sunt,  defuitclus  esi, 
ahitudine  iheoriae  cuncla  superans  el  clamans  :  la 
vrincipio  eral  Verbum .,  ei  Yerbum  erai  apud  Deum, 
st  Deus  erai  Verbum  ,  ioiaque  ipsius  mirabiiis  et 
iiieOabilis  Theologi  liieoria?  Audi  Aposiolum  adhuc 
uiortati  corpdre  deienlum,  morluum  lamen  se  et 
vrucifixum  pronunciaiilem  :  MUii  niundus  eruci- 
(iius  est,  inqjiit,  et  ego  mundo.  Talis  iinf[ue  est  iuier- 
iius  sancioruta  coniemplaiionis  virtiiie  ia-  ipsuiu 
Deiiui  iranseuntium,  etomnia,  quae  sunt,  et  seipsos 
dfiQcaii  *  altiiudine  divinae  gratiae  supeianiium. 
Eu  iiaque  modo,  quo  ii,  qiii  virtule  aique  scienlia 
impleiitur,  adliuc  in  hac  vita  consliiuti  solo  aninto  "  ditum  secundum  buinani  corporis 


iniereuui ,  totus  roundus ,  qnalido  terininabilur,  itt- 
leribit.  In  ipsuni  enim,  qui  propier  superessentiali- 
latem  suae  iiaiurae  niliit  dicilur  ,  reversurus  *  csi, 
ii<>a  ut  lolus  deiltceiur,  aut  cuin  Deo  unum  e/Ticiatur, 
ui  cadcsies  viriuies,  et  bumani  animi  illuminati, 
it.irgati,  pciiecii,  sed  ut  unumquodqne  *  eonini, 
(iu.hus  consiituiiur*,  in  suas,  ui  saepe  dixiuuis» 
i©v«;riaiur  causas.  Causas  autem  omuium  in  Deo 

YARUE  LECTIO^ES.    • 

t  !  ^'J?JP^'  ^  P"*'  ^'''^'^''eciionem.    *  Sic  CF;  A  qucd.    *  dei(icnti  om.  A.      *  Sic  CF  ;  A  reversus  esi 
ii\c  CF  ;  k  uHum  quod.      '<■  SicCF;^  e.onsiitua:uT .       ^  Sic  CF  ;  A    tgimniur  illis  angeiis.    «  Sic  CF» 
A  uttiiate.     *  A  qui«.     »*  Ikum  «idelUet  om.  CF.     "  Sic  CF  ;  A  unio.      '*  secundum  om.  A.     "  kqua, 
■  A  uiroque 


omiiium,  quae  f<cta  sunt,  vcbiii  quodain  inicriiis 
redirc  in  caus^s,  quae  iii*Dco  snbsisiunt;  proprium 
vero  inteliectuaiis  et  rationnlis  subslaniiae  j,  ununi 
cuin  Deo  virlute  cuntemplalionis,  ei  Dcus  per  giU' 
liam  fierj.  Disc.  Plane  perspicio,  non  aliwd  csse 
mnndo  perire,  quam  in  causas  suas  redire,  ei  in 
melius  mutari.  Sed  quia  pars  seiisibilis  mundi 
maxima  »si  corpns  humanum ,  non  rnolc  S3d  digni- 
iate  raiionalis  animae,  quu  formatur  ei  viviQcaiur 
el  regitur  et  coniineiitr ,  de  ipsius  rediiu  ira* 
ciare  ordo  rerum  exigii  el  dispulationis  series,  ni: 
fallor. 

22.  jixG.  In  boc  non  falieris ;  ita  enim   lastan:» 
via  carpenda  est.  Disc.  Ingredcre  iiaqne.  iltxo.  (le- 

nain  primus  in 
eleraenia  soliitio  ejiis  est  —  resurrcciionem  ipsiiis 
esse,  commiiiiiter  omnis  Ecclesia  fateiur.  Disc. 
Oiiinium  proprie  recieqiie  creiieniium  comniunis 
confessio  esi,  non  nliud  esse  reditum  secundum '* 
corporumpraeicr  eorum  resurreclionem,  oi  ex  «jnat- 
iuor  muiidi  eiemcniis,  in  qiiae^^soivuntur,revncaUo^ 
iiem.  Uiruni  vero  resurreciio  corporum  s-scundum 
graiiam,  an  secnndum  naiuraiu,  sn  utraque  '^  cou- 


^AIHOL-    CXXU. 


23 


.899 


iOANNIS  SCOTl 


m 


ciuMnle  sil,  qkiacreii(U.Mi,  nani  fcre  paucos  dc  hoc  A  P*'M''  *  <"    lerrg,    ei  posi   icmpu&   lerrc,   quae   e\ 


B 


tracunics  rcperi. 

23.  Mjig.  Ncc  ego  reconlor,  mc  iii  laluiis  coilici- 
bu5  Jegi.ssc,  non  quod  foii;issis  de  bac  qiiaeslione 
iraclaluui  a  quodam  nolu»  adlivic  iiicognilo  nou  sil, 
ut  opinor:  non  eiiiai  pnlasidum  esi,  liomaniie  lin- 
guae  aiiclores  hanc  m.^.gnam  (jnaeslionem  inlaclan» 
praciermisisse,  :'.ul  iiolalnm  non  Iraclasse  :  sed  quod 
in  niaausnoslras  ',  si  qnid  inile  derinilum  est,  noii 
pervcnil.  Ideoqne  dnin  diu  per  nie  ipsum  de  hoc  co- 
gilaijam,  nil  aliud  milii  occurrebai,  praeier  quod 
rcsurreclio  morluorum  gcneraiiier  bononiin  malo- 
riimqne  non  nisi  sola  RcJemploris  mundi  graiia 
rniuta  sit,  niiila  nalurali  virlule  cogcnie,  in  lantiim, 
sil  si  Deus  Verbuni  carof.iclum  no»  fierel,  el  inlcr 
homJnes  conversaius  non  essel ,  ei  toiam  humanam 
naiuram  non  reciperei,  in  qua  passus  esl  cl  rcsur- 
rexii,  null.i  moriuorum  rcsurreclio  forel,  El  ul  sic 
inKlligeivm,  eo  qnod  ipse  djxil,  allraclus  eram  : 
Eyo  fi«m  re&urreclio  et  vila ;  ac  si  per  solam  incar- 
iiaiioisem  ipsius  ^  generale  boc  donum,  nullo  exceplo, 
getius  hiimanum  acceperil  *,  resurreciionem  videli- 
cel  a  mortuis,  hoc  esl  lesiiiuiionem  el  rediategra- 
liORcm  toiius  hominis  nalurac ,  qnae  corpore  el 
imiiua  consUluia  esi.  Si  aulem  Dei  Verbum  huma- 
n:uu  naiuram  non  susciperel,  el  in  ea  ex  mortuis 
non  resurgerel,  nullus  omniiio  resurreclionis  gr;»- 
liam  haberei,  sed,  sicui  ceierorum  animaJiuin  cada- 
vera,  in  icneno  pulvere  perpetualiler  humana  cor- 
pota  peniianerent.  Hoc  eiiam  putabam  ,  audiens 
Aposloliim  diccnlcm ,  quod  Deus  Verbum  sii  primi- 
:iae  monuorum.  ilaec  erai  mca  de  rcsnrreciione 
morliioium  opinio.  Sed  posiquam  sancli  Epipbanii, 
episcopi  Oonslantiae  Cypri,  Ancoralum  *  [seuj  **  ser- 
nioncm  dc  Fide  lcgi,  magniqneGregorii  Tbcologi  de 
iiiiaginc  dispiiialioneni,  mutavi  senteiiliam,  ul  illu- 
riim  anclorilali  conseniiens,  meamque  opinionem 
parvipendens  *,  resurreclioncm  mortuorum  nalurali 
viriuie  futnram  essc  conccderem.  ideoque  eorundem 
vcrba  huic  nosirae  praesenli  dispuUlioni  inscrere 
non  incongruum  jiidicavi  Pracfalus  ilaqiie  Epipba- 
nios  »  de  rcsurrectione  disptilans,  Gmcosque  re- 
snrrectionem  omniiio  ncganies  convincens,  haec  ait  : 
Craeci  qnidempenitm  rtsurreclionem  negant,Deum  * 


commenduln  sunl,  reddil.  Semina  gf.rminum  setni- 
nnnlur,  el  primum  moriuntur;  si  enim  non  moriun- 
tur,  uon  viviftcuntur.  Signacula  in  nol>is  Deus  fecit 
resurrcclionis,  per  ungues  decem  et  decem,  lcslimo- 
nium  perliibens  de  noslra  spe.  Sed  et  sic  per  coro' 
nam  capitis,  perijue  capillos  uoslram  resurreclionem- 
praedical.  Quod  enim  videlur  in  nobis  morluum  cor- 
pus,  itoc  esl,  cupilli,  quolidie  secalif  el  ungues  ittrum 
cref.cunl  »,  signiftcanies  resurreclionis  spem.  El  ncn 
est  fabulosum  dicere  propler  incredulos  exempla  na- 
turae.  Palumbes  aves,  animalia  tion  simul  velociler 
volanlia,  moriunlur  setaenslrcs,  et  posl  quadragintM 
dies  continuo  reoiviacunl.  KavOa/aot  ,  hoe  esi  scabro- 
nes,  fuluram  sui  morlem  senlienles,  in  sphaeram  (imi 
se  ipsos  abscondun',  sepetientes  ipsam  sphaeram  m 
lerra  tt  obrueules;  ac  sic  ex  suo  hunme  ilerum 
inveniunlur  ex  suis  reliquiis  reviviicenies.  De  Phoe- 
nice  ave  Antbica  superfluitm  mihi  esl  dicere;  jam 
namque  in  aures  multorum  venit  fidelium  et  tnfide- 
Ihm.  Haec  est  nulem  ipsiu-s  causa.  Quingentesimum' 
annum  perageas  pruenoscit  tempus  moriis  suae  in- 
stare.  Sepulcrum  enim  operatur  aromatihus,  illud' 
que  ferens  venil  in  civilatetn  Aeyypliorum,  quae  vocO' 
tur  Eliopolis,  id  est  solis  civitas,  el  planlis  iuis  pe- 
cloru  sua  muUum  perculiens,  ignem  de  suo  corpoie 
profereus,  incendit  subjectam  in  loco  sepulcri  m«- 
teriam,  ac  sic  seipsum  lolum  comburit,  el  ^^  totu» 
carnes  sujs  cum  ossibus.  Divina  auiem  adminittrn- 
licne  nubes  miltitury  et  pluif,  et  exslinguit  corpus  avi$ 
consumcntem  "  flammam,  morlua  quidem  jum  exi- 
slente  ave,  et  peniius  ardenit ;  exsiincta  auiem  flamma 
reliquiae  caruis  ejus  consumplae  relinquunlur,  et  ptf 
unam  diem  non  apparentes,  vermem  gignunt,  qui  twf* 
mis  plumescil,  et  novus  fil,  tertia  die  soiidalur,  e$ 
solidatus  locum  inquirenlibus  et  minisirunlibui  lec9 
se  ipsum  manifesivl,  et  iterum  in  suam  recurrit 
pairiam,  unde  venit,  et  combusius  juvntescit.  Audt 
&li  Cpiphanium.  Si  ergo  in  reslanrandis  rehus  hu- 
maiiique  corporis  partibus  naturalis  vis  operjhir, 
inque  aniniaiibus  irration^ibililiis  resu^cilaudJs,  ui 
praefali  aucloris  apprcbanl  excnipla  :  qiiid  miruin 
si  vitulis  et  naturalis  virlus,  quae  nunquam  sub 
stantiam  huiiianoriim  curporunt  deserit,  in  lanluii 


ignoranles  ejusqve  mandaia ;  veruntamen  resurgent  rv  praevalel,  ut  ipsius  oper^lionc  ipsa  corpora  ad  vi 

etiam  nolcntes.  Ipsa  enim  crealura  plane  eos  redar- 

guil,    manifestans    quolidie   resurrectionis   formnm. 

Ociidil  nnmqitedies,  el  nioituorim  ivibuimur  "^  mo- 

dum ;  ahlaio  nocle  orilurdics,nos  inspitaus,  el  re- 

sutreciionis  signum  insiiiutius.  Colliguntur  fuictus, 

ei    slatus  praeseiUinm  seeatur,   uoftrue  liinc  irans- 

mutalionis  definita  specie ,  seinimtur  lerra  et  pro- 

ducit  ,    qiiia    depvsita    simina    posl    messsin ,    id 

csl,  posl   colleclioiicm  frugum,  rcsurgent.   Locusla 


tam  resiiluaatur,  et  ad  toiius  humanae  nalurae  iii 
tegritatem?  Gelerorum  naaiqiie  animaiium,  oinniuir 
que  rerum  scnsibilium  diversa  et  specialia  corpcr 
<j[uoniam  et  in  ipsis  vilalis  motus,  dum  formis  sut 
conlinenlur,  vigei  el  niovet,  dum  solvuniur,  silel 
ncquaquam  tamea  eorum  subslaniiam  deseril,  gt 
neraUier  cummundo  iransibuni  **,  co  n:odo  traos 
eundi,  de  quo  phira  superius  traclavimu».  £t  q; 
niam  cuncia  scnsibilia  ei  iMlcliigibilia  in  huinai 
naturae  pleuitudine  condita  sunt,  num  raiioni  rc^, 


morlua   et   sepvlta,  quod  ex  ea   profectum,  conci 

VARIAE  lECTlO^ES. 

«  Sic  CF  ,  A  meas.    »  Sic  CF;  A  ejus.    '  CF  autperet.    *  Sic  C;  CP  aceuratum.     *'  *eu  om.  ACF  ; 
rx  CODJ.    -»  A  faruiK  penden*      *  A  X^oinmur»       '  Sic  CF  ,  A  imitatur      »  Sic  CF  ,  A  conspioitur.     • 
CF;    k  crescenl       '•  A  ac.     "    CP  consumunlem.  {^ii.'.) 


'»  SIc  CK  .  A  transibit 


m  I>E  DiVlSIONE  NATIRAE.  —  LIBER  QUINTUS.  m 

filil,  si  lotiMi  niunduiti   curii  omnibus  snis  pariibus  A  i'*^<^^>  'I«3"i  corpora  in  caeiesiem  qualilalem  cm,- 


leinpore  resuiniionis  ipsius  natiu.  e,  in  qua  lolns 
coniinetur,  generaii  quutiatn  resnrreclionis  specie 
rcsurreciuruni  Jelil:)ercmus?I*racscriiin  cum  oinnium 
sensibiliuin,  duin  in  sc  Ips.i  '  con^ideratur  naiura, 
uiia  eadeiu(|uc  pcrspiciinr,  et  in  hoc  innndo  non 
niagiiiiudincin  corporeac  luolis,  sed  incorjMralium 
subslanli^iruin  adunatioiitMn  absque  oinni  cimhuIo  «l 
parlium  cxaggeralione  vel  coinposiiione  vcia  consi- 
derai  ralio  :  siciil  iii  nionade  el  iii  ceiilro  tioii  qiian- 
lilalcm  ve!  qualiialein  iiiimerorum  el  liiiearum,  sed 
solain  virluiem,  quae  nulla  indle,  nullo  spaiio,  nulla 
qiianiilale  et  qiiulilate  circumscribilur,  perspicil- 
Est  euim  (ota  pcr  loium  in  seipsa,  nullo  loco  ambiin, 
nuUo  tempore  inotu.  ProinJe  si  in  universitale  sen- 


versa,  oinncque  lerrenum  universaliter  deponentii 
cxisiiinari,sensibusmorialium  incomprehcnsibili^  «, 
omniqiie  locali  circnmscripiione  libera.  Si  eiiim 
simplicia  munili  hiijng  corriiplibilis  elemcnta  ,  ii; 
saepe  diximus  ,  omiie  ,  quod  intra  ambitum  ejiis 
coniincliir,  penelraiit,  nuiliusque  circumscripti  cor- 
poris  densilas  obstui,  .ne  ubiqite  in  omoia  diCTun- 
dantur:  qiiisnam  de  visibilis  bujus  macliiiiae  naiura 
diligcnlcr  dispulaniium  ,  cjusque  caiholicoruin  * 
subliliiaieiu  ac  veluli  quandam  incorporalitaicm 
mentis  conluitu  invesligantium,  noii  incuiictant«r 
asserat,  aera  lenuissimum  omnia  caelesiia  el  lcr- 
resiria  ,  nccnon  el  aerea  et  Ncptunia,  iiullo  obsta- 
culo  demorante,   i>enetrare ,    coqiic   mirabilius  el 


sibilium  humana  praecellit  natura,  et  siiperiora  sein- B  spiriiuali  teituilati    propinquius  igncuin  spirilum  , 


per  inferiora  ad  se  aitrahunl;  non  eniin  ralio  sinit 
sup(iriora  ab  inrerioribus  consumi,  inferiora  auiem 
iti  siiperiora  transire  cerlissimis  approbalionibus 
approbat  :  num  verisimile  est,  humanam  naiuram 
cuiicta  intra  se  et  infra  se  condita  sibimcl  copulalu- 
raiii  el  adunaluram  in  fine  omnium  existimure?  De 
spiriitiali  aulcm  humaiionim  corpornm  post  rcsiir- 
rect-ioiiem  subiiliiate  ejusdem  Epiphanii  sentenliam 
non  praelereundam  esse  aibitror.  Nam  de  corpore 
Chrisli  post  resurreclionein,  in  qiio  perfectissimuin 
loiius  bumanae  resurreciionis  praecessit  exeiifpium, 
dispnluns  bacc  ail :  Inlravil  jantiis  clausis  ;  carmle 
eniin  ipsius  corpus  spiriluuie  resurrexil  :  el  '  non 
aliud  praeler  (juod  esl.   Et  quod   esl,  Deilati  coadu- 


simplex  ',  purum,  omni  corporeo  seiisu  remoiiini. 
non  solum  cunciu  mundi  spaiia  implere  et  ambire, 
verum  eliam  ipsum  tenuissimuiii  aera  niiuia  sui 
sirbliiiiaic  et  incOkrporalibus  naturis  siiriiiiludiiiu  , 
dum  sii  intiinus  omnium,  tranare  ^  Similitcrqiie  de 
aqua  simplici  ct  terra  seiiliendum  ;  nam  el  ipsa 
ubique  omnibus  corporibus  insunt  secundum  suam 
analogiam.  Quid  mtruin ,  resurrectionis  corpora 
ulira  omnem  sensibilem  qualiiatem  ascendentia  . 
oinni  mole  el  localiiale  absohila,  et,  ul  ita  dicam, 
in  spirilum  omnino  conversa,  viiaeque  siiniiltniae 
super  omne,  quod  sensus  corporeus  polest  aniii- 
gere,  ineilabiii  sua  spiriluali  subiiliiate  exaltari  ? 
De  eo  vero,  quod  resurreclio  corporum  naluralt 
nai'ii*'uisv,biilitatemsj)irllus  ornaimn.  SienimibinoH  C  \\Ti\ile  cooperairice  sit  fulura ,  el  non  pfr  solam 
erul  subliliiqs  quacdam  spiritus,  corpus  ponderosum  inrarnali  Verbi  graliam  '",  nunc  primum  incipio 
accepil.  Sed  ut  osienderet,  quia  lioc  corrupiibile  no-  cogiiare,  et  ubi  prius  tilubabam,  in  operatione  vi- 
strum  induelur  incorruptionem  in  veriiate  ;  num  si  deiicel  nalurali,  utrum  lesiirrectionis  sit  eflecliva  — 
$noriule  est,  induetur  immorialitatem  :intravitquidem  liumani  quippe  corporis  redintegrationem  soli  Re- 
junuis   clausis,   ut  ostenderel   crussimembre  subliii-      (leiiiptoris  graliac  tribuebam,  sicut  et  lu  aliquando  — 


tuembre,  ei  mortale  immorlale,  et  corruplibile  iucor- 
luptibile.  L't  suiem  omnes  redurguerei  increduios  in 
nutira  saiule,  dieo  aulem  reiurreclione,  iu  subtiiem 
transmi:ians  coipus  spirilum,  eontemperavit  resurre" 
ctionem.  liiiucie,  qiiaulum  iiicunclanter  spiritualiunn 
corporuiir  rcsurreclioiicm  ei  in  sublililatem  incoin- 
piencnsibilcm  reditum,  omni  tarditaie  el  qualilate 
lcrrenae  moiis,  loiiusque  ponderis  corporeis  sensibus 
succumbcniis,  localibusqiie  spaiiis  circumscripti,  ab 


ibi  jam  ccrtus  eflicior  raiione  duce.  Niillum  eaim 
miracuium  in  hoc  mundo  contra  nainram  Denm 
fecisse  legimus  :  sed  causis  naturatiims  adininistra- 
livis  et  eifectricibus  ,  jussu  Dei  movente ,  fuctas 
esse  ([uuscunque  vlriutDin  iheophanias,  dlvina  nar- 
rat  historia.  Et  si  niiraculum  miraculorum  est 
gcneralis  inortuorum  resiirrectio,  citjus  maximuin 
cxemplum  praecessii  in  Cbristo,  in  tantum,  ul  cctera 
fcre  omnia  naiuralia  argumeiita  in  praeflguratione 


spirilual)sorpiapron»ntial,  puiissiiiieJnlelligcnsApo- *' ipsius  facta  fuissc  recle  intelliganlur  :  nuro  vcritati 


sloUiiu  dicenlcm :  Seminatur  corpus  animale,  surget 
corpusspiriiuaie.  Disc.  Inluewr,  etmagni  viri  auoiori- 
lalcin  ainpleclor.  Dc  spiriiualitiae  siiiuidcin  a!.illoca- 
iiluteomiiium  generaliler  huinanorum  corporuin  post 
resurreciionem,  quando  humana  uaiura,  qiiae  cor- 
pore  el  anima  coiistai ,  aequalis  erit  angelis  ,  et 
saiiciorum  Palriim  aiicioritaie  mihi  jam  *  suasum 
e»i  ",  ei  inlra  me  pcrspexi  ralionem,  consullans, 
nil  aliud  )>robabilitis  veritatiquc  propinquiusoccitr- 


puiandum  est  non  convenire ,  nos  existimarc,  ex 
cau&arum  naiuralium  effcctiva  polenlia  divinae  \o- 
luiilati  subdita  ipsam,  resurreciionem  dico,futuram? 
Mag.  Ambabus  iiaque  cooperatricibus,  ipsa  quiJem 
nauira  et  gralia,  vesurreciio  perflcielur.  Disc.  Crcdi- 
d^iim.  Sed  quid  ad  graliam  ,  quid  ad  naturam 
prop.  ic  in  hac  resurreciionis  actione  periiucat , 
non  salis  conspicor.  Nullam  siquidera  inier  eas  essc 
neino  solerier  sapieniiae  secrcta  rinutntiuu]  dixerU 


'  ipsa  om.  CF.      a  corpus  om.  CF. 


<um  iii  siibiiliiaiem 
calholicorum  om.  A. 


YARIAE  LECTIONES 

'  et  om.  A       •*  Sic  CF  ;  A  praeler   quod  fuercu  ied  ilivd  ip- 

» «?3t  om.  CF.      *  CF  immoriaiium  compreltensibilia.      *  Sic  CF; 

"Sic  A  CF;  F  corr.  simpiicem.     »  F  irasnare      '•  Sic  CF;  A  iion  sola  i.  M.  yrw.io. 


jam  oin. 


9011 


JOANMS  SCOTI  m 

^iffcrcnilau!.  MAC.iuu)  nis^nnn),  «Iirij^c.aiqu^  iitqui-  A  dieias  qiiaedum  coiBlituitar,  qitae  ilicjlur  lenecssc. 
siuone  Uicidacjue  invciiiionc  digjiain.  Iu  ca  simii-     sine  qna  ipsac  e\lre(ni(al?&,  esse  vid-jficei  eiseiopcr 


dem  iheoriae  purJe  '  Iria  quuctianfi  inliieri  dolic- 
iiius :  cl  pi  iiiio  iijcxhntisiam  divinae  boniiaiis  in- 
fiiiiianique  por  ca  ci  in  ea ,  quae  facta  siuil , 
<lifri!sioncni,  (Jcinde  ipsius  divislonis  *  gcneraleni 
l)iperrua»if|iie  scalniigiiicin  iii  ca  ,  qnac  <!aiiUir, 
tl  ea,  quac  (lonanlur.  Tiia  ilaqiie  suiil  conside- 
ramia,  bortiias,  cjiisque  data,  cl  dona  :  quae  a  se 
inviccni  discernil  ralionis  aries,  propriaqiie  singiilis 
coapial.  DaJiiin  itari-ic  «livinae  b.-inilalis  csl  univer- 
siialis  siiliiiiuiiio,  ci  spcnndiiin  gcnerales  el  spe- 
tiales  raliones  cunctariim  crealiirarum  dislribulio, 
qiiain  siipcrcssenlialis  l;ouilas ,  quae  Dcus  esl , 
iiiiiversaiiier  omnilius  largilur  a  s'.iinnio  iisqne  dcor- 


esse,  iicc  vcre  smit,  quaiuvis  siiit,  «ec  recle  dicuu- 
luressc'** —  essc  enim  ei  seniper  esse,  sublato  beiie 
essc,  iiec  vere  esse  esl,  nec  verc  seniper  esse  :  illud 
eniin  vere  el  esl  cl  semper  csl,  quod  bene  qc  beaie 
subsisiil  —  ilb  insila  inedieias,  hoc  est  bene  cssc, 
donuoi  divinae  bonilatis  csl,  libero  nc  bono  volunta- 
lis  iniellccliialis  el  raiionalis  creaturae  molu  adjiin- 
cio.  His  enini  duuhus  eiliciiur  bcne  csse,  libcra 
videlicel  volunlale,  donoque  divino,  quod  graliain 
sacrosancia  vocal  Scripiura.  Sed  illud  donuni  non 
ouiiiibiis  gcneraliter  disirihuiliir.  Soli  qiiippe  ange- 
licae  buuianacque  nalurae  donatur  dciQcaiip.  Neqi.« 
i^lis  universaruer,  sed  solis  angelis,  qui  Greaiiiri^ 


siim,  iioc  esl,  ab  inlclicciuali  naliira,  quae  siiinma  B  sui  dileclioue  ardcnies,  siabiliii  "  iii  contemphiiiune 


otuniuin  creaiurariiin  esl ,  usque  a;l  corporalein  . 
quae  imum  et  exircmum  iiniversiiaiis  possjdfl  lo- 
4-iim.  Summa  idiur  bonilas  dal  niiivcrsae  coiidiue 
itaiiii-ac  cssc,  quoiiiani  ipsam  ex  non  exislentibus 
in  cxislcnliu  adiJuxil.  Hinc  healus  Dionysius  quarlo 
fajiitulo  *  tle  caclesti  lerairbia  :  Primum,  inqiiit, 
timniitm  iUud  dicere  verum,  tU  bonitate  universfiH 
xuperessouiiHs  divinitns  corum,  quue  sunt,  essenliaa 
xnb^ticucits  ad  esse  ndduxil  *.  Est  cnini  hoc  omniuni 
causac  *  cl  super  omnia  bonitalis  *  proprium ,  ud 
ccmmunioncm  ^  ea,  qune  suni,  vocare,  ul  unicuiii^^e 
eorum,  quae  sunl,  ex  propria  definilur  unalo(jia  *. 
Omnia  iyilur,  qnae  sunl,pnrlicipaui*  provideniiam  ex 
superessciuiali  et  causaHssima  •"  Divinilale  manan 


verilalis  '«  permaneiit ,  solisque  bominilius  secun' 
dum  propositum  vocalis.  Huc  accc.Iil,  qtio.l  doiiiiHi 
graliae  ucqiie  inlra  lcriuinos  conditae  nalurac  conti-; 
netur,  ncque  sccuudtim  naluralem  virlute:n  opcra- 
tur,  sed  supcrcssentiaruer  ei  ulira  omnes  cieaia» 
iialiirales  **  ralioncs  effeclus  suos  peragil.  Iiaque  si 
per  solitin  divinain  graliam  rcsurreciio  niortuuruut 
fucrit,  omiiiuo  nalurjdis  virtus  evacuabiiur,  viiulis. 
qiie  inolus,  qui  rerum  substaulias  nunqiiam  descrit, 
sive  vj  el  polestale  siluerit,  ui  iii  nionadc  iiumeri, 
sive  aciu  ei  operatione  aperia  *•  sit,  ul  iiumeri  a  wo- 
nade  procedenies,  ccteraque,  qiiaecx  occiillis  causis 
in  nperlos  effcclus  prodeiiut.  El  iterum  *•,  si  naliira 
lis  virins  resurrcclioais  effecliva  est  absque  a-ljuio 


tem^K  Non  enim  forlassis  essenl  eorum,quae  sunt,  es-      rio  graliae,  qiiomoJo  RcdCinploris  bumaui  geiieri.' 


sniliae,nisi  a  principioassnmerent  **.  Existentiaigilur 
omnia  esse  ejus  participitnl ;  esse  enim  omnium  esl, 
iuferesse  '^  divinilas.  ll:iclciAis  Dionysius.  iit  noji 
soluu)  siiperessenlialis  bonilas  dat  omnilms  essc, 
vcruiu  cliam  aeteniaiiler  esse.  Ouinis  quippc  os- 
seiiiia  ei  subsiantia  noii  aiiundc  et  cst  cl  siibsi»Lit, 
liisi  abea  supcrcsseuliali  ei  supcrsubstanliali  *•*  bo- 
uiiale,  quac  per  se  vcre  esl  et  siibsistit.  Nullum 
iiamqiie  substanlialc  vel  essenliale  bonum  pcr  se  csi, 
piaeler  ipsam  sulam,  ciijus  parlicipalio  dat  oainibtis 
boita  cssc,  solis  cleclis  donal  dciHcari.  Nuila  cnim 
rsscMtia  vel  subslanlia  '<  esi  divina  bonitate  coudiia, 
quae  nouaelernalitereiincomUiuiabililerpermaneal. 
Ea  siquidcin,  qiiae  perpeiuo  persevcrare  nequeiini, 
:iccidcnlia  suut  subsl:tuliis  snperaddila  ,  et  circa 
eas  coogloliata,  iiiqiie  eas  rcvcrsura.  Est  ilaqiie  da- 
Inm  divinac  bonilr.tis  uaiura  ontiiis,  quae  iii  esscn- 
liam  diicta  csi,  et  per|vcluaiiturcu5toditiir,  nepereat. 
^t  vero  quoniam  intuiiesse  ct  acteri,;dtie;-  '*cssc  mc- 


D 


viriulcm   iu    rcsurreciione    mortuonim    praevalen 
possibilc  est  crcdere,  cum  ipse  dixerit  :  Ego  sun  ! 
resurrectio   e1  viia  ?    Nun  enim  liauc   Dominican 
seiiientiam  de  resurrcciione  auimarum,  quae  e^t  di 
morle  iiijusliliac  et  impielalis  ad  justiliae  el  pietali 
vilam,  boc  cst  in  vcriiaiis  couieuiplatiuncm,  solumjv 
modo  debemus  accipere,  veriim   etiam  de  resiirrc 
ciione  corporum,  cujus  principale  exempliim  iii  su 
propria  carue    praemonstravii.    Saua    iiaouc    fiil 
possuuuis  allrihucre  resiirrcctioiiis  virtulem  et  dal 
diviitae  boiiilatis  secuudiim    naliiralem   effectivai 
poteuliam,  el  douo  cjusdem  boniialio  secundum  si  -i 
perexcclleiiiem    oniiies   naluras   gratiam.    Nain  (|^. 
baec  duo,  dalum  dico  et  donum,  a  se  invicem  scjrij 
gavil  Jacoims  aposlolus,  dicens  :  Omne  dntum  optl 
mum  st  omne  donum  perfecium  de  sursum  est,  dcscei 
deas  a  Patre  luminum,  Ac  h  apcrle  diceret :  Omn 
uaturarum  data  subijlitutio  et  restanratio,  quae  t 
dato  et  dono  couformalur,  omnisquc  pei-recia  eo 


V.^nUE  LEGTIO.NES. 

«  Sic  Ci\  k  iheoria  id  est  de  resurrei^lione  iviJk.  *  \  divistonis  ipsius.  *  .A  eapiiulo  quario.  * 
CF;  A  Primum,  inqnit,  amitiuui  Ulud  dici,nus  secnndum  veritaiem  quod  Deus  omnes  creaturin  bnnitate 
necessilitie  snbslit-uii.  *  A  causae  oninium.  *  A  Dei  bonitaiia.  '  A  communicalionem.  •  A  \ocJ 
iitxla  anulo')'  e  cujusqtie  de{inilioitem.  **A  divinam  particip.inl.  *"  ct  causuiiisima  oui.  A.  "  A  Dei 
"etHananleiu^  '*  -V  Quomodo  eniin  quidq  lam  erai,  si  rerum  citusum  non  pariicipabaiit.  **  A  superesseHtH 
Uiviiiiias,  *'*SicCi'';  \  subslanliuli.  '•SicCF;  .K  essenliaiin  sn!>slanlia.  '*  Sic  AF;  C  perpetttaL' 
i*"  esse  om.  CV.  '"  Sic  A;  CF«l«i»»7i/rtIJ.  ^*  \  veriiaits  conlcmplaiione  '*  nuwaies  ow.  .K.  ■'*Sic< 
A  reperla  sit.    *'  A  v*r«»j. 


905  DR  DIVISIONE  KATLl\.\R.  -  LIBER  QLMNTUS.  S66 

q„i  Jigni  siini  aclerna  bcaliluditie,  deificallo.  q,K.m  A  toniei..pluml:im  «',  setl  ui  i.ci  eas  coulaiu.laliv..ft 
Gracci  9;(«(Tw  dicniii ,  ab  uuo  (onif  u.ai.at  .  I.oc  iririuies  ipsan.  bu;l:uei.l  ,  i..  suis  ordmibur  el 
cst,  dc  snrsum  '  a  l'atrc  lurainuin.  Ilai]ue  Jaluin,  ui  5«mpcr  suiii  et  erni.l  (iiiieiae.  abstine  k  >ali  circum- 
l.rae.!iximn5,  iii  universaliier  »  crealurarum  sub-  scriplioi.e  el  len.porali  inntabiliiale.  Fii.ilo  nani- 
siinuione  subsiai.iiali ,  donum  vero  specialiter  '  in  que  innniio  qni  localibus  sp:.iiis  ei  lomppralibus  mo- 
deificalione  clccloruiu  superesscniia»  accii^cre  de-  libu»  an.biiur,  quiil  ci  it  Ii.raliier  cii-o.unscriyluni  aui 
benms.  Non  enim  aliler  divina  provideiUia  univer-  lemporali  nmialHliiaii  subjecli.m  "?  Erui.i  cnim 
«itatis,  quam  condiJil,  orilincmsubsliluerevob.il.  on.i.ia  quicta  ,  qmu;.!©  nil.il  per  generalionem  iii 
nec  fieri  debuil,  ncc  possibile  fi.il.  nisi  ul  prin.o  «.nndm..  veniet,  nil.il  pcr  corn.pironem  in  mnndum 
darct  essentias  et  subsianiias,  quibus  postea  dislri- 
li.e.et ornainei.ia,  boc  cst,  virtules  doi.aret  juxia 
digi.itatem  ei  aitgelorun^  ei  bo...ii.uiii,  qi.os  praesci- 
til  et praedestiimit  conformes (icri  unigetutiDei  Vcrbi''. 
t'i  igitur  breviier  concludamiis  * :  naliira  csldaium, 
gralia  vero  donum  :  natura  ev  non  exisienlibus  in  • 
exisieiilia  adJucit,  doi.um  vero  quaedam  existentium 


resolveu.r.  Mtindus  tiiiippe  poriUil,  nnilnque  ipsins 
pars  remanebil  :  ac  por  lioc  neqiie  loliiin.  Tratisiliil 
enim  iii  suas  causas,  ex  qnibits  processit,  in  quibi.ri 
ncqi.e  loca  su.il.  i.ftque  lempora,  seil  locoriim  icm- 
poru..u|ue  siti.plices  sinceracque  raiionc!:,  in  ipiibiis 
omnia  unum  sui.l.  neque  itllis  aociilenlibus  discei- 

^^     «untur.  Omnia  enim  simpiioi-j,  omni  (■oi.iposilioi-.t! 

ulira  omnia  existei.lia  in  ipsum  Deum  evebil.  Eo«  ^  subsuniiarum  aecideniiuniqKe  onictiiia  ,  et  .ii  sic 


fi.im.qiii  divinam  super  omi.ia  coinmunionein  parli- 
cipani,  inlcromnia  com.umerari  vera  noii  sinit  ratio. 
De  se  ipsa  ^  nainqne  Veritas  ait  :  Ubi  eyofnei-o,  iilic 
el  minister  tneus.  Ipsiim  •  incunctanler  supcr  emnia 
esse  crcdimiis.  Miuisiri  Igitur  ipsius  siiper  omi.ia 
suui,  ccieri  vero,  qui  •  virlulem  piirae  contenipla- 
lio.iis  [de  ordine  ibeopl.aniarum  ^*]  non  altingiint, 
ii.fcrio.es  oi'dines  obiioent,  sive  iu  tl.eopbai.iis,  sive 
ii.   iiiferiormn  iialurariim  sublimitniibus.    \\i  ll.eo- 


dicam,  unilas  sin.plex,  et  mulliplex  adunalio  otn- 
niuni  creaturarum  in  suis  raiioniotis  ei  caiisis,  ipsa- 
rui«  auiein  causarum  et  n.iiotiniu  in  Verbo  Dei  uni- 
gei.ito,  ii.  q.uo  et  facl»  suni  ct  subsislunt  oinnia. 
Habes  igitur  differeiulain  ei  p-opricialem  nat.iiac  ot 
graliae,  dalL  viddicel  ct  doni,  eorui.iqiie  cdmniu- 
iiionem.  Disc.  llabeo,  pl.uieque  '%  ni  f;ilIor,  ititelligo, 
ac  per  l.oc  breviier  collig,am,  ijuaea  le  dicla  sun!. 
Mxc.  Collige.  Disc-  **  Naiuram  dixisii  esse   daliim, 


pliaiiiis  auiem  dixi  pliiraliter,  quoi.iam  nec  inlollc-  graliam  vero  donum  ".  Mac.    Ila.  Disg.  Addiilisli 

ctuales  i.ec  ralioiiales  naliirae  eodem  modo  veritatem  clian.  uiriusqiie  pn.prielatciu,  el  tiaiurae  dedisii  de 

conlemplaiurae  suni,  sed  uniculque  eanim  secun-  nibilo  esse  ei  semper  mancie,  graiiae  xt^ny  (scili- 

diim  propriam   analogiam  aUiludo  tbeoriae  disiri-  care,  boc  cst,  ellicere  homincs  *'  in  Dcum  liai.sire 

Liiilur  aiqiie  definilur.  Hoc  dicit  de  aiigelicti  ei  liu-  eos,  quos  **  anbiei.iia  divinae  boniiaiis  gralis,  absque 

n.aiianalu.-a,qiiaesublimissii.ium  nniversitaliscondi-  naturae  subsjdio  *',  nullis  piaccedonlibus  meriiis, 

lae  oltincnl  locum  ".  lloc  auiein  dicinuis,  nonquod  cxaltal  super  omniiMinae  smil  et  (i^iiae  coniineuiur 

inlra  uuiversiialiseondilae  leriiur.os.  Co.nmutie  vero 


ullacrcatura  practer  Verbibumanitalem  '*,  ullra  om- 
ws  Uieopbanias  possit  ascendere,.  eiimqne,  qui  solut 
Itabet  immorlalilalcm,  el  lucem  liabilat  inaccessibilem, 
ui.lla  ibeopbiii.ia  iulcrposita  attiiigere ,  sed  quod 
Ibeopbaiiiarum  qiiaedam  laiilae  allitudinls  sunt,  ut 
supra  "  oiniiem  crealuram  proxiina  Deo  conterapla- 
lioae  it.leiliganlur  exaltari,  ac  vcUili  iheophaniarum 
tbeopbaniae  credunluresse.  Dous  enim  omnino  nulli 
creaturae  visibilis  pcr  seipsiim  est ,  sed  in  nubibus 
Ibcoriae  videlur  '*  el  videbitnr,  sicui  ait  Apo- 
Stolus  :  Rapiemur  in  nubibus  obviam  Chrislo  ,  et 
sic  semper  cuni  ipso   erimus   '".  Celerae   vero  na- 


«arum,  nalurae  dico  el  graiiae,  iiiiclligiiur  esse  bu- 
manae  subslaniiae  resurreciio,  hoc  est,  moiialinm 
corporum  in  inunottalia  traiisiti.s,  el  corrniilibiUma 
in  incorniptibilia,  et  animalium  in  spiriutalia,  ol 
tempQraliiim  ei  localium  iii  aclerna  omniqiic  oiicum- 
s^riptione  Ubera.  J^Iag.  Rccte  r-  coIlegisU  ;  bacc  eniui 
suadeie  volul,  ct,  ui  video,  libi  *'^  suasi.  Disc.  Aii- 
huc  tamcn  haesito,  qiioniam  non  tam  da.e  eoniem- 
plor,  quomodo  non  solum  buinai.ac  naiurae  resiir- 
reclionem,  verum  eiiam  oniniiim  renim  seiisibiliiim, 
quas  biijiis  mundi  ambltus  coinprebeiulil,  videris 


lurae  ,    quas   condidii    ipsa    veritas    non    ad    ge  D  assercre.  Mag.  Mii^arinon  desiuo,ciir  tam  frequculcr 


VARIAK  LECTIONES. 

'  Sic  \;CF  dcorsum.  *  universaHler  om.  A.  *  specialiler  mn.  A.  *  Sic  CF ;  A  unifhviiio  Dei  verUo. 
*  X  concludamns  breviier.  «  in  oi.i.  CF.  ^  ipsa  om.  A.  •  Sic  CF;  A  Ipsam.  »  Sic  Ci'";  A  celera  tero 
quae.  '•  Sic  A,  ex  margine,  opiiior,  ill.ita;  de  ordine  tlieopliamarum  Qin.  CF.  "  SioCF;  in  iheoplimiiisau" 
lcm  dixi  pluraliter  —-  cblincnl  locnn  om.  A.  »*  Sic  CF;  prcBter  verbi  liumanitatem  om.  A.  "  Sic  CF;  A 
super.  '*  Sic  CF;  X  et  videtur.  "  Post  verbum  erimus  A  baec  liabel  :  In  iheopiinniisaulem  dixi  piitrn' 
Hlcr  quum  nec  intellectur.les,  nec  rationales  uaturae  eodem  mtdo  veritaiem  conteniplaturne  sunU  st'd  nnicuujue 
hoc  dicit,  de  ancjetica  et  humuna  nalura,  qnac  subliiuissimum  universitalis  conditae  iocum  oblineut,  caruin  sc- 
cundum  propriam  analogiam  uUitudo  theoriae  dislribuitur  fl/f/««  rf«,'/J«*/Mr,  Celeiac  vo'0  luUiuao  oet.  '*  Sie 
CF;  A  quas  ipsn  veritas  n.  a.  s.  cor.templnndam  fecil.  "  Sic  CF  ;  A  subditum  '*  Sic  CF  ;  A  plune  fl. 
'•  SlcCF;  Mag.  Collige.  Disc.  itm.  A.  »"  Craliam  vero  dottvni  om.  CF.  *'tffirerc  homines  om.  CF.  **  Sitt 
CF;  A  cosque.     "  Sic  CF;  A  snbdilo.     "  CF  Haic  coUeglsli.     *^  CF  tc  suasi. 


m  JOANNIS  SCOTI  908 

<Jrt  lalibus  haesllas,  c»m  sunsum  libi  •  saepe  con- A  exlra  ipsumuniversamcrcaliiraniiJieinmsesso,  ea  ra- 

lione,  ul  iiilra  ipsnm  dicaiilur  causac  rerum  ei  ralio- 


tes§eris,oronia  in  iiominecreala  esse  *,  visii>ilia  dico 
ei  invisihilia,  ac  posi  lioc  resurreclnra.  Veruin  deresur- 
reciinne invisibilium nmic  iraciare  uon esi  nosiii pro- 
posili.  De  resnrrcctioiie  vero  coriioralium  '  sensibi- 
liiim,  hoc  csl,  (ieeorum  reditii  in  siias  '"■  cansasdispn- 
(aiiMis.  Si  cigo  '  humana  nalura  cx  inteliiijibilibus 
« l  corporalibus  *  sensil  ilibus  composila  esl,  aniiua ' 
«lico  el  corpore  :  quid  niirum,  si  iiiiiversilas  omnium 
Rpnsibilium  in  Iiumano  corpore  lesurgal,  et  qiio- 
tiiiujue  iransierii,  transeal?  In  causas  lanien  solnin- 
niodo  dico,  non  in  ipsam  deiricatioucm ,  quae  solis 
purgaiissimis  inlcUeciibus  donabilur.  Et  si  maxi- 
inam  *  argumeniaiionem  de  hoc  audire  desideras,  at- 
lentus  eslo,  eiin  ea,  quae  restant,  iniiiere.  Ac  ui  de* 
ii  iei  caiholicae  simpJicilaledispulare  incipiamus '*, 
«s  qua  omnis  assensus  in  purissiniam  rerum  cogni- 


nespropier  similitudinem  carum  elsimplicilatem,px- 
tra  veroipsiim  ""  effectiisearum'*causarum  et  ratio- 
numpropierquandamdissimiliiudinem;  locisenim  el 
l«>.mporibus  varianiiir,  generibusetspeciebus,  proprie- 
taiibus  et  acoideniibusdiscernunlur.  Ideoque  vcluli  ex- 
ira  simpliciiatem  divinae  sapier.liae  dicunluresse.cuin 
exlra  ipsam  nihilsii,  et  in  ipsa  omnia,'  universaliset 
siinplex  vita  est.  Quid  enim  in  sapienlia  Dci  esset, 
quod  vita  carerel ,  aut  vita  non  esset ,  cum  el  ipsa 
vera  vita  sil,  et  plusquam  vita,  el  niliii  ifi  ip.sa,  quoil 
aui  ipsa  non  esi,  aut  sui  simillimum?  Praes''riiii!  ciiia 
Theoiogus  Joannes  Jicat  :  Omnia  per  ipium  facta 
sunt,  el  siue  ipso  ftirlum  e$t  niliil ,  (juod  factum  esl  : 
H  in  ipso  vita  eral.  Mag.  In  Yerbo  igiiur,  quod  esl  sa- 
pienlia  Dei  '*,  omnis  creatura  el  eslet  vivii,  etomne. 


lioneni  inchoat :  credis,  ut  ojiinor.omnia  quae  suntet      quod  in  ipso  est,  perire  iion  polesl.  Si  enini,  quoJ 


quae  non  sunl,  hoc  est,  quae  sensui  ei  inielloclui  *' 
succumbnnt,  et  qnae  sensum  omnem  ei  inlel!ectum 
superant,  et  tamen  postDeiim,  ut  et  verbis  sancti 
Dionysii  Areopa^itae  utar,  circa  Deum  volvunfur,  in- 
ferioribns  se  naiuris  incognite  in  Verbo  Dei  faciacsse. 
24.  D:sc.  Iloc  incuncianter  et  credo,  et,  qiunlum 
illiiminor  superno  liimine,  inlelligo,  aiidiens  sacram 
Si.'ripluram  riiceniem  :  Itt  prhicipio  fecil  Deus  caelvm 
el  lerrnm  ;  princlpium  appellans  unigenilum  Verbiim, 
in  quo  Paier  fe<  it  oninia,  caeli  vero  lerraeque  Toca- 
liulis  invisibilem  et  visibilem  crentuiam  significaiis. 
Kt  alibi  simpliciier,  hoe  est  universaliler  ait :  Omtiia 


coniinet,  semper  et  incomnmnicabiliter  oianct  et 
vivil.  imo  etiani  viia  esl  el  vita  aeieraa  :  omiie,  (piod 
iii  eo  continelur,  necess-ario  el  est,  et  sernper  ma- 
net,  el  aeierna  viia  est  ".  Disc.  Hinc  dubiiaie 
ct  impium  ct  sliiltissimum  est,  cum  oinnis  divinae 
hisloriae  auclorilas,  omnesque  Tbeologi  perhibeanl, 
cmnem  creaturam  in  Verbo  Dei  '"  aeleinaliler  essc. 
Hinc  sanclus  Augiisliuus  in  tiecimo  sexto  capilulo 
<hiodeciii(i  libri  de  Civilate  Dei  evidentissimeac  brc- 
viier  sonlentiain  prolulil  deeo,  qiiod  Deus  non  so- 
hira  omiiium  creatorcrealurarum  sen'pcr  fuil,  vcruni 
eiiam  el  dominus,  ct  sicut  nunqiium  ftiit  non  croa- 


in  sapiemia  fecisii ;  omiiia  diccns,  omnium  creatu-  C  lor,  ila  nunqu.  ni  non  full  dominus,  dispulans.  Qua- 


rarum  universalilalem  iii  Verbo  Dei  factam  conclu- 
sil.  Mag.  Puiasne  igilur  omnia,  qii:i£  in  sa])ien(ia 
Dei  facia  sunt,  vivere,  an  vita  carere :  vel,  ui  veiius 
el  aperlius  dicam,  uirum  onme,  qiiod  in  Dei  sapien- 
lia  factum  est,  vita  et  saplenlia  esi,  viiaeqiie  et 
sapieniiae  particeps,  neciie?  Et  si  vita  et  sapieiiiia 
e.slomne,  qiiod  in  divina  sapienlra  factuin  est  **, 
ulrum  lemporaliier  coepil  esse ,  an  semper  erat,  et 
I  00  erai  qunndo  non  erat?  Ei  si  ita  esi,  tiunquani 
erit,  quando  non  eril;  nam  si  es  teir.porc  coepil 
tssc,  nccesse  est  cnm  tompore  fiiiiri.  Disc  Absit  a 
Corde  U(ielium  Jioc  exislimare,  ut  onine,  quod  in 
Verbo  Oei  facliim  el,  vi  a  non  sil  et  viia  sapiens  et 
aelerna,  ai)sque  ulla  temporali  inchoaiione,  alsque 


prfipter,  inquit ,  si  Dominus  "  Deus  semper  dominui 
fuit,  semper  halfuil  crenluram  suo  dominalui  sevvieu- 
lem ,  veruntumen  non  de  ipso  **  genilatn  ,  sed  ab  »/.«» 
de  iiildlo  fticlam,  nec  ei  coaeternam.  Eral  quippe  anie 
illam,  quutnvis  nidlo  tempore  siueiita  ,  non  eam  spaiia 
transcurrenle,  sed  maiienlc  -'  perpetuitale  praecedens. 
Sfd  si  responderoeis,  qui  rcquirunl ,quotnodo  semper  *• 
creutor  sctnper  dominus  fuit,  si  crealura  seniens  iton 
semper  fuit,  aut  *'  quomodo  creutn  est,  et  tion  polius 
crealori  coaelerna  esl,  si  semper  fttil  :  vcreoVf  ne  facJ- 
iius  judicer  affiitttare,  quod  ncscio,  quain  docere  quod 
scio.  Ac  si  apcrK^  piaelatiis  Paicr  dii:crel ,  niitius 
aelcrnilaiem  *^  crcaturaruii!  capaciuiu  lardilaiciii 
redarguens  : ,  Si   asseriiero,   qitod  nrmiasime  scio^ 


iillo  temporali  lermino.  Nam  et  corpoia,  omnisque  D  Deum   videlicet  et  semper  creaiorcm  ct  dominuia 


sctisibilis  creaiora,  ia  ipso  viia  sapiens  et  aeierna 
?st,  ila  ul  iiicOabili  et  iiiconiprehensihli  modo,  crc- 
dibili  iiimen",omnis  creatura  in  ipsovival  el  vila  sii; 
ol  cum  exlra  ipsuin  nihil  sit,  de  seipso,  velnti  cxlra, 
crealuras  con>iitas  produxii.  Nain  el  inlra  ipsum  ct 


creaturae  fuis.^e,  ac  pcr  hoc  ct  semper  creaturam 
servientem  subsiiiuiam  noii  defuisse;  nam  si  sem- 
per  serviens  ciealura  non  fuii,  sequitur,  neque  crea- 
lorem,  neque  creaturae  scmper  domirialorcm  exii- 
tisse;  al  vero  quia  el  semper  creator  ei  doininu& 


VARIAE  LECTIONES. 

'  CF  suasnm  te  saepe.  •  A  etse  creato.  *  corporaliuin  oin.  LF.  *  suas  om.  CF  *  A  .qitut  *  cor 
pornHbus  oin.  CF.  '  Sic  F  ;  A  animo,  C  auiint.  *  A  maxitue.  *  Sic  siipra  adsci  ''orr  t  A  Ac  verM 
iidei,  CF  Ac  ul  lidei  **  Sic  CF;  A  mdpiam.  "  Sic  CF  ;  <niae  scnsn  ct  iiUelledu  '*  A  r;i  sapientui  fnrinii 
£.U  divina.  "  Sic  CF:  A  incomprehcnsibili  CTediba  tamen  niodo.  *'*  SicC.Jc  •  \.estra  ipstrv  lero.  •*  <»« 
Tiiin  o:n.  CF.  "  Sic  CF,  A  sapienlia  divina  '  Si  •  CF,  A  el  viia  lefrina  Fti  om  A  "  Dpt  om  ^ 
•^  Domtfus  on\  A.  *"  SicCF  .^i  ilc  ^eipso  *•  Sic  CF  K  pcrnianfiilc  ^serrrppf  ^(t.  A  * '  3iC  CT;^ 
«iauomodo  ^*    si^  Cf ;  A  'i  ae^erndale . 


909  DE  DIVISIONE  iNATURAE.  —  LIBER  QL'INTUS.  91^ 

«rat,  necessario  scqiilliir,  seniper  creaUiram  scrvien-  A  coniiiiius  oiiligiiien»  paiilur  ;  cl.ire  siquiilem  ac  sine 

iiMa  iiebiila  iliiid  inluior,  ea  masime  ralione  ducins, 
qua  in  sa[tieniia  Dei  "  creaiascssciion  soluracredo, 
venim  eiiam    inielllgo    incunclanicr.  Nam  omne , 


tem  crca(ain  '  siiltsiitisse  ;  non  enim  accidens  Crca- 
lori  oninium  esl  creasse  quae  creavii ,  scd  sola  \)tT- 
pctiiilaie  supfirasccndil  *  el  praccellii  qnac  creavil : 
vereor  ironice  suggillans,  ne  rortc  judicer  ailirmare, 
qiiod  nescio,  qiiain  docere,  qiiod  scio.  lucuncianlcr 
siqni;iem  inidligo  ,  seniper  el  crealuram  el  Crealo- 
rein  cjus,  efDoniimnn  el  ^ervienlem  sibi  insepiirabi- 
liier  fnisse ;  iion  qiiod  crealiira  Creaiori,  vcl  *  scr- 
viens  Doiniiio  coaeterna  sit;  Crealor  siqiiideni  Crea- 
tir.ain,  ei  Doininus  scrvienlem  aclernitaie  praecedit, 
noM  lempore,  sed  *  ea  ratione,  qua  Creator  ei  Do- 
niinus  priiicipinm  creaturne  el  servienlis  es(,  Crea- 
(or  aulem  ei  Dominus  vvxpxo:  ,  hoc  est  carens  prin- 
cipio.  Cieatorem  anlem  noslrum  "    et    Doniinum 


qnod  in  sapienlia  Dei  crealnm  subsislil,  nnllns  nisi" 
impiiisvel  insipicns  seniperpermansururadnbilarii". 
De  effeeti1)U6  vero,  qu<?s  processiones  causarum  sa- 
pientes  sequcns  vocasli,  jamduduni  delibero,  nlrum, 
sicnt  suae  causae,  pcrmansuri,  an  cum  mnndo  per- 
iiuri,  Jta  nl  non  in  eansas  snas  redeanl  el  iii  eU 
salvenlur,  sed  in  nibilnm  ,  de  qtio  facii  sunt,  redt- 
giiniur  '*,  ifl  pciiilns  ulierins  non  sint.  Mac.  Effecins 
nnnc  cansaruin  ilicimns  totnm  mnnduin  sensilnleni 
ciim  omnibns  snis  pariibns ,  qiiibns  conslal.  Nam  de 
mundo  inlclHgibili  indnbilabilis  scnientia  est ,  qnod 


diciinns  niinm  et  soluin  Dcum,  snnimam  videlicet  cl  ®  nunqnam  perilnrns  ,  qnoniain  in  illo  niiiil  esl  eor- 
saiiclmn  Trinilalem  ,  nnuiii  essenliam  in  Iribiis  snb-  inplioni  obnoxinm  ;  ipse  siqoidein  seiiiper  siilwistit, 
sianiiis;  qnae  dnm  pcr  se  rogitatur,  solns  in  ea  Pa-  qnemadmoduin  et  caa&.ie,  qnarnm  effectus  est,  cae- 
ler  uvupxo:  crcdiiur;  nam  et  «  Filins  ei  Spiritus  lestes  dicoesseniias,  qnamvisbealns  Dionysins  Areo- 
sanctns  non  omnino  «vet/jxoi  siint,  dum  priiicipium,  pagita  asseral'»,  qnasdam  angviicas  virliites  iii  al- 
Pairem  dico,  liabeni.  Filius  nanique  ab  ipso  genitns  "^      liorem  divinae  tbeoriae  gradum  *  ,  qitam  ninsc  snnl. 


«"sl,  sanctns  vero  Spiritiis  procedens.  Mag.  Priinor- 
(Hales  cansas  in  Dco  joiummodo  crealas  fuisse ,  ac 
Domino  suo  servisse,  non  aulem  earum  effeetus, 
qnibus  hunc  sensibilem  miindum  compositum  non 
incongrue  credimus,  arbilraris,  ul  oplnor.  Disc.  Non 
aliter  aibilror.  tansasetenim  reriim  semper  crcaias 
fiiisse,   earnm  vcro    effecins   defniiiis  locorum  ac 


ascensuras,  Jum  De»s  omnia  in  omnilnis  fuerit. 

25.  Disc.  De  efieciibiis  cavsarnm  invisibitinm,  do 
invisibiU  "  dico  mundo,  adbuc  litnbo,  deliberans, 
qna  ralione  dicitdr ,  quod  penlurns  sil  ei  peiman- 
snrus;  Iwec  eniro  sibi  invicem  pngnare  viiienlur, 
perire  dico  el  permanere.  Quomodo  enim  perii,  qnod 
permanel,  vcl  permaneiqnod  perit?  Mac  Num  paiib) 
snperius  confessus  es,  qnod  ea  ralione  maxime  iulro- 


tompornm  inlerstiiiis  in  Iinnc  mundnm  pro<  essisse, 
el  adhiic  procedere,  ct  processuros  esse,  ©pinor.  „  d"clusfueras,  ut  fluilo  mo.iodubitares  deaeierniiai«5 
M.vG.  Haec  opinio  neqne  a  fidecathoiica,  neque  vera  causaruin,  <inoniam  in  Yerbo  Dei  faclaesnnt ;  nou 
inlelligenlia  recedere  exislimanda.  Quid  igiinr?  Pu-  enim  polestperireomne,qnod  semper  vivcns  Vcrbuni 
tasne,  causas  solummodQ  rerum  aeternas  fnisse  ,  continet,  el  in  quo  omnia  semper  '*  viia  sniit,  nuiii 
cffectiis  vero  earnin  temporales,  ac  per  boc  solas  corrupiioni  et  defectui  subjecta.  Disc.  A.l  boc  sane 
causas  semper  maiisuras,  effectus  vero  periluros?  productufi  sum,  in  lanlum,  nt  prius  dicam  ,  me  pe- 
Disc.  Iia  semper  cogilare  soiitus  eram;  sed  postquam  nilus  non  esse,  quam.  ilbid  ignoiare  pnsse,  andiens 
hujnspracseiitisdispniaiionissemitam  tecuincarpere     Apostolum  dicenlem  :  in  quo  vivimns,  ei  tiioveviurt 

ei  -SMmu*.  Si  enim  in  ipso  non  sum,  on-.nino  iniU 
su.n  .:  el  si  boc  ignoro,  in  *'  insipiantiae.  et  iiji.oran- 
liae  jnteritu  pcrJilns  s«m.  Mag.  Dic  igitur,  nnni  Dei 
Verbum,  in  quo  cJinsae  oinnimu  aeleriKtliier  snlisi- 
stunt,  venit  in  cansarum  effeclus,  boc  est,  in  bnnc 
mimduui  sensiliiiem,  nccne.  Disc.  Quis<ini.i  boc  ne- 
gavcrit,  omnino  vera  **  rcligione.  qiia  unns  Dcn.s 


iiichoavi,  laiionis  acumen  ac  veluii  ineviiabiiis  re- 
rum  consequenlia  coepit  me  attraliere,  nt  non  solum 
cansas,  verym  ctiam  earum  *  processiones ,  quas 
sapienies  efiectns  vocant,  perpeiuaiiler  permansuras 
concesserim,  eo  tamen  tenore,  nt  non  ipsae  pioces- 
siones  in  semeiiiisis,  scd  in  suas  cansas  reversurae 
permaneant.  Mag,  De  hoc  adbuc  liaesiiare  le  video? 
Disc.  Ncgare  non  possum.  Nam  qnae  per  me  dc  bis  ^  coiitur,  el  inCarnatio  Verbi  Dei  "  pracdicainr,  alie- 
cogilabam,  vera  ratio  nutare  ^  cogil  :  incognila  niise&t.  Ait  enim  Theol^igia  :  /i/ Vtfrftjimcflro /"«fi.-jjji 
vero,qnae  inlioducere  vis ,  nondnm  mihi  liquidc  esf,  hoc  est,  Veibumhomo  faclum  csl;  carnem  pio 
paiefacta  snnt  '*.  Mac.  Dic,  qnaeso,  qnid  pure  liqui-  Hiio  homine  posnit,  eo  niodo  ioqiiendi ,  qiio  louim  a 
deque  pcrspicis,  et  de  (jnibus  adlinc  ant  penitus  titn-  parie  sjgnificalur.  IiemqHe  ipsnm  Verbiim  incarua- 
bas,  autparii.m  intejligere  incipis,  partim  obscuritas  tnm  dc  seipso  praedieans  :  Exm,  inqnit,  n  .Palre, 
aiqne  snbtililas  aciem  tuae  mentis  fffngil.  Dssc.  De  !  vminmundwn.elilsrumrelinquomundum^elvado 
caiisis  «ftlernaliier  factis,  semperqne  maneniibus,  cl  ad  airem,  Ae  si  aperte  dicerei .  tgo,  qni  scjii/idum 
la  iiirmitnni  porn  ansniis,  nequaquam  inentis  ineae      diviniiaiem  aetyialis  i\m  Patri,  unius  ejnsJjnw/ne 

VARIAE  LECTIONES. 

'  SicCF;  crealam  om.  A.    *  Sic  CF;   A   sempcr  ascemiit. 
•  Sic  A ;  pro  nosrrHm    CF  uuiic.     *  ei  om.  A.     '  A  geiieratus. 


'  SicCF;  A  ui. 
*  earum  om.  CF. 


'  bic  A ;  sed  om  CF. 

»  Sic  CF  ;   k-Viuiure. 


"  8m;j(  om.  CF.  "  SicCF;  A  in  sapienlia  divina.  '*  SicCF;  A  nulius  non  impins.  '=•  Sic  CF;  A  du-^ 
bnabii.  '♦  Coir.;  ACF  redujeuliir.  '^  Sic  CF  ;  A  asseveral.  '«  gradumam.  CF.  '^  CFde  vislbiH  dico  m. 
'"  scmper  om  CF.      '»  tn  om.  A     ■"  Sic  CF  ;  A  k  ^era.    *'  Sic  CF ,  \  vcrbi  dmshn  pracdicaiur. 


9tl  JOANMSijCOTl  9ia 

essenUae,  cujiii  ei  ipsc  tsl ,  e\!&iens,  exivi  jib  illo,  A  dixii  :  l*rauilcutc  emngelum  omiu  erealuTHe,  oiu/>eu* 


iioc  est  exii)aiiivi  ineipsum,  roruiam  servi  accipiens, 
carc  videlicel  liicltis  sum,  totam({iie  hiimanan)  natu- 
rani  accepi ,  et  itenim  rcliiiq^io  mttiuium  ct  vado  ad 
Paircin,  liocest,  scrvilem  fomia-.n,  lotaniqiie  luiina- 
iiam  naturam,  corpus  vidclicet  ei  anlmam  el  iiilelie- 
ctuni,  et  tiniversaliier  omne,  qiiod  ex  ipsa  crealura, 
«1»;h;  constiU  ex  visibili  ei  inieiligibili  exisicniia, 
su!ii|isi,  ul:ra  omncm  niundinn  in  Dc'tatem  meam 
lOnYerlens ,  salva  naturarum,  ox  rpiibus  subsislo, 
ralioiie  maneiile,  snper  oiniiia,  quae  sunl  el  qiiac 
non  sunt,  exalto  *.  Exivit  igitur  a  Palre,  et  venil  in 
inuudum,  liiinianam  videiicet  naturam  acccpit,  in 
qua  lotus  mundus  subsislii;  nihil  enim  in  mundo 
cst,  quod  iion  tn  humana  nainra  comprehendatur  : 


crealuram  appellans  hQinincro.  Non  enlin  irratioua- 
bilihus  aninialibus,  seu  oinnihus  creaturU  ftensu  ca* 
reiitibus^  suum  cvangelium  piaedicari  jussii  \  seU 
&nU  homiui,  in  quo  omnis  natura  creala  conlinetur. 
Mag.  Oinnis  itaque  creaiura  in  hoiniue  est?  Disc. 
|!oc  indubitanier  fatendum.  Mac.  Fuieris  ergo.  Ver- 
biim  Dei,  in  quo,  et  per  qiiod,  el  ad  qnod  facta  sunt 
omnia,  seciiiKium  suam  divinilatem  in  efTectus  c:iu- 
saruin  descendissc  seciinduni  siiain  hiimanilaiein  ? 
Dxsc.  Firmissime  faieor.  Mac-  Quar©-  descendit? 
Disc.  Dic,quaeso.  Mac.  Nou  aliam  ob  causam ,  ul 
opiiior,  nisi  ul  cansarum,  qnas  seciinduni  suain  dl- 
viniiatem  aeiernaliter  el  incommuiabiliter  habet,  %t- 
cundum  suain  humanitatem  cfTectus  salvarei,  iiique 


cl  ileruin  veliqisil  munduni ,  ct  ivii  ad  Palrem,  hoc  "  suas  causas  revocarei,  ul  in  ipsis  incflabili  quadam 


ost,  humanam  quam  acceperat  natiirain  snper  om- 
iiia  visibilia  et  invisibilia,  super  omnes  virtuics  cae- 
!».'sios,  siiper  omne  qno.i  diciuir  et  intelligilur,  suae 
Dellaii.  quae  Palri  aequalis  est  *,  adunans  sublima- 
vii.  Qiianquainenim  lolain  humnnam  natiiram,  quam 
ioiam  accepit,  totam  ia  seipso  ct  in  toto  humano 
genere  lotam  salvavil,  i]iiosdam  quidem  in  prisliaum 
naiurae  staliim  restitiiens,  quosdam  vcro  per  excel- 
leniiam  iiilra  naluram  deificans  :  in  nulio  tainen  nisi 
in  ipso  solo  huinaniias  Deilati  in  unitalem  suhslau- 
liae  adiinata  est,  el  in  ipsnin  Deilatem  mutala  om- 
n;»  i.i-anscendit.  Hocenim  p.oprium  capui  Ecclcsiae 
ftibi  ipsi  rescrvavk,  ul  non  so  uin  cjiis  hiimaniias 
p;irliceps  Deiialis,  veruin   eiiam  ipsa  Deilas,  posi- 


C 


adunatione,  sicuti  el  ipsae  causae  *,  salvareninr.  Ac 
si  aperle  dicerel :  Si  Dei  sapieniia  iu  effeciiis  causa- 
rum,  quae  in  ea  aeiernuliier  vivunt,  non  descenderel, 
causaranfi  ratio  periret :  pereunlibiis  enim  caiisniiim 
efrectibus  inilla  causa  rcmaneret,  sfcut  pereunlibus 
caiisis  nuili  renianercnt  efTcclus;  haec  e:im  rclali- 
vorum  ratione  siiniiioriiinuir,  ei  simiil  occidnui,  aul 
simii!  el  sempcr  pcrniaiicnl  *.  Disc  Totus  iiaqiie 
inuiidus  in  Verbo  Dei  unigeniio,  incarnato,  iithu- 
inanaio  aclliuc  specialiier  rcstilntus  est,  in  fine  vero 
inmuli  gcncraliler  et  uiuversaliier  in  rodein  resian- 
labitur.  Qnod  ciiim  spccialiter  in  scipso  *•  pcrfecil, 
generaliier  in  omnibns  pciftciet.  Non  dico  iii  omiii- 
bus  hominihus  solummodo ,  sed  in  omni  sensibili 


«jiiaui  asctndit  :id  Patrem,  fieret;  in  qiiam  allitudi-  *■*  crealura.  Ipsnm  siquidem  Dei  Vcrbiim,  quando  .ic- 
neiu  nulius  pr.icler^ipsum  asccndil,  nec  asceusurus  cepil  huinanam  naturam,  iiullam  crealam  subsian- 
est,  Et  hoc  est,  qiiod  alibi  apeite  de  seipso  dicil :  tiam  praelermisit,  quam  in  ea  "  iion  accepcrit  ". 
iStmo  ttscendll  iueaelum,  nisi  qui  de  caelo  descendil,      Accipiens  igiliir  huinanam  nalnram,  omnom  crealu- 


tilim  homitiis  t  qui  e$l  in  caelo,  Ac  si  manifeste  di- 
cerel  :  nemo  ascendit  in  Patrem ,  nisi  qni  ex  Patie 
dcecemlil ,  ai  duin  a  Palre  descendit,  Patrem  noii 
deseruil;  qui  semper  in  Palre  esl,  quoniam  Paicr 
iii  illo  iiiseparabiUter,  et  ille  in  Paiie  seinpcr  esi : 
Ego  enim.  ait,  et  Paler  unum  sitmus.  In  quain  unita- 
lcm  soliis  ille  suam  humanilatem  siibvcxii,  ceteros 
nutena,  qiios  deiricat,  sula  pariicipatione  suae  Deita- 
lls  *  unumqneniquc  secnnilum  aUiliidinein  propriae 
cuntempiaiionis  posl  ^  se  conslUuil;  ordinaus  in 


ram  acccpit.  Ac  per  hoc  si  humanam  natuiain,  qu:uu 
accepit,  salvavit  et  resiauravit,  omnem  prufeclo 
creaturain  vlsibilein  ei  invisibilein  resiauravit,  liiiie 
non  incassnm  credimus  et  intclligiinus,  iMcarnaiiO- 
ncm  Verbi  Dei  iion  niinus  angelis,  qnam  hominibus 
profuissc:  profuil  namque  bominibns  ail  suam  "  re- 
deniptionem  .suaeque  naiurae  resl:turatioiiem,  pro- 
fuit  angelis  ad  cognitionem.lncomprehensiiiileqnippe 
erat  Verbina  oiuni  ci"eaiurae  visibili  el  invisibili, 
hoc  esi  intcllecluali  et  rationali ,  angelis  videiicel  el 


seipso ,  veluti  in  quadam  domo  *,  omiies,  quos  con-  r^  honrmibus,  priusqnam  incarnaretur,  qiioniaro  rcm*- 

liim  n  secreluin  siiper  omno,  qiiod  est  el  qiiod '*  noB 
esi,  super  omne,  quod  dicitnr  et  inteUigiiur  :  iiiciir- 
naium  vero  qiiodauimodo  doscendens,  mirabiii  qua^ 
dam  ilinopbitnia  et  iiielTabili  ei  inultiplici  sine  fiu* 
in  cognjiioncm  angclicae  hiimanaeque  iiainrae  nro- 
cessit,  el  super  ofnnia  incognilum  "  cx  omnil 
naluram,  in  qiia  cognoscereiur,  assumpsii,  nniiidiii 


fortnes  sibi  *  Ueri  elegii.  Dcus  ilaque  Dci  Veil  u«i, 
in  quo  omnia  facta  sunt  causaUler  ei  subsistunf, 
sccuuduin  suam  divinitaieni  descendit  in  causarum, 
qiiae  iu  ipso  subsistunt,  effecius,  in  istuni  videlicct 
sciibibilem  mundum ,  hun&inain  accipieiis  naturam, 
iit  qita  omiiis  visibiiis  et  invisibiiis  crealura  conUne- 
lur.  Disc.  Iii  hoc  incunctanter  caliiolica  iides  consen- 


ut.  ipsuin  namqiie  Del  Verbum  hoino  factum,  posi-     sensibilem  et  jnteUigibilem  io  seipso  incoinprehens 
qaant  resurrexit  a  mortuis,  suos  discipulos  eruJiens      bili  harnionia  adunans.  El  lux  iiiacccssibilis  ouiij 

VARIAE  I.ECTiONES. 

•  Sic  CK;  A  cxttllata      *  Sic  CF;  A  <rs/  aequalis.     *  Sic  OF  ;  A  dinnilalis.      *  Sic  CF;  A   pro  se. 
domu      •  CF  confoniics  .sKos  fieri  <'K't'il.     ^  Sw.  CF  ;  .\.  jussit  praedicaii.      •  Sic  CF  ;   A  i;).«i  <*o«m. 
si  u\itTle  dicerel  —  pennuneui  oin.  (JF.     '•Sic  i  V  ;  A  t»  seipso  specialiter      •'  in  ea  om.  A.     "  Sic  CF    J 
•y^it      «'  iua^n  om  .\      ''*  ijvod  oiu.  CF.     "  .-K  CF    A  incogmtam 


^M  DE  DIYISIONE  NATUIIAE.  —  UBEft  QUUMUS.  flU 

creatiirae  mleUoclu»!!  el  rarioHaWpracbtiit  actes-  A  oiiMiilms  seiisiJjilibws,  sive  caelcsJibus  s»ivi;  icrreni»» 


8IIU).  llinc  est,  quoil  comiuunUer  angollcaiii  hymno- 
logiam  iiniversalis  Eiclesia  ii)  caclo  el  in  lcrra  inltl- 
ligibili  ei  sensibili  voce  canlare  nnn  desinil  :  dlona 
in  excettis  Deo,  et  in  lerrd  pjix  lioiniuibui  boiute  ro- 
lunlalis.  Ac  per  Iioc  breviler  concluilendiiin,  in  ipsi» 
oiunia  ^  visibilia  ei  invisibilin,  boc  esl  sensiiiilis  et 
iiilelligibilis  miindus ,  restauraia  ,  inqiie  iiniiaUin 
inufl:il)ilem  revocata  suni  :  ai^hnc  in  spe,  in  riitci:o 
vero  in  re  :  adhnc  in  fiJe,  in  fuiuro  in  specie  :  atlinic 
in  argiinicnto,  iii  fiituro  iii  esporiniciilo  :  j.-ini  in  tpsu 
boinin?,  quem  speciaiiler  accrpit  factiiia,  iii  fniuro 
in  oiiinibus  generalilcr  perricienituni.  Nan  ijaque  quis 
parvipcndai,  quod  Dei  Verbuin  iniiiiniunatnni  sil,  .nc 
veliiti  bnmanani    iiattirain    (olunimodo  salvarii  *, 


inlclli{;eiidim:.  Umnia  siqiiidem,  qiiae  li>tis  lcinpori- 
Imsque  variantup,  coiporeisque   sensiijiis  i,iicciiin- 
bnnl,    iion   ipsac  rcs  subslantiales  vcrcqtic  cxisien- 
les,  sed   ipsarum  rcriim  vere  Ciislenlii;m  i|iiaeilaiii 
transiloriac  iiiiagines  et  resiiUalione»   inlelligcnda 
siiiit/Ctijus    r.iiionis    cxemplum    esl  vox  ejiisipiB 
iuiago,   qiiae  a   Giaocis   oy^C»  vocalur,  scn  coipura 
ipsoruaiqiie    uinbrae,    quac  sive  in  puro  aere  for- 
inatae,  sive  de  aquis,  sive  de  qti.'>Jicnnqiic  re,  tinde 
solcnl   rcsiiliarc,   ri«sviUanl ;  quae  ciiucla  noii  rcs,^ 
sed  falsae  reruni   imagiues  probaiiinr  essc.  Iliupic 
slcut  iniagincs  vocum  utni>raeqiie  corpornni  per  se 
liou  subsistiint,  quia   subsiaiitia  noii  stinl :  sic  eor- 
pora  ista  scnsibilia  vehiti  rcriiin  siibsislontitim  qtiaiV 


scd  flrmissime  credat ,  et  puiissime  intelligat,  qtiod  B  d^in  &itnilUudines  sitnt,  ct  per  se  sidisistere  ncsciiinl. 


per  inbumanalioiicmFiliiDci  onmis  ci'eatvir:>  iu  caclo 
ct  iii  *  tcrra  saiva  facia  esi.  Oiitiieui  vero  cieaturain 
dico  corpns,  et  vialem  motiim,  cl  sensum,  et  super 
haec  ralionem  ei  inleliectuin.  E\!ra  qiiae  piitasnc 
praeicr  Deiiin  tiUain  naiiiram  esse?  Mag.  Niillam. 
Toiius  enim  ^  civaluiae  nuUa  aiia  partilio  iiivcnitiir. 
Si  ciiiin  esl,  ani  iniellectus  cognittis  vel  incogniuis 
est,  aul  ratio,  aiit  sensus,  aut  viia  nutriciis  augcns- 
qiic  corpora,  aut  corptis  ipsiini  '  crit,  ci  hace  omiiia 
VerLuiii  Dei  incarnntum  accepit.  Disc.  Quid  iiaqiie 
dictiiri  sumtis?  Num  irration.'ibilla  aniaialia,  ligna 
ciiain  ci  iiodiae,  omnesque  bujos  tiiuudi  parlcs  a 
siinimo  iis<nie  deorsum  in  Verbo  Dci  incarnalo  re- 
s:aiirau<  .>iiiii  *?  Mac.  Miror,  ciir  lolies  candem  rein 
ifpei.i  Nonne  Verbiim  assuinens  Iiominem,  omr.cm  C 
crcfli'irainvisib:lera  elinvisibiiema(ccpil,cl^  totuni, 
qiiod  in  homine  accepii,  salvum  fccii?  Al  *si  omneiii 
crcHturani  acccpit,  humanatnaccipiens  iiaturam,  pro- 
fccio  oinnein  creaiuram  salvavit,  tt  iu  acicrnuin 
salvaluriim  *  eril.  ni«c.  Curporcae  igilur  nioies,  iu- 
calibiis  spaiiis  disleutae,  niuitis  diversisqiie  j>artibus 
coniposilae,  ncc  aon  e'iM»  visibiles  specics,  quibus 
nioles  ipsae,  ne  fltiani  in  nnum ,  conttnontur,  resur- 
reclurae  siini  in  gcncrali  hominiim  '"*  resurrecliune? 
Ac  per  boc  si  partes  ips:)e  iii  suas  moles  formasque 
et  spocies,  qiiilus  visibilia  niundus  et  ornatur  «t 
coniponiiur,  ri-stirgaiii,  sequilitr,  qi!od  totus  muiidus 
noii  periiuriis  sii,  sed  inenndem  siaium  reversurus. 
Nani  si  paries  rcslaurabunlur,  cur  non  ct  loluro  *'  ? 


Nain  cl  hiiinaiia  coipora,  qiiae  iiunc  "  localiler  dis- 
lernJuiilur,  incrcmcntis  dccreincntisqutf  variaiiUir 
«l  "  moventnr,  speclos  quoqtie  eorum  '*,  sivc  gene- 
ralcs  illae,  i|iias  '*  omnia  corpora  Iminana '«  p.iriicj- 
panl,  sive  speciales,  qriibus  "  singnloriim  corporuni 
qnantiias  circumscrihilur,  in  restirroclione  fiilura 
iion  ernni  ''',  scd  in  spiriiiialcm  raluraii),  qiiae  hieis 
lcniporibtisqiie,  propriis  qiioque  Rprcieliiis,  quae  ox 
qu;ililale  et  qtianlUalc  suiminlnr,  iioscit  circiim- 
Kciibi,  Iransiuiras  "  esse  iiaUinilis  raiio  cdoccl.  Iloc 
auicm  dioimus  tion  pracscribcndo  scnicnli.is  i;ortim, 
qu)  aiiier  tle  resuiTCCiioiie  corporiiir.  011111:110  dispu- 
lanl.  AlHrmant  eiiim,  Iiumana  corpoia  iii  »*a  qiian- 
liiaic  ei  specie,  in  qua  unirniqiioilqno  ceciilii,  lu- 
fi?ra  cssc,  sexu.i  quc  eomm,  viiilom  liico  feminciim- 
qiie,  pcrmansiinun  aiiU;manl.  De  quibus  poslmo- 
(luni  C4>mmcn<orabimns.  Qiiod  aulcin  animaiia  ca 
iniione,  qiia  di^imiis,  hocest,  in  causis  .siiis  iteriim 
ruiura  sUii  ",  ex  veibis  sancii  Dionysii  iiicunelantcr 
[Misstimus  argumentari.  Capitulo  scxiQ  de  tiiviui» 
riomiiiihiis  ile  diviiia  vita  dispitluns  :  iinmorlalinm, 
liiqnil,  ongoloruin  vila  el  iinniorialidis,  et  imperdibile 
ipsum  (iiitjerune seiiiper  nioiionis,  ez  ipsa,  divina  viile- 
lieel  ^ila,  el  per  ipsain  est  el  snlisislii ;  iilcirco  et  ti- 
venies  scmper  et  imnwrlales  tlimiitur^  et  non  iinntor- 
tales  ilerum ,  quin  non  a  seipais  hnbenl  iminorlaliler 
esse  et  aclernuHler  vivere,  sed  ex  livijica  el  linins  vilas 
fnclrice  et  conlinuutri:e  cnnsa.  El  sicut  in  onle*^  dici- 
MAUi.lioc  esl  decsscnlia  iracianles;  £v  rtnima  Graecis 


MAC.Visibiliuniel  sensibiliumcorporummoleselspe-  *^  esseniiadiciUirdiviiia'*,ui"eiowo-t5<,7«io  ei  ejuuletH 

ciiMsresiirrecluras  nondiciintjs,  sed,  ul  saepcinler  iios 

convciierat,in  suas  causas  ct  ratiuucs,  qitae  in  hoinine 

ticlac  suni,  in   rcsurreclioiiC  hominis  cum  hoinine 

et  in  honiine  reversuras,   in   quibus  piiis  animalia 

ontnia  diccnda  sunt  aiiimalia  esse,  quam  in  ipsis 

ctfcclUitis  corporcis  ac  scnsibilibus.  Ubi  enirn  sub- 

sisiunl,  ibi  veraciter  animalia  suiit./SiDililer  de 


esm  esl  cansaHs,  sic  el  ibi  ilerinH,  iii  vita  vidciiccl, 
quia  et  per  seipsnm  vita  esl  divina  vtln,  vilalis  el  sub- 
stantialis,  cl  omnis  vita,  et  vilalis  tnoltts  ex  vila  ipsa, 
^uai  est  stiper  omnem  vilam  el  omiie  priKcipiani  lo- 
iius  vilae.  Ex  ipsa  el  unimae  iinperdibHe  habent  •'',  ei. 
mumaliu  omnin  el  fjenmna  secundum  novissimnm 
consonaiiliam  unimae  Itabent  vivere.  Qua  ublata,  t  m" 


VAIilAE  LECTiOiNES. 

F.    ^'  enhn  om.  A. 


«  Sic  CF ,  A  si>ir 


annia  om.  A.     «  Sic  CF ;  ksalvavit.     *  jm  oin.  F.    ^'  enhn  om.  A.     '  A  ipsiim  corpus. 
»  Sic  CF ;  A  ac.    »  Sic  CF  ;  A  Ac.    *  Sic  CF ;  A  salvaturus  erii.      '*  liominum  om.  A.      ' '  Sic  Cf ;  A  to'us. 
**wiJMcom.  A.     "  <«  om.    CF.     '*SicCF;A  illoruni.     "  Sic  CV ;  \  gencmlis  illa,  quant.    ^*  iiumathi 

»»  A  transittira  osso      "  Sic  CF      A  siutt.     ''  Sic  CF  v 
-'  lain  i)ii\  CF 


Oni.  C  F     "  A  specialis  qita.     '»  Siu  C  F ;  A  snnt 

In  -/vr;     »»  divina  om,  CF      "  A  sicut.     '    \  hn^rnf  hnpeidibHe. 


9tS 


iOANNIS  SCOTI 


916 


gpncrali  vidclicel  viia  qnam  speciali  et  sing»lari  ',  A  biilo  "^  inyslice  significalur.  Quod  si  cuipiam  iHcruiii- 


juxla  eloquium  deficit  vila  omnis  ad  terram,  et  de- 
ficientia  ad  participandum  emn  infirmitalem,  iterum 
conversaf  iterum  animaHa  fiunl.  In  qiiibus  verbis 
pnicfaii  ilicologi  noii  resurreclionem  animaliurn  ir- 
ralionahilinni,  seu  rerum  seiisu  carenlium  reslilu- 
tioneni  *  iii  prisiinas  species  quanlitalesque,  quibus 
iniindiis  isle.  implelur,  fninram  inleliigimus,  seu  in 
cansas  snas,  ex  qiiibiis  procedunt,  el  in  qiiibiis  sub- 
sislunl,  rcdilum  esse  fnlnrnm.  Kon  enim  dixit,  di- 
vinam  vitam  angelicae  solummodo  el  huimuiae,  lioc 
esl,  iiilciieclualis  ct  ralionalis  vitae  cansain  esse, 
scrl  universaliier  omnis  vitae.  Omnis  aulem  vila  ant 
ralionalis  esl,  ul  in  snperiorihns  lihris  cnpiose  dis- 
ItJlatiim    ',  aiU  irrationalis,   ant  nnlriliva    corpo- 


biie  videinr  el  coiira  naluralem  ralionem,  irraiiona- 
bilia  sensuque  carenlia  in  bumanam  transire  nalii- 
ram,  primuin  inienlus  conspicelur,  qnod  inferiores 
hnmaiiae  naiurae  paries,  sensum  dico  corporenm 
et  nntrilivain  vitam  ipsiimqiie  corpus,  irrationabi- 
lium  sensuquc  carenlium  ncc  non  ei  "  terrcnorum 
corporuni  fondilionibiis  simillimae  sunt.  Al  si  ila  | 
est,  qnid  niirnin  aut  incredihile  '*,  si  similia  Irans- 
eaiit  in  sui  similia ,  ut  ex  muhis  similibus  uiiuiii 
qiiiddam  sibi  siinile  etDcialnr,  ila  lamen  infcriora 
similia  "  in  snperiora ,  quonim  similiiudines  sunt, 
transeant.  Non  eniin  naturalis  ratio  einit  supcrioru 
iii  inferjora  mntari,  inferiora  vero  snperiora  nntura- 
liicr  appclunt  eisque  volunt  "  adunari.    Perspiciat 


vuni  el  anciiva  '*,  hoc  est  aut  angelica,  anthumana,  B  qjioque  passiones   irraiionabilis    creauirae  ,    qnas 

post  *'  casum  hominis  a  digniiale  divinae  imaginis 
iiiserlas  sibi  poena'quadam  pcccali  huniana  naluia 
attraxeral,  quasque  *^  insilas  naluraliter  anle  lapsum 
non  habebal,  moveri  posse  in  his,  qui  perfecii  snnt, 
in  viriules  naturales.  Passiones  aulcm  dico  voiiipia- 
lem  et  irisliiiam,  concupiscenliam  aique  limorem, 
ctquaeex  liis  nascunlur,  quas  in  virtules  posse 
niulari  dubium  non  est.  Yerbi  gratia,  concnpiscentia 
quidem  intellectualis  divinorum  appeiilus  desidc- 
raniium  operatur  motum;  voluptas  vero  innocuam 
nntritivae  animi  operaiionis  laetiliatn;  tinvor  quoque 
futurae  in  delictis  providam  ultionis  curam  ;  item 
iristitia  correctriccm  in  praeseoii  malornm  poeui- 
tcnliam.  Si  ergopassiones,  quas  rationahilis  nalura 
c\  irrationabili  in  seipsam  deduxerat,  in  nalurales 
animae  possuntmutari  virlutes,ciir  incredibile  sit, 
ipsam  irrariQnabilitatem  in  alliludinem  rationahiU- 
taiis  Iransmutari?  Nam  et  supcrbia,  qiiae  veluti 
caput  tolius  malitiae  perhibeiur,  in  amorem  caele- 
stis  exceilentiae,  etift  despectum  tcrrenae  infirmi- 
latis  in  honis  boniinibus  verliliir,  diccnte  Aposioio  : 
Quae  stirsum  suni  sapiie,  non  **  quae  super  terram. 
Breviterque  dicendum,  nullum  vitium  esse,  quod  in 
sapientibus,  divina  gralia  in  eis  *•*  operante,  muiari 
in  virtuiem  non  possit.  Ac  sic  da  malitia  solet  fieri 
bonilas,  de  bonilate  autem  nequaqnam  maliiia.  Vir- 
tns  siquidem  bonitatis  contrarium  sui  in  seipsam 
consumit*".  Malitiae  vero  dcdecus  bonitatis  pulcbri- 
tndinem  decolorare  impossibile  esi.  Si  itaque  vitia 
in  virtuies,  cum  sibi  inviccm  conlraria  sint,  moveri 
non  negamus  :  cnr  naturas  inferiores  in  Daturas 
.siiperiores,  dtim  sibi  nullo  modo  adversantur,  niira-- 
bili  quadam  adunaiione  iransfundi  negaverimus? 
Saiis  dc  bis  dictum  "  Disc.  Satis  plane. 

26.  Mag.  Quoniam  vero  de  oo,  qiiod  resurreclio 
corporum  naturali  virtuie,  divimi  gralia  cocpcranie. 


aut  aniinalis,  aiit  sensu  carenlinm  ,  ut  sunt  ligna  et 
herbae  celeraque  similia,  in  qnibiis  vilalis  solum- 
modo  moius  oporalur.  Ac  per  boc  non  de  sola  hu- 
niaiia  viia,  sed  de  omnihus  praediciis  viiae  specie- 
biis,  nec  do  corporihus  soUnnmocio  humanis,  sed  de 
cninibns  qiiae  spiritns  vitae  vegetat,  divinum  pro- 
DUntiat  eloqiiiiim  :  Auferes  spiritum  eoruni,  et  defi- 
cienl,  et  in  pulverem  suum  revertenlur.  Nulla  enim 
viia,  seu  rationalis,  seu  animalis,  seu  nutritiva,  diu, 
Hl  non  •  dicam  semper,  corrupliliilia  et  morialia 
corpora  vivificare  et  adminislrare  potest;  ideoque 
tloserit,  eaqne  *  deserente  deficient '  corpora,  et  in 
pulvercm  suuin  revertenlnr.  Et  boc  est  quod  ait : 
t^l  deficient ',  id  est  animalia  et  gcrmina  ad  partici- 
pandum  eam  infirmiialcm  •;  non  enim  semper  parti- 
cipare  vitapi  possuni,  propter  corniplihiiium  terre- 
iioruraqiie  corporum  Inlirmilatcm  el  fragilitatem. 
Naliiralis  autem  operalio  vilae  in  corporibus,  sive 
«•a  regendo  sive  deserendo,  ad  Creatorem  omnium 
refertur,  Proplerca  dicit :  AM/eres  spiritum  eorum, 
noii  qnod  Deiis  auferat  spiritnm  ullius  corporis,  sed 
quod  sinai '"  spiritus  corrnptilibus  corporibus  grava- 
tos  "  ab  eis  deficere  ad  tempus,  in  eandein  incorru- 
piibilitatemct  spiritualitatem  conversa  '»  jteium  na- 
turali  mota  revei-snris.  Quod  eniin  eis  congenilum 
cst  in  hnnc  mundnm,  non  possunt  seinper  deserere, 
«ed  quamloqne  finito  inundo  recipient ,  dum  in 
<?ausis,  (inod  regit  "  el  qnoJ  regitnr  ",  mirahiii 
qiiadam  "  harmonia  nnmn  inseparabile  fulurum  sil. 
Idcoque  ait  :  Emille  spiriluin  tuum,et  creabunlur.Ac 
si  diocrcl  :  spiiitum  viialem,  quem  fecisti,  emiite, 
hoc  est,  emitti  et  redire  in  corpora,  quae  l<'nip()rali- 
icr  tlcscruit,  naltirali  appeiiln  voleniem  redire  pcr- 
mitie.  Ei  renovabis  facic.n  teirae,  boc  est,  adunatis 
tnsoparabiliter  iorporibns  snis  vikilihtis  speciebus, 
reslaurahis  integrilalem  nalurae,  quac  tcrrae  voca- 


D 


YARIAE  LECTIONES. 

'  CF  quam  spectales  et  sincjvlatps       -  \res(fluraiionem.     *  Sic  CF;  \  liisputarJMus.      *  Sic  CF;  A  activa. 
^  A  \u  ne.       «   CF  ea,   qno,      '  Si<."  A;  CF  deficiunt.       "SicA;   CF  et  <l<'/icii*«<ia.       •  CF  infirmitate. 
'"  Sic  CF ;  A  desinat.     '•  Sic  CF;  A  grnvalus.     "  Sic  CF ;  A  converso.     '»  Sic  CF  ;  A  iegil.      *'  Sic  CF;  A 
iegifur  '*    ;/rttfdam  oin.  CF       ■*•  .k  voiabulo  (errae.     '^ /?/ om  A.     **  Aincredibile«.'.     "  Sic  CF;  A  si  siii!" 
lia  in  sni  himilin,  ul  esl  \}\  snpe'iora  olc.     *'  volunl  om.  A.     *'  SieCF;  A  propier.    "  A  quas  {^que  om.  A, 
'■^Arf   non      *'  iii  eis  om.  A      '^  S^c  CF  ;  A  mutal  in  seip$am.     "  diclum  om.      CF. 


947 


DE  DJVISIONE  NATUR 


pur  SalviUoris  nuindi  iiiUuiuannliuncm  fuUira  sil, 
lipali  Epipiiaiiii  lesiimonium  inlro.luximus,  neressa- 
rium  arbiiror ,  magni  '  quoqne  iheoiogi  Gregoiii 
sc!:lenliam  ile  cadem  ralione  inlroilucamus.  Disc. 
Nccessnriiim.  Nam  el  sic  promissum,  ^  ct  quod  iu 
ore  duorum  idoneortm  lestium  constiititltir,  inconcus- 
svm  esse  vidctur.  Mag.  Viocsimo  Kaqiie  et  secimdo  ' 
<:;»piiulo  sermonis  de  Imaginc  dispulans,  quod  re- 
snrreclio  non  lantum  ex  praediciMione  Soiiptiirae  , 
qiiaiiUim  ex  ipsa  rerum  neccssitale  speraliir  :  Sed 
non  sic  est,  inquit,  forlii  '*  maliiiuy  ul  bonilalis  vincitl 
xirtutem  :  neque  cnim  medus  ueque  singuluriiis,  lioceat 
simpticiuSf  nostrae  nnlurae  inconsullum,  insij)iL'nlii:m 
dico,  qninn  Dei  sapieniia,  Non  enim  possibile  est,  eon- 
versibile  atijue  mu'abile  potentius  esse  alque  singnla- 
•:i{s,quam  quod  sejnper  similiter  se  liabel,  alque  in 
tono  fixum  est  ".  Nam  *  divimim  quidem  consilium 
itemper  el  "^  immutabile  ubique  \  se  '  habct  :  convcr- 
sibile  autem  nostrtie  naturae  nun  iti  ma(o  /ixttm  ma- 
net.  Qtiod  enim  semper  otnnino  movetur ,  si  quidctn 
fid  bonnm  processionetn  Itabucrit,  propler  exitnietatem 
eci  perquirendae  nnnquatti  desinet  ab  ipso,  qui  sur- 
sum  est,  mealu.  Nonenim  itiveniet  termiutitn  quaesiti, 
qui^^  nanciscentis  stabilitabit  unqunm  molum.  Sin  " 
ad  id,  quod  contrarium  esl,  tnotuin  "  susceperit,  ubi  '* 
ciirsum  malitiae  peregerit,  et  in  subHmissitnaiti  tnali 
mettsuram  pervencrit  :  tunc  quod  seinper  impelu  ttto- 
vetur,  nullum  ex  tialura  slalum  inveniens,  cutn  '* 
spalium,  quod  in  malilia  esl,  transcursum  fuerit,  se- 
etindum  neccssitaletn  ad  *'  bonuin  converlil  molutn. 
Nam  duni  matitia  in  infinitum  non  progreditur  '^ , 
sed  tiecessariis  finibus  compreheiiditur,  consequeuler 
boiii  successio  finem  maliliae  excipiei.  Ac  sic,  ut  di- 
cium  est,  semper-mobile  noslrac  nnlurae  ultimo  recur- 
ret  in  bonam  v:am  ",  diim  ex  memoria  priornm  in- 
felicitalum  castigalur,  ne  in  aequales  recidnl  '*.  {lursus 
igitur  erit  "  nobis  cursus  i'n  bonis,  eo  quod  linibns 
veccssariis  maliliae  nainra  circumterminalur.  Ul  cnim 
superiorum  perili  '*  luminis  quidem  omncm  mnndutn 
plenum  es.%e  dicunt,  lenebras  vero  oppositione  lerreni 
corporis  obumbrutionem  fieri,  qtium  quidem  a  soUs 
radiis  a  tergo  secitndum  formam  rotundi  corporis 
uinbra  instar  coin  claudalur  ^* ;  sol  enim  tnulli- 
vlicitei    mugniiudine    terrum     superuiis  ,    iiiatnque 


Ai:    ->^  LIDt:i'.  QUItVTUS.  918 

^  r.idiis  nudique  complecleni  .  in  summttale  coni 
ciitnmissuras  Ittminis  connectit  ;  iluqve  sccuiidnm 
hijpothesin  sin  fierel  alictti  virtus  iransgvedieiidi  mcii- 
suram,  in  quum  exlenditur  umbra  *',  otnnino  in  Iti- 
inine  essat,  a  lencbris  iliiicsus  :  sic  arbitror  oportere 
eiimn  de  nobis  cogilnre  ",  quia  trnnscuntes  maliiiae 
iermiuum,  cum  in  suiumitate  utnbrae  peccati  fueri- 
mus,  ilcrum  iti  luiuine  ccnversabimur ,  secunduni 
infiiiilam  mulliplicationem,  quantum  ad  tnalitiae 
iuensuram,  bonortim  nalura  abundiinte.  Iterum  erijo 
piiradisus ,  ileium  omne  illud  lignnm ,  quod  cliam 
vitac  est  liynum,  iterum  imiig':nis  gratiu  et  principii 
dignitas.  Aiiimadverle,  qiiam  clare  et  ralioiial>ii;ter 
el  indui)ilan!er  aslniit  :  primuni  quidem  mnliliam 
non  poise  esse  pprpeluam,  scd  cx  nocessitate  rcnim 

C  ad  cerliini  lermimim  pci  vehliirain,  el  qiiandoque  ** 
dcsilnraiii  ^^  SicniindiviiKi  Itonilas,  qiiae  seiiiperiion 
soliim  in  lionis,  verum  eliain  in  maiis  bene  opera"- 
tur,  aeterna  etlnfinita  esl  ",  conlrarium  ejiis  iie- 
ccssario  non  erit  aelernum  et  inJiiiiiiim  ;  a!io- 
qnin  noii  crii  coiitrarium,  nec  ex  diversa  *'  paric 
oppositum.  Aelerna  siqiiidem,  qnamvis  qmditate 
discropant ,  sola  aelernilalis  aeqiialitale  sii)imel 
conveniiuit.  Divina  namque  pieias  attpie  severilas 
qualitate  dissonant,  diim  nna  (ieiicia  piinit,  alleru 
indiilgel  :  ambae  lamen  aoiernae  siiiii.  Divinae  an- 
lem  bonilali  maiilia  omnino  opponitnr.  Midiiia 
ilaqne  consiimmalionem  accipicl,  cl  in  niilla  iialma 
remanel)il,  quoniam  in  omnibns  i)onilas  divina  ei 
operabitur  ei  apparebil.  Ac  per  lioc  nalr.ram  nosirain 

G  non  esse  in  malo  fixam,  nec  fuinramesse  scmper  ma- 
lilia  deleniam,  sed  ad  boniim  finito  omni  malo  rever- 
suram,  praefatiis  anclor  asserit.  Sicut  enim  nmbrj» 
terrae,  qiiam  noctem  appellant,  in  "aeris  et  aeilierls 
spatia  per  inrinilum  non  porrigitur,  sed  inlra  cen- 
!um  viginii '8  sex  millia  sladioriim,  ut  pbysici  per- 
liibenl,  coarlaiitibus  eam  umliquc  solaribns  radiis 
circa  lerram  diffusis,  instar  coni  acnminaliir,  ila  nl 
peiiiliis  doricial  :  sic  malilia,  quae  vcUiti  quncJam 
umbra  dclicionim  nosirorum  nostram  occ!!p:it  na» 
tiiram,  abundantia  siipernae  aeicrnaeqiie  "  boni  - 
lalis  coartal.iltir,  et  omnitio  abolebilnr,  diim  irra 
lion.:b:!es  liiuiianae  animae  nmUis  ad  r.iliimabiles 
veriiaiis  aftecliis  converientur  ".    Deiiidc   noslram 


VAIUAE  LECTIONES 


t  A  M/  magm.     *  A.permissum.     ^  Sic  CF  Yiceslmo  cl  ii.  A  vicesimo  primo.     ^  .\  sic  esi  forlis  iiiq 
quam  quod  sempcr  simiiiter  hahet  in  bonu  fuciens.     '  CF  Sed.     '  CF  atqiie.      *  CF  ubiquc  immutiti.  . 
o:ii.  CF.     "  Pro  qui  CF  nihil  non  iiasccnlis.     < '  CF  Ncque      '*  CF  momenlum.     '-'  pro  ubi  CF  cum  vero 


'  CF  $cd.    J  CF  atqiie.      *  CF  ubiquc  im.iiuiaijile      *  se 

'-.,-.-       '  r;r '^  proatiCF  cn/ire.i-!) 

dum.     "  CF  in.     "^  CF  pronrediaiur.     '^CF  noslrae  naUirac  i/t;r«»;t  firmiiei  in  bcnain  recnrret  viinn.     '*  CF 

'  '       "  '  ■  19  p,.,^  Rursus 


'■*CF 

1« 


dum  ex  memoria  pnorum  calainitalum  ad  cssendum  ileiuin  m  liis  qiiue  recla  sunt,  compcscitur 
iilitur  eril  CF  Noh  erqo  iierutn.  "  CF  lllenim  qui  aelhcria  sapiunl  spolia  luminis  ([iiidem  cct.  *'  CF  oliiim 
braiionem  fieri.  Sed  hoc  quidem  per  figuram  spliaeriformis  curporis  considcro  solari  radio  coni  fiquram  con- 
\xMttHe\  •'  Cf*  Solem  rero  nmltipliciler  magnitudine  toriam  snverare  nndiqve  tpsam  radiis  in  giro  coinpre 
liendens.  in  summilate  coni  commissuras  liiminis  copuiando,  ila  ui  sccundum  maieiiein  si  (ierel  cuipiam  virUi> 
iransgredienilj  mensiiram,  in  qnam  nmbra  exlendilur.  "  CF  iuleUigere.  **  Sic  CF;  A  quandocunque 
••  Sic  CF:.  A  defectv.ram  *"  A  aetonia  est  et  iiifinila  *•  Sic  C.F;  A  adversa.  »*  A  centum  cl  vigint! 
"  A  .;/  aeiernae. 

KOTAE. 

*  Ea»    quae  Joannes    Scolus  j<»(n   dc  riboliUone      cathoticae  omnino  repugnare,  vi:^.esl.  quod  monca 
fnali    deque    poer.is  ac     soppiiciis    irnpioriim  ,   sive       nius.  Cf .  rie  JoMnne  Scolo  Commenfolionetii       P.i[ , 

hofiimi,sive  daemonum  ,  cc^  .dispuidl  .veHtah'     j57supr(3  cc!78el  79 


m 


JOANMS  SCOTI 


020 


n  «tnram  sem^f  r  nioveri ,  quod  eiiam  fe re  oinncs  A  fi"a  Dioiiysius  Areopa^iia  DaroUieo  scribt  jis  :iit  ; 
4ivi»i  pliiiosophi  Hpprolwml,  iiieuuctauler  asserit,  Divinacaligo  estinaccessibilelumen^Jnquohabitare 
«t  niliil  aliiKl  appeiil.  iiisi  siimmmn  Lomim,  a  qiio  Deus  diciiur ;  dum  invisibilis  exisiii  »<•  propter  aupere^ 
v^hUi  principio  inciptt  moveri,  <el  ad  qiiod  veluli  minentem  claritatem,  et  inoccetsibHem  superexceUen- 
lii.em  «  moluin  suum  accelerat,  Tola  siqtiidem  rSt^  liam  '» superessentialis  luminum  manationis  '«,  in  lioc 
,»ionaJis   crealura,  quae  proprie  iu  lioiuiiiibiis  iur-      fn  omtiis  Dcum  scire  et  vldere  dignua,  duui  ipte  non 


teUigiiiir  sultsisiere  »,  etiam  in  deliciis  suis  per- 
versisque  aulraclibus  -Deum  *  snum  ,  a  qiio  esl, 
et  ad  qucm  conlenplandum  condita  est,  sempcr 
qiiaeril.  Rationabilis  (juippe  iialiira  nunquain  maium 
appetit,  iii  muiiis  lanien  laliiiur  ei  decipiliir,  falsa 
pro  veris  a|)prob;.ns,  qiiod  proprium  esl  erroris,  et 


videt,  nec  cognoscit  vere  lumen,  in  quo  super  visio- 
neni  et  coijnitionem  faclus  est ,  hoc  solum  scieru^ 
eum  in  omnibus  sensibilibus  el  inteiligibitibus  esse, 
et  proplieiice  diceus  :  iHrubilis  facta  est  scieniia  ina, 
ex  me,  couforlata  est,  et  non  potero  ad  eiim.  Quem- 
admodum  etiam   divinns   Punlus    Deum    cognovisse 


uon  rectam  viam  ingreilieulis  '^  ad  suinmum  bonum,  dicitur,  cognoscens  illum  super  omnem  inielligeiuiam 

qiiod  scmpor  qiiaerii.  Pervcrsus  aulem  i-.se  uiof.is  et  cogniiionem  exisieniem  ;  propter  quod  et  invcsti- 

vocabulo  maliliae  uon  iiicoiigiue  appeiialiir.  Maliiia  gabiles  esse  vias  ejus  ail,  et  inscrulubilia  judicia 

namque  est  aiiiii!;ic  inlellooHiaiis  naluraliuin  bono-  ^^  cjns,  et  inenarrabV.es  donationes  ejus,  el  pacem  ejiu 

nim  oblivb,  el  ad  fiaem  insilarum  nalurae  virlulum  superantem   omneni  inletleclum,  sic  inveniens  eum 

operalionis    (lefeclus  ,   naiuraliuniqiie    potcnliaruiu  super  ojnnia,  et  hoc  super  inietfigentiam  cognosccnst 

per  fallenlcni  judicalionem  in  aliyd  praotor  fir.ein  quia  supra  omnia   est ,   omnium  causalis  existens. 


irrationabiiis  molus.  Fineiii  vero  dico  eorum,  qiiae 
sunl,  caiisam,  qiiam  naluraliler  appelunL  omnia. 
IMoindft  ipso  irrationabili  molii,  qiii  loliiis  mali  et 
mnliiiae  ei  *  causa  ci  pleniindo  esl,  bonilalis  ampli- 


l.iem  in  epislola  ad  Giiiiim  monaclium  :  Tenebrae 
quidcm,  inqiiil  ",  obscurae  sunt  in  lumine,  et  magit 
in  multo  lumine.  Ignoranliam  occullant  scienliae,  et 
magis  niultae  scienliae.  llaec  enim'*  supereminenler, 


lud:ne   circunisciiplo  penitusque  lerminalo,   ralio-      sed  non  Hecundum  privationemaccipiens,  approba** 


nabililcr  secmulum  insilas  sibi  nalurales  virlulcs 
liuniaiia  nalura  movebiiur,  sursum  jeisus  erecla, 
Causam  suani  semper  appelens,  ei  iii  paradisiim, 
delicias  dico  virluium,  qiias  naturaliter  sibi  iiisi:as  « 
uccuunlo  pealiderat,  redions,  escanique  ligni  viiae, 


snper  vere,  quia  laiet  —  etiam  qiii  liabent  incompre- 
ber.sibile  luinen,  nesciuiit  quid  sit  quod  liabenl,  te- 
siaiile  Evaiigelisla  :  El  tux  in  lenebris  luccl ,  ei  tene~ 
brae  eam  non  comprehenderunt ;  idooqiie  divinuni 
hiinen  tenebrarum  vocabub,  quoniam  iiicnmprehen- 


Dei  vuloliccl  Vorbi  coiiiempiaiionem,  nrdenier  desi-  ^  sibileesl,  vocilatur;  simililer  et  gnostica  viiiiis  con- 
lerans,    divin;ie^ue  imaginis,  ad  quam  Aicta  esi,      leinplautium  illud,  quoniam  ab  eo  reperciiiitur,  le- 


dignilateuj  recipere  fostinans.  Sed  quoniaai  \  quod 
ipiaerit  et  appetit,  dum  recle  movetur  vel  non  recle, 
iiiliiiitum  esi,  omnique  creaturae  incomprebensibile, 
necessaiie(|ue  «  semper  quaeritur,  ae  por  Iioc » 
s:;mper  movciur  :  scniper  quaerit ,  mirabiliquc 
pacto  •*  quodammodo  invenit,  quod  qiiaerii  ",  el 
lioa  invouit,  (jiiia  iiivenire  non  potest.  Inveiiii  autem 
per  ihoophaai;is,  per  naiurae  vero  divinae  per  sei- 
psaui  contomplalioiiem  non  invenit.  Theopbanias 
auiem  dico  •isi!;iliuiu  et  invisibilium  specics,  qua- 
rum  ordiuc  etpulohritudiue  cogiioscitur  Deus  esse  '% 
ci  invenitur  non  qiiid  est,  sod  quia  solummodo  cst. 


ncbrarum  noniine  frequens  ap|)eU:itiir,  qiiia  liabcnies 
liimen  et  rerum  scientiam  latei — secundum  Dumtnum 
ignorantia  ;  et  superpositae  ipsius  tenebrue  velaiilur 
ab  omni  lumine,  et  abscondunl  omnem  scientiam. 
Et  si  quis  videns  Dominum  inlellexit  quod  vidii ,  non 
ipsum  conlemplalus  est ,  sed  quid  eorum  ub  ipso  exi- 
stentium  el  cognilorum  ;  ipse  aulem  super  animum  et 
super  esaentiiim  collucatus^  universaliler  non  cogno- 
sciiur,  neque  videtur, sed  est  superesseiUiatiler  et  super 
animum  cognoscitur.  El  ipsa  stcundum  quod  melius 
esl  perfeclissima  ignoruntia,  scienliu  esl  ejus  super 
omnia  cogtiita.  Neque  hoc  evangclista  praeieriaisjl 


quoiiian!  ipsa  Dei  natiira  nec  dicitur  nec  intcUigitur;  dicens  :  Deum  nemo  vidit  unquam.  El  ut  ail  Anibro- 
superat  naiiKine  omiiCMi  intolloctum  lux  iiiaccessi-  j)  sius  :   SiciU  tu.nquam    visibilis   fuit  ,   ita    nunquam 

liilis.  Et   boc  esl  quod  Psalmista  dicil  :   Quaerite  visilitis  erit.  El  «piod  "  ipsa  Veritas  dicit :  !Semo  r.o- 

D<minamelconfirmainini,quaerilefaciemejussemper,  rit  Patrem  nisi  Fitius ,  neque  Filium  nisi  l'aler.  Sed 

tl  haec  est  spiritualis  iiia  via,  quae  iu  iiilinitum  utrum  Dci  Yerbi  humaniias,  sicut  et  ejus  diviniia», 

\ondii,  qiiam  purae  peifectaeijue  animae  ingrediiin»  iiicomprehensibilis  est  onmi  creaturae,  oinnemqu# 

tur,  Dciim  suuin  quaereiiles.  Nam  et  viriuies  cae-  superat  intellectum.  postquam  in  deitatem  Yerljl 
lestes  Deuii!  suum  semper  quaerunt,  in  quem  sem-      assumpla  esi,  unaque  cum  ^psa   substaniia  lacta 

per  pio.^piccre  couciipis  uni.    Ipsa  cst  caligo,  de  absque  uUa  conrusione  ulriusipic  naiurae    divii;ac 

VARIAE  LECTlOriES. 

'   A  veliili  (id  fiuem.     *  A    subniiiere  inlelligllur.     *  A  Doininum.     ^    CF    ituirediens.      »  et  om.   C| 
*  A  inserias.     "^  quoniani  om.  A.     "  Sic  A  ;  (.:F  necesi^ario.     '  A  ac  semper  moveiur  per  hoc  quod  (iiiact 
"  Sic  €F  ;  A  mirabiliqiift  mudo.     "  A  quodainmodo  quod  quneril  invciiit.     '*  A  Deum  esse. 


inucreKsibile.     *'*  A  et  cum  quidcm  sit  invi.sibilis.     » '  A  el  inuiccssibites  propler  ex'ibe>-anliam. 
*'  A  ii-quii  qv.ideui.     '«  viim  ..m.  CF.      "  :fic  t'.F  ;  A  ciu.iihi.     »*  Cl''  quid. 


«*    A     /MfK« 

"  A  effiisii 


gjl  "  DE  DIYFSIONE  NATURAE.  —  LIBER  QULNTLS.  fl2i 

fccillcei  al(|uc  *  Ijumanac,  ex  quibiis  iiiius  Christus  A  <i«fiferc.  Eadeni  esi  raiio*  dc  nioiie  ei  viia.  Si  euirn 
Dommus  noslcr  aiiiue  Salvaior  coiisiare  cn;.liuir  omnino  •  absorbebiiur  niors  a  vita ,  qneiuailmoduiu  a 
el  inlelligiiur  ab  his  ,  qui  orlbodoxac  fidei  parli-  Ijonilale  malifia  el  a  beaiiludine  miscria  :  qui»  a 
cipes  siinl .  an  inlra  lerininos  nniversiialis  condiiae  inorle  el  miseria  lorqiicbiiur,  qiiando  cxlra  viiam 
ralionabiii  ei  inielligibili  naUirae  cognoscibilis  cir-  ct  beaiiUidiiiem  nemo  residebil?  Si  vcio  quis  ass».- 
cuniscribiliir,  \\f>c  csl ,  inua  niiincios  qui  cognosci  ruerii,  pariem  Jiumaiiae  nalurac  in  Doum  rediUiram, 
possunl  dclinelur,  nnusqnisijiie-proul  vtill  suam  sen-  parlem  iu  poenis  semjicr  maiisuram  :  yiiaiila  incom- 
tentiam  profcrat.   Ego  autcin  incuiicianlcr  vcsiigia      nioda,  vcrneqiie  ralioni  relutlaiilia  asscnionem  cjiis 


eciuH»  scqiior,  qiii  non  len.ere  praedicaut  btimani- 
lalcm  Doinini  nosiri  Jcsu  Cbrisli  STiae  divinitali  iini- 
lam,  iin  ul  umim,  salva  miiurariim  ralioiic,  iii  ipsa 
ei  cum  ipsa  sil,  quoniam  ima  subslanlia  cst,  cl  ut 
usiiniiiis  dicain,  una  persoiia  bumanilas  Cbrisii  et 
diviuitas.  El  quemadmodum  divinilns  ejus  omncm 
siiporai  inlellcclum ,  ita  el  bumaniias,  quae  snper 


consequeiitur  ?  Cogetur  siquidcm  fnteri ,  Deum '" 
Vcrbuin  uon  lotam  biimaiiam  naturam.  sed  pnrtem 
ejiis  sumpsisse,  ac  j)er  boc  iieqiic  louim  bumanum 
geiuis  salvarc  voluisse,  necsalvasse;  f|uod  absurdum 
credei-e.  Vera  iicm  ralio  pnraqne  rerum  spcculatio 
eum  deridcbii  simpliciialem  bumanae  natiirae  ii) 
partes  "  dividcntem,  ac  vcluti  ex  midus  dissimilibus 


miiversalilalem  visibilis  el  iiitetligibilis  creaiurae,  JJ  vcl  similibus  coiri|)Osiiam  esse  doceuiem,  ciim  sii 


8uj)er  omnia  loca  ei  lempora  ,  suj>er  omncm  circnm- 
scriptioncm  ct  definitioncm  ,  supcr  omnes  caclos , 
siiper  omncs  viriutcs  ei  poicsialcs,  supcr  omne, 
quod  dicitur  el  inielligilur,  siij^cr  omne,  quod  j^osl 
Dciim  est,  exnliata  csi  ei  Supcressentialis  facla,  csl 
nmiii  crcnUirae  incompreheiibibilis  et  iuinveslignbi- 
lis.  El  iioc  iii  snperiori  Imjiis  opcris  tcxtu  docuiiiius. 
2~.  Disc.  De  exaliniione  incaniaii  Vcrbi  cum 
carne,  quam  de  Virgine  acccpit,  totoque  homine 
copiilato  sibi  in  uiiiiatcm  subsiantiae  super  omnia 
siipero-scniialiier,  et  a  le  copiose  suasum,  el  a  san- 
ciis  Palribus  esl  roboraUim.  Sed  utrum  lota  natura 
liumann ,  quam  solam  pnrlim  >n  elcclis  libcraudam 
pulaveraui ,  pnrlim  semper  *  in    rcproLis  aeicrno 


una,  ct  siinjdcx,  oiiiiiiijue  romjtosiiione  el  dissimili- 
Uidinc  et  muUiplicilnle  pnrljiim  libera  :  alioiiuiu  noii 
jnm  ad  imngiueiu  Dci  facia  esi,  sed  ad  murtaliiim  ct 
corrupiibilium  corporum  niulii.brmcm  varielntcm, 
qiiod  exislimare  el  stuliissimum  esi,  cl  lurpissimiim, 
eiomninoa  "  verilaie  alienum.  Porio  si  biimana 
natura  imago  ci  simililudo  Dci  esl,  profccto  ci  lota 
per  loiiim  in  sc  '^  ij)sa  est,  et  tuia  in  singulis  eam 
paiiicipantibus,  nullaui  in  seipsa  vcl  in  aiiquo  siiae 
uniforiiiiiersimplicitniis  divisioncin  vc!  pnrtiiioncur, 
seu  possibilitale  dividendi  vcl  pnrtieudi,  seu  aclu  ci 
Oi>erc  rccipiens.  Sicnimuna  eiindividiiaDiviniinscat. 
ad  ciijusimaginem  bumauiias  facta  esl,  necessario  ci 
ij)sa  uua  ei  individua  esl,etomnes  bomiiics,  ncmine 


ignc  <ftiqucndam  dciineri,  solutis  ipsius  maliliae  G  excepio,in  ea  unum  sunt.  Alsi  quisbumauiialis  sim- 

reiinaculis  pcniiusque  disruplis  ,  ut  supcrior  docel  plicitalemclimpariibililntemmedixi^se  milln  praeio- 

ratio ,  asccnsura  csl,  quo  primiliae  ipsius,  humnui-  galiva  ^*  sacrorum  Patrumaucloril.ilcadjuUim  *  exi- 

l.iieni  Cbrisii  dico,  asccndit '',  jam  dubius  delibero,  siimel,  audial  bcatumOrigenem  in  librolciiioin  Epi- 

qiioniam  inter  se  multa  iii  bac  quaesiioue  colliictaii-  slolam  '*ad  Romanos  :  Eyo  dixi :  Dii  estis  et  ftiii  Excel- 

l^r.  Si  enim  lola  illuc  ascensura  esl ,  el,  ui  apertius  si,  el  addidit :  Omnes.  0>iac  adjeciio  omn ,'  simul  sub 

dicam,  redilurnlu  eum,  qiiem  peccaikdo  dcseruii;  hoc   liiulo  humanum  coiinexuil  gcntis.  Denique  iii 


ei  cam  lolnm  redimcndo  suscepit :  qtiid  dicluri  su- 
mus?  Nonnc  conseqiicns  erit,  nullnm  aeiernnm 
inor(era  miscriae ,  nullam  impiorum  pocnam  reman- 
Buram  ?  Qmd  enim  in  eis  torqiiehitur,  postqiuun 
tota  nalura  ,  cujiis  ct  "  boiii  cl  mnli  paiiicipes  suni , 
iion  solum  omiii  inorle  atqiie  mniilia  libeiabitur, 
verum  eiiam  in  ipsum  Deum  revcrielur?  Lbi  crgo  ® 
aestus  iile  flammarum  ignis  aeterni,  in  qucm  seve- 


consequeulibus  dicii :  Vos  aulem  ul  homines  morie- 
tmni.  Uiide  et  illud,  qnod  scrijHum  est  :  Et  recogi' 
Itivit  Deus  (juia  fecit  hominem  super  lerram,  el  poeni- 
tuil  in  corde  suo,  et  dixil  Deus  :  Deteam  hominem, 
quem  [eci,  a  facie  terrae  ,  non  solum  pro  excidio 
diluvii  diclum  puf«,  sed  uliquid  ex  hoc  etiam  sub 
myslerio  de  fuluris  pritt^icium,  ul  eo  modo  sentiatnr^ 
quod  diciuni    tst    :    Deleam    himinem  ,    quod   '*  et 


rilas  jiisiissimi  judicis  mfilos  missura  est ,  dicens  '  :  D  per  prophelam  dnit  Deus  '*  :  Eece  enim  deleo  sicui 


Ite,  maledicli,  in  ignem  aeternum^  qui  praeparaius 
esl  diabolo  et  angeiis  ejus  '!  IJbi  erlt  supplicium  ae- 
iern'un,  in  quod  iiuri  .SHjit  impii,  si  nulla  pars  bii» 
iijanae  naturne  remanseril ,  qiiae  aelcrno  siijiplicio 
obhoxia  sii?  Finiia  namque  onini  maiilia,  quis  maliis 
^  Temanebil?  Omnis  enim  niaiiis  nialiiia  malus  esi,  ac 
per  lioc  perennie  uialiiia  pcribit  eiiain  ei  niaiiis.  Dc- 
ncienie  quippc  causa  necessarium  est  cITcctuui  sni 


nubem  ini(fxilales  tuas  '?,  ut  videatur  delens  eum 
secundum  hoc,  quod  homo  esl,  post  haec  fucere  eum 
Veutn,  tuHC,  cum  eril  Dcns  omnia  i«  omnibus.  .Ma- 
gnum  quoqiic  ibeologum  Grcgorium  iii  dccimo  :>e- 
ptimo  cnpilulo  sermouis  dc  Imngiue  dispul:'.nlem  do 
humaniiaie  iegat,  ubi  ail :  0«'*'  «*'i  '/"«-''^  ^»-'  '"«  '<'■ 
gitamus?  Sermo,  (jui  dicit  :  fec-.t  Dcus  homineiUf 
inJiHila  sujnificatione  omnem  humunualem  oslendlu 


VAPaAE  LECTlO^iES. 


•  A  </.    »  CF  quisquis  vuli,  pnml  tuU.     '  A  semper  pariim.    *  Sic  A  CF.     •  et  om.  A.    •  A  vero.    ' 

'ciuru,    *  Cr  rulio  est.      *  oninino  om.  f^    «•  A  (/inmtm.     '*  i«  war<c.5  om.  A.     "  «  om.  CF.      '*  w  < 


atciura.  ^  ilF  ralio  est.  '  oniuino  om.  M  ^"  A  lUeinum.  >^  m  partes  (»».  \.  "«om.i-r.  -  se  om. 
A.  ••  pi«e/Oi/rt/ii'rt  om.  A.  '*S:c  A;  CF  «(/;■«(«<-  ^*  \'m  epiiilola,  «' CF  quo-  **  A  Deut  dicil,  '»  A 
Jcleo  iiiiquiiaics  lu.is  «</  nubent. 


/^ 


m  JOANNIS  SCOTI  924 

Kon  enim  nunc  eotiwmiiniiiur  crcaturae  AJam,  skul  A  ioipso  salvaiuiani  naturali  ic&urreclionis  virlnte  co- 


tn  sequenlibui  liisioriadicii,  seii  nomen  crealo  Itoatini 
non  aliud  quoddam  universuliter  est.  Non  igilur  uni- 
versali '  naturae  vociitione  lale  aliquid  snspicari  in- 
itoducimur  *,  quia  in  divina  praescieiitia  '  el  virtute 
omnis  humanitus  in  prima  contlittaione  comjir^liensu 
est.  Oportet  enim  nil  Deo  iufinitum  in  liis,  quae  ub 
eo  fitrtu  surit,  aeslimare,  sed  uniuscujusque  coiumi, 
auue  Sunt,  (inis  ct  viensura  circumponderuns  facloris 
saoteiiiia  est.  Quemddniodum  igilur  aliquis  homo 
corooris  quaniitale  coarlalur,  el  mensura  sibi  substau- 
/iae  mayniludo  esl,  quae  in  superficie  corporis  perfi- 
ciiur  :  sic  urbiiror  veiuli  in  uno  corpore  totam  liuma- 
nilatis  plenitudinem  prognostica  virlule  a  Deo  ommuni 
comprelicnsam  fuisse.  El  *  hoc  docet  sermo  quidicit  : 


opiMiUrice,  quae  nullani  naluram  perirc  sinit,  iieque 
perpeiiio  puiiiri  dixero  :  quid  eril,  quod  aclernae 
damiiaiioiii  ailribualur?  Divinaeque  Scriplurae  au- 
cioriiati  resislcre  videltor,  quae  iiicunclanter  dia- 
boio,  omnibusque  ejus  mcmbps,  aeterna  lormeiiia 
iiiiiialur  csse  fulura.  Si  auleni  ncqu«  tolani  humaiii- 
laleiu  a  Oirislo  assuiiiplani  atque  salvandam,  ncquc 
naturali  re.surrccliouis  virliilti  loiaui  libcrandam,  seU 
ex  purie  iu  divinae  iniaginis  diguilaleni  redilurau),: 
ox  pariu  in  aeteriia  calaniilate  caplivanireuiansurani 
docucro  :  iionne  confcslim  vera  raiio  divinaque  si-j 
iiuil  aucioriias  iiie  redarguet?  llaiio  quippe  cviden-j 
tissiuie  doccl,  nil  suuimae  '*  Loiiiiali  \iiaeque  ac  "-^ 
bealiiudini  ex  diamelro  contrarium  pcrpctuo  esse 


iQuia  fccit  Deus  hominem,  secundum  imagincm  Dei  D  possc.  Bonilas  eiiJiu  circumscribit  inaliiiam,  peni- 


fecil  eum.  x\'o«  enini  in  parte  nuiurae  imuyo,  neque  in 
(luodnm  eoru7>),  quae  secundum  iusum  consideranlur, 
yralia  *  est,  sed  in  lolum  genus  aequaiiler  lulis  per- 
venil  virtus.  Signum  vero  est  omnibus  similiter  animus 
collocalus  *,  dum  omnes  inteUigendi  et  consiliandi  vir- 
ruicm  habeanl,  ct  alia  omnia,  ex  quibus  divina  nntura 
in  eo,  qnod  secundum  iijsnm  facluni  est,  imaginatur. 
Sif}iiliier  se  "  /(«/»6/  el  ipse  in  prima  niuudi  *  constitu- 
iione.ostensushomo,et  posl  universiialis  consummalio- 
nem  fui^^Sfaeqnuruerinseipsis  dicinamferunl  imagi- 
nem  ».  Propterca  unus  homo  nominatum  est  omne  ge- 
nus  huiiiunum, '"  fiuia  in  virlutcDei  niliil  prueterit,nihil 
tnslac,  sed  el  quod  speclutur,  aeqtialiier  praesenti  com- 
prehensiva  universilulisoperaiione^^  conlinetur.  Omnis 


lusqiie  cousumit,  similiter  vita  morlem,  Lealiludo 
iniseriain,  virlus  vilia,  viiiurumque  '*  causas,  ce- 
teraqiie  id  gcnus.  Divina  auctorilas  clanial  :  Ero 
mors  tua,  o  mors,  et  morsus  luus,  o  inferne.  llem  : 
Novissimus  inimicus  destruetur  mors,  hoccsfiiiabuJus 
auctor  luortis,  vel  certe  ipsa  mors.  Hnjus  nomcu  apiid 
Graecos  est  6jcvaTo; ;  iia  quideiu  scripluai  est  ijfjpo; 
6«vKTo;,  inimicus  ^Kvaie;.  InvisiouibusquoqueDaiiiel 
proplieiae  angelus  inquit :  Sepluuginla  hebdomades  uIh 
breviatae  sunlsiiper  populum  tuumet  superurbetntan- 
clam  luum.,  ut  consumelur  praevaricaiio  etfmem  acci- 
pialpeccalum,eldc'caturiniquitas,el  adducuturjusti-r 
lia  sempiterna.Myslico  videlicet  septiuiginta  hebdoma- 
duranumeroabbrevialaruui  lolum  tcmpus  aprimoad- 


itaque  nalura  Immma^* quae a  primis  usquead^'  no-  C  veiiluSalvalorisusqueadsecundurasigiiificaiis.Sepio- 


vissiina  pervenil,  una  qnaedam  vere  exislentis  imogo 
est ;  ipr,a  vero  in  niasctdum  et  frminam  generis  diffe- 
rer.iia  nomsime  cmstitutioni  formationis  udjecta  esi. 
Prornde  si  bci '*  Verbum  hunianilaiem  accepit,  n.on 
pariein  cjus,  quae  nulla  est,  sed  uulvcrsaliier  loiam 
accopil.  Et  si  totamaccepil,  iclam  profecio  in  seipso 
resiiiuil,  quoniarn  in  ipso  restauraia  suiit-ouinia,  et 
nihil  hdinanilatis,  qnain  lotam  acctpil,  perpciuis 
poenis  insolubililtiisijue  inalitiae,quain  lornicnlorum 
cilamiias  sequiiur,  nexibus  obnoxium  reliquit;  in 
nu!!o  eiiini  daninal  Dcus,  qiiod  fecil,  sed  quod  non 
fecil,  puiiit.  Nam  el  pracvaricantiuiu  aiigclorum  na- 
iuram  non  puuit,  nec  puniiurus  esi;  illorum  vero 
malitiam  el  impiel;iiem  noci  vamque  polentiam,  qucm- 


nario  siquidera  numero  cursus  hujus  viiae,  septeni* 
dierum  revolutiojiibusconvolulusinsinualur.  Qui  cur- 
sus  abbrevialus  diciiur.  Oinnia  nainque  lempora  in 
compavationeacicrnilatjsbreviasunt.  In  haciiaque  *• 
acie,  iuter  haec.  tela  vcluti  ex  uiroque  laiere  con- 
nxtts,  ignoraus,  quo  tendain,  et  quid  polius  sequait, 
anxius  conslslo.  Non  eniin  levis.  consideiatio  cst, 
unum  e  duobus  eligere  :  au(  aetornas  poenas  im- 
piorum  angclurum  et  hominum  destruere,  aut  di- 
viuam  bouitaicm  et  beaiitudiiiem,  absorpia  onini 
maiiiia  miseriaque,  non  ubiquc  in  oinni  crealura 
reguaiurani.  M.\g.  Patiens  esio;  aderit  hix  men- 
tiuiii,  quae  illuminat  abscondiia  tencbrarum,  ob- 
sirusa  "  aperit,  incognita  revelal,  fugiiiva  revocai. 


admodum  el  malorum  houiinum  eis  adhaerenlium,  D  incircumscripta  circumscribit,  indefiiiiia  delinii,  am- 
exliiiguet,  ei  foriassis  iliorum  eriiaetema  damualio      h]<^\ii  ad  certam  quodaminodo  senleuiiam  adducii. 


iuae  inaliliae  impielalisquc  universalis  abolitio.  lu- 
icr  hacc  itaque  sil/i  iuvicem  repuguantia,  veluti  in- 
«er  aesluaniis  oceani  fliicluscautcs(jue,quas  allidunt, 
.nffliclus  longa  et  incxlricabili  deiibcralionc  faligatus 
ronvolvor,  nullamque  viam  evadendi  reperio,  Si  cuim, 
Ml  breviterculligam,  quaelate  superius  dicia  siint,  lo- 
lam  '.Miinanitalcni  Verbo  Dei  ''assuinpiaui,  ac  pcr  hoc 


Ac  primum  quideui  coulemplari  opor;ei,  quid  inter 
iios  coureclum,  iuque  iuconcussam  defiuiiiouem  per-.. 
venit,  quid  adhuc  iu  fiuctuanli  deliberalioneaestiiai» 
quid  dc  ceiero  qiiaereudum  sit.  Disc.  Noii  aliam  iia- 
turarum  inquisitianeiu  ralio  exigit.  Mag.  Multa  de> 
riiiiia  raiionabililerque  reperia  in  lua  deliberativa 
ilK.()ria  pcrspicio.  Sed  quoniani  adhuc  veiuii  in  ai»»« 


VAIUAE  LECTIO.NES. 


1 


'  A  ujiit'ma/«.  'kmriiducimus.  ^  Apraes£niia.  "Kloui.A.  *  A  graliam.    ^  A  aninium  cQllocnri.    ^wonu" 
CF.     *  mundi  om.  CF,     ■"  A  in  seipso  divinam  imugincm  [er/t.      "  g<^nniu  humanum  om.  A.     "  A  opluiiuMm 
'*  humanu  om.  A.     "  ad  om.  CF.     '*  A  Proiiule  fidei  \erhuui.     *»  .\  divino.     '»  snnimae  om.  A. 
'"S.eCF-  \  mortuortimque.     '<>  ilaque  om.  A.     »"  aperil  nbslrusa 


vcreqi 


1)23  DK  DIYISIONK  NATUHAE.  —  LIBER  QLUNTLS.  926 

biguo  posiia,   iii  Iti  ipse  falcris,  libi  vulcolur,  iu!- ^  qne  scientia  caiisa  esl  exisieiilium,  ideoijue,  qiiio 

cessarium  aibiiror,  ea  rcpcioio,  iii  (luiiius  iittil)are  «luitl  liovil,  neccsse  esl  In  iialura  rcruin  fieri.  Quod 

videiis,  ut  sedalis  aiiiiuonim   fluclibus  (iiinam  dc  auteminnalura rorumnouiHvenilur, uniiomoiloindi- 

his,  quae  imer  nosquaerimus,  pioferaiti  sciilenliaiii,  >iiia  scienlia  invoniri  possibile  esl.  Mag.  Deus  ilaque 

ne  diulius    amphiboli  •  videamur,  nil   acl  piirum  impiosnoscilet  aiigolosci  bomiaes.omnesquedivinao 

discuiienies.  Bisc.  lia  fial.  Mag.  Divino  animo  om-  lcgispraevaricaloics.  Disc.  llloruinsubslauliasomne- 

nia  conlineri  nullus  rcclc  naturas  rerum  inlelligeiis  que,quodincisfecil,clinipsosubsist:t,no*il:quod£U* 

dubital.  Disc.  Ilinc  dubilare  ridiculiim,  dum  oinnes  temiliorum  pcrversis  moiibus  natunie  ab  ipsosubsii- 

sapieiiles   niillo  modo  iii  hoc  disseuiiunt,  auJieriies  lutacaccidit,  omninoigiiorai.  Namquicquid  nonfec.t, 

Aposioiiim  dicenlcm  :  Ex  ipso  el per  ipsutn  el  in  ipso  sua.scicntiapeniiusalienuinest.  Mag.  Dedivinae  nain- 

ei  nd  ipsum  suni  cmnia.  Dionysius  Arcupagiia  capi-  rae,omniunique,  qiiae  inipsaet  per  ipsameladipsao) 

tiilo  scplimo  de  divinis  Nominibus  :  Omuis,  inquii,  Kt  ex  ipsa  facl;)  sunt,  aeternitate,  ct  quod  ipsa  sola 

animi  ei  rationis,  et  sensus  omiiis,  divina  sapieniia  \ere  ac '  singulariter  aeterna  sit,  et  quod  oinnc  ac< 

et  principium  el  causa  et  substantia  et  consiimmalio  ternumparlicipationeaclcrnitalis  sit  aetcrnum '*,non 

ei  cuslodiu  el  fons  diciiur  >  el  est.  Beaius  Ambrosius  diibilas,  credo.  Disc.Quomododubiiarim,  dum  talia  ei 

in  exposiiioiie  iii  Liicam  introduccns  apostolum  :  In  B  raiio  et  divina  auctoriias  approbai  ?  Si  eitim  uimt'> 

Domino,  imiuit,  Jesu  omniacondita  sunt  incaelis  et  Dcus  est  causa  omnium  ac  "  finis  ,  sequilur,   qiiod 

in  lerra,  lisibilia  el  invisibilia,  et  ipse  est  ante  om-  solus  singulariler  aetcrnus   sit,  et  omiie,  quod  eiim 

nes,  et  omnia  in  ipso  constanl.  Ceieroriiin  Patrum  parlicipai,  solummodo  aeteruum  essc.  Qiiid  cniiii 

seiiieiilias  de  hoc  ponere  iongum  est,  et  non  neces-  aeternum  esse  poiest  praeter  ipsiim ,  et  quod  in  ipso 

sarium.  Uag  Si  ergo  '  in  animo  divino  subsislunt  etab  ipso  faclum  esl?  MAC.Maliiiaiu  pcdisscqiiasqiiu 

omnia,  niliilextra  ipsuin  coiificitur  esse.  Disc  *  Su-  ejus,  moriem  dico  el  miseriam,  divcraorumque  de* 

pra  quem  vel  *  infra  vel  extra   nihil  est.  Ma.c.  Om-  liciorura  poenasxarbilrarisne  a  Deo  facias ,  aut  divi- 

iiino   i.aque*  ipse  cst  omnia.  Disc  Omnino.  Quid  nae  virlulis  parlicipesesse?Nam  quod  scriptum  esi . 

enim  aliud  omnia  siint,  nisi  eorum  in  divino  aniino  Mors  et  vilu  a  Domino  Deo  eu  ,  i  on  de  il!a  morto, 

scienlia,  sicut  ait  in  praefalo  capilulo  Dionysius  :  Oi-  qiia  morilur  humanitas  pcccando,  poenaqiie  p^ccati 

vinus  animus  omnia  coniiuet  ^  omnibus  remota  scien-  subsequenie  percorruplionem  solvitiir,  aibilror  ei=se 

tiUfjnxta  omnium  causam  in  seijiso  omnium  scieniiam  dictum,  sed  de  iiia,  de  qua  Psaimista  dicit :  Preiiosa 

praeambiens,   priusquam  angeli  (icrenl,  sciens  et  ad'  in  conspeclu  Domini  mors  sanclorum  ejus,  boc  est, 

ducens  angelos,  et  alia  omnia  ab  intus,  et  ab  eo,  ut  preliosus  purgalissimarum  animarum    in    iutimaiii 

sic  duam,princ\pio  sciens  et  inessemiam  ducens.  Et  C  vcritalis  contemplationcra,  qrae  vere  veia  beatiludo 

boci^irbiiror  iradere  eloquiiim,  cum  ait :  sciens  omnia  esi  ct  aeteniitas,  transitus.  Et  Isacc  est  inors,  qiia 

enie  generationem  eorum,  Non  enim  ex  exisientibus  religiose  vivcnles,  pie  •»  castcqiie  Deum  suum  qiiae- 

exitienlia  addiscens  novit  divinus   animus,  sed  ex  se  rentcs,  adhuc  iii  hac  moriali  vita  constiluii  moriuii- 

el  in  se  secundum  causam  omnitm  scieuiiam  el  co-  lur,  in  speculoei  aenigmale,  qiiod  (iiiaerunt,  viuen- 

gnilioncm  praefcrt  ei  anle-coambivil  :  non  sccundum  les ,  in  fuluro   vero   in   pristinam  divinae  iinagiiiis 

sp^eiem  siugula    conlemplans,  sed  secundum  unani  diguilalcm ,  ad  qiiam  facti   sunt ,   rcversuri ,  ipsiuu 

causne   circumslantiam   omnia  sciens   el   contineus,  Deum  facie  ad  faciem ,  <[ai^nUm  crcalurae  coiupre- 

$ieut  el  lux  secundum  causnm  in  seipsa  cognilionem  hensibili  el  intelligibili  fas  ",  incomprchciisibileni  et 

tenebrurum  praeambil,  non  alinnde  videns  tencbras  jnleiligibilem    uiiiversalilalis   causam,  super  omniu 

qttanialumine.Semeligilurdivinasapienliacognoscens  exaltali ,   facie    ad    faciem,    hoc    esl ,  proxima  ilii 

cagnoscilomniaimmaterialitermalerialia,etnonpar^  theophania  visuri  sunt,  sicul  ait  Aposlolus  :  Vide- 

tileparlila,  el  mulia  univcrsaliter,in  se^^ipso  uno  om-  uwi  nnnc  per  spfculum  el  in  aenigmale,  tunc  autem 

uia  el  cognoscens  et  adducens.  Elenim'  si  secundum  facie  ad  faciem,  faciein  appellans  comprehensibilem 

unam  causam  Deus  omnibus  existentibus  esse  tradit  :  quandam  Iiumano  inlellectui  divinae  virtutis  ,  qi^aa 

secundum  eandem  unicam  causam  scivit  omnia,  u/  '  ^  a  iiulla  creatura  per  seip«<im  perspicilur,  apitaritio- 

ex  ipso  exisientia,  el  in  ipso  anie  substituia;  ei  non  nem.  Porro  si  maliiia  et  mors  ei  miseria  nalurac 

tz  existenlibus  accipiet  eorani  scieniiam,  ted  el  ipsis  adco  conditae  repiignans  ,  neque  in  causa  omniuiu 

iingulit  eorum scienliae  eril  largitor.  Ma&.  Divinus  facfa,  iieque  ejiis  parliceps  est,  miior,  qua  ralio^w 

ilaque  aruojus  uuUum  maium  nullamque  maliiiam  deliberas,  et  liacsitas,  maiitiam  mortemque  acierno- 

novit.  Nam  si  nosset,  substantialiter  exlilissent,  ne-  ruin  tormenlorum  in  humaniiaie,  qu.im  loiam  Dei 

que  cau.sa  carereot.  Jam  vero  et  causa  (.arcnt,  ac  per  Verbum  iu  seipso  assun.fiam  liberavi,t,  aciernaJiier 

hoc  in  numero  tooditarum  naiurajurn  essentialUer  pernwmsu.run,  cu-n  vera  ratio  doceal,  tuiUum  con- 

nou  sont,  ideoque  oniuinojlivina  alfcaantur  notiiia.  trarium  divinae  boniiati   vitaeque  ac    bejuitudini 

Disc  Aliicrimelligi  vcranonsinUralio.  Diviuanam-  posse  esse   coaeternum.  Divina    siquidcm   bouii;.s 

VAKIAE  LECnONES. 


«  *rs  '      '^"'Pftfboiagi.     *  Sic  CF  ;  dicitur  esse  e    esl. 

AO ;  omnmo  Mag.  It.-.quL'.     '  in  se  om.  A,     »  Sic  CF  ,  A  et 
'  A  «t.    »  pie  om.  A     "  fciom   CF. 


'  Aiqttu  esse  Ofsc  om.  A.    *  vel  om.  A 

'  A  el.    "*  A  aelernilalis  ejus   aeiernum  sit. 


9*7  JOANNIS  SCOTI 

eoHsuiHel  maliliani,  rctcinu  vlia  absorbebil  '  iKor-  A  vel    inerudite    atteritur    * 


uon 


928 
tanluin     conii' 


leatf  beaiituiio  iniseriain.  Si  rip  uin  esi  eniia  :  Ero 
mon  tua,  0  mors,  et  nionus  tutts,  o  inferne.  Niai 
f«>rie  adhiic  aiubigia.Douiiiiuin  Jesuin  Iiumanae  na- 
lurae  accppiorciii  et  saivaiorcm  iion  lotjin  ipsam, 
sed  (luanlulaincuiKiue  parlein  eju3  ci  *  accepiiSe  tt 
salvase  ;  <;ua(i  creiJere  superiorcs  raiioiits  rcfutant. 
Disc.JaH)  videoundi(iuen.ec3ptuni,null3mqucrali«- 
iieiii  reperiie,  qua  po,sini  astraere,  nulil  air»,  inor- 
teniiiue,  ai;  mi>eriain  iii  luiinanitaie,  aul  in  lota,  aut 
iii  aliqtta  pariceju!:,  doi<  iiiuiur.iin.  p'  rpeiuoi{iie  per- 
maiisuraiii,  quoniani  in  Verbo  Dci,  qijod  eain  lotani 
ii\  Uiiitatein  '  buue  substatuiae  suscepil,  universa- 
Uier  el  redempla  ei  liberaia  e>i  ;  ac  per  hoc  rectae 
raliocitiaiionis  virtutesiipeiaius  cogur  fateri,  loiam 
iiuinaiiilalein  in  oiniiil>us  eam  pariicip:intibus  libe- 
rand;int,  oiiinibusijue  maliiiae  vinculis,  mortisque 
i>t  ;ue  iniseriaeabsolveiidatn,  qnanUo  in  suas  causas, 
quae  in  suo  Salvaiore  s.ubsi»luiii,  revefsura  esl. 
Adhuc  tainen  dclibero,  securus  jain  <ie  butnanitate 
facius,  uirum  univers.diier  in  omni  creatura 
inalitia  abidebiiur,  aa  in  soia  huinanilaie.  Aesti- 
ino  numque,  diabolicos  auiinos  nunquaui  itiali- 
lia  oinnibusque  eain  coii$ei|U3ntibns  driiuros.  Ac 
p-r  lioc,  licel  in  soia  iiutnaniiate  duno  diviiiae  gra- 
liae  naluraiique  vir.ule  cooperatrice  maiitia  penili;a 
ab«:lealur,  in  daenionutn  lautei)  naiui*H  sino  One 
pi  ise^eialurani  puio,  el  in  ipsis  ^  divinae  bonitati 
Cuaelerna  etit,  ideoqite  non  in  cnini  abolebitur  na- 


B 


lione  pri>na,  teii  elium  tiunc  depnivaCu  tol  volun' 
tatibus,  in  lumrtia  tumeti  vmiiia,  quae  rreala  tuuf^ 
id  eit  univenatn  omniuo  crealuram  bdTiain  ette  vatde, 
non  quod  boni  tinl  in  ea  mnlif  $ed  quod  iiorr  effi' 
c-aiil  inuUiia  sua,  ul  tub  Dei  ad-niuistratoris  imperio, 
V  rtule  sapiniliae  •'',  decu$et  ordo  univeriilalis  aliqv.a 
ex  purie  tuipelur  sive  tiirbelur  ",  cum  suit  quihuique 
toluiita.ibus  etiuin  malit  tribuaulur  eerii  et  couijrui 
Hmilfs  potetlatuin  et  pondera  merii.orum,  ut  elinin 
cuin  ipsis  convenienier  justeqne  ordinalis  univertilitt 
pulchra  sit  :  tamen  quia  cuilibel  occurril,ei  verwn 
est  atqtic  manifesium,  juttiliae  ipniui  '*  etse  conlra' 
riuin,  ut  nullo  praecedenie  merilo  hoc  iptum  in 
quoqiiain  "  ^««5  damnet,  quod  in  eo  ipte  creaveril  '*, 
cerluque  ct  evidem  damnatio  diaboli  et  angelorum 
cjus  ex  Kvangelio  recitalur,  ubi  te  diciurutn  Do- 
iiiiuus  praenuttciavii  '"  eis,  qui  a  sinistris  tunl  :  lie 
in  iqitem  aelernum,  qui  praeparalus  est  diabolo  el 
angelis  ejui,  uulh  modo  in  eo  naturam,  qnam 
Deus  creavit.  sed  mulam  propriam  roluntalem  poena 
iynii  aeterni  plectendam  este  credendum  esl,  Dae* 
inoiiuin  autem  malitiatn  non  esse  perpeiuant  beaiui 
Aniitrosius  in  exposiiione  ia  Lucamaperiissime  do- 
cei,  dicens  :  Coepii  orare  daemon,  ul  iniroeundiia 
porcos  acciperet  facuUatem.  Ei  priiv.um  clemcntiam 
Doinim  debemut  adverlere,  quod  nullum  prius  '*  ipst 
condemnat,  sed  unnsquisque  sibi  aucior  est  poenae, 
JSon  mitturttur  in  porcos  daemones,  sed  ipsi  petuut. 


lura  •.  Mag.    Wondu.u   claie    perspicis,  ul  opinor.  ^  quia  caeleslis  luminit  ciaritalem  sustinere  non  po 


DcUiti  nuiiaui  crealuram,  qiiain  fecil,  pitniie,  nec  in 
huniana,  nec  in  daemonuni  subslanlia  ;  s^-d  quod 
uun  fecii,  in  omnibus  pniiil;  boc  est  irtaiiouabiies 
peiversac  voluntatis  inotus.  Ac  ne  de  boc  diutius 
bausiies.audi  beaium  Augiistiuu.ti  in  uiidccimolibro 
Exemerssui  diceaiein,  de  naiura  daemonum  niali- 
liaque  dis,  utans;  A'o«ii«//i,  inqiiii,  f  «m,  diaboluin 
videlicel,  non  in  hunc  malitiam  libero  arbitrio  volaa- 
latis*  este  deflexum,  sed  in  hac  emnino^creatum  pu- 
tantf  quainvis  a  Domino  Deo  xuinino  el  vero  natura- 
tum  omnium  crealore  ;  adhibentqne  lestinvmium  i/« 
libro  Job,  quoniaiH  ibi  sciiplum  est,  cum  de  lUa  ser- 
tno  esset  :  Hoc  est  initium  fiijmenii  Dotuiai  quod 
fecit,    ut   iUudutur   ab    angelis  ejus.  Cui  senteiillie 


lerant,  ul,  qui  eculot  dolenl,  radium  solis  fern 
nan  possunl,  sed  tenebosu  iUgunt,ui  splendeiitii 
•lerelinquunt  ",  Fugiunt  erg&daemones  splendoren 
lucis  ae  ernae,  et  ante  iempus  dtibita  sibi  tormenti 
formidant  ,  tion  praedhinanlet  -fua^  fulura  sunt 
ted  quae  proplietata  tuntf  recordautet.  Oixit  eniul 
Zacharias :  1(1  erit  in    ilh  die,    disperdet    Dominu] 

I 

noinina  idolorum  de  tevnii  ft  non  erii  ulteriit 
memoria  eorum,  e(  tpirilum  immundum  exurain  d 
tcrra,  Doceinur  ergo,  quod  non  temper  manebuiii 
nec  melitia  eorum  pofsiLeste  perpelua.  ^unc  igi:u 
illum  melueniet  poenam,  aiunt .'  Yenisti  perder 
nos  anie  lempus  ?  Sed  quia  adkuc  etse  desiderat, 
jain  ab  hominibus   recedenles,propler  qu9s   poena 


cungruil,  quad  in  Psalino  scriptum  esl  :  Draro   hic,  ^  tciunt  s.ibi  esse  subeundam  ,   petunl  miiti  in  porcm  * 


qiietti  finxitti  ad  illudcndum  ei,  nisi  quod  hic 
<  qucm  fituisti  i  dixit,  non  autein  sicut  ihi,  <  hoe  est 
iiitittii  ftijinenti  Doiiiini ;  t  lamquain  initio  fum  ita 
finxitset,  ul  malus,  ut  incidus.  ut  seduclor,  vl  om- 
nino  diabolusessel,  nun  voinnlaie  depravalns,  sed  ila 
trealut.  Hitec  opinio  (luomodo  non  sit  udversa  ei,  quod 
fcriitum  esi:  1'ecit  heus  uinnia,  ei  ecce  *  bona  vut- 
de  ?  Vbi  intenitur  diabolus  non  propria  voluntate  de^ 
pravaius,  ted  ub  ipso  Doinino  Deo  factus  malus  valde  ? 
Quamvii  conentur    oitcndere.    iVfc  *  insulse   etiam 


Et  ne  f.-rie  existimes,   non  soiuin  in  diabolo    iwa 
liiiam,  verum  etiam  suijstanltatit  e^se  periiuram- 
substantiuin  eniin  dicit  iion  aDeo  faciam  uaiurau 
sed  omnem  &uae   aposiasiae  consequentiatn,  id  et 
proposiium  snperliiae,  et  inimicam  voluiilsiem,  c 
ijiiniitidiiiamidoiolatriae;ltiseniitt  vtsiiuilihus  velu 
luembris  subsistit  onine.  quod    diabolus  dicitur 
potesi  ctiatn  luielligi  de  aereo  corpore,  quod  et  < 
euperadditutn  '*  —  et  quod  nou  in  omui  raiioa 


rr^^atnra  mors  acnleusque   <eju3,    peccatiim    dic 
VAIil.AE  LEUlONtlS. 
» Sic  CF  ;  A  absorbet.     »  et  om.  A.     •  Sic  CF  ;  A  in  UHtlate.     »  Sic CP  ;  A  ipsos.    »  ideoqtie  non  in  omi^  - 
naluru  om.  X.  *  .\  v9tuntatis  arbiirio.  ^  kecceota.A.    •  A  Mtinsnlse.  '•A  aisera/ur.    ♦•SicCF;A*or 
''  Attnbeturauiturpelur.     '*  S:c  CF  ;  A  i>i.     »H;F  in  (^«u^rt  -  (^ic  !).     »•  Sic  CF  :  A  n«ari<.     "v. 
'•  A  priiuus.     "  A  relinquant.     '»  subslaniixiin  eitim  diiit  —  tupciud.(itttm  om.  CF. 


nuntiavit. 


929  I>E  niVISlONE  NATURAE.  —  LIBEK  QUINTUS.  flJO 

oranipqiie  malilia  inieninra  sit ,  sed  In  parle  crea-  A  gHaniaepuriiaiis,  qunnidfi  subnlUaUs,  quanlae  gloriae. 


turae  iiiieriniciiliii ,  in  parle  permanebunl,  audi 
frKigiiiini  Origeiicm,  diligenlissimiim  rerum  inqiiisi 
loiein,  in  leriio  liln-o  neoi  'Apy^StJ  de  consiimmalionc 
nmmJi ,  lioc  cst  de  siimnio  bono,  ad  qnod  iiniversa 
ralionahilis  naliira  foslinat,  iit  Dcus  oiiinia  in  oin-' 
nibus  sil :  non  eniin  atia  consummalio  mnndi  est 
praclcr  Dcuni  omnia  in  omnihus  cssc  iracianiem  et 
diceniem  *.  Quae  sint  ergo  isla  *  ownia,  quae  Deus 
(uiurus  sit  in  omnibtts,  requiramus.  Kt  ego  quidem 
ariilror,  qtiia  hoc,  quod  in  omnibm  omnia  esse  dici^ 
tur  Dcus,  significel  eiiam  in  singtilis  eum  oinnia  esse. 
Per  singntos  ntitem  otnnia  erit  lioc  modo,  ut,  quic- 
quid  rationabilis  mens,  expurgala  omni  viliorum  faece, 
aique  omni  penilvs  abslersa  ntibe  maliliae,  vel  sen- 


sil  qualiins  corporis  illius,  si  comparadonem  faciamui 
ejus  ttd  cu,  qtiae  nunc,  licet  caelestia  sint  et  splendt- 
dissiina  corporn,  manufarla  lamen  sunt  et  visibilia 
De  V.io  "  utiiem  dicitur  domus  esse  non  mannfacta. 
sed   aeterna   in    caelis.   Quia   ergo,    quae  videvtur. 
temporalia  sunt,  quae  autem  non   videnlur,  aeterna 
sunl,  omnibus  liis  cnrporibus,  quae  sive  in  lerris.  sive 
in  cuelis  videmus,  ei  quae  videri  possunt,  et  tnnnu 
facta  sunt  [et  aeternn  fncta  sunl]  '«,  ct   aclerna  non 
sunl,  multa  longe  praelalione  praecellil  illud,  quod  et 
viiibile  non  est,  nec  vianufaclum  est,   sed   aeternum 
est.  Ex  qua  comparalione  conjici  polesl,  quantti.'!  de 
cor,  quantus  splendor,  quanlusque  fulgor  sil  corporit 
spirilualis;   el  veriun   esse  iiltui  quod  dicium  est  . 


tirc  vel  intelligere   vet  cogitare  potest^   omnia  Deus  B  Q.uia  oculusnon^^  vidit,  nec  auris  audivit,  nccin  cor 


sil,  ilec  ullra  jam  aliquid  aliud  nisi  Deum  videat, 
Dcttm  teneat,  omnis  moltis  stii  Deus  niodus  et  men- 
sura  s:l ;  et  ila  erii  omnia  Deus.  Non  enim  jam  ulira 
mali  boniqtte  discrelio,  quia  nusquam  maltm.  Omnia 
mim  ei  Detts  esl,  cui  jnm  non  adjacet  malum  ;  nec 
ultra  ex  arbore  sciendi  bonum  et  malum  edere  eon- 
cupiscel,  qui  '  semper  in  bono  esl,  et  cui  omnia  Doits 
est.  Si  ergo  *  finis  ad  princfpium  reparalus^  et  rertim 
exiitis  collaius  itiiiiis ,  restilnet  ittum  stattim ,  qttem 
tuuc  habuit  nnltira  ralionabilis,  ctim  de  ligno  sciendi 
bonum  et  maltim  '  edere  non  egehat,  ut  atnoio  omni 
maliiiae  sensu,  ei  flrfsincerura  *  purumque  deterso. 


hotninis  '*  ascendit,  qttae  praeparavil  Deus  kis  »   r/wt 
diligunt  eum.  ^on   aulem  *«  dnbilnndum  esl,  naiu 
ram  corporis  Itujus  nostri  volttniale  Dei,  qtii  lateiK 
fecit  eam,  usque  ad  iilam  qualitalem  "  subutis.^iini  ei 
purissitni  ac  splendidissimi  corporis  posse  a  Crealore 
produci,  prout   reriim  staiits  vocaverii,  et   meri  um 
ralionabilis  naturae  poposceril.  Denique  ctim  varie 
laie  et  diversitate  niundus  indiguil,  per  diversas  rerum 
facies  speciesque  omni  famulalu  praebnit  se  malerij 
conditeri,  utpole  Domino  cl  Crealori  suo,  quo  diver- 
$as  caelestinm  terrenorumque  [de  simpticilaie  et  uni 
lafe  corporum  post  rcturreclionem]  '»  ex  ea  duceret 


sqIus,  qui  esl  unus,  Deus  bonus  ttic  ei  fiat  omnia,  et  fonnas.  Cnm  vero  res  ad  illud  coeperinl  feslinare,  ut 

non  in  paueis  aliquibus  vel  pluribus,  sed  ut  in  omni-  sinl  otnnes  unum ,  sicut  est  Paler  cum  Fiiio  umu:'.., 
bus  ipsc  sit  omnia,   ctim  nusquam  mors,  nusquntn  ^^  conseqnenter  inlelligi  dalur,  qtiod,  ubi  onrnes  ununi 

aculeus  mortis,  nusqtiam  omnino  malum  :  tunc  vere  sunl,  jam   diversitas  non  eril.    Proplerea,    namqus 

Deus  omtiia  in  omnibus  erit.  Veriim  islam  pcrfeclio-  eliam  "  novi&simus.  inimicus  diaboius,  qui  mors  ap- 

nem   ac  bealiludinem  rationabitium  naturarum  iia  pellatur,   deslrui  dicilur,   ul  neqne  ullra    irisie  sit 

detnum  quidatn  pcrmanere   in  eo  slatu,  quo  supra  aliquid,  ubi  mors  non  est,  neque  diversum  sil,  ubi  non 

di.Timus,  pulant ,  id  esl,  ut  Deum  omnin  habeant ,  esl   inimicus.  Destrtii  sanc  ncvissinius  inimi  ,as   iia 


et  Detis  eis  sil  otnnia^i  nultalenus  eas  socicias 
nalurae  ccrporalis  •  amoveat  ».  Alioquin  aesli- 
man! ,  gloriam  summae  bealitudinis  impediri ,  si 
tnoteriaiis  subslantiae  interseralur  admixtio.  De  qtia 
re  plenius  a  nobis,  quae  in  superioribus  occurrere 
j-Mverunt ,  perlractala  alque  digesta  sunt.  Nunc 
vero,  qvoniam  aposiottm  Pautum  meniiotiem  spi- 
riltialis  corporis  fecisse  itivenimus  ,  qualiter  eliam 
inde  seyiliri  debeat  de  hoc ,  tantummado ,  prout 
possumus,  requiramus.  Quantum  ergo  sensus  noster 
cnpere  potest,  qvnlilatem  spiritualis  corporis  tnlem 
quandam  esse  senlimtis,  in  quo  inkabitare  •  deceat 
tion  solum  sanctas  qtiasque  perfectasqne  "  animas, 
verutn  etiatn  omtiem  itlam  crealuratn,  quae  tibevabi- 
tur  a  scrvilxite  corrttpiionis.  De  qvo  corpore  eliam 
illud  Aposloliis.  dixit :  Domtm  habemus.  non  rnanu- 
fttciain,  aeiernum  in  caetis,  id  est  mansionibus  bea" 
i  toruiu.  Ex  hoc   erqo  conjecturam  cnpere  posstmus. 


inteltiqendus  est,  non  ul  stibslanlia  ejus,  qvae  a  Deo 
faciwest,  pereat,  sed  ut  propositum  et  volunlas  ini- 
tnica ,  quae  non  a  Deo ,  sed  ab  ijjso  processit , 
inlereat.  Deslruelur  ergo  non  ut  non  sH ,  sed  ul 
inimicus  el  mors  non  sit.  Niltil  enirn  omnivolenl', 
impossibile  est,  nec  insanabile  est  aliquid  faclori 
suo.  Propierca  eiiim  fecit  etnnia,  iit  essenl  elea,  quae 
fncta  sunt,  ut  essent,  nec  esse  non  possent  'V  Propier 
^  quod  immntalionein  quidetn  varictalemque  recijicnl, 
ila  tit  pro  merilis  vet  in  tnetioie,  vf.t  in  delcriore 
habganlur  statu  ;  subsiantiatem  vero  interiium  ca 
qtiae  a  Dco  ad  hoc  facta  sunl,  vt  essenl  et  pertuane- 
retu,  recipere  non  possunt.  Iiaque,  quod  Amr>r(ts!ii3 
in  ambiguo  rel"  juerai,  Origenes  declaral.  Nam  qnod 
iiic  ali  :  Docemur,  quod  non  semper  daemonia  tnunc- 
buiit,  ne  malitia  eorum  possil  esse  perpetua,  didiiiim 
esi,  a\  '  iit,  ntnim  siibsianiia  daemonum  simulet 
eorini  t^jaiitiae  perilurjie  sinl,  an  soluramodo  ma- 


VARIAE  LEGTIOISES. 

,  ,!'''ff :'«'''»  «''  aicentem  om.  A.    •  A  ergo,  inquit,  ista.     '  Sic  CF;  A  quia.    *  A  igitur.    b  et  malum  om.  \. 

•  ^'InerZT""  F^^^^^r'  a    ;?"^  ^f,'  *  corporali.    «  Conj..  AF  admoveat ;  C  admoneai.      .  A  h.biune. 

A  vetjeclas       '^  Sio  CF;  A  Itte.      «»  el  neiertia  facta  sunt  om.  A.      '»  A  nec.     ^^  A  hommnu 
'  ''^.eiiiin.     "  (fuatitatem  om.  A.     '"    '  •       ' 

'  Oiii.  A.     «5  Sic  CF;  A  propierou  e 

Patrol.  CXXII  .  3Q 


(fualitalcm  om.  A.     ^    de  sitnpliciune  et  Knilate  corporum  restirrectionem  oni.  CF.     "  etiam 
f.  0,  u.  esfient  ideo  non  esse  non  possmit. 


»31                                                         JOANNrS  SCO";  J  S32 

litfa,  qua  sola  daemonia  voeaiiitir,  manenie  eorum  A  fecla    esiei  ",  «   corrupiionem  el  Subjeetum  lol- 

TiicorVuplibilittir    nitura.    Isle    vero    indcbilanlcr  lem  »*,  essetque  lalis    eortupiio  el  tuimei  iuier- 

aslrull,  quod  iii  ipsis  subsiantia  a  Deo  facta  Semper  itus  **,  ideoque  ut  tatis  ^^*  non  tnalum,  ied  defictens 

pcroiansura,  nialilia  ver&perversa  illornm  voluniate  bonnm.  Quod  enim  omninv  expersesl  *"  boni,  neaue 

leperla  inaeternum  periiura.  Talia  siquidom  nomina  in  existemibHs  eril.  Eadem  etiam  esl  ratio  de  patca- 

daemonium  ^,  Difibolus,novissimusinimicus,elmors,  tiae  el   aclionis  corrupiione   ".   [Sicul  nalnra  eor- 

uou  sunt  naiurae,  sed  pravae  volunialis  vocabula.  rumpi  non  potest,  lia  Virliisci  aciio  nalnraiis  corru- 

Autiisli   igiltir  sanclnni  Auguslinum  dicenleni,  quod  plionemnon  recipiuril]./)fj>/rfe, /j«oj«odo  d«e/Hojies«x- 

beus  in  diabolo  non,  qtiod  fecit,  sed,  quod  non  fecit,  Deo  facti  "  sint  mati?  Bonuni  eiiitn  bona  adducil  el 

punilurus  e^l  *;  aiidisli  Origenem  affirmanlcm,  dia-  svbslituit.  Yerum  dicet  aliquia  '*,  dicuntur  mali ,  fcd 

boli  subslanliam    nunquain    periuir;>m  ,    sed    ejus  fion  secundum  qnod  sunt,  ex  bono  ^*^  enim  suul,  elbo' 

solummodo  malitiam.  Et  iit  lioc  firniius  et  '  credas  nam  sortili  sunt*^  essentium,  sed  secnndum  quod  non 

c'  cognoscas,  !ege  magmnn  Dionysiiim  Areopagitam  sunl,  iitfirnii,  ut  Eloquia  aiunt,  senare  suum  prlnci-' 

in  librode  divinis  Nominibiis  de  eo,  qiiod  ia  naliira  pium.  Inquo  enim,  dic  milii,  daemonas  viliari  dici- 

daemonnm  malum  non  sil,  eainque  nuUo  modo  cor-  nms  ",  si  nou  in  cessalione  luibilus  et   operalionis, 
rumpi  vcl  iiiinui  posse  dispulanlem.                             ^  quae  versanlur  circa  dicinn   bona  ?  *^  Alioquin  ^'^,  si 

2S.  Sed   neque   daeinones,  inquil,    noinra   mati,  natura  mali  sunl  dcicmones,  sempcr  sunt  mati :  atqui 

liienini  &i  ntilura  maii  [hoc  dicit,  qiiia  daemones  ex  malum  instobile  esi.  Si  iiaque  semper  eodem  modo  $e 

iiono  creali  sunt,  et  naturaliter  subsistunl,  ei  con-  Jiabenl,  non  sunl  niuii :  semper  enim  idem  esse  boni 

versi  a  bono  sunt  deserenles  illud]  a»  neque  ex  bono,  propriuin  est.  Si  vero  non  semper  mali ,  nexjue  natura 

neque  in  exisleniibus  ,  neque  ex  bonis  convenum  *  mali  sunt,  sed  angelicorum  bonorum  indigenlia.  Sd 

nanira  et  semper^nati  exisiunt.  Seqmu^,  sibimet  sunt  non  omnino  experies  suni  boni,  secunduin  qiiod  ei 

mali    an  aiiis?   Siquidem  sibimel ;  an  corntnjpunt  snnl,  el  vivutit,  el  iiileitiijunt,  el  omnino  esi  qnidam 

seipsos  ?  Si  aulem  aliis;  quomodo  corrumpvvf„  essen-  in  iltis  appelilus  «lo/us ;  j?(fl/i  autem  fsse  dicuntur,£o 

lianiunvirlulem  anoaclionem?  Siqnidem  essenliam;  gnod  in  naturali  operuiione  snnt  infirmi.  Depravulio 

primvm  quidem  non  juxta  nalurani.  Nahiru   enim  igitur  csl  eis  matuin.et  rerum  illis  convenietUiuni  de- 

incoirvpi.ibilia  tion  corrnmpunl,  sed  acceplivu  corru-  scrlio  fruslralioque,  atque  imperfeciio  et  fmpotcniiat 

piionis    [hoc  esl  nr.iiam  B-.Uiiram  cornimpu:)!,  quia  fucutlaiisque  in  eis  perfiutioiiem  conservanlis  infirmi' 

i!ii!!a  naiura  accepiiva  osl  m;di].  S«/Mi/j<r  «,  neque  tas,  el  abuctio,  el  dilapsio.Qnid  vero  atiud  induemo- 

hoc  omni''  cl  omnino  malum,  sed  neque  corrutnpilur  nlbus  matum?  Furor  irrulionalis^  concupisceuiia  de' 

quidquam  "  exisleniium,  secundum  quod  essenlia  et  mens,  imaginalio  praeceps.  Sed  Itaecetsiin  dr.emotd' 

nilnra,  sed  defectu  (ordo  vej'bonim  :  sed  infirmalur  .bussunl,  noii  omnino,  neqne  in  omnibus,  n  que  liuee 

ratio  haiinoniae  et  comniensurationis  defectu  nalu-  per  se  m.ala.   Kienim  in  aliis  animulibus  non  liabiitu 

ralis  ordinis)  jnxta   naluram  ordirtii,  Itarmoniae  et  liorum,  sed  privuiio  esl  et  corrupiio  aiiimali^nn  ei  ma- 

coinmeiisuralioiiis  rulio  infmnalur  manere  simitiler^  him  ;  Uubiius  verG  aniinalis  Hatnratn,  qwie  isilmec  liO' 

habens   (id  est,  dum  similiter  natura  manel).  Inftr-  bet,serval  el-conmiuil.  Xon  itaque  matutn  est  dacin^ 

viilas  "*  aiaein  non  est  **  perfecta  :  si  enim  per-  nica  gens,  qua  sccuitduin  natiiruM  esl,  scd  qua  noa 

VAIUAE  LECTlONfclS. 

^  A  Daemonum.      *  Sic  CF;  A  sil.     *  et  oni.  A.     *  Sic  CV ;  A  cenveni  si.     •»  A  ac.      *  Pro  seqniiur  k 
deiiide.      "^  CF;  omtiino  el  OMuiino.      *  CF  qiiid   exisieniiiun.      "  Sic  CF  ;  A  ra^io  eodem  modo  t^e  liabeMi 
(id  esl  duin  siinililer  iialnr.T   manel)    non  polest  manere.      "  Sic  CF  ;   A    imbecillitas.     "  esl  oni.  Qf. 
'^  esset  0!ii.  CF.     "  CF  interjmit.     **  CF  et  eril  ipsa  corriiplio  el  suinicl  corruplio.     ^'CVitaque  IntiusmoA 
'''cs^  om.  (^F.     "  Et -ds  viriulc  el  acfiottis  corniptioite  eadem  rntio.     **  C¥  ex  Deo  facii  deumones.     '•  fti 
verum  diccl  ntiqith  CF  et  quidem  dicimtnr  inali  dixeril   quis.      *'  CF  ex  optimo.      *'  CF  oplimam  sorttebaH\ 
lur.     *'  CF  viliari  dic'inHs  diieinonas.    ■*'  CF  si  non  iij  ceSsalionciiiriHOj-um  bonorum   liubiltidine  el  aclionc 
*'*  Pro  iis  ,  qiiae"  ii-qiic   ad   riiicm  seqinmtur,    CF  haec  profertml  :  Sed  itnque  si  nalura  mati  daemout 
iciDper   maii ;   et  qnidem   viulum  inslabiie   eil,   yon  igiiur,   si  seinper  sic  se  hui>eni,  non  mnli :  quod  enr 
i-cmper,  id  ipsuin  opuni  pmpriutn.    Si   aulem  non  ei  s^mper  mali,   iton  iialuralcs,  sed  indt^euliae  ang, 
connn   bonornm.    Scd    non    otnnino  e.rpenes   botii  ,    secimdum    quod  et   sunt  ,    et   vivunl ,    el    inielliyu 


iiutjiiuiiivus  tniiiiiui:  r  tuor  irraiionuBin.v,  umenii  concupiscenlut,   }  nuninsia  vrnierva.  ^ca  uaec  eni  snm 
dueinoniijus,  non  omiiino  neqne  in  otnnibwi,  iicqtte  haec  secundum   sc  intdu.   E  enim  in   uliis  animulibus  v. 
inoius  lalitim,  sedinleremplio  esl,  elcoTru,ttio  animatiel  malnm ;  h.ibilini  cnim  salvat,  et  esse  facl,  hacc  L 
'jentem  ainmalis  naiuram.  Aon  igiinr  ma!um  daemsnia  getis,  quanlum  esl  jiixin  tuilurum.sedquuutum  non  c 
Ei  non  mulalum  csl  dulitm  in  eis  lotum  bonHm,  sed  ipsi  dalo  ceciUcrnnl  lolo  boiio.  El  duias  eis  antjelicas  dott 
lionea  iiunquam  ipsas  commotas  fiiis.'>e  dicimtis,  sed  sunt  el  iniegri,  cl  claTiasimi  suiit,  eisi  ipsi  non  videril  pa 
ticipuules  boni  conspcilivus  virtuies.  Iluque  quod  swU,  ei  ex  ojHimo suni,  ei  oplimi, et  boniim  el  oplimum 
pisnint,  ct  vivere  et  tnleliigere  e.i;islr,nliuiji  appetenles  ;  et  nrivalione  et  fugu  el  casu  rontuUuralibus  sibi  i.;,.ii;., 
dicuntur  tttati,  secnndum  qucd  non  iani,  el  ({uod  non  est  appeienles  hiaium  npiHlutu.  Inluere  ccl. 

KOTAE. 

»  Ea,  quao  iioi:  capite  vUlcs  «ncis  incJusa,  desunt  in  codicibus  CF. 


933 


DE  DIYISIONE  KATURAE,  -  LIBER  QIJINTUS.  0^^^^ 

esi.  ^-cqtie  totum  bomm  illis  dtiium,  mntntimi  at,  A  cr  qiiaiiiiiales,  celGraqiie,  qiiae  aiigcri  ;jc  niiiiiii  ix».^- 

8111)1,  el  in  suhjeclo  qiiodniii  inlclligiiiiiur.  Scd  \\i-,- 
(|iic  ilh  corrumpiuUtir  a  nialo;  aua[cri  cnim  .atcititjn- 


sed  ipsi  a  loto  bono  dato  exciderunt.  Neque  dicimus 
atigeHcas  donntiotics  illis  dalus  liiiqtiaiH  mutalas 
juissc,  sed  et  iutegri  siint,  et  plaiie  coiisplcni,  quam- 
vis  ipsi  uon  vidcnt,  dum  facultalcm  clandunt,  qua 
boiin  sua  punsuiit  inlueri.  Itaquc  qiiod  sunl,  el  ex 
boiio  sunt,  ei  honi,  rt  bonuni  pulchrumque  appetunl, 
dum  csse,  et  vicerc,  ct  intelligerc  existcntia  dcsidcrant; 
el  priviiiione,  et  fuga,  et  prolapsionc  bonorum  eis 
convenienlium  dicunlur  mali,  suntque  mali ,  secun- 
dnm  quod  non  sunl  ;  et  non  cxistentis  cnpidi,  malum 
appctunt.  linno.rc.  \\m  '  verbonim,  ct  qiiaiitae  snb- 
tililalis  stiiit.  Priino  qniilein  nniversaliler  brcviler- 
qiie  coniprciieiulens,  dacnoncs  natnia  malos  non 
essc,  iliccmlo  sed  neque  daemoues  natura  mali,  ra- 


lia  siibslaniiaCv  vel  minnl,  ncque  irialnm  esl,  ncqii»; 
corriiptio,  scd  profeclits  qiiidam  »  alqno  defeclnsca- 
pacilalis  snbslantiarnm.  Idco  ail :  Neque  lioc  omni  * 
el  oinnino  malum,  lioc  est,  neqne  acccpliva  corrnplio- 
nis  a  nialo  coriuinpnnlnr,  qiiia  ncqnc  omiiino  nia- 
ium.  iNam  in  lioc  loco  una  ncgalio  bis  poniuir  sic  : 
ncque  lioc  oinni  *  et  neque  omitino  malum.  Quid  enini 
corriimpciet ,  quod  omnino  non  csl?  Nam  on)i)i.s 
coirnplio,  qnae  in  ualnru  rernin  miilabilinm  inle!- 
ligiinr,  ant  defccuis  pciCcctioni.s  esi,  aul  de  spe- 
cie  in  speciem  liansitus  niateriae,  anl  gcncia- 
linm  in  specialia  et  specialinin   in  gcneralia  irans- 


lionein   snbjimxit  :  elenim  si  nniura  mali,  ncqtie  ex  U  mnlalio.   qiioc   omnia   non    mala,   scd  mulabiiinin 

reriim  nnlwrales  qnalitalcs  et  qnaniitaics  el  coiiver- 
siones  "*  inteliignninr,  Cciera  vero  hujiiscapiinli  plana 
snnt,  et  expositionis  noi^indigeni.  Aperlissime  nam- 
<|!ie  docet,  niliil  eoium,  quae  suni,  secundum  esscn- 
tiam  et  naiuram  posse  corniinpi,  dclectum  vero 
nalnr.nlis  ordinis,  ct  commeiisunilionis  inlirniilateni, 
qiiibns  dnolius  mnlabilia  eodein  modo  sempcr  ina- 
nere  non  possunt,  corruplionis  vocabnlo  vocilari,  el 
qiiod  ipsa  corruptio  non  rnabun  sit,  sed  deliciens 
b<ninm.  Si  enim  malnm  cssei,  in  nalura  lernm  non 
(ixistevet.  Docct  eiiam,  daeniones  non  secnndnm 
^  qnod  sunt,  inalos  esse,  ex  opiinio  cnim  snnt,  opii- 
maeqne  participes  essentiae  ",  sed  sccundnm  qnod 
non  sunt,  mali  dicuiUtir.  Ei  qnid  in  ci«  nialum  di- 


bono,  Dco  viiielicet,  ifiii  soltis  a  seipso  boniis  est, 
crctili  snui ;  omiie  qnippc,  qtiod  ab  eo  creaUiin  est, 
honnm  csf,  iion  enim  ex  bono  maliim  fierP  pntesl ; 
);Ci|nc  in  i-xistentiiim  nalurarum  niimero  conipntan- 
Inr;  ncque  e.v  bonis  convcrsitm  *  natiira,  lioc  est, 
neqne  ev  bnnis  angclis  natnra  in  nialiliani  perversae 
voliiniatis  coiiv»!rsi  sunl.  Ilaee  enim  vocal)nIa  p[;ve- 
fatiis  i.nclor  piaevaricaioriiius  angclis  soiet  impo- 
nere.  Convcrsum  *,  lioc  est  conversioncm  ex  bono- 
nnn  nutiir;!,  ct  casnm  a  saplentia.  f.i  semper  mali 
e.vis!vni;  a  siiperiorilnis  asstimilnr  negatio  :  et  iicque 
snnper  nuiii  existunt.  Nam  qnod  nalr.ra  maluin  est, 
noii  poiest  semper  exisiere.  Natnram  qnippe  mali  et 
maliti^ic  aeleinain  *  esSc  inipossibile  esl.  Subslantfa 


auicm  d;iemonam  nnnqn;.m  peribit.  NnUira  itaque  ^^- cil,ir,  aperte  declaral,  infinniialem  vidclicet  eorum. 


inaii  iion  stipt.  Deinde  argumcnta  pcr  interrogationes 
fub  iitiit,  dicens  :  Seqvilur,  sibimet  sunt  mulif  an 
aiiis?  Ac  si  dixisset  :  si  natnra  nHili  sniil,  necessa- 
rio  aiit  sibimet  maii  suni,  a«t  aliis.  El  siquidcm  sibi- 
niTt ,  an  corrumpunt  seipsos?  Uiique  cornimpnnt. 
Qiiod  inipossibile  esl  (ieri;  nulia  siqnidem  naiura  se- 
ipsain  covrinnpeie  poicsl;  accidens  est  enim  omni 
natninc  sui  corrnptio.  Ac  per  lioc  si  natura  daemo- 
ninn  mala  est,  sibiniet  noii  esl  mala,  quoniam  se- 
ipsain  non  sinitnr  corr.impere;  m.*tlum  qttippe  non 
niali,  siid  boni  est  corriiplio.  .S'j  autem  uliis  natura 
boiiis  mali  t^nnt,  fjuonnHlo  e;i  corruinpunt,  ulrum  es- 
scnli(ir,t    coruin,  an  virtnlem,  an  *  aclionem?  Ac  si 


qna  servare  siHiin  noinnt  principinin ,  .siimmmn 
scilicet  1'onum,  ex  qiio  snnt ,  iiesligenliam  qnoqiie 
enrum,  qua  tliviiiornm  bononim  li;jbii!idiiie  el 
aclione  Vircnnt  »%  ceteraque,  qm\e  de  iniscria  dae- 
nionnm  InculcTUissimc  a  praefalo  niagislro  dicia 
snnl,  deque  nalnrae  eornm  bonilaie,  et  nuod  niliit 
donaliontim,  qnas  in  oondilione  sui  accc|)eri:ni,  iii 
cis  commiitatnm  sil  aiit  nh  eis  denipinnt,  sed  imc- 
qrilatem  et  clnritaicin  sune  naturae  scinpcr  inanerc  , 
qnamvis  non  inlelligant  "  suas' speeulalivas  virtutes, 
quas  ad  contemplationem  sni  Crcaloris,  si  vollenl, 
insitas  IiaiKml,  fugicntes  n  vero  Inmine,  d  cadenies  c.r. 
connaltiralinm  sibi  opiiniornin  angeloriin»  conlempla- 


diccret:  hariim  Irium  nnllam  «  possnnt  corrumpere.      tiva  virii-io.   appetcnics,  qnod  non  csl  :  cr  boc  csi 


Ilaec  ennn  iria,  essenliain  dico,  ct  virluiem,  ct  ae- 
iioiicni  in  onmibiis  incorrnplibilia  suiit,  qnoniam  in 
iils  tlibns  oninis  natnra  snbsistit.  Kl  boc  csi  quod 
seqiiitiir :  Siqttidem  esstiitinm ;  primum  qnidem  non 
jitsia  nainram,  hoc  est,  non  illam  cssentiain,  qira 
sul)sislil  natnra.  yotura  enitn  incorruplibili-ii^csaafi- 
tiaiii  vitlelicet,  virtnlem,  et  nctionem,  noncorhunpnn!, 
sed  acccptiva  corrnpiioiii,t,  huc  cst,  qn.Te  possiint  coi'- 
rumpi,  ntsuni  iiattifalia  actidenlia,  qiialltal,es  4ic^> 


lottinl,  quod  iii  eis  malntn  et  nialilia  diciliir.  Viilisii 
crgo,  qiio;l  natnra  «laemonnni  cl  hnm  si;,  ct*a  sniii- 
n\(f  bono  fatla,  et  qiiod  non  secnndnm  qiiOil  Stinl,  scl 
sccnndnm  qnod  non  sunt,  iiiali  dicniiUir.  Acpcrho.-: 
n;«liir;(ii  neccssiiaie  soqniair,  qiiod  in  cis  csi  a 
stimmo  Deo  facltiii!,  soliinimodo  in  cis  pcrtn.insn  - 
rnn),  luillo  modoqne  pnnicndtim,  qnod  aiiiem  ev  Pi  o 
non  051,  illonim  vidclicet  mali(ia''\  poriuinmi,  n: 


in  aliqua  creaUir;i,  sive  linmana,  sivc  angQlicn,  iii:i- 
VARIAE  LECTIONI-.S. 
•A  ««//«      7  c-„  rV^'*  ^^'V  'V'^"'»'''''*'-     '  ^tf  Cr,  A  rmversi.      ''  CF  So4ura  -^aetertiam  C5s."      '  A  ar. 
iuLTZ"!!ir  ''"■"""""'  '""'"""'"'     '*  »'<=  CF;  A  racant  et  actionc.     -  A  inlelliaun: .    ^U^t 


*  A  tinorem. 
A  nnlla.    ^  Si 
A  oplimamq 
iUorum  maiilia. 


W5 

lltia  possll  fieri 


30ANN1S  SCOTl 


958 


oei-pcina  ct  bonilaii  coaeierna.  A  liierin  qnndani  f»aric,  vci  iii      loio  luijns  visibilis 


Sirniliter  demorte  ei  miseria  iniolligendum,  ne  viiae 
et  bealitndini  quid  conirarinm  atqne  coaevum  intel- 
Hgatnr.  Porro  si  universaliier  malilia,  et  mors,  acu- 
/p.iisqsie  fijus,  quod  esl  peccalum,  omnisqne  miseria, 
insiiper  etiam  novissimus  iniinicus,  neqnilia  videlioct 
di?boiica,  imiversalisque  impietas  (aut  ipsa  cerie 
rnorsl  *,  de  natnr.i  rerum  abolebitur  :  qnid  restat, 
nisi  u.t  sola  universalis  crealnra  omni  faece  maliliae 
et  iaipietalispurgala,  omni  morle  corrnplionisliljera, 
pealtusque  ai)S.oluia  remaneat?  El  haeceslgeneralis 
nnivsrsae  ereaiurae,  quae  a  servilute  iiberabiiur, 
Tcsurrectio,  mysUcaeque  lerrae,  nalurae  videlicei, 
rcnovalio'.  De  qua  Propheia  praedixit :  Auferes  spi- 
rjtum  eorum,el  deficlenl,  ei  inpulverem  smim  remten- 


creaiurae,  el,  iK  simpliciler  diconi,  neqneinira  uni- 
versiialem  I0i.1us  nalur;tc  a  Di."o  condiiae  fulnia* 
esse  credimns ;  et  neque  nunc  esse,  et  nnsquam,  oi 
nunqiiam,  sed  in  malarnm  volunlaium  cofriipJarunj 
qjie  conscientiarum  pervcrsis  inolibus,  tardaque 
poenitentia  etinfructuosa,  inque  perversae  potesta- 
lis  oinnimoda  subversione,  sive  ab  '*  humaoa  sive 
angelica  creaiura.  Subvertilur  autem,  quod  omnino 
exlinguitur.  Eslingnelur  omnino  omnis  facultas 
peccandi ,  maieraciendi ,  impie  agendi.  Facullaie 
autem  tolius  maliliae  penilus  sublracta,  nonne  sola 
occasio ,  perversa  videlicet  voJnntas ,  remanebil 
veluii  cxlincla  ?  Ul  enim  fides  sine  operibus 
morlua  ^si ;  silet  enim  "  :  \U\  peccatum  absque  pos- 


tur;  emUles spirilum  tuiitn,etcreabuniur,  el  renovabis  B  sibiliiaie  peccandi,  ei  maiilia  absqtie  maleficio,  et 


faciem  lerrae.  Q»?  eliam  laeiari  Dominum  in  operi- 
4fui  sui$  diclt,  deficienlfbiis  peccaloribus  a  terra  etini- 
qni$,  ila  utnon  sin(. Quomodo  cnim  quis  ex  peccato* 
nominabilur,  peccato  non  exisienle;  aul  iniqnus, 
inujuUale  destrncia?  Sicut  ail  idem  i^ropbeta  :  Non 
rcsnrgent  impii  in  judicio.  Nam  quando  humanitas 
jn  resurrcclione  resiaurabitur,  omni  impietaie  et 
nfalilia  cl  inorte  absoivelur.  Acper  hoc  neque  mali, 
nonne  irnpii  rcsurgent;  sola  siquideni  naUira  resur- 
gci  *,  impielas  vero  et  malitia  aeierna  damnatione 
peiibunl.  Disc.  Quis  estergo  illeaeicrnus  ignis,  qiio<i 
snpplicium,  ardensqiie  snlpburei  ^  stagnum  ignis, 
vorrnis  quoqno  non  moriens,  ceieraque  Xormenla, 
quae  divina  eloquia  diabolo  onmibnsque  egus  mem- 


impielas  absque  idoior^nn  cnllu.  Quamvis  enim  in 
pcrversis  voluntalibus  perverse  afcndi  appetiUis  ar- 
dorque  semper  permanserit,  quoniam  qiiod  appcli- 
tur,  perfici  uoo  sinilur,et  in  nnlio,  nisi  in  semetipsa, 
flatnma  nialcvolaeciipiditaiis  ardet  :  quid  aliud  rc- 
iinqnitur,  nisi  foeiida  cadavera,omni  vilali  motu,itoc 
csl,omni  naturalium  bonorum  virtute  atque  substan- 
tia  privata?  Et  fortassis  tales  sunt  gravi^simi  ciu« 
ciatos  nialorum  liominum  el  angelorum,  et  anie 
judicium  fuLurum,  et  posi,  malefaciendi  cupidiias,  ct 
perflciendi  diiFiciiltas.  Quod  anicm  non  in  loc;ilibus 
spaUis  corpofalibusve  carceribus  diabolus  cum  mem- 
bris  suis  punietur ,  sed  unusquisque  intra  suae 
flialae  volunlatis  terminos  poenas  luet,  beaius  Ain- 


bris  fulura  esseproinuntianl?  Si  secundum  hisioriam  C  brosius  in  exposilione  in  Lticam  nianifesie  declarat. 


rorumque  visibilium  proprietaiem  putanlur  fore,  uft- 
•  ce5sario  in  aliqiia  pai*te  raundi  sensibilis  sensibililier 
^ruot.  Et  si  il&  esl ',  mutidus  iste  aut  lotus  aut 
aliqiia  pars  ejus  reservabilur,  in  qua  danmandi  per- 
peluo  damnabuiUur.  Ac  per  hoc  non  solvetur  om- 
p.iMO;  neque  consummabilur,  hoc  est,  in  causas  suas 
noTs  reversura^  ssl  ^,  quando  Deus  omnia  in  om- 
nibus  eril.  Ipsa  est  enira »,  vX  praedixinius,  consiim- 
inaiio  jnundi,  e»:  non  alia,  Deum  omnia  '"  in  omiii- 
bus  esse.  Et  qtiod  est  gravius,  quid  punielur,  si 
nullum  "  F.i!bsit!ntiale  subjectum,  quod  puniri  possit, 
«r.Ko '« modo  ron^anserilr  Porro  si  lotus  raiindus, 
n'vversali(erqiia  loia  creatara,  qiiae  a  Deo  facla  est, 
ja  .^elcrnas  c:!'  ras,  iit  quibus  subsistit,  non  est  re- 
versiira,  tola  ? -huc  nosij.!  ratiocinatio  irrita  peni- 
tusqae  dissolula  residebit.  Mac.  In  vanum  Jaboravi- 
nius,  si  ita  fuerit,  sententiaeque  sanctorum  Patram, 
quas  iritroduxiiuus,  redigeutur  in  risum,  quod  absit. 
Disc.  Succurre  Jtaque ,  deque  pracdictis  tormenio- 
rum  speciebii3.  quas  divi.ja  iion  mendax  promlitit 
historia,  pvobahilem  redde  rationem. 
^.  M\G.  Diversas  snpt.iiciorum  formas  non  loca- 


illum  locum  Evangelii  exponens :  Tolleiur  manihus  et  l< 
pedibus  ligalus  '«,  et  mitteiur  " in  lenebras  exieri0res,\- 
Ulie  erit  fletus  etstridor  dentium.  Quae  sunt  tenebratl' 
exleriores  ?  Nunquid  illic  quoque  carcer  aliquis  lalu- 
miaeqne   subeundae  sunl?  Minime.  Sed  quaecunqm 
exlra  promissa  sunt  eae/esdum  mandatorum,  in  lene 
bris  exlerioribus  sunl,  quia  mandata  Dei  lumen  sunl 
et  quicunquc  sine  Clirislo  est,  in    lenebris  est,  qui' 
luijien  iuterius  Chrislus  esl  '*.  Ergo  nequeeorporaim 
stridor  aliquis  dentium,  neque  ignis  aliquis  perpeluv 
flammarum  esl  corpornlium,neque  vermis  est  corport 
lis,  sed  liaec  ideo,  qnia,  sicul  ex   multa    cruditate  • 
(ebres  nascunlur  et  vermes,  ita,  si  quis  non  decoqni 
peccata  sua  velut  quadam  interposiia  sobrietale  abtl 
^  nentiae,  sed  miscendo  peccnta  peccatis,  tanquam  cr> 
ditatemquandam  conirahal  '*  veterum  el  recetitium  u 
lictorum,  ignc  adurelur  proprio,  ct  suis  vermibus  co 
sumetur.  Vnde   et  Jsaias   ail  :  Ambnlale  in  lumi 
ignis   vestri,  et  flamma,  quum  eccendistis.  Ignis  ei 
quem  generat  moesiitin   delictorum;  vermis  es/, 
quod  irrationabilia  animae  peccata  mentem  rei  Ml 
sumque  ccmpungnnt ,  et  qnaedam  exe4ant  viscera  ccl 


YARIAE  LECTIONES. 

*  A  fieri  jHnsit.    »  atti  '>psa  cerie  mors  om.  A.     *  Sic  CF;  A  revocaiio.    *  Sic  CF;  A  qnis  peccator  no| 
sola.  siqvi(*em  mlura  rc-^trgel  om.  CF.     «  SicF;  A  s«/;j//Hr  r/;  C  s«//"urc  slMgnujn.     ^  ftt  om.  A.    • 
c'11  CF.     »  A  enim  est.     '»  omnia   om.   A.     •'  Sic  ACF.     '*  Sic   ACF.     "  IVo  vcl  in  A  re/«li. 


€F;  ab  om.  A.    '*  silet  enim  om.  A. 
41F ;    A   conirnhit. 


"  A  ligalis.      "  Sic  F ;  AC  mitlile.      "  CF   es:  Christvt. 


u 


957  I)E  DIVtSIONF.  NAllJHAE  -  MBEU  QUINTUS.  &.^8 

sciciitiae,  .]Uae  tanquam  vermes  ex  iinoquv.jne  tmcun-  Sbem.  Adamciuippe  in  deilicalionem  cx  ipirilu  nal^vi- 
lur,  tduquovi  ex  corporepeccalons.  Deaujve  id  Dcmi'     tateiu  spouie  sua   reliu(fueM,  tiatui  esl  cerporaUter 
nus    ptr    Isaiam   declaravil ,   dicens   :   El  videbunl 
meinbra  homimm  praevaricaiuiui't   in  me,  ei  oerniis 
eorum  non  moricim,et  ignis  non  cxiiugue^ur  '.  Slri- 


tSor  quoque  denlium  prodit  indignaniis  affecltim,eo 
tfuod sero  unumquemque poeniteat.  sero  ingenvscat,  sero 
trascalur  sihi,  qitod  tam  pervicaci  improbilatc  dei^que- 
rii.  Yide  igiliir,  qualia  loca  tormeiiioniiii  praefaliis 
describil  Thoologiis.  Ubi  Judas  Salvatoris  iioslri  pro- 
dilor  lorquclur^  Nunquid  aiibi  nisi  iii  sua  polluta 
conscienlia,  qua  Doininum  Iradidil?  Qualeni  pociiain 
paiilur?  Seram  profeclo  poeniienliani  el  Inuiilem, 
qua  seinper  unlur.  Quid  paiilur  divos  ille  in  inferno? 
Nonne  splendidarum  epularum,  quibus  in  liac  vila 


m  corrupnonem,    sed  lioc  damnovil  oplimtis  el  cle 
mens  pro  nuflrodeliclo  (actus  liomj,el  condemnavii 
ieipsnm  uobis  '  solus  iiter  peccato,  et  ex  corporibu,^ 
nasci   dignnlus  nalivitnie,  in  qua  potenlium  nostrO' 
condpmuaiiouis  superavil,  mysliceque  in  spirilu  dt 
rexit  nativitatem,  el  corporaiisnaliviiatis  solvens  pio 
nobis  in  seipso  vincuia,  dedit  nobis   potcstalem  per 
nativitaiem  ex  spiritu,  filios  Dei,  pro  curuis  et  sangui- 
uis,  (ieri,  credentibua  in  nomine  ejus.  El  haec  esi  in- 
vidia.qua  maxime  inira  semelipsam  diabolica  puiii- 
lur  iniqiiitas ;  lorqueiuronim,  inagiiam  communem- 
qiie  resiirreciionftm  humanae  snbsianliae  omnium' 
que  in  ea  visiliilium  in  immuiabilem  immoriaiilalcm, 


,   .  ..      ortjrt  •.     •  ndenuesiiapotesiaieelapsamprospiciens»,  qiiam,  VI 

Tescebalur,egesl:Uem?  Qiiiflamniacoiisumilur  impii- «>     '  /  ,  ...         :i  :„,„..„ /.nniJv-im 

^  '         (Je  icel  siibsianliam,  subdilaiii  sibi  jilqiie  caplivam 


rissimus  rex  Herodes,  nisi  suo  furore,  quo  in  necein 
cxarsit  innoceniium?  Hacc  exempla  de  pravis  rnala- 
riim  vohintalnm  niolil)us,qiios  in  semeiipsis  viiiorum 
Jorquet  juslissinia  vindicta,  diversarumque  hbidi- 
iinm  cicatrices  sufiiciunl.  Unusquisqne  enim  inipie 
vivcntium  ipsa  viliorum  libidiiie,  qua  in  carne  exar- 
sit,  vchiti  quadam  flanima  ine.xiinguibili.  torquebi- 
tur.  De  diabolicaruin  vero  perversarum  voluntaluin 
siippJicio  quid  aliud  inlelligendnm,  praeler  illarum 
»eteniain  rtfrenaliondn  ,  suaeque  impielalis  aeter- 
nnm  interilum?  Quae  enim  gravior  poena  iinpio, 
qiiam  impie  agcre  et  neminem  laedere  posse  *?  Haec 
esl '  catena,  qua  Dominus  nosier  Jesus  Chrisius, 
descendens  in  infernum,  diabolum  ligavit,eos  vide 


peniius  abohM-e,  inque  acleina  morie  *•  perpetnis 
poenis  obiio.xiani  deiinerc  decrevcrai.  Dun»  eniin 
Vicissiluilo  nascendi  cx  corporibus  el  in  corriiplio. 
nem  redeundi  desierit,  in  qiio  polosias  anliqni  ho- 
stis  remanebil  ?  Ifl  nullo. 

30.Disc.Hacc  oninia  probabiliauctoriiale  etratione 
subni.\aes8e  arbilror.  Sed  adhuc  rcsial  difficiHima 
iila,  ulmihi  videliir,  rin^iesiio,  in  qno  snpplicia  iii:' 
erunl ",  qiiae  non  soUim  diabolo,  vcnim  eilam  im- 
piis  hoininibus  fiitiir»  diviiia  lestalur  aucloritab. 
Vevbi  gratia,  ill  paiica  ex  muliis  inlrodiicam  Donii 
nus  in  Evangelio  proniiilil  se  dicturum  ;  Discediw. 
a  met  maledicti,  in  igitein  aelernum,  qui  paralus  esi 


licel,  qui  in  euni  pie  perfecieque  credunt,  elmque  C  diaboto  et  angelis  ejus.    Ubi  osienriil,  aslerno  igne 
niandaia  cusioditint,  perdere  non  valere,  quamvis     diabolum  et  angelos  ejus  arsuros.  Et  qtiod  scriplum 


anie  judicium  non  puniri  daemones  *  precenlur',sed 
milli  in  porcos,  libidinosos  videlicei  hominos,  in 
qnibus  adhuc  vim  suani  exerceanl  * ;  durius  ligandiis, 
qiiando  de  poiestaie  illiiis  posl  judiciuni  oninis  libe- 
rabilur  crealiira,  omninoque  absolvetur  a  serviluie, 
in  principium  suiini,  Deum  videlicef,  qni  esl  princi- 
pium  omnium  et  (inis,  rcversura,  dum  visibilium  ad- 
ministratio  circa  generalionem  el  corruptionem  finem 
accipiet  per  magnam,  \il  ail  bealus  Maxinius,  com- 
munemque  resurreclionem,  quae  gignit  in  immortar 
Hlatem  hominem  secundum  subsistenliam  immutabi- 
itm,fropler  quem  visibilium  nnlura  esse  per  genera- 
lionem  sttscepilt  et  cum  qno  "^  accipicl  per  gratiam  se- 


esl  in  .^pocalypsi  :  Diabolus  ,  qui  seducebat  eos , 
missus  esl  in  slagnum  ignis  el  snlpinms  quo  et  bestia 
el  pseudoprophelae  cruciabunlur  "  die  el  noele  ui  se- 
cula  secuioruni.  Ubi  vocabuio  diei  iiiielligimus  i.per- 
lam  angelicis  humanisque  puris  intelieclibns  im- 
piorum  damnaiioncm  ,  nociis  vero  irbpo  divinae 
sententiae  incognitam  omnibus  profundiiatepi.  Ei 
animadverle,  qiiod  nunc  non  quaero  de  qualitai»' 
suppliciorum  et  localiiaie.  Salis  namque  in  ^n^c 
rioribus  anctore  Aiubrosio '*  suasum  est,  nuUa  co: 
poralia  vel  localia  vel  sensibilia  vel  lemporali.i 
futura.  Nec  imnierilo;  nam  post  consumnialionen» 
muiuii  neque  coruora  sensibiiia  '*  enint,  ncqne  loca, 


CAindHm  essenliam  twn  corrumpi.  Ad  hanc  igitur  risi-  *^  neqtie  tempora      tn     [uibiis  lormenla  inlelligantnr 


bilis  crealurae  serviiulem  solvendam  Verbum  Dei  hovio 
ex  hominibus  corporaliler  tlasciltir  sine  peccalo  per 
liominim,  el  baplizalur  in  fHiolitalem  spirituulem, 
pro  nobis  volunlarie  subiens  nativilatem,  Deus  secun- 
dnm  essenliam,et  Dei  Filius  secundam  naluram;  ut 
nai.ititatem  ex  corporibus  destrueret,  corporaliier  na- 
Kilar  sitie  pecculo,  ct  ex  baptismale  in  spirilualeM 
^iolitulem  pro  nobis  itibire  recepit  nativitatem  nulura 


esse  posse.  Haec  enim  omnia  linera  accipienl  cuiii 
niundo,  dum  finis  fuerii  oinniiim  corporum  spirilua- 
lilas,  omniun»  locoriim  sinipiiciias  omnino  spaliis 
carens  ,  omninm  temporum  aeleriiilas.  lde(Kjiie 
aelernitalem  ignis,  de  quo  Domi;nss  diclurus  esl  . 
Discedite  c  me,  niate  icti,  in  ignau  aeternutv ,  ot 
alibi  :  Iburd  isli  in  supplicium  aelcnnum,  iUin  in 
.Apocalypsi  :  Kl  crHciiilnntiur  die  nocleque  in  seculii 


VARIAE  LliCTIONES. 

'  SicCF;  A  moriiur...extiuguilur.  ^  C¥ nemine>nqiieU\(i(\ere  non  posse.  ^  Sic  CF;  A  H:uf  esleKimcairn.'). 
*rfacpjonpjs  OHi.  A.  '^  A  preceiur.  '^  k  exerceal.  '  Sic  CF  ;  A  cl  (?m»k  «/Mori.  »  Sic  CF  ;  A  f/»o  iiobis.  ♦  GF 
perspiciens.  '•  A  vique  in  aelernam  morlein.  "  ertiut  oin.  CF.  '*  CF  ct  cruciabuntiir  '*  CF  auctorriaie 
AmbiWio.    >*  Sic  CF ;  A  iieqtie  cvrperelia  teqtte  sensibilia. 


959 


JOANNIS  SCOTI 


%iQ 


seculontm,  non  de  (lliituniitale,  deque  indmis  tem-  A  el  decrementa  »  corporum,  omnesquo  eonim  corni 

poralhim  rpvolutionum  pro4ixitatibus,  verum  de  ir-  piiones,  et  extrema  omiiium  »  corporalis  coinpaginii 

revocabili  «t  incommutabili  jtisiissinii  judicis  sen-  sf)Iulio,   inalii)nabilcs  quofiue  ralionalis  *•  Piiiinae 

lentia  Intelligere  debemus.  Eadem  railo  esi  de  ae-  motus,  qui  ex  maieria  iiascimiui,  ei  clrca  eam  voi- 

ternilate  bealrte  vitae,  iu  qua  etiam  nuHa    lempo-  viiulur  :  qiiae  cuncla  non  ex  prima  condiiione  bu~ 

ralia  spatia  iiilcKiguntiir.qMninain  \n  se'psa  immu-  nianilalis,  sed  ex  gcnerali  ejiis  peccalo  iiiitium  stn^i- 

tabiiiier  permanens,  sufie^   oinni;i  teiiHMtr;i,  r.ullo  pserunt,    idooqiK;  siniul   cnm   ipsa  maleri;»,    qiia!;; 

principio    seu  fine    oondudiiur.    itiiic  foiifeclum,  infi«iiii!!,  poiibunt,  qiiando  ipsius  biinianitalis  prinia 

oinne,  quod  aelernwm  dicitiir.  in  \h:0  so!u:riuiotlo  condilio  :d)  his  omnibus  similibiisque  sibi  paseioiilbng 

intelligi,  ne  ulia  aeiernllaij  ex'stiuielur  exira  eum,  Iiber,i!>inir,  igneqiie  spiritiioii  divinae  grallae  et  l.©- 

qui  spius  aelcrnusf^stet  aciernit.s.  .^monim  incon-  niialis  piirgabi!iir.  El  boc  propbcta  Is;iiassi'.b  figiir? 

cussa  jitslissinionini  oju5  JMtliciorum  scvcrilis,  qua  Jeriisalcjn  praedicens  :  Sfl«c/;7/cfl6o,  i/iqiiil.  eam  hi 

puniri  sinil  in  impiis  incvocabiriter  quod  uon  focii,  igne  ardenic ,   et  (levornbit  siciti   foenum  wctericm, 

•^ulinefTabiliset  snpt^naturalis  ejusgraliu,  qua  (f«o«  Ignem  appelbns  non  inipios  torqiienlem  jiislissima 

fraescivil.et  prnedfsiinnvii  confcrmes  fieriiniagitvs  poena,  sed  sordes  nalurac  purgantcni  clemonlitisima 

F;//i  SMJ,  deifical  ac  supcr  oinniii  exalia!,aeleriiitaii:,  B  gratia.  At  si  divlna  jnstitia  in  oumi  crealura  noo 

nomiiic. reclae  rationis  contuitu  a<d;.'iiur,  qnoiiiain  siiiil  punirl  omne,  quod  a  suinino  bono  creaiun^o^t, 

ninil  Deo  co!>elcrnum  csl ,  aut  ex  diainetro  conlra-  non  solum  iil  essel,  verum  etiani  ul  seinper  impas- 

rium.  Ipsc  siquidem  soliis  in  bis,  quae  In  Ipso  snnt,  sibile  ei  incorrnptibiie  coiitrariis  passionibu*.  pcrma- 

et  1'elicilcr  viviinl,  aeternus  esl  per  graluitam  gra-  nerel  :  quomodo  puniri  poiest,  aul  siippllclifi  subje- 


tiam  ;  in  bis  vero,  qiiao  extra  ipsum  sunl,  quoniam 
ab  ip£0  non  sniil  -,  ideoquc,  qu:inivis  dioantur  ess«, 
oninino  uon  siinl,  acleriMis  esl  por  scverain  senlon- 
!iam.  Non  il:ique  le  nunc  inlerrogo  do  cotporalitale, 
Seu  localitale ,  scu  leniporalilate  siippIioionHn  ; 
spiritiialitiM-  enini  fiitiira  impiornm  lonncnla  inlel- 
ligenda  sunl :  sed  adliiic  (piaero,  in  qiia  re  debcmiis 
ea  crcdero,  \el  Inieliigeie  fuliira  esse ?  Non  onim 
putandnrn  est  subjecto  aliquo  carcre ;    accldenlia 


ciiim  esse  ",  quod  omnino  in  natiira  '•erum  nnn 
iiilolligiliir  e.=;se?  .-^iit  qimniodo  impiMriim  tonneola 
raiuridi  siibjecto,  (juoil  lorqueanl,  possunt  carere? 
Mag.  Nodosa  nimis  diRicilisque,  til  (iixisli,  ad  &ol- 
veinlum  perplexio.  In  hac  enijn  qtiacslione  Jria  «obia 
oocnrrunt,  et  nnum  ex  iis  eligere,  alia  *'  duo  inlir" 
niare  necesse  esl.  Cogimur  namqr.e  fateri.  aul  qudi[ 
peniliis  non  cst  in  reriun  naluii,  per  se  absque  uUo 
subjecto  posse  puniri;  el  hoc  ralioni  valde  videtMrl 


qiiippe  ixUnl  snpplicia  '.  Si  antem  nullum  accidens  resisiere  ;  quomodo  eiiim  punilur,  quod  non  in  ali- 
esl  nisi  in  subji^clo,  et  omne  subjectiim  res  aliqiia  ^'  qno  subsistit?  —  ai;t  quoildain  '^  natnrale  snbjecluaM 
esl  per  se  subsislcns  :  snpplicia  igilur  in  snbjeclo  snpplicia  pat.i ,  ([nod  non  niinus,  imo  pliis  laiioni  ei| 
aliquo  per  se  subsistente  futura  essc  necesse  esi.  aucioriiaii  conii^inum  esse  vides  ;  oinne  quip[«- 
Porro,  si  omne,  quod  per  se  subsislit,  ab  eo,  qui  quod  in  nalura  rerum  a  siiinnio  bono  subslitiilual 
omnium  snbsisieniinni  causa  est,  snbsiiiiiiii!n  esi ;      osi,  sive  secnnduin  hulistantiam,  sive  secunduui  acj 


omne  quippc,  quo;!  a  causa  oiunitim  subslitiiiuui 
nonesf,  penitiis  nibil  est,  et  iu  nnmero  exisientiu-n 
non  subsislil  :  seqiiitnr,  ut  in  idiqna  S!ibst:>ntia  a 
L>eo  snlislituta  snppliciorum  calamitas  oonsiilualur. 
Si  aiitem  hoc  datum  fuerll,  ccnfestim  iila  ratio  va- 
cillabit.qnae  approbat,  dlvinam  jnstiliain  In  nnlia 
cie^ilura,  quam  focit,  puniie  qnod  fecil ,  qnunian» 
f'iiU!C,  onod  in  oninibus,  qnae  ab  eo,  qui  impassi,- 
bilis  C!it,*t  incorruplibilis,  f;jctu!n  esi,  profeoto  iin- 
passlbiiil^et  incorrnptibile  est,  nullis<iu(!  •  passioiiibsis 
obnoxlum.  Passiones  autem  nunc  dico  noii  illas, 
qnae  naturaliler  insunl,  iii  corporei  sensus  *,  sed 
(|iiac  contra  natiiram  sunt,  ciroaqiie  corporalem  * 
m,T.eriam  versantur  in  hao  adliuc  nioriali  viia  ; 
ipsius  autem  naturae  trinitalem,  qu.ae  esi  cssentia, 
virtus,  operalio,  nec  attingcre  nec  oorrniripere  pos- 
iu;il,  quainvis  eam  ojjpugiiarC  videanlur  appeierc  '. 
Hac  atiioin  passiones  snntgcncraiio  ex  corporibiis  ad 


i 


D 


cideitS,  divina  ji!..!i!!a  alquc  pielate  piovlda  prtihibe- 
Inr  pnniri,  ne  qoid    irisle  niisc.iumve  in  iiniversl 
cieatnra   reperialur  —  aiil  pni:iri.  qiiod   non  e«t| 
laincii  ''  )!!  subjeclo  aliquo,  qtioil  osl,  oniniqne  poenij 
liiicrnm  piiuilnr.  llorinn  iriuni  clige,  quid  seq:ieil| 
diiin.  Disc.  Tertium,  el  c-x   diiolms  praece(!enl,il 
ootnposiio.m,  si  tajuon  probaitiliter  polest  invca| 
Toi-quoii  oiiiin,  quod   non  est,  ct   in  nalura  rer 
imn  invenitnr,  aul  naluiale  subjecluin  poon.if 
vcre  '*,  lationes  praediclae  Incunctaiiler  fefell 
Puniri  .aiilem  viliuiu,  (piod  nou  est,  In  aliqno  lar 
qiiod  Gsl,  et   intpassibilti  esl,  qtuiniam  pili  poi 
non  sinilnr,  credibile  mibi  videiur,  vcri(]i!e  siiii 
ini:iii.  Qu.^^mvis  inentis  inoae  conluitum  ;idbiic  fu| 
vitloalnr,  utrnin  talo  (|uii!dain  ita  sit.  Mac.  Ver 
quaerenlibus  se  pie  acdevoieanjal  occurrerc,  s( 
ipsam  aperiie,  et  iiiiae  menies  eornn!  riiginiil, 
(ieie.  I)enit|uc  eam  inler  nos  quaeranins,  ratronJ 
inoossu   ^radionlcs,  el   vicissinj  mc   praecedeiil 


«i^uilitudincm  irralionabiliiiin  aitimaiiuni,  incremenia 

VAKIAE  I.ECnONES. 

'  A  tmiifjim.     ■  ksint.     '  Sic  CF;  A  simplicin.  .  ''  CE  niiilti  {'ipic  om.)    »  A  natiiraiiter  ut  corporei  sei 
ini>u;il     "  ijh  CV  ;  \  rorruptibileni.     ^  Sic  CF  ;  A  quainvis  viJoanlar  nppcterc   cam   flppngriare.     *  CK  rfi 
menm.      «  orin/iHmont.  A.      '"  raliotwlis  om.  A.      *'  <?ssr;  om.  CI' .      "  \  el  alia.     "  CF  iiuiddnin.     '* 
Umen.    •'  Sic  CF;  A  pocnas  pcii. 


m 


DE  DIVISIONK  NATl  RAE.        LMUR  QUINTUS. 


913 


«cqucre.  elcgo  le  praegreilieniein  subsequar  '.  Di»c.  A  "";>  essenliu  in  iribiis  sulisljnlir»,  a<l  ciijtjs  Imagineiti 


Praeceiic. 

51.  Mkg.  Dc  rOirilii  liitnianilMti^,  Oknnitimque,  qiiae 
iii  ipsa  8l  propier  ipsani  facla  siiul,  in  ipsa  et  cuin 
fpsa  iri  principiiim  siium  tractamus.  Non  enim  niinc 
<lo  subslanlia  (laeinoniim,  qiiatn  conditor  omnium 
bonani  et  incorriipliliilem  in  eis  focil,  sermo  nobis 
eil,  uirum  el  Ipsa  piirgaia  conYerifeliir  a«l  priiicipiiim 
suum,  qiiod  praevaricand©  deseruit,  an  semper  a 
coniemplatione  vcritalis  su«  perversilale  exorbitala 
fiigiet.  Hoc  inlerim  solummodo  ad  piirum  dc  ea  co 
gnoscimus,  qwod  iion  puniiur,  nec  unqiiam  punje- 
lur,  ei  qitod  rtignitas  snae  primac  condilionis,  prius- 
qnam  siiperbiret,  bomineinque  deciperet,  sempcr 
iminntabililer  absqiie  ulla  dcmplione  in  ea  manet. 


trinltas  quoque  bumanitaiis  inlelligiliir,  qnae  est 
eae,  vellc,  scire,  ul  saiiclus  .\ngusiiniis  in  Iibri$ 
ConfcsSioniiin  snarnm  dispiitat.  Ucalus  auteni  Diony- 
sius  Aseopagita  eandein  trinitaieiii  esseiiliam,  vir- 
lutem  el  oi>eralioncin  perdocet.  Nec  inier  se  dissiv 
nanl,  nisi  in  signiflcaiioiiibus  vorabnlonim.  Neqiie 
hoc  in  omnibns;  ambo  siquidcm  osse  dicnnl,  unus 
aulem  ve^^je,  alter  vlrMilem.  Nec  in  bocjnxla  rernm 
specnlationcm  iiuer  se  discrepant ;  iudla  eiiim  nuln- 
ralior  el  suhstanlialior  virlus  cst  buinanilalis,  qiiain 
bene  velle.  Unns^iein  ail  scire,  aller  opcraiionem. 
Et  quae  c^t  ralionabilis  naiurae  operatio  ,  pi-aeior 
seipsam  el  Deiun  suum,  qnanlmn  dalnr  sciri  *,  quis 
snperat  omncro  scienilain,  scire?  ll.-iec  namqiie  est 


manebilqne  iu  aeternum,  ei  quod  impieias,  quani  su-  B  nattiralis  nostra  opei"allo,  quae  non  exira  iios,  sed 


perbiendc  attraxciat,  peniliis  peribit,  ne  divinac 
boniiati  coaeterna  fieri  possU.  De  saluleantem  ejiis, 
aiil  conversioUe,^seu  in  caussm  suam  rcditu  pro- 
pierea  nibil  definire  praesmiiimus,  qnoniani  neqne 
dlvinae  hisioriae,  neqiie  sanclixrnm  Pniniin,  qui  eam 
exposnere,  coriam  de  boc  aucloritalein  habomus ; 
atqiie  ideo  iibun  obsciiTilatcin  silentio  honorifica- 
ntus,  no  forle,  quae  oxtra  nos  suiil  »,  qiiacrere  co- 
nantes,  plus  cadere  in  errorem,  qnani  ascendere  in 
veritalem  robis  coniingat.  Proitule  qnod  cxir:»  nos 
non  esl,  noslrain  naturam  *  dico,  duce  Deo  quatrere 
debt;»ius.  j>isc.  It,!t  opnriet.  Kam  non  soium  nos 
ipsos  non  prohibem-.ir,  veruni  ctiain  jubemur  quac- 
rere,  dicenle  Salomone  :   Ais/  co(inovcris  (eipstim, 


inlra  nos  conitUitta  est.  Quid  onim  no.S5e  anpciinitis, 
nisl  causam  nosirain  inlra  no<  ineffiliili  providenlia,  • 
ei  uUra  nos  Jiicomprebensibili  virlnle?  .\c  de  his  iii 
snpcrioribus  libris  sftlls  inlcr  nos  ost  .'\oJiim,  'il  ar- 
bilror.  Mao.  Salls  prorr-clo  :  sed  eade.n  ropeierc,  nt 
clarius  elureseaiU,  non  lc  pigeal  nec  piidojil.  Disc. 
Neqnaqiiam.  I?!ac.  Estigitiirbuninnitassimplox  qiiao- 
dani ,  et  in  rationibus  suts  in  inriniiiim  innliiplex 
creatura,  qiiemadinodnm  ol  sna  c;itisa  in  seipsa  sim- 
piex  est  et  phisqnam  simpiox,  cl  in  oocasionibns  rc- 
ruro  ab  ea  .'"actajum  inflnria  el  pbisqnam  infinita, 
Est  aniem  oai)9:\  ejus  summa  ac  *  soia  per  se  boni- 
tas,  cui  .simiilima  esl  humanilas.  Ul  onim  iila  tota 
ubique  in  seipsa  est,  ilft  ci  isia,  qnoniam  ^   simil- 


vnde  in  v>as  grigunt.  Non  enim  loiipe  a  brulls  aiii-  ^  Hma  imagoesl*,  iibiqwe  in  seipsa  lola  cst.  Et  qiiom 


tnalihus  dista! ,  qui  soipsuin  comnuincn.^iue  luiinani 
genoris  naliirani  ipjnorat.  Moyses  iiem  :  Af.endc  libi 
»/)«»,  ait,  el  lege  vehjii  in  libro,  opeiuliunum  aniniae 
liisionam.  Si  enim  nos  ipsos  tiosse  ct  qiiaere«"C  no- 
iunius,  profo-clo  ad  id,  qnod  siipra  nos  ost,  causain 
scilicei  noslniui,  redirc  nou  desidcram»?,  ac  per  hoe 
.11  grabbalo  carnalis  rrtaieriac  nioHctine  ignyranUae 
jaoebimns.  Nulia  qirippe  alia  via  esl  sd  pnnoipalis 
exempli  purissitnain  tontcmplalloncm  pi;<  icr  pro- 
ximac  sibi  snae  imaginis  cerlissiniam  no'   (uni.  fnler 
principale  ramque  cxciTiplum  imagin'j;.(ue  «t  simi- 
litudinem  sui,  hoc  esl  inier  Dcuin  el  hunianiiatem, 
nuUuin  inierslirtiim  constitntum  est.  Haiic  rationcni 
inluenlcsGraeci  humanilalotn  «v9|0wffiav  npprllavore,  ^. 
boc  esl  Miarponiacv,  sursum  versus  f;otiV'  rsioiiein,  vel 
«vw  TJjjOovQ-a  CTTtKv ,  hoc  est,  surstin!  Sfri;»iis  vihiiin. 
Ad  Creatoris  sui  siqiiidein  conlcinpbiioncni,  niilla 
alia  inifrrosila  crcalora,  huntaniias  cieala  csi.  Mag. 
.\ge  ilaqne.  Dic  qiiae<o,  putasne  illain  htJnnanilalciiij 
uiier  quam  ei  suiim  Cro.alorem  nuifa  creaJiira  inler- 
cliulilur,  Tinam  quandain  simplicem ,  isiseprtrshilcm- 
qiic,  pariiiione  in  se  ipsa  caieniem  '*  iiauiram  sub- 
sislere?  Di?i:.  Mon  aliier  exisUtno.   Alioquin  iinago 
Do"  non  est.  qui  unus  el  unlias  inscparabilis  esl,  ot 

VARIAE  LECliOi^i:S 


admodiiin  divina  bonitas  in  oninibiis  pariioipaniibn.^ 
se  lota  est,  et  nullius  malitia,  seii  stullilia,  scu  igno- 
vanlia  proliibelur  penelrare  univcrsilaicin  ab  ea  oon- 
diiani  :  ita  humanii.is  In  omnes  hoinines  diffuudilur, 
el  loia  in  omiiibus  est,  et '  Soia  in  singiilis,  sive  boiii 
&inl  sive  mali.  Nullins  enim  stuUilia  repcllilur,  nul- 
liiis  malilia  deilnetur,  nullius  vitio  corrumpitur,  soi- 
dibusve  pclluitur,  pura  in  omnibus,  in  superbis  non 
inflfttor,  in  piisillanimis  iion  labcscit,  in  niajoribus 
corporibus  non  est  inajor,  nequo  in  iniiioribus  mi- 
nor,  aeqnalis  iii  omnibus,  aeqnaliler  in  s;ias  pariici- 
pes  provcniens,  melior  in  bonis  non  est  quain  in 
nialis,  neqiie  (ieierior  in  iiialis  quam  ii)  bonis,  in 
inlegris  corpuribus  non  ost  inlugrtor,  quaia  in  his, 
quac  "  oci  ;isi()ne  aliqsia  intogriialem  suaui  aut  per- 
dunt  aui  non  attinguni,  Paradigma  :  solavis  radiiis 
inunda  peneirat  ei  imnmnda,  dum  sit  iu  omnibtis 
mnndus,  ncqne  purior  in  nilidis  *',quam  in  sordibiis 
incoiilamioaiiis.  Est  enim  in  amnibus,  qnae  iiliiriii- 
nat ,  hictl  iti  lenebris,  et,  mirabile  dictu,  lonebrai 
in  se  non  sinit,  dum  lenebrarjm  causas  iuira  se 
comprcbemlit,  non  soluin  umbrarum,  vofum  eiisin 
abscniiaruin  raiione.  Nnliae  quippe  lenebrac  siini  in 
natiirn  rorip.n ,  qiiao  iiinriiio  no:i  circu.iisoribunlnr. 


'■  i^ic  CF:   A  sequnr.     ^  sitnl  om. 


CF.     '^  \  valurnm  !ii}straui.     '  Sic  CF;  A  Jn.5?p/,'rf.i  ;'»/>!   »n  ieipsa 


f>orit!ione  oarentera, 
CF ;  A  mutidiit. 


»  Sic  CF  ;  A  scir<:.     <=  A   et.     '  A  <jiiam.     "  A  el. 


ei  om.  CF. 


'■"  A  ffu». 


11 


Sic 


^^"^  JOANNIS  SCOTI  gu 

Si  ciiiiti  m  corpoiibiis  suRt,  quftmvis  iongissMne  pic-  A  qnod  non  fccit.  Non  enimpeocata  MaJiiolia  sunl,  scil 

voiaiilaria.  E(e»ini  csnsa  ;oii'.!s  pecra»!  est,  sive  in 
aageio,  sive  in  lioniine,  propria  oerversaqiie  vol;in- 
tas  :  ipsiiis  autein  pci  vcrs:»e  volimtalis  causa  in  na- 
lur:\li!)iis  inoliiiiis  ralionahiiis  et  inlelleclualis  crea- 
lurae  non  invenitiir.  Eicniin  honiim  cMisa  maii  Oim 
polesl  esse»;  incansalis  iiaqtic  est,  oinniqne  naln- 
rnli  origirie  carens.  Uinc  iliiul  mirabile  el  inopla-' 
nahile  orilnr ,  qnomoilo  niala  volnnlas  praevaricnn-| 
liuiTi  angelornm  el  hominnm.  dnm  sit  incausalis 
lolins  peccaii  lolinsqnc  poenae  pcccali  causa  eiriciij 
esi.Elsi  qnis  (lixerit,  inilinin  oniiiis  peccali  "  es^ 
siiporbiam,  videal  eain  in  naliira  rerum  non  snbsi- 
siere.  Neijiie  enim  csseniia  est,  neqiie  virliis,  iie.in- 
operalio,  neqiie  accidens  nlliini  natiiralc;  esl  aiilem 


lendantnr,  poslremo  tamen  solari  luce  aii.  )inntiir 
Si  in  splrilibus,  qnorum  ienei)rae  ignoranlia  v^-iit.-.- 
<is  Siini,  sapienti;ie  claritate  nnem  accipinnt.  Siniili- 
sor  nuila  absenlia  csl,  qiiae  non  ab  eo,  ciijus  abscn- 
tia  esf,  causam  nasccndi  accipial;  nam  si  liimen  rioii 
praeccsserit,  abseniia  ejus,  quae  lenebrae  sunt,  n<m 
soqiicinr.  Ideoqiie  ex  iiiio  gencre  siint  absentiae,  et 
re*.  quarum  abseniiae  siinl,  iit  hix  H  lenebrac,  ^o- 
nus  et  siloiiiium  ,  forma  ci  informilas,  ccleraqne  id 
gcnus.  Sed  qnis  dignis  laiidibus  imaginem  Dei  de- 
monstrare,    congruisve  simililudiniluis   comparare 
potesi'  El  ntcognoscas  aequalilatem  bnmanitalis  iii 
omnibiis  hominibiis,  inliierc  commiinem  specieni  hii- 
manorum  corporum,  Nullus  enim  homo  alio  bo.ninc 


liumahior  est;.nam  si  aliqua  deformil.'>s  conligerii,  B  iniimae  virtulis  defectns,  pervcrsusque  (loininaiiotiii' 

verformarum  differeniia,  non  ex  nalura  evcnii,  .scd 

vel  ex  corrnpiione  corporeae  inlegiiialis,  vel  qiii- 

busdam  accidcntibus,  qiiae  exlrinsecus  adveniunl, 

quasilamqtio  singulis  bominibus  differentlas  addtint, 

duin  sil  una  species  et  generalis  omnibus  ex  nalura 

nniformiler  imjiressa.  Unus  sensus  corporeus  quin- 

qccpertilus  communilcr  onuiibus  inest,  quamvis  iti 

miiliis  ipsios  organa  '  deficiant,  oculos  dico,  an- 

resque,  celeraque  insiriimenla,  in  qnibns  exierior  • 

sensus  operalur.  Quid  dicim  de  ratione  et  inlellectii? 

Nonne  omnilms  generaliter  insnnt,  qnanivis  non  om- 

nes  eis  bene  recieque  utantiir?  Multi  siquidem  natu- 

vaiibus  bonis  abitlcnles  aeternae  suae  damnaiionis 

causas  inveneruni.  Simiiiaiiue  manifesta  indicia  com- 


appeiitus,  sicut  scripliim  esl  :  Quid  supcrbit  terra  el 
cinis,  qudriiam  projecit  intima  sua  in  vita  sua?  El  ini- 
tiiim  dicilur,  non  causa,  qnia  priina  piogressio  est  el 
manaiio  primordialis  peccati ,  in  qiio  omnespcccave' 
rtiiil.  At  si  omnino  nihi.l  cst,  quis  sapiens  coiisli- 
tiierit  ipsam  "  inier  causas,  cum  in  niillo  naiur:iliier 
siiljsislal?  Punitur  itaque  irralionabilis  niotus  per- 
versae  vohniialis  in  nalura  rationabili ,  ipsa  videli- 
cet  natura  ubique  in  seipsa,  et  in  omuibus  eam  par- 
licipanlibiis  bona,  salva,  integra,  illaesa,  inconia- 
minata,  incorrupiibilis,  impassibilis,  immiilabilis  ** 
parlicipalionesiimmi  boiii  permanente,  ubique  beaia, 
gloriosissimaque  "  inelectis,  inquibiis  deificaiur  '*, 
oplima  in  reprobis ,  quos  conlinet,  ne  illorum  sub- 


MiHiiionis  in  omnibus  bumanae  nalurae.  Quae  cum  C  sianiialis  proprielas  ad  nibiliim  redigaiur,  hocest,  m» 


ita  siiii,  qiiis  rccie  *  philosophanlium  pureqne  na- 
luras  reriim  inspicienliuin  non  conlinno  pronuniia 
ret  \  irralioniibilcs  molu!;  malarnm  voluntalum  possc 
puiiiri  in  his,  qui  luiluram  boiiam  et  ralionabilcm  e! 
impasslbilem  parlicipant?  Eiquemadmodum  mab  vo- 
lunlas  natnralc  bonuin  noircontaminat,  ita  eiiam  tor- 
inonliim  ejns  «,  malac  vohinlalis  dico  «,  naturale  sub- 
jecium,  cui  accidil,  el  in  quo  conlinciur,  non  torquet. 
Ipsa  siquidem  naliira,  siciil  libera  esl.penilusquc  ab- 
flolula  ab  omni  pcccalo,  ita  universaliter  libera  ei 
absoluia  est  ab  omni  pocna  peccali.  Nam  el  sccula- 
rium  causarum  judiccs ,  si  tamen  non  liiiidine  vin- 
dictae,  verum  correelionis  gralia  rcos  suppliciis  di- 
giios  examinant,  non  naturam  in  cis,  sed  deiictum 
lorqueri  appelunt.  Qiioniam  vcro  doliota  pcv  se,  na- 
mrali  subjeclo  segrcgaia  ,  piinirc  non  pos-sunt  ', 
proplerea  corpus  simui  cum  dclicto  puniunl.  Natu- 
rarum  autem  optimus  condilor,  piissimiis  provisor, 
jtistissimus  dclictorum  in  his,  qui  sc  spernunl  aut  " 
niisciunt,  uUor.piinit  innatura,  quam  fecit,  dcli- 
cium,  quod  non  fucit,  liberans  ex  dciicio,  scparans- 
quCi  quod  f;:cit,  incffabilique  modo  in  eo,  quodfo- 
tii,  impunilo  punii,  .n  ut  vcriiis  ific-jm,  puniri  sinif. 


nai.uralium  bonornm,  quae  ex  conditione  sua  aiira-. 
xeranl,  patianlur  inlerilum  ;  gaudet  contcmplaiione 
veritatis  in  his,  qui  peiTeclam  bealitiulinem  possi- 
(iei)l;  gaudet  adininislralione  siit»staniialilatis  in  bis, 
qiii  suorum  delicionim  pnenas  solvunl;  in  omniliiis 
lola,  perfecta,  suo  similis  Crcalori,  cunctis  vitioi.utu 
sordibus,  quibus  in  h.ic  mortali  carne  vehili  lepr;» 
quailam  dcformari  et  violari  exlrinsecus  palitjr, 
puigala,  in  prislinum  condiiionis  siiae  statum  resli- 
tnta  revertelur,  redernptoris  et  siisceploris  siii  gra- 
tia  revocata.  Uinc  datur  inielligi,  quod  in  natiira 
reriim,  p©st  mundi  hiijus  sensibilis  consnmmatio- 
nem  ,  nulla  malitia,  nulla  mors  corrupiioncm  infe- 
rens,  nulla  miseria  fragilcm  in  hac  adhiic  vita  mate- 
i)  ricm  inficicns  rerniqiieltir.  Om'iia  quippe  visibiha 
et  invisibilia  in  suis  caiisis  (juiesceiit;  sola  vero  illt- 
cita  voluntas  malorum  bominum  el  angelcrum,  saii- 
ciata  pravoriim  siii  ""  moruin  memoria  conscicnlia- 
que  in  scipsa  lorqucbittir,  ciim  f!e  bi»,  qiiae  in  hac 
vila  sibi  optavcrai,  ot  fiitiira  sibi  coj:il;iveral,  niliil 
inveniat.  In  illa  enim  '*  die  pefthuni  omnes  cogiu- 
tiones  erirnm.  Gogilaiioiies  dixil  {keriuiras,  non  autent^ 
subslaniias.  Sed  qiias  cogiialiones  ai(  ?  Vanas  pnn 


VAUIAE  LECTIONES. 


'  Sic  CV 
pronHntiuiii. 


A 


orijanu 
lius  011 


ejux.     *  exterior  inn.CF.     *  CF  »»/c  philosophantium.     ''  Sic.  C;  \  vntnnnltat 
II.  .\.     *iiico  om.  A.     '  A  posniul.     *  A  itr.     '  A  e$te  noii  vnteH.     '•  A  onmis   r» 


cali  iniui.m.     "  A  cnnt.     "  Sic  ACF ;  F  rad.  coir.  immutnhli.     '»  Sic  CF  ;  A  oloriosi.Ki, 
A  deitirnt.     «»  tnx  om.  A.     '*  enim  on».  A, 


m». 


per- 


ll 


SJ.^i  J^t-  DIVISIONE  NATUUAE.        LIBER  QUINTUS  946 

f.'(:lo  rerum  sensibilium,  quilius  in  hac  vila  insano  A  i,icnl  scrlpUinn  csl  :  Ibunl   iancii   »     c    itriute  m 

ririulem,     in    nnbibiis    visioips  rapli,     videbunique 
Denm  deorum  in  Sion,  boc  cst,  non  per  seipsum. 


inhiaiii  amore,  pliaiiiasi;is,  quasirr.aionabilibu»  ob- 
cnecalae  per  maliiiam  aniinac  affectibus  ailraliiinl. 
Quibiis  phanlasiis  ipsi ,  qui  eas  fingnnt,  siiriillijiii 
crunt.  NuUam  quippe  vcre  veri  soliiiilaiem  hive- 
nicnt,  sed  veliiti  inanibiis  somniis  Jorqiicbunlnr  '. 
Hinc  Maximiis  decimo  sfxio  dc  Ainbigiiis  capiiiijo  : 
Qui  divina,  inquit,  sapienler  medilanlnr  verbn,  pcrdi- 
lioiiem  el  infertmm  et  plios  peidilinnis  el  similia  ap- 
pcllant  eos,  qui^  quod  non  cst,  sibimet  secnndum  ' 
menlis  affeclum  sitbsistentiam  faciuni ,  e(  sir  pliau- 
Ittsiis  per  otnnia  similes  fiunt.  Quid  dicjim  de  Mnclo 
Augiisliiio  in  duoderimo  libro  Exemeri  sni,  dispiitanie 
de  fo,  quod  animae  adbiic  in  bac  "  carne  niortali 
conslilnlae.  non  alibi  nisi  in  pbantasiis,  aul  qnasdam 


sed  in  spccnln  ">  divinae  pbantasiae  :  ila  a  Dko 
elongati  senipcr  dcscendcni '•«  pcr  diversos  viliorum 
suortim  descensiis  in  profun^um  ignoranliae,  inqiie 
lcnebras  exterioros,  in  qnibus  erii  fletus  et  slridoi 
dentium.  In  utrisque  tamon,  jiisiis  dico  el  impiis, 
snlva,  el  inlcgra,  el  ijiconlaminata,  omnique  con- 
liaria  passiono  libera  crii.  cl  semper  cril  lnimana 
natura  ;  ulrisqiic  cril  siniilis  corporum  spiriliialilas 
ablala  omni  animalilate,  similis  incorrnplibilitas 
siibtracta  omni  oorrnplione,  similis  natnrae  giori.'-,, 
quando  auferettir  omnis  conliimclia,  similis  essen- 
tia,  similis  aelernitas.  Haec  sunt  in  regeneralionfr 


inanes  laplilias,  aut  quasdam  inanes  poenas  palian-  B  generalia    nalnraliaqne    bona    tolins   bnmaniiatis, 

mr,  in  fnuira  vero  vita,  reccpiiscorporibus,  solida  omnibnsqiii  participaniibns  eam   communia.   Hacc 

verilalis  coniemplalione  jiisii  gaiidebunt,  impii  vero  sunt  data  de  sursnm  a  Palre  luminvm  descendentiar 

inanes  rerum  sen.sibilinm  imagincs  paticnies  flebnnl,  in  omnes  generaliter  diffu^a,  quornm  participaiionc 

saiva  et  impunibili  in  utrisqne  substantia.  Diio  nam-  nemo    exclndilur,    nemo  privatnr,  quoniam  nemo 

que  genera  passionum  sunt :  unnm  ,  quo  deilicali  in  sine  bis  subsisUt ;  nuUius  malis  "  merilis  impcdinn- 

conditoris  siii   purissimam  cognilionem   rapinnUir,  tur,  ne  denlur;  nullius  bona  merita  praecedunt, 

alieriim  vero  * ,  qiio  impii  in  profundissimam  veri-  qnibiis  praestenlur;  omne  merilum  praeoccupanl ; 


talis  ignoranliam  mergitninr.  Et  quid  mirum,  si  rm- 
pii,  quod  in  hac  viia  adbuc  in  carne  corrnptibili 
deiciiti  per  somnia,  et  post  eam  phaniastice  paliun- 
lur  ininferno,spirituaIibiiscorporibussHis  *  reccptis, 
ac  veliiti  gravissimo  quodam  somno  evigilanlos  «, 
expressius  patianlurper  snpplicia,iiaut  sempRr,  sic- 
nt  ait  Angustinns,  verae  poenac  eis  sinl,  falsae  vero 


sola  divina  bonitatis  largiflua  pleniindine  omnibn» 
per  omnia  universaliler  inexbausla  effiisione  ma- 
nant;.in  null»  augentur;  in  nnllo  miniiuntur  ;  ac- 
qualiteromnibns  insunt,  et  bonis  etmalis;a  nulla 
reir.^hunlur;  acternaliter  in  omnibus  et  substantia- 
liter  pernianebunt,  omni  corrupiione  conirariaqne 
passione     absoluta.    Attamen    sunt    contrariarmn 


o     -    »     — f^-^^..-..^    v^.ci   oiiji,   i.iicd^   VCI  <>  |^...j.»..r..v/  a>/oviiiia.        xvitiiiiicil       Olllll       UUtlll  U  llil  lUUI 

unagines  in  non  veris,  vera  tristitia,  verus  luclus  pa-  ^^  qualitatum,  bonarum  dico  malaruniquc  volunlatum, 
vorqne,  serapoenileniia,  iironscogiiaiionumflamma.      virtuUs  ignominiaeque  capacia.  Et  bonae  qiiidem 


E  conlrario  .nulem  jiisii  palienuir,  qnibns,  rocepiis 

cori'oribus,deificaUsqiiemenlil)iis,  verae  beatiliidiiies 

eriinl  in  veris  coniempialionibus,  vcriim  gatidium, 

vera  laeUiia,  qiioniam  omne,  quod  in  hac  \ita  pcr 

(idem  accipiiint,  in  fulnro  per  speciem  consideia- 

biinl.  Sed  qualis  ipsa  species  sii,    uniis.)uisque  in 

»eipso  videbit  expcrimenio  :  In  domo  '  eiiim,  inqiiit 

Verilas,  Palris  mei  mansiones  muUae  suut,  Ulrisqiie 

amen  erunl  pbantasiae  vclnli  facies  qiiaedam  ex- 

iressae,  jusiis  quidem  divinarum  conlemplationum ; 

lam  non  per  seipsum,  sed  per  quasdam  suas  appa- 

■iliones  secundum  altiludinem   uniiisciijusqiic  san- 

torum    contemplationis    videbiliir    Deus.    SI.io    « 

liiippe  sunt    nubes ,    de  qnibus    ait  Apostoius   : 

iapiemur  in  nubibuv  obviam  Christo,  nnbcs  videlicet 

i'peilans  divinariim  pbanlasiariim  diversas  appa- 

iliones  secnndum  !iiiii!sciijns(|ue  dcilicali  alUlndi- 

lem  tbeoriae.  impiis  vero  mortaiium  reruin  sfciiipLM- 

I  nint  phanlasiae    ac  diversae  falsaeque    species, 

ecundum  rtivcrsos  malarum  suanim  jogiialionnin 

Jotus.  Et  queraadmodnm  deificati  per  inimmorii- 

il^s  divinae    conlempIaUonJs   gradus   ascendeni, 


D 


volirntatcs  atque  virUites  ex  nauira  et  gratia   eis 
adsunt,   pravac  vero  voluntatis  obnoxii  *»  motus, 
qui  vcre  proprieque  superflua  naturae  dicuntur,  ex 
nulla  causa  naturali  seu  supernaturali  eis  accidnnt, 
ideoque  extra  se  simul  et  inira  sc  impassibiliier  eos 
snstinenl.  Non  cnim  ex  naiura,  vel  gratia  provenil, 
(piod  per   privalioncm  nibil  e^^i,  quoniam    neque 
siibstanlia  est,  neque  naiurale  accideiis,  neqne  vir- 
tus  '^  naturalis  qiiadriformis,  qua  raiionalis  anima 
ornatur,  prudciniam  dico,  temperanliam,  foriitiidi- 
nem,  jusliliam  ;  neqne  Iiarurabicornis  fons,  sopbia" 
videlicet   ct   '*  mansueiudo,  qi:ae  ex  caritale  ma- 
nanl  ";  neque  ulla  virlnm,  qiiae  ab  eis  erumpunl. 
de.  qnibns  nunc  iraclare  longiim  videtur,  proposiio- 
que  alienum  ;   ncque  supernainralis  exccUeniia  in- 
eflabilis  dcificalionis  ullra  omnem  crealiiram,  quam 
nec  oculnsvidil,  ncc  auris  audivit,  nec  in  cor  liomi- 
nis  ascendere  polest.  Non  cnim  inieromnia,  sed  su- 
per  omnia  comparaujr;  nec  inlra  polesiates  naturao 
conditae  includiinr.  Et  ne  mireris,  quod  dixi,  hu- 
tnanara  naturara   coutrariorum  capacem    esse,  ex 
quibus  nihil  patliur,  neqne  suae  simplicilaiis  sere- 


VARIAE  LEGTIONES. 

uF  lorquenUir.     *  Sic  CF ;  A  sibimet  ci  seciindtmi.     ^  hac  om.  A.    *  vero  om.  CF.     »  A  suis  coriwribus. 
.1  evifiih,,iibus.     '  C  in  domu.     •  A  Uaec,    '  Sic  CF;  A  insti.     '"  CF  in  specnla.     "  Sic  CF ;  A  descen- 

'i;'  Ar    i^  ^"^'-^   '""''■       "   ^'^-  C^'   '^  obuoxios.      »«^  Sic  CF;  A  ririulis.     "  Sic  CF  •  A  caritM. 

^m  Ai..  [  t  ac.     '•  quija  ex  caritute  mnnanl  oin.  A.  i 


<jj7  JOA^NIS  SCOTl  5« 

niUH  penurbniur,  .coi|>e  paradig.uMa.  Aer.  iste  «,  A  incei..lend..m.    se.,  ad  ^Jia  corpnra  sc.s..  «..r.iia 


q.io  circ.imfiiniiin)i.r,  ei  quo  spiraiilia  et  rBspiian 
lia  per  p.ih.iones  veluli  per  faluinos  foHes  igUv»in 
cordi*  seinpor  s.iin^.ni,  nulloque  lemporis  Tnomciilo 
sopiri  eum  i.aUira  sii.it  animalium,  !i.ci<'as  simul 
lelrasque  fert  iiulics ,  illas  qiiide;^.  solaris  radii  re- 
CfplWas,  iHns  vcro  iTptilsivas;  illae  cx  siiperioribus 
teniiit:Ueiu  rulgidam,  aeihereae  pin-ilali  p.r»|'iuf|u.>n), 
qua  luceut,  accipiunl ;  illac  vt^ro  «  cx  inferiorii-ns 
densitate.n  icuebrosj.m,  le.-reuis  soi-tlibus  similem, 
qua  luccm  respuuiii,  aitrahuni :  ipse  auiejn  aer  in 
omnibas  suae  semper  snblililaiis  et  serenilati.s  im- 
rmobilen.  cusiodil  q.ialiiaieiu,  uoc  in  nubibu?  cor- 
porascit,  nec  cun»^per!uri)aiionil)us,  quas  suffert, 
peiluibalur;  iucis  capax  et  tenebraniin,  dum  sua 


> 


jtulrienda  non  sufficei-«  a!»sque  uii.'.  rorpuleuli;.  iu- 
lermixla,  quonia.n  igncum  aeroufnque  elemci;tum 
per  se  sibi  invicem  juugunlur,  iia  ul  nuUnm  molun) 
scnsibilem  efTidant,  prac  niniia  jiine  natuvae  siihli. 
lilate,  qoae  scjnpcr  «luicta  esl,  oiiMiiqiie  perlurbaliout 
rcuioia.  Dtim  vero  iiifeiifiriiius  se  elpmc.ilis,  lerpjMi 
dico  el  aquae,  uiisi^eMtnr,  in  illorum  rorpiilenlior 
qualilate  vi.n  stiam  excrcrnt,  inotHsque  &»ios,  qiiibn' 
coipora  sensibilia  adminislrant,  nianife.s.to';  dcpro- 
munl.noc  aiilem  paradigma  prnpicrcaintrodujrimus 
iil  incunclanler  coj^noScnmus,  homanan\  naturaui  ii 
rcj^pucralione  ejiis  serenissi.nam  csse  fututam,  dufi 
in  ea  nil  lcrrcnum  scu  Iinmidum  seii  pondeiosar 
Tfliuquclur,  oi.inino  in  splrilun»  c.onrMs»  ;    divei 


penuiDalur;  iiicis  capiix  ei  leneorarum,  oum  sua      -  ..•■•)"-"•■' i 

naiura  ncque  iuce  augolur,  ncqne  lenebris  minuilur,  ^  s=»t «""  lamcn  qaalitalum  capaCcm  fore   absqi-p  ull 


caloicm  recipit  ei  frigus,  dum  subslanlia  ipsius  nihil 
calorc  ncque  fvigore  pa)iiur.  Corputenlia  si.iuidem, 
quam  ex  tericnls  aqur.ricisque  '  vaporibus  accipit, 
caiel  in  eo  aul  rriget,  in  nui)es  cougiohatur,  \ciii- 
lur  aique  movciur  in  vcutos,  densatur  ifi  pluvlas 
imbresque,  coagulatur  iu  nives  grandit.esque,  ceiC' 
rasquc  sp.  cies,  quas  ex  praedictis  vaporlbns,  quoS 
Graeci  «r.tuSaf  vocanl,  nascenies  simplex,  ai ''  spl- 
nlualis  natiira  aeris,  donec  In  icrrena  '■  huiuidaque 
pondera^graventur,  siisUnet;  ipsevero,  inpraedixi- 
Bms.puntaieuisusim  et  spiritualilalem  iii<;orriipiibi 
lempo.'jS)tlcl,nequopur!(/r  ne(p.espiriluaiior  in  luce, 
quaui  inicnebiis,  tieque;ubtiiior,jiequcplusiuferiora 
se  corpoca  penetrat  iu  s«reuitalibus,  qiiam  in  per 


rosliluiionis  suae  pcrmutalione  aai  fontrf.n:\  sii 
passione.  Ut  eiiim  aer  isle,  ex  qi:c  siiriiliiiidmw 
quandani  hiinianitaiis  *  accepinms.  aethereos  <fc 
super  splcndores,  dcoTSum  vero  concici.-^s  67.  ler 
et  aqua  rec.ipit  f«*n)igai!onM  :  iia  buT.auilus. 
imaginem  Bei  faCa,  irrationabilibus  aulen  snis  m 
tibus  in  amorem  rerum  si^nsibiliun»,  inque  corpo 
Cornjp4ibilia  ,  qnae  eam  aggravant,  nf»i5«'rabiHl 
lapsa,  dum  teinpor'*,  rcoencrationii  in  anliquumr 
vocai)i»i:r  sial.im,  riivinis  rsdiis,  5n  8«  et  siipra 
«pleiidfniihus,  in  bls  qui  doircahtintiir  tul^cfc 
tt^mporaliiim  ve.-o  »  morvaiiUHique  rerum,  qu:l)ii» 
bac  vita  inlicilnr,  phaui^siican.  menioriam  infra 
efextra   in  bi«,  q.ii  omni  hontitudiiic  privabiinti 


se  corpoca  peneirai  lu  s«reuuaiious,  quaiu  ui   v^*-      '  •  i  ^ 

turbationlbus  suis.  Hinc  a  philosophis  Graecorum  C  susiiuebii,  uon  ui  ipsa  in  seipsa  pocnas  luai,  ssd 


Yocaliulum   sihi  s!tribi!tom    est    condignuni.   Aer 
enim  fllcJtur,  idesf  spiriius,  ideoqiie  simplex  ac  spi- 
rilu:il<»  corpus  a  P!ivsit:is  vocilatiir,  quod  ab  bis,  qui 
Qlympi    nionlis  verucem    ascendunt  ,  indubiianicr 
approbaiur,  quoniani  iJh.c'' n.!lla  «Tutf,  hoc  esi  va- 
porai;o,  ssti  rie  «err.'^  seu  de  aqua,  potesi  exaltari. 
Oiiod  ai((€J(u  inf»'rior  pai'.s  cjus,  acris  dico,  vapores 
rccinil  ad   moPlalium   anirnaliuin  mililalcm  ,   qr.ae 
absniie  ililu  ^cco  viver*  nou  valenr,  divina  provi- 
rteniia  ftdministi »■?:!*'  riispo.siium  est.  Si  enim  sinipU- 
Cilas  ilJius  Db:stiue  ylla  h.imiditate  qnadamqiie  cor- 
p.jleoiift  /nferposita  morlabum  corpfantn  puhnone* 
inHavei,  tieqnaq-.ajfi   ignca    .•laUira,    quae  curdibus 
inest,  arderel,  3c  pL*r  hocloiuin  corpus  Jrigescercl.      onm 
caiocis  virlule  desertum,   per  quam    vilalis   niotus      peni 
rriortalia  inefnbr*  ministrat.  Ut  ergo  subiiliias  aeris 
ftdjujiclis  sibi  vaporibus  in  pulmoncs  inlrarct,  for- 
tioremque  impeisMO  fic.-ens  ignein  cordis  iuceuderel, 
ptvplerea   ii;fcrior  pars  «eris  civca  lcrras  pquasque 
dini!.=.a,  }mvniditsfi<>  ccriuilentiaeque  Ci^pax  facia  «^st, 
flbs'}ue  :>oae  .siinpiK:issim:ie  berenissiiu:iequc  natur.^e 
ve[  rorrupiione,    vel  dciviniento,  vol  additamenJo, 
vcl  nlla  m:tiatio.ne.   vcl  lra.\>5m«l«iii»)no.   Propierfa 
^  'i  -II  .iix;,  ;ieici.n'  s^jbjro  spirilu.n  fcil  igneui  conlis 


illa,  quae  contra  voluntalcmGrftaloris  sui  aiiraxcr 
extra  ipsam  .Jamnonlur,  po.iiiusque  pereanJ,  m: 
liam  dico,  et  impiftiaicm,  celcraque  ncquiiiae  me 
bra,  quae  ex  operibus  caniis,  hoc  est,  carnali 
imimae  viventis,  nseriioonginaiispeccaii  o.-^casiwi 
flampscrunt ;  qnac  duin  persc  quaenii»tur,hihilsn 
quoniatn  in  nuniero  eoruin,  quao  a  condilocc  omni 
substikuta  siint,  non  sunt.  Ex  «rvarmnabilium  q»i 
nnimaUum  simiiitudine  .•.'.lionahih  naluiae  subref 
re,  iikoque  in  c;»  omnino  dairuuihuntur,  ne  ei  pe- 
tuo  noceant,  qna.nvis  in  propriis  impioruin  voiv 
libus  KrcordJiiiones  eotum,  q.iibus  torqueii;i 
pen.iansuias  csse  non  Mt  negan-bim.  Aliud  csl  c; 


n«m  maliiiam  grneraliler  in  omni  hiimana 
lus  aboleii,  aliud  phaniasi.n-s  ejns,  nialiiiae 
in  propria  conseieniia  cirt-nni,  q.ios  iit  hac  vii.i 
vciat,  semperservari,  eoque  modo  seinper  p' 
qi.ci^aUmodumaliudest,  oau.dom  huinanain  n.< 
in  sitnm  graiiam.  qua.n  peccando  pcrdidera!,  ih 
videlicel  imaginis  digniiatem  resiilui,  Jilind  uii 
jusquc  electonini  propriam  in  bonis  menti;. 
scieuiiam,  qua  in  hac  vita  Dco  suo  in  omnibM 
vicruiil,  super  omnem  humanitatis  viriulcm  (i<*. 
•iOquc  modo  semper  ac  beale  vivcre,  et  super  <> 


VARIy\E  LECTIONES. 


'  .\  aeih  dc.     ' 
"'^icCF;  A  iUic. 


v?.ro  oni,  CF.     »  A  et  aquaiicis.      *  A  et.     '  Sic  CF  ;  A  inlcfna. 
'  CF  humamiali.     '  A  autenu 


*SicCF;A 


m 


DK  DIVISIONE  NATUnAK.  —  LIBKR  QUINTUS. 


9S0 


quaesiin»,  oxMllari.  Ihi  eniin  cninr,  iibi  csl  illc,  qiioin  A  tlioam  -de  lii.s,  qiii  rnlem  callifdicnin  profilcnlMr,  cnr- 

In  liac  viin  (liltxciiiiu.  el  .scmpcr  eiiin  viijcre  :i|»po-  ii;tlia  lameii  silti  ot  loc;ili;i  cl  tefnp^uali;!  ei  sonsiliilia 

tivoiunl.  1)011.1  liilnra  ossc  exisliinaiU,  siniiiilor  clinni  de  siip- 

52.  Hiiic  '  occnrril  «jninliipioxiadonaliscrealnrae  pliciis  infern;»liliiis  aibilranlnr.  Ubl  dalui  inlelliiti, 

IhiKiria.  Priin;»  eriini  spccnlalio  ip.sins  e.sl  in  gene/ali  ijiioil  niliil  in  nalnra  rcnim  poen;is  paiiclur,  pracfor 

'  ill.i  et  roniinuni   Kiibsutiilialirjuo  virliile,  qna  onmes  v.inas  iinpiariiin  nninMrnin   oogiuvliones   in    scmol- 

hominos    sio.nil  el  semcl  in   piima   t»jus  ('oiuliiionft  ipsis  exlra  ornncm    ualtirain,   tiuotiinm   in    nunicio 

'  eain  p;«rii('ipan(,  sive  boiii  sinl  sive    m,':ti.  Srrunda  natnrarmn  noii  sniil;  ox  mala  oiiim  voluninle  leire- 

*  rn  processionilnfs  ipsiiis  in  Iiaiic  vilain  morlalem  per  nisqiie  (lesidcriis  ocoasionem  noceperuiil.  Ulenim, 

singiilorum  hoiniiMim  ex   corporibns  genernlionem.  (]nod  s<tcpedi\itniis,  iillra  omnes  oaliiralos  vjrluies 


Tcrlia  in  rcdilu  ipsius  genf^iaiiter  per  seipsam  in 
aiigeliciji»  suilurn,  qiiem  deseniil  in  hniic  mundiim 
scnsibilem  Cfi^nf?.  Quaila  in  his,  qui  cain  liftiiici- 
panl.  el  in  hac  mniiali  carne  vivenlos,  hcipsos  com- 
iTnincniOjiie  scain  nndiram,  ac  siijter  omnin  (jcnlo- 


jusiorum  boalitndo  pcr  cotuiiloris  graii:irn  cxjiJabi- 
lur,  ila  infr.i  oiinicm  na!i!rr»in  imiiioriini  siiiipJicinm  ' 
per  ejusdeni  condiloris  jusiiiiam  deprimclnr.  Qnid 
cnlm  inlcrios  fist,  exliafpie  omnom  naiiiram  dcmor- 
siiis  vanilaK^    vanilalnin   f:>isisf|ue   ir»i;<gina!ionibus 


reni  onininin  qii.'.eicnlcs,    nicrilo  5n:»c  piopriaeac  »  icruin,  (jnae  sempor  poribiini,?  Hinc  illud  minibile  el 

bonae     vobwilalis,    gralia    dncc  *,  ed    comninneff!  incxplanabile   naseilur.  Allamen    veni   >alinnc,  di- 

suaenftlnraeiniegrilalcnircdireadcpii  suni,act(einde  viiiacque  Scriplurfie  auciorilate  iia  fieii  el  non  :>iiler 

dono  divinae  graUae  siiper  onmia,  posl  se  leiinqncri-  probatur,  qnoaiodo  "  nllra  omnia  naluralia  bona  bea- 


tcsornnia,  inipsninDeum  Iransfcrenlur  ^  Quinlaspe- 
culalio  csleornm,  (jiii  nniversaliler  insila  iiatiirac  ^ 
bone.  quae  ofivnibiis,  neinine  exccpfo,  divina  lar- 
gitaie  prfleslantur  ei  pracstiibufiiur,  pos<;idcbnnt :  :id 
sunim:\  (anien  dona  *  divinae  2:rali;\e,  (psae  solis  jii- 
slis  reposila  ac  praeparato  snnt,  pervenire  nofi  po- 
leruiit,  <pioniain  in  hac  ri'a  Oeo  serviie  noiuevuiit, 
lemporarmm  rcnim  ainore  delenli;  qno  vidolicei 
amore  in  aWa  vi(;;,  sive  in  solis  nainnbns  sive  reoc- 
ptis  corporibiis,  vobil  in!*xliii,,'nibili  nammaardcbiml, 
duin  illic  nou  inveitieni  c;i,  qnibus  hic  iniemperanier 


tificfiniiir  jiisli,  ac  vcbili  ex  conlraria  parte  infra 
eadcHJ  n:Uuialia  liona  puniiinlur  impii ,  el  qut^modo 
nalwra  illa,  qnaoi  cl  boni  parlicipant  el  mali,  ve- 
kili  "  niodielas  qnaedani  consliluilur ,  ila  ut  neque 
beatiliidine  bonoruni  ;>.nj5ealur  ,  neque  infelicilaie 
maloriim  ininualiir,  .suis  solummodo  niiuiralibus  bu- 
nis  siibnixA  conlcntaque,  omnium  subslanlias  conli- 
nens,  omnia  sna  onmibns  pariicipaniibiis  se  niini- 
str.ins  ".  Siquidem  inde  esi  jiemiiali?;  omniuni 
fornia,  qui  eaio  parilcipanl;  inde  siii;juioniin  spe- 
cinlissima  species^plun^litalisf^-u"  infinilus  niimcrus; 


inhiaiianl,  sed  eornm  vanas  falSasquc  pbantasias  vi-  ^  inde   numcri  increinenlonim  corpornliurn  per   lora 


debimt ,  quas  cfim  veluti  veras  rcs  rompichcndere 
voluerint,  limiirarum  insiar  ftvanesconl  *.  qi;oiiiam 
nalurati  subjislenlia  non  rnlciunltir.  Krantenim.sic- 
ul  scriplum  est  :  Vuniias  vfliutatuin  ct  omma  vam" 
tns.  Ipsae  erunt  cogilationes,  de  (jnibus  Psalmisla 
ait,  quod  eliani  paulo  f  upcrius  introduximus  :  In  Ula 
dtc  }!eribnnl  omr.es  coijlltiliniies  eoruin.  Ac  si  »<ioeret* 
omncs  cogiialiones ,  qnas  ifs  b;\c  vila  de  rebus  ter- 
rCnis  lemporalibusque  animabus;,  suis  carnalibns  ^ 
dcHideriis  iledili   inrixeranl,  in  illa  dic,   hoc  esl,  in 


ei  ternpora.  Tfimpora  niinc  dico  spa(i:i,  .qtiibus  cor- 
piis  humanum  ad  perfcclinn  sui  incrementiim  pervc- 
nii,  I(K'a  vero  sedes  sinpiilorumcoiporis  tnembrynim. 
Iiide  "  naluralia  a(:cidenti;x  eorporum  anim^rnmquc 
prccedunt.  Et  quid  <licam?Ua  illa  liumani!.is  omniurn 
gcneralis  a  condilorc  suo  inlra  duas  sibi  invicem 
opposjlas  exlremiialcs,  inlcr  felicilaloin  dico  Clecio-' 
rum  et  infeliciiafcm  rcprohnrnm  lihrata  esi,  nl  in 
his,.qui  Ixnii  sunt,  quandam  incffabilem  piilchriludi- 
nem  «llra  suas  viriuJes  grali.i  larjicnte  de  sinsiiin 


appaiiiiune  vcritalis  peribuni,  quaiido  de  his,  quae  accipiat,  in  hisautem,  qui  niali  suni  .  nullam  luipi- 
viventes  in  carnc  cogilaveranl,  resurrechivi  in  sfti-  tudincin  deorsiun  jiislitia  prohibentc  '^  in  seipsaiu 
riui  iiibil  invenicnl.  Qni/l  e.iini  pcrtldiis  Jndaeus,  ar-  alir.ihdt.  hi  ipsastquidemnnlliusluipiludo  turpiRc:sl, 
rogans  hinaeliia,  exorb.'>tus  impic^ate  paganus  de  nec  malitia  nocei,  nec  errop  errei.  Smis  conditof 
fftls:»  felicitaie,  «jiiaiu  sibi  vana  opinio  jn  fuiuva  viia  ''  omive,  quod  in  ea  fcrit,  exornal,  et  nullo  niodo  pu- 


promillit,  invenlnri  sunl?  Aut  qnanla  Irislilia,  q;ian- 
iiis  rtolor,  ipiiilis  fl;*.mma  perpetuac  egeslatis  eos 
Inrquebil  ,  quaudo  nibil  terrcn.-.rum  cHpidituliim 
ftiorl;iliuimiuc  deliciarum,  qiias  spe  vana  imbibe- 
ranl,  reperlnri,  iiihilque  eis  remanebii  praeter  va- 
Ciiam  iiicomproiiensibiJeimiiie  reruni,  qu;>s  sibi  fiilti- 
ras  csso  credideranl,  umlnam  fus^ilivarn?  Ouam 
sempcr  coniprehcndote  voloiites  cl  non  vaienles  *, 


nit;  omne  auiem,  quod  in  ca  non  feiit,  in  ea  suslinei 
el  sinil,  el  impunilnm  tieri  non  permillil.  Seri  ilbi 
poena  dupliciicr  iniplligimr  :  aut  enim  dclitla  in 
his,  qui  ad  principium  snum  revortuntur,  per  inriul- 
gemianrt  pmiiunlur;  aut  in  his,  qui  a  print/tpio  suo 
semper  <'iiL;iui)i.  perpeiuo  lorqiientur 

3.'>.  Si  aiiie.nri  a  me  qii:ieris,  qu;i  r;Hi(vfic  ea,  (|uae 
:i  i)eo  facta  non  suiii,  intra  ea,  (juae  ab  eo  faci:> 
sunt,  «".muinenlur  •*,  aui  quomodo  ea.  quae  extri 


quoiiiam  nihil  est,  poenas  luenl  aetenii^s,  iit.  non 

VAniAI';  f,ECTiONES. 
'  SicC  F;  A  Utc.      '  f/r/if.vf  dnce  om.  A.  -  '  Si'^  CF  ;  .\  tronsfcremcs.      '*  \  uaHirae  insita.     *  CF/o«c> 
*  k  evaiiescnni .      *  S!j:;CF  ;  A  suis  ^/ carnalibiis.     "  c-Mio?t  ra/.^^/rs  0i>i.  A.      ^  k  ^'.nfpliciiiriiui.     '*bicCF; 
.\.quGninm.     "  retuti  om.  A.     '-  Sic  CF ;  .k  nmmlrnndne  bovii<  naluralibus  {hor.is  naluruiibus  oiu.  CF.)     '^  Sic 
CF  ;  \  uiitle.    ^'*  CF  exhibenix..     '*  CF  siislinentur. 


981 


JOANNIS  SCOTl 


9S2 


humanam  nalurnin  conipiilanliir,  inira  ».'am  puniri  A  omniun)  laudare  jubelur  .  LcuJale  Domimin  i/c  cae- 


possiinl.  priino  til)?  respoiiJebo  juxla  simpliciialeni 
<;atholicae  riilei  :  Quis  cognovit  sensum  Domim ,  nnt 
^uis  coiwlianvi  ejus  fuit?  et  quoniam  inHsligobiles 
mnt  '  viae  iUius  in  onmi  tempore.  Anl '  qiionioflo  in 
opevibus  ejiis  ei  providenli^  el  i)onilate  etjusritia  ra- 
lio  quaerilur,  qni  omnem  ralionem  supeial  cl  inlel- 
lecium,  et  siiper  omfie.quod  dicilur  et  intelligiinr, 
exaUafur?  Et '  si  de  ia!il)us  raiionem  exigis  ,  exige 
similiier,  qua  ralione  omnia  de  nihilo  facla  simiI, 
qua  ralione  mnnilus  isle  solvetur,  et  in  causas  siins 
reverietur,  qua  *  raiione  mortalia  nosira  corpora 
non  solum  in  spiriiualia,  verum  eliam  in  animas  no- 
slras,  iil  Gregorio  placel »,.  iransibunt,  qUa  ratione 
nos,  qiii  in  hac  vila  veiuti  *  ex  Iribns  saiis  similae, 


lis  ct  oelera'^  In  uijiis  (ine  mirabili  Theologiae  Con- 
tuilu  aperlissime  dalur  inlelligi,  qiiod  omnia  in  spi- 
riiualeni  naturam  reversura  suiil.  Ita  enim  roncliKli 
tur  :  Omnis  spiiitus  laudet  DowinHnt,  Si  enim  sola 
intrA  senieiipsam  divina  bonitas  qiiiel.i  absque  uU;» 
operatione  peiseveiaret,  non  foriassis  launis  siiae 
occasionem  facere». ;  jam  vero  in  pmiiia  visibiiia  ei 
invisibilia  seipsam  diffur.dens,  ct  iii  omnibiis  omriia 
exisiens,  rationabilem  inieUeclualemque  crealiirarn 
ad  scipsam  cognoscendam  convcriens  ,  ceterarum 
vero  rerum  puJchras  et  innumerabiles  species  raii<i- 
nabili  et  iniellecluall  creatiirae  iii  maleriem  suae 
liudis  praeslans  ,  ita  omnia  fecit,  ul  nuUa  creaiura 
sit,  qiiae  non  atit  per  seipsam  et  in  seipsa,  aiii  per 


corpore  scilicel  "^  el  anima  et  spiritii,  composiii  su-  "  aliiui  summum  bonum  non   laudet.  Alia  raiio  est. 


inus,  in  fiiiuro  veUiti  in  unam  quandam  massam 
simplicem  fennenlabimnr  in  inseparabilem  spiritua- 
lilalem,  ul  Ambrosio  placet ';  qua  raiioiie  homincs 
mortsles  per  naturam  ,  omne  enim  ,  quod  a  seipso 
iion  accepit  esse,  moriale  dicitur,  in  immortalem 
Deum  niutabuntur  per  gratiam  ?  Ac  ne  longius  prae- 
senll  negotio  transilum  lacere  videamur,  si  quaeris  a 


qiia  omnia'  de  nihilo  flicta  sunt.  Suinmum  bonum 
quod  a  seipso  ei  ih  seipso  subsistens  bonum  esi  non 
dcbuit  abstiiiere  a  conditioiie  bononim,  quae  riec  a 
semetipsis,  nec  in  semeiipsis,  sed  ab  ipso  et  in  ipso 
boiin  stint.  Ac  per  boc  cx  non  cxistentibus  existen 
tia  creavil,  ne  veltili  invidiae  reprehenderetur,  retra- 
hens  se  a  sulislitulione  oorum  ,  quae  potuit  subsli- 


me,  qua  ralione,  quod  non  est  secundum  ualurain,      luerc.  Alioquin  neque  Domiinis  esset,  neque  condiior 


sed  exira  naturam,  expellilur  intra  naluram  '  el 
«uslinetur  el  ptmitur,  ipsa  natura  impuiiiia  pcrma- 
nente ,  omnilmsque  conlrariis  passionibus  illaesa, 
qaaeram  a  te,  qua  raiione  ea,  quae  virluies  ''^  nalii- 
rae  excellunl,  qui  inlra  terminos  naturae  conlinen- 
lur,  possidebunt,  boc  est,  qiia  ratione  sancti  et  nalti 


natiparum,  nequfe  suorum  bonoriim  copiosissimus  ei 
in  nullo  deflciens  largitor,  neque  justissimus  meriio- 
ruin  judex,  neque  omniiim  provisor,  si  nihil  crearel 
54.  Ciir  aulem  Tnundus  iste  solvctiir,  inqiie  suas 
causas  reverletur,  talis  ralio  rcdditur.  Omnia,  quae 
ex  catisa  omnium  procedunt,  et  '"  ex  pnmoTdialibus 


rae  suae  fines  non  excedcnt,  el  ca,  quae  ultra  naiu-  G  causis  in  ea  constiiulis  nalurali  molu  suuin  princl- 


ram  sunt,  dona  videlicet  graiiae  suscVpienl?  Al  si  iii 
liis  omnibus  non  solum  bumana,  veruin  etium  ange- 
lica  deficit  ratio  "  et  intelligefitia,  palienseslo,  divi- 
naeqwe'*  viri:iti  incomprehensibJli  locum  da,  eamque 
silentio  hoiiorifica,  quoniam,  dnm  ad  eam  pcrveni- 
tur,  omnis  raiio  delicit  ei  inlelleclus,  ct  inler  ce- 
lera,  quae  omnem  raiionem  et  intellectum  exsupe- 
rant  *',  hiimililer  coneede  posse  fieri  divina  provi- 
dciuia  admiiiislrantc  ea,  quae  el  exlra  et  contra  na- 
turam  sunt,  virtute  naturac  sustineri  et  intra  eam 
puiiiri.  ipsa  semper  in  seipsa  incolumi  omnino'*^pcr- 
severante.  At  si  dixeris,  haec  omnia  divinae  viriulis 
inscrutabilia  miracula,  quamvis  omni  crealurae  ra- 
lionabili  et  intcUigibili  cognoscere  impossibile  esl '», 


pitim  semper  appeitinl ,  extra  quoil  qtiiesccre  n«- 
queunl.  Alia  raiio  :  Oiniiia,  t|uae  ex  fonfe  omniiiiii 
rnanaul,  vilescerent,  imo  eliaiii  peuitus  perirenl,  si 
ad  1'ontem  suum  redire  neqiie  pos.icnt  nei|ue  redi- 
rent.  Al  si  visibilium  rcdiliis  in  suas  iuvisibiles  cau- 
sas  probiberelur,  valde  naiurali  omiiiiim  dcsirierio 
non  soltim  conlrarium,  verum  eiiam  fierei  nocivum. 
Morlalia  vero  corpora  nostra  "  non  soUim  in  spiri- 
iiialia  ,  verun\  eiiam  in  animas  nostras  propterea 
transibunt,  quoniam  naturalis  neccssilas  cogii,  ul, 
quemadmodum  anima  rationalis  ad  imaginem  D« 
facta  in  ciim,  cnjus  imago  esl  et  simililudo,  reveiie- 
lur,  ita  et  corpus,  quod  ad  imaginem  aniinae  ,  at 
veluti  imago  iinaginis  est  factuni,  in  suam  causao. 


€ur  omnia,  quae  facta  sunt,el''"'  quomodo  facta  suiif,  ^  quac  esi  anima,  ac  per  Ciun  veluti  medielaieni  qua» 
non  tamen  in  omnibns  cognitionem  fugiuut'^  iit  t!c 


cis  nnlla  rcddatur  ratio,  cnr  facta  sunt.  Propterea  si-^ 
qiiideni,  inquis,  omiiia  de  nihilo  facta  sunt,  ut  divi- 
nae  boniUUis  amplitudo  el  laigilas  per  ea,  quae  fccil, 
et  oslendcretar  et  laudarcitir.  Noiine  hoc  doccl 
psalmus  Isle  proplietico  spirilu  rantalus  ,  in  qtio 
oinnis   creatura   invisibilis   el   visibilis  Crcatoreni 


liani  iii  ipsuiu  neiim,  qiii  est  unica  omniiim  caun. 
vertatiir,  omni  lerreno  pondere  et  corporalitale  ab 
sohiiiiin.  Ctijus  rci  paratiigmata  manifcstissima  • 
pnmiuiilur.  Vi;!cmtis  ciiiui  humorem  in  ftimum,  e 
f-.imiim  in  flammam ,  ac  per  hoc  humorem  in  flain 
niam,  flammam  vero  in  igneum  iransire  elomenium 
Pliysici  cliam  perbil>enl,  solarciii  raditim  dc  iiiari 


VAUIAE  LECTIONES 

»  A  $ini.    »  Sic  V ;  C  <?/ ;  Ani  om.  A.     ^  Sic  CF ;  A  A/, 
«m.  A.    '  scMicet  om.  A.     *  nt  Amhrosio  placct  om.  A 


*  Aet  qiia.     "  ul  Greiioii^  p/ncet  oin    A.     *  vfhi 

*  Sic  C  V  ;  k  in  vtintrn.  "  Sir  <;F;  .\  r/i7K'< 
"  A  talio  deficH.  '•*  A  et  divinae.  "  A  snpernnt.  '•  o»mh(HO  om.  A.  •*  A  <•««<?.  '"  ciit  oninia- 
ti  om.  C  F.  '■'  Sic  C  V  ;  .\  s^^ina  coguitioni^m  {iinii.  "*  Sif  AF;  C.  r/.  '"  .\  iioslia  ceriwra.  "  Sic  CF 
A  Mui>i\''sta. 


053  DE  niVISIONE  .NATUKAl'.   -  LIIIF.R  Q(  LNTUS.  9S4 

deqiic  flnniiniliii»,  omnibiisque  aqiiarum  collfoiioiii-  A  (Hlxi.s  digiia  *;  (U,  ulliievil<;i  (licniii,  omiie.s  viHuifts 


bus  nuuiofibusque  lerrenis  in  scipsiiin  .Ulrahero, 
inque  suam  iialiMam  veluli  (juneilam  aUmenla  <:oiv 
Sunicrt^. 

55-  Do  co  aiitem ,  qiiod  nos,  qni  in  bac  viln 
coinposiii  siimus ,  in  simplicem  quaiulam  uiiilatcm 
adiinubiiiiur,  talis  raiio  esl.  Oporlebal  siquidein 
imngincm  unius  ac  summae  Trinilalis,  quae  in 
seipsa  ins<>l)arabilis  cl  simplex  el  incomposiia  esi,  in 
iitiila  om  el  insepurabilem  simplicilalcm  reili^i;  aiio- 
qiiin  digniiatis  ampiiludinem  perderel,  et  piilcbriiu- 
dincm  deformatet,  qiiod  fieri  divina  clemenlia  non 
siiiii.  Non  enim  principale  exemplum  imagincm 
sibi  similciii  a  seipso  et  seciindum  seipsiim  factain, 
flongari  semper  a  se  quadani  deformitalc  et  dissi- 


cx  «pposilis  sibi  vJliis  noii  .soliim  laiidcm  comp?tranl. 
vedim  ctiam  sine  illoriim  comparalione  laudem  iioi 
ad^iuircrcnl.  Eadem  ralione  beaiitudo  justoriim  glo 
iiam  sibi^  inveiiilex  suppliciisimpiorum.gaudiiimquo 
bonae  vobmtalis  ex  irisli-.ia  perversae;  el  ul  vera 
ralio  pronunciare  rion  licpidat,  omiiia,  qiiae  in  par. 
tibiis  uiiiversilalis  mala,  inhonosla,  turpia,  misera, 
suppliciaquc  ab  bis,  qui  simul  omnia  considerard 
non  possunt,  jiidicantiir ,  in  coniemplaiione  univer- 
silaii.s,  vcliili  lolius  cujiisdam  picturac  pulcbritudinis, 
neque  siipplicia  sunt,  neqiie  misera,  neqiie  turpin, 
iiequc  iiibonesia,  neqi.e  mala  sunt.  Quicquid  eiiim 
ilivinae  providenliae  adminisirationibiis  ordinatur, 
boiiiim  ci  piilcbrom  et  jiistum  est.  Qaid  cnim  melius 


mililndiiic  aul  ;:liqiia  composilione,  siia  simplicilale  ^  est,  qiiam  iil  ex  oppositoruin   comparalioiie   el  uni- 


rcinoia,  permillit.  Eadem  ratio  esl  de  ledilu  moria- 
liiiin  bomimim,  qiialicimque  modo  mortale>  dicanliir, 
scii  qiiia  ncc  a  seipsis  nec  in  semelipsis  subsisluul, 
seu  qiiia  poeiia  originalis  peccaii  mortalitaie  absorpii 
simt  in  Deiim  siiura ,  qui  sobis  immorialis  est. 
Non  cnim  convenirel  immorlalis  Creatoris  boiiitaii, 
iinaginem  suani  aeterna  morle  delineri.  ISain  quoil 
eam  merito  perversae  suae  '  voluntaiis,  (|ua  sibi 
obedire  nolueral,  inorlalem  lieri  morique  pormiseral, 
plus  misericordiae  suae  *  quam  vindiclae  manifestat. 
Siquidem  corrigcre  eam,  correclamque  ad  seipsam 
revocare,  non  auiem  incorreciam,  semperque  expui- 
sam  el  In  infinitum  elongatam  '  voluit,  Si  itaque  de 
lalibusnon,  quomodo  facta  sunt,sed  qua  raiione  facta 
sunt,  conaris  aslruere;  unumquippe  omnem  superal 
iniellectum,  allerum  quodammodo  theoreiicis  specu- 
laiionibus  comprebensibiie  *  non  denegalur,  ut  nulia 
de  eoreddi  possit  raiio  :  et  ego  nonniillam  raiiouem 
de  praesenti  quaesiione  conabor  reddcre.  Videlur 
eiiim  mihi  propterea  lolius  universitaiis  conditac 
Creatorem  et  ordinatorem  irraiionabiles  motus  per- 
versae  maloniin  et  hominum  ei  angelorum  volunlatis 
intra  eam  puniri  sivisse,  Ipsa  videlicel  universilate 
pmnibus  contrariis  passionibus  absoluta  omiiino(|ue 
libera  semper  subsistenle,  tit  ex  coUaiione,  sicul 
ait  sanclus  Aiiguslinus,  perversae  volunlali$  impiorum 
landarelur  el  exatlarelur  nila  volunlas  juslorum. 
Etenim,  ul  ipse  uil,  nigrutn  cuhrem  inter  ceteros  co- 
lores  ar$  picturae  inlerseril,  nt  ex  comparatione  ipsius. 


versilalis  el  conditoris  omniiim  laiis  ineif.ibilis  com 
parclur?  Qiiid  jusiius,  qu:i.m  ui  beiie  nieriti  subli- 
missimum  rerum  ordiiiem,  male  vero  mcriti  infimiim 
obtiiieant  ?  Quid  Iionesliiis,  qiiam  iit  ex  propriis 
singulorum  buftitudiniiius  uiiiveisilas  reriiui  omniiim 
ornelur?  Nemo  ilaqiie  rcclc  pliiiosopliaiiiium  exisii- 
mat,  ullam  maliliam  maliimvc:,  iillam  impiolulem 
impiumve,  ullam  miseriam  miserumve,  ullam  poenam 
punitumve,  ulliim  supplieium  swppliciove  obnoxium, 
ullam  lurpitudinem  turpeve  ,  ullam  inhoneslalem 
inlionestumve,  in  bona,  ci  opiima,  et  religiofissima, 
et  felicissima  ,  et  impuiiibili  ,  et  bealissima  ,  ct 
pulcherriina,  et  honestissiina  liarmonia  toiiiis  uiiiver- 
sitalis  condiiae  *,  el  ab  eo,  qui  summa  honcstas 
G  esl,  summa  pulchritudo,  summa  bealiludo,  summa 
quics,  suinina  felicilas,  summac  religioiiis,  sumimnn 
bonum  ',  ordinatae,  posse  esse  '*.  Aliud  cst  enim  " 
considerare  singiilas  universilaiis  paries,  aliiid  lo- 
lum.  Hfnc  conficitur,  ut,  quod  in  parlc  contrarium 
esse  puiatur,  in  toto  noii  sohim  non  conirarinm, 
veruin  etiam  pulchritudinis  augmeiiUim  "*  reperitiir 
Infernus  itaque  cum  a  Graecis  vMi,  hoc  est  irisiilia 
vel  deliciarum  privatio,  dum  per  seipsum  consi.lcra- 
tur,  maluin  malis  cognoscitur,  dura  vero  in  univer- 
sitatis  pulcherrima  ordinatione  consiituiiiir,  i^onimi 
bonis  efTicitur,  quoniam  non  soliim  justissimi  judici.s 
severilas,  aeternaque  *'  senteniia  in  eo  manifesiatur, 
verum  eliam  beatonim  bominuin  el  angelonnn  laus 
felicitulis    acquiritur  ,   cl   pulcbritudo    cumulalur. 


dum  obscurus  cernitur,  nlioriitu  colorum  claritas  pro-      Quare  itaque  iiiira  lerminos  naturae  fieri   iion  sinc- 
belur.    Nam  quod  deformc  per  seipsum    in  parle      i-etur,  unde  laus  ejus  et  •'*  aiiquirilur  et  pulcbritudo 


•iliqua  universitatis  exislimatur,  in  loto  non  solum 
pulcbrum,  quoniam  pulchre  ordinatum  est,  vcrum 
eiiain  generaiis  pulchritudinis  causa  efllcilur  ;  et  est 
sapienlia  ex  collatione  insipieniiae  ,  scieniia  ex  col- 
laiione  Ignoranliae,  qaae  cst «  per  defeclum  et  pri- 
valionem,  viia  ex  comparalione  mortis  per  derecliim, 
Uix  ex  opposilione  lencbrarum  per  privalionem  lau- 


augeiur  ?  Ciir  aiuem  diversa  impiorum  supplicia 
inferni  vocabulo  Lalini  solenl  signilicare,  ex  opinion» 
vulgi,  ut  saiictus  Augiistiniis  iii  duodecimo  libro 
Excmeri  sui  explanat,  tracialum  est.  Anliqui  euim 
spes  suas  fabulis  animasque  sepulcris  danles,  qucm- 
admodum  cadavcra  corporum  obruta  sep^ilciis,  i(a 
eliam  animas  cum   ipsis   cadaveribus  deienlas  in 


VARIAE  LECTIONES. 

^  elongiHnm  om.  \.    *A  comprebensibile  ^ssf.    *  esi  om.  X. 


'  viia  ex 


suae  om.  A.    *  suae  om.  A.  _ 

comparatione -- digna  om.  A.  ^  sibiotn.CF.  *  Sic  CF  ;,A //oi//sf/ssi)jm/oriHs  universiinuscondiiae  or4ina- 
ttone.  »SicCF;  A  surnmuwbonum  summae  religionis,  '^"  posse  este  om.  .\.  "  A  enim  e^.  '*  .\  ar/f,- 
mcuium.     's  ^  usiema  namque.     '*  et  om.  CF. 


^^5  -  JOANMS  S(..('ri  «35 

iisdcm  sepuleionjm  carernis  pul!\l.ant.  Hine  snfer-  a  san.- .  <|ii:unvis  afllnw;  i!(>:i  omnl  caiigine  remoMrr. 
niin»  qiiasi  iufra  (erram  pusiinm  vocalninl.  Inde  rN'on  .-,  -.li  jam  •  l.'i:o  jKTsj.icio,  cl  .iljsqiie  ulla  nebul;» 
fals.i  crevil  opinio,  animas  videlicel  looales  essc  snb  hunioiiU;-,  .|nonm(io  polosl  pnniri  fiin.i  non  csi,  ol, 
Jer.ra.  Gincci  antcin  solilo  more  re.?  aculiij>>  ccmside-  'jnod  est,  iMiniri  non  poiesl.  Faoilius  nair.qne  o!-e.'!i 
ranlcs  e\{i-essinsque  signiMcanles,  «Sflv,  ul  dixinms,  derim  pos..^-  pmiiri  quod  osl,  qnam  qnod  nmi  o-i. 
Ikm;  est  (risi-liaiii  r<pp(;l!avornnt.  infernnm.  N;>Uiram  r»I.\(;.  Eoce  iicriiin  qiiasi  obliviscons  piaeterilanini 
.siiiMidoii!  lenim  visibilium  el  invisibilium  dili.i-cnter      r:ii.ion!im  vi(:,-iis,  et  quem   |)f!i;iv<;ram  c.\  pr:!csen;is 


jimaiites,  locum  snppiioiis  invoiiiie  non  polueiiml, 
nisi  in  libidinos.ie  volimtatis  nialorum  bominum  el 
aiigolonim  OL^-i^siale,  ienimqwo,  quas  iniemperanler 
amaveianl.  derectu  el  privalione,  ox  qnibus  lfisliti:t 
n.1Sc;i!!r.  in  »  qna  ra(ioiiahiIii:m  animarnm  irralio- 
i«at>iles  ni>,p(ii!n.s  sive  in  hac  viia  sive  in  fuiura  lor- 
qnentiir.  cgeslale  qiiidem  non  valentes  iiivenire,  quod 


ii(>}>oiii  proliiiitio  omeisuMi  el  absoiiiinm,  (!onno  (fe- 
mcrstim  :ilqiio  deloniiim  te  esse  vereor.  Di.sc.  Non 
a;!uo  le  ojioitot  vereri.  Siquidem  de  lalibns,  qnae 
iiiter  nos  tonvir.iimt,  qn.K-d:itn  nrcnlis  acnmiiift, 
veliiti  ;ielbo'.ciim  ittmoii.  piiri.ssimc  peneiro,  quae- 
(i;iii;  voru  C.ii:gi!iO;so  ;ie  voit.li  :i.e;a  ii;i;'rois.is  *  riij^r^s 
niibeciilas  0(-iispic(»r.   rieoqiie  iion    me  pu.iel,  nec 


sihi  oi.lant  (ieii,  deft;o(ii  vero  cl  piivalione,   dum      i<"'g'  l   ropolor.',    ut  Uicidius  aspiciam,   quae  adloi 

qiio.l  illiciio  porniciobOijnf;  amore  possidere  pulave-  V>  niontis  nicac  (ditiuibiis  noii  omiiiiiO  paiebida  siml 

ranl,  omiiino  a!.!  eis  aufertiir,  diulin,sqiie  co  abuti  non 

siiiuiKiir.  Et  hoc  esl  loiimi,  qnod  dioidir  malarum 

cogi(aiioimm   ina(ion!d)iiiiimniie  ciipiditatum  poena 

alqiie    siipjiJioium ,    dotor  videlicei    atqiic    (rislilia, 

'Hiiiius  (iiioliiis  iiopioriitii  c(ui:,cioii(ia  inlra  someMip- 


:.Uc.  Age  igilur,  dic,  imm  oninia,  (jii:io  suiit,  ab  t;o 
so!o,  qui  vere  est,  el  tutius  e.ssentiae  siiporesseiiti.ilis 
cafis;.,  ex  noii  exislonlibns  in  cxisleiiiia  doduda 
su!;l,  el  ntrnm  quidda».  in  nalnra  rcrum*  csl,  qnoJ 
ab  eo  substiltilum  noii  est  » '  F)is»;.  C.ur  n;c  in:cr- 


sam  pmiiiiir;   quae  diio  propierea   maia  non  suiit,  rogas   de   to,  (iiiod  omr.ibus  rccle  pliilosophninrbns 

quoniaiti  jiislissima  divinae  piovidenli.ie  adminis(r;i-  iioii.^simum  est,  el  incunclanlor  definitmn?  .41)  imo 

lioiie  liis,  (pios  (orquenl,  acci(!unl,el  quoniam,  quod  »*i'i">  omiiia,  el  nibil  est,  quod  ab  eo  iion  siu  Ma^. 

nbiijtie  in  ommbus  inabim  noii  cst,  malnm  dici  noii  Pulasno.  itaipie,  onine,  qmui  al)  ipso  esl,  posse  cor* 

polosl.  Est  :m!em  liisiiii;!  bona  iii  liis,  ijuisiia  liigent  inmpr?  I)isc.  Nec  hoo  dixerini.  Omno  enim,qiiod  in 

deliota,   sioiit  ail  Uomiiius  in  Evangelio  :  lienli  fjui  essoiitiarr!  diixi!,  non,  nt  esset,  lanliiinmodo  (iiixit, 

lu<ji'ni  nunc.  quoinam  ipsi  ccnsoliihuiiinr.   Simililer  s.;d  uf,  scmpes' esset,  qmmiam  scmper  caus:iliter  in  j 

iDOOii.';  doior  in  hi.'^,  (jnibus  tardum  niorosumque  vi-  co  erat.  Omne  aulem,  quod  semper  osl,  aciiirmim 

rtcliir,  doiioc  ad  promissam  sibi  be:uitudinem  perve-  «-ijl;  etoiimc  '''  aolernum  veriim:  Omiie  auleni  veruin 
n!an!.()uodoloreAp*)s(o!iis  l;ii.or.ibat,di(iens:  6"m7);o*  ^' milla   vi  po!osl  corrumpi.    Niillum   ii-itiir  ab  uiio| 

rl.iSUflvi  e!  esse  ciiin  Clitisto.  Qiiid  (iicam  ik'  (loiorilms  omniiim  prinoipio  faclmn  rocipit  sui  corrujviioncm. 

••onim,  qui  Cbristi  Mnailyros  f::cii  sunt*?  Tiisti-  Cfui^cniiniriud  oorrmnpcre  poss;;l?  iNon  euim  veniin,.] 

li:i  :;M(r;m  doloiqne  i!iipi:iriim  c!i|.iij.:ilatiim,   sive  in  uoque  veri.siniile  esl,   ul  a   C.realorc  corruuipatur. 

]i:'(;  viia  sive  in  altera,  proploroa   nsiila  non  siiiii,  (lUOi!,  ul  sernper  essel,  ab  eo  conslitulum  est.  Etsil 

'■!  :<.>i!!am  mal;»  dositleria  puDiiiiii :  nrii  cnim  irisliiiii,  aliqua   iiatura  creata  molior  illo  esl,  inferiorem  S( 

(!i!ae  nascilur  ox  egeslalc  rerimi  (irioponilinni,  vebiii  naHir:im  cijrniiDperc  iinpossiljiio  es».,  qiioniain  hh\ 

<i'i:iedaminoxliiiguibilisflumii;:;impoir.'iiijsapp(;i{iii..;;  "">'i»  mrliiiis  boiii  cornipLionis  oatiSa   beii  poUsi* 

."!:!>!■. :<'t  vdnii  \einiis  non  moiion.s,  (icli.r,  qni  piiiiT-  sin  aiiiejo  jnforior  se  creatura  esi  •', diiTiciii  :s  esl  | 

f-iiie  iiiiiiiiiosae  oonoiipisoentiiie  iiiisoi;!;;-,  duni  (;::.,d  intoriiis  corrumpere  qiiod  siiperiiis  est.  Alsi  a«-qti;5ii| 

o(-f.oi;i;isoitiii,  aufertui-.  Esl  ot  ali;i  ra(io,.q!i;!e  (risii-  •■*''"'   ijomim  ost,  iiiilliim  bu!:um  ai^ipialc  sibi  boiiiicl 

li:u!i  ot  (idiorom  imjiioiiim  iiiala  tiOii  osse  pvrbiis^;.  oot rnsirpore    appelil,  dum  cjnsiloiii  v;r(ut;.s  >;;;:  cf 

Smil  oiiiin   veiiiii  ((naedifm    materi-a   copicisissi::».^;  Oj  oratio.niis  (;i  ess(-;iiliae.  tiolimjuiiiir  er.^<i,   m:!I.i.: 

bmiii;;,  .'leloriii  g;ii!iiii.  ;!o(:'njiu;q!:e  srilulis,  (|iiib::s,  iiai>:rain  aitera»>  lialuram '*  oorrumpcre  vci  "  wli 

qiii    iii   IJoiim   tnmscimt,    Inmniiir.    Hopctlma  osl  ^< '  |>(!Ssc.  Est  cl  alia  ratio,  quae  in.bibil;Mi(er  a^l 
i.';iq!;c,  ui   arbiiror,  iibid  '.crtiiim  qiKid  (juitereics,  "  S'-!'',  nnlliim '"^  coMim,  qtwe  ab  iino  Deo  <.o»'.:Jt<»j [ 

ocifiisqiie  diioiais  pi;toferoi..'iS.  !ioc  est,  posse  poiiiri,  oiiiiiimn  sniii,  con'up!it.ni;m  Jioc  riKip'.M(;  vcl 

qiiod  m  natiira  rormn  iiec  scctmdum  sui.st;iiilia'.n,  n:i."!>i   posse.    Si  eniiii    oorrumpi  iih;bo.iiol. 

neo  Sfcnndimi  iialiirale  accidens,  nec  omniiio  :-i  I.)oo  n.piioi.!.^    ejiis    riuis  sequerciur.    Onine  siqn:!^ 

laoiimi  est,  in  idiipio  siibjccio  nalnrali  el  subs!:i!i-  <)".!'•>  iiiclioal  pali,  passi.mis  su:..c  diiplicom  ik 

liiili  ';l  =»  ;t  i)oo  faolD,  (piod  pcr  seipstim  neque  p»i-  t;xptot:(i.     Aut  enim  peniHij-,  ui   tion  5..il,  fua 

nitiii,  iiciitie  in  se  p;inil(»  ooinpalitiir.  Et  bac  ralio;..';  rtiptiotie   coiisummabitiir,    i.u.^.quti  ot.rniplio  s».** 

rec!e  inlolliiiiinr,    (iiiod  vori.ssime   creditiir,  Deimi  exliiigc.ottir ,    coirstimpto   qtiippe  corniptibiii 

^id<;!:Cfl  iii  !i!:ii;i  ii;itiiia   a  se  coiuiita   pmiirc  qtiod  rii|itionein    ejtis   perire    neeesse   est,   q:raiido 

feoit;  -pmd  ;ii!iem  non  focit,  piiiiil.  Diso.  Repcrtum  invenil,  quod  cornimpaL ;  aul  ad  laleiii  liiiein  Wll 

VAUIAE  I.EniONES.  'i\ 

'  i«om.  A.  s  ACF  L7i;i.7m  disstdvi ;  scd  F .  suvra  ndsor.  Cttrio.  ^  \  pro  Ciiristo.  ^A  fntttt.  *lj 
om.  A.  "SicCF;  \  acre.  inierviaas.  '  CF  snbsutmn  non  si/.  *  \  omne  oiiim  aelermim.  *  tF  po«| 
heii.     '»  SicCF;  .V  4.'/      "  ♦i<i.'Hr«m  om.  A.     '-iWom.  A.     "  Sic  CF  ;  A  n.Va/».     '*Si»;CF;An« 


957  DE  DIVISIONE  NATURAE.  —  LIBER  QUINTUS.  958 

rupiio    perveniei ,    ut  in    eo  ,    quod    coirumpii ,  a  eiiam  aij  cor|)us  periincat ,  no»  niagnop^^re  iiejjau- 


titiquici  iticorruplihile  remaneat,  quoU  corruinpi  non 
polest,  eoqiie  leperio  ipsa  corrupiio  necossurio  de- 
(icil;  eorniplio  quippc,  quando  nibii  corrniiipil,  in 
£eip^a  exiingiiiiur.  Sed  liaec  duo  vera  reruint  ruiio. 
Mulln  eniiii  natura  pott-sl  corruni|)i,  ul  pciiiui.s  non 
sil,  01  ad  nihilum  redig-Uiir.  .Ad  hoc  quippt.^  cicaia 
e»l,  nl  soniper  snlisistul.  Al  si  iiichoarel  corrnnipi, 
el  ad  lulen)  fliiem  pordncereitir,  iii  penilus  suu 
cornipliiinc  inierimoreinr,  prori.-clo  ad  uihiliiin  re- 
digerclur.  QuoJ  virius  csseiiiiae  u  suiniiio  hoiio 
condilae  pcnitus  e\cludit.  ISullu  iuqiic  iiuluia  cur- 
1'untpi  inchoal,  ne<|ue  lineni  interoniplioiiis  siiae  ex- 
pectat.  Si  antein  (|uippian)  a  l>eo  racliim  incipit 
corriinipi,  cl  lamen  in  eo  relinquilur  qiiod  corrninpi 


duni ,  corpiis  u)ort:<le  ci  aniiiiaie  ot  corrunipl  i;f 
piiniri  poaie.  Mac.  Corpora  igitnr  uiorLalia,  si  seo- 
sus  sint  caitacia,  cornimpi  ei  pnniri,  sin  vcro  seiitiu 
careniia,  corrunipi  solummodo  videninr  posse,  ndi: 
autem  puniri  *.  Disc.  ita  exislimo.  Mag.  Omitia 
itaqutt  corpora  inortalia,  sive  solnmniodo  corruni- 
paiitur,  sive  simul  et  corninipantnr  et  punianlur,  a 
Deo  facta  iion  sunl.  PraeJiclis  siquidem  ratiunihus 
coiifccium  csi,  oinnc,  qiiod  a  suinino  lioiio  racium 
est ,  nullam  corruplionein ,  ac  *  per  hoc  iiuUain 
poenani  recipere.  Disc.  Mnnduin  isium  visibilein 
sciibibilibus  corporihus  maxtine  subsi«vlen!eiii  a  Deu 
factum  e^se,  quis  nisi  insiptens  negare  praesum?.l  ? 
Mnc.  Quomodo  ergo  iHins  eorpora  corruuipuntur 


iinpo$sU)iic  esl ,  nuliamque  corruplionem  recepil,Bvel  puniunlnr?  Disc.  Diiobiis  niodis  corruplionem 
profecio  ipsuni  csl ,  quod  soltmi  ei  toitiui  a  Deo  dicimus.  QuQrum  unus  qtrulcm  ille,  qui  generalium 
Iiicorrupiihile  faciuin  esi ,  quod  corrnpiionem  non  eicmentonitn  coilum  per  visibiles  species  in  gciic- 
recipit ,  ac  per  hoc  nusquam  nunquam  corrtimpi     rationem  procedere  docel ,    el  iierum  specialiuni 


iiiehoavit.  Niillum  itaque  eoriim,  qu»e  a  sumino 
bono  *  condila  sunt,  corrupiionern  vel  corrumpendi 
possihilitalcin  recipit.  MxG.  Video  te  lesipiscerc,  ac 
dc  itis,  qtiac  libi  caligiiiosa  visa  sunl,  clarani  in- 
dubiiabiloinqne  raiionent  reddere.  Hac  itaque  de 
incorruplibilitalc  rerum  a  Deo  comlitarum  definiia 
.seiilcntia  considera,  num  oinne,  qiiod  corruiiipi  noa 
polest,  polest  puniri.  Disc.  Qua  raiionc  id  licri  pos- 
sit  *,  noii  iiili.eor.  Viiteliir  eiiiin  niihi  oniiic,  qood 
corriinipi  non  potesi ,  piiniri  non  posse,  situi  omiie 
corniplibile  ptinibilii   arbilror  <»sse.    Cornipiioiiein 


corporum  resoluiioncm,  iit  caiholica  elementa  ex 
quibus  compacta  sunt  reditiiin  ;  alicr,  quo  niiilins 
creuiiirae  essentiam  'et  viriuiem  el  operaiioneni 
po^se  vitiari  anirniantes,  rutioiiabilis  inteilectualis- 
quc  creaturac  volunlaics  irraiionahiiibus  uiotihns 
corrumpi  approbamtis.  Et  prinius  <iuide<n  uiodus 
lemporaiitiiu  if)caliuin(|ue  lerum  et  sensibiliuin  phis 
viJeiur  docere  in  s«  inviccni  Iraii.sfusionem  et 
transmuialionem  ,  quam  corniplioiiein  ,  quoniain 
onino ,  qiiod  divina  provideolia  ordin;)luin  est , 
pulchrimdiiiein    infert    univcrailali  ,    iion    coiTU- 


siquidem  quandaiu  jwcnaiii  lieri  <inis  iit^jjyril?  Nam  C  piionem.  lii  iiis  cniin  o:»inibus  el  snalurylis  ®  siil>- 


diim  cuipora  nostr^  morlalia  ipsuin  dt>ioi'Cni ,  qiii 
rcpentina  sanilalis  corruplio  deriiiiitir,  p:ilioiUur, 
lm  puniri  sei)tiinus-  Animas  quoque  adtmc  in  eis 
iletentas  eisqne  compatienies  «jtiodanimodo  puniri 
nulhis  ambigit,  cum  raiio  doee.tt,  sintplicent  animae 
naturain  neqtie  coirnmpi,  neqiie  pitniri,  neque  pas- 
^ionibus  coiporeis  inlici  ;  compali  lanieii  dicitnr, 
Jum  congeniio  sibi  corporc  el  compisijinaio  aini- 
iium  praesiare  iaborai,  ne  desiruatur.  Stiinper  enini 
appetil  corpus  sihi  siiperaddiium  in  unum  ^  coiii- 
gerc,  in  uiioque,  ne  fliiai  et  corrumpalur,  cotitinere. 
Mac.  .Anima  ilaque  ad  ima^inem  Dei  facla,  sicul  nunr 
qtiam  corrumpilur  per  seipsam,  iia  minqtiam  puni-^ 
if.  Dkc.  Non  aliter  praefala  docel  ratio.  Si  enim 


siaiiiiarum  iiilcgrilas  ,  el  qiiaiilattuii  iiaiuralinni 
niulahiiiius  ciistodiiiir ;  quibus  duobtis  sensibilis 
creatnrae  plcniiiido  compoititnr,  ac  per  hoc  abusiva 
leinporaliuin  rerum  varieias  per  incremenia  ei  re- 
solutiones  iticreiiiontornm  corriipiiotiis  noinii;e  ap- 
pellatur.  In  hac  fortii;)  lociilionis  intcHigilur  Aposto» 
lus  dixisse,  de  fi':igitilale  hiimnni  corporis  dispiilans  : 
Comtptibile  hoc  induelur  iiicorruflior,em,  el  morlale 
imnisrtaiUalfin.  Et  alibi  :  Corpns  quod  corrmnpilKr 
uyqravat  animam,  et  lerrena  liabitaixo  dcfirimii  sen' 
sum  mulla  co^iianlem.  Quibus  verbis  r  on  soluni 
humani  corporis  adltuc  fragilis  «tque  morlalis  so- 
iuiionein  in  eieineiita  simplicia  ,  quortim  qualita  . 
lihus  in  se  '  invicem  coiivcnienlihus  coinponilur.. 


iidiaspirttuaiisKuhslaniia  perseipsampuniripolcst,  ^  verum  etiam  ex  ipsis  iierum  revocationem,  inque 
pianio  ntagis  illa,  qiiae  ad  iinagineni  Dei  facia  est.  spiiiiualcs  incornipiibilcsiitie  qualilaies  rediiiini 
Mag.  QtiiJ  cr^'0  dicermts  de  corpof e  ?  iNumqtiiQ  qiio-  sigiiiricat ,  lerretii  corporis  mutabilit.'tiein  conu- 
liain  coirumpilur,  puni.iiiv?  Disc.  Puuiri  iioii  dici-  plionis  vocabulo  appcllaiis.  Non  enim  propiere* 
is,  nisi  quod  suam  poenam  sentii,  ideoque  si  soIms      ist.'^  seni>ibilia  et  lemporaiia  spernnniur  ab  liis,  qui 


;:ti:ie  rvenstis  cst ,  (|uod  en  morlui*  cadaveriljns 
■  iiiir  inicUigi,  corriimpitnr  solummodo  corpus,  non 
iiiioiti  putiitur.  Nam  el  corpora  rernm  oinni  seiisu 
'aieiilium  ,   ut  sunl  ligna  el  lapiilo.s,  herhaniniqne 

niiitia,  corrttmpi  dicimtis,  non  auietn  puniri.  Sed 
i>i  Mnsus  exterior  non  soium  ad  animam  ,  voruin 


*  bono  oni.  A.     ^  A  polest.     *  Sic  C.F ;  k  iii  lioc  coHigere 
li^  n'ii«ra/tu);i.     ^  in  se  om.  A. 


spiiitnaiia  desideniiil  ei  aetcrtia,  qiiasi  inala  siut,  sed 
quia  instahilia  et  iniit:'.biiia  stinl,  lineiuqiic  transmn- 
laiionissiiae  in  ineliiis  expectaiii,  et  iii  compuraUone 
gt?ibil)um  InMnulabiliumqiie  niilliim  traitsmiitaiioiiis 
snao  fmein  in  nieruis  cxpeclantiiim  veluti  contenipii- 
hilia  peniliis<inc  de.serenda  ei  postpoiienda  judican- 

YARIAE  tECTiONES 

*  noH  aiiiem  puniri  om.  \. 


tAet.     «SicCF; 


939  40ANN5S  SCOTI  960 

ii>r,  Secundiis  veromotitis  non  iri  rcnim  mulauilium  A  oinnino  non  esse  in(elligf-ii(iac  snnl;  quod  antein 


transfusionibus  'fUra  naluram  versalur,  sed  in  pro- 
prurnm  volunlalum  pcrUirb;Uionil)iJS.  quae  exlr.i 
nnturam  sunl.  qnoniam.  quae  ex.  Deo  non  subsislwiit, 
corruptiones,  quae  vere  dtcendae  sunl  perversae 
volunlalis  vilia,  consideral.  Proinde  liujiis  mniidi 
corpora  non  corrunipi,  sed  in  seipsa  naturali  malu 
ac  varioiaie  iransfundi  exislimanda  suni,  ac  per  lioc 
neque  puniri.  Naiuiales  siquidem  passiones  poetia- 
rum  vocabuio  juMa  reium  propiieiaiem  '  nuilo 
modo  appellandac  sunl.  Kl  si  qui.s  dixeril,  sensibi- 
lium  corporum  in  s^melipsis  iraiisfusioncs  per  ge- 
neraiioncm  el  solulioneni  propier  peccatum  hu- 
manac  naturae  fieri,  ac  per  lioc  veratiier  corruplio- 
nes  posse  vocari,  viileai  lolius  visibilis  creaiurae 


esi,  omnino  impunibilo  •  esse  necesse  esi,  dum  vlr 
(itte  sua,  qiiod  piinitur,  susiineAi    ei  piinin  sinat. 
Ac  pcr  hoc  verissime  de  divina  praedicaiur  jusiilia. 
quod  in  niilla  Creatura,  quam  fecU,  puniri  perniiltil, 
qiiod  fecil;  punit  auteni  qnod  non  fecil.  Disc.  Satis 
ct  copiose  de  iioc  neg(»iio  esi  acium.  Mag.  Saiis 
plaiie,   si  piirissime  ac  sine  ulb  cunoiaiione  perspi- 
cis  ila  esse,  el  non  aliler.  Disc.  Clare  perspicio 
omniquecaligine  remoia  iiiielligo.univcrsilaiem  crca- 
tiirae  a  Oeo  coiidiiae  impiinibilcm  esse,  omnique  cor- 
rnptionc  absohitam.  Mag.  Redeamus  ergo  ad  propo- 
siium,  hoc  esl,  ad  redilum  universiiaiis  condiiae  in 
suas  caus;is. 
36.   Disc.  Prius   considerandnm  ,  arbiiror,  qna 


ordinein  el  piilcbritudinem  non  nisi  in  vicissiludini-  B  raiione  aeterna  erunl  supplicia,  qiiando  nulla  malilia 


bns  rerum  per  loca  el  lempora  cotistari", iilasquc  vicis- 
silndines  ac  varicUues  i:on  aliunde  nisi  divina  prn-' 
videnlia  el  administralionc  causas  ducere,  el  plus 
.•»d  bumanae  naturae  erudiiioncm,  el  ad  Crealorem 
suum  revocalionem  fac.as  fuisse,  quam  ad  peccati 
nllionem.  Eo  cnim  modo  spirilualis  medicinae  ima- 
giuem  suam  Deus  voluit  el  in  seipsam  el  ad  se- 
ipsum  *  revocare,  «l  rerum  mutabiHum  laedio 
faiigala  ei  exercilaia,  iinniHlabilium  aetcrnorinn- 
que  siabilitaicm  conlemplari  desideraret,  ardcn- 
lerqiie  vereruni  incommutabiles  spccies  appeio- 
rei,  in  quarum  absque  uUa  varieialepulchriiudine 
quiescerei.  Hinc  coniicitur,  quod  ciiani  in  superio- 
ribns   praesentis   dispulaiionis   pluriniis    locis  esl 


erit  ">,  nc  sil  bonita!i  coaelerna,  el  omnis  impieias, 
ne  sil  divino  culiui  coaeterna,  peribfl,  et  omnis  ne- 
quilia,  ne  sil  divinis  tegibus  infesla,  de  nalura  rerum  1 
abolebiiur,  et,  quod  vera  exigi!  raiio,  deficienie  ma- 
lilia  nullus  erit  malns;  nialus  eniin  maiitia  nialusl 
est.  Peieunie  impietaie  luillus  inipius  remanebil; 
oi°nnis  enim  impiiis  inipielaic  imi^iiis  esl :  ai^oliia 
iniquitale  quis  iniqiius  rciinqucliir?  Maliliam  aulcm 
ci  impictalem  et  iniqniiaiem  periluras  esse  nemo 
sapienlium  dubilal,  considcrans,  maliiiam  noii  posse 
fieri,   nisi  ubi  invenil,  cui  norcat.  lu  fuluro  auiciB,! 
quando    omnia  in  omnibus   Deus  erit ,    et  omni! 
creatura  •  liberabitur  a  scrviiute,  cui  maliiia  ii»-| 
cebil?  NuIIi.  Impielas  qnoque '  eadem  ralione,  quoc 


coiiclnsum  alque  delinitum,   niillam  aliam  sedem  C^erilnra   sit,  inlelligilur.  Quomodo   enim  iHqtieUi! 


rorruplionibus  poenisque  posse  repcriri,  praeter 
raiionabilis  el  intelleclualis  creaiurae  pcrversos 
illicitosqtic  propriae  voluntalis  raolus,  qui  nec  ex 
Deo,  ncc  cx  nalura  condita  occasinnes  accipiunl, 
incausales  enim  snnt ,  quonlam  per  scipsos  dum 
qiiaerunlur,  nibil  alitid  in  eis  iiiveniiur  praeler 
liciiae  el  naturalis  volunlalis  privalionem  alque 
defecium.  Mag.  Omne  itaqne,  quod  corrumjM  non 
poiesi  ',  puniri  posse  ralio  non  sinit;  omnc  autem, 
qiiod  ex  nna  omnium  causa  faoium  est,  incorrup- 
libile  esse  necesse  esi.  Omne  igiiur,  quod  ex 
una  omniiim  causa  fatlum  esl,  poenas  pati  impos- 
sibile  est.  Porro  si  impiortim  supplieia  fulura  esse 
divina   lestatur  aucloritas,   quae  nulio   niodo  fallil 


cril  et  impius,  qnaiido  falsorum  deorum  ciillus  om- 
nin©exiinguetur,  el  unus  Deus  ab  omnibus  eieciisol 
reproiiis  in  omiiihus  cognoscetur?  Iniquilas  quomudii 
manebii  **,  qtiando  nemo  lcgcs  divinas  praevaricar 
poterit?  El  hoc  aperlissiaic  divina  declarai  Scri 
plura,  quae  dicit :  Dejiaanl  peccalores  a  lerra,  t\ 
iniqui,  ila  ut  non  sint.  fson  cnim  substanliam  iilol 
rum,  sed  pcccalum  el  iniquitatem  defectura  essj 
credendum    esl  :  et  qnod    beaius  Hieronymusi 
exposilione    E/echiei    ab    Isaia   piopbeia    dc   g< 
nerali  JotJus    humanae    naiurac    purgaiione   "  il 
figura  Jertisalem  introduxit :  SaHc(i^f«6o,  itiquil* 
fiam  in  igne  ardenle,  el  deverabit  sicul  foejium  m«fJ 
riem.  Quoniam  in  ipso  loco  diipliciicr  materiem  ii 


vcl  falliiur,  seijiiiuir,  nt  in  aliquo,  quod  ex  Deo  fa-  *^  ieliigimus;auienim  maieries  informis.qnaedenilu' 


ctum  est,  ideoque  '  non  abnsivc  dicilur  essc,  ct  pr«- 
babiiiier  concludiliir  impassibile,  corruptioncs  [me- 
nasque  aique  supplicia  consliiuas,  et  ad  id,  de  quo 
hnesilare  videliaris,  inlrepidus  redeas,  cl  incunclan- 
ler  dicas,  solummodo  posse  puniri,  qiiod  non  est,  in 
c'o,  qiiod  esi,  hoc  esi  perversam  volantaiem,  qnae 
peniios  snbstaniinli!;  noii  csi,  in  pbaniasiis  rerum 
sensibilium,  quac  vidclicel  *  pbantasiae,  quoniani 
de  naluralibiis  formis  in  "memoria  exprimtmiur,  non 

VAftlAE  LlXilONES. 

'  A  proprictatcm  rfntm 
Sic  CF;  A  impiisiiibilc. 
purgatiouetotius  humanne  natnrae.     "  in<iuit  om.  A      ''  in  om.  A. 


lacia  e.-il,  ei  es  qua  diversilale  formarum  sibi  »1 
jnncta  hujus  mundi  sensibilis  componiiur  struclttrl 
sigtiificaliir,  quae  videlicet  materia  sicni  foeniimaj 
debit,  qiiando  saiKtilicabilnr,  id  esl,  pnrgabinir  hi 
ipsa  naiura  ad  iraaginein  Dei   facla,  ii.i  lU  nil  iik 
maleriale,  vel  lemporale,  vol  terrenum,  vel  vislt 
vcl    iransiiorinm   niiUabileve    remaneat,   q!ionia| 
oiiinino    in    spirilnalein    vcrtcinr  siabiruateiii 
unilormiiaiem  ;  aui  ciincloruin  vilioium  ci  malei| 


»  Sic  CF;  A  ad  «cf/JSfltm.     '  A  poise.      *A  ideo   (-f|ne  om.l    »  nVr /«;  c;  om.  1 
'Sic  CF;  A  impasiiibilc.    '  A  erit  ntatitin.     '  crealura  om.  A.     »  .\  Impicias  auti-tu.     '•  A  rciiu^nthit.    "j 


961  DE  DIVISIOM:  NATUnAE.   -    LIIil-I\  QUlfSTUS.  962 

cioniiii  oicasioiies,  l»oc  ea  maliiuiin  ,  iuipiiMaifini,  A  csl,  ac  pcr  hoc  cl  falsiias :  qiiis  pliaiUitsiam  rerilati 
iiii<)uii:aein  ujalcriae  voe:ii)iila  |)rophel;i  voiiiit  '  in-  csse  fonlranaia  i.egaiit?  Al  si  (jhaniasia  reruiiiie:u- 
simiarc,  aul  ulniin.iiic  *.  ()'»<>ino.!o  ei-o  ijupplici;:  poraruJiii  siipi.iiciis  dislriljiiiliir  aelertiis,  prolecJo 
ciuiil,  (i>ian«io  iiil  iligiiu:;:  sopplicii.  iii  ii;iliira  ivnim  aeu-riiae  iMunl  pliaiilasiao,  perpeluoiinc  opponenlur 
rel;iiqutt;ii?  .Mag.  Iii  .si;pHiioiil)U^  sutlicioiiioi  <!o  liis  Ycrilali.  M.\.;.  .Non  iiiiniei-ilo  lalis  c.ilijro  lihi  occui- 
csl  acliiiii  *,  el  aJ   piifi.in,  ui  arl.ilror,   ilofiiiituiu.      leiel,   si   prius  clari.<siiiio  ipsius  vcriialis,  *]«  ipia 


l.lcoipie  nuncbrevilcr,  .juoiii;iiii  o.vigis,  Cilligoiiiium. 
Siquiileiu  inler  iios  subir.nla  omiii  coiilrovcrsia  con- 
scdcrai '',  oinnein  nciliilam  malosque,  omiiem  im- 
pi.lalciu  impiosqiio,  onuieiii  iniquiiaiem  iuiipiosqne, 
juslissiina  flivini  jiuJi(  ii  sciilontia,  iic  naturarinn  iii- 
lej^riiali   semptii-  impedianl,  viiuti   /iiiasdain  sordcs 


qiiaeslio  <'sl,  radio  iliiitiiinalus,  ad  piiriiin  iliuiio- 
s(;eres,  id  in.Mim  esse  ,  alisqiie  ulla  diifeienli:i, 
falsiim '*  cl  pli.inlai^iam,  it;i  iil  oiiinis  pli:'<n[a5ia  ;^ii 
M>:\,  el  (iiniic  i'als:im  pUanlasia.  NmiC  adtem  (luo- 
niain  magii;i  liiflcreiilia  est  iuter  f;il,-u!n  ci  plianla- 
siam,  relinqniiiir,  ui  illml,  quod  jnopiie  fliciiur  ial- 


puiit^iiidas  pcnilnsquo  .!c  nalura  reium  adimcndas  sum,  soliimmoJ.o  cppoualur  vpiil:ili  ,  pi^:iiilasiam 
al).)iei'i :  ct  hoc  nmt  sohiin  aiicloiil:tte  saiulorum  Pa-  veiu  '=  vciitali  iiuii  cs^c  ionlra:i:im.  l»;^c.  i:x])oiie, 
irom  diviiuerpic  Sciipluiac,  vcrmii  cllam  icclo  la-  «pjaeso,  qu;ic  oil  iila  difliMviilia,  qiiac  i;ilsiim  segrc- 
liocinalionis  invesiigalionibus  est  fiimalum  ;  vanas  l\  gal  a   phanlasia.    M.\g.  Suis  uelinili«;nilHls  disccf- 


auiiMU  cogTationos  hoininum  iii  iaisis  rc:iim  lcinpo- 
ralium  phaniasiis  in  coruin  animabits,  qiii  solum- 
modo  inlegrilalem  nalurae  lecopliai  siiiil,  noii  aii- 
iiM;i  iii  gloriisiu  immtiliiliuntur,  soiiipCM'  manstiias, 
biiaquc  pociiiiciilia  de  rebiis,  quas  iii  hac  viia  illT 
citc  aiqiie  inorilinalc  concupivcraiil,  vchili  qiiadam 
incvtiiiguibili  llamma  arsuras.  Prnindc,  ut  mrhi  vi- 
detur  ,  aiii!)iguum  posuerc  '  c.vemplum,  ipvii  riitio- 
iiahiicm  lutluram  ei  scmpcr  manstiram,  ct  biipplicio- 
riiiii  Uammis  sempcr  arsuram  doccrc  volonics  asbc- 


nuulur.  iist  ei:iiii  lalsum,  (piod  appeiiLcdsc,  ipiod 
iioii  csl;  :»Iiter  eniiii  vull  so  videri  (iuam  esi,  quia 
iion  ila  est  ipsa  ros,  dc  (pia  praciiicaiiir,  iji;o;i:odo 
de  ea  piaedicatur.  In  quo  geoerc  quaedam  lahujii- 
riim  sunl  '*  cousiitutac,  ul  volaliis  Daedall,  quao  fa- 
bula  nec  vera  esi,  ucc  verl  siiiulis,  sed  falsa  omnino 
opinio,  quac  lallil  in.-.ipicnles.  Nunquam  enim  Dac- 
dalus  volavil,  navig:is>e  aiitcm  (le  Creta  in  Ivjbocam 
ferlur  '*.  Ideoque  lalsum  dicilur,  quia  fallil  cl  U.-'ci- 
pil  judiciuit»  eoruin,  qui  falluntur,  falsa  pro  vcris 


seiiipci  absnue  uilo  dcirimciito  jiermanebiinl,  veriim 
eliaui  in  liis.  (|iti  (>iirgali  ct  Naiit  lilicati  ullra  omiiia 
w^itmalii»  bona  (icilicatioiicm  incipiciil  ,  a^icinac 
l.ealiHidiiiis  gioiia  ',    vcluli    iii  cxliiiguiijili  diviiiae 


sium  lapidem  bCmper  manere  senq)crqiic  ardere  approhanles;  qiiod  esl  proprium  erroris.  Ei  hoc 
•lieuul,  ita  ui  el  substaniia  cjtis,  el  qiian-kitas,  el  esi,  quod  vere  iliciiur  ialsum,  quamvis  saepe  in  dia- 
qualiias  nullo  modo  minuatur  vcl  corrumpaiur,  diim  leclicis  propositionilius  negaliones  Talsi  iiomine  vo- 
iiamina  in  ea  nou  cxlinguitsir.  llac  eiilm  siiiiiliHiJi-  citeniur,  saepeqiieallirmaliones  r  negalionesquidem, 
iic  iioi)  «  irratioiiabiliiis  '  uli  |)ossrnl  ad  suafionduin,  C  ul  omnis  homo  aniiiial  iion  esl  falsum  esl ;  alkrma- 
quod  noii  stiltmi  iiatiiialiabona  raiionabilis  nalune  «      lio»<-'S  aulem,  ni  Oiiinis  hoino  jiistus  esl  falsuin  est. 

Phantasia  vcroosl  imago  qi'.acdam  el  appariiio  de  vi- 
sibili  vel  invisihili  specie  mcmoriae  iuipie-J.su.  botii 
ciiirn  nulla  ivs  corjioroa  vel  incorpoica  j.er  se- 
ipsain  mortalibus  aiiiiuc  sensibiis  conspicca  sil, 
graliae  namma  luliebiuil,  ita  ut  in  els  ei  ii.atnaUs  nalura  rcrum  coiisliliiit,  ul  in  sensu  exlerlori  sci.- 
pulchritudo  iiei-iioliso  maneal,  el  dciricaliouis  clari-  sii)iliuns  renim  iinagiiies,  in  inleriori  vcro  iiiiclii- 
Lis  siipc!'  omnia  chiceat.  Discernis  iliiquo,  ut  opi-  gibilium  exprii.Kiiilur ;  ac  dcinde  vehili  cx  diiO- 
iiof,  inter  ca,  cuae  peiiiius  peiihunl,  cl  ea,  qiiae  bus  fonlibus,  sensibilii.us  dico  et  iiiti.TIij;ibilibi!S, 
aclernis  aitribuuniur  siippliciis.  Djsc.  Disceriio;  duo  quaedain  ilumina  in  nicmoriam  conlliiuni , 
video  eiiim,  qiiod  vitia  viiiorumqiic  ocoasiones  de  et  uiiiim  qnidem  fliimen  ex  iiilcriorilus  pcr  sen- 
uatiira  icrum  peniius  dolebuiiliir,  iihaiilasiae  auJem  sutn  corporeum  ,  aliorum  vero  supcrioribus  por 
reruin  tcmpoialium,  qiiibus  iin|ierrcclae  animae  in  eiim  sensuni,  (pii  solius  '•  aniinaeesl,  niealuiii  liahil. 
carne  constilulae  soduounlur,  aelcrnis  sujipliciorum  1:T  omne,  quod  ox  his  nicmoriae  iiifigilur,  ph:;iilasia 
ardorihiisattributae  manebunl,  ul  in  eis  piav.ie  tor- D  P''opiie  iiomiiialiir,  hoc  cst  apparitio,  ut  siiperius 
quoautur  ciipidil:ites  pravorum.  Scd  adiiiic  non  diximus.  Siquidem  phantasia  e.\  vcrbo  gracco,  quod 
parva  niihi  ohslal  quaoslio.  Si  boiiiiali  ct  heatitudiiii  esl  ^aivw,  cujus  iiiierpretatio  esl  appareo,  ciymoio- 
cctcrisque  divinis  virJuiibus,  quac  de  Doo  piacrii-  giam  ducit.  Qiia  igitiir  ralione  jihitntasia  veritali 
caiilur,  nil  erit  coaelermim,  ctsr  vcrii;Ui  aiiqjiod  '**  opponcreltir  ",  cuni  cl  ipsa  vcrilas  jier  seipsam  in- 
co:telernum  opponiiur,  hoc  csl,  ral.suni  ei  f.;iii:as?  tXMi.spiciia  ia  suis  phanlasiis,  qiias  vocant  thcopha- 
lU  enim,  ni  /allor,  [siculj  "  voriiiUi  (qvponiiur  falsi-  nias,  (jiiacrenlibus  se  occurrit  et  iiicflaliili  modo 
las,  ita  vero  f.ilsiim.  Si  ijriuir  omiiis  }>hanias:a  falsa      numifcslai  '*?  l'A  dum  oiniiis   phaiiiasia  qn:wd:;m 


'  volnil  om.  A 
nuf(  itiiiii  vidciilur  cou 


YAKIAK  LECTTOM-S 

*  aut  larumqii,;  o\x\.  A.      »  \  aclum  cw.      '*  Sic  CJ'"  ;  .\  coiHiidvnUuni.     »  A  l'roiudi 
ivenienf.  posnihie  ONOmpIuu!.      *  non  osn.  A.     ^  A  ruiionr.kilius.    "  .\  crcdKnur.    •  A 


.4  \)Oii 
an  eiiiitt 


glinium.  '•  A  (j/if/u/(/.  '^  Sio  (T-' ;  s,'i.'«f  o;:).  A.  ^*  iinu.ir.iniieniin  iJ.iediiln.-i — ,ei'/.'i!'.ijii:if  iiilV:<  lcgis 
iori)  iiilcr  voibi  dijfcrinlia  c\  [atsntii  inseruit.  "  veroi>:'.>.  A.  '*  Sio  (i- ;  A  .■:<//.•.  '»  A  SutiLjva, 
Lhiaialu-i  —  feriur  .\  >i.pia  insernit.     "  A  souis.      '•  Sic  CF;  A  o].ipoiielur.     •■>"  Sic  CF ;  A  manileslaiur. 

Patrih.  CXXn.  31 


«63  JOANNIS  SCOTI  9C4 

iiaiuraiium  leniin  siinililudo  sil  anioiac  iuiijressa,  A  tcr  venim  ct  YCritaiem  ,  in  quaritum  unicuKjue 
cur,  qiiO(i  ex  naiiira  proceiil,  vcrilaii  coairarium  eJecioruin juxia  donalioiiissuac  aUii-.iditscin  cojiieiij' 
iiidicarclur,  Cinii  niiila  nalura  veritaii  conlrarieiaiis  plari  caiii  |icr;nilleiur.  Quanivis  eiiiin  mn  codcni 
raiioiw:  obsislal:' El  Iioc  aijproiial  vera  ralio,  qnae  niotlo,  sed  niiiiliidkins  in  infiiiiitim  civinanim  vj- 
(iniiiisniic  aslruil,  iMiliam  plianiasluin  c!e  co,  qii(»d  sioti.im  abceiiiionibus  ct  desrcnsioiiilius  ct  *  justiit  cl 
iiiiia  nalurarum  iiHinerum  non  coiuincl;ir,  p*)S.-ic  in  iujuslis  *"  app.irebil,  omnilius  lam^ii  npparebh  , 
seii.silius  beii  mcmoria  •'xpriml.  Omnc  qnippf,  t|U«.I  qu;iiulo  iu  omiiiiiiis  iiijiislis,  sola  iiijiisruia  punil;»  cl 
oiniilno  CiiTct  snb.stanlia  el  fornia  et  quiiliini',  i:;illa      inlP!'c:!i]»ifi,  ipsa  purga*ia  et  inlcmerata  reliiiquliur 


poicst  Imaginari  siiniliuidliic  scil  app:.ritio;iO,  ac  piV 
hoc  imllii  piiaiilasia.  SiquiiJcm  phajiJasiae,  quae  de 
i':\ii\i>  n<-iisqiie  corporilius  iinmundoriini  sjiirii!i;:m  iii 
scii.^ilius  lioiniiiiim,  quos  dchidunt,  eiTigii.niui-,  um- 
*>i'.,e  proprie  appellan.lae  siint,  non  auiem  pli.itita- 
.viuc.  Disc.  Piianlasja  igitur  a!iq:io.i  bo.iiuu  cst , 
'pioiiiam   naluraliiiin    rcrui^  Ima^Iiialio   ost.   .Mag. 


naiiiru,  iii  ipsos  gra  lus,  de  quibiis  peccaiido  cor> 
luciai,  icversnra.  Dc  quo  redituquod  resuit,  djscu- 
liindi  tciiqius  4ist.  Disc.  Teinpus  plane.  Prius  lnmcu 
noscerc  v.  lim,  quojiiain  ine  valde  pcrlnrbal,  qno- 
ino.io  nnivcrsltas  naiuiarum  oir.uiuni,  si  in  Deuin 
rcveisura  cst,  ulla  sii|ipllcia  inira  se  continrri  pa- 
liclur.  Non  enini  supplicium  in  Dco  essc  crediMIti 


liiiul  negare  non  possum  :  omne  siqMidem,  quod  ex  li  est.  Mac.  Dic  quacso,  nuni  omnc,  quod  infcrni  et 


ii:atinilib(is  causis  oritur,  bonum  esse  iif^n  di'iic];u- 
;;ir.  Disc.  Puuiri  ergo  bonum  pos.se  cogeris  faJeri. 
i)i!cisti  enim,  rcrum  temporaiitiin  phantasiiis  stippli- 
ciis  :.ielcrnis  esse  '  distribuendas.  Mag.  jSujlatenus. 
Moiienini  dixi,ipsas  pliauiaslassuppliciis  lorq*iend:;s, 
sed  in  Ipsis  i!TariO!i;ibii<.'s  muias  pcrvcrsarum  voliin- 


suppiiiiornm  nomiac  vociiatur,  esl  an  iion  cst? 
Disc.  Coarlor  nndique.  Si  enim  dixero  csl,  con- 
fcstiin  *'  diclurus  eris,  quid  niirum  tibi  videtur,  .st, 
qnod  cst,  iii  cum,  a  qiio  sunl  omnia  ,  inter  cctei;i, 
qiuic  siiiit,  reV(.Ts:iruiii  sit?  Sin  aulcm  dixcro,  ncn 
cst,  iCbpoiiileMs,  ciir  computaslnter  omnia,  quac  iti 


latnmsuppllciis  actcrnissubigendos.  Considcra>imus     Dcum  rcvcrsnra  sunt,  id,  quod  non  esl?  El  iienmi 

enim.quodiion  csl,  iioii  posse  puniri,  uisi  in  aliquo  si  dcdoro,  omne,  qtiod  inferni  nomine  signWicatur, 

boiio,  tjuod  csl.  DiSG.  Recordaris,  ul  opiiior,  supra-  extra  uaiversltatean   esse,  absqne  niora  concladar, 

dictae  raliociiiairoiiis  luae,  qiia  incuiicianter  con-  omni  lalione  desertiss,  invitusque  eogar  faterl,  noji 

iliiSisti,  phaniasiiis  rcrum  teiiipoialiiun  animabtts  esse  niiruiu,  qiiod  iiilra  ca,  quae  sunt  in  Dco,  noii 

i!irix.ns,  sive  in  hac  viia,  sive  postmodiiiii  iii  alicra,  csl,  Iiilr;i  Ipsun;  qiioque  Deum  non  essc;  ci  deridc- 

oinuiiionihilesse;  idcoque*  in  eis  pervcrsae  volun-  Lit  mo    iv.iio,   (iu;ic  iuciirctanfer  piaedical,   c.xtra 

tiitcs  piiniuntur,  q.ionium,  cum  compreliCiitil  nos-;;  Deiiju  cl  uiiivvrsiliilcm  ali  eo  coiiiiiliMii  nihii  rcclc  ''* 
in  aliqiio  piiiai;t;u\   fiigiuui  se  compielienuerc  (u-  C  cogiiaii  v;:l  intelligi  posse.  Onme  enim,  qiiod  c.st  ct 

piciites,   et  cvancscuiit.  AUg.  Uetonlor;   ncc  inc  qu..;.|  noii  csi,  Creatoro  anibilur  ei  Cicalura.  !ri 

pi.cnilct  talla  dlxisse,  quonium  pliantaslas  subsiaij'  auicm  dixero,  intra,  coactus  latcbor,  non  sohim  ea. 


liale  lionuin  non  omup.io  ^  dixi,  sub.Skaiiiialibus 
autcm  jjonis  '*  adh;serere,  el  c:v  eis  nascl  indubiliii;- 
lcr  probavl.  El  sivc  lit  cis  iii.piorum  sujiplicia,  sivc 
j;jisloruju  liraemia  diiporienJnr,  ubique  tamen  boiiits 
csse  non  dubilavl  asserci'e,  quoniam  ol  licatoinm 
feliclt;»s,  quae  i»  coiilemplatione  veritatis  coiisiitui- 
liir,  ii»  piianiasiis,  quas  propier  diOcrciiliani  ^  alia- 
1'uiii  p!iuiitasia;u:n  theoh^gi  iheopliaiiias  uppcilaat, 
adi!iiiiistral>ilur.  Ipse  Dcus  •  enim  per  seipnim  .scm- 
per  invisibilis  est  ct  erit,  qui  soIhs  habel  iitiinorluli- 
talem ,   et  lucem   lutbital    iuaccessibilem.   De  eo  "^ 


qiiae  su:ii,  veruin  ciiam,  quae  non  suat,  inira  ler- 
minos  (iiviuac  boiiitat's  ct  jijsliliae  et  provide:;- 
liao  ct  jiidicli  coiiiincri.  ISou  eiiim  soluiiimo.io 
ea,  (iuacsiint,  vcriini  etiani  ea ,  riiiae  i:on  siiiii, 
sivc  per  snpcie\cclb;ntiam  ullra  onmem  intt.lle- 
Clu:n,  slvc  pcr  prlvationem  eoruin,  qnac  snnt,  itif:a 
onini.'!,  qnae  inietliguntur  essc,  divina  virtule  credi- 
nius  et  iiitfili^inius  adminiatrarl,  e.xtra  quam  omne, 
qnod  est  et  quod  noii  est,  egredi  iion  potcsl.  Naiii 
oinnia,  quae  e.vtra  beatorum  oriiinem  (>.xpeUiiiitur, 
e.vtia  divinas  lcges,  inlra  qttas  "  omiila  **  conlincn- 


auiem,  qiiod  lalsum  ct  falsitas  non  p<np<luo  ei  »      mr,  ovadere  non  possunt,  cl  qui-.e  a  superioribus 
^croctvcruaiiopponcntur,  nccoaeteniasini,  uiiihis^or.linibiis    cadunt,   In  infeiiores  ordines  decidere. 


s:i|>iens  diibitarc  deliet.  Quis  enim  futuiae  vi;ae 
stutum  reclis  raliocinalioiiibus  iiiqiiireiij  Ji.<vO:  ii . 
fiilaiiatem  esse  luluram,  quando  vcritas  In  om:.ibi;s 
apparcbil,  et  omnc  falssim  noii  soluiii  de  n;iiura 
rcriiin,  voiiim  eti;>m  de  judicio  totius  ralioiiabilis  cl 
iutcllcciualis  crcauirae  auferetur;  ubi  ne»io  fidiii,  ot 
failitur  ncmo,  dum  natura  rerum  in  snas  caus.ts 
revertctnr;  Iit  qnibus  nil  aliud  consiJcrabiliir  prae- 


inqiie  eis  liclineri  coguntiir.  Oinnis  auicm  '*  ordo, 
sive  suinmus  sursuin  vcr.sns,  sive  exiicmus  deorsiini 
versus,  sivc  medius,  cl  a  Deo  est  constitiitus,  et  intra 
eum  cusioditur,  extra  qiiein  nihii  t-st,  et  intra  quem 
omup,  quod  est,  ct  omne,  quo;l  non  esl,  mirahili  cl 
iiicir.ii.iii  iuodo  compichenditiir.  Sive  crjio  di.vcro 
infenitim  c.-^se,  quod  Siriptura  diviiia  lesialiir  '*, 
sivc  ncgiivoro  iu  nalura  reriim  cs.>e  ",  iicg;trc  noii 


VA.fli.Ai:  LECTIO.NES. 
*  .'^icCF;  A  no:i  csse  omnino.      '•  Sic  CV;  A  boiinm.      "  Sic  CF;   A  rf'/fi?- f  I 


'  exse  om.  CF.     •  A  iden 
reiilini.     •  Lteus  om.  CF.      ■  A  Uivo  imio:ii.     *  W  cni.  A.     '  cl  oni.  A.     '*  Sic  CF;  k  impiis.     "  Sic  CF; 
A  coufchlim  luin  (jiclurus  cri».     '«  rcci,'  o  i.   A.      '^  A  i;;  V/n.'/-,-.»      '■  uihni.i   om.  A.      '•  A  enim.     '•  A 
Iv^Uiiur  dnvtn,    '^  Si«  CF  :  a    ii*;m  essc 


ggU  t)E  DlYlSIOiNE  NATURAE.  -  LIBEK  QClNTUS.  96^6 

|>oieiH),  inlra  ca,  quae  in  Doum  reversura  suM,  con-  A  scnsum  aculissiniis  raiionabilis  aniini  obiuUbus  vc- 


lineii,  ipsoinie,  qui  oinnia  ainbil,  anijjiri,  ei  extra 
queiu  nihil  poiesl  vel  cogiiari,  vel  cn'di ,  vel  inlol- 
li(,'i,  piae.stMlim  duui  iiiconcusse  inlelligo,  lencbras 
iuira  litccin  '  coiilincri,  silenliuni  inlra  sonituiu, 
umbrani  inira  ooipii?,  <;e»eraque  similia,  quae  <  au- 


luli  snpra  rerum  naluram  consideranlur,  cl  1111111 
inter  ea,  quae  non  sunt,  compntaninr,  liis,  quac 
sunl,  lioncslissimam  praeslant  et  adininislranl  c«n- 
cordiam  :  sive  iDielligal  qui  sonis  auscultat,  quid  in 
iis  dulcedinem  el  piilcliritndinem  efficial,  sive,  non 


sas  suns  in  bis,  quibus  e  conliario  iTSpondpiil,  con-      intelligat,    iiiest   tamen    omndius  inlenor  sensus. 


stiliiuni.  Sive  cniin  ;.bseiili4  rcru.m  sini,  sivc  <!c- 
iocliibel  privaiiones,  sive  opposiia  alque  conirijiia, 
ab^qiio  bis,  qiiorum  absenii.ie,  defeclus.  privuiio- 
nes,  oppositioiies  *,  conirarieuites  stinl,  nullo  inorio 
csse  iniciligi  possunl.  Esse  autem  dico  ea  raiionc, 
qu;i  non  soium  subsiantialia  et  naluralia,  \en\va 
eiiam,  qiiae  eis  ex  adversa  pailc  respondent,  esso 
diiiiiilur.  >iilli!m  nr.niqiic  vilium  esl,  qr.od  non  cx 


quem  rala  rerum  oollalio  *  convenicnsque  adunaUo 
noii  lalet.  Qnis  enini  scnarii  nnineri  virltilem,  qni 
loiius  barmoiiiae  inleiligitur  fnnJaincntum ;  quis 
collaliones  ipsius  cum  suis  sesquialteiis,  sesquiier- 
liis,  dupiis  quoque  *'  inlra  naluras  rernin  polesl  to- 
giios.ere,  duni  reruin  omniura  visibilium  el  invibi- 
Lilium  universitas  in  eo  vehili  in  quodam  principali 
exemplo  ccnsiilula  sil?Quid  eigo  iiiirum,  si  ex  his. 


posiliono  viriulis,cui  ex  dianictro  resisiore  coa.aur,  B  quae  suiil  subsianlialiler,  el  naluralibus  accidenii- 


coiiiinetur.  Mac.  Lactor  valde,  quando  relia,  ipiae 
in  ipse  tetendisti,  luae  conlemplalionis  viribus 
illyesMS,  niilloqiic  jnodo  ^  dctentus  evasisti.  Kt  jam, 
ni  fjllor,"  iiiielliijis,  non  solum  omne,  quoJ  ab  uno 
Deo  creaium  esl,  vcrum  etiam  omne,  quod  irraiio- 
naliilis  inolus  rallonabilis  et  lnielIt'Cli:alis  cieaiurae 
siipc-nnachinalus  est,  et  niiiic  inlra  ordinein  *  divi- 
uae  providoiuiae  conlint.ri,  ei  tiinc  posl  nniversalis 
cre-Uiirao  in  siias  cansas  reditum  inquc  ipsum 
Dcum  ordinnndum  fore,  quando  totiiis  universilatis 
rOiidiiiir  pleiiissima  iieiricioUir  pulcljriludo.  Neque 
lioc  rnirum,  dum  null-i  iialura  aliam  naturam  pimi- 
re,  nuiluiii  viiiiiin  >irlii(c::i,  qua  conlinelur,  possit 
coii !iin|icre  ;  ci  r.cii  sohim  hoc,  sod  ex  his  omnibus 


bus,  et  e:;  his,  quae  non  sunl,  sive  per  excellciitian!, 
sive  per  deleciuni  et  priYalionom,  loiius  crealurac 
harmonia  coinponalur,  dum  k)  omnibus,  quae  sunt 
el  quae  non  sunt,  nulia  maliiia  vel  mahim,  quod  bo- 
uiiali  omnium.nulla  turpiludo  vol  defonniias,  quac 
piikhriiu.iini  et  formosiiati  in  causas  suas  condilo- 
remquesuutn  reversurae  resistat ",  omiiiuo  non  retiu- 
nebit,  Ac  per  hoc  nou  me  movei,dum  audio,  ex  sup- 
piiciis  nialarum  vdunlatum  et  praeniiis  bonaruni 
piilcherriniam  harnioniam  futuram  csse,  qiioniam  sup- 
piicia  bona  sunl,  dum  sinl  jiista,  ei  pi'aeiiiia,duin.->iiit 
plusgratuiia,qua!ii  boiiismeritisreiribula,  quanduvi- 
deo  gravesacutosque  sonos,  eoruniquc  medios  quiiii- 
damsymphoniamiiilerseinvicem  in'*  proporiionibiis 


inUa  divinas  logos  ordinalis   •   omnium  pleniludo  C  el  proportionalitalihus  suiselDceie.  Elsi  qiiisad  hacc 


Mlurarum  ei  formositJis  complelilur,  oniniurn  visi- 
biliuiii  el  iiivi.sibilium  consona  iihsque  ulla  *  disso- 
nante  bainionia  modiilabitur.  Disc.  Non  fuileris. 
Natn  reiiii,  qsiae  tcienvii,  hoc  est  probleniala,  qiiue 
piopositi,  piopterea  a  iise  leiisa  sunt,  ne  dititius  in 
eis  caperer,  seJ  ab  eis  absolnlus  lihero  ineniis  con- 
luim  rhrp  porspiccrem  universae  naljuiae  adunatio- 
nem  ox  divcisis  sibique  opposilis  copulari  ^,  mu- 
sicts  ralionibus  admonilus,  in  quibus  conspicor,  nil 
aiiud  aiiimo  placere  pulchritudinomqtie  efticere,  nisi 
diver.->arum  voium  rationahilia  intervidla,  qiiae  inter 
se  invicoiii  coli.ila  mu^ici  iiioduhtminis  etriciiiiil  dul- 
cediuem.  Uhi  miiabilc  quiddam  daiur  inleliigi,  el 
soh>  ni<:iitis  conluilu  vix  coiiipreliensibile,  qiiod  iroii  * 


ohjecerit,  perversas  volunlaies  malorum  homijium 
et  angclorum,quib»s  debentur  suppii;iu,  miiIasosse> 
ac  per  hoc  in  reslauralione  acrediisi  naturaruiii  ina- 
luin-iemper  osse  reiiiansuruni,  supplici;'.q:ie  Vas^u- 
rum;  el  si  iia  est^  sequilur,  non  omniiio  pitlchri- 
ludinein  nalurarum  tnrpiludine  maliiiae  non  '^  iii- 
feciam  esse  futuram  .•  huic  respofiaebo  duce  Doo 
ac  vera  ralione,  primum  quidem  inlia  rorum  naiu- 
ram  vel  exlra  eam  nulhim  nialum  inveniri,  slciii 
Dionysius  Areopagita  in  libro  de  divinis  Nomiiiihiis 
muiiiplicibus  aslruil  lalionibus^quas  nunc  inlrodu- 
ccre  el  longum  el  supeifliutm  videlur;  deimle  pcr- 
versos  perversaruni  vohinialum  molus  nialos  iion 
osse,  sed  iilicilos.  Qiiod  cnim  cx  libtiro  ralionabilis 


KOiti  di>e:si,  vorhi    gralia,  fistiilarum   organi,   vel  "  creaturae  arbitrio  processit,  quis  maliim  esse  dixe- 

rit?  Si  enim  liberias  naiurae  rationabilis  ad  imagi- 
neru  Dei  conditae  a  Deo  dala  cst;  non  enini  imago 
Dei  ulUs  legii.us  dolineri  dehuit  c02o;a  :  nt;c.s:.a'io 
omne,  qiiod  cx  ipsa  liheriale  evcnit,  nialiim  Sfii  m;!- 
liiid  reclc  dici  noii  potes!,  ne  iu  aliquo  n»/ihiin  ct 
inalilia  condudatur.  Et  si  libera  vohiiiteS  r.iiion^- 
bili  el  iutclligihili  crealurae  non  idoo  tor.cc.^s:i  ^.t\, 
m  per  cani  peccaret,  sed  ut  por  cam  pulchro  ei  ra- 
liooabililer  Oondilori  suo  inscrvirot,  laiiien,  in  sui.s 


choriiariim  lyrae,  seu  foraminuiu  tibiae,  qui  qitod- 

(laiimiodo  sensibus  percepli,  in  niimero  reruin  esse 

vidoiiiur,  harmoiiicam  eiriciiiiil  suavilaiem,  se.i  pro- 

ii::itioiics  sonorum  ei  propo.-iionaliiates,  qoas,  sibi 

ivicem  collalas<   solius  animi  inierior  porcipit  el 

■ij-idicai  scnsus.  Quae  videlicel  propoitiones  ei  pi-o- 

i  oriionuhlales  vocum  seiisibiliun>  soiioriniitjue  ine- 

i.io  iliciiniur  csse,  quoniam  non  soluin  nil  ab  eis 

0,;  poreus  sensus  paiitur,  vcrum  ciiam  uiiraomnem 


VA1\IAE  LECTiaNES. 

'  A  mlvce.  '  A  el  opposilioaes.  '  -A  i.ulio  modoque.  *  CF  ir.lra  ordincx.  •  A  ord'inc.lnr.  '  C.V  abs- 
que  '.;lin.  '■  Sic  CF  ;  A  cimvi<u'i.  »  Pro  quod  mn  A  non  enim.  '  ?»ir  (.T  •  A  nHn:  '"  Sir  LV  ■  A  dupnnnie. 
"  Sic  (T  A  rei-mt      '*  :n  om.  A      "  Sic  i..V  ;  A  iwn  omnino  nnn. 


987 


JOANNIS  scoir 


968 


iivti  veJuii  capLiva   irraiioiiabilibus  molibus  ad  i!ii-  A  volentes,  inqiie  leiic/jris  se  abscanticre  appiienics 

«01!  qiiid '^  sii  liix,  el  quantiim  uiiJis  sii  »»,  valemes 
eain  pftrspicere  ignoninles,  sed  iii  iiifirmil.ue  oculo- 
niiu  siionuiicaiisaiu  fiigieuiii  c:  luuiiue  consliliieiilcs, 
Eodeiu  niodo  el  iuipii  in  suppiiciis  deieuli  cau^ain 
odiendae  veritalis  itupiciali  suae  rcpulaljuiil ,  s(>ra 
iriiifiliicr  ctuiipiincli  poeKilcuiia.  El  lioc  dalur  iuiel- 
iigi  c\  ipso  diviie  iu  iiirerno  's  poeiias  palieule,  qi.' 
eleviius  ocv.los  ntos,  dimi  essel  ia  lonncniii,  liu,. 
Abraliiim  aionfje,  ei  L'tznriim  iii  sittibus  cjun.  Vi;!it 
igitur  Al)r:iii;iiii  ot  Laznruin  in  gioria  divinae  <:oii- 
ieiiip!aiii)uis,  sel  ip>ius  «jloriae  dtlef  laiioniljus  pri- 
vatus  est,' seraque  poeuitcniia  coiupiii  ctus  pctiL 
Aijniliiiiu,  ut  niiltciel  ad  suos  fiaties,  qcos  iii  Lac 
vita  leliqiieial,  ne,  sicut  ipse  vixerat  '',  vivereii!. 


cila  atiraeia  sit,  nou  indc  nialuin  nascitur,  scd  ali- 
quod  corrigpnduin  dixiua  jusiiiia  ei  revocandum 
divina  niisericordia,  si  correciionibus  stiis  el  eiiieii- 
daiionibus  liberae  vohinialis  arbitriurn  fuerit  obe- 
diens ;  sin  vero  contuniax  superbiaque  ^  iiinalum 
in  siiis  perversis  motibus  porseverarc  voluerii ,  im- 
peius  ejui  iibidinosus  rcliiicl;ilur,  ne,  qiioi  iJiicile 
appeiii,  iippvcbeiidai.  Et  boc  est  loium,  om.o:!  uicitur 
Jibeiaoac*pervcrsaevobiniaussupplicium,bocesl,ab 
illicilis  siiis  moiii/us  probiberi,  ne  ad  fiiiem  suaeoii- 
piiiiiatis  possii  perveiiire.Hoc  auicnidico,  ne  bealis- 
sinii  BionysiiAieopagiiaeaitctorilali  rosislerevidear, 
qui  non  soiuni  in  aliqua  uatiiraseu  suiislaiUia,  verum 
etiam   in  nuliis  irrationabilibus  rationabilis  natiirae 


affeclibus  nialum  sinit  inveniri,  sen  aliqiia  ralione  3  cl  ul  loi  inenloniin  loca  deviiarei-.t.  Mag.  Non  te  ergo 


cciiccdi.  Nulluni  enini  rationabilis  creaiurae  viiium 
e^t ,  q:iod  nun  in  aliqua  irrationabili  bonum  sit, 
idcoqiie  qtiod  ubiqiie  probibituin  non  in^enitur,  sed 
in  i^iiquo,  in  eo,  in  quo  probibelur,  non  maluin,  sed 
iiliciiuai  vocari  oportel.  El  ul  de  bac  ralioue  patica 
intriiduc.iiiius  exempla,  supcrbia,  ul  ail  B.  Dioiiy- 
j^itis  Gregoriusque  Tlicologus,  in  equo  l)onuin  esi,  in 
lionuue  veroillicilum  alque^iiiconveniens.  Eerocitas 
in  Icoiie  Ijojuim  est,  el  sine  qua  leo  dici  non  polesl; 
niilis  enini  ieo  ieo*  nonesl,  perdiiaquaiilateniilurali : 
ipsa  auiem  fcrocilas  in  nalura  ralioitabiii  viiiuin  est 
ei  incoiicessiim.  Spnrcitia  porcorum  est  propriiim, 
in  iioniiuo  abeiium  :  el  siniilia,  qtiae  duin  iu  bestiis 
cousideranlur,  naluralia  bona  sunl,  iiv  homine  vero 


moveant  sttiltissima  ei  f.ilsissim;»  morlalium  cogitu-, 
tioinun  judici:i  inanesque   opinioncs,   qr.ibtis  bis, 
quac   sibi  maia  ei   lurpia    vidciUur,  boiiiiaiciu  e^ 
pulciiriiudinein  ei  aequitatcin  universitaiis  niinui 
corrunipi  exisiimanl,  ignorantcs,  qiiod  in  oninibus,' 
quae  inlra  uni\^rsilaiem  conipiebeiidunlur,  nulluin! 
nialiim,  vel  lurpe,  vel  injustuin   iuvcniiiir.    Neqiic 
enim  baec  suninia  bonitas  el  piilcbritudo  et  acquii:»^ 
sapienter  omnia  disponens  in  his,  qiiae  suntclquae  '» 
non  sunl ,  fieri  perinitlil,  iiec  unquam  pcrnnssurn 
est.  Et  si  quis  dixerit :  unde  igilur  liaec,  qu.\e  dicun- 
lur  niala  ei  inbonesta  el  iiijusta,'et  ubi?  Ctii  respon- 
dendum  :  non  aiiunde ,  neqiie  a^ibi,  nisi  ex  vanii^ui- 
bus^-ariilalum,  iuqiie  falsis  argiiinent.iiionibus,  quao 


1  *.  arigelo  vilia    contra  naliiram  pngisantia,   in  ^  fingunlesse,  quod  penitus  non  esi,  blaspbeinanies,  el 

putaiiles^mno,  qiiod  libidinosis  suis  afleciibus  obsiat, 
eosqiie  probibct  atqiie  refracn;'t,  nialtim  esse,  qiiia 
eis  iiocet.  Inde  esl,  quod  eiiam  "  divinae  providen- 
liac  adminislralionem  redarguunt,  dicciitcs,  inipelum 
liberae  voluniatis  in  aliqiio  impediri  vel  retrabi  vol 
extiiigui  maluni  esse,  ignoranles  boc  lotum  ad  di- 
vinae  boniiniis  piissimam  clenieniiam  periiiiere. 
Opliuii  tjnippe  soreiiissimiqiie  condiloris  esl,  bono, 
qtiod  fecit,  providcre,  ne  pereal,  iiique  suis  propriis 
nocivisquc  niotibns  evanescat.  lilud  quotpie  veluli 
nialum  in  omiiium  inisericordissiinum  ordinalorom 
rerundunt,  putiire  qtiod  fecil,  gariicntes,  al  boo 
inuitos  Detis  fccil,  iii  eos  punirci,  eo  modo  irae  suaiJ 


nullo  *  taiiien  maJa.  Quod  enim,  ut  diximus,  in 
lolo  !a;ili:m  non  esl,  ntaitim  iieri  in  p.srle  iion  po- 
li'si,  quamvis  videalur  esse  illicitum,  atipie  piirgan- 
duii!  scu  rcfracnanduin.  ISihil  ergo  icliiKpiitnr,  q;ioJ 
plciiiiiidinem  et  pulcbriiudincin  lolius  univeri.ilalis 
niinuaJ,  seu  ^  debonesiel,  sive  Iiic,  diim  adbuc  sonsi- 
hilis  inundus  cnrsnm  siuim  peragit,  sive  iliic,  di;x» 
in  caii&as  siias  rcversuriis  sii  *,  iiKpie  eis  qtiieiiis 
periuanobit.  Sed  isia  tbeoria  paucis  rccie  snpionii- 
biis  iMnic  perspicua,  in  fuluio  vero  oninibus  erit 
patefacta,  duin  veritas  per  oinnia  in  omiiibus  elu- 
cesCet,  quae  naiurariim  omnium  secreia  incuncl?.»- 


lcr  iiltsque   ulla   caligine   aperiel.   Non   eiiim   solis 

jiislis  ^  in  -hac   vita  viventibus,  veritatemque  rite  ^  viam  invh^nire  volfiis,   iion  anim;id\cr!eiilcs,  D-^iiiii 

duaerentib6s,  veinni  eliam  injusiis,  pravisque  suis      in  ntdlo,  quod  fccilpunire;   qiiod  auiem  i:o:i  fccit, 


nioribiis  corruptis,  lucemque  verain  oiiicnlibus  el  fu- 
gicnti-bus  ipsaveriiasperomnia  fnlgobit  infutnro.  Oin- 
jesenim  videiHiulgloriam  Dei.INccobslat,  quod  scri- 
plum  est :  Tollelur  '*  iiupius,  »e  videat  gloriam  Dci. 
Videai  namque  divtnum  eloquium  "  postiii  pro  frua- 
lur,  acsidicerel,  iollelur"impius,  ne  fruatur  gloria 
Dei.  Et«nim  octdoruin  passionibus  gravalos  non 
l;ii;c  perfiui  vidciiiiiS;  veriim   etiam  eam  '*  fiigere 


puniri  pormiltil.  Turpia  qiioque  inhono^taqtie  f.iCia 
sna  in  Deinn  referunl;  aiiint  cnini,  si  lioc  Cireaiorj 
oinniuin  liispliceret  ,  nequaqnam  fieri  in  natiira , 
quain  fecil,  si:icrel.  Jam  vero  non  soliiin  pulchri 
ei  bonesta,  vernm  eiiam  iiiIioi:es!a  el  lurpia  c!'ea- 
lurae  siiae  mixliin  '•"  inscrerc  praedcslinavit,  nl  ct 
his  jusiiiiae  niaiiifestard.ie  occasioncs  invcniret , 
pulcbrc  qtiidem  bonestctpie  jiiila  divinas  Icgcs  vi- 


V.\U!AE  LECTIOMIS. 

•  A  siipcrbia  (-qtie  om.)     *Ael.    »  A  ct.     *  leo  om.  A.     »  \  c/.     •  in  iiuHa.    '  .\  vol.     «  SicCF ;  A  reversut 
(ufril.    »  SicCk'';  A  jW«.    ^^  A  Totlatur.     ^*  A  eloqiiiitm  Dei.     "  A  U)//«<Kr      '»  eiim  oin.  A.     '^  \  quod^l 
«»  iii  010.  A.     "  iu  iiifcruo  om.  A.     "  vix.util  o.n.  A.     '•  qnae  oni.  CV.     '»  Sic  CF ,  A  Imie  eiiam  esi,  qutd* 
-"  aU'  '>>'■  A  H)i.Tfiii)f,  . 


II 


m  DE  DIVISIONE  NATURAE.  —  LIBKR  QUfNTCS.  970 

veiitibiis  ^r?cmia,  Iransgrossorilnis  vero  lurpitinli-  A  in  inlimis  autem  nauirae  sinibusadhiic  occuUaiUur, 

nisqiie  ci  iiihoncsuuis  sor.liimsconiaMiiiudis  siippli-  doiicc  in  restauratione  univcrsae  crealiirae  "   in 

cia  rrtvkliuiriis,  iilrisque  iiuiein  jiisle  secmiiiuin  prae-  manircsUiin  proccilanl,  quando  veritas  i;i  oinnibi:s 

di.'Slinalioiiuiii   suanun   inoviiabilc  proposilum.    Ac  apparebit,  praefatacque  vajiitalcs  el  falsne  morialiuni 

])cv  Uoc,  ul  nil  Aj^iOiiioUis,  vol.uiuii  ejus  quis  reshiii?  de   Crcalore   e(    rroauira    cogiiationcs    periiiunl , 

El  '  sic   lolius  perversae  siiae  convcisalionis  inconi-  qiinndo  Detts  omnia  iu  ownibus  cvil,  nuViUinquft  ma- 

iiiulaliiles  •  causas  divinispracdesliiiaiionihus  ascri-  Inm  vel  luipe  vel  iniioiicsttim  vel  ii.jusUim  in  ordino 

biini  *,  iioii  valciiies  occaecaio  et  irisipienii  corde  et  pulciiriludine  neruin  omniuin  invenietiir,  clomne, 

inliteri  suium.ini  bouifaleiu  et  pulcbriludincin,  cl,  ut  quod  vani.ssimis  morlalium  opiiiionibus  rnacbinaUim 

cxpiTSsius  dicaui ,  toiiiis  bonilatis  el  pulcbriludinis  est,  evacuabilur,  idcoque  penilus  inlerimeUir,  quo- 

ei  iioncslaiisinc.\bausiu:n  ei  nou  doficicntem  fontem,  niam  niliil  est.  0  quanlum  beati  snnt,  qui  siinnl 

.sic.ii  iiuiiiiis  inali  vel  mabliae,  ita  nullius  lurpitudi-  oinnia,  qiiae  post  Deum  sunt,  mciilis  oliliiiibus  vi-« 

nis  vel  lurpis  ,   nullliis  iniionesii  vcl   iiiboncstaii&  denl,  ei    visuri   siinl !  Quorum  jiidicium   in   nullo 

aiiCtor  esl   vel  praedesiinalor.   liacc  enim  omiiia  f.dliiur,  quoniam  in  veritaie  omnia  conl!>mplanti)r ; 

irr,  t"<)tiabi!iuin  ( npidiiaium  invenl.)  siini.  Nain  si  c.\  quibiis  iii  nniversiialc  naturanim  niliil  olTeniilvcl 
(iivina  priiedeslii:aiioiie  proilucrenl,   necessario   in  B  ijjfestnm  esi.  Noii  enim  de  pane  judicanl.  sed  d® 

naiur.i  icriun  semj^cr  perma.-iercnt.  Omne  quippe,  loio,  quoniani  uoqiie  iiiii-a  partcs  loiius,  neque  ir.lra 

qiuxl  divina  praedehliiialione  csl  disposilum,   quis  ipsiim   toliim   coniprcbendsinlur  ,  sed  supra  totuin 

dui)  la  ii  scii^per  esse  maiisuviim  ?  Uaec  aulem  in  ejusfiue  parlcs  aliitudine  contemplationis  a3cen- 
aetoniuin  periijiint,  et  universaliter  de  naUiia  rerum  dunt.  Nam  si  in  numero  paflium  lolius  ,  seu  in 
aLoleijuniar.  INon  igiiur  cx  actenialibus  cnusis  ipso  lolo  ooncIuderenUir,  profcclo  nequedc  pariibus» 
<li>inac  praedestinationis  profeota  suiil.  Eadcm  neqiie  de  lolo  rccl.e  possenl  juiiicare,  idcoque  ei, 
bl.iSj-iieiiiia  csi  dc  divina  ;icqiiiiaic.  Dicuiit  enim,  ,  qdi  de  parUbus  ac  de  lolo  rocte^udicat,  necesse  cst, 
Dciii.i  inuequalom  ,  ui  non  dicam  iiijusium  esse,  piius  omnes  parlcs  omncqiie  tolum  universitntis 
q-.ioiiiam,  iit  aiiint,  non  acqualiler  oninibus  '*  bona  conditae  meniis  vigorc  el  **  piirilale  siip.^^rare,  sicut 
Siia  lii^tribiiil,  (jiiosdam  e.valiaus.  quosdam  spernens,  ail  Aposloliis  :  Spiridialis  Itomo  judicat  omnia,  ipsa 
;i!i.)S  paiipcres  relinquens,  alios  a;item  iJiviies  ma-  aulem  a  nemine  judicatur.  Sed  qtiorsum  asccndit 
giiiricans,  alios  stultiliac  caligin.»  occaecans  ,  alios  spirilualis  ille  bomo ,  qui  de  omnibiis  judicat ,  el  de 
sapieiiliae  luiniue  iliusirans  ,  quosilam  dominos  ,  quo  nemo  iudicarc  polesl,  nisi  ipse  solns,  qui  feci». 
qiiosdam  servos  faciens,  et  cclera,  in  quibus  hu-  omnia?  >"Hnquid  ineum,  qui  omnia  superal  el  am- 
maiiae  eondilionis  divcrsa  et  infiniia  variclas  iu  bac  C  \)\i^  et  in  quo  sunt?  In  ipsum  itaque  Dciiin  ascen- 
adlmc  morlali  vila  perspicitur,  non  iutucniesprimura  dit,  qiii  univer.siiatem  crealurae  simul  conicmnlatur, 
quiiiem,  lemporalia  et  transitoria  hujus  viiac  bona  ct  discernit,  et  dijudical;  neque  ejus  judicium  f.illi- 
verebona  non  esse,  quoniam  non  possuni.  seniper      lur,  quoniain  in  ipsa  veriiaie,  quae  ncc  fallii  ncc 


mancro,  ct  phis  amatores  suos  dccipiunt  quam  eis 
prositn!  ,  umbrae  quippe  iuanes  sunt,  idcoqiie  Iionis 
«•l  malis  dislribuiinliir,  quoniam  ab  omnibus  auTe- 
rcMur  ',  tanicii  *  inordinaie  et  inconfiise  ^  omni- 
biis  dantur.  ISon  enim  sobimmodo  aeierna  perpeluo- 
que  permansina,  vorum  eliam  lemporalia  ei  cadaca 


falliiur  '»,  quia  csl,  quod  ipsa  «*est,  omnia  videi. 
Yirtule  siquidera  iniimae  speculalionis  spirilna!is 
bomo  in  causas  reriim,  de  quibiis  judical,  inlrat. 
Non  enim  juxta  exterioressensibiliumrerum  species 
discernit  oninia,  verum  juxia  intcriores  carum  la- 
liones,  el  incomniuiabilcs  ocoasiones,  principalia-iuo 


ccitis   ordiiialionibus  suis   dispensanlur,"  in   qiiibns  exempla.iri  quibus  oninia.siinul  sunl,  el  un.im  smil. 

pnlehriliuio  cl  aeicnionim  et  temporaliiim  consliUii-  11)1  ergo  spiritiialis  hoibo  judicai  omnia  ,  nbi  omnia 

liir.  Dcinde  non  «  consideianl,  quon.odo  '  jiisiissi-  unum  sunt,  et  vere  el  immutabililer  vivunt  et  sub- 

niiis   omnium  coiidiior,  sapientis.siMius    ordinator,  sislunl,  et  qiio  omnia,  quae  ex  **  primordialibus  sais 

luiicuiqne  secnndum  providentiae  suae  leges  impcr-  caiisis  profecta  sunt,  rcversiira  sunl,  ct.qiiorum  niliil 

lif.tr  Iargi.ssimae  suae  bonilatis  dalion<^s  et'*  doaalio-  ^  extra  rclinqiieUir  tempo.alibus  mutabililaiibus  .sub- 

i:o.%  cl  in  nullo  fiillilur ;  mortiilium  vcio  falsa  sunt  jeclum,  scu  iocalibus  circiiniscriplionibus  inchisum, 

judicia  dc  divina  providentia  et   adminislratione  ,  (jnaiido  universitas  **  naiiirac  supcr  omnia  locaha  el 

diim,  quid  in  hac  rcpnblica  universitaiis  visibirmm  temporalia  spalia  in  causas  suas,  in  quibus  omnia 

ci  invh.ibibum  agatur,  nesciunt.  Lasupcr  eiiam  insi-  unum  sunt,  finilo  sensibili  mundo  reverltUir.  Nam 

pientissimos  eorum  animos  fugit,  qiioil  acquissimns  et  ipsa  loca  et  tempora  cum  on»nibus,  qiiac  in  cjs 

bononim  uninium  iaigilor  naturalia  bona  aequaliler  adbuc  iii  hac  vita  ordinautnr  oj  moventnr  f-l  circiim- 

onmibus  paninir  ;  naiuralia  enim  bona  codem  modo  scribn-iUir,  in  suas  acternas  raiionos  rcdirc  necesse 

ct  bonis  cl  malis  triimuntur,  quae  in  his  sensibilibu^  csl ,  quas  raiiones  lempora  aeterna  divina  vorat  bi- 

triiiisitoriisque  rebus  nulio  modo  possuni  apparere,  sioria.  Qiiomodo  enim  rcmancbunl  tempora  >.c(ula- 

VARIAE  LECTIONES. 


omnibusom.  A.     »  Sie  CF ;  A  «?','<:)?/ =}/«).      •  <<;.«.'»  j.i; 


*  A  Vt.     *  A  immutabiles.     *  A  ascribiiut 
'  ^Vic  CE.  A   r.;»/'«vv.      "   uov   om.    A.      "  A  quoitiam.     "  ././//«Jirs  et  t>\\\.  A.      ■■■    \  nainrae. 

("liit.     ■'  '^I'-  (  r  ;  A  -iisr'.     '-.■.-  oiii.   'V.      '*  ":■''•  <  V  ;  A  i.  svcn^Uul,. 


'*  ;-H0  CF;  A  nec  ((iliiiur  nec 


»71  JO.V.\NIS  SCOTl  97^ 

rJs,  qiiande  t.iliit  erii  lemporale?  Quomodo  loca,  iibi  A  nis  sen  inlionesi.nis  pnlclniuidiiii  lncis  iBfejeHies. 
iiilii!  iocaie?  El  Imec  esl  ratio  ,  quae  milliim  locum      Vitle  quaiiinin  crnameuii  laudisqiiepcrfecianmi  a«i- 

marum  virliilibiis  comparalur,  dum  iiitra  s«  viiia 


sensiitilem  ei  corporakni  in  nalura  rcrum  iijfenia 
permiitii,  vauasque  opiniones  eorum  deslruil,  qiii 
ijjfernum  vel  sub  terris,  vel  terrarum  in  gremio, 
vel  aliciibi  cirea  lerriin  *  fa]Iacii)us  suis  cegiialioni- 
bus  auliimarit,   i^'nor:!!ifes,  que.i  ipsa   leria,  subiiiS 

■qu:;m,  vel  iniraqiiam  infcrmim  consliliiiinl,  peiiiliis 
sil  pfriliira.  Si  .•\uteni  lerra  peiibil,  profeclo  nibil 
S!ib  ipsa  el  in  ipsa ,  quod  inferia  vai.ivbiilo  digiium 
sit,.  rdifiqiieiiir,  ac  per  boc  iiiiihis  lociis  inlra  sensi- 
bile(fi  a).'p©ialiMi!<{no  crealuiam  uiferno  dalur,  neqiie 
aotenio  igni,  iii  quo  impil  ardebunt,  neqne  vermibus 
nnnqiiam  moriiuris.  Ilaec  enim  omnia  tormentoriin) 
nomiiia  figu:;Ue  in  sacra  Scriptnn  posila  suiii,  s:m- 
c:o  Ambrosio  altestaiil'^,  gmecisqiie  vocabnlis,  quae,  " 
nl  praedixiiiuts,  expressins  inibrmatit,  qiiid  *  divina 
Scripliira  inforiii  romine  insiiiiiat.  *a5*3;  quippe  di- 
citur,  boc  esf ,  nt  paulo  snperiiis  exposilum,  absque 
df  liciis,  vei  :'bS(juo  voliiplalibus,  vel  insnavilas.  Item 
ivTTvj  vocatiir,  cujus  inlerpretatio  est  irislilia,  vel 
«toeror,  vel  biclus.  "Axo?  quoqiie  solct  «ppellari,  boc 
est  desper.Uionis  graviias,  quae  demersas  oppres- 
s:isqiie  fflabvs  cttpidiiates,  egcstate  *  temporaliun» 
rerum,  qtias  in  hac  vila  iniemperanier  concupive- 

'  rant,  afflictas  ve.uii  in  profundissiniam  qnandam  vo- 
ragiiunn,  inquo  vanariim  plnuiasiarnm  rerum  sen- 
sibiliiim  caligines,  in  qiiibns  crnciantur,  obruit, 
divinaeqiie  st^ntenliae  incoinmuiabili  mole  perpeliia- 


coaoibiunl  atqne  coarlant,  suoquc  dontinsilui  subi- 
gunl  ac  »  refraenant,  legibusque  divinis  ordinaol,  ne 
in  profundum  malitiae  animas,  quas  conantur  cor- 
runipere,  mergant.  Saepe  eiiam  pcnilus  ea,  vilia 
dieo  ",  exiiiigunnt,  saepe  iii  seraeiipsas  lransf;m- 
dunt,  iia  ut  et  vilia  ia  viriules  vertanlnr.  Quae  nitio 
docet,  non  omnino  vitia  mala  es&ie,  sed  illiciia.  Si 
cnim  mala  esseiit,  nequaquam  in  virlules  muiari  " 
possent,  celeraque  simiiia,  quae  cum  conlra  naturam 
ex  perversis  motibus  abnsionis  libera  vuhmtate  ra- 
li(>nribi!is  nalurae  seipsam  sponle  sua  captivaniis 
vi;!oniur  "  insurgcre ,  u:iiver&iialis  lamea  ordiua- 
tioiiibus  non  sinnnlur  norere,  magis  aulem  ornare 
cas  coguntur  aeternis  lcgibus  divinae  provideniiac 
atqiic  judicii  ambila.  Haec  '*  dum  iia  sint,  remota 
omiii  ambage  ac  dcliberatione  luce  clarius  conspi- 
cor**,  etuniversitatis  condiiaeplenitudinem  in  causas 
suas,  inque  ipsui»  Deun),  in  quo  omnia  subsisiur^i, 
reversuram",  eijuslissimas  poenas^^irratioii.^bilium 
cupidilatum  aequissimi  judicis  sententiis  illal.ns  sen 
inferri  permissas  inconcusseque  dcfiniias  intra  ips:ini 
plenitudinem  pci^pelno  permansuras,  quoniam  ii»n 
solum  in  aliquo  noii  nocebnut,  vernm  eliam  laudis 
ipsins  et  pulchriludinis  inelfabiles  "  adminislrabunt 
occasioiies.  Ac  per  iioc  non  lemere  quis  dixerit, 
poenas  ac  *•  praemia  non  loc^-libiis  spatiis,  sed  di- 


liler  calcalas  et  Irrevocahiliter  centemplas.    Qu.^c      vcrsitatlbus  qualilalnm  disgregai  i,  ita  ul  cl  '•  siniu. 

.^.    -: :r>„_.: t  c :.  r *-<      .  .  .      .         ,       .  ,  ,.  .     .-^ 


Ciinctae  sifnificaliones  .ipiu!  Graccns  iiifernuni  cum 
omnibus  suis  suppliciis  noii  esse  localeiii  vcl  lempo- 
ralem  vcl  sensibilem  ,  seu  in  ftliqiia  parle  qnatiiior 
elemenlorum  ,  qnibns  miiiidiis  isle  *  coiisiiluiti;i% 
ncijue  in  lo!o  ipsliis  cftnstiMiJnrM,  scd  qniddaiu  lugn- 
hrc  lacrimabileqiic,  gravomqii.'!  *,  despcr.niioiiis  ple- 
ritim  inevita! iilcmqne  csrccrein,  omniumque  *  bono- 
riiin  egesiatom  i;i  plianiasrnis  vanissimisqnc  visio- 
nibijs  incunctanler  proniinclant.  Disc.  De  inferno, 
<le(iiie  ojiis  '  tormentis  saiis  est  aolum.  N:m»  lucii- 
ie.iiissime  suasum  est,  non  esse  eiim  siibslaiiiialiier  • 
in  naiura  visibilium  ei  invisiliiliiiin,  quoniam  ncqiie 
corpusest,  neqiie  spiritus,  sed  justissim.i  danmatio 
pravac  el  il!icil:ie  cupiditalis  abuieniidm   naiiirae 


sint,  qtmniam  cx  ipsis  diiobus  respnlilica  lolius 
crcatun^e  or  iinntitr,  el  simul  non  siiil  pr<  p!er  di- 
versos  eoinm  effcclus  Peccatorum  quippc  efTccliis 
sunt  luctiis,  gemiltis,  tristiiia,  scra  poenitei-ii:t, 
anlor  insatiabilis  cupidil.ilis,  qiiae  in  aliqiio  nulbim 
inveniet  quieiem,  scaicns  deiicioriiin  pnlrodo  ac 
vermiculotio ,  profiindae  ignoranliae  densissima 
obscurilas,  in  qua  nulla  verorum  vel  ipsins  veiil:ilis 
cognitio,  id  est,  ea  veritaie  ••  fruendi  lieaiitudo. 
Ligalis  quippe  "  jvedibus  difficullas  in  divinis  legi- 
bus  ambulandi,  ligalis  manibus  diniciiltas  bitiiosiiin 
aciuiim,  qui  sccundum  virtutes  siint  peragendi,  ty- 
pice  insiniialiir '* ,  hisque  similia,  quae  enumorare 
et  longum  esl  et  inipossibile.  Merilonim  vcro  cffe- 


bono,  boc  esi  liberae  voluntaiis  arbitrio,  ipsamqne  |v  ctus  sunl  gaudium,  Iaetiii:i,  pax,  beaiitudo,  felici- 
ri.-^rfiiiiilionem   boii:;m  ossc,   noii   soliini   «juin  jnsla      t;is,  gioria,  bealissimis  angelis  aeqn^dilas,  ac  brevilor 


est,  omne  siqnidem  jii.sluin  boiiuni ,  vcrnrn  ciiam 
quia  Ir.lia  diviii;>s  iegos  ct  compioliondiliii'  Ct  ordi- 
naiur,  iiilra  quas  quicqnid  cst,  bonum  et  jiisUiin 
fiS5cei  boiiosliim  noecsse  esl.  Ipsae  eiiain  pbaniasi.ie 
in  miibiis  erit,  bon;ip  suiil.  Naiii  Ct  uinbnis  cO!  poviim, 
qiias  vanas  esse  nerno  ainbigil,  s|.fiiidnre  liiniiiiis 
UnJiijue  coarlari  ct  uriri   vidointis ,    nil    tiirpididi- 


diceudiim,  tbeosis,  id  est  deific.uio,  in  qna  Drm 
diligeniibns  se  praej^aravit,  quue  nec  oculua  vidii. 
nec  nuris  audivit,  ncc  in  cor  liominis  csccHdil.  \JU\ 
autcm  causarum  effecius  intor  se  invicem  contrarii 
sunl,  ibi  necesse  esl,  et  ipsas  caii.s:is  di.sp;iraii.  i'l 
si  qiiis  dixcrit,  quonrodo  a  se  invk-em  loiige  disian- 
ti;i  simul  et  in  uno  coutFiinari  posauiil,  boc  esl,  iiilra 


VAlllAi:  LECTIO.NES. 

*  vei    alicubi  cirea  terram  mn.  A.     *  A  quod.     •  Sic  Ct' ;  \  eqeslales.     *  .\  iite  mvudus.     •  Sic  F;  AC 
*  K  et  oninium.      '  c'nt.<\  oin.  .V.       *  A  iubslaiiiiuiiicr  eum.       •  A  c/.      '•  dico  on\.  A.       ''  CF 


(jruveque.  '  \  el  onmntm.  '  eni.^  oin.  .» 
fnO;vr;  posssenl.  "  A  rid«/tt)-.  '^  Sic  (F;  .K  Qune 
oru.  A.  ^■' \  irtffjnhilis.  'M.Fpf.  '^  ei  o:n.  A 
if:*fHfr«fi!r   om     .\ 


ik 


A     conspicor  cluriiiS.     *•  .\    revcrsurn. 


1« 


vcriiale    om.    A.      " 


qtiijipe  om. 


po^naj 
lapiet 


t\ 


j:\ 


0-T  DK  DIYISIONE  NA  lUUAE.  -  LIBER  QDiNTUS.  974 

tcnrjiuos  iiaUirar  el  virliilcs  el  viiia,  \iJeai  iiwaa-  A  quia  »  nntiiralilMis   affeclionihus  relucUutur  -  |>ro- 

giia  domo   '    ■iifiue    rogJiii    (liversis-iae   onijuibus^  Jluxcrc,  et  al»  ori^iaali  poccalo,  in  qiio  gcnfr:\!i!cr, 

eonslriiciasaiium  ol  iiiibeciilt-r.i.  orliiiiufc)' vi.fpjiii;-:'  .«xrejuo   Ijuinauilalis  Rcclcuijilorc,  oimics  iiouiiiics 

Inciuiu  ei  iristr^ni,  seairuiu  ci  i'iirio»iimi  d»\1|iiu  ]ictc:jvenim .   quod     ciinin    ualurae    .lUribiiiiiir , 

cl  cgeiiUTU,  verbcrihiis  c;«egiiiii,   lU  s.^v.i'*,  Konoii-  -   ipjij^iqiic  percaluni   voci^nlur.   non  qnoil  iitsa  nalura 

bus  exallaluin,  ul  iloiuiuns,  carcorc  ii;cli.suiii,   i.l  .<  1  iningincm  Dei  f:iclaillM(l  comuiiscrU,  scd  quoil 

reu»,   orriniltiw  viuciilis  absoliilnfti ,    uf  !iiu(icii::s  liheiMf".  voli:iit?tlis,  quae  a  Deo  jial.j  csl,  ralioiiabiii 

oiniiiqiic    (riiiiiijc    absoluluri,    ocl;'rost|r.c    ^iiuililor  l)ono  iiraiionnbiiis  aliusio,  cl  in  anu;rc;:i  seusiiiiliWin 

nno  CiXl.Nuqiic  loco  af  lc.uporo  Kiiuul  jiosse  conli-  coiivor.sjo  ip^aiu  nalurae  pulcliriluilruciu,  iu  q«a  CK 

:ii:ii.  Oiio/i  si  ila  csl,  oniiiibusqMC   ic:v  .'.cquiililcr  ijriiirlpio  ooudilionis   siiac    subsliiirta    csl  ,  dijfei- 

[),iiel';cui:n  :  «juiil  uiiruu),  si  crcdaums  cl   iiilt-iliga-  niulavil ,  pi-opilauqnc  dlj.;niJa!cnj  absconJil.  N;Mii 

uius,    iii   uua    hunr.oiiia  uujv.irsiiaiis    r:'.-l:ii;ralae     -^;   vuipa-n    referas    in  nalurain ,    b    ipsu:u    naiu- 

inquf  lau.ia*  wia.i»  revcrsiirac  ^  loir.iu  ij;ii»iu:iljili.*uk  laft    condii.irem    can.lem    rcroiiv    vhlolicris.    Si 

LTealuiaui  i5r;i(ia  lic.iinqiloris  sui,  <]!ii  caiu   iolaiu  oi.im    cuipac    caiisa    ainiiuiiliir    naliir:ie ,    ipsius 

ficccpi:,  saaa-.n  JuHtram  *,  lauijiiith:.:n  y^vo  pcrver-  liiiiwrrw  causao,  quae  Petis  esl  •,  pcccaium  nnlurae 

vi.?  vohiiiiali;^  iniiKviHiiaic.i»,  <i'iae   ii>H,  vittc!Ic<*l  "  i:ec.e»s-j:rio  allribuetar.  Naiura  si»piidc:i!  iid  iin:»gi- 

,i-.iliir:.tN  txiriiieccusadbacsei-al,  .*.i;is  «:oi{rriii.s  ordi-  nfiu  doi  facla  noa  oini.ino  principnli  excmpio  s::o 

liiiiis   .lispoucudam,    coinligiiabq;:c    ssiis   opcribus  a^unlU  es!,  si  caiisam  (K:cr.indi  in  «.'ipsair  ftHi;'.'.. 

clril.MUioncs  pjssiirain?  Qm'l   Jsi  ii>i>u  iiatura   non  t'l  oiiiin   principale  cxcnipUim  nullios  pccoali  vi;) 

.oliiin  sanai;i,  verum  •  clii.m  iihmiinair..  caccitas  maliiiaecausa  subsisiit,  iia  ei  nilura  ad  ima?/mciu 

ii;d;:rum  vohinialiim  pcrprliiiii  aliscinitic  naurariim  ct  simililudinem  ejus  facla.  Uidicti]osissiiu;im  qnijipe 

i^^taiiraloiis  obsirnatur  lon.^bi-is?  Qiii.i   si  r.amra  csl  "*  diccre,  bumanain  naliiram  iinaginftm  el  sii;;i- 

id  iniiigiiiem  Dei  condita  non  soiuin  s::naia  ci  illu-  Jitndiiicm  Creatoris  sui  nrins  periiiii.sse,  ac  dciiid:; 

uinula,  vcrum    eli;MU  in  par;idii>uiu  ,  qia-m  spiri-  c;iusas  pcccali  in  se  snsccpissc.  O"'»^"'^  *^"''"  ^''"" 

liiiliam  ddxiarnm  locum  sapier.les  inicrpretaiiliir,  dlxeril,  cogetur  qjiacrcre,  quo  pcccaio  natura  ima' 

.•(luoJa,   lcprosil.v,  qu:ic  incriio  poccaii  eam  de-  ginem   et  simililudiiicm  Creaioris   sui  pordiderii., 

irinaverai,  omnibns  ddiciis  privaia,  aoicrnis  pru-  .sJqni^icm  n0!i  cain  pcrderel,  si  iu  aliquo  non  pcc- 

iiibiis  exardeal,  el  cctcra,  (piihiis  discerriiiiir  v.u-  car.-i.  Porro,  si  hiimana  naiura  i.ua(i«:uii  i;iiagi;:cm 

■  ira  '  elculpa,  praoiniiir.i  ot  pociia,  diini  mirabili  cl  oi  similiiudincm  coiidltoris  "  sui   iier.ii.Ht;   irn;igo 

tlabili  i;iO;!.j  naiir.-a  omnino  liiicra  phaiU:iSias  su-  ^  (juippe  el  hhivililu.io  inier  natiwiilia  bona  cl  dala 

liiieai,  i.i  (juiiius   culpa,   quod    dcliq::erai ,   luai.    '  conip.iiantur,  n.ilnr.ilia  auiem  datn  ct  "  bonn  nou 

I  vG.  Ilaec  omnia  verisimiiiii,  jirobabiiihusinic  ai-gu-  solum  ab  humana  naiiiia,  voi-uin  ciiam  ub  oiiiiiiwu.^. 
iic:ilaii.iiiibus  comparala  vidviitiir.  SeJ  occurrunl  quac  iargilore  el  siibsiitulofe  omiii^jm  bononnri 
loLis  ii.  hoe  loco  qui  cai-nal;ier  spiritiialia  iracla:it,  lacia  sunl,  nnllo  nioiio  nr.rfnmlur,  iii  i;!:!lo  niinuan- 
liccuics  :  Quid  ergo  oieiil  p.Tganis  sua  impioias,  lur  vel  angculur  :  qiiis  ni.'-!  amcns  dixeril,  nai:ir;'.IIiJ 
iiia  idolu  «olunl,  veruin  Deum  ignoi^anies?  Quid  Ijona  cau&arum  pcccandi  acccpiiva  cs.so  possc,  vel  :;h 
lidaei*  siia  perfidia,  qu  i  Dei  Vorbum  incr.riialum,  cis  peccalumoriri?Sicnini  acccpliva^smU^^.is^kiur..- 
)oiiiI:  liui  n.'>olrnm  Jcsiiiii  Ciirlslum,  coiisubslaniia-  lisineis  pukhriludocorrunipiliir,  ;ii^'-Miias<iiiv.Hilur, 
■lu  ci  coioliruum  cl  in  oiniiibus  S;-cuntluin  suam  imjiiuiabiliias  vacillal,  ordo  iiliib:U.  llliiC  Cfiuuciiii;-, 

viuiiaiom  Pairi  suo  ?.cqii;!lem  c&se  uegaiil?  Q;iiJ  inillam    ralionabilem    nainrain    causiiriim    C!;ip;;s 

clCiis  miiionibus  veiiiatc.n  rospuciiiiiuis  sua  snpor-  capac;nn  esse,  ne  Crenlori  snt)  dissimilis  icJ:irgii;.- 

iiiiosa  ^  ridaissimaqiic  macbmar.ietUa  nocehunt,  si  lur.   Scd  merilo   qiiaPriiur  :  si  picplorea    pe;-.  :ut 

II  hilma  viia  loia  ooriiin  naiiira  .salv;ibiiiir.  ila  nl  causa  in  n:Uiiram  r.oii  icfcriiir.  i:e  il.  nim  p-.r  ou;ii 
ivine  iNirpus,  ncquc  aninia,  ncque  uliu  pai'.>  naiu-  jn  Crcaiorem  rercratnr,  qiioniani  om:;e,  q;:oJ  ab 
A\i  aclernis  pocnis  •orqiicnda  rciiiiquatnr  ?  Qui- j)  ij>so  csl,  nr.Uius  pcccali  vol  |>cccamii  ca!:s:\ii  )'Me- 
>.».<  Kua:l('ri  -.«11  dilliviiliiHum  osl  aul  impossibiic,  ad  piivum  cst,ci"r  iion  quisdixerit.cadcin  r2lio;!C  !:.'(V!e 

|usiili;;m  Dei  nnllo  niodo  periiin-re,  .sed  omnino  ab  iu   libe:-um  aibitrium    pcccandi  oi'ca.sio  reicrtm  ia 

'aalip.niiin  esse,  piinirein  omi!ib»s,iiu.ic  fecil,  quod  csl,  ne  ii)  cum,  qui  illud  naiurac;  coucoisil,  c:ilp.'i- 

LH:it,  suuin  veroesse  imnirequod  nou  lccil,  qiioniain  rum  c:msa  refcriitur.  Qui  eiiim  nauiram  dc.Iil,  i|):-e 


m:iia,  qiiiic  in  nialisomnibiis  tedari^iniiU.ir,  acicr- 
isque  suppliciis  digna  judicantur,  non  ex  natura, 
ed  cx  propriae  vohmlalis  nniuscujusqiie  iU.Vioriim 
ti|iravis^imis  moiibiis,  quos  disciviiva  rerum  spccu- 
alio  naianie  viii;t  solet  appellare  —  nec  immcrito, 


et  iiberum  arhiti-iuin  in  ea  creavil  *  el  r;iie!nai«:i;o- 
dum  naliira  bonum  csl  '*  ci  incorrnpuhiie  lK);;:(;n , 
ila  ei  lilseru^n  voiuni;Uis  ar!;iirium.  Ac  per  f;ac  iic- 
ccssarlo  si'(iuiiur,  ul,  ^icnl  culp;irnni  causa--;  in  na- 
lura  non  '*  consliiuuiitur,  iia  ncc  iu  Ilhcio  ;\riji;i';-) ; 


VAmAE  LECTIONES. 

*CF(/oj;)a.  ""  K  suus  rfiv.sag.  »  .Sic  CF;  A  rcversm.  *  Sic  CF:  A  fnrtnm.  »  A  scd.  »  Sic  Cl:': 
|V  »i<'rii.im  el.  tulpa.  '  Ci^  tupcrslilln.  >>  .\  <iuo,ii(iin.  »  \  cf.t  Ucna.  '•  fsi  oin.  CF.  '' A  rr^alom 
l»rtcn!.  CF.     »^  Ccf  ;tccc;»iiva.    ^' sii/i/ om  A.     '»ci<om.A.     '"no/iom.A. 


^^5  JOA.NNIS  SCOTf  S7G 

iR  nnHo  qnlppc  bono  causa  mati  coiistiUieiula  esi.  A  totius  sensibilis  cieal-irnefonnositaicm.  Qnlc!  dicaii» 

Prointle,  si  niilluin  peccaium  ex  naturalibus  oritur  de  extremis  bonis  seiisibilibtis?  Nonno  luce  claiins 

coMsis,  quaereniliim,  unde  acrcpit  occasionem.  Et  cst ,   q.io.l  cis   hoiii  lione  ,   r.iali  vcro  malc  utun- 

si  (luis  icspondcrit,  quod  veriiin  et  ViMisimile  cst,  lur?  Boni  qiii.tem  ad  laudem  et  serviiuicm  Lono- 

pioljabililusquo  arguineiitalionibus  approbaiur,  non  rum  omnium  largiioris,  inali   vero  ad  perficiouslos 

aliiiiKlo  ociginini  diirerc  '  peccatuni,  nisi  ex  irra-  impftus  suae  perversae  ciipidilatisrCausas  autein  iUi- 

tio::;iltilibiis  niolilms  ralionaiiiiis  nuliirae,  abusione-r  ci(aeabusionisatqi:cperversaccupidilalis"siquis vult 

q;ie  lilicri  arbitrii  bono,  conlinuo  videbitiir   irra-  rnvenire,  soI!icilus  qiiaerat.  F.go  autora  securus  sum, 

tionaliilis  molus  orcasioneni   in  naiura  rationabili  incuiiclanterperspiciens'Vqiiodnemoeas  polesircp,-- 

(ousiituere  *.  Kelaiivo  siquiilem  modo   '  aeslimabi-  rire.L'f enim  malum  incansaloest,  clnullo  modo invi-- 

lur  pronunciare,  irrauonaliiicm  motuni  ralionabilis  niliir.undeest.itaeti^naturalibusbonis^iilliniaabu- 

naiiirae  essc,  ideoqno  ex  ipsa  occasionem  ducerc,  sio  ex  imlla  nalurali  nascilnr  caus.i.  lioo  nu!om  diro, 

QuolI  si  ita  cst,  cogetiir  eliain  nitcri,  irraiional.ulium  beatum  Dionysiiim  Areripagitam  in  libro  .'e  dt\i:(;s 

molmim    caiisas   in    I>eo    praoccssi>se    \  Nam    si  Noniini!)US,  et  S.  Aurclium   Augusiinum    in   liinis 

oinnis  nalurnlis  causa   rationaliilis  natuiae  in  Dco  de  liljcro  Arbitrio   sequous,    Sitilium   quippo  csf, 

snl)!:i!tiiinesi,neccssaiio, qiiicquidad  eamrofeilur,ad  B  coriiin  cansas  quaercre,   qiiac  nullo  geiierc,  liulhi 

r.uisnm  cjus  rcf.-ioiiir.  Sin  au!;  m  vera  ralio  irratio-  foriun  vel  specio,  nullo  nuniero  bonoium,  quae  a 

iiMMIom  tiiolnm  non  r.-Ialivo  moJo  ad  rnli.nnbiiem  suinmo  boiio  cKonditore  omnium  (;l  fncla  el  orii- 

i!;;!uin;n  rcf..'rri,  sedonif.ino  c  oontrario  oppoiii  pro-  nata  siint,  continentur,  quoninm  penitiis  incniisnle 

i.':!!!ii  •,  q-!cm;;:!i!;Oi!um  irraiionabilt!  raiionnli.  re-  el  insnbslanliale  csi  oinno,  quod  ab  eo  facluin  noii 

ii:i!:'i;Hir  ad  i:-.'iuisilionein,  u.i.Io  igiiur  iHe  irralio-  est.  Hinc  mibi  videntur  rcclius  rerum  propriclalos 

i;:!!iilis  inolus,   in  quo  tausa  pc.  c;!li  constilniiiir,  considerare,  qiii  dirunt,  liiiiiJinosnm  appelitum,  non 

orivrineiu  ducit?  QiiO  in  Im o  tiiliil  alitid  vorisiuii-  auiom  malam  voIui)l;itcm  snppliciorum  causam  esee, 

i;'is  occurrll,  in  liuo  causa  iiraiionabilis  moliis  iiilcl-  iie  quisexisiimct  duas  volunlalcs  iii  una  eadomque 

Ig.^iiir,    prncier    naluraiiinis   bjnis   *    abusionem  nattira  comprebendi,  nna  quidcm  bona,  allcra  vcio 

liiviiiis  legibus  proliibitam,  quoil  proprium  esl  por-  maln ,  dum  una  voluiitas  bumanilali  incsl.  quamvis. 

viMs.io    el  illioitae  cupiditatis  uniusciijui.iuo   libcri  saope    in  I  ono,   sncpc  in  m:iIo  accipiatnr  :  libido 

ariiitiii,  bono  mate  ulonlis.  C.ijiis  abiisionis  c\om-  atilcm  noii  solum  naturaliiiiis  l.onis  omnino  excludi- 

pia  lam  l;ile  patent,  ui  nnilus  forD.e  sit,  .jui  non  tur,  vcrtim  etiam  aul  vix  anl  iiunqunm  in  significa- 

i);sii  iii  scipso  ubcrrinte  probarc  jiossil.  Sod  noian-  liono  boiii   in  divinn   Scriplura  repcrilur.  Nam  c\ 

tii:!ii,  ncmiucm  stimmis  naiui;tc  nosirnc  l*onis  male  C  priinus  bomo,  in  quo  omnes  peccavcrunl,  libidine 

uti  valere.  Naiuialis.siiiuidein  virUis  csscntia,  vir-  dominanili  et"  stipcr  omnia  exaltandi  dccopius  esi,  ■ 


inie  el  opdv.iiojie  ntiilum  sinil  abtiti,  sioiii  neque 
s.Tpionlia  cl  iiiloUot  iii  el  ralioti.',  qtioni^nn  Imcc  sunt, 
qi'.;!e  prinoipaiom  nnturae  nosir:te  pi)s>idcni  sodcm. 
jb'iii:s  anlem  naturae  bonis,  iit  o^.t  injTonium  et  sen- 
sus  corporis,  et  ijiso  coiporc  exiromisiiuo  bonis,  tit 
.sunt  c::,  qtine  extni  r.os  sunl  i:i  icruni  sensibilium 
oiiiinibtis  coustiltil;»,   oi  bcno  i:ii  .1  lunio  polcslas 


aiqtic  peccavit  sua.icnte  dinbolo  ;ic  iliconto  :  In  quo- 
cunqv.e  (iie  couicderiiis  ex  eo  ,  probibilo  videlicet 
ligno,  aperistitur  oculi  teslri,  el  eriiis  siciil  dii,  scien* 
tcs  bonuin  el  tnalum.  0  qiianla  libido  snperbiac  in 
illo  er:it,  qtii  sna  viitule  Dctis  esse  ctipiebatl  No» 
ergo  p:i;;;;iiOi  tim  inipiotns,  vol  Judacorum  porfidia, 
vei  liii.vitm  naiioiiuiii  fabi.losn  dolirnmoutn  ex  natii- 
d;iiin\  !i;g:-niiim  (Mtipp.'  iuttuii.lo  !  o.itim  osl,  bomi-  r;Iibns  cajisis,  scd  o.v  libidinosis  cupidit;iiibus  vana- 
uii:iis(jiio  :t  Dco  .!;•,' !i;n  a^I  cogi  nniin  '  tt  invenlonda  .•nm  cogitationiim  prolliixore  ,  idcoque  iii  iiullo 
lililia  01  iioiio^^ia.  Li  *  lamcn  pi-rvor.ii  voluntns  eo  '  corum  nalnra  pnnieliir,  .sed  libido.  Omnia  quippe 
abtililur,  (iu;:orons  nooivas  ct  !>■  rnioiosas  occasiones,  vitia,  qune  viilulibus  conlrnria  sunt.  nalurainqtic 
»piil;ns  d'cipiat.  et  ponlnt  qtios  deciporc  et  perdere  oorrumporo  appotiint,  gonerali  "  libi.Iinis  \oonbiilo 
cupil.  Ooiiloriim  sensus,  iil  de  cotcris  l::cenm,  natii-  solonl  nppcllari.  Turpis^ima  ilnqtie  libitlo  impioriini 
5;.io  iioniim  cst,  ct  a  Deo  daitim  a.I  oDijionilis  Iticis  U  jn  f:ds(irum  Deoriim  culiu  ,  perfulorumque  *■*  Jn- 
vtjcopliiuiom,  ul  por  eam  el  in  ca  rnlionalis  anima 
luiinns  el  species  mimcro.^quc  .seusibiiium  ronuu 
di:;c(!rncif!,  i.njiio  licitos  snos  iiiiis  cx  eis  accipoiol  " 
vcrum  :  ot  ii.so  i!i;i!e  :ibnlunlin\  qui  Ii!;i<iiucso  appc- 
litu  v:(;iiiib!iir.  ii)nn;!i;iin  pi.lciiriluiliuoin  :^ppelunt, 
s:<  li!  ail  Doiniuiis  in  Kvaiigolio  :  Qui  liderit  »?«//<'- 
r.»/i  ((.<  roKrujuscriiduni  ram.  jmn  ihoccIiuIhs  rsl  ui 


daeonim  "  in   nogalione  verilatis,  ali;\iuuique  gon- I 
liiim    in    fabulariim   ludihritiin  -"   deliiamoiilis 


in 

vanissitnis  jibai.lasiis  coriini,  quao  sibi  ftilura  tiu- 
gtint,  duin  nihil  in  eis  iiiNcniont  praclor  inrompre» 
l)cnsibi!'S  umljras.  siippliciis  relinquilur  tnnpiCntlJ^ [ 
nni^ersitati-  inilui-arum"  boiiorum  lotiiisq!io  nalui^ael 
a  D.'i)  cio  :!:'.c  iiilogra.  plot.i.^siinn,  iuipunilaipic  per-f 


/:oji!i   suo,   nmliorom  vidoii;o:   :ippoll.  u:;  ?oiicr;iIilcr      mnnonto.     Olerum    gtnonilis    oini:;iim    i!ii|'ii)!Uiiij 

vaui.m:  lf.ciiones. 

Sic  (.K.  A  .suini^ie.     -  SiC  Cl' ;  A  rQUslruere.     '  Sic  CI';   \   iialaliur  sxquidem      '  SiC  (  V  \\    n  !><n  /<r#- 
essisse.     '  bto   (I'-   .\  conteadil.     *  bic  CT .    A   nninraiis  honi      '  Sic   Cl' :   A  e/ cogilanda      *  Ei  om.  h- 


2  A  <«  lami  II   p.    V.   abulilar.      '  Sic  CI";  A  accipirl.     "  A   in  eis      '*  ciipidiiaiis  om.  CF      •''  A  pr«$^-| 
'*  el  om.  A.     '*  A  naturahs  boni.     '*((    ar.     "  A    generaluer.     "»  A  perfidorum      '»  Judaeortm\ 
*"  Sic  CF  .  A  faUarum  libidinuin.     *•  K  naturaliam. 


cians. 
ccn    A 


977                                       DE  DiVISIONE  NATLaAli:.  -  LIBER  QUINIU^.  97f 

poena  oni,  ut  safipc  dixiiiuis,  lucliis  ci  irisiilia  de  A  Mi.sdiviiianMii  virli:i'iiii  l.iboris  siii  nierceuoin,  insu- 

uhsonlia   cl  perdilione  renim,  (jnilnis  in   liac  viU  per  efiani  ticilicaiioriis  ;;iali;;!n  jiciipil-nl.   Alind  csl 

<lelcola!)aiiliir  ,    (piariiiu   p!ianl;is:;is  stMiipor   veliili  oiiim  inlra  tia:i!r.u;btiiian);.iieit',  quoil  goiioiHlili.MOin- 

prae  ociilis  lialMMinnl ,  quas  cnniprelicinlPrH  nrile:'-  nilms  divina  largilaie  pi-aei.laliitiir,  ali;id'iimn»*m  na- 

ler  ciipiciUesiiPipiilninl,  qiio:iiaiii  nihii  .«tiini,  r::pieii-  (uianiojiis^liieljona  snperare, ol  ad  ipsiiin  DiMim  pcr- 

l(>3  C(n.s.l!i:i<)iiom  liahoro  i»  '  lii^,  q:!;iO  tlospoirlio-  voniro,  fiuod  propiiiiin  o>l  (livinio  graliao.  Ihi  (^iiiiii 

noni  inv;fMi!.l  ol  inqiiioliidinini.    Iliiif  t-iiliir  sor;i  ffe.ii   ohpiis,  lioc  esl  vi'ril;is,  illitc  coiiqredahunlur 

potMiiiciilia  -    iiinlilisqiio    coi!S(;laiM»iris    posluialio  ,  aquilar,  Iioc  os!  :-.:iinii,  qni  oam  conloirplaluri  sun!. 

qiioil  per  liiiguani  divilis  gullulam  at|iiao  de  .^iiniino  i.;i  jioruin  ooriini.  qui  lerminos  naturalium  hoiiOriim 

tlljjilo  pauperis   Lazari  potonlis  et   ditonlis,    r/c/ <  non  o\co;s-uri  siiii!,  iii  formis  "*  imaginalibiis  "spocii- 

cTucior  m  hac  {lnwmn,  significalnr.  Liiifina  quippe  I;ii:(»  «>s}.  Aliler  cniin  corsidoranlur  in  his,  qui  iiie- 

posUilasioiiis  aii\i!ii  n;iin:iia   lar.Iae  df  (l»!«~[i^  loo-  rito   hoinie  CfMivor-alioiiis  siir.plicisque  innocentiati 

iiilciiliae  ,    ikiu^    rcriij,'erii  ,   di^ilus,  (iislriluilioiiis  non  soluiu  onmos  pooiias  cv:;siiri,  voiinn  otiain  p;:io- 

iiit>riloriini,  qna  rrediinl-ir  sancli  posl  liano  vi!;iin  mia  sihi  oontlig!i;i  ac  soli  Doo  coguila  recopluii,  ita 

|i'»s>.'   pr:(PSiarc   aiixiiiiim   Iiis,  qul  in  poonis  siiut,  ul  ^M  '*  i;;i!iir;:Ii;i  Inna  possidc.int,  ot  siiperaffl.ioiilis 

lypiiin  g»*!!!.  l-x  Iioc  oiiim  locn  dalijr  inlcll»i«i.  iion  P»  divinae  !;v,pi!alis  (|nod;iiiii:iod(>  paiiicipos  fiant,  noii 

soliiiii  Mvoiilos  adlnic  in  oariie",  \cruiii  eliain  spolia-  i;Vcii(::i  doilic;ili  :  aiiicr  iu  !;i.s,  in  (iiiii.iis  suliiuiinoiio 


l;.s  cariie  aninnis  an.iki!inm  sinu  lor;i:ii  pelen!  pos^e, 
-.ive  nt  penittii  libcrcniiir  a  pociiis,  sivc  iit  niinus  - 
oiiicienlur  in  cis,  incas.-jJim  lauieii  {.oicro,  si  io  luic 
vita  in  pio(iiiKiuni  niaiiliac  cocidcro,  lioc  osl,  si  nnl- 


na!ur:;c  iii!o^ril;!S  ros'anrabiiLir,  iii:il.'iica  '^  vcro  ol 
libiilinos&  lainalis  corum  vilae  inlo  i.poranlia  aoler- 
nis  piiniodir  s!ippl:ciis.  Qnae  v;i!t''l?ot  siipplitia  di- 
vinis  logihns  orsliuata,  iiatiMvio,  iiilra  ciijns  virluloin 


Iiiia  Loniiin  in  hac   vita  pcrogeru.;!,  ij.io  incrcanliir      d  snslinenlur   el  compiehonduiitur,  i!;:s(;nam  niii!- 


iiiisoricordi.am  iii  fuliiia.  Kst  eliam  alia  lorma  poe- 
nnrum  omnihiis  inipiis  coniinnnis,  qiao  onmia  viiia 
iri  liac  vlla  porpeiiala,  clin  qni"  ns  nsinic  ad  scpa- 
ralionom  corpoiis  cl  aiiiinae  absqiic  iilla  poeniten- 
lia  anl  aliqua  occasione  purgiilionis  post  corpns 
persever;ilur,  in  iriicibus  lioi  lil/ililiustiuc  veluli  fero- 
( iiiui  b'>stiaruni  speciehus   ad  ciimuliim   lormenlo- 


quam  .smit  iiociir.ra,  ojii^ve  piilti:ri*udi::cm  noc  in 
lolo,  neo  iii  pnrle  iiirocrijri.  Uim^quisqnc  iiaqnc  i:i 
siia  conscienlia  inlra  soinclipsuiii  aul  piaf^mia  roci- 
piet,  aul  poo;i:'.s  luol,  ipsa  vero  ^  miliira  in  omnibus 
libera  porii!a;:eliit.  nactcnns  de  iiis  :  niiiic  ad  rodi- 
lum  crealurac  in  prislimim  sialuiu,  do  quo  principa- 
lilcr  sermocinatio  esl,  redcuinluin.  Disc.  Redoiin- 


riim  adminislral,  ul,  q:tae  hic  dol.cliibiliter  *   impie  ^juf,,  53,,^^  ;,c  irmpiis  exigll  prolixitasquc  dispulalio- 
vivoniiljiis  :trriv;enl,iilic  lerriiriliier  ;i|)paieaiil  juslis- C  njs.  e^  vcrcor,  110  forle  Iiis,  qni  lccturi  siint,  ni'i!li- 

.-inio  p;;niondi  modo  Qiiid  eiiim   aeqiiiiis  est   divi-  pi^,^  perplc\:!qiie  carniidcm   rorum   ropclilio  la>li- 

iiaeqiic  'ir.linalioni  cougrueiUiiis,  (iiiam  nt  ea,  quae  dium  gigiiai.  Mag.  Pcrp!exa  maleria  difficillimariiim- 

itt  hao  viia  illiciio  aniorc  ardenios  sequiinUir  injiisii,  qnc  rerum  anfracliis  muliiplicem  perplexamque  la- 

in  alia  viia,  qiiae  rectius  aet.Maaf  inoili.s  vooabulo  liocinatioiiein  oxiguiit,  ot  ibrlassis  non  dccriint,  i\\'\- 

sigiiiliciilur,  ingeiili  pavo:.' l.Tiili  fugiaiit  punili.  nec  bns  magis  placLbil  freq-oiis  cann.idom  rcniiu  rop'.- 


tilio,  quain  brevis  cmsimquc  ingredieiis  de  iiis, 
qnae  saepo  moiiiis  aci.Mn  fugiiint,  inlimalio,  quaa 
solet  faciliiis  clu.iere  obinisaipinin  aperire,  el  ani- 
idiiholiani  infcrre  qi;am  cxpollere.  Disc.  Ingredero, 
(pio  el  qiu.li  nioJo  \is;  tantiiin  iil  princip;ilcm  qiiae 


l.iiiieneva  lere  valitnri  ?  Haec  auicrr.  (imiios  celerae- 

tpio  iiicfiabilcs  ci  innuiiierabiles  pooii^irum  «*  varie- 

laie.s  in  phantasiis  rernni  seiisiliiliuin  fiilurae  sunt. 

IMiaiitiisiae  anicin  iu   laiissiniis  inomoriae  campis  • 

sivc  lii;-  sive  iliic  ordiiialissimo  ^  dispominttir.  Quo- 

riiin   priiniis  esl   earr.m,  qii:ie  per  visiiin,  sccundus      slionem,  qnac  dc  redilu  esl,  absqiu;  uUis  incidenii- 

ciruin,q!!ae  pcr  auditiiin,  lertius  c:«ri:in,  quae  pev      bus  quaestioiiibus  disculias.  Incidcntcs  quippe  quac- 

tdfactuin.  ipiartus  eauim,  quae  por  gii.siiini,  qiiinlus      siionesfiiiem  di^ipiili.lioiii  impediunt  iinponerc.  SUg. 

caruin,  qiiae  per  laeluni,  veliili  per  qr.iiKpie  porias      De  generali  lofius  sensibilis  crealurae  in  caiisas  suas 

civitalem  animac    intrant.    Qiiariim    ptianlasiarnm  *^  reditufinilo  mundodocuimus^elnuncilerum  speciali- 

lerderoiiilu  hiiniaiiae  nalurae  docere  debenius.  Tola 
ilaque  humanilas  in  ipso,  qnieam  loiam  assumpsit,  iu 
prisiinum  rcvcrsura  esl  statum,  in  Vcrbo  Dei  vidc- 


tliiae  lormac  sunt.  Una  oarum,  in  quiiuis  liis,  qiii  in 
liac  vil;i  b(Mie,  sed  non  siimme  vixeriiiil,  praeparan- 
iiir  praeiiiia;  alia,  in  qui!)us  his,  qui  male  viviinl, 
disppiisanliir  s;ipplicia.  SiiiuidtMn  sancli ,  qui  adl,  ic 
i:i  oarno  coiistiluli,  viilule  aclioiiis  et  scieniiae  car- 
fiom  cl  nuir.diini  '  ^0([uc  ipsos  siipcranies  iiS!;;.e  ad 
ip-mn  Doiiin  altiliidino  coiueinpiationis  nsc.cndoruiit, 
noii  in  p!i,tnl;isiis  :'tMum  sensibiiium,scil  iu  lhooph;\- 


licel  iiicarnato.  Qui  re;litus  duohiis  modis  considc- 
ratiir,  qjioruni  unns  est,  ([ui  loiius  liuinanae  iialu:ao 
docel  iii  Christo  r.*sianraiioiiein,  .nlter  vero,  i{ui 
noii  solani  ipsam  res!aiir;tlio:ic;n  generaliier  persfi- 
cil,  vcrum  ciiani  eoriim,  qui  iii  ipsum  Doum  asccn 


VARIAK  LECTIONLS. 

'  A  fj  his.  ^  \  in  carne  ndltuc.  '  Sic  A  ;  CF  »hi7/(/s  crncionlur.  '*  Sic  CF  ;  A  4/t'/o(;/<(t>i7/(?  *  poenanim 
om  A  «  Sic  CF  .  A  cauis.  '  Sio.  CF  ;  A  niduuilis&mi.  '  A  canicm  muiidnmqiie.  *  A  aliiid  oiueru 
Oiniiciii   iialiiii.m      '"  A  l>iinniii.'^  sponil.ilio        "  Sio  F:  imayinalihiix  0'.n.  A  ;  C  imncfinibus       '  ei  oin.  .\ 

Sic  CF    A    matefic/a.     "■   ut^ro  oni   tF 


9^9  JOANNiS  SCOTI  m 

mri  siiiil,  bcali!uilin{r)T»  el  deiriciJlioiicrr..  Aliud  eniir.  A  seJ  non  o:n:ies   iiimiulii:/;!!;-.-!'.   Nain  (j-:!  al>   iniiio 


esi  i«  parr.disijin  ref1i;e,  ijliiid  dc  ligno  viuie  conic-' 
«Jerc.  Lej^iinus  quiitix^priniiuu  h»niint*m;Kl  imai-incin 
e«  siniiiiliidiricin  Uci  fiiriiiiii,  iii  p;«.!:iiliso  posiluin 
.fiiisse,  sed  n;)(;  l0i;i;rms,  t^iiiii  dc  iig:;o  va;:i«  COtiisdisa*?. 
Esiis  siquidoiii  piohibili  iii,'ni  '  iMacoruipntiis  diiico 
dincliijni  viUi.;  *  os(  (•.-iiiiii-;:!?; ;  fuiuniu»  qnippe  ernt 
ei  de  lii-iiio  viJae  e.iore,  si  (lixinis  praoe(!;,iis  voluii- 
sei  pareiv  ;  j.^liciior  lar.:eii  vi.\i«scr,  eii.!i:»  p; it!i(«(!ani 
<le  ligiio  vilae  cotiiciJeixH  ^,  si  a!i>qi:o  ino;:!,  po.sl- 
qufim  cieaius  ci^l,  non  pcccarel.  Ul;i  t!;iii;r  iiilclligi, 
quod  loia  no.'5ir;i  n;ilu:a,  qnae  gencraiiier  vocabnlo 
liomini.sad  irnjigineiM  ci  siniiUuniincin  f)ei  facl:  si- 
goitiiMUir,  iii  jaradisiini,  hoc  esl,  in  prisun:'.ni  condi- 
li»iiiii  feii;ie  f}fgiti;nleiii  levt.-isnra   si(,  in  iiis  aiilcp.i 


iniiiKli  iisqne  a;l  sccui.duin  Doniini  ;iJ\c'.;ti:ni,  licc 
est,  nsiinc  a.l  finein  secnli  niorluisnnl,  cl  inoriuf.tur, 
et  niorilijri  siini  '*,  non  cor.linuo  absque  ul!a  niora^ 
verum  inierpo.silis  lemporalibns  spsiiis  resurreclio- 
nein  corpornni  *'coinniuncn»  expeclani,  pr;ieler  eos, 
qiii  cum  Clirislo  resurrexcnini  :  illl  vero ,  quos  ia 
caiT.e  vivcntes  finis  mundi  et  advenius  Domini  inve- 
niol,  non  soliini  dormient,  verum  eiiam  iTnniuliibiin- 
tiir;  iiiilio  (jiiippe  (cniporali  spalio  inlerposilo  siiniil 
(iormieiil  cl  evigilalnint,  hoc  osl,  morientur  ei  resm- 
genl,  sicul  ips?  aposlolus  tlicil,  in  inonienlo,  ia  lcln 
oculi,  ita  ut  pliis»  iinniut;iriO  in  eis,  tjuau»  luors  perl:- 
cialiir.  Qnornoilo  eni..;  niOiS  iiji.'li;gii>ai.v  Ui)i  mriinin 
spaliuin  initT  exiltin;  uc  li;>c  viia  ,   el  Iransiiuii:  in 


soliiniuioii;),  qiii  *  xie;iicalioiic  «iigiri   s;n:l,  liuni  vi-  I>  aileraiU    inici-i.toneliir ?    Qni   autem    tranblulciunl, 


lac  finclnin  pariicipatii!.  Ligni  mwm  viims  qjioJ 
esl  r.liririins,  fiucius  esi  ijea;a  vita,  pax  aeicriia  ia 
conieii)i«lal?one  vcrit:!tis,  qu;\e  proprie  dicitnr  deifi- 
calio.  /'.*•?  <!iiiin  bcalu  vini,  nt  ail  Aiignslinus,  or>U' 
{linin  ilc  ijeri.aie,  nuag  esl  Cllrislus.  El  forla.ssis  lioc 
csl  qiiod  ul.  .Aposlolus  :  Omne^  quidem  resurgenim , 
sed  luiti  oiiiiies  im::iu!!tbithur.  Sic  eniio  inulti  ac  *pe:ie 
onuios  iiniic  locuiii  Aposloii  de  Graeco  in  Lalintini 
transliiierunl.  Ao  si  apcrlo  dicerel  :  Omnes  nos,  qui 
hoiniiu.^s  siinius,  ■noir.iiic  exceplo,  in  spirilualiiitis 
corporiiiiis  01  inlegrii-iie  naluraliiim  bi>noni:n  le- 
snrgennis,  el  iii  anliquilaicm  priinac  condiiiouis  no- 
slfHi'  n^vpricniur,  seri  iion  onines  inniiuirniinMr  in 
(lciJicanonis  giorinm,  quito  .snperal  oninein  naini'am 


cmucs  cjuideni  imuiuiabiinur,  srd  iion  onuies  doriuie- 
mus,  iiitiil  nliuil  vlueniur  velie,  nisi  qiiOii  onines  iio- 
inines  iii  rcsurreciionc  rnlura  tie  pracsenii  vjta  in 
riituram ,  alii  morie  oorpnris  inlorposiia,  alii  tion 
inierposila  ,  iinmaiabiiinur,  ^jaa/irfo  ,  ul  idem  Apo- 
Slolus  ait,  comiplibilc  hoc,  coj-pi!Svj«Icli<?el"'%  iiume- 
lur  ^^  incomiplioncin,  et  morlaie  iioc  iudueiur '*  im- 
morudilatem  ,  el  abMibebilur  mcrs  in  viciorluKi,  el 
novissimus  inimicus^''  dcslruetur  mors.  s;,';!  r.on  oi".;ues 
(5oriniemus,  boc  est,  non  onines  ir.oricm  caruis  pa- 
lientur,  pritis<|unin  de  viUi  tenipornii  iii  vliani  immit- 
tentur  aeiernnm.  Nam  «luos  advcnlu:>  Filii  homlnis 
vivos  J3JV1  in  cariie  reporlct,  mors  corporis  110:1  tJis- 
soivel,  ncc  sepanuioncai  c.orj)oris  cl  aninnio  pritien- 


ct  paiariistirn.  li;!qt)e  siiui  aliii.J  esi  generaliier  re-  ^  tnr.  sed  soJummodo  iu  inoiuer.to,  in  iciu  oouli  iin 


suij;pri\  aiiiiu  *  sp.-Jciaili.tr  immulari  :   ila  aliuU  est 

in  paradis^jin  redire,  ;.liiKi  de  ligno  vitac  comedere. 

In  uno  i^iqiiidem  "^  nalurao   significatur  rosi.iuvatio, 

in   alliT;)  eiociorinn  coininendalur  '  i:eific:tlio.  floc 

:iu!ein  (lico,  non  ignoraiis  li;inc  ioouin  «posloliouiu 

tiliier  ah  aiiis  csse  traiislaluin.  Q.iidnm  enini  inter- 

prelati  sunl,  om ncs  tfuiiicm  .lormienius,  sed  uun  omnes 

mH»(.'.'ainH«r,t;iiiii:".ni,.  ex  (luibus  est  Joannes  Cin yso- 

sioinus,  OiiiiiL's  (jiiidiim  iinniidublinnr,  scd  non  cmues 

dorrnlcinns.  Quviiuin  inieiprelaiionos  ad  praesenlts 

operis  iie;;oiiiiiii  non  periinent,  utopiiior.  Disc.  Cnr 

non  poitiiuiOiint^  igiioro.  Qui  cnlin  rie  cre:ilurae  sen- 

sil.iii.s  icciiui  ilispiiiai,  niiiiquid  i:on  de  ivsuireciione 

coiporiiiii  tr;:ci:il?  Pio.^t-clo.  Non  enim  aiiud  esl  r<;-  _        . 

surgt^re,  ;ii(ud  re;iiro.  Nam  ex  iiit-riuis  resurreciio  ^  edere  de  ii/jno  vilae ,  (juod  est  in  purudiso  Dei  mei. 

quid  ;ili'n!  (»st,  quam  iu  staiuin  naluralem  recursio?      Ex  *'  gratia   sitpiitiem  et  naiura,  ul  in  superiorilnis 


mulaiionem  babebunl ,  ii^eoque  non  doi"niicnt,  sed 
setuper,  nulia  moric  carnis  intcrposita,  viveni.  Cni 
sen^ii  oiniiino  favet  sanclus  Aiigiisiiuus  et  J;)a::nes 
Ciirysoaiouius.  Fides  cliani  caiitoliia  videiiir  i.oc 
approbare,  qua;^  inoiinctanlcr  creJil,  Doiniiniin  iiu- 
slrum  Jesum  Chri.stum  judicarc  vivos  el  moriuos 
ventuiutn,  vivos  qitidem,  qnos  advenius  judicis  nia- 
teiiles  adbiic  in  carne  roperiet,  raorluos  vcro  ,  qi;i 
jitin  solulionem  corporis  et  ani;nae  perpessi  ssinl. 
i>isc.  ]So;i  •*  ergo  Oii:nos,  qui  in  paradisiun  leiiiluri 
sunt,  boc  cst  in  prisiinam  naturae  Irtmanao  condi- 
lioneiivligni  vitae  fruclniii  ^arlicipabuni?  Mac.  rs'(in 
omnes  piaiie,  se.!  >:di,  ([ui  inmiduia  et  cariiein  vi;c- 
riiit,sicul  iii  Apocaiypsi  sciiplum  est  :  Vincenti  dubo 


tractatum  esl  ,  omni!)us  hoininibus  coinmtinilcr 
praesiaiur  in  paradisuiii  redire,  sola  vero  gi;iiia  so- 
iis  deificatis  «le  ligno  viiae  ciiere.  Disc.  C.ur  ilaiiue 
•u  n-edio  paradisi  lignum  vjue  esse  Scrlplur:t  lcsui- 
tui',  si  non  oinnibiis,  qui  in  paradisuiu  rediti>ri  st.i.t, 
de  fruciu  ejiis  edeie  permitiiiur  et  perjonai.ti'?  M.\i;. 
Alicnde,  quod   divina  ScripturH  non  siiiiphciicr  ii- 

YAKIAE  LECTiONES. 

'  Su;  CF;  A  hc,ni  xitae  pio!iibiti.  *  litini  ^ii'^'  O'»-  A.  *  Isu.^i  !:irjnidnn  —  iomcderel  om.  C.  ^  A  qui 
«{flnruiaodo.  '  A  el.  «  A  aiind  est.  '  "Sic  CF;  A  quidem.  "  SicCF;  A  iii  alicro  rcro  loiumendatni  e.Wui- 
>i/m  ileilicatit».  ^  C?  peiliuu.;ii:.  ^*  (iuideiu  ••va.  \.  "  ts.' om.  A.  '•  swh<  oin.  CF.  »'  Sic  CF ;  .V  f«r- 
por/.s.      »♦  A  vidclirct   curpn.'^.       '"  Si.:  CF  •  A  indnel.       "'  Sic  CF;  A  induet.      •'  A  ni)i/ss;«iiM«ii.'i;.(.-. 


Expi^ne  itaqiie  brcviier  cursiinqiie ,  quid  voluiii 
|iraeciicl;ie  inicrpretaiiones,  q-.ias  penittis  intactas 
jiraeieriro  voinisii.  AUc.  Qiii  inlcrprelati  suit , 
omnes  qtiidcm  dorm:e,uus,  ied  non  oinnes  i,ninuta- 
biniur,  videnliir  '.nihi- Aposioli  verba  ila  inlei- 
lexisse,  ac  si  diccrcl  :  Omnes  quideni  "  nioriemur  ; 
ipiis  eniin  esl  ",  qiii   vivit,  ol  non  vi.iebil.  n.orlc-m  : 


Sic  CF;  A  yor.ne 


i'.i 


A  /•;.'. 


981  DE  DIVISIONE  NATURAE.  —  LlJiER  QUINTUS.  Ml 

|num  vitae  in  paraiiso  esse  icslaljir,  &etl  expressius  A  Clirislum  describunlur,  quia  angdica  natura  sensi- 

in  medio  paradiii,  ut  vctir^thu^i)  p  u-:)(iisi  lolaiu  liuuia-  ijiteai  el  iiileiiigihileni  nmndum  adiniiiistial ;  quanH 

nam  naluram,  qiiam  omites  iiomines  ^  el,  Uuii  ct  vis  non  in-ational)iliier.unus  Clicrnbim  in  figura  in< 

niali  participanl,  iiilellig:is,  mcdii  v<»re  ejus  sigiiiii-  lellectualis  iii  angclis,  alier  vero  in  iy|»o  r:>ru)ii:ilis 

calione  secreii.ssinios   inlimpsqMe  ejiisdcm   nalunio  nalurae  in  liosniiiibiib  aocipialur.  iiiloliisjiiulfs  <)!ii|«|iB 

sinus  ,  in   quibus  iin:»go  el  siinililiido  Dci  cxprcss:»  r;ilio!i:i|ji]csi}'ie  siibslaiilias  pro\iin:is  Cliiir.lo  cs.ic  '* 

esl,  ul)i  lignum  viliAC,  hoc  esl  Doiiiinus  nosler  Jcsus  nrmo  sapitMluin  duijiUit.  Videsnc  eig<>,  qiiam  ::llii!ii 

Clirisliis,  planialuin,  ciijus  coiiieinpbilionc  nciiio  nisi  et  supei-n?.l-:ralc  csl,  talc  ligiiuii)  iii  iiie  !io  paradisi , 

pui^-galissinius  flde  ct  aclloiie  ,   «»l  illuininmissiinus  Ir.iman:!»*  videlicrt  i';)lm:ie,  plunuuiin  adirc '',  eoiiurt 

scicnlia  ,   el  pcifcclissir.ius  t.!ipiciilia  et  diviiioriiin  friii.  Ad  lioc  reinolniii  vh  omnibiis  ligir.ini,  soiisqiio 

gDysierioriiin  iiilciligciitia  frui   sinilur.   Kl  lioo,   iii  di-ilicaJis  coucessijin  l'ai;b!>    rafUos  esi  i;i   icrliuin 

arbilror,  iii  mysiioa  Saloinonis  leinpli  aedilic^ilione  iialurne  noslrao  cacluin,  hoc  csisuper  omntwftrpns 

»racligiiral-jm  esi.   Onines  siquidcm  ,  ncniine  cx-  el  spiriliim   vilalcin   iii   ipsuiii    inleliecsiKn,  in  «i»m 

hiso ',  cl  boiii  el  ni:di,  circumcisi  ei  incircunicisi,  Dci  Verbuni,  qiiod  est  lignum  vilac,  ineftribili  itM».l« 

mascidi  ei   T  niinae,  omnesqiie  toliu»  iiiundi  nalio-  supcr  ouinein  es.sci:li:in!  ci  virluiem  el  operalioicni 

nes,  sivc  oralionis  sive  iicgolii  caii.sa   umiiqiiC  iiliic  **  iii  luce  habilai  inacccr5.-)ibiri,  iiliia  cl  iiui-.i  iia(;(r:iiii 

coiifluerenl ,  iii  cxlrcmas  poriicus  iiilr:ti>;iiil,  iiiique  ad  iniagincni  Dci  f;iclain.  In  ip-^um  ilaqiic  j>aiadisum, 

nrgoiia  sua  pcragere  ^incl.asiiur  :  soli  vcr.')  siiccrd!)-  veluli  in  amplissiuiui!i  st-cr.rlissiuunnq^ie  '-  tcinpliim 


omnes  homines,  imusqai.-.quc  sccunduin  siiani  analo- 
giam  inli-abit;  cl  habilabit  in  cis  ip«;->,  qui  dixil  : 
Kgo  ero  in  medio  corutn.  Hinc  Propbela  :  Vulu  )»c« 
iiKpiil,  reddum  incouspcclu  oiiiaii  }>opu!i  cjus,  inalriis 


les  el  ^  Leviiue  in  porlicnm  S:iccrdoiuin  ei  in  povii- 
cura  Salonionis  ingredicbanUir.  Di-inde  saccr.ioics 
ioii  cl  purgali  in  maii  aeneo,  quo.l  cna  in  poilicu 
Salomonis,  in  sancliim  tenipiuiu  exlerius,  cbi  cniDt 

panes  proposiliouis  cl  candclabra,  Inlroibant,  «nlli  doinus  Domini,in  medio  (ui,  Jeriisalem  ^'^.  ierun.Acm 

vero  ultra  vehim  in  Sancla  Sanclo!iiiii,  ubi  crat  arca  si'|uidem  risio  p«f is,  seii  iem;)liim  pacis  inlerpret:Uur, 

ei  nlliuc  liiyniianialis  ,  el  propiliiilorisim  ,   oi  diio  cl  ipsa  esl  doimis  Doiiiini  inmoiilc  supernae  conlom- 

Cheriibim,  liisi  sumino  s.icerdoli  iii!ro!i'C  *  licebul '.  pl;tlionis    aedificala ,    ad    qi:am    nroplicia   horlalur 

El  hoc  ilalur  inl.^^lligi,  omncs  hoiiiiites  *  inlra  ternii-  omnes  homines  per  vii  liiiU!»  gradu.s  et  spcfubilioniim 

nos  natiiraiis  paradisi ,  vohiii  inira  qnoddam  tcm-  aitiludines  asccndere,  .!ice;!s  :  yc//<7c,  asccndamHS 

plum,  unumqucmque  ^   in  suo  online  coiiliueri,  .soli  ad  mcnlem  Domini  el  ad  lomnm  Dci  iacoh.  Non  cnim 

vero  in   Chrislo  s;inclillcali  inleriora  intiabi:nt,  el  n  alibi  h;ibilal  Deus,  nisi  iii  !iiim;!:ia  cl  ^isi^elica  iialiiia, 

lerum  in  Saiiclu  Sancloriiin,  vciuii  in     inici-iora  iii-  quibus  solis  donatnr  conicinpl.iiio  vciilalis.  IScqiic 

lerioriim,  ipsi.qui  in  sunmi!)  poniilicc,  ('brislo  viilc-  lias  «iuas  n:ilu:-;is  veltili  diias  o.Oiiii!;»  .icbcnius  acci- 

icel,  sunt,  et  unum  cuni  ipso,  et  in  ipso  facii  Siinl,  pcre,  sed  niiam  eandeinque  domum  ex  duiibns  inlel- 

iDlrodiicenliir;  ubi  Chrisiiis  csi,  (|ui  signincainr  pcr  li^ibiliiius  malcriis  conslruclam.  De hac  donio "  vide- 

"allare,  qiionlam  sua  »  si)!idil;ile  susiinel  on.nia,  et  lur  Dominus  disisse,  in  domo  Pulris  uiei  mnnsioues 

non   solum   altarc,  sed   !hyi!ii:imaris  aiiarc  ;    odor  iHy/Vfle  s«.'.'i/.  In  alriis  domiis  hujns  omnes  homincs 

siquidcm   iilius  ,   hoc   esl    b.us   ei   glnria  ,    Implpt  man.sioncs '*  possidebunt,  dum  in  caiisus  suas  redi- 

oiunia.   Ipse  csl  arca  ,  in  qui  omiies  ihcsami  sa-  luri  sunt.sivebeneincarne  sive  malc  vixcrint.  Nullus 

pieniiaectscientiaesuniab-^condiii.  Ipsessi'^  virg:).  enim  pnlchiiiudincm  cjiis  poiest  corrimipere,  ncqne 

qiiia  "  regit  el  tnensural  oiniiia,  clm:tni\2,   «ji:ia  ho'iCSiaiem  iiirpilicarc,  nciiiic  ai::priluJinein  minucre 

pascil  on:ni:i.  Ipse  propilial  iritim,  (luia   sempf r  pro  vo!  atigore.  K\tr:i  qnam  (]ui;i  cssc  posscl,  inlra  nur.in 

nobis    iulerccdii  ad  Pnlrc:;! ,   ©'iJciuiens   ci   genc-  quiu  csse  iion  valoioi,  in  qua  iiuHius  liiipitudo  liirpis 

rale  sacririciuni  ,  et  niundi  preiium,  humaniialein  esi,  m^c  maliiia  iiocei,  nec  crror  crrat,  cujus  piilchri- 

vidclicel  suam,  quam  sacrificavil  et  Iradiiiij  pro  pu-  lutiinem  immundorum  spiritiium  ncquilia,  scu  hoiui- 

rificaiione  el    rcdcmplione  tolius  g^^noiis  liiimaiii,  d  niim  iiiipiorum  irralioitabilos  moliis  nc.n  sobini  iio:» 

iieniiiie  exceplo.  N;im  quemadmodum  in  nullo  invc-  coiHainirianl,   veriim    eliam  a.laiigcnl  ?  Nuila  cniin 

nii,  absquc  peccato,  quod  non  aceeperit,  ila  in  iiulio  pulchriunlo  cllicilur,  nisi   cx  conipaginalionc  simi- 

.  reliipiii,  ipio.l  non  redcraerit,  et  retlinicii;!o  salvavii  lium  cl  dissimilium,  contrarioiuin  el  opposiJorum  ; 

ei  sancliilcavit,  qnoniam  ipse  est  redempiio  ei  salus,  neque  laniae  laudis  csset  briuuni,  si  non  essct  com- 

porgalio,  et  ilhiminalio,  el   perfcctio  uiiiversac  hu-  paraiio  ex  viluper.ilione  mali.  liIeo';ue  quod  malum- 

hnaiiitoiis  iii  omiiibus  cl  singulis,  circa  qiiem  Clicrii-  dicitur,  dimi  pcr  se  consifieialDr,  viiiiperanir ;  d:im 

bim,  oi«Iincs  vidclicet  angelorum  di;ici!:-r;;!!!,   pcr  vero  cx  ojus   con:p:u"alioiie  bonuiii  iaudilur,    non 

qiios  visibilia  cl  invisibilia  oriiiiial  atqiie  disponil  '*.  onMpiuo  vil:iperabile\i«ielur.  Q;ioJ  ciiim  boni  lauilcn; 

Ei  foriiissis  idco  bini  Cheriibim  circa  arcain,  id  est  cumnlal,  nononmino*'laudecarijt.  Nuuqiiid  omnium 


YARIAE  LECTIONLS. 


*  hoiiiines  oni.  CF.      »  CF   nemiiie  reciuio.      '  i.V 


wi/jfs  (»(n.  A 


CF  a 


uUjliC 


^  irtiroire.  orn.    CF, 


r  uHiisfiuisqite 


in  om.  A.     '  A  suae.  .    '*  Sic  AC  ;  es!  orr.    F 


»  A  licehii.      *  Ao- 
'-  Sic  ^;F;  A  iiiicx. 


Sic  CF  ;  A  ordinala  disponil.     '-^  A  essc.  Chnsio.     '*  A  andire.     '''  Sic  (iF;  XsereniSbimumque.     ■"  ./crtt- 
snitm  om  A.     i-  C.F  domn;  sic  ubique.     '■"  kvmines  uianiiontm  oui   CF.     ''  CF  cnni. 


m  •  «OANKIS 

liononitn  coiidlio!",  malon:m  orninalor,  iii  nniversi-  A 
i:ite,  (iUiim  condidil,  m:iliim  stncrei,  si  niiii!  iiiiliUilis 
conferiel?  Quo!.l  elium  ev  colhuionihiis  reriini  sc:'.- 
sibiiiir.i),  aiitexhiimauis  moriijij>  KKiHime  conjicilur. 
Kx  iiitriicliioso  qiji[jpi;  liguo  '  IViiciiA^ii  laiis  amplid- 
cniiir,  ex  libidiiioso  homiiie  dsii.  In  p:\radi-;o  itaque 
hum:i!i;ie  iialiirae  uiiiisi;iiisi]ii('lociimsuum.scciind;im 
propuriioiiem  conveisalionis  suae  in  hac  vita  posMde- 
bil,  alii  cxlcriiis  veiiiti  in  exlremis  porlicibiis,  alii 
inlerius  iaiiqiiam  in  piopinqnioribus  alriis  divihae 
conlomplalioiiis  *,  ahi  in  amplissiiiiis  divinoriiin 
mysJerinnim  templis,  alii  iii  i:ttiii!is  snper  omncm 
ii:i!i!r:im  in  ipso  ei  cum  ipso,  qiii  snpercsseniialis 
cl  supcinalniiilis  csl,  Iheophaniis.  Beaii  sunl,  qui 
advla  *  iiilranl  s;ipiciiliae,  quae  esl  Chrislus;  qiii 
licce.binl  *  in  obsctirissimas  tenebras  cxccllentis-  •* 
siinac  hii.is,  in  qua  simiil  in  caiisis  sr.is  vidcntomiiia  ; 
iilii  11011  locoriim  vel  teniporum  iiilervaila  bonos  a 
malis,  scd  mcritoriim  dislantia  scgiegal;  non  quan- 
tilas  t^t  p;iIrhril;!do  corpornm,  sed  .honcsias  el  ma- 
g  iludo  virlitlnm  laiuiatur,  lion  persoiiaiiim,  scd 
jnoiiim  digiiiias  el  liohililas  quaeritur;  una  omr.ihus 
cftinmjinis  nalura,  diversa  anlem  graiia:  nbi  omnes 
simul  smil,  cl  siiniil  non  Siinlj  simiil  siinl  simililu- 
diiie  siibst..nliar;:iii,  simul  iion  siml  dissimilitiidiiie 
afleclau!!!.  Simiil  erant  divcs  cl  Abrahain  in  spiri- 
iiialihus  siibstar.liis,  iiuas  iina  cademque  hum:<na 
CflHigil  el  inscparabiliter  jungit  esscutia;  sed  non 
simiil  erant  per  diircrcniiamspnitualium  qualiiatum. 
Chasma  magniim  inler  eos  eiat  " ;  A'  r;iiiam 
qiiippe  in  acterna  qiiicie  gaiulebal,  dives  in  Il;imma 
inexliiiguihiii  h!g.?bat;  propterea  vidit  dives  •  de 
longe  Abraham.  Q;iis  verhis  poie.->t  exprimei'e,  qu:;n- 
liim  iniersiitii  cst  ^  inter  laetiiiam  el  l!is;iiiam  * 
cli;)m  iii  hac  vila,  qiianlo  magis  in  allera .  in  qua 
milla  Irisiiiia  seipieiiir  jusionim  laetiliam ,  ne- 
que  uila  laeti:ia  sequetur  impiornm  irislitiam , 
djvina  senlcniia  dignas  singulis  incommnlabiiiler 
aUribuenle  relribiiiiones !  Et  hoc  csl  chasma  ma- 
giiiim  et  i:npei'moa'.ilis  bialiis,  divi(ions  iiilcr  prae- 
mia  et  supplicia.  Dives  t:>.ncn  '  non  dc  loiige, 
scd  juxia  ad  Abr.ihain  "  loqueboliir,  ui  iulelligas, 
s-nm  lion  nalura  scg!'('g;itum  fnisse  :ib  Abraham,  sed 
ciilpa.  Uiia  siqui;!(  in  esscntia  juiigit,  qiios  mcrilum 
dissimile  dividit.  Pa!iIo  priusquam  Dominus  '*  palc- n 
relur,  simul  in  uno  coenaciilo  Judas  Iscariotes  et 
Simon  Pelrus  cmn  Christo  coeiiahant  ,  sed  unus 
juxta  Chi'islum,  alter  longe  eral  a  Chrislo.  Uniis* 
qiii  cum  Christo  inlingehal  manum  in  paropsidem, 
hiimanitalis  Chrisli  cral  tradilor  ,  altcr  qui  non 
legiuir  iiilinxi.-ise  mamim  cum  Clirisio  '*  in  paropsi- 
dem,   diviniliilis   Chrisli   crat   contomplalor  :  unus 


C 


scoTi  >  m 

avarus  'vendidil  lionilnem  Dcnm  ,  rdicr  Tiicolijgiis 
cognovil   Dcum   bomincm    :    uims   oscolo  corporis 
corpus  traiiidif,  alier  osciilo  mentis  diviinm  menlem, 
dilexii,   lloc   aiilem  dfco,  iil  cogiioscas,  quod  non 
locorum  inlervalla,  s(^d  nicritorum  qualitatcs  f;u:iiinl 
homincm  ;ipp!'opiii({tiare  Ciirislo,  aut  ah  eo  clongari. 
Hiiic  dal:ir  inlelligi,  omnes  homiiies  unius  ejusdcm»' 
quc  nalnrae,  qnae  in  Chrislo  reilempta  e.st,  omniqiie 
serviiuic,  sub  qua  adhuc  congemiscit  cl  doiei,  libe- 
rata,  pariicipes  esse,  et  in  ea  unum  oinnes  suhsistere : 
n:eriioriim   vero  qualiialcs  el  quantilaies,  hoc  est 
bonorum  acluum  malorumqiie  differcntias,  quihus 
Hnusquis(|iie  in  hac  vita  hene  vixit,  adjnius  Deo  per 
gratiam,  seu  m:ile,  deserlus  Deo  per  jusiiiiam,  longe 
a  S:i  invicem  ct  mulliplicitcr  et  in  infinilum  dispitruri : 
omnia  auiem  haec  in  illa  una  ct  amplissima  domo 
ordinari  et  comprehcndi ,  in  qua  respublica  univcrsi- 
latis  a  Deo  et  iu  Dco  condilae  *•  per  mulias  diver- 
sasque  dispensatur  **  mansiones,  hoc  esl  mcrilorunj 
et  gratiariim   ordinalio  es.    Bomus    aiitcm  '*  illa 
Christns  e^,t,  qui   omnia  el  **  limljit  virtiile,  disnonit 
providenlia.regii  jiislilia,  ornat  gratia,  coiilinet  aeler- 
nilatc,  implet  Si^picniia  ,  perlicit  dei,ncalione,(/(/OH(.7/j» 
exipso,el  peripsnm,  el  in  ipso,  eladipsumstintoninia. 
57.  Disc.  Qiiae  a  te  dicta  simt ,  recla  lide  crcdon. 
libus,  recloque  iiiluilu  rerum  naluram  '^  perspicien- 
liijiis  no!i  solup.i  rationabilia,  verum  etiam  verisi- 
miliima  "  prohanlur  esse  :  quamvis  his,  qiii  nihil 
essc  extra  •'  ea,  quae  localiier  el  temporaliier  iiiira 
husc  mundum  sensibilem  coiilinenlur,  cogilani,  in- 
credibiiia   ac    veluli    vana   deliramenla   videaiiiiir 
afllrmatilcs,  liunc  mundiim  sensiiiilem  in  siias  causas 
non  rediturum,  neqiie  penitus  periturum,  scd  suis 
qualilalihiis  solummodo  pcrmutatis  in  meliiis,  pcr- 
mansiirum,  siiis  corporihiis  coinposilum,   suis  locis 
discretum,  suis  temporibus  (lisliiicluin,  siiis  numcris 
mulUpIicaium,   suis   exli-emi!alibus  ambilum  "   ir 
parle    sui   vehili  inferiori  corporibiis  animiibusqiu 
impiorum   aeierni    iguis   anloie    lonpiendis   locun 
prachci-tcs.  De  quo  el  iii  superiorihiis  libris  iracla 
viikus,   el   nuiic  ilcrum    in    mcmori.im    rev0(-a;ile: 
hreviier   repetimus.    Quidam    cniin   spaiiuiii,    quot 
lunain '*  scgregal  a  tcrra,  lormeiilorum  loco  disiri 
huuul  :  quida.u  iiiferiorem  corpulenlioremqnc,   um 
hrariim    c;!p;icein  ,    lerristiue   proximam  ,   piacfai 
spaiii,   qiiod    aeris   vocabulo  nuncupatiir,  p.irtciii 
qiiidam  inliic.os  lciiuris  siiius,  vehiti  protiiiitlissiin 
et  amplissima   anlra  ,   densissimarumque  perpehi 
caliginum  plena,  ac  veluli  filiis  tenebrarum  condign: 
Ipsa  autem  impiortim  corpora  iu  ca  (iiiantiUUc,  in  ' 
qua  ceciderunl  ,   inqiie  corum  sexu    ac   *'  ftuMia 
miineroq'!c.    momlironiiii   resurreclura  ,    coiIemai[ 


VAUIAE  LECTIONES. 

'  CF  ligm.    *  CF  coitlcmphiiiom.     ^  Sic  CF :  A  in  ttbdiin.     *  Sic  CF  occldiuU.     •  Sic  CF;  A  CImos  /•,uj 
ma-^niiiii"  eml  inler  cos.     ^  divcs  om.  A.      '  Sic  CF  ;  A  iiiirrslilil.      «  A  inlcr  /ris/i/2(im  el  laeltliinn.     '  S 
i.V:  X  (uitem.      '»  ad  Atn,'/(//iM  oin.  A.      *'    Z>o.iiin!(s  om.  CF.     »■  CF  cinn  Chrislo  »««/(«(»  in      "  Sic  Cl 
A  coiidita.     ^'•':^\i:Cc  ;  :\  dispcinnla.     '*  rt(//i'(.'(  oin.  A.     "■  ^/ om,  A.     "SicCF;   A    nalurns.      '*  Jj:*- Cll 
A  verisimiliu.    "  Sic  <  .F ;  A  inlcr  en.    "  Sic  A  ;  CF  composiius  —  discrclus  —  di^tiiiclus  —  mulupljcattu  -  -  fl#l 
bidis.     «'  A  luna.     -»  in  (itii.  A.     -'  \  el. 


WJ  DL  DlVlSiOM-:  ISATHRAK.  -  LIBI-Il  QUJMUS.  .  986 

o:iiiii:;o  inodo,  qiio  tu  Lac  \iia  \ixere,  fuUira  prnc-  A  siciil  n<H[iiaIile!de:iit  oiiiMibus  ho!ni!:ibii.s  esse,  iia  ac- 

diciinl,  «Me.vi».'!)!»),  q;ioJ  de  in.oHaliLcii  um{>i)r:il:biis-  qii;ililer  (!:i!i:iiia  csl  resiirgeie,  vl  ai!.(!;ilicae  iii.lume 

(luo  iii  iiiinntilalia  miilabiiiriii:-  el  iielenia,  de  aiiiiiia-  sii!iiliiiiii:iic:ii  p!i&ii>!i.'ro.  Si;pi'!io:-a  vcio  i!iiui(!i  si;i!- 

liliiii  iii  ^iiiiiluaiia  :  iieqM*.;  lioc  ad  virtiileiii  iialm; «;  siiiilis  .siialia,  qiiae  !!i(;;iiiliir  ac:liere;i,  :i  liii;:»  vidc!  - 

(liviitaL-iiue  Loiiiiaiis  rorcrliir  largilaleiii,  sod  ari  slre-  cel  i-ursimi  versiis  iisijiic  ad  eMrc:!!u;!i  slcIIigciMo 

iiui  judicis  durissiiiiani  el  iiicoiimuiliibilem  aiisieri-  si»hacrae  aiiiiiitu!!i,  corporiiius  saiicUiniiii  in  pcs-es- 

lalciii,  dala  naUirac  el  doiia  jjraliac  in  cruiiclilaleni  sioiscm  scfjregaiil,  rali;;nal)iii,  iil  eis  vidciiir,  dislri- 

viiiJiclae    Iraiisfundenics.    Aiuiil    eiiiiii,   iiitpiniimi  biiiio:)-',  iniiiiias  q;ii(ifin  caligiiiosa3(|(ie  niiinili  |>;irJc3 

toipora  iioii  ali;iiii  ob  caiisani  ijimiorlaii;!,   aelen:;i,  .digiiis  Siipulicio,  si;iiuii;is  vc:o  huidasqiie  pi^ici.nio 

spiiiiualiaque  resurrecliira,  nisi  iit  perpcloa  susii-  hoiiiiiificainiis  ordi!i;>ic.  lps:i  eliani  saiictoii.m  ('!>r- 

iic;;!!l  supplicia.    Igneni    qiioque,  in    qiio  ardebunt,  pora  hcalia.suisque  qii;iiililaUbus  corporaliiiiu  ii:eiit- 

corporeiin)  sensibileinqiie  essc  iion  diiliiiaiil.  Siii:iii!er  brorum,  piopriisqiie  slaiiiris  circunKscripta  ,  st\'i 

di;  vcrniibus  non  niorilui'is,  deque  si.igiio  suljdiureo  qiioq^i-ci  viii!l  foiiiineoqiic  discrela  fultira  es^e  pi-ae- 

in',-<?io  qiiid  soiniiia:it.  Corpoialia  Uiiiicn  aiqiic  localla  dicnie  ndu  iropidaiil;  mulala  lanicn  in  spiiiiuaies 

baec  oiiinia  esse  iiicunclaiUcr  afiirnianl  :  niascjlos  qualit;ilcs  siibtilis.iiinasqtie  siibslanlias,  ac;hciei;rii!!s 

iii   sexu   niasculino  ,   feininas  in    sexu  feniiiico  '»  B  corporuin  inslar,  iia  ui,  quae  hic  lerrena  ci  caiii:<:i, 

propiiosque  singulorum  habiius  resurreclurospubiice  illic  c;ieleslia  ei  aelerna  ,  quae  hic  gravia'  ei  coiii:- 

clainanl,  nec  iion  ei  siiiguloruin  meiiilirorum  oflicia,  plibilia,  il!ic  oniiii  pondere  carenlia,  Oir.iii  (Oriii- 

sed  i:on  necessaria,  non    dcfuLura,   ceieraquc  dcli-  plion;3  !i!)era,  iil  mirabili  cclcrilale,  (pioisiiii:c;inqu': 

raiaenla  *,  quae    vera  plus  deridel  quam  astruit  vclin!,  nioluui  suuin  ociilorum  rad:is  siiniiliiiiH  t^xer- 

ralio.    Duobus    enim    commalibus    concludit    eos  ceanl;  oniiiia  lanien  corporalia*  org;ina,  id  e.^l,  ror- 

Aposiohis  ,  de  generali  omnium   huin;inorum  cor-  poralia  nienibn  siiis  disciela  locis  habiiiir;!  '",  ocii- 

porum     resurreclione     praedicans   :   Seminaiur   in  los  scilicel,  ceU'ra;i;ie  scnsuum  inslnimcnl:! ,  c;ipi;l 

coniume.lia,  surgel  in  gloria  :  seminatur  in  infviuiiatey  hiimerorum  lenus,  brachia,  llioraccin,  pecles,  cclcra- 

sitrget  m  virlute.  Si  ergo  oniiiia  cor[»ora  surgcnt  in  que  niembra  suis  sedii>us  (iisposita.  Sed  diim  laiia  i:\ 

j;!oriael  virlute ,  ablaia  oinoi  conlumelia  et  inriimi-  liinis  sancioruin  rairum  lego,  sUipcIaciiis  haesiio, 

late:  qualisgloriaerilhis,  qiii  aclernisdamnabuntur  V  maxinioque  horrore  concussus  lilidio,  et,  diini  inli:» 

suppliciis,  vcl  q-jalis  virlus?  Nec  obslat  quoJ  alibi  'me  ipsu:n  cogilo,  cur  s[)iii!ualissi!r.i '•  viri  ultiaom- 

idcm  Apobiolus  ait  :  An  non  luibet  potestaicm  lijiilus  nes  operatioties  locp.!iii!i)  lciiipoiiiliiLTiqiie  cogilalio- 

lnli,  alind  vas  facere  in  honorem  ,  aliud   in  conlii-  nuin   ascendeiiios  ,    lOliiinque   sensibilein   i:;:!!iCiiiii 

meliam?   Non  eniin  dc  resuiTeclione  corporum  eo  C  Yirniioconlompliivionissupcranies,  Iiiijusmodi  dicla  " 

loci  '  dis[v.iiat  ,  sed   advcrsus  cos  ail  ,  qui  Deum  suis  scriptis  comii-.cndaverunl  pcsleriiiiJiq^ie  iradide- 

(onanliir  rcpiehenderc   vcluli    iniquum  ,  alios  qui-  riint,  facilius  ducor  exislimaic,  lion  ali:im  ob  caiisam 

dei!!  eligentem,  alios  vero  re[)elleiilc!n,  ci  illos  qui-  ad  hacc  excogiianda  el  scril.enda  aliiacios  fuissn, 

dem  vasa  niisericordiae  facienlein,  illos  ;iutcm  vasa  nisi  ut  saltcm  vel  sic  ierre:iis  carnaliliiisquo  cogil;;- 

iiae  dcscrenlem  *.  Si  autem  quis  dixerit,  A[)OSioIi!m  lionibus  dediios,  simplicisque  fidei  nidiinenlis  nulii- 

non  '  dc  generali  omnium  hunianorain  corporum ,  los  ad  spiritiialia  cogiianda  su!;!ev:irenl.  N;.iii  (joi 

scd  de  speciaii  justorum  his   verbis  piaedicasse  *,  ujira  hiinc  ni;indi:n)  sensi!)ilcni   nihil  osse  csca»;- 

videal,  quid  ipse  Doniinus,  dum  Lazaruin  rcsu^tiia-  tant,  pronipt^oies  siiot  :»J  iicgaiKlain  quani  ad  co::(i- 

ver;.l,  de  seipso  dicebat   :  Eijo  sum ,  inquit,  ?t'iur-  lenilain  veridicam   nalurarum   speculatioiiein.    Au- 

reciio.  Non  dixit  specialiier ,  ego  sum  rcsurrcctio  dienies  siqiiidom,  ncque  loca.  neqiie  lenipoia,  n((iue 

jiisiorum,  sed  universalitcr,  ego  smn  resurrectio.  Si  corpora ,  neque  coiporalia  post  finem  luijiis  muiKii 

crgo  ii)se  est  resurreclio ,  profecio  uniforniiier  iiis,  csse  fulura,  conreslim  infiaminali  erunipiinl  ci  pio- 

(pios  rcsuscilal,  seipsum  praestat ,  queinadniodum  cl:im;uil,  dicentes  :  Niliil  igilur  erit ,  si  nihii  lidiuni 

ipse,  ul  Pater  suus,  so/<'m   suum  "^  oriri  facit  s«/'er  rcmanstril ;   el   iiisullanl  his,   qui   sol;»   spiriuialia 

ioiioji  et  malos,  et  pluil  supcr  justos  et  injuslos.  El  proiiiitlnnl,  rerunique   j^ensibiliuui   opiniones  a!:l'o 

forta.ssis  ipse  esl  sol,  qui  oinnibus  simililer  oritur,  nint.    Ilaec     ilnqiic ,   i:l   opiiiDr,    m:igni    diviniip;!; 

et  pluvia,  quae  similiter  super  o.iines  pluil;  gene!;i-  consideranics  '*,  iimiiiisqi^e  fi.ieiiiini  siniplicinm  co- 

lilerquidem  oninibus  resurrectionis  el  vilae  graliain  glialionibiis  coiisiilcnlcs  **,  uliliiis  visimi  esl  cis  '» 

piacstans,   E[)ecialiter  vero  in  se  credenlibus  non  [iVacdicare    lcrrei!orii:ii    sciisii.-iliiimi^iie    corpnrum 

Siduin  morlein  carnis,  sed  eliain  morteni  nienlis,  qua  iraiismiitatiooein  in  c.ielesiia  spiiilii;iii:i(p!e  corpoi;i 

Deus  iguoratur  et  quao  maxima  inipiorum  poena  [praedioarej  **,  quam  pcniiiiscorpora  et  corpondia  el 

csl ,   veluli  quaiidaiii  unibram  •  auferens.  Ilaque  '  scnsibilia  oninia  ni!nf[uam  css-c  fiiiiira.  Toieral  ilior 

VAUIAE  LECTIO.NES. 

'  Sic  CF  ;  A  foeminino.     *  delirumeniu  oni.  A.     »  Sic  CF;  A  eo  loco.     ^  Sic  A  ;    CF    eligeus  --  r,'j:e!ie,i:i 
-^faciens — deserens.      '^Aquod  non  (Aposlulum  om.  A.)      ^  kpracdlcuverit.      t  snumww.  A.      ^  ve'n'.i  ;iu.'rH- 
dam  vinbvam  oni.  A.      »  A  Ita.      "  Sic  CF;  A  habilatura.     "  Sic  CF;  A  :^ieciulissinii.      '"  dida  <nu.  CF. 
".\  auferuni  opiniones.     '*  Sic  CF;  A  magu':s  diviuisifue  considernnlibus  cci.  co.  suiemihiu-.      "  iis  0!:i.  A 
'*  pruedicare  om.  A. 


987  JOANMS  SCOTl  WS 

fuippe  canialiier  cogi'.p.i!iib;ioY'iileiiir nl  credenduin  A  iiiniuiaraquc  reiribiili.incm,  sectiiuIaBi  qiiara  justis- 

terreoonjni  «'orporiim   iii   caelesiia  Iransilio,  quara  sinuis  judcx  re<:|ilct  unicuique  secundura  '*  opera 

lolius  cyrporaliiatis  ncgaiii!.  Eo(lei:i  condcs^ensionis  sua,   egicgiu.s  Docior  insitiuans.  Non  enim  aiidiendi 

modo  lociiliis  est  Ap^sioUis,  «t  exislimo,  de  n^sur-  su:it,  qui  auluwaiit,  humana  corpora  po.st  fuluram 

rccUone  lerrcni  corporis  dispiuans  :  Semintiliu;  iii-  resiirrectioncin  "  ila  in  aotUereis  spaliis  tulv.ir.i,  ut 

r\\\\l,  fvrims  aximale ,  surfjel  corpus  spiriiuale.  Ac  s\  U!iuraq;iOilijiie   laiiluni  rlarilalis   accij>ial,  qnantura 

dixisset  :  Corpiis  icrrenuin  el  :>nimalc,  quod  semi-  ii>  hac  vila  conversaiionis  nierilo  gessil.  sive  tene 

namr  in  mortis  cl  corrupiionis  soiulione,  surgei  coi-  sive  male;  et  ut'»jusloriiin  corporaIis.ciarilus.  &i>\\  iu- 

pus  spiriiual^  et  caelesle,  terrenavidelicct  quaiiiitaie  naeque  fiilgeiitibusque  sieiTs,  impionini  veroobsoi!- 

et  qualilase  in  caelcstem  qualiiatem  el  qiianiiialeni  ritas  minus  splo:idciiiibus  coinpaieiur;  contra  qiics 

trunsmnlaia;  ci,  ut  breviter  tlicani,  siciiii*mulli  ac  vera  raiio  ali,  divinis  adjuiaScripiiiris,  nianilcsie 

peiie  omnes  haec  verba  Apostoli  volunt  iiitelligere,  doceiis  omnium  hunianorum  corporiim  conimuiiem 

de  lerreno  erii  c.iele.Ue,  de  corporali  crilspiritiiale,   .  eau  !cmqi;e  gloriam  ftvirtuiera  in  ea.iein  spiriiuali- 

seniper  lamen  corpus  erii;  de  pr>nderoso  in  stibiile  late,  immorialiiaie,  aeiernitaic  fuliirjm.  il;iec  enim 

niiilabiliir;  nunqiiain  larnen  aeiherea  corpora  lr:)iis-  omnia  generaliier  omnibus  el  iiiiliflerciitiT  ex  iiaiiira 

ceiisiirum,  neque  corporeas  '  qualiiaies  amissurum,  B  praestabuiilur  ei  graii:<.  Ei  quid  liieri   *'  coiiferl 

sed  a*  icrrenis  qiialiialibus  in  caeleslcs  iransiiiirum,  justo  radiosum  corpus  inslar  solis;  aul  quid  damni 

sicut  fiimiis  verlitur  ia  Oammam.  Qiiis(|uis  anlem  impio  caliginosTim,  veluti  quuepiam  obsciirissimaruiii 

saiicli  Ambrosii  Gregoriiqtie  Theoiogi,  neo   non  et  ^*  sieliariim,  habero  ,  ciim   neijue  jiisli  jiloiia  in  tlari- 

exposiioiis  ejiis,  Maxiini  dico,  diligenliiis  dicia  in-  late  corporis,  sed  iu  puriiate  contemplationis,  qiia 

spe.\ciit ,  iiiveiiiet  profecto,  non  mulalionem  corporis  Deus  facie  aii  faciem  videbitiir,  ne<|ue  impii  coniu- 

tciTcni  in  caeiestecorpus,  setlemninolransitiimin  ip-  melia  in  meinbrorum  turpitudine,    sed  iu.  divinae 

sumpiriim  5  spirilMm,  nonin  *  illum,qniaeiher,  sed  speculationis   privaiione  fulura   sil?  Pracseniiu  si- 

in  illiim,  qtii  inlellccHis  V(>ci:;^tur,  Ambrosius  siqiii-  quiilem  veriiatis  faoiel '*  bealum,  abseniia  miserum. 

dem  omnem  composilionem  aufert,  ita  ul  posl  resur-  Exempli  gr^iiia;   di:os  homiiies  poii;imus,  sliiura  et 

)(;ciioiiom  corpiis  el  :;nima  el  inlelleclus  uriiim  siiit,  ael:ite,  forma  el  pulcbrilujine,  saiiiiaie  e;iam  corp  >- 

ei  iiiiiim  simplo.^,  neque  ex  tribus  conjunotum,  sed  ris,  nebililaie  gencris,  sensuum  intogtiiato,  ^iriuiii 

in   iiiiam   ineff;ibilem   harmoniam   compaclum  ,  et  valetudine,  membrorum  agiliuie,  ceterisque  '•  cor- 

qiiae  liie  iria  videntur,  illic  unus  inlelleclus  eOicie-  pyralibus  bonis  sibimel  absque  ulla  difiereuiia  si- 

tiir  '.  Gregorius  simiiiler  el  incunctanler    asiruit  miilimos;  quoriim  lamen  unus  sapiens,  moriiuis  Iio- 

mulationem  corporis  lempore  resurrectionis  in  ani-  ^  nejlus,  omnibus  virlntibus,  quitmsanima  decoralnr, 

mam  ,  animae  in  inlellectiim ,  intelieetus  in  Demii ;  ceipptus ;  alier  vero  insipiens,  moribus  turjds,  omni- 

ac  sic  omnia  in  omiiiljus  Deus  erit,  sicui  aer  verti-  bus  viiiis,  quibus  anim:i  deformis  efliiiiur,  crrrn- 

tur  in  lucem.   El  hoc  Aposlolus  ,  si  quis  subiiiiter  plus  :  qiiid  ulrisque '*  pro^unlbona  (.orii(uaii;t  simi- 

veiba  it.sius  «  iiitiniaverit,  non  silet;  ailenim  :  Semi-  liier  possessa,  dum  unus  nibii  aliud  coiisitierat,  nisi 

nnlur  corpus  anitnatey  surget  corpus  spiriliiaie,    hoc  ut  ad   summum  boniim,   ad  quod  teutiii,  j.'erveni;ii, 

est,  corpus,  quod  animale  seininalur,  id  ipsuro  cor-  cognoscens  non  aliutl  osse  suum  '^  lionum,  iiisi  su'.^i- 

pus  spirituale,  boc  esi  muiatum,  surgei  iii  spiriium,  moi;ono  adhacrere,  in  eoque  quiescere,  aelernaliicr- 

el,  ui  aporiius  liicam,  de  corpore  erit  sniriiiis.  QuoJ  que  gauderc;  hic  incipiens,  ilUc  perlioiens,  l.eaiiiu- 

eliani  aperle  deciarat,  dicens  :  Seminaiur  iu   con-Hi-  diiiem  suam;  seniper  quaerens  loium  suiira,  corpus 

meHn,    sitriiet   in  gloria;   ietninatur  in   infiimitale,  rlico  cl  aniinam  et  mftnlem,  supra '•  omnem  crealu- 

surget  in   i-if/Hfs,  Qmie  cnim  gloria  est  seu  virlus,  ram  ad  eum,  qui  super  omnia  exallalur,  sublevare  : 

lerieiiuiri  corpus  iu  qu;i!il;Uc  siderum  ct  stii.iiiitiiie  alter  vero  adliuc  in  carne  mortali  roiislituuis,  iiii- 

aoihiMva  surgcre,  seu  celeriiate  moveri  ?  Noc  o]>st:ti  lium  lormeiiiorunj  suorum  in  aeienia  irisiiii;i,  iusi- 

(piod   iioiii   .^.poslohis  ait  :  A/irt   clariias  soits',   «/ia  pienliae  suae  caligine  obcaecatus  non  sentit,  neque 

ciarilds   lunue.  atia  cUritas  slellurum;  slelut  aulcm  cogilaiis,  (juod  sinml    et  inseparabiliter  hii:iis  vilnc 

aslriHa  Jiff.Ti  in  cUirilale;  ita  el  resurreciio  murlHO-  lieliciac  fuluriquo  dolores  nascuiitur,  dum  adhuc.  in 

nim.  SimiliiinHnem  quippe  inlrodu\ii  e.\  coiporibus  carne  v.M-salur  '»,  verum  dum  in  praesenli  stadio 

eNcel.sis.siuiis    ciar!.s.simisque    seiisil.ilis    iiiim.ii,   ul  conciirruiit.  solae  dcliciae  diligenlibus  eas  arrideitt, 

Sijadiioi.  rosunociiuiiis  gia;iam..  et  «iivir.aium  ;ippa-  et  iiitra"eas  fulura  trisliiia  seipsam  latiiat;  dum  vo 

riiioniim  per  6i;;g:!los  regetionit-miis  p:iri:cipes  «lif-  n>ad  fmera  mortulis  ciirsus  perveniiur,  (iofioiemibus 

feiemiaui,  hoc  oiiim  esl  stcilu  iuitrnt  a  iu,'ila  ili/fpit  doliciis  sola  iila  tris:ilia,  quae  jamiludum  Ofculta  .'si^ 

in  cfiuiitne,  jtiiUhie  et   coiivcnioniiM"  i-x   fojiqi;^.!;;-  vfluii  exlinola  put:ibatur,  ino\tir.guil.>ili  :iruore,  boc 

tionc  raelosLiiuii  icriiitsum®  variel:iiis  iiiiiliiioiii.eni  esl  cupiiiilate  iiliiiiiuum,  «juas  per;iideral,  lugvbit 


VAlilAK  LECTIONES, 

•  a  '»10.  A.      ^  ft  om.  . 
•■  CV ;   A  luminaiiiiin.     ' 
regrVicaiicirieni.       '^  uT  iiin.  .A.      ^^  Sio  ^i'-' ;  A /juir!  /tjnw.j?i.      ''' iF  [ttcil.     ^>  A  coriisi^ue.     '*CF  iiinV/Kr. 
'''SWA.F.hsurrimum.     '"  Sic  CF  ;   Asuper.     ^^  CV  n)::versa!ia:    '■'^  \  infei. 


*  A.  s.f  muiti.     *  S.ic  CF;  .\  for/jrrft/^s.     •  a  .»m.  A.      *e/om.  A.      »  ><».r,rw  oi«.  A.      *(aom.A.     *  Sic 
Cl'" ;  A  i7//r»7Hi;.     •  Sic  Cl' ;  A  «vu.v.     -SioCr;    A  /nmmfl.iHm.     "Si.Ci'';    A  jnxto.     "  CF  p^'.>i   lutiiram 


989  DE  DlViSlOM:  NATUnAi:.  —  imiR  QUINTIJS.  990 

Jlir.c  aperlissinie   fonfioilm  ',  i:ihil  aliiifl  ;!jtpe(et)-  A  voluii.  (liccus  :  Caelnm  cl  lerra  IraruHfuul,  vertu  «»«• 


4!um,  nisi  gaiiHiun»  .io  vcril:Uis  qiiae  csl  «iinisius; 
el  niliil  aliuil  fiigionilui:i,  uisi  rjtis  :»!>soiu;:iii«,  <|u;k' 
est  niia  :ic  soh»  C;!!!.".;!  Idliii.s  *  aciorn^ic  irisiiiiof. 
Toflc'  a  iiioClirisiuii»,  iiulluiii  bomiin  iiuiii  rcm^inebi;, 
titilliiiii  lonnciiliim  iik^  lerrei;  ejus  siqiiifJcm  piiv.i- 
lii)  el  aliseniia  lolius  raiionabilis  crealiinio  (oniiei!- 
Uiiu  osl,  cl  iiiilliiin  itliiKJ,  opinor.  Sed  <ie  liis  iiiulia 
<!i»i  possuul :  rcioaintis  aj  ea,  qnac  ro.->la:il.  «ia;;. 
1'riiisriiam  ad  fiii.-ni  prae.«ieiilis  iiltrl  porYoiii;u5ii!S, 
paucij,  ui  oxislinio,  tliceiula  sunl  a.iversus  etis,  qiii 
nolus  objiciiiiU  qunst.lain  divinae  Scripiiirac  seiUoii- 
Jias,  qiiibus  ooii;inUir  aslrucre,  sensibilin  isla  ele- 
nicnia,  loiainqiieniundunaemolis  an:piiludiuom  :9om- 
)>er  iiiansuiain,  inlra  quambinnanorum  quoiiue  corr 


Ifin  frii-n  nnf:  InotiUun:  '*.  l'oIe^l  oli:iiii  »  sjierinliter 
init-lliiji,  erli  cuflnni  iiounin  el  leirn  iiovii,  de  huma- 
nae  iuiiiir:ip  iriuov.iiioiie  ui'  io  soi|)sarn  ;idui!aiii)no. 
iN<)"=.!;.i  siiinifiiMU  uitiiira  adhiic  iri  iiac  vil;i  Ci  dtiahiis 
sijbsiHiiliis  Ci)in))osila  es:,  coiisl.i:  cnim  cx  coipore 
et  aiiiiiia-,  ol  qiioniam  liaec  innla  di.s$innililudo  *  iitt^ 
.^lraniiii  siibslaiiiiarcii)  ,  cx  quibiis  i(UUC  coiislitui* 
mur,  ox  piacvaricaiioiie  liUmaniialis  in  prima  coii- 
diiioiif;  pioces^er.A! ,  ;i(l  velcrero  lioiiiiiiem  peflinere  - 
lcslaliir  Aposloliis,  docelque  lios  spoliari  velorom 
boaiinein,  el  iiidui  iiovu:!i ,  Cbrisliim  vidclice!,  iii 
qiio  iioslrn  iialnra,  corpus  dico  et  animam  el  iii- 
l('l!ectum,  r;M!Ov;ii;i  csl,  et  iii  uiiiiiii  siiiijilifKiU:),  ct 
de  couiposit:»  iiicoiiiposila  fact;i ;    cl  qiiod  iii  ciijiite 


poriim  post  regene.-atioiiem  stalioncs  niolusque.  ul  p  lyHus  hum:inae  naiiirae ,  iii  ipso  vicjelit  ei  Doinino 


diciiiu,  ordinabuulur;  nulla  corpora  ulira  butic 
nnindum  ascensura  credeii!e.«,  vel  in  spirilum  iraiis- 
jliira.  .\iunt  ilaque:  Si  caeliim  cl  lorra  poribunl,  ila 
ui  iiiiiil  de  corporaliiaie,  vel  localitale,  vel  de  (;u;!n- 
ruale,  vel  de  molibus  tciiipdialibiis,  vel  iocalibus, 
vel  de  spaiiis  magniiudiiiiKii  ,  \ol  de  iiiierval- 
Jis  posilionuiii  iii  eis  reiiiausenl  :  quid  esl,quoJ 
ail  Scriplura  :  Kril  cMelu,n  novtitn  eticrra  twca? 
Ouibus  verbis  non  soluin  caeii  oi  lerrae  iion  p;o- 
initiiiur  destructio,  verum  etiam  in  novitalem  quan- 
dam  cerla  perhibelur  rcslauraiio.  Quibus  responde- 
nius,  qiiod  usiiaiissiinus  In  diviua  Scriplura  loijuendi 
inodus  cbt,  tolum  a  p::rte  significari,  vei  partibus, 
vei  ex  niaxiina  divisionc  nnivcrsae  creiUurae  ipsain 
universitatem  siii!p!i(;it:  r  coniprebendi  ^.  liaque  quo-  r. 
niain  lolius  inundi  scnsibilis  constitulio  iiiter  diias 
cxtroinas  sui  parles  siiii  iiiviceiu  oppositas  ac  vcluii 
coiiirarias,  caelaui  dico  ct  lerram,  disposila  est, 
pulcbre  propbelicus  spiritus  loUus  visibilis  condiiio- 
nis  iiinovaiioncm,  boc  est  in  spirituales  subslaniias 
Iransmulalioneni,  caeli  novf  lerracque  nov;ie  typo 
signiGcavil,  ut  caeli  voc:ibuIo  aelherea  caelesiiaquc 
oiiiiiia  corpora  cxtrema,  lerrae  vero  liUVriora  inedia- 
qtie  iiueiligas ;  ac  per  boc  simui  loium  visibilem 
nii..(idum  In  suas  spiiituales  causas  iransiiiiram.  Si 
auieni  ({uis  dixerii,  hac  divisione  caeli  novi  lerrae- 
que  novae  iiniversilalem  visibilis  ci  invisibiiis  crea- 
iHiiie  sii^nilicatam  esse ,  non  elongabitur  a  veritale, 
iit  upiiior.   Ratioiiabililor  quippc  per  innovationeiu 


nostro  Jcsu  Ciirisio,  jam  peiactum  esi,  in  lota  na- 
tura  perficictur,  dum  lerra  nova  corporis  nosiri  in 
caeluin  novinn,  bocost,in  novilat  m  anin.ac  iiiiU::bi- 
tur;  ac  doiiKle  Siiperiori  asccasii  corpus  sinnil  ei 
anima,  in  spiriliiiii,  spirilus  iii  ipstim  Deum  :  el  iioc 
toium  in  Cbrisio  et  per  Clirislum  perficioiiir,  ipii 
fiiiis  esl  Roslrae  liiiiiirae  et  consumnialio.  Kl  iieruiu 
dicunl,  veluii  lorlis.siinis  aculissimisque  ac  necessa- 
riis  aiguuieiitationibus  nos  coiiviiicerc  posse  sibimot 
promiltontes  :  si  torra  isia  omMiuin  corporiim  gia- 
vissima,  niedium  iiiiuuiquc  in  crcaturis  obtiuens  lo- 
cuin,  pcrltura  sii,  neccssaiio  confiiiis  ei  luiia  pt"oxi- 
niaque  sidcrum  terris  peribit :  ei  si  luminare  niiiius, 
proTecio  eUani  ei  bimiuare  niajus;  naiu  si  loUiin 
perierit,  inilla  p:;rs  remaiicbit,  El  si  ila  evenerit, 
quid  esl,  quod  jior  propbetam  proriiittiiur  :  Erit  lux 
iunae  skul  lux  solis,  cl  lux  soiis  sepiempliciter,  sicut 
lux  septem  dierum.  Non  euim  hic  quaerimus,  in- 
qtiiunt,  allcgoriam  luiiae  iiiloliigl  de  Ecclcsia,  ijuac 
in  Cbristo,  qui  esl  Sol  jiisiiliae,  fiilgebil,  et  de  ipso 
Cbrislo,  in  (juo  sepiem  dona  Spiiiius  sancii  mani- 
fcsiissime  Oinnibns,  qui  eum  conleniplaturi  suiil,  ap- 
parcbunt ,  sed  nudam  bistona.rn  de  amplificaiioue 
cbiritalis  duoriim  niaximoruu:  caeiestium  corporum. 
Si  aulom  baec  duo  luminaria  noii  solum  n>>u  peri- 
bun!,vernm  eliam  manentibus  illorum  corporibiis 
splendoris  eorum  gratia  cnmiilabiiur  :  quid  obslat, 
si  similitcr,  quod  de  mediis  '  niuiidi  p.ulibus  crcdi- 


caeli  sf.iriiualis  naturae  ,  lerrae  autem  innovalione  n  "i«s,  de  exlreniiiatibus  qiioqne  cjusdem  credamus, 

praeserlim  cum  beatus  Augiisiintis  iu  ultiuiis  de  Ci- 
vilatc  Dci  libris  non  ipi^ii  miindi  coipora  traiisiliira. 


corporalium  reruu:  resliiulio  praeSguratu;-.  Teslaiur 
8bp:idein  Ai)oslOius,  oiiiiiia,  quae  in  lerra  sunl  ei  in 
eaelo,  in  CUrislo  ci  per  Christum  restnurari.  Noii  emm 
sensibiies  solummodo  ,  verum  etiam  iniciligibiles 
civalurae  ineflabiti  modo  I)coque  soli  cognilo  i:i 
suas  caiisas  traiistb:inl,  hoc  est,  in  suarum  caiisa- 
rmn  purissimaiii  cogiiilioDem,  per  quuiii  eis  aduHa- 

'  buntur  ea  ratiotie,  qua  iJ,  qiioJ  pure  i:iieiiigil,  ot 
id,  qtiod  pure  iiUcUigilur,  unum  eificiuuliir.   Qiiod 

^etiam,  ut  arbilior,  Dominus  iii  Evaiiuelio  signUicare 

[  . 


sed  ecnim  qiinlitalos  in  mcnus  muian-.Ias  vi(!e;>l(:r 
docere;  qu^^niadmoJum  ol  biKi;p.:iorr.m  corp-irii::» 
ncque  foraiac  ,  iseijue  quantitates  • ,  neqne  scmis 
iransibiinl,  sed  sobiminodo  spiiiiiiales  qti.nlitaioi  cl 
iiiimorlales  indueiitur  :  et  in  episloia  ad  Dardaiinr.t 
incu!:cia:!ter  astiuil ,  corpus  Domini  posl  ivsurr;;- 
clioiiein  in  caelo  irtcalllcr  cssc  in  (iadoni  fi.iiria  ciis- 
nis  aU|ue  subslanliu  «,  in  (iiia  .i{!paraii  nuhicio,  a;'.- 


"  Sic  CF;    eU^^ilur  . 
*  Sic  CF  ;  A  siiHiiiiudo 


VARJAK  LfcCTlONCS. 

"'  Sic  AC;  F  ioip.pi 
Sio  Cl'"  ;A  ivedii.     ^  Sle  CF*  A  tjuatUatei- 


*  A  loHux  cuuin.       "'  SIc  AC;  F  coiv.prehcACen^ 


■  Cr    tranafeiu       '  A  a?i/iiOT. 
■  i>ic  Cf-  A  i-ut>sta>itn.e. 


991 


JOANMS  Sl.OTl 


992 


jecla  soltinimodn  iip.iiir.rlaiiiiie    noH  ablaia  i;;)lir:»,  A  vixil.  Iia([.ie  credibiliiis  aibiiraudiin!  esl  de  fnasno 

ac  perhuc  110:1  iibimie  e-se,  sicui  Deus,  neque  iii  divinariini   Ijuinajuiruin.ir.e  reruin   ei   soleiiissimo 

dJviMiialeni  coiiveisum  liilra  oiiini.-^  ioca  cl  teiiij)or,i,  inqiiisilore   el  riiinosi^siiiio    exnosilore  ,  secuiidum 

ultraoinMequoddicilur  el  iuleiligiiur ;  sed  tle  ;ili  |iio  c::paduieiii  sinj('Jioriiin,  qiil.-us  sciipsil,  scripsisse, 

loc.)  vibiliiiilor  el  c.orporaliier  <ie.M  eiicei ;  judi.  aiv  vi-  «'nam  :!  .saticlis  i'ali  ilujs,  (|iti  eum  |jraecessenini  or- 

voselmoriuos.  S(Ni  li:iic:ugiiiiieutaii«Mii  »0:1  lauiuia  diiie    lc m|j(iniiii ,    ai)    Ainbio-=io  (tico   Cirjgorioque 

lahorioso  ,    quauuiui    ilii     exisiimaiit  ,     possMuiiis  Tiicoiogo,  quonnn  auclorilaic  iu  alii»  locis  uon  dis- 

occurrc-.c.  Dicim;isenini,  uuiversam  seusibilem  ciea-  crepal,  dissensissc.  Ego.aiilem  nulli  derogans,  cum 

nira:oiu!iaelic,i>o  insiiiu:tri,  r.ec  iiumcrilo;  ul  cuini  ::iilla  co;ilf!u!e.:s ,  i:K:ul)ila!il.r  iu.oili.TO,  q::od   ip>o 

liiiia  iucieniciHis  .;eeiV(!i.ulis(ii!C  *  oluiovia  (-.-,1.  si.'  el  D.isuiu.i;,  dixil  :    /,>  el  1'aler  uinun  suinus,   uon  de 

t<»!iis  muiidusislc  goi;era!ioi!iel  cor!;:['lior)i  iirirlnuii  sola  sisa  !!ivii.ii:!le,  sed  dc  lola  s;:.(  substaiiii...  i.u- 

sui:    niliii  t:nini    iii   00  lirnuiiu  vel   sl;.))i!c  ;  «ins>e  initioiiiie  Deo<iuo»  di\iss(^;  ;tc  pcr  boc  loiii.,  ClinstiiS, 

ti!iippe»,'l"0<i  coiuprciieiiai!  ,  quoiii;;n!  iinipil  oiiri,  Vcrliiiiii  viiielicc-l  el  caio,  ul.iquc  Cjt.  1  c  l.Miue  ci.n- 

nevcssunum  e.U  occidcie  :  sohnis  auiein  <(ustjs  ei  liuctur  loco.  nt  c  iii  loln,   wc  -.d  paMc  e!:i,  hn(.  esJ, 

cbr.lalis  iviio  spiriUuilium  rcrmn>  quae  i:n:K»rmiler  r.';qiic  iu  divii;ilaic,  nequc   i:i  lii:i:ia:;;la!!-,  ij^iibus 
el  slnnl  ct  niovenlur,  piilclicrrimam  disposiiio.ieni  B  \-A\:l\  dual^.is  !».irti:;u-  i.>t:i  ij^sius  .s;ii;slami;i  cousli- 

si"i!ilicari.  Erll  ergo  !:i.v  iiin::c  bi.  (il  iu\  solis,  quando  luiliir.  El  !i'.!c«;\  t..'iUonlia  >ancii  ilibrii  Piclaviensls 

lr:!iiS!niiUii.ilur  coipoialiiiii)  rciii!!!  njulliiiM-uis  i:!U-  rjiiscopi  poasniiiiis  approlK.re;  iu  liliro  siq;ii.i(jiii  Iit- 

liibilisqsic  v;iiic::;s   cl  iu(<)!iiii:e!i;;ii>ihilis  iiisfiiisio  ,  lio  de  Trii.ii.ile   c.\j>OiiC;is,    (|i;od   DomiiriS  Patrcui 

niiue  s;:iisil;iis   !»pp;i.cus  ,    iiunc   ab   cis   rcct'v!ci!S,  suum  oransail  :  L/ /i;;;jc  i-/«;i7/.:o  »,jt'  («, /*.(;<.'j-,  o/y;(./- 

ii;ii:c    ns-ilodam  ,    minc  imjiftrfe!  !:i;n  sp.  oiem  p:";ie-  (emitifbi^in  i-aclniiiate,  qudin  Ittihi':,  prnistia.im  niuU' 

si:uis,    ii!    soi;i;ii;!iiuiu    s;:;  s!:iii!iari!!!i    pl-jiiissiiuam  il us  esie!,  Iim-x  *  proluiii  :  \  eihuin  caru  jactum  iiou 

imiiiuliibilcuKiiK:  clarit:;lc:ii  uuifui!iie!>i[uc  jnilclni-  f(»«iici-.;i  ,-jiKjd  erui,  sai  coeperal  e^ss  quud  iwn  eiat ; 

ul  'iucm  el  lioi:c'Sl:.l.'!;i;  ii:j:  vcio  solis,  i:(,c  ■•?l,  S|!ii;-  7(c;>i  de  hho  '  tleilitero.t,  scd,  quod  uo^lruin  e$l,  uice- 

luaiiam  renim  [i.ili.lira  formojiUi»   erit  h.-ploiui.li-ji-  \)trul ;   jtrolectum  *  ei,  quod   accetnl .  ejus  clurituLti 

lcr,  sicut  lux  sciilom  dicruiii,  boc  csl  priuci[)aliu.ii  exjwsluiat  ,u:idc  non  desiuit.  i-.rcjo  qnia  Filiin,  Vey- 

causarum,  quae  in  sublimis^jimae  sapienliac  claril.de  bum,  el  VerlJim  caro  faclnm,  el  iJeus  Verbuin,  c<  hoc 

subsiilulac  suiil,  ([uae  cliajuscpleuaiio  nuincrolypice  inprincipio  apud  Deuin,  cl  Verbum  unte  coiistituiio- 

soicnt  figui"ari,  qihini;i!ii  si.:c  piiini:»   myslicis  iulel-  uem  mniidi     nUus,  nnnc  caro  faclUo,  orub.il,  u!  Iiue 

ligibiiibustiue  diebus  iu  Vcrlo  Dei  lacUte  siiut,  bC[ili-  Patri  c.vo  incipe.rel  esse,  quod  Verbum,  ui  id,  quod  de 
nioque  die  caru!n  [icrl.icla  cousiimmatio  in  eo,  iu  G  lemjiore  eral,  gloiiam  ejus,  qui  sine  tempure  est,  ac- 

quo  crcalae  siuil,   icq.iicvil.  Kl  hoc  est  i:ilclligibilc  cipcrel.  tii  in  Dei  virlulcmel  in  spirilus  incoryuptio- 

sa!;balum,([i;''d  et  i;iC(!.iiiilioiic  icrum  jii';»c'igiii;iliiK!  »;em  iraiisjonnutu  carni.<>  curruptio  absorberetur. 

esl  el  iiielioi.tiiin,  el   iii  car;i:n   iiue   iiiaiiircsl.iliilur  08.  Sr  crgo  iraii;jl'.:nuala   caro  Cliristi  esl   ii:   Dei 

el  periicielui',  quanJo  Oiuiiis  seusiliilis  crcaUira   in  viraite;ii  cl  spirilus  incorru[i;ioiicm  ,  pioicclo  ip-;:i 

inleUigibilem,  ct  oninis  inlclligibiiis  in   caiisas,  el  caio  virlus  est  el  incorriiplibilio  .spiriius.  .M  '"   si 

causae  iu  cau.sai-.iin  c:ui.s;iin,  quae  Dcus  csl '',  uui-  Dei  virtus  el  spiritus  ubiqiie  esl,  iio:.  soiiim  sii[tr;i  '* 

labunlur,  aclcriiai[iie  ivq;iie  gaiidebuiil,  inelKibiliquc  loca  el  temj^ora  ,  vorum  etiam  siijira  '^  omne,  i|;io;l 

ilaiitaie  fulgebiiiil  el  sablializ.ibunt.  El  (|ui  ^  uoU.s  est,  iiulli  dul)ii!i;i,  ipsaiu  cariii;m  in  virlulem  cl  .-^jii- 

Aut^ustiiium  opponunt  ,  taiKjiiam   ipsi  uuijoiein  do-  rilum  Iransformatam  nullo  loco  toiilineii.  iiulio  leni- 

clrinae  illins  revcreuliani,  qiiam  nos  ,  iu;!.;l>ere  ve-  pore  mnlari  '  ,  sod  siculi  Dci  virlns  cl  t;piriUis,  Vci 

linl*,  el  frcquentius  suidiosiiisqiie  ssenleni  as  ejus  de  biuu  vi.lei.col,  ([uod  eaiii  jain  ''111  iiniialem  sibi  sub- 

•alibus  legeriut,  vidoaiil,  ([111;!  ipsc  in  cisiicm  libris  s<antiae  aceciier.it,   omnia  liica  ct  lomp  ini,  ct  uni 

de  Civitale  Doi  de  iuicriui,  de([ue  dcslr;ictio!.e  illius  vcrsalitor   o:!.iicm    ( iieums!  ii[i;ioncin  cxcciicrc   '*. 

seasibilisel  cor[>orei  caeli,  oiniii.iuiq.ic,    (|ii;ic  iiilra  Saicsl  igilur,  i>iacf;i;i  i!iagislri,.\r.g!isliiii  vi.klic.cl '*, 

ambilum  ejus,  in  qiiiuus  etiaui  c;iriiem  Cbiisli  posi  "  iiiia;u  sciilt.iili;!m,  cum  iimilie  >inl,  iioncre  dc  caelo 


resurrecUoiiem  inciudi  ipsuiu  beaiuu»  niagi.-;trii!n 
pulanl  exislimassc,  disscriicril,  cl  quomo.lo  aciilis- 
siiuae  inlelligenliac  lioui.)  SiMiseiit  duo  sibiinel  (ou- 
Iraria,  caelum  siiiicol  (orporeuin  [lenilus  inlcritu- 
rum,  cl  carneni  Cliiisli  [)Oit   rosiirreclioiK^in  in  eo 


cl  lcrra,  qiiac  nuiic  siitil,  ([uid  p:>sl  judidum  fuuira 
Ciiinl;  iii  vieosimo  dc  Civilato  Dci  libro,  (roJccii;io| 
(•.!pil!ilo  :  1'oslca,  iuquil,  peri:c:o  jiiduio  tiuu-esse  «i 
sinei  Itcc  ctciiuti  et  It.iec  tcrru ,  quando  iucipiei  c.v 
cueluin  uovuin  et  4crru  noru ;  in:iiut'tOne  nuinqiie  rc'- 


conslitulam   localiter  cl  circnmscriple  in  ca  ioriiia ,       ruin,  nnn   omnimodo  in:eri:u  iransibit  lic  iuuncius 
qna  intcr  bomiucs  v,;,sis  l.otuo  e.v  lioiuinibus  f..clu5      1'ndc  ct    A[io.rUdiis  dicii  :    PriieteiH  /ijyurrt   /;i»JMi 


V.vr.iA!    LiiCTIOM^S. 

^'  Sic  A  :  CF  qniiL      *  .V  ;;,:H.Tij»f. 


-  CV   detrimeutiyijue.      *  A  est  Devi.      ^'  Sic  A  :  CF  quid.      *  .V  ;i,:H.ro;f.      «  lio;:.i:Uij:c  Dcxvc  oin.  A 
*  Sic  CK;  A  /io.    iiitjlutn   rerbum,  Vcrli;!:.  c.>l.       '  Sic  A  CF ;  mvI  V  -iipra   a;iscr    coir.  imii    <.o  gro  ««1 
dcstil(;i:.i.      *  &n'.  i:i<;  A   profecto.      '■>  .\  inuiidi   con:>lttutionrin   l.hu-i,   \ilm9..     '     ^.c   C»;  ;    A  «r         '  .Al 
si(),'cr.     '-  Sic  CF;  A  qnin  ipsa  cnra  .   .   .  'rans\oimiit:i  .  .  cvnti>i>-:itn:    .  fnu;.'tu--.     •    N;c  C;«  ;  A  etia.n] 
'*  A  cr.'.'?/»;.'.     '-  .\i(. /;(■.■(•.■■!•((/:''.'(•' o;;:    A-  '    ■ 


993  DE  DIYISIONE  NATURAE.  -r  LIBER  QUINTUS.  994 

•.uiudi,  voto  voi  siue  sollldludine  e$se.  Figura  ergo  A  quoJ  aliu«l  '""•'.  aliml  <iiioa  nalum  eal  ei  tlrjjin*. 


praelcril»  non  nalura.  Dic,  quacso,  ubi  dissoual  ab 
ht»,  quae  diximus  de  Iran&ilu  muudi  hujus  iu  suas 
causas,  quas  ipse  naluram  vocavil?  lUe  ilicit,  hoc 
cacluni  el  hanc  lerram  posi  jutliciuiu  csse  desilura  *, 
«olam  vero  oorum  naturajm  iinmutabiiilcr  inanere ; 
siuiiliier  el  nos  docuimus  vesiigia  ejus  et  aliorum 
simiiium  seqtieuies  *,  onme,  quod  in  boc  mumlosen- 
sibile  ct  localc  el  leniporale,  ouineque  mutabilitati 
obnoxium  perilurum,  lioc  est,  transilurum  i»  ipsam 
subsiantiarn,  hoc  est,  naturam ';  naturaui  vero  ejiis, 
quae  incorporaliter  et  iuleUigibililcr  in  primordia- 
llbus  renun  omnium  ^  causis  iuuiiutabtlitcr  ei  incor- 
ruptiliiliter  conlinetur,  semper mansurain.  Si <;uis  au- 
tem  dixerit,  hujus  inuudi  naturani  ul<|uesubstantiam 


auspensuin  in  cruce  ,  rosnsciialum  a  nuTltus,  se«t 
ipsum  de  oiortali  in  immortMle.  de  animati  in  spiri. 
luale,  de  terrcno  in  caelestc  uiutaiuiu.  In  l;«libo» 
corporibus  humanao  nniiirac  nurcer(isi'.ys  ex  secre- 
tis  suis  sinibus,  si  non  peccaret,  piillulur<  t.   Inesl 
siquidem  uiikiiiqiie  hominum  occnlta  corports  sui 
ratio,  inquaui  resurraclionis  lempore  hoc  lerrcuum 
morialefiue  mutabilur,  cl  iu  qua  angelicis  corpo:  jbii» 
assiiailabilur,  quando  homines  aequales  ungetis  eiunt» 
Nulla  itaqiie  ratio  uobis  obstat,  ul  non  iitcunclantcr 
et  credamuset  inteUigaious,  DutiMuum  nosirum  Je- 
sura  Cbrislum  in  duabus  suis  nalurts,  in  insepara- 
bilem  suaiii  subi>lanliaiu  adunatis,  ubiqiic  esse,  nul- 
lamque  soi  partein  uHo  vel  loco  vcl  lempore,  seu  ali 


sensibilem  corporcamve  csse,  locis  temporibusque,  B  q"0  modo,   quo  creaiura  dermitur,   circiunstribi. 


generatioMihus  ct  corruptionibiis  subdiluni,  vera  ra- 
lione  eloogatus,oinni  rcsponso*  indignus  ellicitiir', 
onmibiis  piiysicis  sapieniitmsdtiin  sil  deliuitu, :,  aa* 
ruram  substaiitiamqiie  corporum  incorpoream  esse. 
Si  antem  dixerit,  carnem  Chrisii  posi  resurreclio- 
riem  intra  ainbitum  hiijiis  corpurei  cai.^Ii  usqr.e  ad 
dicm  jndicii  niansurain  ,  eo  vero  dei't:cturo  ulira 
oninia  loca  et  lempora,  ulira  oinnes  viriutcs  eaeic- 
ste.s  ascensnram,  profccto  non  intciligit,  quod  de 
toto  Chrislo  caiholica  confltctur  Ecclesia,  dicens : 
Ascendii  ia  caelum,  sedet  ad  dexiram  Putris,  £t  quis 
nisi  ameus  dixertt»  caelesies  viriutes  uUru  huuc 
muodum  esse,  iutra  ipsum  verocaroem  Ghristi,  ver* 
sam  jain  in  spiriiuui,  imo  in  ipsuin  Deum,  deiiueri. 


Totusenim  Dens  est  ioius  ubiqiio,  totus  supcr  onme, 
quod  dicitur  et  inlcUigilur,  exuitalus,  lotus  in  l^atre^ 
el  cum  Palre  ununi  cirectus,  tuius  Deus  iu  toio  ho 
mir.e,  ct  totus  homo  iii  loto  Deo,  rationibus  uuius- 
que  naturae  iii  scmetipsis  pcruiancniibus,  A.c  sic 
inelTabiliter  ct  supernaturaliter  nostri  capiiis  JMr- 
monia  coaplala  est,  in  qiiau)  omnia  meinbra  ipsias 
sibi  inviccm  coadun:ita  reversura  sunt,  tiuanJo  oc- 
curreni  iu  virtim  perjectum,  in  ptenuudinem  attaiia 
Cliristi,  et  unus  iu  ouinihuS)  el  omnes  in  uuo  rjnun)  ''^ 
cl  erit  et  apparebit,  et  erunt  ot  apparebmil  ".  Noii 
eniin  audiendi  siint,  qui  aliler  putaut  accipiemium, 
quod  ait  Apostolus :  Donec  occurramus  omnes  in  uni- 
tatem  fidei  el  coguiuonis  Filii  Dei,  in  virum  perfectum^ 


cum  videamus,  crassissiinas  uubes  soiari  igne  cou-  £|  itt  menturQm  aetalis  pleniiudinis  Chrisii.  Arbitvaniur 


sunii,  in  {ue  eum  couverti?  Si  discrii,  quid  uiirum, 
si  Ciiristum  secuuJuui  caruetu  in  aliquo  toco  hujiis 
corporei  c»el>t  vel  ubicumjue  iueo  voiuerit,  locaU- 
ter  ^  slare  vel  inovcri  creddinus.  secuudum  veroaui* 
main  vel  diYiuiiatein  ubique  es»e,  si  taineo  amiiia 
ejus,  sicut  et  divinitas,  ubique  praesens  est  aiqud 
diffusa,  cum  fateauiur  ^,  angelicos  spiriius  uiira 
omnum  ror|>oream  «.reuiuraiu  sub»istcre,  et  uitra 
CKiiiteJU  hKiiiii  illocaHier  utoveri,  eoruin  veru  cor* 
por.i,  4Uil)iis  liuiuiuibus  soleui  apparere,  et  localia 
«$se,ei  inlra  auibimm  sei;sibilis  creaturac  cuntiner i ; 
respoudeitius,  neque ungelicos spiiiius,  neque  spiri- 
tMuIta  eoriim  corpora,  quae  causuilter  iu  ipsis  spirt- 
Mbtts  subsislunt,   inira  scpla   corporeac  creaturae 


quippe,  hoc  dictum  luisse  de  perfeCta  statura  cor- 
poris  Christi  tricesimo  aiiDO  aetaiis  suae  in  carnef. 
iii  qua  staturi&  et  aetate  corporali  omnes  hoininc% 
resurrecturos  conantur  assererc,  sivo  '^  abortivi, 
sive '**  decrepiti,  sive  in  riuibuslibet  incremenlis  dc- 
crementisve  "  corperalibus  soivantur  "*  a  corpor»'. 
Quoruin  talsissima  deliramenta  ipsius  Apostoli  vefta 
nianifcstissime  deslrunnt  atque  coDviocunt,.  Non 
enimde  increniculisChi  isti  secundura  carnem,  quani 
acceperat,  seu  mensura  ejus,  «el  aetatc,  sod  i!e 
corpore  cius,  quod  esi  Ecclesia  ejus  '*,  talia  dicia 
suitt.  Cojus  corporis,  Kcclesii-.e  videlicet,  mensura  et 
perrcctio  el  pleuiiudo  aetatis  spii  ilualis  ipsc  est,  qui 
et  caput  perfectissimum  ei  iuiellectuale  esl  sui  cor- 


Oii.uino  comprehendi.  Non  eulm  iruterialia,  ex  qua-  D  poris  iuteilectualis,  qui  esl  finis  omnium  et  consuin- 

iitatibus  niundi  bujus  elemenlorum  composita  possi-  inaiio.Iniuere  ApObtuluiu  ad  Ephesios  dicenicin :  Om- 

4ent  corpora,  sed  spiritualia,  iutellectiLus  suis  coa-  nia  dedit  sub  pedibus  ^^  ejus,  ei  eum  dedit  caput  sit- 

^tm^ta»  iit  quibus,  qu,mdo,  et  ubi,  et  quomodo  vo-  per  onrnia  tnembrq  ^'  Evclesiae,  quae  est  corpus  ejus, 

knt,  huuianis  seiisibus  ad  leinpus  apparent;  uec  ^  ct  pteniiudo  omnia  in  oninit^us  implends.  £t  posl  ali- 

l-unen  phantastice,  sed  veraciter.  Ex  veris  quipjje  quanta  iterum  in  eadem  Epislol.t  iiituere,  quibu* 

raiiouibus  vera  corpora  procedere  et  spiriluaiia,du-  membris  Christus  corpus  silit  aedilicare  voluit  ei  ae- 

Wum  non  est.  In  tali  corpore  Chrisiura  suisdiscipu-  dilicat  :  tpsc  dedit,  inquit,  quosdam  quidem  cposto- 

li^  po&t  resurrectioneni  .ipparuisse  credimuiS ,  non  tos,  quosdam  vero  prophetas,  qvoadom  evangelisiaSt 

VARIAE  LECTIONES. 

Sic  CF;  A  defuiura,    »  A  requirentey.    *  hoc  est  naiuram  om.  A.    *  omnium  om.  A.     «  Sic  CF  ;  A  re 
tpansioiu.    *  Sic  CF ;  A   ejftcietur.    '  tocalitet  otn.A.    *  Sic  CF:  A  conftteamur.    "^  A    non.    *'  unvrt 
om.  A.    "  SicCF;   et  erunt   et  apparebunt  om.  A     '*  A  siiit.     «**  k  sxnt.     *'  CF   ielrimentiive,  "  Fro 
w/vun(ttr  A  <7«(inrfo   solmnltir.    '*  «;u5  oin.  A.     "  A  sub  perf«.     "  ifiemfrra  om.  CF. 

Patrol.  CXXil.  31 


995 


JOANNJS  SCOTl 


tjhosdam  pasion-s  ei  r«rtr;?s/ros.  Viuisti  rncmbra;  vidi-  \  ixvis  ipse  prop^clat,  dicens 

sii  rii8(crieni.  l!ilcrro^'u  «'uriilem  Aposiolum,  ad  qnid 

haec  membra  paranlur.  Ilcsponijei  :  Ai  perfeciio- 

vftn  sauclorim,  in  opus  administralioms,  in  aeiiifi- 

calwnem  corporis   Chrisli,  donec   occurramus  omnes 

in   uHiialem    fidei  et  cognitionis    Filii    Deu    Vide 

iniliinn    acdificalionis ,     unilaiem     quideni    fidei; 

acdifioalionis  pcrfeclioneni  oognoscc,  unilalein  vi- 

delicel  cognilionis  Filii  Dei.   Hic  igilur  incremen- 

Ja.  corporis  Chrisll   incipiuul  ,    illic  perncicnlur, 

quando    ChrisUis    cnm  loio  el   in   loio  suo  cor- 

pore  quldam  perfecius  el  uniis  vir,  capul  in  mcmhris 

ct  membra  iu  capile,  apparebil,  quando  nfcosura  el 

plenitudo  aelalis  Chrisli  non  corporalibus  oculis, 


996 
Slalim  aulem  \iOit  iri' 
bnluiionem  dierum  iUorum,  \\oc  esl,  posl  *  perseculio- 
nem  Anlichristi,  sol  obscurabitur,  cl  lunu  non  d^dfit 
tumm  suum,  et    stellae  cndent   de   caefo.    Quibus 
verbis  inielligimus,  solem  ei  lunam  posl  defccium 
sui  lumiiiis  non  remansuros,  neque  slcUas  dclicienie 
fietherc  et  sphacrn,  in  quibus  disposilae  sunt.  tic 
que  enim  in  hac  Dominica  propheiia   allcgoricu») 
soliimmodo  sensum,  verum  etiam  totius  niundi  dc- 
struclionem    solnlionemque    corporum    accipimus.^ 
Qiiam,  destruclionem  dlco,  mulli  nolcnles  crederc 
ad  solius  allegoriae  legcs  recurruni,  et  per  defeciui^ 
solis  liiubalionemfidei  eiiam  perfectissimorum  virc 
.nmi,  qui  lunc  lemporis, qu»ndo  (ilius  iniquitatisappa^l 


sed  virluto  conlempUtionis  in  omnibus  sanclis  suo      rebil,  fuiuri  sunt,[inlelliguni]**.  Cujus  persecutio  ii 
capiti  adunalis  clarisslme  videbilur,  quandospirilua-  B  tanium  ienebras  crrorisel  perfidiae  inducei,  nt  n 


!is  actas,  hoc  est  viriulum  plcniiuilo,  quae  in  Chrisio 
et  Iscclesia  sua  constiiuia  est,  consummabilur,  ei 
c«tera,  quae  de  aelerna   felicitaie  et  perfecTione 
Ijealitudinis  in  Oci  Filio  inleliigi  possunt.  In  resur- 
rectione  antem  liumanoru.m  corponim,   quod  uiius- 
qnisquc  in  ea  statura    ct  magniludine,  ad  quaiu 
pcrreclo  sui  corporis  incremento  pervenit  in  iuvenili 
aeiaic.sive  perveniurus  'cssei,  si  morte  non  praeoc- 
cupriretiir,  vel  quam  deseruii  in  scniles  defectus 
decidens,  resurreclurus  «  sit,  bealus  Augustinus  in 
li'uis  de  Civitaie  Doi  iiicuiictanler  afiirmat.  Quod 
vero  immort;\lia  et  spiritualia  corpora  nullis  corj)o- 
ralium  formarun»  linoameiitis,  vel  qualitaiibus,  vel 
quaiJtitalibus  circumscribeniur,  propier  inelTabilem 
corum  spiriiibus  incircumscriplis  adunaiiouem  in-  ^ 
discrelaiisque    simplicilasem  ,    beatum    Grcgoriuni 
Theologum,  sanclitm  quoque  Ambrosium,  iiec  non 
et  Maxiraum  vcnerabilem  magislrum  ceriis  raiioni- 
bus  approbare  saepc  dixiinus.  Causam  tamen  erro- 
ris  eorum,  qui  in  slatura  corporis  Dominioi  omnia 
hum;,na    corpora    resurrecUjra    dogmatizant,    iion 
ignoramus.    Minus   enim   ijitoHLgtMites ,     qiiod    in 
Graecrt  esi  scriptnm,  d;  ixiroo->  rM-4n;,  hoc  est,  in 
niensuram  aeiatis,  exisiimaiiani,  r^.iv.wj  propric  ad 
perfectam  corporis  selatem  periinere,  cum  i7>tzt« 
plus  animae  in  virtulibiis,  quam  corporis  per  localia 
ei  lefflporalia    incremenia    perfeciam   significet   * 
mensuram.  Hincesl,quod  philosophi  aniuiam  ratio- 
ualcm  £vSj).£xs'-«.'  fiUam,  hoc  est,  perfeclae  aelaiis 
ia  virtutibus  asserujit  esse,  veluii  jvSqv  Jv).£xtKf,  id 
est  intus  actatis  ^.  Ac  pcr  hoc  ncmo  sanc  inlelli- 
gcns  praefata  Apostoli  verba  de  perfeclione  acialis 
corporis,  scd  de  picnitudine  Ixclcsiae  in  capile  suo, 
quod  est  Chrislus,  hoc  esf ,  dc  perfectione »  graiiae 
et  beaiiiudinis   el  inconiprehcnsibilis   adur.aiionis 
';iccipial.  £i  miror  dc  his,  qiii  talia  nobis  ^pponurit 
do  ampliiicalionc  corporalium  mundi  JumiDum,  cur 
non  irttcndunt,  quod  in  Kvangelio  dc  defectu  totius 
inundi  sensibilis  pcr  defectum  pariium  Ipsius  Domi 


D 


solum  in  caeio  ^'cclesiae  carnales,  qui  per  .unatn] 

verum  eiiam  spirinnliores,  qui  per  siellas,  summi 
quoque  et  spiritualissimi  docioresejiis.qui  per  solcm 
mystice  praefigurantur,  lumen  oribodoxae  fidei  aut 
ad  leinpus  abscondeni^  aul  terriii  miuuent,  aut  ab 
eo  penilus  labeniur.  Quam  iheoriam  neque  nos  re- 
iellimus.  Yeru.mtamen  audiendi  non  suni.qui  hunc 
locum  evangelicum  violenter  sccunlum  hisloriam 
conaniur  astruere,  pufantes,  quod  nunrjuaMi  cae- 
leslium  corporum  casus  liimiiiis  iu  fine  mundi  futu- 
rus  sit,  sod  illorum  splcndcr  superabiiur  nimia 
clariiale  supervenienlis  judicis  ,  caelestiumque  es- 
iCiitiarum  cum  ipsodescendentium,  quando  venlu- 
rus  esl  jiidicare  vivos  et  moriuos.  Addunt  eiiam 
paradigma  ex  orienlis  solis  radiis,  qui  impetu  auu 
fulgorcm  aliorum  siderum  obiunduui^iiuo  etiam  ab 
ocutis  nostris  auferunl ;  iu  se  namque  ipsis  sui  Iu« 
minis  vibraium  indiminulum  semper  eustudiunt, 
quoniam  sol,  a  quo  luinen  accipiunt,  seniper  prae* 
&ens  eis  est.  Nec  obstat,  quod  aliquoiies  lunari 
globointerjectus  lerrae  solares  aufert  radlos.  Erro«' 
ris  autera  eorum,  qui  talia  somniant,  causa  esl.ut 
opinor  :  arbiiranlur  eniin  judicinm  futurum  in 
aiiijuo  loco  intra  st>pia  hiijus  mundi  agendum  forc, 
judicem  quoque  cum  suis  sanciis  angelis  dc  supe- 
rioribiis  sensibili.s  naiurae  partibus  iocnliier  et  cor- 
poraliter  descensurum.  Ilinc  est.  quod  r|uidam 
sedem  judicii  iii  confinio  acris  et  aeiheris,  qnu 
physici  lunarem  clrculum  describunt,  quidam,  Jd- 
dneis  conseniieiites,  ia  vallt;  Josaphat  dclirant,  noit 
animadverlcnies  virtuiom  nomiuis,  qiiod  est  Josa- 
phat ;  composilum  quippe  est  ex  :atl>  et  02901.  Et 
latl)  quidenj  mulias  hal^ei  iuterpreiatioucs  ;  inter- 
pretatur  enim  iuvisibHis ',  aui  Dominus,  »ut  gloria^ 
aut  exislcns,  aul  erat,  el  est,  et  fuiurui  etl  ;  ca(pdt 
autem  vertitur  iii  judiciuni.  Jos.ipt)at  igiiur  *  inviM- 
b'de  judiciiiiii,  vel  Domiui  judicjum,  vel  gloriosum^ 
judieium,vel  erai,  et  est,  et  fuiurus  est,  qui  judirat. 


Videns  itaque  Jotl,  prupbeiico  spiritu  iliumii)atus,j 
VARIAE  LECTIONES. 
^  Sic  CF  ;  A  sivc  robore  pervenliirus.      *  eisei  si  —  rciurrecturus  um.  A.     •  A  ii^uificat.    ^  Sic  CF ; 
inlerjorj»  aeM».     '  hoc  ett  de  perfeciione  om.  A      *  poit  0  »1.  A.      **  inietlti-unl  om.    ACF  addi**»  cx  con]; 
'  A  oltvndel.  "  Sic  CF  ;  A,  visibUts.    *  SicCF  :  A  aviem. 


907  DE  DIVISIONE  NATDHAE.  —  UBER  QIJINTUS.  998 

divini  juditii  profunjilateni  ci  invisibitem  virUilem,  A  npparebil.  Iu  Evangeiio  quoque  suo  :  Ignem,  iriquit» 


omiuousque  remolain,  lypicc  vallem  introduxil  Jo- 
ssplial,  ei  personam  Domiiii,  cujus  gloria  in  allilu- 
vliiie » jiulicii  sui  apparebil,  qoi  crar,  ei  esi,  ei  fulu- 
rus  esl,accipienseiinseipsuin  infundens  proclamal: 
Cousuritanl  cl  ascendant  geiUei  in  vallem  Josaphal, 
qiiia  ibi  scdebo,  ul  judicem  omnes  geiiies  in  circuilu. 
Ac  si  dixissel,  consurgant  omnes  ex  morluis,  ct 
ascendani  in  judicii  niei  aUilndiiiem,  arcanumque 
prufundun» .  quod  superat  omnem  inlelleclum.  Hos 
iinqiie,  qiii  talia  sonmianl,  clara  veraque  deridel  ra- 
lio.  QuonioJo  eniiii  Domiiiiis  nosier  Jesus  Clirislus, 
cui  PiUcr  dedil  judicitim,  localiter  el  t«;mpoialiier 
iiiovcliiUM-,  poslquam  hunianitalem  suam  6uper  onn- 
iii:i  loca  el  teinpora,  super  onme,  quod  dicitgr  et 


veni  mitlere  in  terravi ;  et '"  quid  volo,  nisi,  ut  or- 
deui  ?  lerrae  vocabulo  omnem  sensibilem  creaturam, 
ignis  vcro  ardenlis,  suae  manitesiationis  ciaritaiem 
in  omnibus  futuram,  suique  jiidicii  fervcnliam  lypicc 
significans.  Cui  scnsiii  bealus  Auguslinus  adstipii  - 
taiur  in  exposilione  quinquagesinu  psalmi :  Quid  est 
enimJiolocauitum  totum  iyue  conititnplum  t  Quiindu 
totuni  pecus  itnponebalur  arae  iqne  consumcndum, 
holocaustum  dicebatMr,  To/os  nos  igniu  ilie  absumet, 
et  fervor  ille  arripiel.  Quix  fervoi?  iVec  esl,  qui  te  abs- 
condat  a  calore  ejus.  Qiiis  fervor  ?  De  quo  dicil 
Apostolus  i  Spiritu  ferventes.  Non  tanlum  anima 
noslra  absumalur  ab  Ulo  divino  igne  iapientiQe,  sed 
el  corpus  nosirum  ab  immortaliiaie.  Sic  tevetur  holo 


melligitur,  in  iinilalem  suae  divinilalis  exallavit ;  R  caustum,  ut  uhsorbealur  mors  in  victoriam  '' :  et  ce- 
ul)iscat;ii»eicriialilcreliiicomniulal»iliiei'«ddexliain  l^r^,  quae  lypice  de  fiUuro  judicio  divlna  iradil 
sui    1'airis,  01  sessurus  cst;  unde  rcgit  ei  judicat     Instoria  ;    do  quibus   nunc   traclare  longr.m   esi. 


uiDiiia,  et  reciurus  ei  iudicaiurus  csi  I  N^m  quad 
m  ccclesiaslico  symboli»  rnJes  catholica  couritelur, 
dicons  :  Irde  venlurus  Judicare  vivoi  el  morluos,  non 
iM  debe;niis  cogiiare,  ui  localeni  molum  ipsius,  scu 
es.  inliinis  naliiTuo  sinibus  in  hunc  laundiiin  proccs- 
siunem  quandum  intclliganuis ,  doncc  visibilibds 
nicmbris  corporcls  sen^iibus  judicandorum  appii- 
rcat:  ticd  advcnlum  ipsius  unusquisque  bonorum  et 
malorum  intra  seipsum  videbit  iii  sr.a  conscicnlia, 
quando  aperienlur  libri ,  ct  revelabil  Deus  abscun- 
oii&  tenebraruiD,  ct  unusquisque  snarum  aciionum 
Ct  cogitatjonum  judex  crit.  Ilinc  Augusiinus  vico- 


DiSG.  Longiiin  qiiidcm ;  vellem  tamen  breviicr  an- 
dire,  quae  siiit  nubes  illae,  in  quibus  sancii  rapien- 
lur  obviain  Chrisio  in  ,iera;  et  (juis  illc  "  aer,  iii 
quo  cum  Cbrislij  in  ipsi?  nubibus  semper  eritnt.  Ait 
cnim  Apostolus :  Nos  auiem,  qui  relinquimur,  qvi 
residui  sumus,  hoc  est,  qui  nondum  in  aliiiudinem 
deilicaliwiis  ascenillnuis,  rapiemur  in  nubibut  ob- 
viam  Clirisso  in  ueroy  ei  sic  semper  cum  illo  erimus. 
Mag.  De  his  nubibus  el  in  prioiibus  liujus  "  dispu- 
tationis  libris  beatum  Maximum  sequenics  pauca 
praefaii  '*  sumus,  et  nunc  iierum  saucii  Ambrosii 
seniumaddenlesdiceiiius.Unusquisqiic  igiiur  Sancto- 


iimef '  hhfo  de  Civitate  Dei,  dccimo  icriio  c«»pilulo  :  C  >"um,  ut  ail  Maximus,  stiam  habebii  nubem,  propriam 


Q,u.aeUam,  iiiquil,  vis  esl  inleliigewla  divina,  qua  fiet, 
W.  unitiaque  opera  sua,  vcl  bona  vel  mtila,  euncta  in 
niemonam  rcvocentur,  et  mentis  iniuitu  mira  aleri- 
mie  cernantur  "",  ul  accuset  vel  excnsei  scientit*  con- 
sciendam ,  aique  itu  et  ontnes  et  singuli  judicenlur. 
Quae  unnirum  vis  divina  tibri  nomen  accepil;  m 
e(>  quippe  quodiimmodo  iegitur,  quicquid  ca  facicntc 
rcGOiiiar,  sicut  ail  Apostoius  :  Omne.^i  enim  stahiifius 
niiu  irinunal  Dotnini,  ut  ferut  unusquisque,  quae  pgr 
corpus  gessit,  sive  bonuni  sive  matumt  trihunai  Do- 


videJioel  suae  coiilemplalionis  virtuiem  et  aliiiudi- 
iiom.  In  quantum  quippc  quisque  cojjiiationi  veriiaiis 
appropinquabit,  in  'lafjluni  rapietur  obviam  Chrislo 
in  aera,  hoc  est,  in  purissimae  inlelligentiae  aliihi- 
dinem  ei  clarilaiem ,  ac  sic  semper  in  fiube  con- 
templationls  suae  in  divinis  theophaniis  ei  eiit  ei 
giiudebit.  Ilcn»  secundum  Aml^-osiiun  nubes  sunt 
palriarchae,  vethi  gralia  Abrahain,  Jsaac  ci  Jacoh, 
in  quorum  fide  et  aclione  et  scieJilia,  veiuii  in  qui- 
husdain  nubibus  ciarissimis,  iiacredes  Novi  Tesfa- 


/^ 


uiini  appcllans  majesialis  ejus  cxcelsiJudinem,  quae  ujeuii  obviam  Chrisio  rapientur.  Similiter  icgislaior 

omnibus  ubiqne  in  omnibus  apparebit,  qu:i  ei  '  Moses  ceterlque  prophelac,  apcstoii  quoque,  qui 

manifeslala  videbunl  impii ,  in  quem  pvpugerunif^  ipsiiis  Domini  virluies  et  doclrinani  pracsenlialilcr 

et  vlanuieni  sc  omnes  trihus  terrae.  Ac  sic  signum  perspexere,  nubes  suni,  in  quoruni  fidei  et  aciionis, 
fiiii  liomiiiis,  hoc  esl,  lionor  ct  glori;»  crucis  cjus^  spei  quoque  ci  carilalis,  scieniiae  ci  sapieniiac, 

cmiclis  fiilgebit.  El  fortassis  illa  est  flanima  uliima,  ceterarumque  viriulum  exemplis,  veluti  quibusdara 

qu?e  toium  muadu.m  et  implebii  ct  consumei  ',  nubibus,  qui  in  liac  viia  illorum  vesiigia  sequunlur, 

appaiiiio  videlicct  Dei  Veibi   in   onmi  crealuva  ,  rapienlur  obviiim  Christo,  sicui  ct  fpsi,  sive  vivenles 

luando  nil  aliud  et  *  boiiis  ct  malis  in  omuihiis  adhuc  in  carne,  rapli,sive  larnesoluli.  Dic,  qiiaeso, 

soiendcbit,  uisi  intelligibihs  lux,  quae  niiuc  Implet  quo  raptus  est  Eiioch,  quo  Eijas,  qui  '*  adhue  in 

omnia  occulte,  el  tunc  aperie  impletura  esi.  llla  csi  carne  conslUuli,  rapii  sunt  'i  Nonne  obvi^m  ChrTslo, 

Gamma ,  ul  opinor,  quae  de  seipsa  ioquens  ail :  quem  spiriiu  oognoverunt  venturom  esso  iii  mun- 

E§o  sum  iaXis  consumens ;  consumct  cnim  oinnia,  duin?  Quo  Abraham,  de  quo  Dominus  ipsc  dicii : 

quando  omnia  iit  omnibus  cril .  ct  solus  in  omnibus  Yidit  Abraham  diem  meiim,  et  gavisus  m  ?  Quid  mo- 

YAIUAE  LECT10NE5. 

»A  '\n  akiiudinem.  * «««  om.  A.  *  A  f«  viccsimo.  ^*  CV  cernenlur.  ^  et  om.  A.  •  CF  pupunxerunt. 
I'  Sic  CF  ;  A  consvmmabii.  "  et  om.  A.  '  inqui:  om.  A.  *°  ei  om.  A.  *'  Cui  sensui  beultis  Auyuftintis  — 
iwiworiawom.  A.     '*SicCF;  Aeiquis  cst  ille.     " //m;us  om.  A.     '*  A  prucfnti  pauca  sumas.     '*i^i;iom.  CF. 


m 


JOaNNIS  scoti 


\m 


ror  ?  Quoiub.  qu!  duil :  Audilu  auili  auiiivl  ie,  nunc  A  non  deserueraiii,  ei  iii  quem  fluilo  apparitionis  sa- 


Quiitn  oculus  meusvidet  te?  Quo  Moses,  asceodens  in 
nioittem  Sinai  ?  Quo  celerl  prophetae,  praevideules 
Veiinim  Dei  in  carne  venlurum,  eique  spirilu  occur- 
rcnles  ?  Q»o  Pelrus  riapius  cst,  Donuuo  suo  respou- 
«lens :  7*«  di  Chrisius  Filius  Det  vivi  ?  Qiio  Paulus  in 
terlium  caelum  ascendens?  Nonne  omnes  isli.eoruin- 
que  simile*  obviam  Ciirisio  juxla  uniuscujusque  pio- 
)M'iain  coininunenive  liieonain  rapti  cum  ilio  sunl  et 
in  iilo,  in  spiriluali  aere  viriulum  el  conteniplalio- 
niim  ?  Hns  onuics  celerasque  similes  et  *  inielligi- 
Joiles  «nbes  iila  sensibilis  nubes  praefigiirabal,  quae 
tcmpotc  ascensionis  Doininum  accepit  ab  oculis 
discipulornm,  qnando  clcvaius  esi  iu  caclam.  Non 


cramenlo  reversi  sunt,  non  aliorsum,  sed  in  ipsum, 
in  qtto  el  cum  qno  unum  sunt.  Quod  aperlissimc 
signilicatum  cst  pcr  ilios  tres  elccios  disciputos  in 
arcaoa  transrormaiionis^  qui  elevatis  oculis  neini» 
nem  viderunl,  nisi  Jesum  solum  *>  £l  ut  crediMlius 
Iiacc  '  cognoscas,  lege  sanclum  Anibrosium  in  expo- 
silione  in  Lucam.  Cognosce,  inqtiit,  nubem  istam  non 
fumiganlium  esse  moiilium  nebulcso  Jiumore  concrc- 
iam,  el  coacti  aeris  caiiginem  piceam,  quae  caelum 
tenebrarum  hdrrore  subtexat  y  se<i  luctdam  nubem, 
quae  uos  non  ptuvialibus  aqui»,  et  humeulis  atlw.ioiu 
imbris  immadidety  scd  de  qua  menles  hominum  vcc^' 
Dei  omnipotentis  emissa  fidel  ros  ritjavU,  et  atim  fii 


eiiim  iiidigebat  ipse  cujusdam  Yehiculi  ex  nubibus  vox,  invenlus  est  Jesussolus.  Jtaque  cum  tres  e$sent, 
«on^iobati  ad  se  sublevandum  in  aeria  aetherea-  B  unus  est  facius :  ires  ia  principio  videntnr,  vnus  in 
quc  spaiia,  cn:n  liierililieposl  resurreclionempurior  fine;  perfectae  enim  fidei  unum  sunt.  Denique  h»c 
leviorque  onini  visibili  el  iuvisibili  creaiura,  nul-  ttiamDominusoratPairem^*,ui  omnesunum ',imus; 
lumque  iocaiem  niolum  in  spiritualitaiem  sui  cor-  nec  selumMopes  et  Elias  iu  Chrisio  unum  tuni.  sed 
poris  post  regeneralionem  receperil,  aul  siverit  *     etiam  uos  unum  corpus  Christi  sumus.  Ergo  et  itli 


rcinanere;  iy[/ice  aulein  voluil  suis  discipulis  visibi  • 
iiier  ostendeVi;  r.ioduin,  quo  invisibiliier  ipse  in  cor- 
4Jibus  «iiiigcniium  sequentiuiiique  se  ascendii.  Ipse 
^iquidem  asccndil.  in  conteniplalionibus  ascenden- 
tium  ad  sc ;  nuiius  quippe  ad  illum  sine  1II0  poiest 


tanquam inuno corpore "  recipiunturin  Chnsli corpu$, 
quia  et  nos  unum  erinms  in  Christo  lesu.  Disc.  I>« 
Dubibtis,  tn  quibus  Sancii  obv*ain  Christo  rapii:nlur, 
salis  esl  actum.  Sed  quales  sunt  nubes  Ulae  cae' 
lesies,  cum  quibus  Filius  hominis  vcnlurus  est.  me  • 


asccndere.  Ncmo  enini,  ui  ipse  ail,  as««<iinn  cae/M»/i,      rito  quaeriiur,  Ac  per  hoc  eas  vellein,  quaJcSjSini, 
tusi  qui  de  eaelo  desceiidii,  nec  caelum  deserit,  dum     cursim  edisscras.  Mjke.  Kubes  caeli,  cuni  euibus 


in  sancUs  iniciloctibus  eos  secum  sublevans  ad  seip- 
»\m  asccndil,  Propierca  subsecuius  :  Filius,  inquit, 
fiumiuis,  qui  esi  in  caelo^cseluiu  appellans  Patrera,  a 


Filius  hominis  veniuruR  esi",non  alias  esse  diJierim, 
nisi  ipsas  caeles(es  subsiuntias,  quae  semper  vir* 
luie  contemplationis  circa  Chrisium  vohuntur.Quo- 


quo  cxivii  per  incarnalioiiem,  et  ad  quem  revcrsus  ^  niani  vero  incomprchensibileni  omniqne  intellectu 


posl  '  ritsurreclionem,  Ubicunque  enini  *  leginius 
tn  Evangelio,  Douiinum  sublevasse  oculos  in  cadum, 
Patrem  suum  intelligere  debemus,  qui  solus  inajor 
iiiu  e»t,  «a  raiionL',  qua  Paler  praeceditcausa  Filiuni. 
Tribus  aulein  tnodis  Sancti  in  puritale  contempla- 
lionis  cum  Cluisto  el  in  Ghrislo  fieri  itjtelliguniur. 
Fiunl  enim  et  adhuc  in  carnc  dctenli,  finni  a  cor- 
pore  soluli,  fianl  corporibus  recepiis.  Honim  iriuni 
inodorum  manifesiissiina  exempla  in  iransformationc 
Domini  in  monle  maml'eslata  suiil ;  viveiiiium 
siquidem  in  cniae  Klias,  solulovum  corpore Moyse?, 
resargentium  ipsc  Dominus  lypum  geslabat.  Resur- 
rectionis  siquidctn  omuium  formam  in  transflgnra- 


invisibilein  suiuniani  acsanctain  Triniiatem,  qiine 
supcral  oiv.itcm  itile!le(  tum,  non  per  scip^^am  aspi- 
ci4int,sedin  ihoophaniis  compieSiensiiiilibussibiquc 
connalnr^Iibus,  propierea  nnbes  cacli  dicunlnr.  fc)« 
ipsis  si  iuidem  appartiionibus  divinis,  in  qnibiis 
Deum  vlilent,caelejieisiibstuiiti:>snubium  vocabu'o 
Dominiis  ipsc  signilicavit.  cum  qnibnset  in  qiii^)iii 
ndvenius  ejns,  hoc  c>t,  maje»taii.s  iliius  clarissimi 
omniiius  boniseinialis  ampliiiidodL-clarabitur.  Ni  n 
ct  caeleiftes  «ubsian  1  is  hicaliter  moveri  spiritualis 
suae  natu'ae  ratio  non  patiiur  ;  inoveniiir  anteia 
.spirilualiter,  ciim,  quod  in  causa  omniuiii  f  iri*n< 
dufi)  esse  perspiciunt,  in  ipsa  natura,  qnae  per  eoi 


tionesuicoriionsdiscipalisoslendii.  Et  nc  exislimes,  j^  adminislraiur,  ei  cui  praesident ,  per.igimt  absiine 


Etiam  adbuc  in  corpore  suo  vivcntem  de  locali  aliquo 
paradi50«  seu  Moysen  desede  aliqua  animaium,  seu 
roxcpio  corpore  ad  Chrisitiin  tnnc  convenlsse,  perac- 
toquc  transfruiirationis  mystario  ad  loca  iMa,  unde 
vcnerant,  rcvcrsos  fitisse  :  veruni  incnnctaiiJtr  fide- 
liierqne  crcde  ei  inlellige,  non  aliunde  i:roc*ssis?e, 
nisi  ab  eo,  ciim  quo  appanierunt  ^  in  inonte,  boc 
esi,  in  eublimiiate  spiriiualis  nsionis,  quae  lunc 
taciaesl  exira  sensu-s  corporeos  *,  et  in  quo,  prius- 
quam  appaxerent,  cranl,  ci  qucm,  cmn  .ipiiarcrent, 


suo  locaii  et  ieinporali  mo<u,  loCa.  et  tcinporn,^  om- 
niaque,  quae  in  eis  rircumscribunliir,  dijponentes. 
Dicuiitur  etiam  venire,  quamlo  in  aliquo  vi>ib:li  his, 
qnidigni  sunt,apparoni;  ivccdere  veri>,quandoomni 
sensn  corporeo  ninnino  rcmoveniur.  Nec  leinovcut, 
quoddtii.epinlualeK  subst  intias  teiiipuruk'iii  motnin 
nou  9  iti,  <tum  sanc:u.s  xVugustinus  proclainat,  sulum 
Deum  siiie  loco  el  lentpore  a  ieipio  movt-ri ,  eoitdi- 
luin  '>eio   splritHin   yer   lempus  sine    locp,   corput 


tiuiem  per  locuin   ei    tempus   ab   eo ,   ^iit   m-irit 
VARIAE  LECTiONES. 
*  et  om.  A    "*  A  smeret.    »  Sic  K  ;  CF  pcr  ivHunectioueni.     *  eiijnt  01».  .\.  *  Sic  CF  ;  A  apparueranU 
<  boc  esi  in  siibiiiniiaie  --  corporeos  oni.  A.     '  Sic    A  CF.   •  A  iolum   Josum.     *  Sic  CF  ,  A  hoc.      "*  Ui 
Patfem  oral.     "■  in  nv.o  corvote  oin.  CF,     '*/".><  om.  CF. 


iOOI  DE  DIVISIONE  NATUIUE.  —  LlDEfV  QUINTUS.  «OOi 

omma,  molum  pati.  IIoc  eiiiin  dlxi  GraeeorQiii  au-  A  omnes  unaniinllfirex  ipsa  fut;isse,  ei  ncmine  «xc^pio 


ctorilAf.in  sefjuens»  qnae  inctiiicianlei'  asiruii,  oinnet 
ouoil  locaiiter  movcliir,  lemporaliier  moveri;  omne 
aulem.quod  locali  mottt  caret,  sequiiur  teinporali 
Cliani  carere.  Hacc  eniii  duo,  locum  dico  el  lein- 
pu8,  aul  simu!  erunl,  auisimul  sufcrentui:,  qnoniam 
a  se  invicem  disgiegari  non  paliunlur.  Disc.  De  .nu- 
rioriLus  uiriusque  iinguae  aon  est  noslrum  conion- 
dere  :  sequaiur  quis  qnem  vult,  nulli  dcrogans.  Et 
quoDiam  tle  nnbibus  imelligibilibus ,  quamvis  brevi- 
ier,  est  diclum,  red»,  quaeso,  ad  rediiuin,  noslrain- 
qim  /luonwniem  navem  fessosqoe  naulas  ad  porium 
dirige,  MiG.  Redilum  »  omnium.  qirae  In  suns.  cau- 
»as  reversura  sunl,  qnandonuindus  igle  sensibili» 
Rolvelnr,  el  mundus  ille  inlclligibills,  qui  siipcr  nos 


de  manibus  crudeiissiinae  polesialls  liberalos  Juisso. 
Quod  auiem  nulliis  eoruin,  qiil  de  Accvpio  rp.ver*i 
sunl,  obruius  est  nnciibui  vel  mersus^ed  onincs, 
ut  ait  Aposlolus,  i,ub  nube  {uernnt^  Bub  dlvina  vide- 
licel  proiectione»  et  omnes.  mare  /rani»er«H/,  el  om- 
nes  sub  Moyse  baplizati  sunt  in  nube  el  in  mari,  prac- 
/igurabat  gcnerale  iUud    bapiisina,    quod    in   flno 
inundi  perficielur,  quaniio  niysticiis  Moyscs  poputiim 
suum,  universum  vidclicet  geniis  Uumaniiin,.sanguiiie 
suo  red^inpluin,  omnique  impielaie  lUquc  maliii!» 
detersuni,  dc  morteducet  ad  viiam,  qu:uido  in  nnlli» 
lioiniiie  nibil  praelcr  siniplicitalciTi  nalurae  appare- 
bit,  luepto  ipsius,  qui  eam  toiam  accepil,  totanique 
saiiavli,  ({uando  intelligibUis  rex  Acgypti,  princepi 


esl.  in  Cbristo  implcbilur,  dupliciter  inleUigilur.  Esl  B  profecto  hujus  mundi,  cum   innume»abili   excrciiu 


enim  gencralis,  ei  est  specialis  :  generalis  quidem  in 
omnibus,  qui  ad  principiuro  condiiionis  suae  red- 
Uuri  sunt;  specialis  vero  in  his,  qui  non  soluin  ad 
primcidia  naturae  revocabuntur ,  sed  cliam  ulira 
omnem  natnralem  dignitaiem ,  in  causam  omniiinv, 
quae  Ueus  est,  reditus  sui  finem  constiluent.  E\cm' 
pia  autem=ac  similitudines  utriusque  rcversioiiis  ex 
divinia  Serlpioris- comparare  debenius.  Ei  quoniam 
naluraH  ordine  genus  praecedit  speciem,  prius  de 
Renerali  rcdilu  dicenduni,  Exemplum  itaque  generis 
"  {iracccssit  in  populo  Del,  qui  de  jiigo  serviluUs  iiUeU 
rieibilis  Pbarao,  hoc  esl  diaboll ,  saleHitumque  ejiis 
libaraitis,  duce  spirttuali  Moyse,  Cbrislo  videiiccl,  sic- 
cis  '  pedibus  mare  Rubrum  iransiens,  solldara  vidc 


maUtiae  sune ,  omnibusque  \hm,  quibus  imi^gincm 
Dei  in  homine  creatam  captivam  dclinuerat,  fliicii- 
busUubri  maris,  hoc  cst,  profundissima  copiosissi- 
maque  atque  inrinita  elTusiQne  graliac,  qnae  in  pre- 
iTum  sanguinis  Christi  Immahae  naturae  dilfus-i  cst, 
obruclur.  Ut  enim  hominibus  sanguis  Chri^iti  pro' 
fuit  In  redeinptionem ,  et  prdOciet  ad  prisiinam  na- 
turac  suae  restaurutlonem,  iia  diabolo  ct  angelisejus 
nocuit  ad  eorum  dcstrucndum  impcrium,  ci  noce!)>l 
ad  augeadum  supplicium.' Inundatio  siquideiii  Erj- 
thraei  ^^  maris,  hoc  esl  diQusio  Domliiici  cruoi  1;», 
qucniadmodum  humanam  naturam  ab  aelcniae  nior- 
lis  profundo  in  vitam  einersil  aeleniani,  iia  diul/oli- 
cam  maUtlam  in  perpeluam  suflbcavii  d:(mu:Uioi!Ci)!, 


lium  s  moiuum  ceiuUs  •  deambulans',  rebeUesque 
genies,  vitiorum  scilicel  *  turroas  superans  alque 
prosterncits,  defunctis  suis  corporibus ,  carnaUbus 
titeo  cogitalianiLus,  in  deserlo  virtutum ,  quo  omne 
niortale  etcorrupiihile  coiisumitur,  s|HriluaIiter  so- 
lummodo  in  filiis  bonorum  operum  in  terram  repro- 
missiouis  reversus  est.  Qiiod  auteui  duo  ex  omnibus, 
qui  veiieruni  *  de  Aegypio,  vivi  adhuc  [n  carne  in 


licei  *  humaoae  naturae  *  viam  discissis  irraiion.ibi.  ^  Nullam  quippe  nvijorem  poenata  di:ibolica  patietui 

siiperbia,  nullamque  graviorem  trisiiliam,  quaiu  hu- 
manae  saluti  invidiam,  pedisequamque  tyus  despcra- 
tionem.  Non  quod  et  ille,  si  veUei,  ad  Creaiorenii 
naiurae  suae  converti  uon  possei,  seJ  quod  inalcvo- 
Icotiae  suae  nexibus  ligalus  diilcedinciu  beatiiu.liniA 
pcrpctuaiiier  ih  odio  habebit,  lapsus  de  manibus 
suis  :!ssiduis  crticiatibiis  dolens.  Isaias  quuque  pro- 
pbeta  saiulem  bumani  generis  gcncraliter  in  Chii- 
sio  iion  tacct,  sed  daniat  dicens  ■.  Tt»»T<»  Zabubn,  ei 
lerra  Nepthalim ,  via  niaris  (yatt»  Joidanem  Oaiiteae, 
Gentinm  populus,  qui  sedebat  in  tenebris,  lucem  vi- 
dil  magnoin,  et  sedeniibus  in  rcgione  urnbrae  monis 
!ux  orta  e$t  eii.  Et  quis  cst  ille  populus,  qui  sede^ 
Ijat  in  lencfaiis ,  ei  in  rcgicne  nmbr&e  moriis, 
nisi  inilnita  suiique  Deo  cognita  bum«nil&tis  mi- 
n>erosiias ,  quae ,  posiQuaTO  lucem  pwadisi  d«- 
seruit,  io  tenebris  ignofajUtae  ei  ,in  regione  ura- 
brae  inortls  sedebat,  n(;n  solum  ipsius,  quA  anima 
segiegaiur  a  corpoie  per  cprrupiionem,  verum  eliam. 
q,ua  Dcus  auimani  deserit  J»er  peccaiuro?  Ex  qua 
dupUci  morle  totuni  geuDs  hiimanum  iibcr&t  lux  iUa, 
quae  omaibus  orta  cst,  quae  de  &eipsa  dicii :  Ego 
ium  lux  nun^i.   ISiinc    quidem   partim    Idalorum 


lerrau»  proinissam  uUravcruut  ",  niysisce  insmuat 
dupiicem  noslram  iialuram,  corpus  videlicot  et  ani- 
niam,  in  Salvalore  noslro,  quem  praefigurabai  Jesus 
iilius  Navc„  boc  est  puIchriiudiiMS  eoruin  ,  in  ler- 
ram,  qnam  peccaiido  deseruimus,  leverstnam,  Caleb 
comitanle,  hoc  esi,  libero  nosiro  cordis  arbiirly.  Ca- 
iebquippe  inlerpreiatur  sicul  cor  "  ve!  onme  cor. 
Dt  enim  uniuscujusque  cordii^  devoUc  divlna  gratiti 
adjula  fucrit ,  ita  Satvalorcm  suum  iu  regionem  se- 
qiictur  viventium ,  naturalibusque  bonis  Hlentiain. 
Uac  autetn  ratione  ducimur  ad  Iniclligcnduni  lotius 
huinanlt^tis  redituni  ad  pristinum  naiiirae  stalum 
per  israeiiiici  plaue  ^-  populi  de  Aegyptiaca  capiivi- 
laie  revocaiioiiemi  ",  quoniam  Scriptura  luilhun  de 
populo  Dc!  iu  Acgyplo  remansisse  comnicmor.il,  sed 


D 


VAraAE  LECTiONES. 

*SicCF;  A  reditut.    *  k  tuis  p.sdibus.    ^  \  scilicel.  VSic€F;A  hiimanae    viiae.    *  Sio   CF ;  A  ra- 

tionabiiiuin.    *  Sic  F ;  A  toe</«.    "^  C  deambnlans  eerulis.  '  Slc  CF;  .\.  videlicet,    •  Sic  CF  ;  A   vtneranu 

♦*  Sic  CF  ;  A  imravcrint.      "  Sic  CF ;  pro  cor  A  cmw.  '*  j^ane  om.  A.     '*  A  revocalionem  inielligfte^ 
qiHMiiauu    •*  Sic  CF ;  A  llubri. 


1605 


JOAxNiNIS    SCUTI 


s^ervitium  desiruens,  In  hls,  quos  ad  ctjlium  el  agui- 

liouen»  veri  Del  couverill,  sordesque  viiiorum  inun- 

<!aiioiic   banusmails  deluit   *  ,   et    iuQanirnaiione 

poeniicntiae  exurit :  in  Hne  *  aulein  non  solum  pene- 

raliter  mors  corporis,    verinn    eiiain  niors  nieniis 

deslruelur,  ac  penitus  idololalriae  rilibus  ouuiibusque 

onmium  nailonum  superstitionibus  iniquiiaiibgsque 

ventilalls  unius  veri  Dei  coguitlo  universae  praesla- 

biiur  crealurae.    Cuncii   siquidem    boni  el  inali  , 

quar.do  stabunl  anle.  tribunal  Domiul,  cognoscent] 

quia  unu$  Deus  est,  et  non  alius  praeter  eum.   Tunc 

quippe  erii  gcneralis  omnibus  unlus  Dei  coiilessio, 

quando  nulla  erii  veriiaHs  negailo.   Nam  ei  caeci 

lucem,  quam  ncn  vldenl,  negare  non  possuai  viden- 

lilui  lucere.  QuoJ  auieni  in  Cljrislo  loiius  noslrae 

nalaraesalusjam  peracta  sit,  ex  interpreUiiionibus 

praediciorum  nonilnum,  qulsquis  volueril,  facillime 

cogrioscet-  ZaUuIon  quppe  habUaculuvi  virtuiis  iu- 

icrpretaiur.    llla  iiaque  lux  ,   quae   sedenllbus  in 

(cnebrisorta  est,  virlus  et  sapiemia  Paii-is  est.  Et 

quod  esl  »  ejus  babiiaculum  ?  Nonne  nosUa  Jiaiura, 

in  qua  per   iaearna^/nnem  habilare  vbluit  ?  Aiidi 

Evangelistam  :  Ei  Verbum,  in^ull,  caro  facium  esl, 

et  hubitatit   hi  nobis.    Proinde  spiFUualls  Zabiilon 

humanitas  Chrisli  est,  in  qua  nos  omnes  fHilvl  facti 

sumus,  et  salvali  Iiabiiamus,  et  in  aeiernuiu  bubiia- 

bimus ;   Ipso  est  enim  virtus  nostra  et  fonitudo. 

Neptiialiuj  *  quoque  latitudo  dicllur.  Et  quae  est  * 

iiostra   latlludo  •,   n!si  Chrlstus»  ctijus  caritas  ei 

tkmeiitia  lolum  goiius  anipJectilur  huniaaum  ,  qui 


iOQi 


A  Ia  lu  tl  futue  iuac  rcterlemini  iu  uniiquum  slatum,  el 
convertam  retliluetts  eas  conversione  Sodomorum  cum 
filiabuf  suit,  et  conversione  Samariae  el  filiurum  ejus, 
et  eoneertam  reversionem  tuam  "  m  m«rrfio  earum. 
Ex  quo,  ut  ait  sanctus  Hii^rouymus,  perspicuuw  esi, 
non  esse  nalural.-in  iruni  Dei,  sed  noslris  viiiis  cle- 
menlissimuin  ei  niansueiissiniuiii  Deuin  ad  iracun- 
diam  provocarl.  «•quilur  :  Ei  soror  luc  SoUoma  ei 
ftliue  ejus  reverteninr  ad  antiquitatem  suam,  etSuma- 
ria  ei  fUiae  ejus  reverleniur  ad  auliquiialetn  smm,  ei 
<u  et  fiiiae  luae  reucriemini  ud  antiquituHm  vestrain. 
Sepluaginia  :  £<  sorores  luae  "  Sodoma  el  filiat  ejns 
restiiueniur,  sicul  fuerunl  a  priitcipiu  ;  et  Samariu  <t 
filiue  ejus  resiituentur,  sicut  erant  u  ftriacipio  *^;  el  lu 
ei  fiiiae  tvae  reitiittetnini,  sicut  fueritis  in  principio  •*. 

g  Ha»'c  verba  propheiae,  inio  Doruini  per  prophelam 
bealus  Hlercinymusexponens  ;  Judaei,  inquit,  inter 
ceteras  fabulas  et  interminabiles  (jenealogias  et  delira» 
mcnta,  quae  fingunt,  etiam  hoc  somniunl  de  uduentu 
Clsristi  aui,  quem  no$  icimus  Anlicliristum,  ei  in  mHle 
annorum  regno  Sodomam  rciliihendam  in  anliquum 
siaium,iia  ut  sH  quasi  »*  paradisus  Dei,  et  Samariam 
prisiinam  recipere  felicitatein,  ut  de  Assytiis  revertan- 
lur  in  terrtun  Judaeam  ;  Jeruialcm  quoque  tunc  esst 
fabricaudam.  tipauloposi:  AV*  autem,  inqmi,  hO" 

■  tum  perfectati  scienti'iin  Vei  judicio  relinquentes  '% 
imo  liquido  confiienles,  dicimus,  posisecundum  aducn* 
tum  Domiiti  Salvatoris  Hihil  humile,  nihii  fuiurunk 
esse  terremm ,  sei  reyno  caele^tia,  quae  vriinum  in 
Evangelio  promiituntur  »*.  Celcra  aulem,  quofl  de  liia 


pro  Impiis  niort::us  est,  cwm  pro  bono  foisitan  qnis  C  praefalus  *'  inlerpres  exponil,  propierea  inierniisi- 

n  »i//v»/i/     Mi/^*>*9/«i>tTA.«.MA,^l.^.,*_«^... .1'--         _••!  «...  ...       _        *  ___  !•_  ...         _-      _i  I?-  -•:  *__ 


audcai  mori?  qui  '^  onines  honilnes  aequaliier  dilexit, 
quando  pro  oninibus  seipsum  iradidil.  ihiec  est  enlm 
ijmptissima  lex  naturae,  quam  In  seipso  implevlt, 
moriein  pro  omnlbus  subiens.  I.ex  qiiippe  uaiurae 
est  conimnals  omniuni  hominum  dilectlo  absque 
nlia  personarum  acceptionc  ,  quae  in  Chrlslo  perfe- 


mus,  qula  moralia  sunt,  et  de  rediiu  geiitiiium  hac- 
reiieorumqu&  et  peccairicum  solumjuodo  anunarum 
ad  calbolicam  lidem  disputant.  liysilcain  uuoqtio 
Icg:ileinque  sepliinanam,  quam  quinquagesimiis  se- 
quebatur  annus,  qul  "  hebraice  jobel,  hoc  est  liber^ 
tas  vccabalur.qumiiam  in  ipso  omnes  liberiaiem  acct- 


clissime  inipleia  esi,  ei  a  Paire  processit,  qui  pro-     piebani.etunnsqiiisque  adprisiinainhabitationemr 


prio  filio-  non  pepareit,  sedpro  nobis  omnibus  tradidil 
eiwu  Est  eiuun  alia  ratio,  qua  Chrislus  laiitudo 
iiitelligUur.  Laliiudo  qulppe  esl  apparitloet  snper- 
V  fjcics,  ideoque  graia  significaiione  epipkania  dicilor, 
Chrislus  itaque  esi  noslra  cpiphania  ,  hoc  esl  appa- 
rilio  et  superficies,  qnia  cum  ires  slni «  subsiantlae 
sniiimi  bonl,  iina  illarum  l;i  homlne  Chrislo»  Verbo 


verlebalur,omnilege,qiK»delincbatur,  absoIul(iS,hui:e 
re.lituiii ,  dfe  qijo  agiliir ,  aperle  significare  noii  inron- 
gruequisdixerit,  fnsiia  sepienaria  praesenlis  viiae  re- 
volulloiie.  David  rex  et  propheta  renovaiioneni  nutu- 
rae  promittit,  dicens  :  Emitte  S.nriium  luum,  ei  crea- 
buniur,  zl  renovabis  faciem  terrae.  Qnid  dicam  de 
evainjelicis  parabolis,  de  prodrgo  videlicet  lilio,  qui 


ViJelicel  incarnato  ,  nobis  apparuil ,  sensibusqtic  D  in  terra  aliena  partem  subsiantiae,  qnam  a  palre  ao 


corporeis  comprehensihllem  se  fccil.  JNemo  enin 
Hairem,  nenio  Spiritum  sanclum  in  unitale  siibstan- 
li^e  cum  creatura  ®  vidil.  Et  Ezechiel  quoque  sub 
liguia  triiun  civiiaium  reditum  lotius^  humanae 
niituiae  prophelice  demuiliai.  Picilur  enim  :  Jciu- 
siileni  ">,  ct  tu  confundere,  el  portn  ignominiam  tuam, 
quae  justificastisorores  tuas;  »0;  d^inctps&ulxiiuw  '*  : 

V.\lllAE   LECTIONES. 

'  Sic  CF;  A  diluii.     *  Sic  CF;  A   Infinile.     ^  est  om.   A.     *  CF  Neptnleim.     *  est  om.  A.     ^  A  laliiudtl 
noslra.     »  Sic  CF  ;  A  r/ula.    '  Slc  CF  ;  A  "wf.     K\  creata.     "•  CF   /«   Hier«is..!em..   "  Sic  CF;  A  *ii6jmi- 
</i/«r.     »»  A  luprum.     '^  A  joror  <iia.     '^  ct  Sumaria  —  a  priucipio  om.  CK.     "  sicul   fverilis  in  pri;jfi>iO 
oiii.  i'.V.     "  quasi  oiii.  CF.     '"  Sic  CF;  A  reliiKnumus.     '"  SicCF;  A  vromiittintur.     '>  Pro  praefatui  Cf 

LsutUS.      *"  CF  qui„.  1,1  I 


ceperat,  dlssipans,  egestaie  eoactus  seipsum  reco- 
gnoscens ,  pueniieniiaque  dnclus,  ad  patrem  suuin 
rcversus  esl,  a  quo  piissimc  clementissimeque  i-ec©- 1 
ptus  non  solumpiislinam  adcplus  est  graiiain,  verum 
etiam  pro  reverentia  sui  vilulus  saginaliis  occisut 
esi?  Quis  est  ergo  lilius  Isle?  Ncnne  honio  ad  ima- 
giifein  Dei  lactus?  Paier  siqiiidem  caelestis  duas  na- 


4005 


I)E  DIVISIONE  NATUKAE.  —  LlliER  QUINIIJS  100« 

luras  ad  se  cognosceiKluni  creavil,  angelicam  vidc-  A  Je  ove  centesima  iuiclligo,  quae  erraveral  caclesiem 


iicel  el  Iminaiian),  <|iiiluis  diiabiis  '  liliolitalis  gra- 

liuin  donavit.  Sed  hotno  adolesceiaior  Hlius  dicitur, 

ajigelus  vero  inajor  aeiaie,  ({uoiiiam  prius  Scripiuru 

condiiionem  anj^eli,  |ioslerius  lioiiiinis  comnieuioral. 

Partein  ilaquc  angelicae  numcrobiialis,  quau  iiiin- 

quai»  coudilorcin  suum  descruil,  major  iilius»  atlo- 

le.scenlior  iDlum  homiuem  lapsuin  et  a  Crealore  sug 

pereijrjiiantem  insinuai;  posinioiium  lameu  ad  Pa- 

irem  suum  roveisurus,    el  piimam    slolam ,    id 

esi,  primuni  habilum  naiurae  receplurus.  Insuper 

etiam  amhilum  virlulis,  quac  pcr  anulum  signilica- 

lur,  praemlum  quoque  inoriis  Chrisii,  quod  '  per 

calccameiila  in  pedibus  fonnatur,  accipiel,  aeter- 

iiain  videlicel  vilaui ,  qviae  univcrsaliicr  humano 

gciieri  merilo  iiioi  lis  Domiui  repeuditar.   Et  tunc  C  nuiti  in  coiisorlium  caelesjlis  civilalis,  hoc  est,  socie- 

.vimlus  saginalus  adducetur  ei  occiddur.  Kl  quis      lalis  bcalae  muUiiudinis  sub  yno  Dco  dcgenlis  re- 

esl  ille  vilulus,  nisi  homo  Ch.rislus,  sopiena  saucti      versurus  esl,   quanlus  praevaricanlium  angelorum 

Spiiilus  gr:slia  plenus,  vcl  ccrie  pinguedine  literac      inde  lapsus.  Sequilur,  ul  aui  numerositas  humanae 


grcgern  dcserens,  quam  honus  paslor,  qui  osl  Chri- 
stus,  quaesivii  ci  reperil,  repertam(|ue  in  '  himie- 
ros  suos  acceplara  ad  gregem,  qucin  errando  dese- 
rueral,  reporial.  Quae  propierca  centesima  counu- 
meiatur,  quoniam  posl  lapsum  humnnae  nalur.ic 
perfoxiio,  qiiae  per  cenienarium  numerum  iumiilur, 
cpoleslis  JerusalL'm,  quae  esl  mater  iioslru,  diini- 
imla  esl,  tiijus  nuinerositas,  veluli  ceiilonarii  nu- 
uicri  laliludo,  ad  inlegrnm  imph^hitur,  dum  huma- 
num  genus  in  capiic  suo,  quod  esl  Chrisius,  in  eam 
reverteiur.  Quo  in  loco  illa  non  parva  quacslio  ori- 
tur,  jam  divulgala,  sed  non  jam,  ul  arhitror,  solula ; 
ct  si  sohila,  noiidiun  iu  nosiras  manus  *  veniss(s 
faleuuir.  Quaeriiur  enim,  si  lautus  numerus  homi- 


vjsihilisqiie  naturae  incrab.salus  ?  liis  eiiim  duohus, 
liiera  videlicei  el  visihili  crealura,  vcluii  quaedam 
corpulenlia  Chrisli  *  apparet,  quoniam  i"  cis  et  pcr 
eas  intelligilur,  quanlum  intelligi  poiesl.  Spiriius 
cnim  legis  esl  Chrisius,  et  invislbiUa  Dci  per  ea,  quae 
ficla  sunl,  inlellecta  conspiciunlur,  sempiterna  quo^ 
queejusvirtusei  aelernitas;  seu,  ul  bealus  Maximus 
dicii,  c.xponensGregoriuni  Theologum  in  sermone  de 
^aiiviiate  dicenlem  «  Vorbum  crassaiur» :  Yerbum, 
inqyU,  (iiiui  sil  simplex  e!  incorporeutn,  etomnes  conse- 
ijueuter  ac  spiri-lnali:er  uvtriens,  diviiias  in  caeiopoten 


inulliplicationis  a  priiuo  homine  u.sque  ad  fiiiem 
raundi  tania  sil,  quanla  aposlaiarum  ang(Horum,  ila 
ut  illoruin  caelesies  sedes,  quas  superhiendo  reli- 
querani,  ad  lotum  genus  humanum  capiendum  illic 
redoundo  suffeccrinl :  aul,  si  minor  est  cadenlium 
angelorum  numerositas,  quam  humaiii  generis  mul- 
liplicltas,  pars  humanae  naiurae  non  necessaria,  qua 
laheniium  angelonim  numerum  cxupcral;  remane- 
hil  exira  superae  '  civilatis  consoriium  — non  eni?n 
illuc  poterit  ascendere,  quu  sedem  non  sinitur  in- 
venire  — pars  autem,  quae  cis,  lapsis  dico,  aequipa- 


tjus  per  suain  in  carne  praecentiani  cx  nobis,  pr,opler  ^  raiur,  reversura  est;  ac  i>cr  iioc  incunclanler  0:: 


UQS,  secunJum  nos,  sine  pcccato  incrassari  dignaium 
iSt.  Qiiod  aulem  isle  filius  figuram  generis  humani 
gostal,  ut  noa  dicam  Juauuis  Chryiosl(mu  senteiilias 
de  hac  parahola,  quoniam  proli.xae  suiit,  teslinio- 
nium  heaU  Ambrosii  in  exposilionc  iis  Lucam  sat 
cst  poncre.  Polest,  iiiquil,  in  uno,  filio  vidcliccl  pro- 
digo,  species  accipi  yenerls  liiimani.  Fuit  Adam,  et, 
in  illo  fuinms  omnes ;  periil  Adam,  et  in  illo  pericrunt 
omaes.  llomo  icjttur  in  illo  lioniiue,  qui  perieral,  re- 
fonnaiur,  et  iile,  ad  simiiiludincm  Dei  factus  ei  ima- 
ijinem,  divina  palieniia  el  magnanimilute  reparatur. 
\idesne  igilur,  qiiod  ista  purahola  iion  parl^em  gcne- 
ris  huinani,  scd  lotum  reslauramium  ossc  in  Chrisio 
lypice  doceal?  Eadcm  iitu  rpielaiio  osi  do  drachma 
perdita,  et  post  eversionom  hiijus  mu 
jiisdam  domus,  invoiUa  a  miiliei"e,  Dei  vidolicet  sa 


bitur,  non  omnes  homiucs  rcdomptos  ftiisse  iii  o;>, 
qui  vult  omnes  homines  '  salvos  fieri,  ei  in  ugniiio- 
iiom  vcj-italis  venirc.  Eiquideni  piieiie  omncs  aucilores 
ulriusquc  linguae  iiidubi|antcr  .^siruuni.  tol  homiiies 
in  cacleslem  civitatcm  iulraUiio-S  q'!Oi  nngcli  fuj^i- 
iivi  ah  ea  egresss  sunl.  Elsi  iia  est,  unum  e  duobus 
ciigerc  cogcmur,  aut  acqualcm  nuuierositaiem  esse 
omniuiu  hominum  nuuierositati  maloiam  aiigeio- 
rum,  aut  numerosiorem  humauigonerismuliitudiiie;!! 
aposialae  multiludinis  numeiosiiatc  ,  a«  per  hoc 
uon  omiies  hamaniiaiis  piirticipes  ad  princrpium  suae 
condilionis  rcdiluros,  quod  praccedcnles  laiiones  de 
salute  loiius  huraanitatis  in  Chrislo  incunclanlor 
'61  do  drachma  .  rohoralae  omniiio  prohihenl  assuin:.  Et  quoniain  de 
iiidi,  voluii  cu-  hac  ralione,  hoe  esf,  reslitucndorum  hoininuni  ei 
apsorum  aiigeloruin  comparalione,  sanclorum  Fa- 


pientia,  quac  eam  lccii  et  possedil.  Decima  eliam  irum  scnlcniias  introducere  proiixum,  uiio  sauoti 
ideo  computatur,  quouiaim  humana  natura  noii  so-  Pairis  Auguslini  leslimonio  conlenli  simus  '.  In 
!<)n»  ;(OV(^m  ordinihus  angeiorum  aequaUs  facia  esl,      primo  capilulo  vicesimi  secuudi  lihri  deCiviiaieDci 


verunjeiiam  nullns  angeliciis  ordo  ost,  cui  humana 
natura  post  resiauralionem  *  suam  juxia  iiitelligi- 
hiles  gradus  non  inlerseratur,  donoc  porfectum  de- 
narium  caelesiis  compleai  civilaiii,  lesie  Dionysio 
Aroopjigiiu  iii  libio  dc  caelesli  lcrarchia.  Quod 
ctiafu  ci  fulurum  erai,  si  nyn  peccaret.  Simili  modo 


de  iialura  daemonum  eofumque  lapsu  dispuLuiS 
Nalura,  inquil,  quae  fniereiur  Deo,  oplimam  se  m- 
sliiulam  docct  etiam  ipso  vilio,  quod  ^'^  ideo  miset  a 
est,  quia  non  fruilur  Deo,  qui  casum  angeiorum  i-o- 
luniurium  justissima  puena  sempilernas  iHfcliciiuli^ 
obslrinxit,  atque   in  eo  summo  bono  pevnwneniibus 


'  A   duubus. 
fnanus  noslrui. 


YAP.IAE  LECTiONES. 

'  .\  </?(.'ic.     ^  \  i.hristi     orpuicniia.     '  CF    post  resurrectwnem   snaiu.     °  A    inqu^. 
'  Sic,  CF;  A  mperme.    '^  liutnines  oai.  A.     '  A.  toutejiti.«;<'/iu5.    '^  Sic  CF ;  A!{uo. 


nt 


J007                                                          JOANNIS  SCOTl  lOOS 

eeteiis,  ui  ik  -tut  iint  fuie perimniione  certi  essent,  A^^^ro  uberior,    uberiorera  profcelo  laiiJein  graiiae 

Kmqiiam  ipsum  praemium  tcientiam  '  permamionis  ipslus  debemus  '  solvcre,  qtii  iion  solistn  possessio- 

dedil,  qui  fecit  Jiomiuem   eiiam  ipsum  rectum  cum  nesantiijui  nosiri  hoslis  nobis  in  caelo  divisil.verum 

eodem  libero  arbHrio,  lenenum  quidan  auimal,  sed  eiistm  numerosiores  nos  ad  IiaLiiaiionem  caclcsiis 

caelo  dignum^  si   suo   coUaererei  auctori ,  vuseria  palriae  praeparavii  liis,  quj  ea  lapsi  sunt.  De  geiie- 

simililer,  siew»  desererel,  qualis  naturae  hujusmodi  rali  reiiilu  iii    paradisiim  praefata    suiEciunl  para- 

iO>Aveubel;  quem  videlicei  prnevdrica;ione  tegi§  Dei  digiiiaia,  ul  opinor.  Disc.  SiilUciunl   plane ;   omnia 

per  Dei  desertioncm  peccaiurum  '  esse  praescierat  \  enim  lalium-syuibola,  quae  sparslm  sacrae  Scriplurae 

Nec  illi  ademii  liberi  arbitrii  potesiaiem,  simulpraevi-  insila  suiM,  in  iinum  colligere  el  longuin  esi,  el  for- 

(iam,  quid  boni  de  malo  ejus  essei  ipse  faciurus,  qui  tassis  fasJidiosum.  Vcllem  lamcn  sciie,  qui*!  scnioris 

de  monaiiprogeuie,  meriio  justeque  damnala,  lantum  filii   inviiiia   aJveisiis  adolescenlioreiu    ad  palreni 

populum  graita  sua  cotlegit,  unde  suppleat  ei  inslau-  Simm  revcMenieni,  viiuloque  saginalo  occiso  epu- 

ret  partem,  quae  lapsa  est,  avgelorum,  ac  sic  illa  de-  l:in(ein  insiimai.  Mullum  siqiiidein  nie  movel,  si  duo 

tectc  et  superna  chitas  mtmero  civium  non  fraiidarc-  illi  fraires  ijuinanani  angelicamque  naluram  sigiiif»- 

/wr,  quin  etiam  forlassis  et  uberiore  laetaretur.  Quae  cant,  qu;.Iis  invidi»  boiiorum  angelorum  dc  saJuie 

Kola  concbisio  sanciissimi  niagisUl  sufleceril  nobis  R  hMmani   generis  inlelligilur,  4eque  ejus  rediiu  aJ 

«d  intelligendum,  uberiorem  numerum  liumani  ge-  Palrem  suum,  cujus  subsianliam,  bocesl,  imaginis 

neris  in  sanctam  civiialem  caelesiem  reversurum  co  graiiam  in  villa  morlalis  hujus  viiae  serviens  dia- 

liiunero,  Cjui  ex  ea  lapsiis  esL  lii  id  ipsnm  arbiiror  bolo  dissipavii  •».  Lcgimus  enira,  saiictos  angelos  de 

David  propheiam  dixisse  :  Anuuniiavi,  inquit,  ct  la-  inieiitu  hominis  condolere,  ei  aulera  invidere  ne- 

cutus  swn,  nmiiiplicad  suut  super  mmerum.  De  his  qnaqtiam ;  concives  enim  sunl  cacleslis  civilalis, 

cnim  dixil,  qiii  pcr  sacnhcium  corporis  Doinini  pur-  pateruaeque  subsianiiae  el  hacreditatis  possessores. 

ijali  el  redempii  siuil,  qui  muliiplicali  sunt  super  De    reperta    quippe   ove,    inque  humeris  paslo- 

immcnim  angelicnm,  per  superbiam  unius  refugae  ris    sui    reducla  ,    angeUcas  virtuies   congraluia- 

ile  heaiitudiiiis  gloria  ruenlcm.  Qnod  aperlissime  ri   Dominus  ipse  lesiatur,  per  unum  peccaioiem 

sequens  versus   insinnat :    Siurificium,   inquii,   el  Jnimanum    genus  ^    insinuans.    El  si  senior  filius 

oblalionem  noluisti ;  corpus  aulettt  perfccisii  milti  ko'  universitaiem     honornm     aiigclornm    symbolizal  , 

locaustum.  Ac  si  dicerel :  sacririciuisi  legis  ei  obla-  quomudo  de  agro  legiiiir  venisse,  haedumque  po- 

«ionem  pro  purgalione  el  redcmpiioiie  peccaii  gene-  stuUins  pairi  succensuisse ,  celcraque  angeUcae  ca- 

ris  biiniani    ilare    noluisti,  corpus  »uiem  Cbrisii  ritaii  rcpugnanlia  ?  Mag.  Nodum  biijus  quaestionis 

pcrfecisii  mibi,  hoc  est,  pra  ine  boIoc;iusiiim  i>iie  C  ^(j  solvenduin  dilTiciiem  uno  modo  aibitror  enodari 

passionis  in  aliaro  crucis;  uc  per  hoe  pro  peccaio  posse,  qui  parabqlarum  iransitus  vocari  polest,  Pa- 

iiosin»  iiihil  aliud   posiulasii.   Superabiindat  eniin  rabulariim  siqnidem  duac  species  sunt.  Qnarum  una 

iirMiii  delictum  ;  incomparabililer  quippe  plus  nobis  est,  quac  continuuni  vigorem  unirormemque  deuna 

coniuUt  CUrisli  passio  aU  vitam,  quam  Adamirans-  eademque  rei«l>sque  idlo  trausilu  in  aliam  figuram 

gres-io  ad  moriem.  Sive  i;aqiie  acqualis  sit  numerus  obiinci,  ahera,  quae  iransitom  in  diversas  confor- 

praevaricantiiim  hominum  el  angelorum,  sive  ube-  mai  figuras,  qiia  specie  multos  saiicioruro  Pairnrn, 

rior  et  multiplicior,  nii  obstal  credcre,  lotum  genus  maximeque  bealum  Anibrosium   hanc  parabolarn 

humauum  erin  Cbristo  redemptum,  ci  in  caelesicnj  exposuisse  comperimus.    Prima   itaque  par.ibolae 

Jerusalem   reversnium.f  Si  enim  aequaUs  sii  \  ul  pars,  quae  in  divisione  paiernae  substaniiac,  el 

miilits,  qui  de  taUlms  iractaul,  viuetiir,  ad  laudem  senioris  filii  cuin  patre  perveveramla.  adolescentio- 

redempioris  nosiri  »  su/Tecerit ,  cujiis   provideniia  risquc  peregrinaiione  ,  pariis  qiinque  sulistaniiae 

lantum  humanae  numerositaiis  praeordinavit,  quan-  snae,  quam  a  palrc  susceperat,  dissipmione,  cete- 

luin  posset  mundi  bnjus  Priucipi  insullare,  a  quo  risque  incommodis,  qiiae  casum  humanitatis  secufa 
noii  seUim  totum  regnum  nosiiae  naltirae  alislulit, -^  sunl,  compbsmata  esi,duplicem  incuncianier  na- 

\crum  cliam  cjns  haeredilatem,  ex  qua  inllalus  su-  luram ,  inleUeclualem  dico  iu  angelis  el  raiionalem 

pevbia  dsjecius  ^  esi,  nobis  in  aelernam  possessio-  ju  homiiiibus ,  specificat ;  in  reversioiie  aulem  pro- 

«em  dislribuit,  ul  dupiicis  irisljiiae  poena  torque-  digi  filii  parabfda  incboat  translUim  facere.  Ipsa  si- 

retiir,  una  quideiu,  qna  regni   sui,  qiiod  primum  qniilcm  reversio  biformem  interprelandi  recipil  mo- 

homiiioin  sed.icendo  adeptus  cst,  juste   auiissionc  duni  :  inielUgiiur  enim  generaliter  de  redim  totius 

secundum  hominem  occidendo  iiijiisle;  aliera,  qua  humani  generis  propier  viluU  saginati  occisionem, 

«r.lmicis  snis  cftclesiem  suam  hacrediiaiem,  quam  Christi  videlicet  pro  sabiie  lolins  mundi  p.i&sionc:n  ; 

deserueral,   possidcntibus  invidendo  cruciatiir.  Sin  ct  specialilcr,  ubi  Iransilus  paralolicae  figurae  in- 

VARIAE  LECTIONES. 

'  scienliam  oin.   A.     *   tV   peccatorem  esse,     ^  Sic   CF  ;   A  praeseiret.    *  sii    oin.    CF.     •  Sic    C?  ; 
A  <«'.     '^  SiC  \:Cadjecttistsl;  V  aitjeclus  est.     '^  Sic  CF  ;  k  deberemus.    ^  A.  gems  liitmnnnm. 

NOTAE. 

9  Verbiii .  in   vUCa  mortalis  tiujus  viiae  sermens  diaboto  dissipavit  fmitur  cod.  G.    * 


1009                                DE  UIVISIONE  NATIJR.VE.  *~  LlBEll  gUINTUS.  laiO 

cipii,  de  rediiu  gciiiilis  popiili,  quasi  junioris  lllii,  A  pliiiotiophoruni  scmiuis  carpeiitis  **,  expo&iia,  dc 

pcr  (idciii  Chrisii  ad  Palrem  cnelesiem,  cujus  ima-  syinholis  .specialis  bumanae  nuiurae  rediius  brevilcr 

giriem  idoiolalriae  sordibus  iiiunstruojisquc  imagi-  iraclandum.  Disc.  Tempus  «'ixigii  ita  fieri,  nostrac< 

iialioiiibus  conlaminavit,   propler  invidiain  Jiulaici  que  disputationis  ciirsiis  jamdudum  liiicm  expeciat. 

|)opuli ,  vcluli  senioris  filii ,  de  conversione  gcnlium  Ei  mihi  valde  arridet  duplex  ista  Cvangelicarumpara' 

ad  lidem  per  aposlolicam  pracdicaiionem.  Qui  videlio  holai-um  species.  Non  cnim  soUiminodo  iii  parabolis» 

cet  populus,  qiiamvis  saepissime  cuUu  daemonum  verura  eiiam  in  muliisdivinae  Scriptnrac  locis  talis 

fuerit  corruplus  ct  praevaricatus,  iiunquam  tamen  furiuae  loculionis  divinum  nectar  eruciat,  facileinque 

omnino  Deum  Palrum  suorum,  ul  ei  videtur,  abne-  inlcrpretationis  vium  sludiosis  mysiicorum  scrino- 

l^avit ;  ahnegavit  auteiii  et  adhuc  abncgal  Chrislum  niim  thcoriac  praeslaiH.  Non  cniin  alio  modo  sanclo- 

Filium  I)ei  esse,  ac  per  hoc  el  Patrem  ejus.  Qul  rum  propiielaruin  multiplcx  in  divinis  intelleciibus 

enim  Filiura  negal,  ncgal  et  Palrcm,  qui  *  Filio  contextus  poiesl  discerni,  nisi  per  frequenlissimos 

iiegato  Paler  non  est.   Haedum  a  Patre  Chrisli ,  non  solum  per  periodos ,  verum  etiam  per  cola  ei 

qucm  negat,  pcrfidus  flagiiat:sed  a  Patre  Chiisii  commala  transitus  cx  diversis  scnsibus  in  diversos, 

haedilim  non  accipici  *;   accipiet  auiem  a  Patre  suo,  eiabeisdemiterumineo8demper'*occuliissiinascre- 

de  qiio  Jesus  Christus,  quem  Filiura  Palris  essc  ne~  R  brissimasque  "'  revcrsiones.  Snepissime  enim  nnain 

^ai,  aii :  ¥0$  ex  piUre  diabolo  fstis,  dcque  fide  gen-  candemqiie  expositionis  speciem  absque  ullo  transitn 

litis  popiili  in  eum  lorqueiur,  Idcmpie  non  vilulura  in  diversas  fignraiiones  sequenlibus  aul  error  aut 

saginatum,  idest,  Chrislum  Domiui  pctit  a  Palre  inaxima  diinciilias  innasciiur  interprctandi ;  con- 

ad  epiilandum,  sed  haedum  foetidura  peiuicumque,  calcnatus  quippe  esi  divinae  Scriplurae  coniexlu», 

in  omneraquc  libidinem  pronum ,  Anlichristum  dico,  Daedalicisque  diverliculis  el  obliquitatibiis  perple- 

IM  qiio  6e  '  epulalurum  et  regnalurum  vanissime  xus.  Neque  hoc  Spirilus  sanctus  invidia  voluii"in- 

somniat ,  posiulat  el  expectai :  ac  de  agro  veniens,  telligcndi ,  quod   absil  exislimarl ,  scd  sludio  no- 

lioc  est  de  terreiiis  operibns,  laboriosoque  *  colendae  slrara  inlclligenliam  exercendi,  sudorisqne  et  iii- 

Icjjis  se(  undum  Jiieram  scrvitio  *,  audivi  *  sympho-  veniionis  pracmii  reddendi ;  praemjum  quippe  cst  in 

niam  etchonim,  hocest.consonara  undiqueqtie'con-  sacra  Scriplura  laborantium  pura  peifectique  inlel- 

ven»enicm  gcnlilis  popuJi  in  Christo  epulantis  el  ad  ligenlia.  0  Domine  Jcsu ,  nullum  aliud  praemiun», 

Palrem  suuin  redeuniis  catholicam  in  fide  perfecia,  nullam  aliara  bealiiudinem  ,  millura  aliud  gaudiutu 

inque  '  £pii-ituali  cognilione  verilatis  harmoniam ,  ac  a  te  posiulo,  nisi  ul  ad  purum  absque  ullo  erroie 

de  suae  libcrtalis  et  redempiionis  munere  laeliiiam.  fallacis  ibeoiiae  vcrba  tua,  quae  per  luum  sanctum 

Elobhoe  invidia  commolus  fralri  suo  simililudine  ^  Spirilum  insplrala  sunt,  inlelligam.  Haec  est  enim 

nalurae,  inimico  vero  dissimiliiudine  Judaicae  peiv  summa  feiicitatis  mcae,  finisque  perfeclae  esl  con- 

fidiac  et  Chrislianae  religionis  irascilur,  pairemque  tcmplationis**,  quoniam  nihit  ulira  raiionabilis  ani- 

suum  de  recepiione  filii,  qui  bona  naturae  suae  per-  ma  eliain  purissima  invejiiet ,  quia  nihil  iiitra  csl. 

didil,  iiicrepat,  dum  plus  ipse  naturae  suae  divitias  Ut  enim  iion  atibi  apiius  qiiaereris,  quam  iu  verbis 

Uissipat,  qui  unicum  Dci  Filiiira  Crealorern  el  Sal-  luis,  ita  uon  alibi  aperiius  *^  invcniris,  quani  In  eis. 

valorcm  omnium  negai.  Pcrfidi  siquldem  Judaei  fer  Ibi  quippc  habiias,  ctilluc  qwaereules  ctdiligenleste  '* 

invidian),nalionesautem  increduiaeiierignoruQliam  inlroducis;  ibi  spiriiuales  epulas  verae  cognitionis 

Yerbuffi  Dei  abnuunl.  £t  quoniam  iotcrabilius  pec-  eleciis  tuis  praeparas,  illic  tran.^rens  minisiras  eis. 

catum  est  ignorantiac  quam  invidiae,  minus  genli»  Ei  quis  est  iste  '^,  Domine,  iransitus  luus,  nisi  piT 

lium  qnaiu  Judacorurn  popuius  naturales  perdidil  infinitos  coiilemplaiionis    tuae    gradus  ascensus  7 

Ihesauros.  Idcoquc  receplae  sunl  gcnles,  leuebris  Semperenim  i?i"  inielleciibusquaerentium  cl  inve- 

ignorantiae  absoiulae,  et  in  lucem  veritalis  revo-  nientium  le  transilum  facis.  Quaereris  cniin  abets 

calae :  Jndaei  vero  perfidi,  Filium  negantcs,  in  pas-  semper,  el  scinpcr  inveniris,  el  non  iuveniris  sera- 

sionibus  ignorainiae  snvidiaequie  gr.ivissimis  dolori-  per :  inveuiris  quidcm  in  luis  iheoplianiis,  in  quilus 

bus  rclicli  suut ,  donec  in  fiac  mundi  iiicflabin  di-  multipliciier,  vciuii  in  quibusdaai  spcculis,  occurri» 

vinae  bonitalis  magnanimitate  recipiantur,  quando  mentibus  intciligentium  te,  eo  modo,  quo  le  siiii» 

convertettlur  ad  vesperam ,  et  fanum  patieniur,  ut  ca-  inteUigi,  non  qiiid  cs,  sed  qtiid  uon  es,  el  quia  es'* ; 

11« »  e(  circumibunt  civiiaiem,  sociclalcm  videliccl  noii  inveniiis  aiilein  iii    tua  superessejiiialitale  '=>, 

caiholicae  fidei ,  volenles  in  eani  rccipi ,  et ,  qiioil  qua  Iraiisis  ei  cxuperas  oinnem  iiiteUecium  voteii- 

aiibi  idein  aii  propheta  ,  impleiiitur :  Confuiiduniur  et  tcm  el  asceuiiciiieui  coiiipreiiendere  ii%  Minislras 

reiier(?a«/«r  »  omnes  inimici  viei,  convertaniur  relror-  igilnr  tuis  praesenluim  luaui  inefTabili  qiiodam  tuodo 

siim,  ct  confundaniur  valde  velociler.  Ilac  igitur  pa-  nppariiioiiis  tuae;  iransis  ib  eis  iiicomprelicnhibiii 

mbola  pro  paiiperiate  iugcnioii  nosli  i ,  spiriiualium  cxcelsiiuiiine  ei  iiifiiijtaie  esseutiae  luae.   Quaeso 

VAUIAE  LECTIONtS. 

'  Sic  F  ;  A  quia.     -  F   accipiat.     *  se  om.  F.     *  A  laborioseque.     '  A  servilii.   *  F  audiunt.     "^  A  undiquc 
*  Pro  perjccia  inque  A  perfeclamque.  '  A  reverlaniur.    "•  F  carpentcs.     "  per  om.  A.    *^'  Sic  \F.     "   10' 
t.m.  A      "  A  peifecUie  est  couicmplatioiiis.      "  A  aptius.      **  te  oin.  F.      '*  isie  om.  F.     '^  j>.  om 

^  F  q\io  le  sinis  inieliigi   non  quid  es,  sed  quia  es.     '*  A  in  tua  semper  eiscmialilate. 


lOil  JOA.NNtS  SCOTI  lOia 

Uaque  ad  specuilis  reaiiiis  consideiaiioneui  accele-  A  sideiit,  non  auiein  ipsQ  luniine  iUuiuinajiiur  ei  or. 

naoiur  ^,  obviani  Ciirisio  proccileiit.hocest,  non  solii 


rare,  m  in  et»  noilrae  disimiaiionis  liaiiiem  consii- 
^uatnus.  Noii  enitn  diutius  est  iniraoranilmn  iti  iiis, 
qiiae  niuliipliciler  aperiioris  pcrsuasionis  graiia  r«- 
pciila  sunt,  oe  foric  plus-in  verbis,  quain  iu  »  inioi»- 
Jeciibus  nosiram  dispuiaiionom  iniplessc  videaunir» 
Mac.  Tolius  rationabL'i8  creaiurae,  quac  speciaruer 
in  homine  creala  est,  el  cui  naiuraliicr  inesl  alTc- 
ctus  bealiludiiiis,  ei  cognilionis  sumini  boni  faculia§, 
Jiocesl  exce!sissini:u!  Tfiniuuis.,  ex  qna  manalomnc 
bouum,  ipse  Dominus  in  Evangelio  decem  virginibus 
assimiliivii  uuiversilalein ;  quae  accipionies  lampadas 
suas ,  hoc  est  ciipaciiatciu  aelernac  iucis  cogno- 
scend.ie,  exierunl  obviam  sponso  cl  sjioitsae,  Cbrisio 
videlicetei  Kcclesiac,  qiiae  jum  in  caelo  esi,  parlim 


uaturaliier  insito »  appeJilu,  sed  eliam  reipsa  cl  ex- 
perimenlQad  sola  natuialia  iiumanitalis  Lona,  quae 
in  Cbrisio  subsistimL,  asceiid8(\l '°,  iion  autem  aU 
sitpernaturalcm  deificationis  iii  eu  gratiam  ci  laelj.-- 
lian^  pervenienl.  lii  hoc  csl,  quod  dcnarjae  qujimi* 
laiis  divisio  insinual.  Ail  enim  :  QuiiKjue  aviem  e9 
$is  eranl  \'utuae,  id€Sl  iiiiprudenles,  el  nuinqu^  piu^ 
Uenies.  Sed  latuae  solas  lampada»,  non  aulcm  oleun) 
secum  sumpserunl ;  prudcnles  vero  non  solum  biiw^ 
padas,  veram  eiiam  olenin  in  lampadibus  suis  acce- 
peruni.  Yasa  itaque  simiUa  $uut  prudenlium  ei  im- 
prudeniium  virgiiium,  quoniam  raiio,  qaae  veluii 
naiuralis    divini    luniinis  scdes    est,    uniformiter 


iii  sanctis  augeiis,  partim  in  purgaiisiimis  bomimim  B  integriiali  veluii  cuipiam  virgiiiilaii  nuturae  in- 
aiiimabus,  in  quibus  primiiiae  naturac  bumaiiac  *,  corruplibilis ,  quae  iit  «ullo  augeiur  vel  miuui- 
qsiaa  adbiic  in  captivilaie  csJ,  morlalis  vilae  fragi-  lur  »',  disliibuia  esi ,  quamvis^non  uniformitci- 
liumque  metnbroruin  caeleslis  patriae  civibus  inse-  Uivinuni  lumen  accipial.  Nec  boc  in  culpa  ipsias 
runtur.  Sed  (juare  obviam?  Quia  videlicet  redemplor      Uiminis,  aut  invidia,  aut  inopia  conslituiiur,  quomaiu 


et  sponsus  rationalis  naiurae  incffabiU  clemenliae 
siiae  condesceusione  et  soleriia  semper  ad  recipien- 
lios  uos  Sj)irilua!itcr  venil,  caeleslibus  virlulibus  el  * 
auimabus  sanciis  ei  commeaniibus,  aiTcciione  saluiis 
«osirae  commoiae.  Ille  siquidcm  sponsus  in  «lue 
cordis  gcneraliier  univcrso  generi  bumatio  clumal 
ilicens  :  Vcniln  ad  me  omnes,  qni  lubomiis  et  oneraii 
cslis,  ei  e(jo  reficiattL  vos.  ToUitc  jugmi  meum  super 
vos,  el  discite  a  me,  quia  miiis  sum  el  InimUis  corde, 
el  invenieiis  requlein  animabus  vesiris.  Venil  eigo  olt- 


oninibus  praeseiis  est,  oamibusque  acqualiter  super- 
fulgens>  et  iuexhausla  ciTusione  omnibiis  aequaliier 
proHucns  :  sed  quoniam  noa  eadein  virlusesi  oculu- 
rum,  quibus  lux  mciitium  percipitur,  scquitur,  ui 
alii  plus,  aUi  n^inus  ea  fruantur,  •^.Wi  pcnitus  ab  ca 
cxclud^yntur ;  utimmundi  spiritus,  qui  ad  eam  no- 
iunl  converti,  non  quodetipsi  secmiduio  intelbciua- 
iem  substantiam ,  iu  qca  a  sumino  liono  crcaii  sunt, 
participaliane  vere  ^xi::>lenlis  iuminis  sechidanlur; 
aiioquia  ad  nlhilum  penitus  rcdtgcrentur  ;  oinnc  si- 


riam  omnil^u^  cum  sponsa  sua  ,  Jerusalem  viJciicct  C  quidem  pariicipaiione  ejusprivaium  omniuo  in  na 


Ciielesli,  qui  rccipere  omiies  devola»  esl  in  coffir 
soriinm  suae  civiuiijs.  i^i  aiiimadverle  ,  quod  lola 
buiiianiias  denario  nuuiero  coinparaiur,  quotiiiim 
decimamiii  aediljcatioiie  superae  *  civitaiis  possidei 
regionem.  Dccem  iiaque  virgines,  hoc  esl,  lola  lia- 
marae  naturae  uiimerositus  nalurali  ap|ictilu  oli^ 
vian»  diUgenli  se  ct  ad  eam  venieuii  cxii.,  non  gres- 
sib«.;s  «aarporis,  scd  alioctibus  nieiiii«.  Sctt  quamvis 
i^cqudlis  ntoius  sii  raiionaU'>  naiuitiie  ad  fiitem  suutn, 
qui  est  Cbrisius,  aequatiique  aelerni  luuiiuis,  quae 
per  iampades  sigujlicuiur,  appclilio ,  non  latneit ' 
ucqualiicr  lucem  illam,  quae  iihiminat  oiiinem  hoiui- 
nem  vciiieiilcm  iu  bunc  *  mundum,  p^ticipai.  Inuni 
t?sJ  euiiu  ,  ut  beaius  Dionysius  Areopagila  ail,  quod 
omnia  naiuralucr  parlicipare  upiiclunt ;  sed  non 
oequaliier  omnia  nnum  pariicipani.  rsulliini  lamen  cst 
j:i  natura  reruui,  quoJ  cjus  pariicipatioue  ouinino 
privetur,  ideofiue  nou  acqiiaUier  obviam  •  sponso  et 
sponsae  virgiiics  exibuul.  Nani  qui  ison  solum  capa- 
cituiem  veri  iuminls,  veruiu  cliam  ct  i^isum  lumcu, 
qitod  oieuui  cotiformai,  possidcnt,  ad  ipsum  siion- 
2:'Um  pervciiicnl ,  ei  cuni  ipso  in  spiriluales  nuplias 
inlrabuni.  (}iii  vc-ru  solam  luminis  capaciiaicm  pos- 


P 


litra  rcrunr.  noti  esl,  in  quaiUutu  yeru  irraiionalulibu^i 
pcrversae  suae  voluntalisnnQtibusconiauuii:uuur,  ve- 
rae  lucis  exciudunlui'  participalione;  non  euim  ad  il- 
lanv  scd  ad  scjnelipsos,  hoc  cst,  ad  nequiliam  suam 
converiuninr.  Si  enim  ad  n^turam  suani  rcspiccrent* 
etiid  cjusCreaioretn,  profectobeali  iic-rcnt.  Ct  si  qui^ 
dixerit  :  Quare  aequaiiter  iiiiucn(ii  Uiviui  '*  himinis 
univtrsae  ra.ionaU  naiurae  noudatur '"possibiliias, 
non  autcm  inicicndi  illud  duia  c«t  aequatiler  virius  ci 
aciia.sive  in  hac  viia.sive  in  fulurw"  ?  iuierrogct  iUum, 
qui  stupefaclus  et  inaccessibiU  lucc  repercussus  uc- 
ciainal  **,  diceus  :  0  ahiiudo  diciiiarum  scienliae  el 
sapieniiae  [ieil  Quam  inscrulabUiu  sunljudicia  ejus, 
et  invcsligffhif/^s  viqs  ejus  in  omni  lemporc!  Qui> 
«^iitn  cognovil  sensum  Domini?  Anl  quis  consUiarius 
ejus  fuit  ?  El  quis  prior  dedil  illi,  ut  retribualur  ei  7 
Quoniam  ex  ipso,  et  per  ipsum ,  al  in  ipso ,  et  ai  ip- 
snmsuni  omnia.  Inierrogct  ciiam,  curotniiKr.nbono- 
ruui  iargilor  non  aequaiiter  omnibus  ordinibus  aiigc- 
l'>rum  vifiuiem  coniemplaiionis  suae  disiribuerit  f 
Allius  siquidem  liquidiusque  propinquiusqne  iiiu:a 
contcmpbuiiur  Seraphim  ct  Cberubim  et  Throni , 
quam  Virlutes  eiPotcstates  et  Domiuaiioncs;  el  ipsue 


VARIAE  LIXTIONES. 

»  in  O.V..  A.  '  liumanae  o\u.  A.  ^  «l  om.  A.  *  .\  supernae.  *  lamcn  oni.  F.  •  liunc  ota.  F.  '  ofc- 
viiim  um.  A.  b  \  coronuntur.  *  \  iioit  solnm  iiaturaliler  in  suo.  '•  A  asccndunl.  "  A  uuycl  vcl  minuil. 
**.\auam.     '' du-i/ti  um.  i".     ^'^  noi  daiur  om.   F.     "  A  MVt' iii  futura  r//«. 


iS 


lumci. 


1015    .  DE  DIVISIONE  NAIURAE.  -  LIBEU  QLINTLS.  1014 

jieruni  esccllenliHs  clurinsqnc,  qii.nin  Principalus  el  A  appeliiur;  praeccssii  CDim  Insipicniis  ei  innprudeiiUa 


Archaiigeli  el  Angeli.  Et  qnis  hnic  interrogalJoni  re- 
spondebU  ?  Ncmo,  nisi  cogitans  inira  scipsuiti ,  qnod 
scriplutn  esl ;  Otntiia  in  mcnsura  el  numero  (t  po«« 
aeret  iit  esl  ordinc,  fecii  Deus.  El  qualis  pulcliriludo 
iinlYersiUilis  a  Deu  condiuc  forcl,  si  oninia  Dcus 
aequalifer  consiiUierci  f  Nani  cl  seiisil)ilis  liarinoniae 
dulcedo  et  pulchritjdo  non  cx  siuiilibus  sonis,  sed 
cx  diversis,  ralis  lamen  proporlionibus  sibi  invicein 
compaclis  ordiriaiur.  Proponal  iiein  :  si  priinus  lionio 
non  peccarci,  cujus  peccaii  uliioiie  per  inasculum  et 
reminani  mulliplicatur  geinis  liuinatiiiiH — et  non  pcr 
raasculura  et  remiiium  propagaietur ',  sed  ev  intimis 
nalurae  sinibus  aut  siinul^omnes  hoinines  in  spc- 
cies  proprias  nnmerosque  prodireni,  queniadmodum 


pcccatuiu.  Ncque  lu)c  accepit  ex  causiscondilioni», 
sed  muiabilitaie  propriae  •joluutalis,  qnae  ex  natu- 
ralibus  causis  iiequaqiian)  tiascilur;  insipiens  igitur 
erat,  ei  imprudens  anle  trausgressionein  mandali 
per  soipsum  faclus  esl.  Atianien  si  mandaluin  non 
transgrodereuir,  forUissii  nequc  ex  parpdiso  cxpelle- 
rcuir,  sed  soiis  nalurae  suae  bonis,  quac  iii  piiina coii- 
diiionc  sui  accepcrat,  frucretur,  iiique  eisquadam  fe- 
licilalebclareiur,quamvisparticipalionesmntnacsa- 
picniiae  el  prudenliac  meriio  suae  sluliiliao  ct  fa- 
tultaiis  privai-ctur.  Multos  siquidcm  ac  pacne  omncs 
impiovidos  clinsipienles,  laolos  lamen  «  elconteiilos 
cssc  vidcmiis  '  de  nobiliiale  gencris,  depluribusoon- 
saiigumeis,  de  honcslare  corporis  viribusque  et  sani- 


cl  omnes  angcli  ex  suis  causis  simul  prodierc,  aut  ^  lale,  deasluiiauicnlis,  dcverbonimiephlilaic,  depul- 

ehra  morlgcraqye  "  uxore,  dc  fecuiidiiatc  piolis, 
icrrenarumqtic  rcium  alTlueniia,  ul  noti  dicain  dc 
dignitatibus  "  ei  honoribus,  cctcrisquc,  quibus  mun- 
dus  i&te  arridcl,  iii  taotum,  ul  optariut  perpeiuo  sic 
vivere,  uihil  de  spirituulibiis  deliciis  audire  vcl  co- 
giiaie  volcntes.  Ad  hunc  iiaque  stutum  primorum 
Iioiiiinum  ame  dolictum,  hoc  est,  ad  sola  naluralia 
bona  absquc  virtutum  oinametilis,  parlcm  hiiniani 
gcueris  unani,  quac  iypo  fatuarum  quinque  '*  virgi- 
num  conflguralur,  rcversuram;  ad  ipsam  vcroex- 
celsitudincm,  ad  quatnhoisio  per  graliam  ",  si  iion 


ordinc  temporum  coiistitulo  unusquisque  absque  ulla 
corrupiionc  el  simililudine  geueraiioiiis  jumcntorum 
in  hunc  mundum  proceJeret  —  nurn  omiies  bomincs 
acqualis  ejusdemqtie  virlutis  el  ordinis  essent ,  an  , 
sicut  angeli,  itaet  honiines  suis  ordinibus  secundum 
divinam  provi Jeniiain  et  sapicniiam  disponercntur  ? 
Stcspoiidcbit  illi,  credo,  4|ui  promiilii  hominibus  posi 
rcsurreclioiietn,  quod  ^ri^rt^  sicut  angeli  iii  caelo.  Ah- 
gcli  .'tuiem  propriis  ordiiiibus  dispoimnlur ;  disponen- 
tur  iiaqiie  ethominesdiversis  virtniumordinatiouibus. 
At  si  ita  futuri  sunt,  licet  posl  peccatum,  profecto 


fuluri  essent  si  non  peccarcnl,  hoc  e^l ,  non  eodem  peccarel,  asccnsurus  cssct,  boc  est,  ad  parlicipalio- 
iiiodo  conlemplalione  veritatis  fruerenlur.  Pono  si  ^  nem  summae  sapienJiae omnimnque  virluium,  quam, 
primus  homo,  ut  ait  sanctus  Augusiinus,  \\\  prima  „  pariicipalionem  dieo,  dcificalio  cl  conicmpUiiio  vc- 

-j:.:— -    — : ^  -      riiails  seqiiitur  ,  aliciam    hiiman^c  numer«s«laiis 

partem,  cnjiis  symnolum  esl  quinaiius  prudcnlium 
virginum  numerus,  sublimaiidani  ullra  omiiia  bona 
naluralia,  et  mX  spiriluales  nuptias  .sponsi  sui  inira- 
turam  '*,  uon  ineongvue  cxistimandum  ";  ad  quas 
ucmo  inlromllUtur,  iiisi  sapietUiae  lucc  rcfulgeus, 
divinique  amoris  ii^flanniationibus  ardons,  quac 
diio,  sapitMUiam  dico  et  eariiatem,  piuguedine 
scicnliac  et  aciionis  nutriuiilur ;  et  ad  eas  nuptias 
nnllus  scieniiae  et  aclioiiis  expers,  qitamvis  uatu- 
ralibus  bonis  inlegeriime  et  pulcliornmc  florucrit, 
sinitur  ascendere,  sed  omnino  ab  eis  secludilur.  Non 
enjm  iliuc  natura  humanam  mentem  sublevat.seU 
gratia.ct  maiidatls  Deiybcdieniiae,  purissimaeque^», 


siia  conditione,  priusquam  pcccaret,  neque  sapiens 
erat  neque  insipiens  —  si  enim  sapicns,  iion  Deiim 
dcscrcret,  ut  uxori  suae  consenliret,  ncqiie  incauie 
ageret,  ne  diabolicae  aslutiae  stiperbiani  imilarclur; 
non  enim  seductus  est,  sed  superbia  in/laius  :  si  au- 
tem  iivsipicns,  quis  crediderilDeum  fccisse  hominem 
msipieiilem  ad  imaginem  eisimiliiudinem  suam — pro- 
lecto  quadam  mcdietale  libratus  inier  sapieniiani  el 
uisipientiam  conditus  est,  et  futumm  ei  erat  sapiens 
fierl,  si  mandaUiin  Dei  servaret.  Non^nim  ail  Scrip- 
Uira  "•  :  Faciamus  hominein  injagineni  ei  simililudi- 
nem  nostram ,  sed  ad  imagineni  et  simiiiliidinem  tW' 
stram.  Ac  si  plane  diccretur  ;  Ad  hoc  faciamus  ho- 
minem  *,  ul,  si  praeccpltnn  noslrum  custodicrit,  ima- 


go  noslra  ei  siinilitudo  ftai.  Non  crgo  sapiens  J"aci!is  q  quanlum  in  hac  vila  ualur,  Dci  per  Viteram  et  crca- 

tuiain  cogiulionis  meriium  subvehil.  InUtere  iiaqiie 
hujus  parabolae  meduliam,  et  quomodo  transilKm 
facii  de  genere  "  aU  speciem,  quemadmodum  ii> 
pi-sefata  parabola  de  duobus  filiis  palris  sui  subslaiv- 
liani  iiuer  se  pari.eniibus.  lu  ea  siqiiidem  loiiits 
gHneris  humani  genernlis  rodiius  p^imo,  deiiiUespc- 
cialis  genlilis  populi  conformalur  :  in  hac  aulCiii  si- 
niililer  "*  pcr  dccein  virgines  obviam  spoiiso  fixoiin- 
lcs  loiias  humanae  uwinerosilaUs  gcneralis   ad  pii- 


est,  sed  capax,  si  vellet,  sapientiae.  Poluii  eiiim 
sapienliam  capere ,  et  ad  babiium  ejus  *  per- 
venire,  si  divinum  consilium  iioluissei  spernere. 
Ouoaiam  vero  non  sursum  versus  per  custodiam 
mandaU  ad  sapientiam  se  ercxerat,  sed  pronus 
per  ejus '  tran.sgressionein  in  libidinem lcmporalium 
oi  sensibilium  rerum  sua  propria  voluntaie  corrucral, 
plus  insipi^MW  aique  imprudeus  exisiimandus  est,  oiiam 
triusquam  pecearei,  quam  sapienijac  ei  prudeniiae 


YARIAE  LECTIONES. 

•  el  non  pei- masculum  —  propagarctur  (iiu.  k.  »A  simililer.  '  si  otn.  A.  *  F  Scriptura  ait.  '  ¥  ho- 
tninem  (aciamus.  "=  A  eius  habitum.  ^  A  eitis  per  iransgrcssionciii.  *  lutiten  om..  A.  •  A  audlmiis.  '"  A. 
ennoriycri.  "A  ditjiiilute.  '- A  quippe  viiijiiiitui.  '^  ycr  gnitiam  om.  A.  «*  A  rn  namram.-  *' A 
f.mtimatur.     «»  A    purissitnac.     '"''V-dc    (i?nci\'  [((cit  ai.  si^eckm.    '^K'i  simitituiiiiic. 


<OlS                                                         JOAMMS  SCOTi  1016 

sunum  uatiiiae  staluin    revcrsio;  specialis  auiem  A  baiorum  iu  sanciis  angelis,  sanciis^ltic  homlulbas,  et 

per  <]r.inquc  priidcnles  oiniiiuu)  Saiiclorura,  Species  iniplcbiiur  domus  Dei,  in  qaa  uuusquisque  orii- 

ejiiiji  lUiniani  gcneris  esi  eleciorum  numerus.  Non  m  sib!  cougruo  con^liiuelur  *,  alii  inferius,  alij 

soium   igiUirVaJ  aniiijuum  naiurae  principium  re-  superius,  aiii  tn   sublimilaie  naiurae,  aiii   siiyer 

«Jiius  in  gcneralitalcui  hmnauilaiis,    verura  eiiam  oament  naturalem  virluiem   circa  ipsum  Dcniu.  Aft 

iiitra  naturam  in  ipsum  Deum  iit  speciaJilaie  deifi-  sic  coena  illa  magna  ordinabilur  ei  celebrabitiir.  «x 

CiUionis    iiiciFabilis    insinuauir    ascensus.    Omnes  qua  nulUus  subsianiia,    quia   ex    Deo    facl^  e§i» 

quippe  in  paradisuin,  utpracdiximus,  siintreversuri,  respuBlur  ,  nuUius  viliuin,  quia  ex  Deo  facii:rn  noij 

sed  iion  omnes  de  '  ligna  viiae  sunlfruiiuri;  vel  esl,  inlroducetur.  Purgabitur  enim  naiura,  veiuila- 

eerio  oiiines  de  ligno  viiae  suni.  acccpiuri,  sed  noa  biturviiiuin,recondeniursubsiaaiialia  grana,l'iamma 

&cqiialiter.  Nani  cl  naiuralia  bona,  quorum  omnes  diviaae  senlenliae  deliciorum  ardebil  palea,  lluiui- 

aeqiialiter  participcs  erunt,  fructum  ligni  vilaecsse,  nabuntur  abscondila  lenebrarum,  omnia  in  onuiibus 

slullus  qui  ignorat.  Hav  ?v),(jv  qnippe,  ul  FasupenV  vjdebilur  Deus.  Disc-  SufRciunl  saue;  sed  hujus  pa- 

ribiis  iraclavimus,   id   esl,  omne   ligmim  vocalur  rabolae  residua  breviier  esponas  ilagiio.  Mag.  Quae 

Clirislus;  q»ii!)pe  oinnium  bonorum  ligmjraesl  frucii-  sunt  illa?  Disc.  M    a  sponsi,  dormiius,  et  doraiiiaiio. 

ferum,  qnia  ipse  csi  oiane  bonum  -Qmniumque  bo-  ^  omniun}  virginum,  celeKique-.  <(uae  intacta  reliqaisii. 

noriim  largiior.  Frueniur  Uaque  omnes  Iioinines  ip-  Mag.  .Mora  sponsi  est,  ul  cxisiiino,  lemporale  inier- 

siusfrticiuparlicipationenaiuraliuniboiiorumgenera-  vaUiim,  quod  inter  primuin  Domini  ^i  secundum 

liler ;  friienlur  elecii  sui  excelsitudine  deiricationuni  (ranscurrii  adventuni;  vei  cei:le  ab  iuiiio  tniindl 

uUraomncmnaturamspecialiier<Deificalioiiesilaque,  usque  ad  finera  eius.  Nullum  enim  teiiipus  irans- 

qiuis  soli  jusii  participabuni,  spirituaUbus  figur^nlur  aclum  esl,  vel  irausigemr  pcr  sex  inmuli  aeiaics,  in 

nupiiis,  !!i  quas  prudenles  iatraveruiu  virgines  •,  quo  virginitas,  hoc  esl,  iniegrilas  Iiumanae  n^Uirae, 

JNon  enim  oinnes  supernaturallbus  fruentur  bonis,  quae  ift  nullo  cprrumpilur,  quamvis  in  omnibus 

«cdiilisoli,  (jrMi^Ms,  utGregoriusaiiTheologiis, /itipi  excepto  Chrisla  contamiuata  sii,  obviam  spoaso 

&uperata  maieria''  et  curne,  veiuli  quibusdam  nubibus  suo  ttoi)  velil  ascendcre  ",  in  quibusdam  Catii»,  ir» 

el  velamiiiibns  iranscemis,  per  ralionem  et  cant^ni'  quibusdam    pru«lens  ,    in  omnibns  condiiois   sui 

plutioTiem  cum  Deo  fmi,  ci  purissitnv^  lumine  tenerit  giipernaeque  palriac,  quaro  deseraerai,  appeiiirix ; 

quatttnm  pos&ibile  est  Inimanae  natnrae.  Isti  mul.  appeiilus  quippe  beaiiludinis  omnibus  &apiei»ii«us 

beaii,  hinc  ascensione,  ei  illic  deificaiione.  Spd  hu-  el  insipientilHJS,  bonis  et  jnalis,  comrauniter  eJ  na- 

|us  iiominis,  deificationis  dieo,  in  lalinis  codicibus  ^  luvaliler  iinesl.  In  praefato  intervallo  nHmdaincursiis 
raiissimus' est  usus;   iniellectum  vero  ejus  apud^^pcr  ordioaUi  lempQra  quidajn  dorrtiiuiit ,  quidam 

rnidios  ct  maxime  apud  Ambrosium  invenimus.  Sed  doiniitanl.  Dorniiuni  quidem,  qui  jam  moriui  snnt, 

quare  hoc  evenit,  non  salis  nobis  patei.  An  forte  et  adbuc  morituii;  dorinitare  autem  dicuniur,  qnos 

qula  *  sensus  ipsius  ni>minis,  qiiod  esi  Theosis,  quo  fmJs  «.uiidi  vivos  ia  carnc  inventurus  est.  Qni  non 

raaximeGraeciuiunl«r,significantessanclorumtrans-  dormirc,  seti  dormilare  peihilienlur,  quonlam  per- 

ilum  in  Deum  non  sohimanlma.sedetiaraelcorpiore,  fecia  morte  non  suni  moriiuri,  nttllove  "  spaiio 

wl  unum  in  ipso  el  cum  ipso  sint,  quando  in  eis  nil  lemporali  in  ea  erunl  deleiui,  sed  veluii  gravaii 

^nimale,  nil  corporeum,  nil  humanuni,  nil  nalurale'  spnino,  oon  auieni  prpsiraii,  nuUa  morte  interposiia 

remanebit,  aiius  nimium  visus  *,  ultraque  carnale»  m  aliaiu  vjiam  muiabuntur.  Quo  in  Iocq  videiur  " 

cogiiationes  ascendeic  non  valcjitibus  Jucompicheu-f  saiicius   Augustiiius  ccnsentire  his  ,  qui  dicunl, 

i&ibilis  et  incredibilis,  ac  per  hoc  non  publicc  prae-  tanliilain  morteui  in  Ijwo  veloci^simo  raptu  eoruiu^ 

dicaiidus.   Sed  de  eo  inter  sapientcs  iractaudum.  qui  in  fine  inundi  vivi  futurisunl,  esse  futnrani. 

Mulia  quippe  divlaa  mysieria  a  sanclis  Pairibus  iu-  Ail  eniiu  in  vjcesimo  libro  de  Civiiaie  Dei  capilo 

lacla  ob  hanc  causam  piaeiermissa  suul;  iniirmi  Yicesiino  primo  :  Si  mbc/os,  ijui  r«;)erteH/Ki  CA >;«(«; 

siquidem  oculi  claritaicm  lominis  sufferre  nequeunt.  r\  veuienie  viventes,  eique  in  obviam  rapievtur,  credide- 

Siifficiunt,  ui  arhiiror,  h.iec  pauca  paraulgiuala,  ex  rimus  in  eodcm  rafi%  dc.  moriatibus  corporibus  ex- 

diviiiis  parabulis  assuinpta,  ad  geueralem  specialeni-  iluros,  el  ad  eadem  mox  immorlaHa  redituros,  Hitlta» 

que  humani  ge»eris  suadendmn  redjiurn  in  princi->  "'  vetbis  Aposioti  paiiemur  angusiias,  sive  vbi  dicii: 

|tiuin  smim,  primordialem  dico  condiiionem,  iuquo  Tuqu<Hi&eminas,nonvivificaluryr.isiprius^*mc<ria:ur; 

ipsum  Deum,  in  his,  qni  siucerissiaia  cjus  pariici-  <iv«  ui>i  «!tci'( ;  Onmes  quidein  resurgenius,  aut  omaa 

paUone  digni  suni  frui,  deque  loitus  sensibill*crea-  dormimust  quia  nec  itti  per  imi»QrtaUi(»eia  viM- 

lurae,  quae  in  homine  et  propter  hotninem  fabricata  cabuntutt  nisi  qunlibH  marte  paulalum  tcrficn  anf9 

csi,  iii  causas  suas  revcrsione,  quando  crii  non  so-  mojiautur,  ac  per  hoc  et  a  resuneciioue  «on  eruBl 

iutp  generale    sabbatum   iii   omnihu»  divinis  ope^  atieni,  quam  dormiiione  praecedunt^  quamvis  brcvi^. 

libus,   verum  eliam    et    speciale   sabbatuin    &ab-  sima,  non  tamen  nulla.  Mcdia  iiox,  in  qua  cbmor  | 

VAIUAE  LECTIONES. 

*  ff/i/urom.  A.     *  de  mw.  A.    *    virtfines  om.  A.  *A  maliiia.    *  A  puri^sime.    *  ijuia  om.    A.    ■•  irff 
fnimanum   r,il   niiinrale   ora.  A.     'A    casus.    '  .\  conslituitur.     **  ifuue  in  nuilo — vctit  usccitdere  om.  Ik^l 
*'  WiWo  rerQ.     "A  videuiur.     ^'  priusom.  A, 


017  Wi  DIVISIONE  NATUIUB.  -  LlBER  QLINTUS-  iOlS 

factus  est,  el  S{)Oiis:is  veiiil,  iiiccrlum  niimiii  tinciii,  A  seraquaaidoqiief^ocnilCitliacurApiincli.noninlraljuni, 

(iicenles :  Dotuine,  Domine,  aptri  nobis.  Ista  auient  ge* 


reirtOluiiiqu«  al>  onini  *  bcienlia  spirilualis  sponsi 
adveuiuni  insitiual,  sicul  ipse  dixil :  De  dte  auiem 
illa  et  liora  iila  »emo  scii,  neque  amjeli  iu  caelo, 
neque  Filius  liomims,  nisi  Pater  solus.  Cl  iH  fliic 
praeseiilis  parabolae  :  ViglUile  ilaifuc,  quia  nesciiis 
dicm,  neque  hornm.  Ciumor  iUe  signirical  aperiissima 
signa ,  quac  praeceJenl  deslrucUouein  uuindi ,  ct 
adventuin  Donnni ,  de  quibus  ipse  seilens  super 
nifliitem  otivui^u)  discipulis  propbetuvit.  Suneciio 
oiniiium  virginum  rogeneratiouein  tolius  huiuaiii 
geneiis  praes:»gii.  Prudenies  virgines  lampadas  suas» 
Miionabiles  videlicet  uiotus,  bouae  aclionis  pingue- 
dine ,  puraeque  conscientiae  claniate  e^ornaut; 
^  quibus  duobus,  actu  dico  ei  scicntta,  faiuae  virgiues 


mi.>'utiu  Doaiinici  nominis  aut  assiduum  humaiiae 
nttturae  ap|)etiium  ad  cunteniplalionem  conditoris 
sui,  iiulla  ignoraiitiae  ncbuia  inteiposita,  in  hi», 
qui  in  hac  viia  nuilis  iionac  ^  conversalionis  subsi- 
diis  su/Tulii  vixere,  vel  certe  siuiplicium  (idelium 
ininus  "  catlioiicae  fidei  aiiitudinem  coiisideraiiliuni 
ignuviain  signiftcal,  piilantes  Douiinum  nostrum  Jc 
suiu  Chrisiuin  duabus  subsiantiis  esse  coniposilum, 
duiii  sit  una  subslantia  iti  diiabus  naluris,  et  pe« 
lunt ,  quae  sibi  non  conveniunt.  Ideoque  rcsponde' 
tur  ^  cis  :  Felilis  et  non  accipilisy  quia  male  peiilis, 
Quanti  sunt,  qui  diviiiam  essentiain  in  tribus  sulsiaff 
liis,  et  tre-s  flubslaiuias  in  una  esscniia  aut  penitus 


ctirenl.  Quod  auteiu  prudentes  virgines  de  olco  suo  B  igiioraul,  aut  penitits  abnegant,  et  per  suas  iaisas 


fatuis  virginibus  iiiipertiri  abnegaut,  nil  atiud  veri- 
siuiilius,  ut  opinor,  lypice  conlorniat,  quam  prudon* 
tes  aninias,  quibus  viiia  ei  non  suflicientia  in  illa  die 
Inlcileeluaii,  in  qua  unusquisque  profunda  conscieii- 
4iac  suae  riinabii,  ir.erita  apparebuni,  aeteruaeque 
r<.'liciiali  nuilo  niodo  comparanda,  sicut  »it  Aposto- 
.tus :  Aon  »unt  eondignae  passionea  iiujus  lenijwris 
(td  aupervtnturani  gloriam,  quae  revelabiiur  in  nobis. 
Hinc  Doininus  ipse  :  Jieati  pauptres,  inquit,  spiriiUt 
hoc  est,  beali,  qui  ei  seipsos  H  meriia  sua  pro 
iiihiia  ducunt,  el  oinnino  se  in  diviiiis  virlutum 
cgenos  jiidicant,  quoniam  ipsorum  est  regnum  caelo- 
rum.  Jdeoque  dietui-ae  sunt  peteniibus  a  se  auxi- 
huni,  ne  forte  non  sufficiul  nobis  el  vobis.  Quod  du- 


cogitationes  carnaiesque  opiniones  "  aii  iiitcriia;^ 
dJvinae  puraeque  coiiteinpiaiionis  nuplias  puslulmH 
inlrarc !  Quanli  sunl,  qui  Doniinuiu  Jesuin  Cliri- 
sluin  itn  segiegani,  ut  neque  divinitatem  illius  bu- 
inaniiati,  neque  humanitaiem  divinitati  in  unilatem 
substantiae,3eu  ut  Laiini  U3iialiusdicuiii,in  iinitniem 
personae  adunatam  vci  credani,  vel  inteiliganl,  cum 
ipsius  humanilas  et  diviniias  umiin  ct  '  inseparabiio 
unuih  sini,  salva  uiriusque  naiurac  ipsius  raiione  ^^. 
Gemiaantibus  iiaque  substaniiaui  Ciirisli  et  dicen- 
tibus  :  Domine,  Domine,  aperi  nobis,  justc  congiuc- 
que**  respondelur  :  Amen  dico  vobis,  nescio  voi,  hoc 
est,  iiitinias  secrelasque  nieae  divinitatis  ei  huin:»- 
nilaiis  fluplias.quas  meis  purissimc  iiiteUigenLibus, 


plici  inodo  inlelligi  potest :  aut  enim  iirgalive  poni- C  prlusquam  (ierel  inundus ,  praeparavi,  et  ad  quas 

jam  Onito  niundo  introduxi,  nescire  vos  permiitani. 
Non  euiin  dum  adhuc  in  carne  vixislis ,  dignos  vas 
iliarum  laetitia  praoparastis.  Intra  lanien  natura- 
Jium  bonorilBi,  quae  in  vobis  creavi ,  lerminos  re« 
sidere  vos  concedo.  Siiniliter  promiii.il,  se  respon- 
surum  bis,  qui  ia  die  judicii  ciainabunt  :  Domine, 
Dominc,  nonne  in  tuo  uomi^ie  viriuies  multas  feci- 
mus?  Dicelur  eniin  eis  :  Nescio  vos,  recediie  a  }iie  ; 
et  aiibi  :  Non  omnis ,  qui  dicil  miki ,  Domine ,  J)i>~ 
mine ,  inlrabit  in  regnnm  caelorimi.  Yeii)«im  itaqi:e 
adunatuin  carni ,  et  caro  adnnata  Yerbo  in  iinitalein 
inseparabilem  unius  ejusdemque  substantiae  cx 
duabus  naturis,  divina  videlicel  cl  huuiana,  noii 
alios  recipit ,  nisi  eos ,  qui  simplici  peiTectne  con- 


lur  ne,  ft  prodiicilur,  aul  liaesltaiive  ct  corripitur, 
sicut  in  iibio  Geneseos  :  lYe  forte  extendal  mannni 
iuam,  el  sumal  de  liijno  vii(ie.  Et  ne  forte  videreiUnr 
•<|uadaiu  invidia  mcriiorum  suorum  paupertutcm 
inipertiri  fatuis  noluisse,  abneguntcs  oleum,  dant 
'coiisilittui,  respondciiies :  ife  poiius  ad  vendentes, 
■ei  emiie  lobis,  Itoc  esl,  iic  ad  eos,  qui  eximiciuie  ct 
aflhieniia  suorum  incritoruiti  non  soliim  sibimet 
suiriciunl^  veruin  ciiaiu  iiis,  qui  eos  in  bac  viia  ho* 
iiorillcare  poteraut ,  pnsscni  praebere  auxiiium , 
futuraequc  bcaiiludinis  nieriium.  Hucauiem  tardi- 
laie  et  negligeniia  inierposita  vcnil  sponsus,et 
paratas  virgiiies,  iiique  siio  adventu  ornatas  praeoc- 
ciipavit,  et  ad  suas  nupiias  introduxii,  hoc  esi,  in 


stiain    deilicationcm  ,    (|tia    pcrfectissimos    animos  *^  lemplalionis  ocuio  unit:ttein  substantiae  suac  intuci- 


siipcriiaturaii  coiueniplaliunis  suae  graliu'  glorilicat, 
teierij  in  iialuraiium  bonorum  picniludine  reiiclis, 
tt  txaeliitudiue  inenabilis  deificuiiitnis,  qttum  nec 
oculus  vidil,  nec  auris  audivit,  nec  in  cor  hominis 
asctndit,  exciiisis.  Et  iioc  esi  qiiod  aii :  Et  cUivsa 
e&i  jiinua,  introiius  vidclicel  conlcmplalionis  divi- 
nae  *  facic  ad  faciem,  ad  quatn  incaute  in  liac  vila 
vivenies,  oieumque  aciiouiset  scienliae  io  raljouis  suac 
rcccptacuia  non  infundentes,  eliamsi  clamavcriiit  S 


tur,  ita  uiei  bouio  in  Yerbo  vere  fiiius  Dei ,  et  Vei- 
biim  in  iiomine  vere  Filins  hominis  absque  uila  nu- 
turarum  "*  transmutaiione,  unus  idemque  Filius  Dui 
«l  hominis  Dominus  nostcr  Jesus  Christus  intcliigu- 
lur.  Celercni  parabolae  cxposiiiuuculaiu  ,  juxta  quo  I 
nobis  visum  e3t,  verisimiicm  itabes.  Disc.  Uabeo 
sane  ".  .Mag.  Quid  ergo  rcsiat,  et  iinem  opcri  im- 
pedil  iwponere  '^  Disc  Niliii  video  'S  nisi  ul  t'>- 
lius  operis  materiae,  hoc  esl,  unlversaiis  naiurue 


Y.\IHAE  LECTIONES. 


'  A  bohis.    'A  tsimts. 


'  F  ub  om»i'H»t  srientia.    '  A  jf/orm.    ^  kdiKtnae  contemplniioms.    *  ¥  clnmnveruvt. 
^  \  respotidebitnr.     ^*  .\  carnnlis  oinnlwis.     '  «»«m   et   om.  .<.     "  .\.    sitjitificativne.     *' A    congruerdiVifuc. 


ispotulebitt 
"  A  cvealururutn. 


opu 
K  plane.    *'  A  a/  vidcu. 


1019 


JOANNIS  SCOTI 


1020 


divisk>nis    aliquaitlulam    iauvti^fiiCkoiiwtc*  siibjicias.  A  nium  di6posiiioncm  periurbet.  Et  po<:t  q^iadrifariam 


59.  MvG.  Quaiiritorrnein  nsiiversalis  nalurae^  qnae 
in  Deo  et  crealura  iutelligitur,  fecimus  divisiouem. 
Cujus  prima  species  cst ,  quae  naluram  creatricem 
ct  nou  crea)ary),secuuua,  quae  nalurani  ei  crcaiam  et 
croalricem ,  terlia ,  quae  creatam  et  non  cn^antem , 
quatia,  quae  neque  creatam  neque  creatricem  con- 
siderat  atquti  disceniit.  Et  piima  quidein  el  quarta 
lorma  <ie  Oeo  soUimmodo  praedicatur,  non  quod 
ipsius  natura ,  quae  siinplev  et  plusquam  simplex 
esi,  dividua  sii,  scd  quod  duplicis  Ibeoriae  modum 
recipil.  l)um  eniin  ipsam  esse  rerum  oruiiium  prin- 
cipiuiii  et  causam  inlueor,  occurrli  mihi  vera  falio, 
quae  fiduciaUter  suggerit,  divinam  essentiam  ,  vel 
substauliam,  bonilaiem,  virlutem,  sapientiam,  ce- 


universalis  naturae  theoriam  in  praedietisquattuor 
speciebus,  quarum  duas  quidem  in  divina  natura 
propter  ralionem  principii  et  flnis,  duas  in  nalura 
coudiL'),  ratlone  videJicel  caiisanim  ei  efTeciuum, 
contemplati  sumiis,  visum  est  noljis,  qui^sdani  (beo- 
rias  de  redilu  efTectuunt  i(k  causas,  hoc  e&t,  in  patio- 
nes,  in  quibus  subsislunt,  $ubjungere.  Cujus  ilerum 
reditus  triplex  occurrebal  niodus.  Quorum  primus 
quidem  generaliler  in  transmutatione  lotius  sensibi- 
lis  creaiurae,  quae  intra  bujus  mundi  ambiium  con" 
tinetur,  boc  est,  omnium  corponirn ,  seu  scnsibus 
corporeis  suocumbenlium,  6eu  eos  prae  i;imia  sni 
subtilitate  fugienlium,  consideratur  ^,  ita  ul  nullum 
corpus  sil  intra  textum  corporeae  natitrae  ,  sive  ¥i- 


teracjue,  quae  de  i.>eo  pracdicaniur,  a  uullo  creari ,  B  '■»1«  '"Ol"  solummodo,  scu  occulte,  seti  aperle  vege* 


quia  divinam  «auirain  nihil  superius  praecedit ; 
oiuiiia  auiem  ,  quae  sual  et  quae  non  sunt,  ab  ea, 
el  pcr  cam  ,  el  m  ea ,  et  ad  eam  creari.  Dum  vero 
earuiem  essc  fir.em  omnium  iiitransgressibilemque 
tenninum ,  queni  oninia  appeiunt ,  ct  in  quo  liuii- 
lem  niQlus  sui  n.ntiiralis  coiisiiluunt,  conspicor, 
inveuio,  eam  iseque  crealam  esse,  neque  crcauiem. 
A  nulio  siquidein  creari  poiesl  naiiua,  quae  a  seipsa 
csl.  Noque  aliquid  creal.  Cum  enim  omnia,  quae  ab 
ipsa  per  geiiorationein  IiilcHigibilem  fceu  scusibllem 
processeruiii ',  inirabiii  quadam  ei  iuefrabili  regene- 
valione  reversura  siut  ad  eaiu,  el  iu  ea  omuia  erunt 
quieta,  quoiiiam  ulloiias  nihil  ab  ea  per  geiieratio- 
uem   prolluel*,  nilsil  diciiiir   croare,  Quid    enim 


talum,  seu  irrationabili  antina  corporcoque  sensii 
poliens,  qiiod  non  in  suas  occuUas  eau»as  *  reverla- 
turper  vitac  suae  medieiaiern*;  ad  nibilum  enim 
nihil  ^l  redigetur  in  his,  quae  subsfanUaliier  a  causa 
omidum  substiti.ita  sunt.  S«cundus  reromodus  suae 
speculaiioni^  obtinet  sedem  \n  rediiu  generaii  toiiiis 
humanae  naiurae  irv  Christo  salvatae  in  prisiinum 
suae  conditiouis  statum,  ac  vcluti  inquendam  para- 
disum  in  divinae  imaginis  diguitatein,  meriio  uiiius, 
cujus  sanguis  communiier  pro  sahite  toiius  humani- 
tatis  fusus  csl ,  ila  ut  nemo  hoininunn  naturaiibus 
bonis,  in  quibus  conditus  est,  priveturj  &iTe  bene 
sive  male  in  hac  vila  vixerit.  Ac  sic  divinae  boniia* 
tis  et  largitatls  inefTabiUs  et  incomprehensibiU«  dit- 
creabit,  dum  ipsa  umnia  in  o:unibus  fuerit,  et  in  G  fusio  in  omnem  humanam  naturam  apparebit,  dmn 


nullo  nisi  ipsa  apparebit  1  De  duabus  aulem  mediis 
lormis  in  superioribus  satis  est  acium ,  prompieque 
eas  quaereniibus  claro  iumine  circumfusae  occur- 
runt.  Una  euim  ia  causis  perspicitur  priinordialibus, 
altera  iu  causarum  elTeciibu».  Et  ea  quidem ,  quae 
iu  causis  coustituitur,  ia  unigenito  Dei  Filio,  iii  quo 
ct  per  quem  omuia  facta  sunl ,  crealur,  el  qmuia , 
quae  ab  ea  protluunt ,  hoc  est ,  omnes  e/Tectus  suos, 
sive  inielligibilcs  sive  sensibiies  ,  creaU  Ea  vero , 
quae  in  eljli-clibus  causarum  substilula  csl  *,  so- 
luinmodo  a  causiy  suis  creatur,  nibil  aulem  creai, 
quia  nihil  in  natura  rerum  iuferiusest  ipsa  ;  idepque 
maxiuie  in  rebus  sensibilibus  ordinaia  esl.  Nec  ob- 
stat,  quod  augoli  vel  hoiuines,  sive  boui  sint  "  sive 


)H  nuIIo|}unitur,  quod  a  suramo  bono  manat.  Ter- 
tlus  de  redilu  iheoriae  roodus  versatur  in  Me,  qui 
non  solum  in  sublimitatem  naturae  in  eis  sutstitutae 
ascensuri,  verum  etiam  per  abundautiam  divinae 
gratiae,  quae  per  Christum  et  in  Chrislo  electis  suis 
tradetur,  supra  omnes  naturae  leges  ac  terminos 
supercsseniialiier  in  tpsum  Oeum  iransiluri  sunt , 
ununique  ir»  ipso  et  cuin  ip&o  futiiri.  Quurum  recur- 
sio  velutt  per  *'  quosdam  gradus  sepiemdiscernitur. 
Ac  primus  erit  mulaiio  terreni  corporis  in  nioiuui 
viiaiem;  secundus  vilalis  inotus  in  sensum;  leriius 
sensus  in  rationem;  dchinc  rationis  iii  animum  ,  in 
quo  linis  totius  rationaiis  creaturae  CQnstiluilur.  Post 
lianc  quinariam  "  veluti  "  pariium  nostrae  naiurae 


maU ,  ali((uod  novum  humanisquo  uslbus  incognttum  D  adunationem  ,  corporis  videlicet,  et  vilalis  nioliiSr 


in  hoc  mundo  saepe  putantur  creare,  dum  nilnl 
creant,  sed  de  crcatura  maieriali,  a  Oeo  iacta 
in  elloctiiHis  per  causas  *,  aliquid  efTiciunl  divinis 
legibus  ol)ediente&  ei  JMSsionibus ,  si  boni  sunt ; 
faUacibus  vero  diaboUcae  astuiiae  iuachinameit- 
l!S  commoii  alque  dccciili ,  si  mali  suul.  Om- 
«ia  tamen  divina  providentia  ordinantur,  ul  nuUum 
malum  in  uaiura  rcrum  subslaiitiaiiier  inveiiiatur, 
iiecaliquid  qiiod  rempublicamcivilemq  ererumom- 


sensusque,  raiionisque,  iDtelleclusque,  itaulnonquiii- 
qiie,  sed  unum  sinl,  inferioribus  semper  a  superio« 
ribus  coit.summaiis.  nou  ut  nou  sinl,  scd  ut  iinum 
sint,  sequeniur  alii  tres  ascer\sionis  gradui,  qunrum 
unus  iraiisilus  animi  ui  scienliam  omiiium,  quae 
posi  Deum  sunt.  secundus  scientiae  in  sapienliam, 
hoc  e$t,  cor.teniplationem  sntimam  veriiatis,  quan- 
lum  creaiurac  conccdilur,  leriius,  qui  el  summu.^ 
purgalissimorum  animortun  in  ipsum  Deuin  super- 


VARIAE  LECTJOiNES. 


'  .\  procesncrwt.     *  k  proflnit.    '  em"iM  om.  A. 
om.  A.     ^  .\  coimdevanlur.    ^  \  catisns  occnUas. 


"^  A  vost.     '*  Coii].  A  auin.7«t7,  F  quinu.     '?  A  velnli  quiiiijue. 


^  est  om.  A.     *  sim  om.  A.    •  in  effeciibus  per  caiitas 
*  per  viiae  tnae   mcdiciutEm  om.  A.     *"  nihi!  om.  A. 


I 


lOil  DE  DIYISIONE  NATUUAE.  —  LIBEa  QUINTLS.  laM 

iiaiiiraliter  occ.isiis,  ac  Vfliiii  iiicoinprcliensibilis  ct  A  pnlct,  miaiiimisqiift  in  cnriialc  spirilus  gnlias  imi'» 


iiiaccfts*sib'ilis  lucis  lcjicbrac  ',  iit  ijuibiis  causaeofn- 
iiiiiiu  abscoiiiluiilur  :  ci  (linc  nox  sicut  dies  llititni' 
nabiliir,  hoc  cst,  secrolissinia  liiviiin  *  niysleria 
beatis  el  illiunitialis  inlclleciibiis  iiiclTjbili  qiiodam 
inoilo  a{)ericiiliir.  Tuiic  poiTicicliir  oclonarii  niitueri 
vcliiii  s.iiperiiaiiiralis  cu!J  *  pcrfcclissima  solidiias, 
iii  cujus  lypo  sexlus  tilalalin'  psalinus,  Pictlmus  Da- 
vid  pro  ^  octavu.  Resurreciio  quotpic  Dontiiii  mn 
aliani  oh  caiisani  ociava  liic  facla  cst,  nisi  ut  beala 
illa  vita,  quae  posi  sepienariaiii  hujus  vitac  per 
scpicin  (lies  rcvolutioncin  esl  iutura  posl  tnunili 
consuininaiionem  ,  injfotice  si^nificareiur ,  quanJo 
liainaiia  nnlura,  ul  praciliximus,  in  siium  priiicipiuiu 
pcr  octonariam  asccitsioiiein  reditura  sil;   qnina- 


rers:ili  oinnium  bonoruni  causae,  sine  qua  niltil 
posstnniis  facere,  nobiscum  rcferat,  nuila  rcpreheii- 
sioni .  libidine  atlraclus,  iiiillis  facibiis  inviiliae  suc- 
census*',  quae  sola  prae  ceteris  viliis  caritaiis  «t 
fralertiilalis  vincnluin  runipere  laborai.  In  pace  au- 
tijin  oinniuin,  quaeiiiler  noscoiifecia  siiiii,  benevole 
recipieniium,  puraquc  metitis  acie  intueniiiun,  scu 
malcvolc  respuenlium,  el  priusquam  cogMoscanl , 
quid  ei  qualia  sint,  pracjuJicaiitium,  boc  opiis  primo 
omnium  Deo,  qiii  tlixit :  PeiUeel  dabiturvobis,  quae- 
rilc  et  invenielis,  pulsale  el  aperielur  vobis,  suiiindc 
dileclissimo  l  bi,  frater  in  Cbrisio  Wulfade  "  «,  cl  in 
Slodiis  sapicntiaecooperalori,  clcx.aiiiinaiidum  offe- 
ro,  ct  corrigciulum  commilto.  Nam  et  luis  c.\borta- 


riam  quidem,  inira  nalurac  leiininos;   teniariiim  B  liooibus  esl   inclioatum ,   tuaqiie  solcilia,  quoquo 


vero,  supernaluralitcr  ei  superesscnliariier  iiiira  ip- 
Sum  Deum ;  qtiando  quinarius  creaturae  numerus 
(ernario  C.realoris  adunabitur,  ila  ul  in  nullo  appa- 
i«at  nisi  soltis  Deiis,  qitcniadinodiitn  in  a^re  puribsi- 
ino  nii  aliiiil  arridet  ^  nisi  sola  lux. 

40  llaec  est  itaque  iiujus  operis,  qiiod  quinque 
libris  incliulilur,  universalis  materia.  De  qua  si  ipiis 
flos  invenciit  adhuc *  incogiiituni  aul  '  superiliMim 
Aliqiiid  scripsisse,  nostrac  iiiiemperaniiae  incuriac- 
que  iinpulet,  pioiiue  corde  limnanae  inteliigeniiae", 
oaniis  adliiic  babitaculo  gravatac,  humilis  contem- 
piaior  inJiilgeat.  Nii  eniiii  perfeclum  esl  in  humafiis 
studiis  adiiuc,  ut  opinor,  in  bac  caliginosa  vila, 
quod  oniiii  errore  c^treat,  quando  ti  jiisli  non  ideo 


niodo  sit,  ad  fiiicm  usqiie  perductum.  Si  aiitem  dc 
his,  quae  iri  contexlu  Itujus  opcris  *'  gravitale  nia- 
teiiae  renimqiie  expoiiendarum  copia  coacliis  prae- 
lerinisi  '^,  dcque  eis  quantulamcuiiqiic  quandoque 
ralioiiem  me  rcdditurum  promisi '»,  solicitits,  ac  ve- 
hili  piomissorum  exactor  ftjcris  '",  operc  recurso  ", 
oinniliusquc  '^  promissionibiis  repcrlis,  inquc  uuum 
4:oI|eclis  cursim  capilulaiiinque  pro  viribus  iraclabi- 
lur  '*.  Itiienni  de  bis,  qtiae  jttiM  disciisst^  sunt,  lec> 
torcs  ^' coiilcitlos  esse  flagilo,  non  niei  ingenioli*^ 
vlrtuicm,  quae  aui  vix  ",  aiil  nulla  est.  sed  solici- 
ludiiiis  nieae  *'  infimae,  devoiae  **  lamen,  circa  di- 
viiiaium  *'  rerum  invosiigationes  facultalcni  consi- 
dcrantes ;  qiiam   non    niinus  viribus    acutissimati 


jiisti  ilciijiiiir  jam  In  carae  viventes,  qtiodjnsti  siat,  G  tuae  '*  iiitelligeiiliae,  quam   itieaf  CQnlenpIalionis 


i\ed  qiiod  sejuslos  esse  velttitt  perfeciamque  justi- 
liam  futuram  appetentes,  scio  meniis  a/Vticiu  deno- 
liiinali.  Non  eiiin>  credideriin,  ullunt  niortalibus 
TKiembris  carnaiibusquc  sensibus  gravuiurn,  exccplu 
Cbrislo,  ad  peirectum  virtuiis  habittnn  veraeque 
coijtemplatioiiis  alliludinem  perveuisse  ,  Joanne 
Evangolisia  ailesiaiite  ;  3i  dixerimns,  inquil,  quia  ^ 
peccalum  non  liabcmus,  nos  ipsos  seduciiHKS,  el  veri- 
Ins  in  nobis  non  est.  Iiem  Aposiolus  :  Videntus  nunc 
ver  speculum  in  aeniijmutc :  ei  alibi:  Ex  perie  cq- 
gnoscimus  et  ex  parle  prophetasuui.  Sin  auiern  in  co^ 
ulile  et  ad  acdilicationem  calbolicae  fidci  perttnens 
ariiserii,  soli  Deo,  qui  solus  abscondiia  lenebraium 
reserat,  ei  quaerenies  ad  se  ipsum  niillo  errore  dece- 


oblusae  »'  lucubrationibus,  ut  ««  r.ou  dicam  curn 
aeniulis,  snliem  cuni  amicis  el  vcrilaiis  iiiquisiio- 
ribiiS  defendcre  studeas  ".  Nec  ntuUum  in  hoc,  ut 
opiiicr,  laborabis  ^^  Moi  eiiiin  ut  laiia  in  manus 
recie  philosopliantiuio  pervenerint,  si  ^'  illorum 
dispntationibus  conveniuni,  non  solum  libenii  ani- 
nio  recipient,  verum  eiiain  ul  ^ua  osculabnntur.. 
Sin  vcro  in  eos,  qui  pronqHiores  suni^ad  reprehen- 
dendum,qiiam  adconqtaliendum,  incnrrerinl  '^  non 
maguopere  cmn  eis  colluctandiim.  Unusquisque  in 
suo  selis»  abundel,  donec  veniai  illa  lux,  quae  de 
luce  falso  pbilosopliaiiiium  facit  leuebras,  ek  lena- 
bras  recle  cognoscenlium  "  convertit  in  luccni.  Ex' 
pUcU  liber  nipX  ^iyaswv   laptaita^i,  lioc  esl  ue  A'rt- 


l»los,  sed  "^  ab  errorii.us  emeiidalos  inlroducil,  dc-  D  turae  divisione 


VARIAE  LECTiOKES. 


tt.  A.     ^  F  rybi.     *  A  per.     *  orridcl  om.  A.     *  udhuc  oiT).  A.     '  A  alque.    '  A 
F  uut  ab  erioribits.     "  A  aciernus.     "  Wulfadc    otu.  A.    '*  operis   om.     A. 

..   .. ^,«..v.....o..,.i.o.     •'' .A  nvs  reddiluros  promisimus.     ^*  A.  solticiti  eriiis  .nc  v.  p.    exnclores  fue- 

rilis.     "  Acursd.    ^^  A  omuibus.    '■"  A  pio  viiibiis  nosiris  ??\i;r/«6nn«s     "  A  dos  cotiteiilos  eat.    *^  A    ' 
nii.     *'  A  qiiae   vix  parvn.     *'  A  sed  rcslrae  so}iciludii»is    meaequg.  **   F  tievola.    -^  dtviuHrum 
**A.vcslrae.    ^^'  obtusae  oio.  F.       **  u/ om.  A.    -*  A  dcbetis.       *"  A  taborubiiis.     *' A   mionium. 

i..- _..-  a»     «      .  1  •  »■.    V^.         •         .1     ».         ■•        •-  •.    .  ' 


'  F  iembras.  *  divina  om 
'indhjcniiun.  *  A  quod.  '*  I 
** A   coacli  praeurmisiinvs 


iHcurrenl.    **  A  lenebras  recognoscentium.    ^*  Sic  A:  F  Explicuil  quiiiius 

NOTAE. 


A  itiyi 
01»   .\. 

38   A 


•  C  uulfnde  (sic!).  Jam  Pelrus  Aiixius,  lestc  Tbo-      Ditiiricensem  vpiscopim-i ,   itintii  coitjccrrai.  Cf.  de 
ma  Gaie ,  Wuifaduu'  llcincnsem  canonicuiri  .  dciiide      div.  Nai.  ed-  O.xonii  ll'3l ,  Append.  p.  80. 


iiii^  JOANNIS  SCOTi  10W 

JOANNIS  SCOTI 

LIBCR 

m  mmm  et  umm  m\m  ad  deojs. 


FMGMENTUM. 


Cod    coltecl.  Biembran.  a"  596,  4*  biJjlioUterae  Chrisiinae   Ronwe  M.  9,  —  Cf.  Carl.  Greiih  SjlcilegJum  Vaiicanurn 

Fraueuteia  1838,  p.  80  Jq. 


>     .      .A  «<->2s  irattteuntis  adhuc  eo  longius  Ad  ipsani  sii[uidem 

PossideiJi  fluere  et  iiou  starc.  Ludiis  meiilo  di-  proprie  divinaruin  rerun»  ir/jwTOTWTrwv,  id  esi,  prin- 
cuitn  esl  De;  a  inagisiro,  vehili  per  baec  4ra»s-  cipaliuni  exemplorum  veriiaiein  praeseniiuni  vi»i- 
duceiiiis  uos  in  ea,  quae  vere  suul,  ei  uuilo  ntodo  biliutnque  reruin  comparata  dispositio  >  neque  om- 
luovcniur.  nino    esse    aesiiinabitur    bis ,  qui  viam  carpere  , 

Atia  in  idipsum  theovia.  quanlum  possibile  e&t ,  ad  divinae  speciosiiaiis  for- 

Si  vero  et  nos  ipsi    secui.dum  don.ii.antem  jn  n^«"»  ^'S"'  ^^^^'  ^""''  ^»^"»  "«'I"*^  ludibrium  verae 

j>.acse..t.  nostrae  naiurae  consequenliam  lum  qui-  «^''P'^™  el  exislenti  rei  comparalum  esse  universa. 
d«iu  jiixia  siuiilitudinein  ceterorum  ia  lerra  anima-  judicatnr. 

liu!»  uaii.  deinde  puari  facti,  deiude  lloris  oximori  *  .  ^j^  ^^^  idipsuni  Ifieoria» 

itislar  juventuie  in  borrorcin  velustutis  advenientis 

moriui,  et  ad  aiiam  viium  trai.sluii,   hidus   dicli         Forlass's  autein  ct  iransmulabile  materialinra  re« 

5unius  Dei  ab  isto  deifeio  magistro.  Meqiie  exira  rura,  quascommendamus,  in  aliamaliter  transferen- 

conseqiientiam.  Ad  fuiuram  siquidem  divinae  verac-  tium  et  translalaruro  privationem,  ac  ni.Ilnm  babeo* 

qiie  vitae  principalem  fortnam  ptaesens  viia  coinpa-  tium  fundametiiuw  practcr  priinam  ratiuitem,  per 

raia  ludus  est,  et  omne,  si  qtiid  uiiud  de  boc  eilica-  quam  feruntur»  sapienter  provideque  ct  fcrunl,  el« 

eius  con&iiluium  est.  Ipse  siquidem  in  epiinpl.io  *  dum  aestiinaniur  a  nobis  lenert,  perftigiunt  magis, 

in  Caesariuni  sui  '  fratreui  aperiius  osteuuit ,  sic  quam  l^nenitir,  et  desiderium  nostrum  iu  se  patiuu* 

dicens  :  Talia  vita  noslra,  fraires,  viveniium  cd  leni-  Inr  leaeri ;  niagis  vero  nos  ipsos  utpote  vepulsos  el 
pui,  qualis  iu  lerra  ludus.  Nt/n  exisienles  efficimur,  el  ■   (enere  ei  teneri  non  valentiiin}.  Ponderalani  quippe 

lu.cki  reivlvimur,  somJiiuni^  sumus  ins:4il>ile ,  volatu*  suae  naturac  defmilioncm  ^ 

YARIAE  LECTIONES. 

*  Corr.,  cod.  ocimori  c.  clossa  i.  amigdali.  Amigdalarum  vero  m  vocabnlarlo  veiere  tbeoiiaccr 
iut«^rprelaiio  esi  muHdubmz.  Cl.  GruffDiut.  II  p.  43.  '  Cod.  ephitapiiio.  '  Sic.  cod. ;  f.  suum?  ^  Co^ 
djffiniiwuem. 

JTOANNIS  SCOTI 

VERSIO 

OPERUM  S.  DIONYSII  AREOPAGITAE. 


A  • 


EdJllo  Coloniensi»  a  lb56.    .    .    , A 

Bdiiionis  fjusdetn  vari;te  leclionos. A' 

Cod.  iTiS.  Haiisl».  S.  Krnnnijraiu.  137  bibl.   reg.  Monaceosls,  meiubrao.,  sec.  XI B 

Cn<^.  iits.  971  l'.l)l,  Caesareye  Vimlobou.,  iiiembr^n.,  sec  XI C. 

Cc'.;,  ros.  754  liibl.  Cacsareae  ViiiilobO!i.,  n.eiiibran.,  wc.  XII H 

CcJ.  nii.  Iiibi.  Darmsud.,  olim  Colou.  Z(\ ,  mcuilirau.,  sec  Xlf E 

C&i.  n»s.  Va:io.  177,  iirtfn»br»»ii.,  sec.  XIV .  ' .  P 

CoJ.  uv*.  Vaiir.   170,  nuiiiibran.,  sec  XIV 0 

Coii.  uis.  liil.  Fiirsie»reld.  9  bibl     Ht:^.    Mnuiccnsia,  sec.  XV ii 


»025  VEUSIO  OrERUM  S.  D10N\sn.  -  TESTIMONIA.  im 

TESTIMONIA, 
I. 

NicolaiP.  l  aU  Caiolum  Calvum  tilerae  de  Jounne  Scofo  OperumS.Diony^ii  Areopagitae  interprete , 

atin.  861  vel  862. 

NauJaei  Culleci.  ex  biOl.  Oxom.  [t  «.  O.voiueasi,  vel  Oxotueinl],  ed.  Bube»s  lliiu>ria  Lwvers.  Paris  1. 1,  p.  186. 

NicoL.vDS  S.  S.  D.  dileclo  filio  C\rolo  glorioso  Francorum  regi. 
Siinc  pliirimnm  nos  laclificat,  qiiod  in  impcrio  cl  regno  vesiro,  et  spccialilcr  Parisitis,  bonarum  ariii:m 
sliidia  prnedecessorum  vcsirorum  cura  stabilita  repuUulent^  quarum  se<nii)ibus  Ecclcsia  Dci  fruciincat,  et 
animi  vcgctaniur  ad  illius  defensionem.Sed  nuper  doluimus,  ut  reiatum  esl  aposiolaiui  nostro,  qiiod  opus 
Dioiiysii  Areopagttae.qiiod  de  divinis  Nominibus  cl  caeiesiibus  Ordinibus  graeco  descripsit  eloquio^quidani 
vir  Joanncs,iialtoneScolus,  nuper  transtulit  inLatinum:  quodjuxta  morem  Ecciesiae  nobis  milli,  et  nostro 
judioio  debuit  approbari;  praeserlim  cum  idem  Joannes  muUje,$cientjae  esse  praedicetur  olim,  scd  non 
iane  sapcre  in  quibusdam  frequcnti  rumore  dicatur.  Rinc  est,  quod  dilectioni  vesinfle  vehemenier  rogaiites 
mandanius,  qnateitus  aposlolaiui  nosiro  pracdictuin  Joannem  repraesentari  faciatis,  aut  ccrte  Parisius  in 
Stiidio,  cujiis  capital  j;im  olim  fuisse  perbibetur,  morari  non  sinalis,  ne  curo  tritico  sacri  eloquii  gran:i 
lizaitiae  et  lolii  miscere  dignoscaiur,  el  panem  quaercnttbus  venenum  porrigat.  DAlum  an.  Ifl, 

n. 

Ejusdem  episiolae  fragmenlum  ex  Dtcret^  honU  CarnoleHM  epiteopi, 

Ivo.  Camot.  ep.  DecreU  P.  iv  c.  i04. 

Relatum  est  apostolalui  nosiro,  quod  opus  beati  Dlonysii  Areopagitae,  quod  de  divinis  Nominibus  vei 
caelestibiis  O.dinibus  graeco  descripsit  eloquio,  quid«m  vir  Joannes,  genere  Scoius,  nuper  in  Latinum 
traiislulcrii.  Qiiod  juxla  morem  nobis  milii,  «t  nostro  debuii  sudicio  approbari,  praeserlim  cum  id<?n 
Joanncs,  licct  mutlne  scientiae  es&e  praedicetur,  olim  non  sane  sapcre  in  quibusdam  frequenii  rumorc 
diceretiir.  Iiaqncqiiod  iiacienus  omissum  est,  vestra  industria  suppleat,  etnobis  praefalum  opus  sinc  ulla 
ciinciatiune  ntiitat,  quatenus,  dum  a  noslri  aposlolatus  jvdicio  fucrlt  apprc^atum,  ab  omnibus  jncunclanicr 
nosira  aucidritaie  acceptius  bai^eatur. 

la. 

Anaitasii  S.  Romance  Ecclniat  bibUoihecarii  ad  Car^^tun:  Ccdvum  literae  deJoanne  Scelo,  Gfetum 

S.  Dionyiii  .ireopagitae  interprKic. 

Edltio  Dasilef  iisis  a.  !5'03.     ,. .«.....,..» }* 

K.lUio  tsserii  jn  KjMsiolarui»  Hib«rnic«rcm  ^ylloge;  p.  45, «...«,....      U 

Cod.  IH.S,  lloreiiiin.  !ilut.  txxxix.,  sup,i5,  iT>enibran.,sec.  n  velzu.   , 4 

Inier  cctcra  stodia,  quae  is^m  iaudabilis  aciio,  qoam  saluberrima  commonitio,  quin  etiam  '  odorifcra 
vohins  opinio  de  virlutumac  morum  quaiitate  ^  tuorum,o  Dictator  inclytc,  morlaUura  meples  cvcliat,  et 
.id  efTodiendam  sapientiam  ^  horlatur  velut  Ibesauros  ^,  illud  quoqite  non  mediocriter  ^  est  admiratione 
siupendum,  quod  oon  soium  latinos  Patres,  sed  et  graecos  rimari  non  cessas,  ei  rorruina  iingua  pollentes 
pelasgapum  «  facis  rerum  non '  expertes.  Tu  quippe  facis,  qui  ad  facieudum  siisciias  et  hortaris,  quia  et 
iios  saepe  magnam  domum  fecisse  dicimor,  uon  tamen  manibus,  sed  afTatibus.  Beatus  itaqiie  Areop.igit;» 
DioRysMiis,  Atbeniensis  auiisles,qaem  inter  celera  consL-it  industria  lua,  praestantissime  principura  ",  In 
roinaiium  sermoncm  translatum,  tanlum  esl,  ut  ipse  patenlius  •  nosii,  ad  iuteUigendum  diHicilis,  ouanium 
sermoiie  '<>  sublimis  :  imo  qudnlodlfDGilia  sunt  intclleclu,  et  alla  mysleriis,  quae  ipse  perscrutatus  ",  su- 
perna  revelanie  gratia  didicit,  el  arcana  Iheologiac,  divina  se  ditcente  ntanu,  iogressus  in  sanctuarium  Oei 
aLlaio  velamine  penelravit. 

Mirnndiim  igitur  '»  est,  quia  pictas  tua  ncc  talh  indiscussa  reliquit,  sed,  bic  licet  in  terra  anibubt»*, 
^nquain  iu  caelis  cooversans  ambii  '\  ita  ui,  veluii  quidam,  ut  ita  fateacnur,  angelus  vel  caelestia  bomo 

VARIAE  LECTIONES. 

«Je<.    *VVqHantuate.    '  S\Q  VS;  Ij  adeffodiendvmsapieniiae.      ^  i  velnt  thesauros  horiafur.    *itne- 
iwcri.        6  j  gi^gj,  j^  g  graecarum.      '  non  oin.  J.       »  i  princeps.       »  J  peter.tius.      X'  J  in   sennone, 
J  persrrutaitir.      "  J  ergo.      »»  J  in  lerris  am&M/t-r.     **  J  adtl. 

Patrol.  CXXIIj  33 


i(;9.7  JOA.NMS  SCOii  1028 

Saucia  Suncluruiii  i:igi'ti<ii  euuieit){i!aiioi;e  viiiearis,  cl  ad  ai)dil.'t  el  advla  diviiiuc  ]u:fiabiijiaii6,  qiKuiiu;u 
.jiossiliile  es.1  niorlalibas,  aciilis  si>iriUiali')!o  ocitloriuu  visifaiis  ticeessisse  *  crcdaiis. 

MiraMduin  esiqnoqiie  ',  qiiounj.to  vir  illc  b:irljarus,({ui  ^  iii  fii:ib(is  m:i».Ji  p'>ii;u.s,  qiiaiUo  ub  uoiisinibus 
coiivcrsalioi'.e,  taiito  credi  puUiil  aliorius  liuguae  dicUuiiC  ^*  longiiuimis,  lalia  iiilellcclu  capere,  iu  aiiaui- 
que  iifgu-auv  transferre  valucriL  * :  Joauuci»  iu:mo  Scoligetjaiii,  viruiu,  qr.cm  *  audiiii  coiuperi  per  ouiuia 
sautlum  '.  £ed  hocoperaUis  e>l  ille  arlirox  *  Spirilu3,-qui  buiic  ar.Ieuleiu  pariieret  loiiueuieiii  fecil  '. 
Nisi  euiui  ev  graiia  ipsius  iu^w  caritaiis  flagrasset,  uciiuaiiuain  douiiiu  linguis  Io<}uen'.'.i  procal  Ju!;io 
siisccpis£.H.  Naui  buuc  iu3jis'.r:i  cariUis  doiuii,  q':oJ  ad  luullol^uu»  iu.,U".iciioueiu  el  aediiicaliO!;eiii 
palravil  '* 

Vcruin  el.-.i  ;i'l  niensuram  da!us  esl  ci  SpirilMS,  ipse  lauieu,  laieruis  dociriuia  inibuius,  quanluin  poUiii, 
f.;;  i!,  (;i  pii H!o.^?;e  proxiusis  uhra  viics  lcnlavii.  Siijuidcni  pracier  illa,  quae  Uuuc  laluisse  piobaniur  c.v 
l;i.,qi:a;;  spar.-ini  ;i  (jiiibusda:u  lie  praedicli  Palris  seriu(;nibus  et  epislolis  anle  uos  inlerprelala  iiiveuiunun, 
p[  ;r':.:!i!ii!  uiiiiUtti  '•  s!iIiU':ixi;,  qi.i:i  laiito  sluilio  vcrbuai  c  **  vcrbo  cliceie  '^  procuravis,  quod  genus  iiiiei- 
p!(!l;;::.:nis,  ilcol  c»  iiis;;  pIi'riii!»«;uo  '■•  scquar,  quauluiu  iiluilrei  intcrprclcs  vitenl,  lua  profeclo  sollers 
«;..;u;ii'.-nua  nou  !g;iOi'aJ.  (Jiio.i  cuin  uou  egls&e  ob  aliauj  caus;im  "  exislinio,  nisi  quia,  cum  csscl  huujil  s 
spiriiii,  nou  j  racsunipsil  vorbi  p:-oiuietaleui  deserere,  ne  aiiijuo  uioJo  a  seusus  veriialc  decidcvei  **.  Unde 
facititn  csl,  i:l  l;niliun  viruiu,  qi:i  p'*r  se,  quoniau»  '"  inlinja  el  aidua  quaeque  ulriusque  pbilOsophi.ie 
pCi.cuaiia  rhi^ari  pr::p()suii,  poi-pk-xus  nosiris  luielloctibiis  videbalur,  iiUra  cujusdam  labyrinlhi  diflkiUa 
irreiirel,  el  in  u.-iris  pioraudioiiuir^  invisiTjiiioreui  qiw.laiuuioJo  collocarcl,  ei  quein  inierpreialuruin  sus- 
(•cperal  ''",  adhtic  rcddcici  inlcrprctanduj». 

Qiiapropser  ipse,  inerilo  "  anxius,  co<ipi  sedulo  qu.-cerere,  si  forle  reperii  potuisset  praeceptor  quisquam 
vcl  aliqiiod  scriptuui,  quo  cnucleauie  tanius  Palcrnobis  liiiuidius  iliuce.scerei,  et,  quia  jaiu  per  inlerpretis 
iiidustriaui  liiigiiac  nostrae  fueral  iraditus,  nosiris  quoque -*patulu5  "  rcdderelur  pcrfi^clius  intcllecljbus  : 
luus  cccc  rcpente  paralheses  "  sive  scholia  ia  euui,  quae  Coustaniinopoli  positus  viderain,  Ad  nianus  \o- 
neie,  (piibus  uiciiuquc  iulcpretalis  inihi  aiiquaiiluluiu  iii:igiseuiicuit ,  quae  videliccl  "  iii  inarginibus  iiite:- 
prcia!:  codicis  ejus,  ut  in  Gr;iCco  reperi,  mox  inierprefjla  ulcunque,  douec  a  doclo  melius  iulerpreia- 
reuiur  -*,  respoudenUiius  signis  iuterpres  ego  salis  iinperitus  apposui,  vestraeque  gloriosae  "  sapifiU;;ii! 
poUssimum  fore  uiiueuila  non  iuuuerito  ju  licavi,  ul  scilicel,  qu;ie  fuii  alierius  iuterpretationis  hortalriv 
et  auxilialris,  sil  eliain  aoslrac  qua!iscHiique  susceplrix  ei  approbairix.  Ipsorum  auiem  sclioilorum  sivo  ** 
jiaiatlieseiui  qiuiectnique  iu  calce  siii  signuin  vivificaccrucis  haiieul,  a  beato  Maxiuio  confessorc  ei  monaclio 
iitvciita  *'  narraiiUir,  ceiera  vero  .saucli  .loannis,  Soyihoptjlilani  *''  epi.^copi  ",ossc  feruniur.  Saueubi  a  vcrbis 
inierprelis  sciioiia  ipsa  dissenlire  vidi,  ni  leotor,  «juidde  apposila  diciione  iiiicipies  senseiil,  quid  scbolioH 
ittsinuei,  iir.-iHkuUor  "  agnoscai,  el  verba  intorprclJs  scholio  iuserui,  el,  (jcaliter  ca  scholii  composiior 
praetulo.-i!,  iuiiui.  Sed  et,  sicubi  opjiortuuum  fore  conspexi  '»,  cx  me  quoqiic,  quoMiam  esse  aliltjr  '*  noii 
poUiil,  p:;:;ci.Sjima  quaeda!fl,el  quae  facilius  ab  intelligeiile  aguosci  ijoioranl  =»,  intcrposui. 

Praci^roa  noia:ulum  e&t,  quod  '\  licet  tauiae  gloriae  taniaeque  soieuliac  sive  '^  aiiiiquiiaUs  isie  saiictiis 
Dioiiysl;:s  fuorit,  minquam  Jamen  nliiiua  opuscula  eum  cdidisse,  nisi  fallor  "*,  quaeciii)(i!:o  o;tIiod(»\o:(iiii 
vCiipUi  iviidiliuprodit,  priusijnam  Uoniaiii  ponlifice.s,  vii5oIicet  Greiforius  ",  Mariiuus,  cl  Agalho,  dicioruui 
i'J!ii;  in  ^**  coiisoripiis  suis  mentioncm  fo'oennl",et  ea  per  haec  probabilia  juaicanles  adujiseriul^',  GiogoriuA 
scilicoi  iii  ho:ueiia  capiluli  evangolici  '*^  «!e  ceiiium  ovihus  ei  deeem  «irachmi.s,  iijrtinus  in  .sytiodo  sii:.',  qnaii» 
Uoiaae  coulra  hijereiicos  colebravil,  ct  Agaiho  in  epislola,(jiiam  ad  sextati:  syfJOiiuin  dcslinavil.  Ua.ie  ogo^* 
vi-ram  cs-i^e  0:'aecoru!H  opinioue^n  conjicio  perhibeuliuuj  ",  librus  ejus  a  prioribtn»  haereticis  cconlt.itos, 
doiscc  li);i;.^o  p("»sl  leiUpore  ox  opusi  ulis  cjiis  solus  codex,  qiii  nuiic  habctur,  t^st  rtumae  rcportiis,  coterisqne 
nonihim  inveniis  iuUiVieoi.mi  ;tsjM))'t.»uis.  !Mi!ileuiiu  cl  **  alio.s,  iit  ijise  iiiiiuil  ♦',  libio.s  qr.os  nccGrMCca» 
quisqiiijtn,  iieo  aiiUuo  it;!l.iil  iuvoniie  Latiu.^. 

El  (jiiiilem  Luoas  in  Aciilius  iijxts".  ;!o;i;i!i  \   iiu.sebi!is«p!0   raiiiiihili,  el  DionyMUS  Coriuilii  ^*  auii.sios, 

VAKl\!:  LK€T10?vES 

'SioJ;rjlJ    «.-.■nJ.'^»i'.       '  i  MiiuudtiiH  iiiiorjn-;  i!^i.      ^*  i  itle  vir    l)a:'ii;;:'iis.  i//f  q:ii.      ^  Sic    IJ;    i'  tlis- 
liiii-liuiie    '^'i  iU)::t:-:il.     *J  (/..'(O/Um?..      '  J  mtiruiii.     *J  urtij^x  ill>:     *  i   junt.     "J  ))an:vit.       "  J  jj-; 
Htntis.    '*  VVj    verhitnt  d^  vriio.     '^  Sic  l*i  \  V  dicen'.     '*  Sic  J ;  Pll  i.!.'jj.'-j,»h.'.'».     «^  J  j.-/{.f;ji  uh  ,•  r-,^ '    . 
'*  J  cudcret.      "  (J  -/Hi,'i.      ■-'J  c<'i>f.rui.      ''•'  ii-se  me.ritu  om,  J.      -'  Sic  J;  (juojnc  dm.  l';  l'  iiu.si 
'■"   Sic  J  ;    l'L'  pultiii.'-..      ^'    4  i/rir.iUwnii        *^    vitielicei   o\v.   l).        ''  PJ  iriicri^releiifur.      *^  J  r.ti r  - 
■^  .»  scit.       *'•  S  u  Iwaiu    i\c  iiiJUif.ito  iitii.iiiiiii  coi./V-.sKiM'.?  itivonla.        "«  Pl.'  StjcopuH;'..-!;.       '»  J    iii>!i.\  , 
^"^  iiiiJi/liCi.:i'-c.     ■"'  J  ;■/.'?.  j«.      "' .}    «('■".•i- .'.-ii.'      *'■  V  fioleruitl.  i  r-f^^isit.it.      ''iitr.iu     '' i  seii.     »*' J  i.i 
tuit,r.     '^' i  C.r.tior.u.t  riwHccl.      •'^inir.w.i.      '^  }  •'■cr.  nl.     ^"  i  iiH,h':s!-::;>i!.      *' l'  AV.jm/c.'.'/.     ^*  t.'i:u 
•••;).  i      •'  l    ■u'-n!i!>,--i:  ...  i.       ■     <;   o!i.    f.     '"  i  monir.il.      *■=  i  Coy]:i!!,i.ir:::::t. 


'"5*  A-EKSIO  OPERUM  S.  DIOKYSU.  _  PRAEFAflO.  ,U50 

.1,  «  q«.oJ,m  miran Ja  Uajan. :  qu;,e  vero  «ripscrU  ■,  „isi  „,e oblivio  falbi,  „-,„„i„„  „„„  .r.d„„.  Suad.t 
a„u..,„  a.l  1,«..  ,.a  .  o,edc„dum  o.i»,„  ■  ill„J,  i„»d  „em«  proOaWliu».  .,.e.L..ru„,,  sic  .  ri    .Irtol 
p,-,.r„,„  djca  «ccr,o„L  >  e.  M,i.  opu.c.li»  i,.«re„di,  scrip.is  ip,i„,  „.i.„r,  a„.  1. „„„  e„r,pirr.^: 
.,«,.„r  Dc„„,„c  v,r  „,»g„„.  e.  ap„,.„lic.e  vi.ao  praeeeplor  ■  Co„sla„.i„„.  p:,il„s„,,|,„,,  „j  rma,,'?»: 
<e  o,;,l,.l,s  „,o,„„r,ao  .V,lr,a„o  ,u„iori  I-apa  vouion,,  S.  Cio„,c„.is  o„.p„,  sodi  s„ao  res.  „..  autoo  Ll^ 
cod,co„.  sac^K.  „,o„,„,-a.i  c  „,e,„ora„di  Pa.ris  ,„cu,„riae  o.,„me„d,.vl.  .,  e.  oua  ,„^   „.m.'a  ,'  ^H 
,,„s  l.ube^a. '.  a„  ,.orib„s  c„.,„„e„daba.,  s„li.u,  erat  dieore.  quod  -,  si  sa„c.„;,  vido  iee.  p  io^es  tai 
.„re,„„sr„s,q„.l,ae,c.c„s  .|u„sci„o  •  vU  o.  ,„„dam,„„d„  cum  fusle  dcc,,llave  u„.  .rKr,X  ""  ,  ■ 
6.se.  babcro,  eu,„  ao„.„  i,l„s  glaJi„  p..„c„l  dubi„  "  .r„eidassc„.,  i„„„c„s  p,.ofcc.„  l.uiT^o     d  c  „ 
.|u,a,  q„.ru,„  os  labonosius  c.  f„rW  lardius  obs..uxcru„.,  facilius  e.  acu.iu,    sive  vclooi.,.        -    „  ' 

«r.,.,,,  sls,.iaca.  >.c.r*.-„b,,,„.escoreo„c,isse„...4.\ero..p,s:  ::i^^^^^^^ 
l.cao  praes,,  „,„  mc„,„,iara  .a„,  saoc.ao  ■.sep.ima  e.  ocava  sv„„dus,,ua,„  laUui  el  'ra™  d^tr4  '^ 
.olu,„.  ,„,a  ..  vouorabilis  I.ic  Fa.or  seripsori. .',  !„„„„„....  sed  e.  .os.i;.lia  ex  s    ip.u";    ■'  e- X,'i  ,;„°: 

i.iiibus  approbaiida  paraer  el  seeianda  ".  »  » 


V.t»l.iE  LECTIOKES. 


^OAnrNIS  SGOTI 

VEBSIO 

OPERUM  S;  DIONYSII  AREOPAGITAE. 

PRASFATIO. 

Hanc  libam  '  sacro  Qr^couun  necl.uc  farU^m  •  A  At  si  mendosus  dec!mal «'  iramits  reclo 

Adveua  Joaunes  ..ivS«  »  meo  C.rolo.  Mellifluo  vesiro  '»  fomlne  corrigiic. 

Maxune  V  ranc.genain,  cui  regia  stemnuua  *  fuigent,  Qur>d  si  qaorundam  mordelur  deuie  ferori 

M.„era  vot.fer.  ^  snU  tibi  grata  tui.  Hoc  leve ;  uanKiUe  meo  contigit  fLo.  ymo  -. 

V.N  ,.u  ftoinufeas  •  nescuis  ter.ncre  rl^va.  ^  Ih  voro  stabiiis  ^naneat  fund.n>L  firmo, 

Aliica  »  ne  p.geat  su:nere  gyn.nasia  K  •  R,gaii  ^,«9,^, ,.  g        5^^^^^,^^^ 

LMb...     A.son.is  «',  si  I,bc.,  a.spic.te  -  Non  despeciuros  douula  nostra  fore. 

Jolesium  s.  nou  -  nostn.n.  munirc  '^  laborcn.,  Sudorisque  gravis  te.tab»nt  carpere  f  ucin,n  • 

F.nnetur  vestr.  '«  pondere  Judicii.  Forsan  -  virtutem  vilia  verba^e.'cn           ' 

M  ».d  nodosum     urumve  notatur  »  in  ipso.  Sacpe  solent  spinis  redolenl.Icre^    e  fto^es  • 

l>arc.:e Cec.opul.s  ".  Altica.  tela  sea«ar.  i,,dos.e  vltis sumit.u-  uva  fera.                  * 

VAIUAE  LECTiOXES. 
^U^mS^iSlti^f^TJu^^T^^^^^  '  SicAnseloMaicbs..  AnciL.To.u.  V. 


mi  JOANNIS  SC.OTi  mt 

—  A  AtifraclriOSiiiu    '*  ,    lungef|iie    a   niodcrijis    sonsihui 

Glorioslssiitw    catholicorum    rcf/uin   Carolo  i^cmoiuKMiJultis  invinm,  paiicis  "  apeiHim,  iionso- 

JoANNES  exireiims  sophtae  sludentiuin  sa-  luni  propler  aniiquiiaUMu,  veriuu  eii:uu  oaelcsiiiMn 

lutem.  aUi(uilii:ein  inyslerioniiii.  Fcrlitr  namqtic  pracraii.» 

Vaiilc  qiii^lein  ailmiraiiila  digiiisqnc  virlulun»  laii-  Diotiysiiis  fiiissc  discipulus  .iitjue  adjulor  Patili  ajK)- 

riihiss  esl  cxaggeranda   caiiioiic(»r;in»  virorum   r«ii-  siolt,  a  <juo  Ailienionsium  consiituiiis  csi  cplscnpus', 

^ioiissiina  soliiciludo,  (jui,  diiin   vilae  htiuiaiiac  pe-  ciijns  Luchs  "  coraiiicniofal  in  Aclil)iisaposloloru!:i, 

licitiosis  exagilarl  videnUir  '  aernnmis,  fixa  lamrn  ^^   Oioiiysitis,  episcopus   Corinthi,   vii-    antiqt;tis  , 

jTieiiris  inicniione,  divinanini  renim  laboriosis  in\e-  bcatus  (j:ioi|iie  Polycarpiis  in  cpisiola  ad  ecclcsiai» 

siigalionibas   purgali  %  frticluosis  inveiilionilius  il-  Aiiiotiartim,  l£iisci)ius  iloin  Pamphili  in  c<:c.»esi«slica 

liiminali,  perpeUiis  Immulal/ililmsque  verilalis  alque  l"^!ona,  ncc  noii  e;iam  *'  sancliis  Papa  Crcgorius  iii 

diviiii  3  amoiis   coiilemplaiioiiibus  perfecti,  non  iii-  iiomclia  sna,  nbi  broviler  angelorum  otdines  oxpo- 

ler  mortales  habilare,  sed  iii  caeleslem  conversalio-  suil.    lliinc  emidcm  quoque  non  praefaii  viri,  sed 

lurm  nmlalos  '*  penilus  essc  judicandi  sunl,  In  qao-  •'!''    mod''»""'  lcmporis   »*  assertint,  qnanium  viia 

nim  vos    I113111C10   »  esse  constilulos   nullus  rccte  ^^'J"^  *   fidelibns  viris    iradila  lesUitur,  lemporilju» 

vesiios  alTfcius  iiiUicijliuni  dubilare   penniiiitur,  ^  ^'i^P-e  Clenieniis,  snccessoris  videlicei  Peiri  apostoli, 

piissimc   gloi-.osissimciiae  Rcgum,   quandoquidem  no.mam   venisse,   ei   ab  eo  praeih*candi  Evaiigclii 

rivirmm  plusqiie  quam  «  civilium  bellorum  raaximis  S'"-'^'^  "  '"  parles  Galliarum  dircclum  fuisse,  ct  Pa- 

assidiiisiineperliirbaiionibus^insuper^^eiiam  pagana-  i^isii^^^maiiyiii^^gloriacoronaiumfuisse  cum  heaiis- 

ium  "  liOiilium  barbaricis  iiicarsibiis,  cLristianorum  siinis stiis consoriibus,  Ilusiico  scilicet aiqiic  "  Eleu- 

1  eguwiii    p:;€:sim   iiivadenlibus  allisi  ,    non    lamen  llierio.  Ilaec  igilur  noslra  qualisciinqtic  sil  «'  trans- 

vpgalis    aniini   siabiliiate  dojeoii ,   (',uasi  qiioddam  l-^Jlio  non  qtiidera  prolixae  indiget,  ut  arbilror,  apo- 

iinmobiii;  saxum,  Ncpltinirimite  naturaliler  defixum,  logiae  *■*,  cum  omnibns  ejus  aemnlis,  (|nic:iiique  cl 

<iispiss!i«os   validissimosque  conilarum  '  lumultus  qualescunque  sinl,  facilliraa  una  responsione  possi- 

siabiii  diiiaque  fronie  repcUens  ,   lolo  vestrac  "  nms  "  occurrere,  veslrae  videlicci  celsiiudini  ticqtie 

iiioniisiRinUu,  loiaque  cordis  devoiione  sanclarum  poiuisse  neqne  debnisse  non  oliedire.  Si  qiiis  atiiein 

Scripimariim    secreia,    ducenle   Doo  el   ralionis  i»imis  tardaeaul  nimis  inusilaUie  redargueiit  eloou- 

li.imiiic,  invcstigatis,  invesiigantesque  diligitis,   et  lionis,  ailendat,  non  me  *' lanlum,  sed  else  =■*  ipsmn 

i!on  aoium  lalialis  **  eloquii  nmimos  sanclissimos-  nihil  "  posse  plus  accipere,  quam  quod  ipsedisiri- 
quc  airclores  perqiiirilis,  verum  ctiamin  aiigmen- ^ 'w'',  qui  dividil  siugiilis  propria,   proul  vuli.   Sin 

i:im  aediricationiscaibolicae  fulei  novis  •*  edilionibus  vero  obscuram  minusque  aperlam  ptaedictae  inl.-r- 

iii  laudem    clirisiiani  dogioaiis   'EV/jjvaf  '•  Patres  preiaiioiiis  seriem  judicavefii,  videai,  me  inierprc- 

Kddivlicisiis  "  consuIere^Hinc  esl,  qiiod  et  ingenioli  lem  httjus  operis  ^'  esse  *»,  non  exposilorem.  Ibi 

jioslri  parvilalem  non  dcdignati  eslis  impellere,  nec  vajile  perlinicsco ,  ne  forte  culpam  infidi  **  interprc- 

iios  vclul  otiosos  inerliaeque  somno  sopilos  perpessi  lis  incurram.  Al  si  aiit  »»  siiperllua  quaed:im  snper- 

cslis  dormire,  ne,  dum  hesperiis  "sidummodo  apici-  adjecla  esse,  aul  de  inlegritale  graecae  conslriiciio- 

biiS'*  sludiam  impendimus,  ad  purissinios  copiosis-  nis  quaedam  deesse  arbitraliis  fuerit,  rccurrat  aij 

simosqueGraiiunlatices  recurrere,  haustumque  inde  codicem  gracctim,  unde  cgo  inlCi-prelatus  sum  ;  ibi 

sumere  non  valeremus.  Jussionibusitaque  veslris  ne-  foriassis  inveniel,  itane  esl  *' necne.  Hoc  tamen  " 

quevoieiilesneqnevaienlesobsislere.rudesadmodum  mibi  idoneum  forc  arbilraliis  sum,  omissis  aiiortim 

lironosadhucheliadicorumsludiorum  '',  fiUemur.—  coisjcciuris  illius  ^'^  soiiusarbilrio  succumbere,  cui  '• 

qui(!  enim  piideal  nos  fateri  vestrae  sereniludini? —  oporlet  me  obtemperaie.  Sao.clus  crgo  Dionysitis, 

itliravires  nosiras,  ipso  tamcinduce,  quiest  luxmen-  ul   praediximus  ^^,  Areopagita,  ex   vico   videliccl- 

linnictiIluminaia})Scondila  lenebraruin,  libros  qiiat-  Martis  denominatns —  .\res  *'  iiamque  a  Giv.eris 

inorsanciipalrisDionysiiAreopagitac,  episcopiAilie- r.  belhim  vocatur  —  primis  JuYenlntis  siiae  iloribus 

itarnrn,quossciipsiladTimotbcnm,cpiscopiiii)  Kplie-  tioademiae  sliidiis  erudiins,  deinde  diviiio  aiqtie  in- 

siorimi,  ct  decem  episiolas  cjusdem  de  Graeoo  in  cffabili  miracnlosolaris  oolipseos,  qnae  f:icla  esloon- 

Laiiiium   Iraiistulimus,  opus  valde,  ul  opiiiamur,  fi\o  Domino  iioslro  Jesu  Chrisio    *  crucis  natibu- 

VARIAE  LECTIONES. 

»E  vldeanlur.  *  F  purgate.  »  (livlni  om.  F.  *  Usserius  mulati;?  pW.ci.  »  Mc  "bCDll ;  EFG 
iitnmro  vos;  Csser.  niunero  von.  *  pro  plusque  quam  F  ptusquam.  '  Usscr.  el  iitsiipo.r.  •  II  puiinuorinn. 
0  K  "lossa  i.  e.  nndarum.  '"  Sic  EF  el  llsser. ;  veslrne  om.  BCDil.  "  F  laimris  c.  glossa  /.  e.  lalui:.  "  E 
7invix  mcdernis  edilionibtis,  F  et  Usser.  noris  iiiijrf^misc/,'<e  ediiionilius.  "  Sic  rosiiini ;  Br.DElI  ellina\ 
BCDH  0.  glossa /.  t'.  fjruccos;  fG  ellinos  c.  i,'!ossa  i.  e.  (iraccos;  IJsser.  iletlados  ^•Mra.  '*  F  nddidislis, 
E  el  Ussei'.  pio  iiffeclu  addidislis.  '»  F  glossa  i.  e.  Iniinis.  '*  E  gIoss:x  t.  e.  lilteris.  "  F  ell.idica.ttir. 
Qiimnusiiirvm.  ^'^l''  lencbrosum.  *»  Ussor. /;«i(n.s//»e.  "  1'sser.  onjns  ci  Lncas.  *' II  f/.  -^  qucquc  uon — 
f^/)tpor?,s  om.  F.  ''^  gratia  om.  F.  *♦  P(/iJAiJ  om.  E  ct  IJsser.  *^  EF  cl  L'ssor.  inarlyrum.  **  CDII  «•/. 
"  sii  om.  E  el  Ussor.  *'*  F  glossa  j.  «.  fiCHS«/i(iH/.v  "*  (^DH  ;/0ss»i7;j«$.  *^  II  menon.  **  «t>  oin.  E.  *'  E 
nif.  *'  Usser.  hujus  operis  inlerprcton.  ^*  EF  cs-.si?  Intjus  operis.  ^''  EF  fidi  iii!»>rprelis.  Usser.  /idci 
inierprciis.  ^' uh/ om.  E.  "E  oi  Usscr.  rsse.  "  DCDE  tan  nm.  "'  EF  et  IJsser.  niiitf.s;  F  o.  gliis.sa 
libri.  **  F  c.  glossa  Idno.  *>•  itl  praediximus  oiii.  F.  ''  lU.DIl  aris.  *'  F  Domino  nosiro  Jesu  C!ir:sti) 
eon/txo 

l 


1 


I 


5033  VERSIO  OPEULM  S.  DIOKYSU.  —  PliAEI- ATIO.  *<iS4 

lo  ',  tuitmiotiis  —  i|)ac  siqiiulein,  ul  m  quadain  A  s^riplio  de  Etclesiaslica  leiaicliia,  hiimaiiac  iiuiu» 
bnaruiii  opisiolaiuiii  «  coimneiiioral ,  duiu  essel  rae,  Salvaloris  noslri  saiiguiiie  redciiiplac,  uniia'eu» 
jiixia  lliiiopoliin  cuiii  Polycarpoepiscopo  ccicrisquc,  deuunliat,  ad  siiniiiuidinein  videlicel  caeluslis  sa- 
i\u\  luiic  aJcraiil,  divina  procuraule  providenlia  lui-  cerdolii,  quanlum  possibile  esl  inorlalibus,  ad  hoc  '• 
rabilciii  iii  nioduin  conspexeral  lunau»  soli  subeuu-'  ordinalam.  Cujus  summus  ponlifex  esl  ipsc  ",  qui 
leui,  ac  pcr  lioc  '  soiein  delccisse —  moxquc  san-  eamsibi  per  graliam  suam  coaplavil,  quieiianiioiius 
ciissinnim  viium,  aposloloniin  discipuium  *,  lcro-  Ierarchiae,caelesliuniqnidem  et  lerreslrium,  piiiici- 
ihcuiii  •  videlicei  episcop;iin  ,  secuius  ,  cujus  in  pium  est  et  metlium  el  finis,  ad  qiiein  omnia  rcfe- 
lerlio  hiijus  operis  libro  memoriam  facit,  euiidem-  ruiilar.  Haec  ilaqiie  noslra  lerarchia  insUr  caelcalis 
qiie  magislniin  suum  venerabileni  nominal,  celeris-  iriparlilaosl,  in  lies  scilicellerarchias.  Quarum  pr- 
qiie  lunc  lciiiporis  coepiscopis  posl  aposlolos  hi  ma  icmporali  quidem  oidine ,  nllima  veio  Uignilaie 
1.  ihfologia  pi-aeferie  non  dubilai,  cum  <iuomuil.isqiie*  legale  cst  °"  sacenloliuiii ,  quod  in  variis  valdeque 
aliissaiiciis  in  uiium  convenieiitibusChristmu  posl  obscuris  symbolis  per  legislalorem  Mojsea  *'  plane 
rcburrcclionom  corporaliier  est  conlcmpIaUis  «,  carnali  adliuc  populo ,  lileraeque,  non  spiriiwi 
a.loraiitqiie  ^  ibi,  ul  ipsc  ait,  Jacobus,  fraier  Domi-  servicnli  distribuium  est.  Cujus  maximus  characier 
iii,  ei  Peirus,  veriex  apostolorum  —  lulibus  ac  taiitis  B  erat  tabornaculum  illud  in  Arabico  monte  liguraie 
admonitus,  diviiiarumque  *  Scriplurarum  mysieriis      monslralum.  Secunda  vero ,  quae  et  media,  sacer- 


illumiuaius,  scripsii  hos  Ubios,  hortanle  ac  postu- 
I;u»ie  sanclo  Timotheo,  aliisque  »,  quorum  nomina 
iii  proccssu  biijus  operis  saepissime  dcclarat,  do- 
cirinamquc  brevitcr  insinuat.  Sed  praescntis  operis 
iiiientionem  breviter  intimare  necessarium  duxi- 
mus,  quo  facilius  lcctor  siudiosus  ingrcdiatur.  Pri- 
inus  itaque  liber,  qui  inscribitur  ^**  de  caelesli 
lcraichia,  quod  nos,  non  verbum,  sed  sensum  ex- 
primeiites,  possumus  laiiiie  dicere  de  caelesli  ponii- 
ficatu,  seu  de  summo  "  sacerdoiio,  noven)  caele- 
sliiiin  virtulum  disposiliones  enumerat ,  ordinat, 
scgrogiu,  conjungil ,  earumque  sanctis  iheologis  '* 
diviiiiuis  maitif«.'staias  syinbolicas,  hoc  est  signiflca- 


d«iium,  quod  nunc  est ,  Ecclesiam  dico  Novi  Tesia- 
menli ,  sub  gratia  quidem  conslilulam ,  parlim  sym- 
bolis  visibilium  sacramenlorum  dispositam  ,  pariini/ 
vero  verilatis  conlemplalione  perfectam.  Et  est  fiiiis- 
praeleriiae  priiuac,  initium  vero  futurae  lerarchiac, 
quae  esi  lcrtia,  nunc  "  ex  parie  inchoala  in  pri^r 
miliis  contemplalionis,  perficJenda  vero  posl  glo- 
riam  futurae  resurreciionis,  quar.do  visibilium  sa* 
cramentorum  velaminibus  subiaiis  ipsam  verilalcii» 
perspicua  clariiate  coniemplabimur.  Ideoque  prae- 
seiis  ecclesiaslica  lerarchia,  ut  diximus,  media  est 
inter  legalem  pracierilam  et  caeK;slcm  fului-aiu, 
quoniam  non   solum   aeieinarum  reruin   syiiihol.^ 


"  iiitclM^iMiliain  i;t- 


tivasvol  iiiyslicasimaginationes"  luculenlcrexponit.  C  peragit  ei  visibililer  considcrat,  ui  legalis  prae! 

OrJinat  quidem  uj  siiperiorcs  el  mcilias  et  uliimas,      liin  ,»sed  ci  spirilualtMU  eorum 

segrogal   vcro  in  ternas  ^'*  ter  lerarchias,  coniungil 

primas  ullimis  et  ultimas  primis  per  mcdias,  mira- 

biii  extremilatum  ct  medietalum  ralione  coadunans. 

DissiiniHum  quoque  formarum  descripiiones  in  pro- 

pheticis  visionibus  plus  quam  simiUum   caelesles 

subsiantias  expressiu*  insinuari  '*  confirmai,  iiul- 

lamque  visibilium   seu  invisibilium  nalnrarum  ab 

initio   inteltcctiialis  crealurae  usque  ad  extrcmum 

terronHnique  vermiculum  nominari,  ex  qiia  divina 

ilicologi.i  qiiaiidam  similitndinem  ad   significandam 

oinnitim  rerum  '*  causain,  Dcum  videlicet,  non  in- 

Iroduca! ,  et  eetera  ".  Secsindus  vcro,  cui  esl  in- 


vesligare  invcnireque  non  cossat  *"",  iii  caoleslis  f.i- 
lura,  et  ceiera.  Terlius  dehinc  couliiiel  divinarum 
nominalionum  virUiies,  ideoijue  de  divinis  Nomi- 
nibus  vociiatur.  In  eo  -'  sccrelissima  sublilissiniaqno 
reseranlur  mysicria  de  uniiaie  el  irinilale  divir.ae 
cssentiae,  hoc  csl,  qnae  nomiiia  *'  discrclam,  qnne 
unilam  insiin;enl  *' Deilaiem,  quac  per  se  incar- 
nalo  "  Filio  convcniant  ",  quae  sit  uniiis  soliiis. 
omnium  causae  in  primordiales  causas  prima  pro- 
cessio,  ac  per,oas  iterum  a  sumino  usqiie  deorstnr. 
mulliplex  iheophonia,  in  genera  q;iidem,  in  specics 
numerosqiie  ^*  visibilium  et  hivisibiliUHi  nalijrarnni. 


VAUIAE  LECTIONES. 

*  CDII  pntibulo  crucis.  *  EF  epktolantm  snariim-  '  hoc  oin.  E.  *  If  dhcipidorunt.  '  E  iey^- 
ihecnm.  *  FH  niulds.  '  B  glossa  re/  quippe.  •  hCDW  sanctarumque.  ®  Male  E  atiosqui;.  ^^  F  imcyi- 
batur.  "  E  et  Usser.  seu  rie  cuelesti  summo  sacordolio.  '*  F  tlieologiis.  ^^  E  cilisser.  sigmfnii' 
tivus  iinagiuuliones  mijsticas  {vet  oiX\.).  ""  BC  vero  jjjfcniwsler.  '"  EF  iurJnnure,  IJsscr.  insunuaic.  '*  £• 
rernm  cniuium.  '^  Qiiac  jam  usque  ad  vorsire  Lumine  sidL'reo  el.c.  Itigunlnr,  in  codice  F  destint.  **  K 
ct  Isser.  «rf/iHC.  >'  Usscr.  ipseest.*'^  E  et  Usser.  sU.  »'  Sic  BCDEFGH  ;  Usser.  Hoijsen.  "  Usscr.  jam. 
"  eorum  om.  E  el  Usser.  *'*  non  cessni  oin.  E.  *«  Usser  quia  in  eo.  **  E  nomiue.  *^  E  el  Usscr  nni.- 
nueni.    '^EetUsser,  iuliumanaio.     *"  E  ei  Usscr.  convemuul.    ^  }^  numeros. 


'-  Ad  vocem  conlemplatus  D  haec  animadvertit : 
?loverishic  translalorem  non  beue  sensisse  A71  eo,  quod 
bcr.tum  Uiontjsium  Chrislum  post  reiurrecliouctn  cor- 
poraliier  contemplalum  asiruit,  ex  verhis  scilicet 
ilisius  sancti  Diontjsii,  qui  scribeus  ila  loqnitur  : 
'  Qududo  el  noSf  iit  nesiimalur,  el  tu,  et  mutli  san- 


KOTAE. 

dorian  nostrorutn  frulruin  in  visiouetn  viine  inchoaniis 
el  Deutn  trcipientis  corporis  convenimus,  uderal  ou- 
lem  et  Dei  frater  Jacobus,  »  elC  Non  corpus  Chrisii, 
scd  beulae  ^ariaevtilt  audor  inlcliigi,  ad  cujus  ob- 
itum  apostoli  et  ipse  Dionijsius  et  alii  saucli  frutre 
convenerunl 


/ 


«035 


iO\NNIS 


Ijbi  piipiTnaiiiraii  conlcniplalione  doccrepovspicilU!*,  \ 
jiiniiiia  csse  ci  appropiiiqiiare  Deo  ea,  qiia«  noii 
*tii/l,  qiiain  (jnae  '  suiil ,  iion  lanien  priviilionc 
siil)S'anliae,  scil  supercxcellen:ia  naiiirac  ;  quitl  di- 
siel  *  inicr  caiisas;  el  cansaiivas  r.ialuni  nHiil  esse, 
reqi.je  i:i  rernin  r.auira  snbsistere ,  ncque  subsl.m- 
liac  netiiic  virimi  iieipie  oporalioiii  nocerc ;  ca  qMO- 
qiie,  (iiiac  per  privaiioiiein  de  Dco  dicunlnr,  per 
c\ce!lenliam  iii  ipso  inlelligenda  csse.  Quarlus  de 
injstica  iheolcgin  ,  qci ,  qtiantum  celcris  csl  coar- 


SCOTI  <036 

lior  *  in  scrmoMildis,  (anluni  largior  in  sensibus» 
L'i;n'e  et  iii  duas  niaxiinas  logicae  discipliiiac  divi- 
ditur  partes  ,  calapliaiicain  phwie  ci  apophaticani, 
id  esl,  in  csse  et  siom  c&se.  Uli  analyticae  arlis  re- 
g:iti>  iiliiiir,  ct  nos  praeelarissimc  commonct,  pcF 
privaiioneio  omniiim,  quae  dici  seu  intetligi  pos- 
suiit,  oporiere  ad  verilatem,  quae  est  caus.-)  ooi- 
iiiuni,  qiiae  ab  ea  et  pcr  eam  et  in  ca  ct  ad  earn 
creata  suul  *,  per  exceHeoliam  es^nliac  recurrere. 


immiJM  IJBRI  SANCTI  BJOyYSII  AREOPAGITAE  \ 
QLOS  JOANXES  IERlGE?iA' 
TRAHSTCUT  DE  GRAECO  JX  LATIXUIil  , 
JUBENTE  AC  POSTDLANTE  REGE  '  CARQLO  LUDOYICI  IMPERATORIS  FILIO. 

SANCT!  BIONYSII  AREOPAGITAE 

LIBER  PRIMUS 

DE  GAELESTI  lERARCHIA 

INClPUJiST  CAPITULA  LlBRl  PRIMl  ». 


1.  0»i"5'i3'"  ofnuis  divina  inaminatio  secnndum  bonilatein  q 
Vino  iii  {iraevisa  *  proveuiefis  Taaaet  sjmpla ,  ei  uon 
lioc  soliiin,  sed  et '"  «Riticat  illuininala. 

H.  Ouoiiiain  puldire  diviiia  et  caclastia  etiam  "  perdissi- 
rrrilia  svrnljola  «lanitie-laulur.  , 

li,  Ouil  8cv  '*  Icrarcliia,  cl  quae  per  lerarchlam  inteili- 
gisniia. 

IV.  Quid  sjj;m(icel  "  cngelon™  cognooiiaatk). 

V.  Qiiare  omaes  eaeJeslos  esseraiae  cooununller  ar.geli 
dicaiimr  ''^. 

VI.  Ouae  priina  c.iel' stiura  essenliaiuiti  dispesitio,  quae 
m-jdia,  <tuae  eillma 

YI!.  D.;  Ser^phim  et  Clierubiia  et  Thronis  et  de  priroa 
eoruio  /erarctiia. 

\'.U.  Oe  iiominntioniiMis  ei  Viiiulibus  et  Poieslaiibus  «l 
de  tnedia  eiifum  '^  ierarcbia. 

IV.  De  Prinripihus  el  Arch;ingolis  et  Angelis  el  de  uUima 
m'um  lcraichia. 


X.  Repelilio  el  congregalio  angeiicae  orJinatioois 

XI.  Quare  oinnes  caeiestes  esseatiae  conamuBiier  Yirtuiet 
oaelesies  soceiuur  '*. 

Xil.  Qiiare  secun^um  homiaes  sunami  sacerdoles  angeii 
voceolur  ". 

Xlil.  Qtiare  a  Seraphim  dicalur  '*  purgatus  fuisse  propliota 

Es8i;iS. 
\IV.  Qiiid  signiGcet  **  lriiditu!>  aogeiicus  DUinerus. 

iV.  Quae  formaiivae  aigelicanim  virluf.un  iinngiue» , 
q!r.diii;ueum,'(unelnini;nia  ciligies.qni  oculi,tju.ie  iijrcs, 
quaeaures,quaPO  a*",  (]ui8  lucius.quae  palpel»rae,qu«e 
«iiporcili.i,  quis  auUitii::,  qui  deuies,  (|ui  bmneri.  (|«ue 
bracliia  cl  niarnis.  (jik);!  coi",  quae  peclora,  quae  dors-i, 
r.ui  pedus  -*,  (|uae  alae.fjuae  iiiidttas,  quis  aiiiiclus,  (|uis 
iuii:ius  sniicliis,  ({iii.s  siicerdoialis,  quae  zonae  ,  quae 
virgae,  (inae  arin?,  i^uae  secure'^,  qui  ^eonietrl.  t  fuues, 
qui  (eiili,  (lua*  uul)cs,  (luid  aes,  quid  **  pleciruin,  qui 
coicres  diversorum  laf>i(ium,  qua«  ieonis  loriTia,  quae 
aqiiilaf!  s.necie)!,  qui  ei;ui,  quae  diirerenliae  equluorom 
c<»loruin,  qune  Hu  i.inii ,  (|ui  currus,  quae  rotae,  quod 
diclum  g;iutUum  aiigelonilu  '^. 


VARIAE  LECTIONES. 

*  H  q-a.-.::i  c«,  qnae  sunt.  '  E  et  Usser.  distat.  «  Sic  FIl ;  B  quaiiluin  co<ir:ior  ex/  ceteris  ;  E  </«fl;j- 
tttm  coartu-.r  tit  celeris  ;  Usser.  q.  c.  sit  celeris.  *  Usscr.  el  ad  ea;ii  et  propter  eain  crcala  suiit.  »  K  li- 
lcris  luiiiialis  In  hoc  rohmine  continenlur  litiri  $aneli  Dioiujsii  Areopafjilae.  «  Sic  KCDH ;  K  Eriufiena ; 
itein  coil.  Florenlinus  Eringena.  Codicibus  FG  locus  iile  desidcratur.  "<  C  et  ille  codex  FloreniriiHS  posiu- 
l.-jiite.  Dainino  otoriosiasitno  Rege  cel.  «  E  Haec  sunt  in  lioc  de  lerarcUia  caeleHi  lotum  cnpitula  xv. 
•  E  provisn.  '*  et  om.  FH.  ^»  F  ct.  '"  £F  esi.  '3  kF  signipcal  »^  EF  dicuntur.  «*  CEIl  coruni. 
•«  EF  vocantnr.  "  EF  Kocaniur.  »  EF  dlcitur.  >»  E  sidnificai.  *•  V  quue  ora ,  quae  aures.  »'  G 
qui  pedes  ,  quae  dorsu.     '"'  B  quod. 


>OTAE. 


a  E  CiMimecat  iioc  ortlinc  :  Qtme  formativae  an- 
fjclicarum  virtntum  iinngines.  Qnid  'gncum  .  fjui  ocuti, 
ijuae  aure^,  quis  taclus ,  quae  supercilia  ,  qui  dentes, 
quae  bracliia  tel  manus,  qiiae  pectora ,  qui  pattcs , 
(/■<a(t  nuditas  ,  quit  lucidus  aniictus,  quac  zonae. 
'!<iMe  urma  ,  qui  geomctrici  funes,  qiiae  nubes  .  quod 
electtum  j  quae  teonit  forma  ,  qitae  kumana  fffifjlei , 


quae  nnr^s  ,  nuae  ora,  qtiae  palpebrae,  (fvis  auditus, 
qui  liuincri ,  qiiod  cqr,  qnac  dorsa,  qiiac  atae.  quis 
cr?iic(K.'!,  qttis  sacerdoiaiis ,  quae  tirgae ,  quae  tecu- 
TAs  ,  ^iti  venli ,  quoil  aes,  qui  cotores  diversorum  /«- 
pidvm  ,  quue  aquitat  i;:ecics ,  qin  cqui,  quae  di/fercU' 
l'ae  equinorum  c(»tontm .  qwte  ffumina  .  tfui  currus, 
(lUtt^.  rotai' .  qand  dictvtn  gnudiu"!  urqfloritm. 


I 


1057  VERSIO  OPEnUM  S.    DIONVijlI 

HUEn   SANCri    l  IONVSII    AnEOPAGITAE,  EflSOOPI  A 
AlllfJN  MH;M  ,      A!>     TBMOTUELM,     KIMSCOPLM 


EPH£6]0i\UM 


itpi(jvamina  m  beatum  Dionijaium  de  cuelesti 
.  Itrurchia. 


V 


Aiigeticae  sapjeniine  (uUjorei  mulfos  prejecisli  ho- 
mihibut,  muuifeslasii  videre  animo  composilani  pul- 
(hrnndinem. 

t^oniprosljyloro  TiMOTJiKO  I)io.nv8)US  pre:>l>)ler 
de  caelesli  loraichia*- 

tiDiiitc  siUorio  Diony.slns  aiixit  Allieias 

Arertjiagiles ,  inagiiincusqiie  «to^-c-;  . 
rniiio  couuiioliis  Phoeho  '  siitieunio  selciia  *, 

Tcniporc ,  quo  vxoMpy  '  lixiis  fial  Doinijius. 
Mox  ei '  couversus,  inira  suiiicfacius  etlipbi  ', 

Cotisequitiir  gaudcns  Jeiolhea  diicein. 
Qiii  iiiox  edocliis,  pracclarus  iiainquc  luagistcr, 

Faciiiualis  '  cxceisi  fonie  renaius  erat. 


B 


-  CAELESTIS  ILRARCHIA..  iOr,3 

Ncc  niora  ;  pcrfulgens  »  caclesliii  luce  -ophiae  ** 

*A-fli5a  "  cikMniil ,  <le  qniLus  orlus  ct  cm  **. 
NanKjuy  feiuiii  I'auluiii,  «jiii  Chribtuiu  spaisit  **  In 

[  01  L'ciu , 

Ipsi  fcliccs  iuiposiiisse  luaiius. 
Asl  '^  iiiox  pcriecius ,  ilocioris  syminaiJnis  '*    iii- 

[  .«ilaijs  ** 

Uoxil  Ksxoo-ioa;  '"  porvigil  «p;^i?|itJ;  " 
Alia  d.;hi:;o  voiilaiis  raulaiti  suiicr  "  ablra  sociilui»,. 

Kicjiyici  caoli  lorlia  rcjjna  viiiel. 
Suspicii  **  ac  "  Soriipliiui  piinios,  saiiciusijue  CUe- 

[  ruliiin  , 

-Aclhcriu.siiuc  Tiiiono>,  <;uo  H.'(iel  ipse  DciiS. 
l'osl  lio:^  Vtiiuie»,  Uoiiiiiiaius,"  alfl!ie  1'olcnt;.*»'*  • 

Agiuiiiihus  sucris  eiii(.ct  or(^o  scqucns. 

iHlciiliJMis  "*  unMtiis  *'  lerlia  T«:;t;  •'  iiieil. 
Hos  igilur  ininx-ros,  (i;riiO  ter  liuiitc  srplOi  » 
pracJicti  Palris  iKV.-ilica  uici.a  (iuctiul. 


IIIPIT  KBER  m  mimv  filERlBCHIA. 


CAPITLXLAI  PRIMIM. 

Qmmodo  Gmnis  dimiQ  iltuminatio  *ecnuilu:n  bonUa-' 
Um  rarie  in  praevisa  procenicns  manet  slmpla ,  el 
non  lioc  solitm  sed  ei  unificat  ilUwiinaia. 

Omne  datim  opiimmnf  et  omne  donum  perfecium, 
desnrsum  esi,  descendens  a  Paire  luminum^.  Scd  ,ei 
nmuis  Paire  moto  inanifi?slatioiiis  iumiuum  proces- 
»10,  in  nos  optiroe  ac  largc  proveiiiens ,  itenim  «t 
uuifioa  virius  restiluens  uos  replot  el  convcrlit  aJ 
coiigrcgauiis  Patris  uuitaiein  et  deificam  simplicita- 
icin.  Eicniin  ex  ipso  omnia,  et  iii  ipsum  >>  ^^,  ut  divi- 
uuni  aii  Verbum.  Ergo  "  Jesum  invocantes  Paternum 
luinen,  quod  csl  quoJ  verum  csl '',  quod  iUuminat 
oinncui  hominem  venicniem  in  munduin  **  ^ ,  per 
quem  »d  priiicipale  lunicn,  Pairem,  accessuin  habut- 


C  sumus,  considerabimus,  etprincipalem-et  superpriu» 
cipaletu  dtviui  palris  claritalem  ,  quae  aiigduruui 
nohis  in  tiguraiis  synibolis  niauircstat  bcalissim&s 
ierarchias  ",  i!Ui5i:iteri:ilii>us  ct  non  ircnientibus  nicit- 
lis  oculis  recipienies*°,  iicruui  ex  ipsa  in  siinplum 
suuin  rcsiiiuimur  *^  radtutu.  Etenim  ne((ue  ipsu 
usquaiu  unquani  propiia  siugulari  unitale  dcscrilur; 
ad  anagogicam  vero  ei  untlicam  eorum,  quae  pro- 
visa  sitnt ,  coiileniperantiaiii  cptime  ct  pulchre 
muUipIicatur  et  provenii,  inanelque^'inira  se  muiiite, 
in  iucommiit^ibiii  simiiiludiite  uniformilcr  iixus ,  ci 
in  se,  quantuui  fas  csl,  respicienics  proporliunaliter 
eis '*  extendit  cl  uniOcat  secundum  siuiplicem  sui 
uniiatem.  Eienim  nequc  possibile  esl»  aliter  lucer» 
iiobis**  divinumradium,  nisi  varietatcsacrorumvcla- 


mus^"in  sacratissimoriimeloquiorura  Patretradiias  D  rainum  anagogice  circumvclatuui,  et  his,  quae  secun- 
ilhiminaiioncs,  quanlum  posslbile  "*,  rcspicicmus,  et  dum  nos  sunl,  providenfu»  paterna  connatnraliier  et 
ab  ip.sissymlM)licc'*nobisel  anagogice'*manifostalas  propric  praeparatmn.  Propler  qnod  «t  sanctissimam 
caoiesliumaniutorum  U;rarchias,quanlumpoieniales      nostram  lerarclMam  lcleiarchis  **  sacrorumpositio^* 

VAIUAK  LECTIONES, 

'  E  opiscopunt  de  caeUsii  lerqrcfna.  *  Fg''»sfa  j.  e.  sapieiis.  '  V  i.  r.  suli ;  i'8.si'r.  Phoebum  ;  15  phebo, 
*  F  ^loss.i  i  e.  luu:i.  Angelo  M;«i.  ffAvjvvjv.  **  l''  glossa  t.  e.  cruce;  CGDil  stayro  ;  E  laiiro.  '  Sic  {SCDrjJII ; 
E,  Lsscr.,  et  Aiigclo  U'\  ut.  '  F  glossa  i.  e.  defeclns  soHs.  *  E  glos.-a  l.  o.  Siirhus  sancli.  '  Sic  codii., 
F  pracfultjivis.  '*  F  giossis  i.  e.  sapienliae.  "  Conj.,  BDH  Atticas ,  C  Aliichas,  EFG  AilUlas  (F  c.  glossii 
i.  e.  Aihempuses  )  ;  l  sser.  Atlilas.  '«  Sic  I5CD11 ;  E  el  Ij^ser,.jftrliis  caV*.'  ;  F  oilus  erat.  "  F  spurfjii. 
"  F  /If.     *«  F  gldssa  i.  e.  coadjulor.    "  Aiigclo  Mai.  ipse.     "  codd.  cecropiUas.     '*  codd.  archicrcus ,  CDsi 


po.ss 
fifjmlicativi'.    ^'*  BU  i.  e.  conhinjdalive.     ^  bU  i.  t.snmma  sacerdolia.     ^^.krespirifntes ;  A  recepturi 
A  ;  Bll  rcniiiuetiius;    E  ra>t;:i;imiis  ,     '^  A  ci  manei.    "?*  A  &e  eis,      "^  BE  uobis  lucer 
*'  A  dispasliio. 


»'  Sie 
■'  A  perfeclissiiHa. 


^OTAE. 


«  Jiiioh.  1. 
''  Uom.  Xi. 


c  Jo.tn.  l. 
<!  Ei)lios,  V. 


^05d  iOAKNlSSCOTI  iOiO 

eaeles»iiim  lerarcl.iarum  super.mm.lana  imitationc  A  ci  rolas qnasdamigueas  siiper  caelim)  iniaginemiw, 
d.gnam  judicans,  el  dictas  immaie.  iales  Icrarcliias  el  ihronos  maicriales  DiviniUiii  ad  recubilum  ne- 
maler.alibus  figuns  et  formalibus  composiiionibus  cessarios.  et  equos  quosdam  muiticoloies,  el  armi. 
varificans  Iradidil,  ul  proporiioaaliler  nobis  ipsis  feros  archistratcgos,  el  quaecuuque  alia  cxeloquiii 
a  sacratissimis  formaiionibus  iir  sui.plas  et  non.  flg.;-  uobis  sacre  el  formabiliter  «  iu  varielate  manifesta^ 
ratas  aGcendamus  allitudines  cl  similiia.iines,  quo-      livornra  symboloriim  Iradila  sunt  ".  Elcr.iiu  vul.Ic 


niam  neque  i>ossibileest  ♦  noslro  ai.inio,  ad  imm.iieria 
iem»  ;ilam  ascendere  caelesiium  lerarcbiarum  ei '  imi- 
laiionemeicontemplationem,  nisi  ea,quae  sccuiidiim 
il>Mun  est,  matcriali  manuJuctione  utatur,  visibiles 
quidem  formas  iuvjsibilis  pulcliritudinis  ima^inaiio- 
•ics  arbilrans,  ei  «^  sensibiles  suaviiates  figuras  invi- 
•sibilis  distributionis,  et  immalerialis  luculeniiae 
imagincm  maierialia  lumitia,  el  secundum  iniellc- 
ctum  contemplaiivae  plcnitudinis  pervias  *  sacras 


ariificialilertheologia  factitiis  sacris»'  formalionibus 
iii  non  figuratis  inleilcclibus  usaest,  nostrum,  ut 
dictum  est,  animum  revelans,  et  ipsi  propria  el 
connalurali  rediictione  providens ,  el  ad  ipsum 
veforinans  anagogicas  sacras  "  Scripluras/  Si  cui 
aniem  videlur,  sacras  quificm  rccipi  composilioues, 
lanquam  simplicium!  in  seipsis  ignotorumque  nobis 
ei  inconlemplabilium  subsisientium,  incouvenlentes 
vero  aestimat  sanclorum   ituelleciauro  in  eloquiis 


*lisciplinas,  el  adunati  ad  divina,  ei  ordinaii  habiius  B  sacras  descripiiones,  el  omne,  sic  dicere,  durura  boc 
eanim  ,  quae  bic  sunt ,  dispositionum  onlincs;  ei  angelicorum  nominum  tbealrum  :  et  debuissc  ait 
Jesuparticipaiionis  ipsara  divinissiraae  eucharistiae     tbeologos  ad  corpoream  facturam  universaiiier  in 


assumpiionem ,  ei  quaecumiue  alia  caelesiibus  qui 
dem  essentiis  supermundane,  nobis  vero  symbolice 
tradita  sunl.  Propier  hanc  ergo  nosiram  «  conraiio- 
nabilera  tbeosln  misericolsperfcctionispiincipium,el 
caelestes  Jerarchias  nobis  manifestans,  et  commini- 
stram  earum  pcrliciens  nostram  leiarchiam  ,  ad 
virtutem  nQstram  similiiudine  deiformis  suae  '^ 
sanciificalionis ,  scnsibilibus  imaginibus  siipercae- 
iestes  descripsit  iiiiellcclus  in  sacroscriptis  eloquio- 
vum  composilionibus ,  qualenus  »  nos  reducerel  » 
per  sensibiiia  in  inlellectualia,  el  ex  sacre  figuralis" 
symbolis  in  simplas  caclestium  lerarcbiarum  sum- 
mitates.  . 

CAPITULLM  II.       \„>^   -^» 


Qnam  pvj  hre  divina  et  caelesiin  etinm  pcr  dtssimiHa 
symbola  manifeslantur. 


corporalium  venientcs,  propriisea,  et,  quantum  pos- 
sibilc,  cognalis  ei  reformare  '•  et  manifcsiare  figura-» 
lionibus  ex  '»  apud  nos  preliosissimis  et  tramateriali- 
bus  *"  qiioquomodo  et  superemincnlibus  esseiitiis» 
ei**  non  caeleslibus  et  deiformibus  simplicitatibus 
terrenas  et "  novissimas  circumposilss  uiultiformi- 
taies.  Hoc  quidcm  et  nustrum  sublimius  futurum 
essct,  et  supermundanas  manifestationes  non  dcda« 
ceret  in  *'  inconvenienies  dissimilitudlnes  '^.  Hoe 
etiam  in  divinas  illegitime  *'  non  injuriam  faccret 
virliiles,  et  aeque  nostrum  iion  seduceret  aniinum 
in  immundas  se  inscrentcm  composiiiones.  £t  for« 
lassis  cilam  acslimabuntur  supercaelestia  leoninis 
qiiibusdam   et  equinis  mulliludinibus  repleri ,    et 


uiiigiliva  latidum    oralione  ,   et  volaiili  aiigeloruro 
piiiicipatu,  et  animalibus  aliis,  et  maleriis  iguobilio- 
Oporlei  ergo,  ul  aeslimo,  primum  exponere,  quam      ribus  ,   tanquam   ad  inconsequens   el  ignobile   ct 
quidem  esse  specuiaiionem  omnis  lerarchiae  aesii-     passibile  reclusa  describendo  »•  pcr  omnia  defornics 
inamus  '«,  ct  qiiid  ipsius  unaqrjaeque  difinis  profiiil      clare    manifestativorum    eloquiorum   slmiUludines. 


laudaloiibus;  dciiide  caelesles  lerarcbias  laudare 
secundum  ipsarum  in  eloquiis  manifostationem  , 
coiisequenlibusque  his  dicere,  qualibus  divinis  for- 
inaiionlbiis  caelcstes  figuranl  ordines  eloqiiiorum 
saciae  descripiiones,  et  ad  quaiem  oporlct  '*  ascen- 
dere  per  formas  veritatem,  ut  noii  et  nos  eodem 
inodo  liuiltis  imrminde  aeslimemus,  caelestes  et 


Sed  veritatis,  ut  aestimo,  inquisitio  ostendit,  eloquio- 
rum  sacralissimam  sapieniiam  ^  in  animorum  cacle- 
stium  formationibus  ulrumque  valde  providisse,  ita 
ul  neque  in  divinas,  sic  "  forsilan  dicercl  <\\u», 
iiijuriam  faceiet  viriiiles,  neqiie  nos  in  vilespassibi- 
liter  infigcrct  imaginum  bumiiitatcs.  Quia  quidem 
eniin  pulcbre  procuraiae  sunt  informium  formae,  et 


deilornies  aiiimos  muUipedes  es&e  quosdam  ,  et  j^  fignraecarentium  liguris,  iion  unamcausamdicerei**' 
mulicrum  vultuum,  ct  ad  boum  pccudalitaicm  ,  aul  quis  esse  noslram  analogiam,  uon  valeniem  imine- 
ad  *''  leonum  beslialem  iiiiaginaiionem  formatos,  diaie  in  inyisibilcs  extendi  conlemplationes ,  cl 
ct  ad  aquilarum  curvo  rosiro  spociem,  aut  ad  vola-  desideranlem  proprias  et  connaturales  reduciioucs, 
tilium  Iripartiiam  alarcm  conimotionera  effiguralcs,      qnac  possibilcs  *«    nobis  formaiioncs  praeteuduiit 


VARIAE  LECriONES. 

*  A  non  materiahm.      =•  et  om.A.       '*  ei  om.  A.  A  discursat.      •  t^Oitr/rm 

'  A  perducerel.    «'  A  sacris  ftgurdlis.     "  Sic  EH;  A  aeslimemus.     '**  Sic  AE; 

*^  ad  om.  AH.     '*  A  formaliler      "  A  sacris  poeticis.      "  A  saHitas.    »•  A  for- 


'  £  quoniam^  itnpossibile. 
om.  E.  '  A  eartim,  *  K  ut 
A  oporieat.    "  el  om.  H. 

snsre.    "extm.X.    »<*  E  mcterialihus.  *»B«f,c.  '*»  eic\u.  BE.  "./«  om.  A.  **  Sic  AE;  BH  dissuuHltttionea. 
**k  simul  injnste.    ^^  A  dum  describuntur.    "  AE  si  sic  forsitan ;  BH  si  forsiian      '•  A  dieet.    »»  8  pauikileu. 


^OTAE 

Ef.ech   i,  4por  IV;Isaiae\'f;  Pan.  VII;  Za-      V 
Chiir  \ ;  Apo'    Vl :  Fi.».  h.  WVW  :  JobXVI;  Sapleni. 


.  Josuc  V  ,  II  Mac.  111. 

i»  fzecb.  X.WIII,  Job  WWUI 


1041  VERSIO  OrERUM  S.  DIOiNVSII.— CAELKSTIS  lERARCniA.  H)42 

iDrormium  su|)eriiaturjtiuiiuiue  speculatioiiuni.  Scd  A  siiniiiUi(Jities,  noii  acsUino  queaxjuaiu  benc  6-i|ii<nt- 

quia  et  lioc  myslicis  eiot{uii$  cal  dccetitissiinuui.per 

iiicojnprehensibiiia  el  *  diviiia  neiiiginala  occuliare, 

et  iuviani  tnuiiis  poiiere  5acrani  aLdilainque  supcr- 

mundanonnn  inlelleclHuin  vcrilalem.  Est  eniin  non 

oiiiiiis  s^icer  ,  ncquc  oinniuin  »  ul  eloquia  aiunt , 

si^^ientia  «.    Si   auiern   dcforines  iiiuiginuin   descii. 

piioiie  »   causas    aeslimaveril  quis  ddioneslari   ', 

dicens    reroi-ri   sic  tut-pes  fornialiones  dciformibus 

VI  ^  sanctissitnis  disposillonibus,  siinicil   ad  cuin  ' 

diccre,  quoinodo  duplex  est  sanctac  nianifeslalionis 

nioiUis  ,  uiius   quideiu   qiiasi   conscfjiiens ,   propter 

siniilcs  pi-oveiiiciitiuiD  *  sacraruni    iiguraruiu  iina- 

gines,  altcr  vero  propler  dissiuiites  furniaruin  faciu- 

ra.'^,  iii  oiniiiiio  inconsequcns  el  indecorum  furuialus. 


tura  auiliadiceie.  Iii  *'  quideuj  eniin  pieiiosiorjbus  *' 
sacrls  forinatioiiiliiis  "  consequens  csi  ci  '*  scduci 
aurifurnies  quasdam  aeslinianlcs  Csse  **  caelcstcii 
csseniias,  et  quosdatn  viros  fulguicos,  decora  indu- 
los  vesiiuienla,  candide  ei  igncc  innuciteque  respleii- 
dcntcs  ''^,  ct  quibuscunqiie  aliis  siniilibus  iiniigiiiaiis 
forinis  ilicologia  caclcstes  figuiavil  iiiicliectus.  Quod 
quidcm  ne  patcrenlur,  qui  nibii  visibilibus  bonis 
altius  inteiiigtuil,  sancloruia  tbcoiogoruni  rcslituiiva 
sapieuliaei  *'  ad  indecorasdissiinilitudines  inirabil  lcr 
descendil  ,  non  conccdens  nialeiiaic  nosiniin  in 
turpibtisimaginibus  manens  ''requicsccrc*";  piirgans 
vero  sursum  versus  *•  animam  '*,  el  siiggerens  de- 
foi-initalc  composilionuin,  taiiquain  nequc  justo  ticquu 
liaijue  culcudain  superessentialis  ^tti.pyiv,i  ^  bcaii-  B  vero  probante  essc,  nequc  valde  malcrialibiis,  (iiiiu 


tudiucm  inanifcstali\oruni  cluquioruin  niysiicae 
traditioiies  aliquando  quideui  ut  ratioiicm  ei 
intcllectum  cl  cssentiaui  iaud-an(,  divinam  ralionaii- 
tateiii  ^  ct  sapicntiain  ejus  declarantes  ,  et  vere 
exislentein  subsisleniiani ,  et  eorum  ,  qtiae  suni, 
subsistcniiac  causani  veram»  et  qua^i  luinen  cam 
reformant  ',  et  vitam  vocani,  tantis  ininibilibus 
refoimaiionibus  gloriosioiibus  qui*lcm  exislenli- 
bus  '<*,  et  nialerialcs  formaiiones  excellere  quoquo- 
l}iodo  ^^  probutis,  delicieutibus  et  sic  thearchica  ** 


sic  turpibus  similia  secnnduin  veriialem  sunt  supcr-< 
cacleslia  et  divina  spcclacul.t.  Sed  ilaqiic  et  lioc 
intelligcre  oportct,  niiiil  eorum  qiiae  suiil,  cssc  uni- 
versaiiter  boni  participaiione  privatum.  SiiiuiJeni,  iit 
cloquiorum  veriiasait,  omnia  bona  valde  <=.  Esl  crgo 
cx  omnilHis  inielligerc  lonas  speculaliones,  el  invi- 
sibilibiis  et  iniellectuanbus  ex  inateiiis  refonnare  " 
diclas  dissimiles  simililudi ues  :  altero  uiodo  iiilell.^- 
ctualilius  liabenlibus,  quae  sensibilihiis  aliler  di-iii- 
bula  sunl.  Eienim  furor  irratiouabiiibus  quiilem  ex 


ad  veritalem  siinililudine.  Est  enim  ^uper  omnem  passibili  niotu  inest ,  ei  omni  iriaiionabiliialc  ^* 
essailiam^etvilam,  nullo  quidem  "  ipsam  luniine  est  replelus  fuiibuiv.lus  coruiu  motus.  SeJ  iiitellc- 
characlerizanie  ^  omnique  ralione  et  intelleciu  sirai-  cliialibus  altero  modo  oportel  iiasciblle  inlcUigere, 
litudine  ipsiiis  incoinparabiIil«r  dercliclis.  Aliquando  dcclarans,  ul  aestimo,  corum  virilem  ratioriabilita-' 
vero  dissimilibus manirestatiouibus  abipsis  eloquiis  ^  C  lein  et  immitem  '*  quielem  in  divinis  et  immutabili- 
supermundane  laudaiur,  eam  invisibilem,  ci  infi-     bus    fundainenlis.    Eodem    uiodo   concupiscenliani 


uiiara  f  incomprebcnsibilemque  *^  vocaniibus ,  et 
ea  *',  ex  quibus,  non  quid  est,  sed  quid  uou  est, 
significalur.  Hoe  enim,  ut  aestimo,  poienilus  est  in 
ipsa,  quoniam  quidem,  ut  occulta  el  sacerdoiaUs 
traditio  subintroduxit ,  nou  esse  sccunduin  quid 
eorum  quae  sunt,  eam  vere  dlcimus  "  ;  ignoramus 
auiein  supercs.sentialem  ipsius  «t  inTisibilem  et 
ineSabilem  inGiialiiatem.  Si  igilur  depulsiones  *^  in 


quidera  esse  dicimus  iu  irralionabiiibns  im-onsul- 
tam  quandam  et  maierialcm  ex  naturaii  motu  aut 
consuetudine  in  mutabilibtfs  incoutinenier  ingeniiam 
passibiiitatcm,  et  irralioiiabilem'corporalis  voluplatis 
conlinuitalem,  siniui  omne  animai  compellcniis  in 
secundum  sensum  concupiscibile.  Cum  vero  dissi- 
Djile»  simililudines  intetleetuaribus  circuuiponeutcs, 
concvpiscenltam  eis  circumformemus  ^*,  amorem 


divinis  verae,  intentiones  "  vero  mcorapac&ag,  ob-'    divinum  ipsam  inielligere  oporiel  supcr    raiioiicin 

scurit«ti  arcanorutrTmagis  apta  est  peT  disstmiles  et  '^  tiiteileclum  immaterialitaiis ,  el  innexibile  et 

reforuialiones  *'  manifestatio.  Et  nunc  Uaque  noit  non  indigens  desiderium  superesseniiaiiier  eastae  ct 

inrpes  repleut  caelestes  ornatus  eIo(]uiorum  sacrae  in>passibiiis  contemplationts,  et  ^A  iilam  puram  et 

Jescriplioiics  ,  dissiniilibu&  eos  forroarum  facturb  aublimissimara  daritalem,  el  invisibilem  ei  fonnifi- 
niaiiifestantesc  et  per  has  o?*^ndenles  materlaiibiis  D  cam  pulcbiliudineift  aelernae  vcre  el  invisibiiis  so- 

simul  omnibus  supermundaiium  "  excelltinlias.  Quia  cietatis,  et  veluii  "  potentiam  excipit  quidem  in 

vero  et  nostrum  animujn  reducunt  magis  dissimites  sullicienti  et  in  conversibili,  eta  nuHo  affligi  valcnte  *" 

YAJIIAE  LECTIONES. 

*  et  oni.  A. 
(.  e.  dmnitaii$ 

bu$.     **  BH  qtiomodo.      *'  A  divina.      "  A  {utnim  tpsu.      **  A  ei  incompreltetwbllem. 
didicimus.    "  A  ncgatioties.    "  A  affirmaliones.     "  A  (ormaiiones.    "  Bli  superm 

Pkr.  *^  kpredoiiores.  ^^  K  sacras  formaiiones.  ^*  ef  oni  A.  "2sseom..K.  '^  caudidum  el  igueuni  in- 
noene  reioergsnfes.  "  et  om.  A.  **  A  remanens,  "  A  qniescere.  *^  A  ferens.  '*  A  animae.  "  A  ex 
maierialibus  formare.  '^  A  omnis  irrationabililalis.  ^'Aimmanem.  •' A  circujMformamMS.  **  et  om.  A. 
»'  •«/.,»i  «.»   e      **  A  a  HuUo  afiliKitur  virtule. 


'  E  descriptionis.      ^  A  infionestum,      *  A  ac.      '  A  hunc.      *  A  pervenieniittm.     '  B£H 
"  Sic  AE ;  BH  ratienabilem.     *  A  formanl.      **  A  formaliombus  casiioribus  mannui' 

"  .\  ijiifie.      »*  A 
undialium.      ^'  Pi-o  In  A 


veluti  om.  fi. 


*  Maith.  V» ;  l  Cor.  II. 

•  Rom.  XJ;  i  Tjn   VI;  Psai.  CXI. 


NOTAE. 


e  Gen.  I. 


1043 


J0ANNI5  SCOTi 


lOii 


pcr  iiicoiifusuin  el   iiii;oiu:!iiitabi!eiu  ^  iliviiiae  pul-  A  csseniius  cx  iaconveiiieiililus  (iis&iuiilihiis  s:ii;iliiu-. 


cbriurJitiis  luttoiciii,  ol  uiiiversalfin  revocaliQiiem 
in  iil.  qnoii  vcre  esl  iipitelendun».  Sed  el  ipsain 
jrr;vri(>ijabiiii;\ic*m  el  insciisualiiaiein  iii  quidem 
irra  i.!n;iljilii)tis  :ini:i:a!i!.>us  ,  aul  inaniutaiis  ma- 
lerii.i,  tieieoiu.n  niiiunii  el  sensus  proprie  voca- 
RiUi:  iii  auiein  iin!iiuL'riaiij[)us  et  iiiieUeclisalibua 
essciiiiis,  saiicie  el  liecenler  supereniinens*  earuin, 
vl  supernnintlaliinn ,  confuejnur  nosUa  Iransiuuia  el 


(liiii)jtis  r<!foiuiani*S  secuinluni  dielas  causas.  Noti 
cniai  foriassis  aeqne  iiou"  rios  in  qiiaeslioneni  qni- 
(lem  ex  iRdigentia,  in  anagogen  (puKnie»'  per  diligt^ 
leiu  diviiiorum  scrutalionein  VGuiiemus,  uisi  dcfoi- 
uiilas  nos  exlorqtierer  nianifesiaioriite  angcloritni 
icfoiinaiionis'%  noii  sinens  iiosUum  unimuni  rema- 
nereindissimilibus  forniarum  facluris,  sed  luclanieiii 
negare  nfiaieriaics  passibilitales,   el  assuescenlciH 


cor|ioraii  raiioiie  ei  maieiiali  alienalo  iiieoiporalibus  pure  cxleiidi  per  visibilia'  in  supermundauas  aUiiu- 

aiiiiiiis  seiistt'.  Ksi  itaque  non  el*  dissonas  refor-  dines. 

i:ir.re » « aelcslilnis  iormas,  el  ex  vilibus  maicfiae  par-         Tanla  quiilcm  a  nubisdicla  sunl  propier  inalerialc.. 

tibiis,  qiioiiiam  ol  ipsa  ex  vere  botio  subsislenliam  ei  incouvenienlcs  divinorum  eloqaiorum  augelica- 

p  issiilciis,  per  omnem  siii  mattrialem  disposiiionem  rum"  imagioum descripiiones.  Deiiide  aulem  sc^re- 

i<'so:i:iiitias''  (iii;.S!l;tin    iiilelleotiialis   ptilciiritiidinis  gare  "*  oporlel,  quid  ipsam  quidem  esse  lerarchiaia 
l.abei,  el  possibiie  est  por  eas  reduci  ad  immaieiiales  '^  aesiimemus  **,  quidve  ipsa  lerarcUia  prosii"  lerar- 

priiiias  fonuas  di.-similiter,  u!  dictuni  est ,  simiiilu-  chiam  sorlienlibus".  Dux  verosilserraonis  ChrisUis, 

(liiiiimsaocepiis',  eteisdcm*  non  slmiliicr,  compacle  si  quidem  mihi  fas  dicere,  meus,  (otius  lerarchicae 

:iiut'in  ei  pulclire  inie!loclu:dibn8(iueei  sensibilibus  i»anileslaiionis  inspiralio.  Tu  vero,  o  puer,  secun- 

pi<iprieiaiii)usdi(iiiiii;.  iLicc  mjslicos  theciogos  in-  dum  sanclam  nostrae  sacerdolalis  Iradilionis  legis- 


laiionem,  ipsc  sancle  et  decenier  ausciilta  mirabi- 
liier  dictorum,  divinus  in  Deo  el"  in  doclrina  factus, 
el  secrelo  animi ,  quae  sancla  sunl,  circunilt-gens 
oxininiiinda  niululudiiie,  ijnquam  iinifoimia  cus'odi. 
Non  eiiim  fas,  ut  eloquia  aimU,  in  poreos  projiccre 
invisibiliitm  margnriianmt  iitcuufusum  ei luciformem 
beiiefiounique  oniatum  «. 

CAPITULUM  III. 


vciiiciiiiis  noii  stilijm  c;ielestium  disposilionuro  de 
« laralio.  ihiis  niiiabiilior  circumformaiiles,  sed  el* 
ip.iis  aiiqiiaiiilo  ihearchicis'?  mauifestalioiiil)us.  Et 
;i!i:;uai!d.>  qsii.lem  ipsam  cx  lumiiiibiis  preliosis  !au- 
(ia:il,  u!  Sidem  jusliiiae,  ul  skdlam  niatuUnam,  in 
aiiiiiiuai  s:!!iclc  orienlcm,  el  ul  liunen  inoircuuiie- 
laie''  ei  iiildleciiialitci'^  resplenileiisa  :  aliquando 
vci-o  cx  mediis,  ul  igneni  innocue  splemlenlem,  ul 
:i!{!!am   vitalis  pionituilinis  datricem ,  el  syinboiice 

dicemium,  ii)  venliem  s;:beunlem ,  fluminaque  re-  ^"''^  '""  ^<^'''"<^'"«'  elqnae  pcr  hrunhium.  tiiitiia$. 

dumlaniem ,  immensuiabiiiier.  refluenlia :  aliqiiando  Est  qnidem  lerarchia  sccuiidum  nui  ordo  divimis, 

atiiciii  ex  iiovissiniis,  ui  unguenljim  suave,  ui  la-  c^  scientia  ,  et  acAio ,  deiformi  quauium  ppssiUile, 

pidcm  ai>yiil;;remb.  Sed  ci  Lesiialem  ipsi  fonnam  simulaia",juxla 'Mudilaseidivinilusilluminaiioues 

circusiipon!int,etIt'on!sci'3  eipantlieiis  **  speciem"  proportionaliler  iu  Dei  iimililudinemascendeus.  Di- 

co:'.p!;;nt,  el  par:i:iliiii;im  vestiunt  et  ursam  saevicn-  vina  pidchriludo,  ut  simpla,  ul  opiima,  ul  telelar- 

lont'-.  Addain  veroei  qt:od(iinu!um  vilius  esseet  magis  chica**,  pura  quidemeslumversaliler  omni  dissimili- 

.signiJicare  vii^iim  (;st,  (iiiia  et  veruiis  specic  ipsai»  tudiue;    distril)uliva   vero,   secundum   dignitatesti 

scipsam  circumformaiilem  divijii**  .sajtienles  Iradi-  uuiuscujusque  proprii  lumiuis;  et  perfeciiva  in  sa- 

deruni''.  SIc  omues  ih  osophi,etocciiliainspiraiiorie  crificio  diviuissimo,  secundum  ad  seipsam  perfecU>- 

propiiolae,  snnciis  inco!it;imin:Uis  distinguuiit  sancu  ruiu  coutpacie  immutabilem  formalioiiem.  Inlerpre- 

s;iiic!or:i;:i ,  ol  (lissiniiloiii  sanciam  figuiationeui  ho-  '■"'■''O  ''S'»^^»"  lerarchiae  esl,  ad  Deum,  «luanlum  possi- 

:ior;inl,  lii  i!e(j:!o  diiiia.i  imiiinndis  )ractabili;i"  sint,  hile  ,    similiUido   et  uuitas  ,   ipsuin   liabens   omiiis 

neiiue  iiiii;ibiliiini  ag;iliii;itnni'»  siudiosi  ooniompla-  sanclae  ct  scieuliae  ci  aciiouis  ducem  ,  ei  ad  suuni 

lores  laiKjmiio  viiiis  ror.ianeant  (iguris.  lii^^divi-ia  diviMissimum  decorcm  immuiabiliicr  quidcm  dtfi- 

iiaque  hoiiorilicanl  vcris  uogatiouibus,  ei  adnovis-  q  niensqiiantumquo'''  possilile  reformatici^»,suos  latt- 

sitna  co.i;paol;iriini  iU'saii:iii.iai'.4ai"divoi>is  simililu-  dalores  agalmala  divina  perficit,  specula  elarissimi 

dinibus,  Niliil  cigo  iiico!!so:.iucns ,  si  ei  caclesies  ei  munda  ,  rocepiiva  principalis  lumiuis  et  diviiil 


VxiUIAE  LECTIONES. 


A  imm!i'iabi!ev.t. 


A  rerte  accefua  sinl. 


'*A  imaiiini:i 
A.     *• 


'\  sitvcrrnihieud/;.';.  »  Sic  BE;  AII  ;io5'»am  iransiloriam  et  corjwraiein  rolioiieui 
VialenaUiu  ei  {ilicnuluiii  incorftoraHbus  aiiitui  sensum  c.rccllenlcn.  '*i'l  om.  A  '  A  foriiiare.  *A  im 
fiinen.  '11  uccciilniis.  «  A  o«s(/('iw.  '£•/0111.  A.  ^"  k  diiitiii.  "  A  circMmro/u/».'  "A  inritihilitc 
"  .'/  ,mi.  A.  ''  .MI  pantltcrac.  '•'*  A  svccialilulcm.  '«A  diviiia.  " 
''  /'.'/  OMt.  A.  -•  A  iiuiigiuulioHuin.  **  A  funuunl. 
fiinuationis.     *"'  .\  'ungclicas.     "*  Sic  AliKIl.       "^  .Kaestiinamux.       »^  A  ifuiiiiinc  ub  ipsa  Icrarcina  prvyn' 

*' A  soriicnics.      *^  Vvo  in  Oeo  cl  \  ilirin:;.     ^^  Ecsl.'^*  A  siiutiiatts.     3->    ■'  --^      21*..,.. -,;..„      ». 

qiiaitliim  vero  cst  possibile.     "  A  refo.Hiui  et. 

-NOTAE. 

»  M:ilach.  I  V:  .^{kic.  II.  <i  p^,],,,    XXI. 

»'Exocl.  III;  .loan.  I,  Vll.  cM;Ulh    VII 

"  Cani.  I;  Isai   N.WIII;  Usf.  V.  X 


*»  I'ro   (teque   non  .\uliquc.      **quoifue  om 


5-.\  e(  ad.     '*  A  cousuiiitvalirn. 


J04S  VERSIO  OI^ERUM  S.  DIONYSIl.  -  CAELESTIS  lER/VHCHIA.  1046 

radli  ,■  et  indiia  quidcm  clarilale  '  sacre   repkln,  A  doclrin.'»  per  inspectonjm   8i'«ror!Jrtj  scIoriliaiT!.  Non 
eamqne  ileruin  copiosc  i;j  e.i,  qiiae  seiimuiiur,  (ie»Ia- 


ramia.secuiiuiii»  «livina»  lo^t».  No»  eiiiin  f;is  esl 
Baiicioiuin  fjerlticloribvisauisaiicie  poiicctis,  operari 
qiiii) »  omiiio  practer  proprias  iclelarcUias  *  aui 
sacias  oriliiiaiioiies  ;  scW  ncrnie  8u!)si>ii-re  ;iIiiiT, 
(lisi  ^  liiviuaiu  ipsaiu  ^  chiritalem  ;ippciauL  ^,  el  ;Mi 
ip.suinsacre  el  decculer  respiciawl^  ci  reformcniiir  • 
jectiiidiim  ijuiusoiijusque  sanrioruin  julellecluuin 
^uialrtgiain.  Noiioe  ergo  lcrarchiam  <jiii  dicit,  .safiaui 
inaiilani  univcrsalitcr  declarai  disiposiiioiiojii^.iiua- 


eigo  uuu&f|i!isquc  lerarcliicae  disposilionis  ordo  se- 
cHUilum  propriam  analo^iam  re.li.tiiur  a«l  divinain 
cooperalionoiii,  il!a  |ierlioiejis  piialia  cl  Dco  daia  vir- 
lulr,i!ii.jc  thoaiciiiae"' naliiraliicr  cl  siipcn.atiirali* 
Ifti'  iiuiia  s:iiil*',  el  ab  ea  siipcrcssonlinliler  aci;! ,  et 
iiJ  possiliilein  Doum  ililigoiitiuni  auiinorujn  iuiiia- 
liu;;cin  icrarclucc  nianifcslala. 

CAJMTILUM  IV. 
QuUi  sifiviftcel  (lugcloiuw  coijnowbinlio. 

lgii.i!r  loraroliia  h;'.o*'(|!ii«J  sil*\  utaestinio,  licne** 


ijijicm  «liviuae  spcciosilalis  iuoidsnilms  el  scicntii»  a  i!()i)is«Jciiuila,  aiigelioaui  Jer.irohiaiu  *' couseiiiicn- 

ierarcliicis  ,  propriae    illuminalioiiis    si^crificaulem  icj- "  laMilaiidiim  '',  ei  oiirubiles  **  (^jiis   iu  elo:j!iii.i 

jryslCrla,  «l  ad  proj)na«i  principium,  ui  licel,  assi-  formanim  f;u;luras  *'  supermumJanis  oc.ilis  intuc;i- 

nilalam?  Esl  eiiim  unicujque   lcrarclii;un  sorlien-  (luin  •,  ut  asooudaiiius  in  «io.ifoiiiiosissimaui  eoiuui 
'iHui  perfecliu,  hoc  csl,  gecuniiiUH  propriaui  aualo-  '»  simplioiiaicm  p^r  mysiicas  reformaiioucs  ",  ci  simul 

ipaiu   in   Bkei  irniialiQncm  asceudere  ,  ei  oiniiiain  onir.is  icraichicac  seicuiiaepriuoipiiinilaiulaliimus  :i» 

iiiviiiius,  ut  cloquia  aiuni,  Oei  coGperaioreiii  rieri»,  diviniius  praefaia   "  i-eligiosilaie  ei  lelctarcUicis  ** 

kosteutlcre  divirrani  in  seipso  aciionetn,  seciindum  graliarum  aciiouibus.   iVimum  siinul  omniuni  illnd 

(uod  possifcile  est ,  rclacenle»  ;   uipote  quouiam  dicere  verum,  ul  boiiiiale  uuiversali  superessemialis 


irdo  juraichiae  esi,  quosdam  quidem  purgari,  (|iios- 
!am  vero  puigarc;  el  quesdam  quiJcm  iibiminari, 
iiiosdam  vero  "illuminajc;  el  quosda-m  qujlcm  '» 
leifici,  quosdam  vcro  perftcerc,  unicuique  deifornie 
duuatioui  qualicunqi?e  modo.  Oivina  bcaliludo,  quan- 
um  in  hominibus  diccnd.um,  pur.i  qu'dem  csl  sinuil 
inni  '*  dissimililudine,plena  vero'*  lumiuis  aelerni, 
erfccla,elnoniudigcnssimuloin;»isperfcc!ionis,  pur- 
-  el  illuminans  ci  pcr-ficiens.  Magis  aulen»  purgaiio 
.luola  et  illuuiinaiio  el  perfeclio  snper  purgalipnem, 


ihcarchia'\  eorum  quac  suni,  essenlias  substituens, 
a.l  esse  addu.xit.  Esl  enim  hoc  oniniuin  causac,  ct 
super  oiania  bonilalis  propriiim  ,  ad  communionem 
suam  ea,  quae  sunl,  vocare,  ut  uniouique  eoinim, 
(piac  sunt ,  ex  propria  defiriiiur  analogia.  Omiii;t 
igiliir  ,  qurse  suui ,  panioipanl  providcniiaiii  ,  ox 
siiperes^enliali  cl  causalissiiiia  (.iivinilalc  ii!aiia;i!onj- 
Non  cnim  foriassis  cssent,  iiisi  corum,  quae  suiii, 
csseutiam  e.\  piiiicipio  assiimci-eni ".  Exisicjiiia . 
igitur  «fiunia  esse    ejus    pariicipaiU;    essc    cniui 


iiper  Iiimen,  anle  pci'1'ccia,  per  scipsani  perfect^,pcr  C  omuium  cst  supcr  cs.se  divijiitas  '*  ;   vivcnlla  amein 


eipsam  pcrfcctionis  principium ,  et  oni:iis  quldeiii 
srarchiae  causa,  omnisque  sacri  sccundum  supcr- 
ininentem  excelsiiuuliiem.  Oportet  ilaque,  iii  aesli- 
10 ,  purgandos  qni;!em  pm-os  perflci  omnino ,  ct 
aMii  liberari  dissimilitudinisconfusione:  illumiiian- 
osvcro  rcplcri  divini  lumiiiis'*^,ad  conlemplaiivani 
idiiiuuinem  et  virtulemin  '*castissimis  inealis  ocu- 
i  rcnovandos  :  ex  inijicrfecio  '*reslaurandos  parli- 
pes  lieri  exploratorum  sacr'onirn  perfcctivae  scicn- 
ae  :  pnrgalores  vero ,  magnitudiiie  "  purgaiiotils 
iislra(fer'c  propria  castitate  :  illumiuaiurcs  auteno, 
luculentiores  &!iimos,ei  ad  parlicipaiionem  lumi- 
s  ei  disiribiiiionem  p»-oprie  habeivies,  el  ditissime 
inciac  repleli  cIariraiis*',Oiniiino  snum  sispere.xcel- 


cadeii!  stiper  onincm  viiam  vivifica  virtule"  :  ratio- 
nalia  "  el  inlc!l(H;iuaiia  cadcm  ^'  snpcr  oiiiricin  ct 
raiiancm  €t  ijiielleciuiH  jicr  se  perfc£ta  c!  .itiicper- 
fecta  sapieniia  ^*.  r.hiriijiiqiie,  quia  tirca  cmw  iilac 
cssenliarum  suni ,  qn;»ec;;uquc  iniiumerabilijer  ab 
ea  acccpcrunt.  Sanctac  crgo  caclesiium  cssenti.niim 
dispositioncs  superea,  qiiae  tarilum  sunl,  cl  irraii*»- 
iia!)iUler  vivenlia  ,  secunduui  iios  ralioualia  icr.tr- 
chicae  iradiilonis  parlicipatio''  fact.:{e  sniil.  liivisibi- 
Hler  eniin  in  (iivinam  iiniiaiionem  seipsas  refor- 
niaftles ,  cl  ad  tlioarchican>  siniiUludiiiejn  supcr- 
inundane  aspicientes ,  et  foi-mare  **  appcicnies 
iutcllcctualcm  «uam  spccieiu  ,.  copiosiores  pulohre 
habent  ad  eam  con.ni:iiiiom;s  ,  adtendcntcs  quiileiu 
nslumen  in  eos,  quidigni  suntlumine,  snpervehe-  ^  sunt  [oiuneui  vitam.  Ipsaccrgo  sunt  priiiio  el  iunu- 
!,:  perfeciores  vero,  tanqAiain  pracceplorcs  perfe-  luerabililcr  **],  ci  sempor  ad  summnm,  quaiJium  fa^, 
Ivae  Iradiiiouis,  perTiccre  perficicndos  sacratissim.->      in  coiiGriuationc  '''*  diviui  et  iuflcxibitis  amoris  inlcii- 

VARIAE  LECTIONES. 
'  A  indUac  q.  clerilatis.  ^  k  qnidem.  'A  propria  lioalianun  nvjs'eria.  *  A  .$».  ^  k  tpsiUf. 
klE  appeluHl.  ^  AE  rexpicinnt.  ^  AE  refartna^Uur.  * ^  sucra  quadam...  diapa&uiove.  "*il€f  ^«o.;- 
m.  «♦  quidem  oiii.  A.  '*  k  ab  omni  simuL  "  A  H  reri.  ''A  diviiio  lumiiw.  '*  in  om.  A.  '*  A  ro(/;i- 
ndvs:  et  impcrfecios.  *'  Bll  maqmiudimm.  '*  A  rarHalin.  '•»  Sio  co.ld.;  A  yoiinc.  **  A  dinuin,;:. 
Aelsiipernaiuralilcr  JHSunl.  "Aacom.  A.  »' A  ?.s^  ^' X  b£ne  ui  aestimo.  '-'^  \  (nigelicn  ie-snnlii.i^ 
A  deinde.  *'  A  laudanda.  **  A  mirabilehqne.  "  k  facluroe.  ^"  A  intucndae.  ^'  A  forninlioniff.. 
K  divina.  **  K  pcrfeciissimis.  *'  A  diit?ti{as.  *«  A  esscaUce  ct  principii  assunijitione.  ^*  Sic  E; 
i  diviniiaiis.  *'  A  enadnn  s.  c.  v.  unificam  rirlulem.  "  A  ralion;'.lia  auient.  "  A  .''andem.  '"  A  per~ 
'•tmel  anteperfectam  sapicniiam.  *'  Ali  parliripalionc.  ^*  ti  rcformare.  '^^  .\  n.ulllpiiciier.  omncm  vi- 
w— j»»numffrfl/;i7!/<r  supervacanea  swnt,  et  e  periodo  sequenli  videniur  huc  illala  esse.  E.^ilanl  veto  iii 
inibus  codicibus.     '"''■  B  eonfirmationem. 

NOTAE. 
•lO>i-.  111;     IJo34i.  in;Malih.  Y.      . 


^ 


mi 


JOANMS  SCOTI 


i048 


tae,  el  jiiincipalcs  il!uiiiii:aii<)iics  iiiinialcrialiier  cl  A  dccijerc ,  dciiiJe  pcr  ipsos  iii  nos  sci^-nliae  'Tatia 


l)tire  recipieiiics,  ei  ad  ipsns  orJiniU:;c ,  cl  intclle- 
ciualem  hal)eiU('s  oiTiiuMn  vitain.  Ipsae  cr^jo  siini 
»piiujo  ei  iuiuinicnti'ililcr  '  in  pariicipaiione  l)ei 
raclac,  el  prinio  cl  muUipIiriter  inanifcstalrices  di- 
•vinac  occuliationis.  Pioplcrea  ei  ullra  onmia  cogno- 
ininalione  angeiica  selcclini  dignae  factae  sunl,  co 
qiiod  prinio  in  seipsas  *  ednnt  divinaiQ  illuminalio- 
jiein,  el  per  se  in  nos  dcfcruiil,  quac  supra  nos  sunt, 
nianifcstaiiones.  Siqnidcni,  nl  tlicolojjia  aii,  per  an- 
gclos  nobis  donalae  sunt,  cl  gloriosos  quoque  ante 
lcgom  nosiros  patres  aiigeli  ad  divinum  reduccbant, 
«;iiod  agcndum  inlroducenies,  el  ad  rcctani  veriiatis 
\i:iin  cx  crrore  el  vita  immunda  reducenies ,  aut 
orJines  sacros  niysleriorum  supermundaliutn,,  aiit 


dcsccudil^J.  Sicergo  divinissimus  Gabriel  Zarliariaia 
qiiidcm  suinmuin  sacerdoiem  niysiciia  edocuii*, 
hoc  esi ,  propheiain  **  forc  cx  ipso  coiitra  spen» 
gralia  divina  nasciiurum  pucrum  divinilus  clsaluta* 
rilcr  mundo  nianifcslanjae  virilis  Je&u  diviiiae  ope- 
ralionis.  Mariamque"-  qnomodo  in'^  ipsa  forel  divir 
num  ineffiabilis  divinae  formalionis  myslcriiim  f.  As4 
alius  angeloruni  Joseph  crudicbat ,  quonioilo  vci-e 
implerenmr  diviniius  promissa  progenitori  David  «, 
Alius  vero  pasiores,  tanquam  muliorum  rediiu'*  el 
sileotio  cor.versos  "  evangclizavit,  et  cum  eo  luulii- 
tudo  exercitus  caelesiis  illam  valde  laudabilem  ira- 
dcbani  his  ,  qui  in  terra  sunl,  doxologiam.  Respi- 
ciamque  ad  excelsissiinas  eloquioruia  lumiuig  appa- 


«ccullas  visiones,  aut  divinas  quasdam  anlepraedi-  B  riiioncs.  Video  enina,  quoniam  ei  ipsc  Jesus,  super- 


caiioucs  piopliclice  Tevclanies*.  Si  autem  quis 
dixorit,  ci  iiide  iinmcdiate  fuisse  quibusdam  sancio- 
ruin  llicoplianiiis,  discat  ei  hoc  sapicnler  ex  sacra- 
lissjmis  eloquiis  ,  quomodo  boc  quid  et  qualc  '  est 
Dci  occullum,  nemo  vidit  ncque  vidci>iii>.  Thcopha- 
iiiac  aulcin  sanctis  faclac  sunl  sccundum  praediclio- 
iics  a  Deo  *  pcr  quasd;un  sacras  vidculibus  propor- 
lionnliiiui  vi^ionuin  inanifestaliones.  Ipsa  igilur  sa- 
i)icn!i.^siii.a  l":eologia  visionem  iliam,  quae  in  ipsa 
esl  descripla ,  revelavit  divinam  ,  quasi  in  forina 
iiifi^nnium  siniiliiudiuum,  ex  videnlium  \n  divinuin 
rcdiutione,  pulchre  vocarl  theophaniam,  quasl  pcr 
ipsaiu  cx  *  videnlibus  divina  facia  illuminatipne,  et 
quid  divinoruni  ipsis  mire  perdocenlibus  ^  Has  au 


caclcsiium  essentiarura  superessentiaiis  cssentla,  ad 
id ,  quod  secundum  nos  est,  immutabiliter  venieus, 
non  resilii  "  sub  se  et  militaii  et  elecia  humana 
bona  ^"  ordinalione,  sed  obediens  subditur  Palris  ei 
Dci  pcr  angolos  disposilionibiis.  Et  per  medios  ip^os. 
annunii:itur  Joseph  a  patre  disposiia  filii  ad  Aegy- 
piiim  rccessio ,  et  iterum  ad  Judaeain  ex  Acgypto 
iransductio  ^.  Et  per  augelos  ipsum  videmus  suti 
paiernis  legistalioQibus  ordiiiatum>.  lusto  cuim 
dicere  ul  scicnti  nostris  sacerdolalibuslradiiionibus 
expressa,  elde  augelo  ipsum  Jesum  conforianle;aut 
quia  cl  ipse  Jcsus  per  nostram  salularem  benefl- 
cietuiam"  el  loanifestatoiiam  veiiicns  oidiiiationcrfi, 
angcUis  magni  consdii  appellalur.  Elcniin,  ui  ips$ 


tem  diviiias  visiones  gloriosi  palrcs  iicsiri  erudili  ^  angclus"  praedictus  uiL*',  quaecunquc  audiviiaPa* 

suul  '  per  medias  caelcslcs  viriules.  An  •  non  et      trc,  aununliavii  nobis  J. 

s:icrainIegisl:Uloiienieloquioruralradiiio  velutperse' 

qiiidem  dicii  cx  Dco  Moysi  donatam  ,  ut  etiam  nos 

vcre  doccat,  divinos  eam  esse  ei  sacros  characleres'? 

Docet  autem  ei  hoc  sapiemer  theologia,  per  angclos 

cam  iii  nos  provenlre,  lanquani  divino  legali  ordine 

illud  legaliier  ponente,  hoc  esl,  per  priina  secunda. 

iu  diviiiuin  '"  reduci.  Elenim  non  solum  et  in  super- 

posiiis  et  suhjeclis  animis,  sed  et  in  acque  poienlibus 

ipsa  Icx  derinilur  superesseniiali  omnium  ordinatiu- 

nis  priiicipio,  hoc  esl,  per  unainquamquc  lerarchiaret 

printas  et  medias  et  ullimas  esse  et  ordinnliones,  et 

virtuies ,  el  miiiorum  csse  diviniores   doctores  et 

maniiductores,  in  divinam  adduciionera  ct  illumina- 

lionem  et  communicalionem.Video  autem  *',  quiaei 

divjiiuin  Christi  humaniialis  niyslerium  angeli  prirauiu 


D 


CAPITULUM  V. 

Quare  onines  caelesles  cssenliae  communilcr 
angeli  dicunlur, 

Haec  quidem  est,  quantum  ad  nos,  causa  aiigeli? 
cae  in  eloquiis  cognominationis.  Scrulari  aulem,  ut 
aestimo,  oporlct,  ob  quain  causain  theologi  oiniies 
quidem  simul  caclestes  esseaiias  angelos  vocani 
ad  manifestaiionem  autem  Yenienics  supermund»- 
liuin  ipsarum  disposiiionum  ,  ordinera  angclicun 
spccialiicr  nomiiiant,  compleiive  terminanlem  diYi- 
nas  et  caelesies  res:  anie  ipsum  vero  superposiu 
archangelicos  ordinant  ornalus,  principesque  et  po- 
tcstaies  et  virtutes,  et  quascunque  his  supcrlirnula! 
csbciiiias  eloquioiura   cognoscunt  nianifestatori» 


VAlilAE  LECTIONF.S 


*  A  secunduin  decenla  Deum.      * 
«  A  Aul.    *  BE  iiide.       '*  1! 


I 


'  A  muUipliciter.      •  BH  in  seipsis.     '  \  hoc  quidem  quod  est 
oin.  A.      *  k  qm\ei\\  divinis  ipsis  suncle  perjicientibKS.     '  .\   perceperunt 

vina.       "   aulem   om.    BIl.      ■*  BH  per  prophelam.      "   A  Mariani    quoque.       '^  in  oin.   A. 
relutu.      '-*  A  purqulos.       '^  EIl  relisit.      *•*  A  resilit    a   se  ordinalu  cl  assumpla    hamuna  ordioalionl 
*»  A  benefxcam.     *"  BE  angelo.      *'  A  angelus  dixit. 

NOTAE. 


»  Gcn.  XIX,  XXII  ei  XXXI;  Judith.  \1;  Dan.  VII; 
IHaUh.  II;  Aci.  X;  Apoc.  IV. 
b  iNum.  X» ;  I  Tim.  VI, 
c  Dcui.  IX. 
-»  Matlh.  1,  Luc.  1,  II. 
*  Luc.  I. 


f  Lucl. 

>>'  M;iiih.  I;  Luc.  H. 

)'  Mallh.  II. 

i  Luc.  XXll. 

1  Joan.  XV  ;  Isai.  IX. 


Iffli9  VERSIOOPERUM  S.  DIONYSII.- CAFXESTIS  lEnAUCmA.  JOfJfl 

Intditioiiis.   Dicinuis  anlein  ,  qiiia  jiftr  oninoni  s:)ii-  A  clot^oioinm  mnnireslalioiiom.  Triiiuni  crgo  Ininc  or- 


I  i.nin  (li.spositioiieut  cxccllenles  quiiicin  ordirois 
hibCiU  cl  '  inferiorun»  tlisposilioiiiiia  ilIumiii<»lioii«'s 
vl  virliiles,  110»  aiUcui  parlicipanlcs  si;  "  c.\<.rlicn- 
liuiii  siinl  iilliini.  Ergo  saiiclissiinos  oxccilpiilissiinn- 
lutn  essonliiiniiu  onlines  ei  '  angdos  vocjuii  ilico- 


nHlnn),  quasi  unain  ol  acqno  ordinnlain,  ct  vcre  pri- 
iv.im:  leiarcliiain,  comniunis  noslcr  «lixil  dux  :  qiia  * 
i;oii  csl  '"  alia  (lcifornsior,  cl  per  se  praeoperaniihus 
Divinilatis  illiiniiiialioiiiixis  iinincdiale  "  inlcntior. 
Sccuiitlani  vero  esse  aiicxPolcslaiilms  clDoininaiio- 


CAPnLLU.M  VII. 


jlogi;  ctc:iiin  sunl  nianifoslalores  ci  Ipsl  lljcarchicae  iiibiiset  ViriiUibuscomitlelani.  Ei  lernariiinnovissiine 

iiliiiniiiiilioiiis  ».  Ortlineni  vi;ro  cxlrcniiiiii  aiiimoruin  eaelesUinn  lerarcliiaruin,  angclorum  el  arcliangelo- 

caelesliutn  non  li:ilH;!it  ralioncin  archas  aut  llironos,  rum  cl  principaluuin  «i  disposilioncni. 
:iiU  sciaphiin  noiniiiare  *.  ISi'qiic  cniiii  est  in  par- 
licipaliotic  e.\cellentissinKiriiin  viitiiliiin:  scd  sicul 

ipsc  i;o.slro.s  divinos  sunuiios  sacerilolcs  reducil  ad  De  Serapliim  el  Clierubini' ct  Thionis  el  de  prima  eo- 
coenilos  ci  diviiiilaiis  fulgoies,  sic  eiaiile  se  essen-  '""*   ^''"''^'"''' 

liaruin  atlhac  iinmundae  virlules  reihicunl,  ei  ad         Ilunc  nos  recepluri  sanclariim  Icrarchiarum  ordi- 

diviiiiiin  suiil  consummanlis  angelicas   lerarchias  '"*'»  •^'t;»'""»,  qi»;»  omnes  '»  caclcslium  iiiicllecluiim 

disposliionis.  Nisi  quidem  qnis  ct  hoc  .iixcrit,  coni-  B  cognominaiionesdcclaraiionem  habcntiiniusciijusque 

nur.-.es  ergo  »  esscomncs  angclicas  nomiiiationes,  <icilormispropiiciatis.  El  quidem  sanciam  Seraphim 


scciiiuliim  onmium  viriulum  caclesiium  iii  dcifQrrkie 
ei  ex  Diio  daliim  liimen  snbjcilionem  cl  siipcrcii:!- 
iio;iiem  conimut:ic:\lioncm.  Scd  ul  niagis  a  i.oliis 
nitio  dijudicat:i  sil,  consiilcrabimiis  sacre  in  cloq;iiis 
c.spressas  saiiclas  el  dccoras  pr;'prielales  uninsca- 
iii.sipje  caclestis  disposiiioiiis. 

CAPiTULLM  VI. 


i:oininatioiiein,  qui  '^  Ilcbraeorum  sunl  scicntes,  aut 
inccndenies  maiiircsiavcre  ''♦,  aut  calef.k-ienles ;  eaiu 
Ycro  Clierubim  multiludinem  scientiae,  aul  fusio.-iem 
sapientiae.  Pulchre  igilurprima  c:ielcsliura  lerarchia- 
rum  ab  e.vceilcntissimis  esseniiis  s:itictificatur,  ordi- 
nem  habensoinnibusalliorem,  hoc  esi,circa  Dcum  im- 
me.liale  collocari,  ei  primo  operanles  Ihcophani.ns 
el  pcrfeclioiics  in  cani  lanquam  proximam  princi- 
'}Hae  prima  caclestium  essentinrum  dhpositio,  qnae     paljus  deferri '".  Calelacienles  ergo  nominanliir  el 

media,  quae  uttima.  ti   „  •     .  <•    •         •     .•  •<•    .    •       .  t 

'  ihroni,  et  lusio  sapieiiliae,  manifesiaiivo  deiformiuiu 

QuaiiU  quidem  sunt  et  qn^iles  supercaoleslium  es-  sc-aruin  habiliidinum  nomine.  Mobile  eiiim  semper 

ioiiliariim  ornaliis,  ei  qiiainoJo  .secuiKlu.ii  eos  lerar-  eoruiii  circa  divina,  el  inccssabilc,  ci  calidum,  el  acu- 

!ii:icperficiuiit!ir,  sola!nt!iii(^'Ciitcrsciredicoco:;tein-  lun»,  el  superfeivi.ium  intenlae  '*  ct  non  imligentis 
iliilivam  eoruni  lelcl;irilii;u'.i ;  adhiic  el  eos  non  co-  ^  et  iiiflcxibiiis  sempcr  molionis,  el  supcrposiionun  re- 

^uosccrc  'proprias  virlulesetilluminaliones,  el  suam  diiclive  el  active  assiinilaliviim,  tanquam  recalelicans 

<;u'!-;jtn  ei  SHpcrornat.iin  ordinalioiiem.  Inspossibilc  '1'«  et  resiiseit.i!is  in  similem  caloreiu  ",  el  igncuni 

•!iim, nossciresupcrc;»clcsliHmaiii:nonminiys!cria,el  caelitus  el  bolocaJisle  puigativum,  el  incircumvcla- 

.ni:clissimas  corum  perfecliones,  nisi  ibi  di.veril  quis,  li"»  el  inexliiiguibile,  h;ibciis  sicsic  '^semper lueifor- 

piaccunqueper  eos  nos  ' lanquam  propii;i bene  scien-  inem el  illuininalivam  p!op'.ielale:i),  omnis lenebros;ie 

.i;s  Diviniias  mysteria  docuit.  INon  ergo  nos  qiiidem  obsou:alionis  pei ?e;  utricem  el  manifeslalricem,  Se- 

liliil^proprio  motu  dicimiis.  Quaecunque  autcm  an-  rapbim  nomiuaiionem  aut  manifesiaiioncm  ilocci.  *• 

;elicarij:ii  speculaiionum  a  sanclis  Iheologis  coiilem-  Ipsa  vero  Chcruliim  cogiioscibilc  coruin  el  dcividum, 

'lata  sujit,  Ijaoc  docenlcs  nos,  quantiim  poicu:es  su-  el  aliissimae  lumiimm  daliimis  acccptiviim  ,  cl  cun- 

luis,  e.xponemus.  Omnes  iheologi;!  caeleslos  essen-  lemplaiiviim  in  priuia  operaliicc  viriuie  diviuacpi!!- 

is  iiovem  voCiivil  inanifestalivis  cogiiomiii:iti..ui-  chriUidinis,  ct  sapicnlilicae  Iraviitionis  repleliim,  ei 

ins  >>.  Quas  *   divinus  nosler  sanclus  perfector  in  communicalivum  copiose  ad  sec.nulafusionidoiiaiaii 

les  scgj-egal  (eriias  di.spositiones.  Et  primaivi  quide:n  sapieniiae.  Ipsa  autein  aliissiin^^iiuiii  et  coiipact.inim 

:sse  dicit  circa  Deum  exislenlem  seuiper,  el  aiieiue  scdium  o:iini  diligenler  cxaliari  ignominia  siibjcclio- 

psi  ei  anie  alias  immediale  uniri  Iraditam.  Sanciis-  *  r.is,  elad  summiim  supermundaHe  sursum  ferens,  et 

iioos  eniin  Thionos  et  oculosos  et  pennosos  ordincs,  onmi  exlremilatc  inflcxibiliter  **  in  sublimissimmn  »' 

tii'nibiin  Ilcbiaeorum  voce  ei  Seraphim  npminaios,  eicircavereexcelsum  loiis  virtiitibus  incominutabili- 

'^ujulum  o  iiuiljus  superpositain  propinquilateni ,  lcrelslabiliier  collocalum,ei  divini  supcrailveiitus.ia 

iicaDeuininunediaiecollocari  ainra:lerediviuorum  omniiinpassibilJlaleciimmaieri;ililalc  acccplivum,  ci 

VARIAE  LECTIONES. 

'cro:n.  A.    ^  E  parlicipant  esse.    ^  e/ oin.  A.    *  A  ?/om/HftHrff,     '  <?rc/o  om.  AE.    .*  Sic  BEII ;  A  .'^jjor/z;-.'. 

»«s  om.  A.  8  BH  quitlem  <7»)(/.  o  h  IJus.  «"  fs:  cm.  A.  ^' E  in  medielale.  »*  rfc  oin.  Ell.  "  AE 
«"c*"     '*  ^  '^  manifexlare.      '»  A  collocalur...  dejeruulin:      '*  A.  el  forsilun  iniimae.      "  \\i  caliduutem. 

Sic  B.,  A  liat>enlei»que  se  sic ;  E  hubenlem  sic  sic,  H  habcns  sic.  *'  A*  ncminalioncs  atu  maniitstuiiones 
tubenl.     *■''  Mne[[abiiiler.      *^  h' snbniissiim. 


iNOTAE. 


»  Heb.  F. 
^  Culoss  I. 


^  Eph.  in;Co!oss.  I. 
«  I.  Thes.  IV, 


40.M 


JDANNIS  SCOTl 


mi 


deiferiiin,  ct    fuiimlarucr   h\  (!ivi;ias  si:sco{>!.lones  A  **■  •'**'  nainateiiuicni  ei  invisiljilem  pviichriiudineni. 


aperlum. 

Haec  quideta  i!i)iisiriinn  ijtsor.irn,  (jiiiitjidii!  ad 
lios  ,  deciaiuiio.  Diceiiiiuni  vcro,  qti;im  loiarcltiain 
«orurii  aesii!iifti!iiis.  Oirruis  quiden»  enitn  Irrarcliiue 
specuiiiiioiicih  Deinii  iiiiilaiili  iieit"oriiiilale<lepeii(leii- 
to(n  iiifiexibililcr  esse,  el  diyi<;i  oijinei»  lerarchicain 
aciioiiein  in  parlicipaiioiiein  sacram  el  Iraiiiiioiicni 
pargwiioiiis  purae.ct  liiyini  luMiiiiiSjCl  perreclivac  scien. 
liae,  sunieienicr  jain  a  noljis  diclum  esse  arbilror. 
ISunc  auieiii  (licerc  iligiio  perscquaiuur  '  excclsissi- 
nios  iniellecius,  quomoilo  jain  secundum  eo3  le- 
rarchia  ab  cloquiis  nianifestaliir.  Priinis  CBsenliis, 
«j'iae  posi.  subsiaiiliiicaui  caruin  Ihcarchiam  col- 
hicalae  ,    el  veliiii   in   vostibulis  ipsius  ordiuaine, 


quanluin  fas,  in  coiilcniplalionem  aUducuniiiF,  el 
diviiioruin  opcrnin  scibilcs  raUoncs,  ut  priniae  ei 
circa  Deii.i:  csseuii..e  ncclunlur,  «l  ab  ipao  pcrleciio-. 
nis  piiiicipe  excclsissiine  sanciiricaloc  suni.  lloc 
eigo  iheolOo'i  aperie  declurant,  siipposilas  quidein 
c:i(  le.sliiun  essenliaTuia  di.>>posilion(;3  stiperfirniatis 
ornaie  erudiii  deificas  scienlias  :  oiojiiain  vero  al- 
tiores  ab  ipsa  ihcarchia,  quanluui  f.is,  doclriiiis  »' 
illuiniuari.  Quasdam  enim  earum  inlroducuni  a  prio- 
ribiis  sacre  erudiias ,  Dominum  csse  caelesiium 
virtiiium ,  el  regem  gloriae  in  caclos  humaiiitiis 
recepium  «.  Quasdam  vero  apuJ  ipsum  Jesum  quae- 
reiiies,  et  pro  nobis  soae  divinae  aciioias  scienti:«m 
discenles,  et  eas  ipsum  Jesum  immcliato  docenitim. 


omnfm    suni  iiivi.sibiicm  ot  visibilem   supcroxce!-  B  ei  pracla:giens  eis  loanifcslaniem  suam  humanam 


lonles  fiiciaiii  '  viriiiicm,  propriam  aeslimaiidum 
esi  esse  et  omniiio  ainiuifonr.eiii  lerarchiam.  Puras 
i<>ittir  cas  acstinvai:duiii,  non  ut  immuitdis  macuiis 
ol  iiiqtiiiiationilius  libcraias,  neque  uL  )i!aleviali.bu3 
rcci'ptiis  phiiiitasiis  *,  sed  ut  omnt  subjeclione  * 
n»u!ii!as  ci  aliiorcs,  el  oiiiiii  siiperlirmalo  tomplo  se- 
cundum  excelsi.^^simaiii  >  ftasiilalcm,  omnibus  doi- 
forriiosi.ssiiiiis  virtiitibus  supercollocalas,  el  propi'lo 
pcr  se  r.ioiu ,  cl  eodem  molii ,  sociuidum  diiigeatis 
Deum  inconvyrsi!;i!e  oi"d:!iis  iiiilexibililer  recepias, 
ol  i:i  subjecia  ooiitiimelia-n  Oinuiito  nescientes,  sed 
iiioasualem  et  inlransmniahiicm  ha'tc:!tes  propriae 
(leiformis  spcoi;vlil;!lis  purissiin.im  c;>ih>ca'.io:io:ii. 
l.'oiitem|ilalivasqiie  ileriim  sciisibilium  syriiliolnriui!, 


beiiigiiilalom  ".  Ego  enim,  iiiquit,  disputo  juilUir.irt 
et  jiidtciuin  satuiaris^.  Miror  auiem,  quia  cl  caele- 
sliiim  esseniiarnm  priimte,  et  tantum  simul  omnes 
snpereininenies,  Ihearchicis  iiliiniinaiionibus,  ut  mc- 
diaiae  quaesiiones  reverenterappelanl^'.  Elenim  non 
imle  inierroganl,  quare  lui  rubiaienimeiita,  apiid 
seij»sa»  vero  dcliberant  aole  interrogare,  ostendenics 
qiiidern,  qiiia  disctini,  et  deiflcam  scientiam  appo- 
luiit,  nuji  autcni  praesilientes  per  divinam  proccs- 
siuiic::!  indilam  iiUmiiualioiieio.  Noii  ergo  priina 
caeiesliijm  iidc  •eclu;;i;i  lerarcliia  ah  ipsa  thclclar- 
ciiia  sanciilicii.a,  quo  in  eam  imuicdiate  cxtendiiur, 
saiiclissima  '*  purgalioiie  miil:o  himine  anlt^pcrfo- 
ctae  cx)nsuiiinialioiiis  proporiionalilcr  eam  iuiplo!:», 


aut  inlellecluaUumspeculaliones,  iicqucui  varietale  ^  purgalur  et  iiluminaiuf  &i  perficitur,  oinni  quidcni 

niiiioratioiie  pnra,  primi  vcro  hiiainis  plcna,  ct  priiiio 
iUilam  cogiiiiionem  el  scicniiaiu  participatis  perfect.i. 
Comprehcodsns  auicra  ei.  boc  dJxeslm  forlassis  iJo:i 
inimeriio,  qaiu  ei  pnr^aiioesi,  eilUumirialio, et  p;r- 
lecUo  diviiiae  sciealiue  assumpiio,  ignoramia  qiii- 
dem  uipoic  purgans,  secundura  ordinem  Indiia  scieii- 
lia  perfectiorum  doctrlnarum ,  iltuminans  aiitem  ipsa 
divina  cogniiione,  per  quam  ei  purgai  non  prins 
coiiiemplantem  •*,  quam  manifestat  per  aUiorcwi 
iUuuiinalionem,  el  perlicieas  Iterum  ipso  iuniino 
secui.dum  habiliiu)  scientia  lucidissimarum  dociri- 
narmn.Ipsa  crgoest,  quansum  ad  nostram  scicnliam, 
prima  Ciieiosiium  esseitiiarani  dispositio,  in  circi:iiii 
Dei  ci  «irca  Deum  ifiimcdlalesians,  clsiiiipliciier  oi 


sacraeScripluraeiheoriaeiudiviiitiiit  reducias,  sed  iii 
onmi  immateriaii  scienlia  aliioris  iiiminis  repletas, 
ot  formificae  et  principalis  puU;hriliidiiiis,el  siipcres- 
i^eiitiaiis  et  leiiucejtiis  *  coniemplalioiie,  qnaulum 
f:is  esl,  ref«rt,:s  ,  com:i;anicalione  aiilem  icsu  sii;ii« 
tiier  digiie  factiis,  non  in  imaginibtis  saore  •ficlis  ' 
formaiivtt  figmant  ticific;im  simiiitudinem,  sed  ul 
vere  ipsi  aisproxitiianies  in  prima  parlicipalioiiC 
scientiae  dcific6m  cjiis  luminum  ",61  quia  Dee  simile 
jpsis  siibjectissiiue  '  doiiatum  esl,  ei  conimunicant 
Iiiijiismodi,  i:t  po5;=i!)ile,  iii  pi-aeoperat»ioe  virtute 
deiflcis  ipsins  cl  humanis  virtuiibus.  Perfectas  au- 
tem  siinililer,  non  ul  sacra  vaiielate  analyiicam 
.scieiitiam  illumiiiatas,  sed  iii  •Mimae  et  sopciemi- 


neaiis  dcificatioais    replelas,  sccu:id«m  cxcelsissi-  D  i:iCt;ssanier  circumiens  aeternam    ejus   sciontiam, 


mani  '%  qiianlum  in  angelis  ,  divnmrum  opcrum 
scieniiam.  Non cnim  per  alias sanctas cssentias,  se  i  ab 
ipsa  ihoarchia  sanctilicalac,  in  ipsam  immetliate  ex- 
londuiilnr,  oiiiiiC.-.""  siipercmiiicnli  virtule  el  cnSiiie, 
ct  a;l  c.isiissinuriii  oiiiiiiiio  fortiludincm  collocantur. 


secuiidum  oxccUeiitissimam,  quaiitum  in  aiigeli.-, 
soiiipcr  mobitem  **  collociitionem,  mulias  quidem  ot 
beatas  vidciis*  pure  conieinplatioues,  simplo  vero  et 
iiiimedialo  fiilgote  *' illuminala,  ei  divino  alimciilo 
repleta;  miilia  iiuidcm  piiiiio  daia  fnsione,  sola  veio 


\  AIUAE  LECTIO.NES. 

Sic.  cou;!.,  A  pros-'(inr.tnnr.    *  k' f;ic!urum  propriam.     ^  k  malenaiium  receplerumplmuliistarum.     »A 

diiHiunlionc.     *  A' fijLCciieniixiiimam.     ^liU  perlitceuiis.     ^  k*  sacrefaclis.    "  .\  iumcn.    *  h  subsinniialiler. 

»  A'E  excellcii!iss:m!:m.      ^"^  \' om)tibns.      ^^  \  dvclrina,  E  doctrinas.      '*  Sic  ABE;  H  irHJf/».^  .-.')/- 

tnteni.        "A  «/»/;<;/ «Mi.        "^  (juo  in  eum—  saiicliisiina  ou\.  Bll.       "  II  contein;jh!ne.        '"  -;.'«. 

"  AE  simi)/os  rer«t'n'in.'Ht'dia/(;  fii/{jf(>.'-fi«, 

«.  Psal.  XXlll. 


NOTAE. 


^  Isaiae  L\!II. 


1053  VEnSIO  OPEflUM  S.  DIONYSM. -fAELESTIS  lEn.iRriilA.  mi 

domestica    el    uuidca   divinae  rcfoilio!!»»  liniiaio :  A  »b  univerfa  disii»uliluJiiic ,  1 1  KYri..rcli;ao   iuccb- 


niuliaQue  ooiuniuiiione  Uci  el  cooperaiioue  i!igi:a  cf- 

feola.ad  oani,  ul  possibilc,  siiuililiiilineuj  '  lioiiaiiiui 

i;.l)iiudiiiuui  €l  actiouuiu  :  niullaijue  di\i»uruiu  su- 

)eip«sitc  coguoscens,  el  diviiiae  scieutiae  ci  oogui- 

ioiiis  in  pariicipaiionc,  secundum  quod  fas  esi,  l';icla. 

Proptorea  ei  iaudes  ipsius  llieologia  his,  qui  in  li;na 


sunii-r  :ippeteiitcin,  el  ad.  ip.s:;in  ^  illiu.>  ipsius  natn- 
r:ilih>r  Subsisletilis  \iiiulis  biniiiiMidiiieni ,  qiKinluiu 
possiLi!'-,  ci  seipsani  cl  quae  pi).,t  cani  sual,  doifor- 
iiiiier  co:ifui  iiiaiucin ,  aJ  iiullir.u  vaiia  "  videiiliniii , 
sed  ad  proprie  ov  univcrsalc  lonvcrsani ,  el  kjriar- 
cliicaesciiiper  deiforniilalis  in  paiiiiipatione,  seouu- 


siinl,    iradidit,   iii  quiljus   mirabiiiter   luanifcblatur  duin  qiioJ  possibilo  esl  ,   ipsi   f::ct;im.    Ipsaui  vero 

excelsissiinae   ipsius  illuniinaliouis  eiiiincntia.   Alii  .saiKtaruin  Virlutuni  rortein  qna.ii!;i:u  el  iiicoiMmu- 

qnidein  cjus,  scnsibiiilerdicere,  laimi-aiu  vox  ;!t:u:!-  tabilem   virililaioiii ,    iii    oiiines  secundum   earuni 

runt   reboani  :  DenediciiKjloiia  Doinitii  ex  loco  suo.  deiformilaieni  opcraliones,  ad  nulhsin  susceplioi:eiH 

Aliiautein  illani  valde  laudaljilem  ei  piissimain  rccl;i-  indit;iruin  ei  dtvinaruin  iiluniinittiuiinin  inibeciiruer 

manl  theologiam :  Saiicius,  sancins.saitcius,  Doniittus  iulbrinatuni  »,  poleiiler  in  imilulionein  Dci  lelnclan', 

Subailli,  plena  omnis  leria  gioriu  ijjsius  ".  Has  au-  non    rolinqueiilein  suiinct   inibecillilalo.   dcil\)riiieiii 

lein    cxcclsi.^siinas  caelesiiuiu  aiiimoruin  hvfnnolu-  niotujn ,  sed  finiiilcr  feieulen»  iusuper  essenlialen» 

l^ius  jamc[uideiu  in  hisquae  suitl  dedivinis  lauJibns,  B  ct  .i>()t<iniiricain  virlnleni ,  ei  Ipsius  ini:iglnein  vjr* 

quantuii:  po.ssibile,  aperuiinus,  el  '  dicluiu  esl  do  tt:iis'"  si:i)ileni,  jiixia  qnod  lice!,  factain.ot  ad  ipsin:) 

Itis  inillis,  qu:iutumadiiQS,  sulUcicntcr.  E\  qnibiis  in  qnideoi  ul  priucipalein  virlutuin  poieiiterc<tiivorsam, 

idinoiiilionein  *  sutticil    «licore    lantnin    secundiim  al  socundani  vcio  viriiiiis  dairicem  ct  (lciroriiiihr 


iraesons  loiiipus ,  quia  Iheoiogicain  scicniiain  *  ip.sa 
irinta  disposilio,  quaiituni  fas,  illuiuin::tu  csl  a 
Iiearchica  bonilatc,  quao  uniquain  dcifoiniis  lerar- 
'bia,  et  :ilijs  quideni  eandcin  deiiide  iradidit,  iiiud 
)or  breviialcin  diceie  subintroducens,  ip.s:nrt  piis- 
.ini.tni  cl  supeilaudabileiu  el  laudubili«Hsiaiaui  theui- 
hiain  fu.s  csi  boiiediclam  e.sse  a  theodocliis,  qiiaiiuini 


provcnienteiu.  Ipsani  antC!!i  sanclaiuin  l*ii'.e.sl:;l;!ui 
aei]iiipote!itein  divinuniin  {)onii!ialioiiuiii  el  Yirti;- 
luin  ber.e  oriiaiani  el  inconfusan»  circa  divin;;s 
susccpliones  orJinaiioncni ,  el  ordir.aiain  ''  .snpei- 
n;ijiulunae  el  iiitellectiialis  polesialis,  iion  iyraiinioe 
inca,  qu:ie  inferiora  siint,  poteslativis  virUilibrs 
praecipiiatac ,    sed  polenJer   in    divina    post   heiie 


•ossibile  cognosci  ei  lauduri  iiitelleciibus.  Ijisi  c.ii.c  ordinalas  retinctae,  cl  post  se  deilorniilcr  reduccn- 

unllanquamdcifortnesdiviuiloci  ihcarchicae,  uJ  cio-  li^,  cl  ad  pcteniilicam  c.vnsiaroliiani ,  <piaiiiuni  f;;s 

iiiia  aiuiit  "",  quiclis.  Et  q;:ia  nionas  csi  elui.ilas  Uc3  f.^^t,  aa.siinilalae,  et  eam ,  nt  possib  ie ,  imgelis  revc- 

tihslanlialiler,    cl  supeicaclestibus  essculiis  usipie  hiiiiis   iti   bciie  ordiiiatis  '*  per  ipsiiUi  ordinibns  po- 
ovissiina  terraee-Xlendcnsbonitaiemsuainiii  oin::i:i,  C  tcsl;;l!va  virliilc.  ilas  habens  dcironncs  proprictalcs 

uae  suiil,providenliain,  tanqiianioninisesscnliao  su-  niedia   caclesliuin   aniinoriim    oi^^posiiio    purjjaiur 

erpriiicipale  principinm  et  causa,  et  omniun^siiper-  qnidcin  el  illunjiiiainr  cl  [ierlicitur,  queinadnioduni 

sseiiiialiieriinnjeiisnrabili  coniiiienliacircumiiuaus.  tiicliun  Cht,  a  diviuis  illuininatiynibns,  inditis  sjbi 


CAPITlLLil  VilL 

'«f  Domiuiilioaibus  el  Viiluilma  el  Poteshitiius,  el  tie 
mcdi:i  euium  lcranhui. 

Traiiseundim>  aulcm  nuue  nubis  in  medi;tai  cae- 
8lia::i  itilellccluutn  «)is;^si(ionem  ,  Domiitalioi>e.s 
las  siipermiindanis  ocuiis,  qu:^nlu!n  possibile,  ex- 
oraniibus ,  et  vere  po-eiilia  specitlamina  *  tliviiia- 


eecisniio  pcr  p:iinain  Iciarchicam  dispOi>ilioite!n,  ci 
por  modiam  illani  seciind;!  mauifestaiioiie  delalis. 
liaqne  per  alium  diciionem  vcnrre  iu  aliuin  angehini 
andiinm,  symbohim  faclemiis  a  loiige  .siqwperfecfae 
ci  per  j)i-(Kessioneai  occnliae  in  sofiiicniia  j^erf» 
clionis.  Mam  '*  sapionlcs  circa  s:tcia<  nosiras  im- 
iiiokilioiios  aiiint ,  pcr  seipsas  Incculcs  da.nomm 
picriilndiiics,  pcr  aiteras  coutom|)!ativi>rum  partui- 


iiH  l*oiest;aiim  el  Viriiiliim.  Elenini  nnatjuaeqiic  palionum  esse  perfeclio:-CK.  Sic  acslimo  ei  nngeli- 
iper  iio>  essoiiliarnii!  cogiiomiiialio  Dci  iiuii;itorias  coriim  ordinniu  immediula:»  parlieipaiir.nem  primo 
inim  sigiilicat  dcironnes  piopiietaics.  Ij^iiur  saii-  in  DcMm  e.xieniorum,  pcrfeciiorcm  c.*.^e  (er  n.odie- 
arujii  Do!;iiM;Ui(<mi!ii  «iasiifestiitivaiii  iioiniualionem  ^  laloiii  pcrreclorum.  i*ropler  <i<ioJ  el  ;»  ito>i»a  saccr- 


slimo  deciarare  ab.sohilam  quandain  et  oiiini  igno- 
inia  mijioralionis  liiierain  yiiagogon,  uon  ad  simi- 
iidiuom  '^  lyraniiicanim  (iissittiiliimlinum  ullti  iKOdo 
iiversaliler  cam  inciiii.-ilic.n  ,  liberaliicr  scvcram 
>iHinaliouem,  omtii  mi;iiiiiv;ie  scivit;iti  sup.-iiio.-^i- 
«n,  iioii  iiKJigeiiiein  subjcvtionis  oninis,  el  rci^Kflam 


dolali  ir.idilione  perfoclivaejuciilcae,  e»  piiigativae 
viriuics  priuii  inlelloctus  nominantur  inrerioruni  , 
ta!i(|<ia::i  i)or  se  jn  oniiiiuii!  Siqtcros.senliaiij  pricei- 
piuin  rcdiicloriiiu,  Ci  lel:  l;iic':icaru:!i  ■'  piirijaliciijini 
el  i!iuiiii:)ulioii!mi  elpc:i'cciio;iii;(i  iti  puriicipatioiso, 
socim.iiim  qiioJ  eis  fus,  fae'.or:im.    Shic  est  eniiu 


YAiUAE  LECTIONES. 


*Sic  H;  .4BE  simiiumlinc.  "  Sic  co;id.,  A  ul.  '  A  rccorilalionnn.  *  .^B  tlipoloiiiiu  Si:k'iiii,i.  ^  \'  i;.-;- 
hlivfi,  •  E  noii  MS.<mii/«nYraimicaj'(im.  '^  .ps^jjM  om.  AniL  *•  AE  r,'/»;-t'.  ^  .\V.  iufirmiilinn.  '*  AE  rfr" 
/1  Siiiiileni.     ^^  .\'li  or(Hiii:)i<ni.     '- .\-i:  houa  onwiis.     '^  Bli />;;.•«.     '*  A  i»ii(.s.'i;v;n<»w. 


NOTAE. 


•  E/eci:.  l ;  Kivdi.  i!l :  Is^ilac  M  :  Ar.c.  IV 


^  I».;.:. 


\LV!    I.XXIX;  I*:»,  LWl. 


tos.^ 


JOANNIS  SCOTl 


mG 


wnmm  illvina  i;,\iarrlii  i  Giviiiiujs  projr.al-jaliim  ,  A 
pe;- prima  scoiiinla  «livinis  parlieiparc  illiuniiiatio- 
itilm.s.  lnvciii'.!S  aulein  hoc  el  nmUoiics  iheologis 
fxprcssiun.  Qii3::>l<>  enim  divina  cl  paicrna  huma- 
iiilas  Israd  conversihililerpro  sacra  ejus  s.ihileeru- 
*licns  *,  el  nlciscciilihtis  cl  imniililius  niUionihus  in 
corrcciioneiii  iratlens.omnigcna  pvovisoruin  innielius 
Inuluclionc,  el  in  caplivilaleni  diniisit,  cl  :i<l  prlo- 
rc:i!  clcnicnlcr  retiiixil  conslanlinin  *,  vidil  *  iheo- 
h.gonun  nniis  Zacliarias  ununi  prinioiiim,  ut  aesli- 
nio,  cl  circa  Dcum  angcioruin,  coitiunine  enim,  ut 
<iiNi,  cst  oumihus  hoc  ar.gelica  cognominalioiift,  ab 
ipso  Deo  discenleni  dc  Jioc  consiliaria  \  ul  dictnm 
cs!,  verlja  :  allcrum  vcro  siihjecloruin  angeloruni,  in 
j)cc:irsum  priini  provenieniem,  tanquauj  ad  ii  Uinl- 


CAPITILUM    IX. 


De  Piinciplbus  et  Archangetis  et  Angclis  el  dt  uUma 
corum  ierarcliia. 

Ueliquus  nobis  in  conieinplalionem  ornalus, 
ange!fo:is  concludcns  lerarchias ,  a  deiformihus 
Piinci[>ibiis,  Archangciis  et  Angelis  dispositiis.  El 
priinum  ®  qiiidem  diccre  necessarium  aeslimo, 
scciindnin  qnod  mihi  possiitiie,  sancianim  earum 
cognoiniiiaiioniira  nianifeslaiioncs,  Maiiifeslat  enim 
ipsa  quidcin  caclesrunn  principunt  illiul  deiformiter 
principale  et  ducliviim  '  cum  ordinc  sacro  ei 
principativis  '**  dccentissimis  viriuiihus,  etad  siiper- 
principale  principinm  eas  univcisaliter  conveni,  cl- 
alias  ierarchice  duci,  et  ad  illtid  ipsum,  qnanliiin 


.aiionis  susccpiioiicin   el  mcialepsiin  ";  dcinde  ab  g  Vossihile,  reformari ««  princificu«»  principium.  ma 


ipso  diviniim  consilium  tanquam  a  siininio  sacer- 
«i'iie  orudiium,  el  hoc  docere  iheologum  conversum, 
qnoniam  frucluose  hahilabilur  Jerusalcm  a  nuilii- 
liiiline  hominum  «.  Allcr  auiera  theo'ogorum  Eze- 
chicl  !>,  ei  ah  ipsa  dicil  hoc  sacralissiine  promul- 
g:iiii]u  esse  Chertibim  superfirm:!la  gloriosissitna 
UivinJatc.  Enim  Isiael.  ut  dictum  esl,  exercilaiiva 
hum.uiiias  per  disciplinas  in  melius  tradiiccns  , 
jijslilia  divina  obnoxios  conteinnat,  iiu;ox:os  jiisli- 
iicai.  Hoc  doccl  *  pvimus  post  Cheruium,  luinbos 
s;iplnro  praccincitis,  qui  podciem  '  juxl;>  .syinboliim 
icrarchicum  iiiduebatur.  Reliquos  aiUcm  angtdos , 
qui  seciircs  habebant ,  diviiia  taxiarchia  intpcral 
a  priori  doceri  de  hoc  divinum  judicium  «'.  Et  qni- 


nifcstareqne  supcresseniialem  cjus  ta.viarchiara  or- 
natu  .principalium  virlutum.  Ipsa  autem  sanctoriim 
archangelorum,  aequipolens  qnidcm  csl  caelcstibus 
principatibus.  Est  eiiiin  el  eonim  et  angelorum,  nt 
dixi,  lerarchia  una  el  disposiiio.  Veruiitairen  qiio- 
niam  quidem  non  est  Icrarcliia,  non  ci  prinias  el 
niedias  et  uliinias  virtulcs  habens  ,  archangc- 
lorum  sanctus  ordo  coinmunicative  Icrarchicae  me- 
dictati  exircmornm  rccipitur.  Eienim  sacratissi- 
mis  Principatibus  cotnmunicat,  et  sanctis  Aiigclis. 
Ipsis  quidcm,  qnia  ad  snpercssenti;ile  principium 
pvincipaliier  converiilur,  et  ad  ip.siim,  nt  possibiii^ 
rcformalur,  et  angelos  unilicat  sccuftLluin  bcnc  or- 
natos  cjus  ci  ordinalos  et  invisihiics  ducatus.  Istis 


dcm  eniin  dixil,  mediam  perlransirc  Jcrusalem,  cl  C  ^ero,  qnia  ct  eis  ypnfelico  est  ordine  divinas  illu- 


d;ir«  stgnum  in  frontes  innoxiorum  Yiroruni ;  aliis  : 
Eviic  in  civiiatein  post  enm,  el  pcrcuiitc,  et  nolitc 
p:ircere  ocutis  vcstris,  ad  omnes  autem,  super  q  :os 
cst  signum,  ne  appropinquelis  ^.  Quid  .'bviassis  quis 
dixeril  de  dlcente  angelo  ad  Danicl  t  Exivit  sermo; 
aiit  dc  ipso  primo,  igncm  t\  medio  Chertihim  ve- 
cipiente  ?  «  Aut  ithid  ejusdein  ahundaiitius  in  ordinii» 
angelici  oslensionein,  qiionianf^ct  Chcriibim  innuiltit 
ignem  Jn  nianus  sanciani  siohim  itiduti  ^  Aiit  de 
tocanlc  diviiiissimum  Gabriet,  ct  dicenlc  ei :  Fac 
illtttn  inielitger^  visioiietn  "  ?  Aut  quaecunque  alia 
a  sacris  Iheologis  dicia  sunt  de  caelcstruin  ihear- 
c.hiarum  deiformi  ornatu.  Ad  qneni  noslrae  icrar- 
chiae  ordinatio,  secundum  quod  possilnle  est  assi- 


niinaiioiics  icrarchice  pcr  priinas  virlules  suscipiens, 
61  angelis  eas  deifovmiter  annuntians,  et  per  angclos 
nobis  manifestans,  secundum  sacram  uniuscnjusqtie 
divinitus  ilhiniinatorum  analogiam.  Ipsi  enimangcli, 
sicut  praediximus,  coinpleUve  cousummant  onines 
caelestiuin  animorua)  dispositiones,  secundiiin  quod 
consummaiidiim  cst ,  ul  in  caelestibus  cssentiis 
liabentes  angelicatn  proprieialem,  et  magis  apud 
nos  angeli,  «iiiam  priores,aptinsn&minali\  quanlum 
ct  circa  significantius  ipsis  est  lerarcbia  el  DMgis 
circuir.ornatus. 

Exccllentissimam  qnidcm  cnim,  nt  diclum  est. 
disposiiioiiem,  tanquain  ipsi  occulto  primitns  ordi- 
nate  **  proxiinaniem ,  clam  formans,  aesiiinandum 


inilata  ,  angelicam  pulchritudiiiem  ,  quanlum  in  ^  saiutificare  sccnndam.  Sccundam  vero,  qiiae  com- 
imaginibiis  habcbit,  forraata  pcr  cum  el  reducta  ad  P'**""'  a  sanctis  Domiiiationibiis  el  Virtuiibus  e» 
supercssenlialcin  simul  omnis  ierarchiae  taxi;ir-  Poieslaijbus,  einsquc  est  Principibus  et  Archangc. 
chiaui  '*.  J'S  cl  Angelis  lerarchiae  principari  ",  priina  qiii- 

dcm  lerarchia  manifeslius ,  ca  vcro  quae  est  posl 

VARIAE  LECTIOxNES. 

^  \  corripienx.      *  X  heneftcentiam.     ^  AE.  Vidcl.    '^  AF.  consolatoria.     ^  A  pcrceplionem.    »  \E  doeetur-' 
"^' (axiurchiiim   om.   BEil.      *^  At' primns.     *A  principalc  fiHC/irwiH.    *'>  A  prlncipatibus. 


'  E  fiodertim. 

"  A  ('trimtri.     ^*  Xordinare    '*  A.  praesse. 


«  Zach.  TI. 
^  Kzccb.  Vm. 
•■  Kzoth.  X. 
Ezcch.  IX. 


pnnu 
iNOTAE. 


r  Dan.  I\. 
f  Ezcch.  X. 
»  Zach.  I. 


,(>57  VKRSIO  Ori:rn;M  S.  IHOWSII.    -CAKI.ESTWlKP.AUailA.  1058 

r:.ni,  o.TuUius     IMncinalumii  aulciii  cl  Ai(h.iuH(!-  A  xuiu  «ccimaum  visioiicH  .luliibiiluii.  e,l,  .:l  «nUilM.i 


loitiiii  .'l  Aiigil..i.iiii  iuani('.*sl;iliv;iiii  ilis()OsiliOM.';u 
Iiiiinuiii)>  loraicl.ii»  per  consfqueuliaiii  |jrac(i|>.r<;, 
iil  silp.T  orilin.m  ail  Deniu  rc.lucllo,  oUouveihlo, 
ei  f.uiiiininicalio,  cl  uiiitas,  allaiucii  el  a  hcooinni 
Itiis  l.;rai'('liiis  opliiiK!  iii.lila,  c(  cuiiiiiiliui(':iliv<: 
sii|)crvciii.!iis,  cl  .11111  ornalu  sa(ialis.siuio  |no. cisin. 
Iii.lc  llic.)lo^i:i  iioslraui  Iciarcliiaiii  aiig.-lisdislriltiiil, 
priiicip.Mii  J.i.iai^oniui  (io|iiili  Micliacl  iioiiiiuauii  ", 
cl  alios  f-cnliiini  anii.os.  Sl:iliiil  .•uiiii  cxcolsus  1«;.- 
iiiinos  ({(riiliiiiiiscciin.itini  iiiiiiicniiu  :iiigcioruiu  Dci ''. 
Si  :tiilctu  .(iiis  (lixciil,  (M  (|.ioiii.i.lo  li.'l)i':icoriiiu  (i*i- 
piiliiii  riMlii.  ln.s  esl  hulm  iii  llic;ircliicas  illiiiniiialio- 
lieK,  re.s()OU(lemliiiii,  ({uia  iioii  angoloruiu  naUii 
sciculi:.!i  uccii.sari   o(iorlcl  :.liariiin  gcnliuiii  iii  iioii 


illis  vcri  lk'i  iiiiiiislii  ilucet  vtaluli  suiil.  loriualin 
iiiiiu  al)  angcliii  visioiiiii  iiiauifcHlat.oiic  uii;;i'luiuui 
coiiliuiio  u;tcris  viris  Daiiiel  cl  Josfpli  ex  Dcu  (ici  .in 
gcloii  ntvcl.tlu  '.  tiiuiu  ciiiiii  (uil  oiuuiuiii  (iriiicipiuin 
ei  pruviiic.ilia.  tl  uullu  iiioiio  a«»liiiiau(iuiii,  Juducun 
((uidciti  plcuiicr  (luxiase  tlivinitalcin,  Augclos  aiiioiii 
HpiH-ialilcr,  uut  aci(.ic  houoiabililcr,  uut  u(i(iubiliH  *, 
uiil  D.;os  ((iion.iaui  .ilicrus  iiiiperan;  aiiis  (^;ciilil)iis  ; 
sc.l  et  cio  |iiiiiui  illii.l,  Aecitntliiiu  ipHaiii   s;i.i:iiii  in- 
lcllig.:itliaiiiacci(ii(;n(iuiii,  iiuii  ul  iiarticiilc"  Dci)  ( iiiti 
altcris  (liis  aul  aiigciis  iioHlriiui  (lucaliiiu  ,  cl  Israi^l 
iii  gciilis  priiicipatuiii  ct  gcitli<i  (liiculuio  cuiitciil.i, 
seil  ul  ip^a  ((iii.lciii  un:i  i^iuiulouiiiiuni  c\(:cl-.a  (iro- 
viilculi:i,    oinucs    It.tiiiiiicH    »aiul:itilcr    pr.iprioruiii 


exislcnl';»   Dcos  crnuc,  sc.l   illos  ipsos  piopriis  iii-  '^  aiigeloruni     rcslituloriiH    iu;inudu(,lioiiii.us     .lislri 


flcxioiiil)ii!i  cx  ca,  ((ii:tc  csl  iii  (liviiiuiii,  i'ccl:(  rc.I.i- 

ctioiio  recidciitoti,    uii.O!e  proprio,  cl  (>u|icii)ia,    ct 

ip-.isopiiiioiiuiii  diviiiiluscl  '  coiialioiialiiliicr  ciillii. 

lioc  (tciliilieliir  ct  i|isc  Ilcliracoinni  |)(>(iiiI.ih  ().>r()CH- 

liiis  C8s.;.    Coijiiilioiiem  eiiini    It.i,   ail,    ivfinlixii,  i;t 

Vust  cor  iHHin  exiiAt  <=.  Nc((iicciiiin  (o:i('t:iiu  lialicinns 

vilani,    nc((uc  (>cr  proviKoriitii    pi'o(iri:tiii  poicHt;i- 

lciti  diviiia  luiuiun  provida.;    illiiiniu;ilioiiiH  ol>caC' 

caiilur  :  ficd  iiitcllcclualinni  visioiiiiin  diHsiiiiililo.lo, 

bU|)Crpl.'ita   palcrna  Itonilalc,  lii.^is  .lou:.li.>ii<>itt   aul 

outiiino    iioii  |):ilicip;ilaiu  i.icil,  ol  a.l  cariiin  rcr.ir- 

nialiunciii  iion  disi.iiltutain,  aiil  (>:irlicip;ilioiics  iacil 

diacrenlc»,  p:irvaH  uiil  iiiagiias,  oliHCuras  uiit  clara'!, 

uiiius  ei  Hi!i:(>li.:iH  el  KOiii()er  eodciii  niodo  sc  *'  lia- 

beulis  ci  stipcrcx|)ausi    ronl;ili-i    railii.  Diiii.lc  ({iiia  '' 

«t  aliis  grMtli!jit&,  cx    ((uiltuii  cl    iios  n;spcxituiiH   iii 

illii.l  ouiiiibiiH   paratiini   in  tra.lilioii.;ni  cl  a^iertuni 

Oivini  liiniiniH  el  luagiiuui  ct  cO(>ioHuni  pclugiis,  u»ii 

alicnigciiau  ({iiidain    iiiipcralianl  dii,  uiiuiii  auleni 

Oiiiuinin    priiici(>iuiii,  nl  ad    i{)S.iin   nr.lux(;iiiul  Hei- 

((ucittCH,   Hcrundiiiii    uuam<|uaui.|iic  gciiicin  priitci- 

paiit..-H  uitgcii.  .Mcl.;liii>cdecli  intclligcmluiii  buinuiuiii 

'  Hacerdoieni,  evistciilcni  Dci  aiiti.iHHiiiiuui  exihlcn- 

i  liliUH,  iioii  cxiHtcitti.ini ,  bcd  ipsiiiH  *  vcrc  cxisii-iiliH 

^exccUi    Dci.   Ltcitiiii  nic   him(>licitcr   M..-lclii:>c<ic(  ii 

I  ipsi  '  llt(;<iH(>plii    iton  amiciini  Dci    i:iitinii),    simI    ct 

bi<cerdolcm  vocavcr.ini  <'.  An  iil  sapi.;nliltiiH  a()erlu 

liiguilicarcnt,  qiiia  iton  hoIuui  iu  ipsiim  S  ((iii  vcie 

ckt,  Dciiiii  converiil,  adliuc  aiilciii  el  aliin,  m  siini- 

iiiUHHait^rrdos,  cdiixit  ea,qiiac  fM  a.l  vcram  ct  Holaiii 

.liviiiiiaiem,  icdiiclioiic   l-Ii  Itoi;  aiileiii  luain  hiiinme 

'erdolateiii  iiilclligeiilium    u.ltuoiicl>iiitiih,  «(uia  et 

l'li;iraoiii  a(itid  ipsos  Acgy()lios  im{Miraiitc  anjjelo  «,  ei 

Habyloiiioruni    priiicipi    pruesidc   ()i'0(>rio   oniuiiiin 

[jrovideuliae  el  dominaiioniH   providiim  ct  |)otcsl.'>ii- 


buciitc,  solo  lcrc  ultiM  oiiiuch  lHra.'l  in  vcri  Doiniiii 
illiiiitiu:itioiiciii  ft  (ogitilioiiciti  coiiV.M'so.  riidn 
llicologia  ((uidciii  Hcipsuiii  (losn.-diHHc  Kra.^l  iii  vcin 
Dci  raiiiulaluui  Higitill.aiiH,  faitn  i»l  \iinlio  l)omi'U. 
uit  <^.  Ostcnd.uis  aiilc-m,  ct  eiiiii  virilini  ccloiiH  gcii- 
libiis  dislrlbiiiHKe  ciiid:iiii  baitcloruiii  ang.doiiiiii,  iii 
cogiiOHceudiiiii  |)cr  cniti  uiiiiin  oiititium  (iriuci(>iuiti. 
Micbacl  (lixit  Jiid:i;ciiui  (liixiHsc  (lopiilnni  ^,  a(ii'rl.: 
noH  edocciiH,  uiiaiii  csh.;  omniiiiu  (>nivi(lciili:.m,  si 
niul  omiiiliiih  iuviKiiiilib.i:>  el  viHiliililiiis  virii.tili:^ 
iiU()crcHseiilialil.-r  sii|ierc.>llocutam,  oiiiuch  aiileiii  (>ci 
hiiigiilaH  gciilcM  iiii|)crantcH  uiigclon,  In  ipKiiiii  ni 
propriuni  pi'iuci(>iiini  HC.jiicnU*»,  voluntule  cHvoiiiiaii 
((iUK((uc  virliitcb  cvlcndcr.'. 

CAimLl.U  X. 

Hrjifiiiio  el  coiiyrftjaiio  ">  uHyclicae  oiilinitiiviiiA. 

(>6iiiiexa  C8l  ila((iic  nic  i(ibu.((iii.lciii  boiiorabilistiitti;! 

circii  Dciiiu  aiiiiiioriiin  diH|>oHiiio,  c\  icictarcbicn  il 

i.iutiii:ilioiic  sanclilicaia  *,  in  caiii  iiiimc.lialc  usci. 

(leiiilo,  oci  iillior  ct  manilcHlior  .iiviuilalis  iliiiniiii:  • 

lioiic  puigaliir  ci  illuiniuatiir  ci(>eiliciiur*.  Occ.ilii.,r 

({ui.lfiii,  laii((uani  iiivi»ibiiior,  ei  niugin  ftiiu{)lilic:ii;t 

ei  uiiilii  uta  :  maitifeHtior  vcro,  iilaiue  d:ilu,  et()riiii.> 

liiccuH  '^*,  (H  uuivcrs:ilior,  el  iiiagiH  in  euni,  ul  o(»ot'' 

l.;l,  roriti;i  cn.iHa.  Ab  ip»a  aiilein  ilcruni  |)i'(>|ioi'lioi.:i!i- 

tcr Kccuuda,ctu  Hccunda  lcilia.clfK  lcilia  Hcciiitiliim 

noAlerarcbia,  ftccundum  i(>Hum  i)Ciic  oriia.tliiiluxiar- 

.V  cbi:iclegeiii,  in  liatiuoniadiviii»  ct  uitulogta,  ud  Kiinitl 

ouiiiiH  boiii  ornatiiii  hupfr(iriiici(»al.!  |)rim'i|)iiim  et 

coufiiiitrualionciit  icraicliicc  rc.lucitui'.  Mati;rc>ii:il(>- 

res  atitciii   OitincH  ct  aitgcli   curuin,  (iiii  aiilc  i(itii)i 

•unl;    ipHi    ({lii.lcrn  bonorabiliHnimi   Dei  niovcnliH, 

pi.iporlioualiicr    auiciu  cclori   c.x   Dc.n   niolonini . 

Taitluni   eiiiin    oiiiwitim    iiii{).MCAHCUliallH   bariiioui.i 


VAHIAK  I.KCTIONES. 


rt  oin.  K. '*««o.n.  IJI':.    '  i/»*/»»  om,  A.     •  i^Mi  oin.  A.    "BWinpium.     «  ftll  ft;;/»ojv<«/(.    «  ftll //« 
L  ^ijiuujiiyc.     »  A  oidinnui.      *  ct  itluiiiiimtu:  el  yitrficitur  oin.  Dli.     '•  Al'!  ltit<'i. 


r<iutt'. 


iNOlAK, 


•  Dan.  X. 

Mhut.  XXXII 

>•■  Os'  (,'  IV  ;  Jcicm    11. 

-i',i'M    XI N 

PAIhOL      CXXII 


•  Gen.  \\A. 
'  Dau.  11. 

•  1'i.al.  CXXXiV.D.ut   XXXII  ;1». 
h  Dun   X 

3^ 


\l\ 


I0S9 


joANMs  scon 


1060 


unicuique  niiionaliiirn  ei  Inlelleclualiuiu  sacro  or-  A  tarum  sanclaruin  virtuiunt,  et  lujiioribus  oauiinc 


tiaiu  el  oriliiiala  dtictionc  praeviilit,  quaiiliini  ipse 
lerarciiiaruin  luiusquisque  ordo  sacre  ei  dcccnlor 
posiuis  csi,  cl  oiiineni  ierarcliiain  videnius  iii  pri- 
liias,  cl  nicilias,  cluhinias  virttiies  divisain,  Sed  el 
ipsani  per  singiilas,  specialiter  dicendtini,  dispo.iiio- 
iiem  ipsis  diviiiis  Iiarmoniis  discrevil  :  propicr  (luoti 
cl  ipsos  divinissiiiios  Ser^tphiin  ipsi  tiieoiojji  aiunt 
Flieruin  al  aUcrum  clamare  «,  aperle  i:i  lioc,  ut 
aesiimo,  declaranles,  quouiain  iheologicas  scientias 
ipsi  primi  secuiidis  tradunl.  Addideriui  autem  foriassis 
cl  lioc  non  incongrue,  quia  ei  secundum  seipsuin 
«nus«iuisque  el  caelestis  el  liumanus  aniuiiis  spe- 
ciales  Iiai>el  ei  prinias  el  medias  ei  uliiinas  ordina- 
tioneset  viriules,  addictas  pcr  uuuinquotique '  icrar- 


anncclerc  esscntiis,  in  conversione  inr.oi.ftisac  an- 
gcli<^rum  oraaluum  taxiarchiae,  JuMa  eiiim  sacpe 
a  nobis  recte  reddilaiu  raiioueni  ipsae  qiiidcm  sii- 
pcrfirmalae  dispoaiiioncs  abuiidauier  haLent  ei 
minorum  sacras  proprieiaies,  uliimae  vero  inajorum  J 
supcrposilas  universiiaies  noii  liabcni,  particulaiiier 
in  eas  pkiino  apparenlibus  illuminaljouibiis ,  per 
primas  *  pioporlioualilercis  dislribalis. 

"CAPirULUM  Xll. 

Quare  sectuulum  honuncs  lerurcho,e  angeti  voceniur  *. 

Quacrilur  auiem  ct  hoc  iiilelligibilium  eloquioruiu 
sludiosc  iniuejilibustsi  eniin  participaiiiia  excijisio- 
rum  utiiversitatum  uon  sunl  ultimn ,  ob  quam  cau- 


chicarum  illuniinaiioniim   ptoprias  anagogas  pro- g  sam  sccuiidum  nos  sunmius  sacerdos  aiigelus  Do- • 


porlioiialiler  manifcsiatas'*,  per  cpias  uiiumquodque 
iii  parlicipiUione  tii,  sicul  idipsum  ci  fas  csi  et  pos- 
sibile,  siipcriiicoguilissimae  purgaiionis  plenissimi 
Itiminis  aiiicpeifociae  perlccliouis.  Eslenim  nihil  per 
se  perfeciiim,  insiigens  universalis  perfeclionis,  nisi 
vere  perfeciissimum  el  anle  perfectuu:. 

CAPlllLlM  XI. 

Quare  omnes  cueleoles  esaenliut covimunhcr  Virlutes* 
cacle&les  voieulur  ^. 

liis  auiem  deliuilis,  iilud  dignnm  inlelligere,  ob 
qiiam  causaia  onones  simiiiter  aiigclicas  esseiitias 
viriules  caelcstes>  vocare  consuevimus.  iNon  cnim 
est  dicendum,  ut  iu  angeiis,  quoniam  omuium  no^ 


mini  omuipoteutis  ab  eloquiis  Jiominaiur  ^l  Kst 
autem  iion  coutraria  raiio,  ul  aesiimo,  aiile  deli- 
nilis.  Dicimus  enim ,  quia  iinivcrsaii  el  superposita 
niajorum  oruatuum  virlute  reiiu)}uiiutur  uliinii. 
Media  eniin  et  proportionali  parlicipaiit  Jiixut 
uiiam  simul  cuuctorum  el  conjunciivain  societaiem : 
qtiale  esl,  saiulorum  Clierubim  ordo  ii;irti(ip;vi 
sapicutia  el  scienlia  aiiiori ;  sub  ipsos  atitem  esscii- 
tiarum  dispusitiones  pariicipant  quideiu  et  ipsae 
sapieniia  et  scienlia ,  parliculari  lainen  ad  iilos  el 
subjccla.  £t  quidem  omniiio  iu  parlicipatione  sa- 
pieiiiiac  esse  ',  el  scientiae,  commune  est  emnibus 
ueiformibus  inlellectualibus  '  :  alieuie  auicni,ei  pii- 
mo,  aut  secundo,  aul  infra,  nequaqiiam  conimuiie, 
vissima  esl  dispositio   ipsa   saaclanim    Virlutum,«c  g^.j  sij.m  „„jcuj^ue  a„ie  p^p,.,j,  deliiiilur  analogia. 


ci  quidem  novissimarum  sancia  ct  decora  illumi- 
iiuiiuiie,  superpo^itarum  essentiarum  dispositiones 
parlicipaut;  ultimae  vero  primaruni  nullo  modo: 
et  cujus  gralia  caelestes  quidern  virtuies  ouines  divini 
iiitcllccius  nominanlur,  Seraphim  aulem  ei  Tbi(Mii  el 
Dominationes  nuUo  modo.  Parlicipaiae  enim  ex- 
iremae  excelsissimis  sunt  uuiversalibus  proprietaii- 
bus.  Ipsi  namque  Angeli-,  ei  aule  Angclos  Archan- 
geli,ciPrincipalu5,etPoiestates,  posi  \irlutes  abipsa 
ilieologia  ordinali,  communiter  saepe  a  nobis  simi- 
liicr  aliis  sauctis  eseentiis  caelesies  virluies  vocau- 
tur.  Diciiiius  aulem,  quia  commimiier  in  omnibus 
ateules  caelestium  nominaiione  virlutum,  non  con- 
fusioncm  quandam  uniuscujusque  disposiiionis  pro- 


Hoc  autem  et  de  omnibus  divinis  mentibus  non  for- 
lassis  quis  errans  de/iniel.  Eieiiim  sicut  primi  abun- 
danter  habeiit  minorum  sancias  piitchrasipic  pro- 
prietates,  sic  babeul  uliimi  eas  priorum,  nun  taineii 
similiter,  sed  infra.  Nihil  ergo,  ut  aestimo,  iuordi- 
natum,  si  cl  secunduin  :ios  suminnm  saeerJoteni 
angelum  theologia  vocat ,  juxt:«  viriulefh  propriam 
participantem  angelorum  hypofetica  propiiet:Ue,  ct 
ad  maiiifeslaiiv:im  euruui  siniilitudincm,  quanium 
possibile  hoininibus,  cxleulum.  inveiiies  auteiii , 
quia  et  deos  iheologia  vocat  ei  caeh^stes  ei  superuas 
essentias ,  ei  apud  iios  amicissimos  Dei  et  inirai)ilcs 
\iros,  ei  qiiidem  divina  ot)SCuriiute  supcrcsscnlia- 
liter  simul  omnibiis  et  remoia  et  supcrcoiiocaLi ,  et 


prielalui!!   iiUroducimus  :  sed  quoiiiain  in  tria  divi- ^  ^,11^   al^)   ea  eoruin  ,  quae    suiii,  simili  noiuinaii 


duiiiur  secuiidum  se  supefmundana  raiionc  omnes 
divini  iuiellecius,  in  essentiam  et  viriuiem  ci  opera- 
tiOucm,  cum  siuiui  omnes  aut  eorum  quosdam  iu- 
obscrvaie  caclcstcs  essentias,  aut  caelesies  voca- 
mus  viriutes,  eos  pcriphrasticos,  de  r[uibi'S  sernio 
csi,  significare  nos  aesiimandura  ex  t:a,  quae  per 
siugulos  eorum  est,  essenlia  vel  virlule.  Neque  eniiu 
superiiositam  proprielaiem  j:im  bcne  a  nobis  discre- 

VAKIAE   LECTIONES. 

>  E  unum  quodcnnque.     '*  E  Manifeilas.    «  E  angeii  virtuics.     ^  E  vocantur.    *  iiH  prima.    *  E  vocantur. 
•  etse  om.  A-    '  .K  mtetlectibus.    •  E  tnassatuer. 


proprie  et  oiimino  valciile.  Ycrunlamcn  quaecuuque 
et  iiUellcctiialium  el  ralioiKilium  ad  uuiialcm  cjiia 
qualiscuiique  virlus  iiniversaliler  coiivertilur,  cl  ad 
divtnas  ipsius  illuminaiiones,  qu:inlum  possihilc, 
incessabiliter  *  extcndilur,  secundum  viriutem,  si 
justum  dicere,  divina  imitutiuue,  ct  diviiia  univo- 
cationc  digna  facia  cst. 


NOTAE. 


fai.    VI 


i"  .Malaeh.  li,  7  :  Anoc.  II. 


,061  VEUSIO  om\UM  S.  DION\SII.  -  CAELESTIS  lKR\RCm/V.  10S2 

CAPITULUM  XllL  A  liacc  aiii  iiqnani,  ant  aUenim  q:iiil  iion  lacile  igne- 

Quore  u  Sfia/j/.im  dicalur  purj^atus  fuhne 


pro}ilicla  Isnius. 
Agp,oihocseoi!i;dum  virliitein  iiis|ji(i;iiiiiis,  iiU|iii(l 
a  iheologis  Sftraphim  missas  fuisse  dicaiur  o.  Li- 
ciiim  expoiicrel  (|!iisqir.im ,  (iuia  noii  supposilonmi 
<|iiis  angelonim,  seu  mius  (piiil;im  nuiximis  essi;i:liis 
imiumcris  purgal  Siicenlolciii.  Quidam  eigo  aimil , 
qtiia  jiixla  jam   anlc  rcihlilam  cunclorum   inloile- 


fccculiiim  proporiioii:iliier  ciileficaiis.  Jiixla  han:^ 
igilur  naturalis  orJiiialioiiis  ralioncm ,  snpernaUi- 
raiis  i|isa  oinnis  boni  ornatus  visibilis  el  iuvisiijiVis 
laxiarclji;ic,  congriiac  dihicidalionis  ci:;riiatom  piimo 
app;ircnlein ,  ul  iu  copiosissimis  cHiisioiiiinis  cxcel- 
lcnlissimis  manircslal  csseiiliis :  cl  pcr  cas,  <]iiae 
post  sunl  cssciili:)c ,  divino  parlicipanl  niiiio.  IIa(3 
enin»  *  pi  imae  cognoscenlcs  Deuiu  ,  ci  diviiiain  snpcr- 


f  nnim  SDcicl;Uis  deilnilioiiQin,  noii  unani  circa  Dcum  emincnler  dcsideranles  virtiilo;!) ,  ct  inaeopcralri- 

primarum  niculinm  noininal   chxjuiiim  in  ihcolo^i  ces  licri,  (jiianlym  possibilc ,  Deo  simili    virtulc  cl 

p!irg;ilioncm  venissc  ;    (iiiendam '.ero  praf^siaiilium  :iclionc  dignac  cir-itae  siiiil,   cl  po.sl  se  Cj:.sc:ilias 

noiiis  an"clornm.  saiiclilicanlcm  piopheiac  pnrga-  ipsae  ad  siiiiilem,  vitluicm,  nt  viiltis,  dciiormilor 

Itoncin,  Sciaphim  aeipiivocationc  '  \oca;tim  lulsso  cxicndnnl,  copiose  ipsis  iradenlcs  cx  superveiiiciiti^ 

propier  igneain  ci  caeleslein  diclortini  ahlalionem  iii  eas  chiriiaie,  ci  illac  iterum  Siilij.dis:  ci  [i-.i' 
pcccaloriiin,  el  piirgali  iii  divinam  oheilicnlian  rc-  j)  siiigii!:ispriu!a  oi,(iuaiiCSl  posl  c;im,lr:i(!il.  Ipsa  :i(|;i.i' 

stiscilationem.  El  cloipiiuin  unum  cx  &craphi:ii  .'/n;i-  nonnc  el  iii  onines  propoitioii;ililer  [iorvoiii!.  Mv^t 

pliciicr  dixisso  ;ruiiil,   non  circa    Dc.im  collocal;!-  crgo  simul  cniidis   illiminatis   piiiicipitim    iiliijni- 

rum,  sed  nobis  praeslaiilium  pnrg.ilivarum  viriiiliiin.  nandi   Dciis  fjuidcm  naliira   el  vcrc  ct.  propri-  ,  iil 

Aiier  anlcm   non  niniis  inconvenicnlcm  (piandaHi  huninis  esscniia,   ct  i|)siii.s  esse  ci  videre  caiistilis. 

praeslilil  inihl  apologiam  su|)er  hiijusnio;ii  slalu.  Ait  Ijoc  deiforniiler  el  Deo  simile  permaiiet,  «iiperposil:i 

enim ,   quia    piopriam   purgati'.ain  sacrihcalioKem  ei  posl  so   nnaquaiijue  divina  liimina  [icr  sc  iii  il- 

magnus  ille,  q-.ii  tunc  cral,  vi.sionem  formans  an-  l:im  transvohere.   Kijio  excelh;n(issiiii;im  caelesliiim 

gelus  in  docendum  divina  Iheologtim,  in  Deiiwi  el  aniii;orum  disposiiionem  siiinil  oii)niiMn  rci,i([iiai;iiu 

[lost  Deiim  In  praeoperalriccin  lcraichiam  reposnil.  csseiitiac,sectindiiiu  quod  coiisequenscsl,,  poslDi^tim 

i;i  nniniiuid  igitur  haec  raiio  vcrax  cst  ?  Ail  enini  principiiim  niirantui' omnis  sacrae  et  divinno  scio.-j- 

([(li  hoc  liixil  :  Quomodo  diviiiii  virlus  in  omni;i  ve-  tiac  ,  el  uivinae  iiiiiialiunis ,  lai:((tiain   per  itlas  in 

iticiis  implct,  el  pcronuiia  immcnsuraliier  pervenit,  omncs  el  nos  divina  ilJuminaiioiK»  distribuia.  Pro- 

el  otnnibus  ilerum  esi  invisibilis,  noa  solum  quasi  pier  qiiod  ci  omneni  sacram  ct  Deo  siinjlem  opera- 

ab  omnii)U3  supercssenlialitcr  remota,  sed  et  quasi  lionem  in  Dcum  ([iiidom  qnasi   causalem  refcruni  : 
occuile  in  omnia  permitlens  providas  suas  opcratio-  C  deinde  priinos  dciforme.s  intellecliis,  lanriuaiv»  pri- 

ncs,  sed  lainen  el  omnibus  iiitellcciualibus  pro[)or-  nios  opcralores  divinonim  d  magislro.s.  Non   crgo 

lionaiiter  stiperlucct,  cl  propiiam  iiluminalioueiw  prima  sanclorum  angelorum  disposUio  uiagis  siinul 

ingercns  pretiosissiinis  csseniils,  per  eas  q:iasi  pri-  omiiibiis  habet  '  igneam   prnprietatem,  ei  eiriisani 

inas  in  submuniias  se  bciie  orna4.e  distribuit,  se-  divinaesapieniiae  Iradilionem  ,ei  niyslicamcxcolsis- 

cunduni  uniuscnjusqoe  disposilionis  conteinphaivam  simam  divinanim  il!umii:aiioi!um  scicnli;^c,  ct  scs- 

comniensuraiionem.  Quain  iii    apcrtius  dicam ,  el  sivam  proprielatem  gesianiem ,  divinam  sii.scepiio- 

pcrpropria  exenipla,  etsi  deficieniia  Deoomnibus  re-  ncm  signilicanlem?  Ijisae  vcro  sitp()Osil;inmi  dispo- 

molo,  veriiniamen  nobis  maiiifesliora  :  solaris  radii  silioncs  essenliarum  ,  iguea,  sapicnlc,  scienlc,  Dei 
disliibuiiuncs  in  primam  malcriam  benc  distributae, 
implent  omninm  lucidiorem ,  ei  per  eain  rnanifeslins 
piopiios  declaranl  >  splendores;  accedens  vero  cras- 
siorihus  materiis,  obscuriorem  habel  disiribuliviim 
siiperappariiionem,  ex  dluminandaruin  inaleriarum  ^ 
ad  illuininallonis  dislribulivum  habilum  inopporlnni- 


susccploiia  viriulc  parlicipanl  quidem  iiifra  ,  ei  ad 
primas  a.spicii.':iies,  el  per  eas  ut  imilaiioiie  divin:t 
pracopcratixc  dignc  laclas  ir»  (ieiformilali.s  possiitile 
rcduclae.  Diclas  crgo  sanctas  proprietalcs,  »itianim 
pariicipatio  pcr  primas  i)OSl  eas  subsislciiies  fiiiiii, 
ipsis  illis  post  Dcnm  tanqi.am  Icrarchiis  rcpoiiiinl. 
laie,  et  panlo  post  ex  hoc  ad  pciiccte  ferc  iiidistri-  D  Ail  ergo  haec  dicens  J>,  visionem  ab  illo  '  snsccplain 


bulum  "coarialur.  Iierum  ignis  calidiliis  magis  sc- 
ipsam  distribuit  in  cajiaciora  ,  et  ad  simililudiiicm 
suam  Leiic  convenicnlia  et  benc  dticta  :  ad^vero  re- 
forinationibus  contrarias  essenlias  ip.sa  nnllum  abs- 
conso  priniiiivae  operaiionis  vesiiginm  inanifeslat. 


fuisse  iheologo  per  imnm  impcia-.iiiuin  nohis  san- 
clorum  ct  bcalov;im  aogelonim ,  cl  aiiie  illuminati- 
vain  ipsius  niaiiu.hiciioneiin  iti  illam  saiittiinj  coii- 
templalioncm  reposuisse.  Et  sedeio  vidit  exccisis- 
simas  csscntias,  quanlum  in  symbolis  dicemitiin , 


El  hoceo  ainplius,  quia  his,  quac  non  siinl  cognala,  posl  Dcum,  el  ciica  Deuin  cidlocatas,  supcrjninci- 
per  opporluna  sibi  haVenlia  admitlilur  priinnm,  nl-  palcm  siinimil;iloin  in  medio  superfirmalaniin  vir- 
poie  i^niu  faciens  ab  isfocis  facilc  mobilia,   el  per      lutum  supcrcoiloc;ttani.  Didicit  ergo  visionibus  ip^e 


VARIAE  LECTIONLS. 

^  k' aeqnivoci'..    ^  li  declarenl.     '  X' rerum.     *  Ell  ((/.     *  A*  llae  elen}m,l'.   Eae  onim. 


AE  ab  iHa. 


•  AEll  !:• 


NOTAK. 


Msa.  v:. 


g,  J0AN.M5  SCOTI  ^^«< 

...i.  ■«•  l.  omnem  supei-essenliale.n  su-  A  plo  ,  ^ic-.t  sccumknn  nos  sununus  saccrdos  per  suos 
.iKoioiUs,  quia  j«..ia  omnen.  m  p _^^^ ^^      ,„i„isiros  aul  s:iccrdolcs  purgaus  aul  illuminans, 

ipscilicitur  pHigareclilluiuiuare,   per  ipsuni  pur- 
gaiisordiuibus,  per  se  iu  ipsum  reponeiuibus  pro- 


l  ...vininenliam  i..coM.parabiIiiersuperco!loco.lum  csl 
d.viiiiim  siu.ul  ou;ui  visibili  invisibili.iue  vnlule  ; 
;).,H,i  quia  oiuni.un  est  reinoiissiinorum,  v.l  univer- 
s.io  'i.ciue  pninis  eorum,  qnac  snnt,  esseul.iS 
si..iic.  Adhuc  a  cmuium  ipsum  p,-incipium  cl  cau- 
..  u,  c-,::suurlifu".un  esse,  ei  eorum ,  quae  suni,  se- 
;.;.eiv  .inj;u:arii;aeimmuiabilefundamei.lum,.-x  quo 

01  e.se  ,  ci  bci.e  csse,  cliam.ipsis  summe  mnml.s 
»..l  vi.lniil..:s.  Dcindceasdem  sancllssi.norum  S-m-u- 
,;iH,ncdoclusestdeifor.nesviriulcs.  sacra  qu.dem 
!.,so.T.m  cognominar.one,  qaodesl  ignifum,  de  quo 
Jaiilouosl  nosdicemus,  q..anlum  nobis  pos.s.o.Ie, 
s..bi..l.o.Iurcre  in  dciforme  ignilae  virlulis  anagogas. 
Ahu..m  vcro  expansa  sacra  formalionem  div...u.n, 
i,  ,.W.s,  in  modiis,  in  ullimis  i..lellecl.h,s  ab- 
sob.ia.n  ei  .Uissimam  exlenslonem.  Scd  ct  eorum 
.,,ir,(icum  el  mullifor.ne  videns  intellecluaiis  Ibeo- 
l,„.,s  ol  alis  dislingnieam  subtus  pedcs  el  eam 
s.a  u>s  n.cics  visionem ,  el  eum  In  mediis  ahs  scm. 

,,er  niouim,  ad  invisil)i!em  con.m,  quae  v.sa  sun  , 
ab  ipsa  reductus  esl  scientiam,  maniieslata^  ei  al- 
,;,simor...n  intcllecluum  mullivia  et  mult.v.da  v.r- 
liue-  etcorum  sacfa  formidine,  quam  babent  su- 
ncrnnindane  in  ahiorum  e.  graviorum  supc.bam  el 
uidacom  et  impossibilem  scrutationem  :  ei  .n  conv 
iviensnralione  Deun.  imiiantium  aclionum  .ncessab.le 
euLobimsempcrmotlonis.Scdctillamd.v,..am 

.-i  nndtum  pieciosam  bymnodiam  erudilus  est,  for- 
,„a,.le    visioncn   angelo   secundum   virluiem   .psi 


prias  sacras  opcraliones  :  sic  et  piopriam  purgali- 
vam  scientiam  cl  virlulein  ipse  purgationem  theo- 
logi  perhciens  angclus,  in  Deum  (luidem  veliiii 
causalem,  dein('e  in  ipsuin  Serapbim ,  tanquain 
primo  .-.geniem  suinmum  sacerdoiem,  reponil;  vel- 
uti  foriassis  quis  dixe,-it,  cum  angelica  rcverenli'» 
purgatum  edocens ,  quia  in  le  anle  me  i^erficiendap. 
purgatioiiis  principium  quidem  est  excel.,um ,  ci 
essentia,  cl  Creator,  cl  causalis,  primasq.^e  cssen- 
li.is  ad  esse  adduc.ens,  ei  circa  se  collocatione  conii- 
nens,  et  observans  inconversibiles  et  casu  caronies, 


,  evoansa  sacra  formalione  ,n  inviiin.n ,      nens,  ci  ooso.  vu..»  ........ v... 

,    m'<diis    in  ultimis  ii.tellecti!  ns  ab-  B  et  seipsum  n,ovens  in  prnnas  p,opmri-.m  p.ovi- 
in  m.ui.s.,  «»  ^ ^,:«.„.m  .vj.ii.ioniiones.  lloc  emir.  bae; 


darum  operationum  participaiiones.  lloc  e.iim  baec 
medocens  ail  ipsius  Serapbim  manifestare  missio- 
nem  '.  Summus  auiem  saccrdos  ei  post  Dcum  dux. 
ipse  praeslantium  essenliarnm  ornatus,  a  quo  eg.. 
purgare  deifor...itcr  erudil.JS  sum,  ipse  igiu.r  csi 
per  me  te  purgans,  pcr  qncm  propiias  p.-ovi  h,s 
aclio..es  ex  occulto  el  in  nos  produxil  ipsa  toi.ui 
causa  el  opifex  puigationis.  Haec  quidcm  ille  <!ocn.l 
me,  tibi  autem  ego  irado-  Tua  auie.n  concesser,:n 
iulcllecluali  et  discreiiva  scienlia  ,  aul  r.heram  pa,- 
icm  dictarum  caiisarum  absolvi  dubiiationc.  et  ea;.- 
dem  hono.arc  ante   aheram,  tanqnara  consciiiici.s 
ci  lathmabile  el  aeque  verum  babeniem  ;  ani  a 
te  ipso,  quod  vere  vcri  vicinius,  invenire,    aut  ab 


.  .'    ■      ^„^f.i,,  sccundum   v  rluiem   .psi      te  pso,  quoa  vere  ve.i  vn...,.uo,  ...........    --- 

'"ly'"":;  d^^FC^   -  ^'-..,0^0  vlddicetdante,  e.  prins  rea 

,,l,cologo  ,  et  ti  adenie  prop    .,,.,..  ..na.Mis.  ei  ancelorum  amics  iio!;is  revclar 


Docuit  ergo  e«m  el  boc,  quia  purgaiioesl  quantum- 

,„nqne.pu,galis  ipsa  divinae  claritatis  incogmiae , 

,,,,,-.,.-,m   possibile  ,   parlicipatio.   Ilaec  antem   ex 

i  >,i..s  diviidiaus  rcmoiis  cau.ls,  qua  omnes  sac.-os 

i'-ic-ilccti,s  s,H.eressenlialiler  occultatione  perlic.ens, 

..J.isshnis  clrca  se  virinlibus   manifesiior    qno.nodo 

osl    ci  ,nagi.'  s.^mclipsam  m;u,ifeslai  el  disiribnit. 

Deinde  ex  sccundis  aui  novissirnis,  aui  nostns  m- 

ioileciualibus  virtulibus,  quantum  ab  ipsa  unaquae- 

.ue  sccundum    deiforme   extilit.   sic    manifeslam 

snam  illuminaHoncm  coaducit  ad  propriae  occnlia- 

lionis  lau.landum  iguolum.  Lucet  aulem  per  s.ngula 

secMuiis  per  prima,  et  si  oportelbreviier  dicere,  pn- 

u  o  cvoccnUo  ad  manifcstum  ducitur  per  pr.inas  vir 


picntibus  angclis,  el  angelorum  amicis  noliis  revclare 
per  eins  magis  amabilem  coniemplaiionem. 
CAPITLLUM  XIV. 
Quid  s-^gniftcel  '  IradUus  ancjelicus  numerus. 
Et  hoc  autem  dignum,   nt  aeslimo,  i..tellet.uaU 
cognitione,  qnia  elofiuiorum  de  angelis  irad.i.o  .nihes 
n.ilia  csse  ail  »,  et  docem  *  milia  dccies  milies,  se- 
cundum  nos  sublimisshnos  numcoium  ...  seTps.m 
revolvens  et  multiplicans,  e;  per  bos  aperic  s.ond.- 
cans  innumerabiles  caelesiium  esseniiarum  oid.na- 
lionos.  Multaeenim  sunt  bealae  militi^^e  supeii..n..- 
daliumintellecluum,  innrmam  eicoanaian.snpcan- 
tes  malerialium  secundum  nos  numcrcum  co.nmei,- 
surationem.  ei  a  Rola  gnostica  den..ii.'>e.  secundn;.» 


u.ocxocc.Uoadman.icstumauciu,  i»..  i»...-^  .•        ^u.uw«.......  -  ;  intcUigentiao  ot 

.ntes.  Iioce.go  H.eologus  didicit  ex  .cem  ducen  e  D  ^^^  ,^^  ^^^^.^^  ^^^^^^^ 


c;im  angelo,  hoc  cst,  purgalionem  et  o...nos  divinas 
opeiationespcr  primas  esscnlias  reluccntes  ,»  omnes 
iL-liqiias  disuibui  secundum  uniuscujuMine  ad  de,- 
licas  pariicipaliones  analogiam.  Pi-opier  quod  et 
^g-iiio  puigaUvam  proprietaicm  ipsis  Seraphim  con- 
.'eauc.:ter  posl  Deum  reposuil.  Nibil  e,-go  inordina- 
luin.slpur^are  dicitnr  Ihcologum  Soi-aphim.  Sic 
wm  Deus  p,.rgat  omnes,  quonim  lotius  pnigation.s 
3J1  causa.  -Magis  autem,  pioxime  ci.im  ntemur  exem- 

VARIAE  LF.CT10NES. 
\Monem.  *  E  ^iguilirai.  *  Sic  AE;  BU  el  cenicm 

NOTAE. 

«  D..n  \U,  10. 


sciontiae  dilissime  cis  donatioi.c.n  sau.iaie  d.v..: . 
multae  scic.tiae  sapienlincae,  omnium  si.n.il  q.iae 
sunl  supercssenliaUter  existeniisp.incipii,  et  ca..s:,e 
sub.ianiificac,  cl  continentis  virtulis,  ol  a.nb.eni.s 

consammatioi.is. 

CAPIILLUM  XV. 

Quae  sinl  formaiivae  angelicarum  virlulum  imagn.cs. 

For  q.iod  restat,  .emiilentes  nosirum,  s,  videiur. 

iatelleciualem  ocnlum  circa  sublimes  conieu.plat.o- 


•  mumtis  om.  EH. 


4065                           VEKSIO  Ol»Ei\UM  S.  DIONYSIl.  -,  CAELESTIS  lERARCHIA.  1066 

nes  aiigelico   vigore,  ■.u\  dividiuin  cl  miiliipai  lilain  A  pro|iii:»n»  inaiiifcslel  *  aclioiiciii.  IsiiuicrtsuniMlisque 

ladludiiioiii  iiuiliilormis  aiij;flicaniiii  s.iK'cilio:Uioimiii  ol   iiivisibilia  pei'   bciitsii.n,  poleiis  siniul  oiiiniuin, 

vaiicl;ilii,';Iesfc:irlriH('silPriiminipsisiaii(|!i:!miiicoii-  (\  quaecuiiqiie  iii  eis  stMil  ",  iimil  ad  adioneni  pro- 

S^-fiiifiiliiiiis  iii  siitiplicilaleiii  c.iclcslinnj  aiiimoMiiii  priam,  !iiol>i!i"s,    ira/eiis  seipsimi  oiimiljtis  ;pioqiio- 

;'nalylii'e  lellcxis.  UMiim  :iiiu;m  sil  lil)i  praeco>j!ii!imi,  modopro\imanlii)iis.  Renovalivus  n.iliirac  ctislodi», 

(^uoiiWHio  saciae  foriiialarum  imaginiini  resoliitiones  illiimiiialivus  clicumvelalis  spieudoriijus,  incompre- 

easdem  aiitiuaudo  caeleslium   csseiiliarum  disposi-  liensibilis.clarus,  discrelus,  lesilieiis,  sursum  lereus, 

lioues  saiKliiic;mles  sigiiiHcaiii,  el  ileriim  sanelifica-  aculeinca«s,excelsus,  non  rccepiuscotilumelia  luiiio- 

las,    ct  noxissimas  saiiciificanles  ,   saiiciiricala>quo  ralioiiis,  scmper  moltis,  per  seipstim  uiolus,  moveus 

primas,  el  easdem,  ut  dicuiiu  esl,  primas  cl  i::eiiias  allcrum,  comprelieiuipns,  incomprehensus,  nou  iiidi- 

eiluliimas  liabenies  virlules,  iiulla  inoruinal:;  ralione  },'eus  allerius,  laicns  vere,  crescens  a  seipso,  el  ad 

iiiiroducla,  scciuidum  liujusmodi  rescialioiiuiu  iiio-  susceplas  malerias  inanifcslaiis  suiinel  uiaguiiudi- 

<!:im.  S;  qiii  lem  euiiu  saiiclilicai;i  quasdam  a  prioii-  iiem.,  aclivus,  polcns,  siniul  ouiui!)US  pi;ier,ciis  luvisi- 

t)!is   diceiviuus  ,    dciiule    earimdem    sauctiiiiaiiies  hililer,  ne}i;leclus  uou  esseptiiaiur,  aUrilii  aniciu,  sic- 

priorcs,  ileriim  sancliiicaules  lillimarum  saiiclilicari  uli  qua;lam  viiidicla  coiuuituijliter  el  proprie  suiiilo 

ab  ipsls  ii!is  sauclificaiis,  vere  iuordinalione  res  ei  B  reluccns,  el  ilerum  iiicomp-.ehensiijiliier  impaip;i!ii- 

cciiirusioiu;  iiu:IJ:i   iiiierposila.    Si    vcro  easdern  et  lis,  non  minuius  iu  oumiluis  diiissimis  suimeilradi- 

saiicu!ic«i-e  cl  .<a!:clificari  dicimus,  nimquam  aulem  lionibus.  El  lunlias  lortassis  tpiis  invenicl  ignispro- 

eoniudeu;  uul   aij  cisdcm,  sod  oas  singulas  sancti-  prielales  pulchras,  ul  iu  sciisihililjus  iuiagiuibus  di- 

licaii  <iuidem   a   prioribsis,  sauctilicarc  auieui  no-  viuae    opcratiouis.    Iloc  fcij^o    scienies    Ihcosophi, 

vissiin:ts:  iion  iiicousequeuter  forlassis  quis  dixerit,  caelesles  essentias  ex  igiie  conform:int,  siguiiicaities 

iii  elo^piiis  sacre  faclas  foiinas,  eas  aliquando  posse  earuin  deiformeci,quauluiii  pi)Ssihile,Deiiinita!iiI>'. 

el  ijiimis  01  ultimis  el  mediis  virtutiiius  piiklire  et  Sed  el  humauiforiucsipsas  deseiihiiut,  propter  inlcl- 

vcie  circumdare.  El  siirsum  igitur  couveisibililer  '  lecluale,  et  suisum  habeudo   iiiluilivas  virlutes,  el 

OMeudi,  et  er-ja  scuielipsas  rirjuiler  co:ivoivi,  pio-  ligurae ''rcctum  et  luculculuiu.et  secundum  naturaia 

luidnim  exisleiiies  cusloilillvas  virUiliiiu,   el   eiga  priiicipale  ct  regale,  el  socuudum  aeustiin  miuiiJium 

veiiiesiiia  sociahiii  processionc,  ptovidaseas  iu  pai-  quidem,  quaiilum  ad  rclifjuas  irratiouabilium   aui- 

lioipatioue  \Irtu!is  esse,  oniuihus  lioii  falso  coad-  maliiim  virtuies,  omniuui  vero  polejiiissiinuuisecun- 

uri;i!)it    *    cacli^siilius   essculiis,    etsi  aliis  quidcin  .  dum  iiile!lectus  magniludiiicm  virlule,  et  secuuduiii 

superpi)siio  et   iiulxersaliter,  ul  saepe  dicJtiiii  cst,  ratioiiabilem   scieiiliam  contiiiuii.-^le  ",  et  secundum 

aliis  vero   pariiciihiriter  et   suhjecte.    Iuchoaudum  C  uaiura    isiiiuiue    liberum    et    poti;iitissiuiuin.    Esl 

aulein  ratiouo,  et  qtKieieiiduai  iii  priiua  formaruiii  aulein  el  per  singula,  ut  aesliuio,  coiporalis  uo.sirae 

resolutioiie,   ob  <iuani  causain  llieoiogi:i   !'ere  uitra  uiultipiicis  pariiiioiiis   invenire    caelesles  virluios, 

ouiiicsiuvonidir  h'juor>in.s  ig:iil;im  Siicvauidcscriptio-  diceules,  couspeclivas   (luiucm  siguilicyre  virlui,c:s 

ue:u.   Inveuien  org')  e;ii!i    iiou    soluiu  loiiis  igucas  ipsum  ad  diviua  lunnnaria  ciarissiniuio   respeclum, 

«oriforuiautom,  sod  oi  auinialia  igiiita,  et  viros  quasi  et  ileruni  teueram  et  liquidam  el  iiou  repcicussaui, 

iguis  fulgiirauios  3,  ei  circa  eas  caolestes  essentias  sed  acule  mobilein,  et  puiam,  el  planaur  impassihi- 

cu:iiuI(:scarhoiiii!!i  igiiis  clrcuiupoiicnleu',  cliluiniiia  liter  divinarum  susceplioneni  illiiniinaiionuin.  OHa- 

i:nmeiisural)ili  souii-i     igne     flagrauiia  «.   Sed   et  ctuuin  vero  discsetivas  virtules,  ilhid  super  iniolle- 

Thronos   ail  igneos  esse  ,  et   ipsos    cxcelsissimos  clum  siiave  olentisdisiribuiionis,  quaulum  possibile, 

Sernpliim  citeliius  arlontes  ex  cognoiuinatioiie  si-  receptivuin,  et  non  hiijusmodi  scieuiia   discroiiviim 

guiiicare  :  ci  igiiispro  rieiatem  ei  opeiaiiouem  ipsis  et  oinnino  refugitivuin.  Auriuni  Tero  vjrluies,  illud 

disirihiiii,  ei  omniiio  sursum  dcorsuniqtic  iguiiam  particeps  el  gnoslicuin  divinae  inspiradonis  Siiscepli- 

hoiioial  sclocli:!!  foruiariim  facluraui.  Er^go  igucum  vuni.  Guslalivas  attieni,  iuvisibiliuiu  escaruni  ploui- 

signilic;ire  ccnsoo  caelesliurn  aiiiuiorum  deiformissi-  ludiuem  ,  et    diviuaruin  et    aloiiliuiu    promuiimiu 

niuni.  Jpsi  eiii;!i  saucii  iheologi  ^  suporesseiiliaieiu  D  susceplivum.  Tactivas  vero,  oonvciiienti-  aul  uooeti- 

et  iiitbrmem  csiciiiinm  in  igiie  sacpu  di'scribunl,  lis  iii  scientia  diaguoslicuin.   Palpehras   dciiido  ct 

lanqu;im  halieute  niulias  divinae,  sifasdicore,  pto-  siipercilia,  divinaruui  visioaum  inieliigcntiae  ciisit)- 

prietatis,   quautum  iii  visibilibus   iiuagiues.   Igiiis  dilivtini.  Juvenilem  vero  et  adiiham  aetalem,  illnfl 

enim  sensibliiscst  (piidem,  sio  diceudmr^ii!  o;i:iii!)us  iuuovaulis  senipor  vilaiis  virtulis.  Donlos  atitiin,  di- 

ct  per  Oiiiniii  clarc  venil,   et  leiuoveiiir  oiuiiibus.  visiviiui  iudiiae  nutrieutis  perloctiouis.  Uiiaijiiaoqtui 

Ei  lucidiis  *  esl  simul  et  quasi  ocoiiiius,   iiicogiiitus  eiiim  esscniia  iniollectualis  donatain  sibi  a  divinioro 

ipse  per  soipsum,  non  accumheiiio  maieiia,  in  quaiii  uuiforiuem  intelligentiam  provida  virtuie  dividit  oi 

VARiAE  LECTiONES. 

'  B  cvnvcisabilUei-.     °  A    touduiiav.t.      ^  BEH   fiilgoruuies.      *  Ell  lucidius.      «  AE  inai!i('estul.      "    el 

^ii/jecuiuiue  in  eis  sunt   (iinuom.   IJll.     "^  hU  figuia.  ^  BH  conliiiuuic. 

NOTAE. 

«Ezooh.  I;  liaii.  VII;  lYReg.  II.  i»  Hebr.  X. 


I<>S7  JOANNIS  SCOTl  1068 

tniiliiplics«laH  iiifeiioris  duclncem  analogiidu.  Hfi- A  :il3sqiie  Jiiora  peivenienieui  eirecluiii,  el  i]osnrsuu= 

itt  ea  quae  dcorsuni,  sursuni  iraHsveclivuni  nioluiu. 


meros  auiein  etbracliia,  eliierum  mamis,  faciivum 
cl  operaiiviiin  ei  aciiviin).  Cor  vero  symlmlinn  esse 
deiforniis  vitae,  propriam  vitaleni  virlutem  deifor- 
miier  in  ea,  quae  praeiii((l!ec;a  susil,  seuMnaniis. 
l'ectora  ileru«j  sigiiificare  durum  cl  cusloditivum, 
i;i  a  snpposilo  cordc  vivificae  dislriljuiionis.  Oorsa 
vero,  coniiniium  simul  cunclarum  feriilium  viilu- 
tiini.  PeJes  aulem,  moliile  et  velo\  ei  cursile  in  di- 
vina  seniper  euntis  molionis.  Propicr  qiiod  et  pcnna- 
Kis  llicoiogia  sanctoruin  Iniclleclnum  fignravit 
pedes  a.  Peniintnm  nainque  significat  anagogicam 
velocilaicm  ,  el  caelesie  snrsum  versus  itineris 
aciiviun,  ei  al>  on;nl  hnniili  per  sui.-um  ferens  re- 
moiuin.  Ipsa  vero  pcnnaniin  levitas  iiiiiil  lcrrenum. 


eiigentem  quidein  secunda  ad  superiorem  celsUu- 
dinem,  moventemque  prima  ad  coimnunicativam 
ci  providam  mlnorum  piocessioneni  «.  Dicet  aniem 
fortassis  qnis,  aerei  spiriius  venlosam  cognomina- 
tionem  deifonne  caeleslirim  significare.  Habet  cnim 
et  hoc  divinae  operalionis  imaginem  ei  formam,  m 
in  symbolica  theologia  pcr  teliaslicam  dijndicalio- 
iiem  per  plura  demonslrainmest,  secnndnni  nalurae 
moiivam,  et  gignenlem,  et  velocem ,  ei  poleniem 
capacilatem,  el  ignolum  nobis  et  invisibile  Ifllibuluin 
moventium  pi"incipiorum  ct  consummaiionuin.  Nescis 
enim,  inquil,  nnde  venil  aul  ^no  vudit  ^.  Sed  cL 
iiubis  ipsis  specicm  iheologia    circumlormat,  signi- 


scd  loniin    niuiide  ct  sine  graviiate  in    excelsum  V:  ilcans  per  hoe  sacros   inicilecins   occulii   quidem 


ascemlens.  Nudom  quoquc  et  discalcealum  ^  et  di- 
missnni  el  alisoliiliim,  cl  iuimoiisurabile  cl  piirum, 
coruin,  qiiae  cxtra  smil,  aiij)osiiioiie,  etad  simplici- 
laiem  divinam,  qiianinm  possibiie,  lissimilalivuin. 
Serl  qnoniam  ileruni  siinpla  el  nmllum  varia  sopbia 
ci  nudos  veslit,  et  vasa  qnae.lam  dat  ipsis  circum- 
leiTe,  fer  *  et  animonim  caelcslium  sacros  amiclus 
ctorgana,  secmnluia  qiiod  nobis  possibile,  aperin- 
iuiis.Ciarain  qiiidem  eaini  veslcn  igi!eamque«,sigiii- 
Ucare  r.estimo  deiforme  jiixta  ignis  imnginem  et 
hiciilenlum,  propler  in  caelo  quieics,  ubi  lunien 
cl  omnino  invis.bile  dicendum  aul  inlellectualiier 
iituiiiin.ins,  aut  inlellecf.ualitcr  illuminatum.  Sacer- 
douicm  vcro,  ad  divina  et  mystica  .«specnlamina 
duclivum  et  tolius  vit;ie  vof.im.  Zonas  quoijue,  fe-  ^' 
cundarum  ipsarmn  cuslodiiivum  virliitum,  ei  con- 
greg.sniem  eas  babiuiin  in  seipsum  unile  converii, 
et  circulariter  ciim  faciliiale  casu  carenle  naturae 
i^imiiiludine  circa  scipsum  circumferri.  Virgas  etiain, 
rcgale  ac  ducale,  rectaque  *  omnia  definiens.  Tela 
vero  et  securcs,  dis.similitudiiium  separalivum  ,  ei 
discernenlium  viriiitum  acuir.cn,  et  elHcax  el  acliio- 
siim.  Gcomelrica  et  teclonica  vasa ,  fundativum  et 
aedinciitiviiin  et  porfeclivuni,  ct  quaecunqiie  a!ia 
rednfenlis  el  caiivcrlenlis  sunl  secundorimi  provi- 
(ieiiiiac.  Lst  autom  quando  et  In  nos  divinorum  ju- 
dicionim  sunt  symbola  illa,  qui^e  acta  siinf,  a  s.inctis 
angelis  organa,  aliis  .iuidem  dcdaranlibus  corrigon- 
lem  (iiriciplinam ,   aiit  punientein   jnsiiiiam ,   aliis 


vero  angiistae  liberlaiem  ,  i>,ut  disciplinae  fiiem, 
ftm  prioris  constanliae  '  resumpUonem,  auiopposi- 
li.".iicm  aliorur.i  dononim,  parvorum  aut  magnorum, 
seiisibirmm  aiit  invisibilium  <i  :  .et  omnino  forsan 
»'.'>n  dubiiaril  per.«picax  animus  ptilcbrcj  invisibilibus 
adimnre  vitibilia.  Jp.sos  cliam  vcnlos  nominari 
coium   velocitalcm  significat ,  ei  in  onmibns  fere 

B(l  spff.     '  CH  iertffciiue. 


biininis  supcrmuniiane  superrepleios,  prima  appaii- 
lioneprimam  manifefttaiioncm  pompose  accipienies, 
et  ipsam  copio.se  in  ea,   qiiae  sur.l  secundo,  liicidu 
el  proporlionaliler  dislribiicnles  :   el  quia  genilale 
eis  et  vivificnm  el  aclivum  et  perfeclivnm  snbsislit. 
jiixia  inlellectnalem  imbriimi   concoplionem,  qi:ae 
exc!|iicns    sjnus  hnmidis  pluviis   in   vitales   partes 
evocalur.  Ip.sa  auiem  et  *  aeris  ei  cleciri  el  bipiduni 
muliicolonim  speciem  theologia  caelesiibus  csseniiis 
circamponit  ^.  Kleclrnni  «jnidem,  qiiasi  auriformc 
bimjil  et  argenteum,   significat  impulribiiem,   ut  iii 
auro,  etsimiil  lyrgum,  et  non  minutum,  el  i..conty- 
minaliim  splendorem,  ci  apeiiam,  iit  in  argeiito,  el 
liiciformem,  el  caelosJem  claiilatem.  Cbalco  aiuem 
secundum  Iradilas  raliones  anl  igiiemii  ,  aiil  anri- 
foruie    atlribuendnm.    Lapidum  vero    nmliicolores 
specios  significare  aeslimandnm ,  aul  qiiasi    albas 
iiiciforme,  aut  quasi  rubeas  anriforme,    aut  quasi 
pallidas  juvcnile  et  novum;  el  jier  singulas  ^pecies 
invciiies  anagogicam   lypicarum    iiviaginum   ilijiiii' 
calionem.    Sed  quoniam    quidom   haec   secm:dum 
virtiitem  a   nobis  safficienier  dicta   es.^e   aibiiior, 
liansenndum  in    sanctam  rescn.lioncm    caelesliimi 
animoriim  sacre  figuratae  beslialis  forniaiionis.  Leo-' 
nem  enim  sisiiincare  censendnm  |;rinii!.!.\le  el  roLii- 
siitm,  ct  iiidomiium  ei  abditum  iiiofTabiiis  diviniia- 
lis,  ul  virtus  assimilalivnm  iulelleciualium  vosligio- 
rism  circumvelamine  et  myslice   forlassis  pompjso 
auiicln  ,  secundum  divinam  illuminalioncm  iii  semel 
rcslilitlo  itiiiere.   Ipsam  vero  huvis,  validnm  et  no- 
vu  I),  et  *  iniellecluales  sulcos  laium   in  'msceptio- 
ncm  (aeleslium  el  gignenliuin  imbrinm,  el  cuslo-' 
diiivum  et  potcntissimum.  Ip.saiu    deliinc   aquific, 
regaio  el  altiferum,  elcilivolum,  cl  ad  pdlCMiiiicuiH 
alimoiiium  actilum  et  sobrium,  ei  agile,  c.  bciie  ma- 
cbinaliim,  ot  ad  copiosmu  cl  muitolticonlcm  radiun 

V.ARIAE  LECriO.NES. 

^  bene(ic.cnliac.    >«iom.  A.     "  IJH  rtrf. 

NOTAE. 


D 


"  r-7ech.  I 

^  <M'ii.  XVlll   XIX 

=  .•\f..'ic  I 

<i  Ezccb.  X  ;  .ludic.  VI    11.  Mac  V    Eic-h  XXXM  . 


\\KK..  XXI;  Apoc.  iil;  Zach.  Vlil. 
«  G.n.  XXVill;  J-.an.  I. 
f  Joai!.  III,  ,S  ;  Isaiao  V. 
«  Isaiac  LV;  Apoc.  I;  l^tn   Jl. 


1069  VERSIO  0PEI\UA1  S.  DlONTiSlI. 

divini  solis  desirierio  iii    spcculaliviuiim    virlulniii  A 
saiiiiioMuliLiis.iiniiiedialo,  iccie,  el  iiiUexiLililcrcou- 
icrnpluliviini.  UI;mii  veio  eiiuoium ,  obeiiieiis  et  frc- 
iiaMie ;  ci  till)iim  (|iiiiieiii ,  veie  lucidiim,  cl  quasi 
maxiiiie  diviiii   liintinis  cognalissimuin ;  eoriiiii  au- 
leiii,  qm  nigri  sunl,  alKiiliim  ;  iiil»;iiin  vcro,  igijcuiu 
eioCiivum;  i.()!iiinix{()riim  qiuxiue  ex  aU;o  et  nigio, 
periecliva    viiliile    cxlrcmonim    coiijniicliviim ,    el 
jirima  secuiidis  ,  oi  seciinda  primis  '  conversibiliier 
ac  pn)vidc  comicclens.  Sed  si  non  sennenis  conspi- 
caiemus  comTneiiSiiralionom  ,  ct  jicr  patttrs  anima- 
tiiim  dicioriim    proiiiieiaics  ,  <;l   omnes  corpoiales 
coriii!!  cwii\iiinatioi)(;:i  adnr.asseiiitis   forlassis    non 
incons^iuc  <  aelcsiibiis  viriulibiis  &ccuiiduni  dissimiles 
siinililiidines.  Fniibuiidtiin  (luidcin   in  ipsanim  in- 
lellctlualrtfri  foriiludinem,  ctijus  novissimtis  furor  ()sl  li 
soiius;  i[)sam  \eio  ilcriini  oot!Ciipis(aMilia.ii,  in  aiiK;- 
ri;m   divinum    :   ct    siiiiiinatiin   *  diccndum ,  siiuul 
omnes  irralionajiiiicm  auimalium  el  scnsus  cl  nuit- 
liplicos  p'uies  in  *  iminaleriales  caclesiium  esseniiae 
ir.ielligciiiias  ei  nnifornies  virlules  reducenles.  Suffi- 
ciiMii  atiiem  sapieniiLus  non  solum  liaec  ipsa,  sed  et 
iwiitis  sij^nificalivac   iniaginis  dijudicalio   in   proxi- 
umriiin  siniili  niodo  dcclaralionem.  Iiispicienduinqiic 
ei  lioc,  fluvios  diclos  fuisse,  ci  roias,  el  currus  con- 
iicxos  c;'.elcslibus  essentiis  ".   Ignea  qiiidcr.i  cnim 
Humitia  signilicant  divjnos  promolus,  copios;;:n  ipsis 
ci  iion  (lelicienlem  ;tiniiciili;im  donanles,  el  vivllica 
nuirionles   fccuiidiialc;.  Curius  aulcm,  coiijunciivam 
similiiudiiiuin  .socielalem  i>.  Holae  auiem,  pennaiae 
(jiiidcm  cu!u  sinl ,  inqtie  ea  ,  qnae  anle  conspectum  C 
Siini,  iiuoiivcrsibililer  et  infle.vibililcr  euiites  ,  per 
rec!;iin  et  juslam  vium  cximiae  opcrationis  earum 
viriulcni  in  eamdcm  sine  flcxu  et  rccie  sectam  viani, 
sim;il  ouiiii  earom  iniellecluali  i'oiatu  supermuudane 


-  EC€LKSIASHC\  lEP.AUClllA.  i070 

dircclo.  Esl  autem  et  pcr  aliaiu  anagogen  dijudicare  ■ 
iiilclicclualium  lolaruni  imaginarium  deiicriplioucni. 
Yociiatum  esl  euim  eis,  ul  ail  iheologus,  SaSj"  •*  '• 
Signilical  aulcm  lioc,  jtixta  hobraicarn  voceni,  rcvo- 
Ititioncs  vftl  revelaiiones».   Igneae  siquidem  cl  dei- 
foni;es   rolac   revoluliones  (|!iiriom   *  liabent    clrca 
i,:ipsuiii  optimum  scnipcrmobili  moUi  :  rcvclalioiics  ' 
vcro  frccreiorum  mauifeslalione,  cl  ciicumsubjecto- 
rum   rcdiicllone  ,  ct  aliaruin  illiimin:ilionuni   in  ci- 
qii:!e  siibjocla  siinl  dedticliva  pcrfcctioue.  U(;liqnits 
iiobis  iti  explanaiioncm  de  gaudiocaolesiium  dispns;- 
tioiiijiii  S(^.-t!io.  Eicuim  acccpii-ices  omnino  non  sunl 
cjus,  (pnse  secundiim  nos  est,  passibiiis  dclcclationis. 
Congaudere  auieui  Dco  ''  dicuntur  peidiiornin  iii-- 
vciiJinnc.  juxla  dcilormcm  epnlationcui..  el  iii  provi- 
dcniia  et  salule  iii  Deuin  redennlium  deifornnkUe, 
ei  copiosissima  laelitia,  el  illa  conslanlia  incflabiri, 
iii  cujns  parlicipatTone  sacpe  racli  sunl  ct  vii-i  saiicli 
per  deificos  divinarum  illuminaliounm  snperadvpii- 
Uis.  Tanla  a  me  et  de  sanctis  rcformationibus  diciii 
sunl :  diligeiiti  quiacm  earum  manifeslalioRC  dclici- 
iiins.  Haec  auiem  coniummata,  ul  aesliuio,  .-^d  non 
hurailiter  nos  remanere   in   (igui-aiivis  phanlasiis. 
Si  autein   et    hoc  dixcris  ,    quomodo  non  omnium 
deinde  angclicarum  in  cloqniis  virlutum,  aut  opora- 
tioiium,  aul  imagiinim  fccimus  mcnioriam  ?  rcspoii- 
dcmus  verum,  qnia  quarum  quideui  supcrmuiitiauam 
scienliam   ignoravinuis  ,    in  ipsis  nos  alterius  luci- 
duci  doieniis  ei^emus  «.  Quaedam  autem  lanqnam 
diclis  aeque  potcntia  praolermisimus,  comuiensura- 
lioni  sennonis  piovidentos ,  el  super  nos  secrelui» ■ 
iilenlio   honoiilicanles.  ExpUcit  libcr  de  caelcsli  Je- 
rarcltia.    Auijelicarum    descriplionum  illuminationcs 
defudisii ,  liomiiiihis  reveiasli  videre  auimo  comiiosi- 
tum  astrum. 


SANGTI  DlOiNYSlI  AREOPACITAE 


LIBt:i\  SECUNDUS 


DE  ECCLESIASTICA  lERARCHIA. 


ErioPAMJi.v  iN  BEATLM  DiONvsiUM  DE  F.ccLESJASTiCA.   D     Compresbystcro  TiMOTiiEo  DiONvsius  Pi-esbylor. 

lERAHCniA.  i  Q„j^e  s,^  erclesiaslicae  lcraroaiae  tradilio,  el  quae  ejus- 
Symbolii   diviitorum   luirabiiium  sucrorum  vidformi         d«m  speciil;tUo. 

fnvnlit,   in   aiiiqaluritule  recijiiens    unius    lttmini&  H.  De  periuieiidis  \u  pliotisinale. 

jai.vij;  c!i,ril,:lcm.  ^li-  De  perlicittiuJis  in  sjnaxi. 

LNCIiMUiNT  CAPITUEA  DE  ECCLESIASTICA  IV.  De  perliciendis  in  miro,  ei  iu  ip-so  oflerc-nais. 

lEllARCHIA  *.  ^''  ^^  iacerdoialibus  con.su»nw;ationibus. 

VARIAE  LECTIONES. 

'  et  secunda  primix  oni.  EIL  'E  consummalim.  '  in  om.  AEH.  *Conj.;  codd.  el  lexUisgraec. 
7«"'.  'fil  ys)..  t-  vel  revelationeii  oin.  BE.  "  et  deiformee  —  qnidem  oni.  BIL  '  Sic  AE;  liH  Tevdmtoim. 
^  V,  Hacc  sunt  iu  lioc  de  ecclesiastica  Iciarchia  loium  capilula  vii. 


"   Dan.  VU  ;  Ezcch.  I,  X 
■  IV  Rog.  1 ;  E/.cch.  L 
'  luccli.  X,  \'l. 


capiii 

ISOTAE. 

^  Luc.  XVI. 
«  tob.  Xll. 


«071  JOANXIS  SCUTI  1071 

VI.  D«?  perncitndoiuni  or.iiuibus,'  dciriiJe    thcuiiae    qnaiidam    iradUionem    :     iilpuia 

M!.  De(.erficicn(JisiuUoriuipi)tibiis.  n.yslerii  illuniiiialionis   oxposilio  primum;   deinde 

Praerumbeniium  capiiuloruni  iluclrinaiii  seciin-  ^^^.^j^f^.^^   ,,,eoria    ejii.s.   Iterura  iinyslerii    ev;<i$c«t 

duii)  (l-.ii.licem  pcrncil  moduni.  Piimnm  enim  expo-  (.^^posjiio;  deiuJe  ihcoria  cjus.. 
!>il  hoc  ,  qnomodo  perficilur  myslerium  capiluli,  ac 

JIIPIT  IIBER  DE  EtClESIASflCA  lERARCWA. 

C.\prf  CLUM  \.  A  cliiara  laudantibus.  Tantum  lamen  dicere  necessa- 

rium,  quomodo  et  illa  el  omnis  nunc  laudans  snpra 
OiHic  .ii  cc^!ctu<s:i<ae  Icuocliuie  (rui.i.c,  et  quae  ie,.arclHa  unam   l.abel  el  eande;n  per  omneta 

cjusdciu  suecnlulio.  .  .       *^ 

lerarcbicam    aclioncm    virliitem ,    ipsumque   snm- 

Quia  quidcm  secundum  nos  lerarchia  pueiornm  „^m,^  sacerdotem,  qiiomodo  juxla  euiu  esscntia  et 

diviiiorum  sacraiissima  iiitciiia  atque  divina  habe-  ynabtgia  et  ordo  habet  perfici  secnndum  divina,  et 

iiir  ileiiica  sciciuiu  el  operatione  et  coiisummatiom',  (lejficari,  el   subjeciis  Iradere  sccundum  digiiiiateu» 

e\  supermuiulanis  ol   sacralissimis  nos  oslcndi;re  uiiicuique,    facla   ei    divinilus    .sacra   deificalione. 

tipoiicl    eloquiis   sacrae   porietSionis  my^tc.-iururi»  lpsos([ue  subdilos  seqni  qnidem  n;oliores,  e.xteruieis 

r-hrfrj  his,  qui  ex  ierarchicis  sacramentis  el  iradi-  ygfo  |,ii„orcs  in  ca  quae  ante  sunl.  Quosdam  {'.uiein 

tioiiibus  pcrfecti  sunl.  Sed  vide,  quomodo  non  ex  gi  praeesse,  el,-<|uanlum  possihile,  alios  ducere,  el 

principio,    si    saiicia    s:inclorum    revencrare.    Si  pgp  \y^j^^  divinam  ei  ierarchicam  harmoniam  vere 

jiutem  el  quae  suut  secrela  Uei  iiilelleciualibus  el  subsisieule  bono  et  sapienti  ei  opiimo  participare 

invisibilibus    scientiis    honoiiGcabis,  imparlicipala  unumquodque  quae*{ue  virtutes.   Sed  ipsae  quideiu 

quideiu  haec  el  ir.conlaminata  ab  imperfcclis  con-  super  iios  osseuliae  el  ordinaiiones,  quaruin  jam 

hci  vans,  sacris  aulem  soli»,  sacrorum  cum  stfcra  g  memoriam  sacram  fecimus,  el  incorporales  suui  et 

iiluininaiione,  samie  et  pulchre  communicans.  Sic  i„visibiles,  ct  supermumUma  est  secundum  ipsas 

«  nim,  ut  Iheologia  Ueuni  laudaiilibus  nobis  tradidit,  Jerarchia  :  eam  vero  secundum  uos  videmus  propor- 

el  ips(S  Jesus  divinissimus  aiiinius  cl  snperessen-  lionaliler  nobis  ipsis  sensibilium  symbolorum  varie- 

lialis,  Qmuis  lerarchiae  et  sanciilicaiionis  el  deifica-  1^^,  niuhiplicatam,  ex  quibus  ierarchite  in  unifor- 

uqms  principiiim  et  esscnlia  et  divinissima  virlus,  „,em  iheosiu  in  commensura,  quae  secundum  nos 

boaiis  el   nostrurn  melioribus  essenliis  significan-  gst,   reducimur,    Dcumque    ei   divinam   virlulem. 

liiis  siuiul  el  iiiteileciuahus  iilucei,  el  eas  ad  pro-  ipgjn,  quidem,  ut  iniclleclus,  inieUiguni  juxia  quod 

iii  iijiii  lumcii  ;)ssiii;ulal  secuiidum  viriuleni,  nosiras-  gjg  f^s  est  :  nos   voro  bensibiUbus    imaginihus   in 

.jiiti  »d  sc  e,\icii  ;ilas,  cl  nos  exlendeuie  b(mo  amoie  divinas,   quanlum   possibile  esi,   reducimur  con- 

comiiiical  njulliss  allcrilatvS,   ct   in  unifoFmcm  et  lemplaiiones.   \ereque    dicendum ,  unum  quidem 

divinaiu  cousuminaiis  \iiam,  Labitum  et  aclionem,  esi,  cujus  omnes  uniformes  appetunl,  participanl 

sanclam  cl  puUliram  donat  divinae  sacerdolalilalis  *  Ycro  non  uniformiter  eodem  el  uno  cnte,  sed  sicut 

viriuiem-  Deinde  iu  siiiclani  vciiienlos  divini  saccr-  uoicuique  divina  juga  *  distribuunl  juxta  digniiaios 

iloiii  operaiioacHi,  propius  quidem  nos  eflkimur  su-  paiien,.  Sed  haec  quidem  iiobis  in  ea,  quae  csl  de 

periKWsesseniiarum  secundum  \irtutem  similitudini  c  ^.J5Jj^jHj,,5  ^  et  sensibilibns ,  aciione  niullo  latitis 

maneulis  el  immutahilis  earum  sacrae  coUocatio-  djtenda  smit.  Nunc  vevo  noslram  lerarchiam,  priii- 

nis,  CL*  hac  ad  heal;nu  Jesu  el  divinain  olarilalem  tipiumque  ejus  etcssenliam,  quanlum  possibile  ost, 

rest»iciciiies,  el  quaecunque  vhlere  possibile,  cxplo-  (jjccre  leiUabo,  oinnium  iLiarcliiarura  princi|»ium  el 

rantes  sacre  el  speculationibus  scientiae  iUuminali,  consummationem   Jcsum    invooans.  Esl  quidom  le- 

mysiicam  di.sciplinam  consecrati  et  consecrauies,  j-archia  omnis,  socnndiim  hoiiorahile  nostiae  sacrae 

luciformes  et  deilici,  perfecti  et  perfcctlorcs  fieri  n-aditionis,  omnis  subjeciorum  sacrorum  ratio,  anl 

polerimus.  Quaedam  igitur  Angelorum  csl  et  Arch-  universalissima  hnjus  foriassis  lorarchiae,  aul  hujus 

angelonimlerarchia,  el  superinnndidiumPriiicipum,  sacroruin  consunimalio.  ^ostra  igitur  leraicbia  i.i- 

vrl  Poleslalum,   el  Virlutum,  DominalionuuKiue,  et  citur  et  cst  conliuens  omnium,  <piae  juxla  eain  suiit, 

disii.onim  rhronoium,  aul  aequipolenluia  Thronis  saciornm  aclio  :  secundiim  qnam  divinus  loraivlies 

ess;;niiarum,  quas  Iheologia  atteiile  el  scmper  circa  perfc» ius  omnium  habebil,  quac   secuudum  ipsimi 

Deuni   esf.e  et   post   Deum    tradit,    Cherubim   eas  t.,iiii,  s;»craiissiiuorum  p.inicipatiunein,  ulpotc  lerar- 

llebraeorum  vocc  elSciaphiiU  nominaiis  :  ornaluum  cba  ccgnominatus.  Sicut  ciuni  lorarchiam  (ini  di-.il, 

ooram  el  icrurchi.irum  sanclos  oidines  et  divisiones  omnium  i>imul  comprehensain  dicil  sacrorum  di>pt»- 

lonscquens  iii\enies  iii  cis  noslram,  non  coiidigne  D  sitionein  :  sic  lorarcheii  dicens,  dechdal  miiabilcin 

(liiidem,  ut  possibilo  aulem,  el  ui  ihcolugia  sacra-  ci  diviiium  virum,  omnis  sacrae  erudiium  scie:jli;io." 

«issiniis  Scripluris   siibiniroduvit,  juxla   eas   lorar-  ia  qiio  puic  sua  h'iarchia  omnis  porfi»  ili;i  'i  ciij!- 

VAIUAE  LECTIONES. 

'  BV:  y.u<'id:>ta:i('.      «  BH  f.v.     'BH  ;/(..;.     '  kf\Ldr  iiiviy.hilib.-.^    (</«•  on..  Kj 


J073  VERSIO  OPtlllM  S.  DlOXYSIl.  —  E<:CLES1AST1C\  lERARCmA.  1074 

siMUir.  llujos  piiucipiuin  letarcliiae,  foiis  viiae,  os-  A  noii  nroplcr  imiiiumios  soluiu ,  quiLus  iicc  symbol* 


eonlia  boiiiialis,  uiia  exislouliuiii  rausa  Trinilas,  ei 
qiia  cl  esse  et  i.eiie  esse  subsislenlibus  per  l>oiiiu- 
leiii.  Ilac  oiiiiiiuni  suniiiuiato  divinissinia  priiici|>»li 
heaiiluiliiie,  tiiiia  unica,  vore  exislcnio.  seciiinjliKii 
iKilis  iiicoiii|)rebeiisil)ile,  iinic  desiilciabilis^iiiia 
vuluiitus  quiiloni  esl  raiioualis  s:il(ts  cl  scciinduiii. 
iios  ei  stipcriios  esseiilianiin.  Iiaoc  atiloiii  iioii  aliler 
(icri  potosl,  iiisi  (leinoalis  salvatis.  D/ilicafio  anleiu 
csl  A(\  Dfiitii,  (|iiaiiluiii  possiliilc,  ei  siinililtiiiu  el  uiii- 
t;is.  Oiiitii  auiein  iioc  coinnniiic  leraicbjac  sutiinitiin, 
Hf{  Dciiin  el  (Hviiia  allpnla  (lilcctio,  (liviiiitns  aKfiie 
poieiilcr  sacrificala,  el  ab  coriini  conlrariis  pcrfcota 
et  iiiconversibilis  reversio,  coguiliocoruni,  qiiac  siint, 
qiiae  ea,  quae  sunt,  esi,  iiilelleclnalis  verilalis  el  vi- 


laiigorc  fas,  seO  ipiia  cl  syinbulica  (|iiaedain  esl. 
Quod  quideni  di.vi  propurliuiialiier  iiubis  ipsis  nostra 
lerarcliia,  dcsideiaiis  sciisibilia  iii  cain  ex  eis  ad 
invisibilia  diviiiioicin  iioslrani  rcduclioiieni.  Reve- 
luiidac  taiiien  suiit  svinbolorum  ratiuiics  divinis  sa- 
cris  pcrfocloribua.  Qiias  non  esl  jiisliiin  educcrc  iii 
ailbuc  pcifioioiidos,  sciciiles,  qjioniodosacroriiiii  Doo 
Indoiiie  logislaiorcs  orii;;tnuin  slatiili«>  el  inooiifusis 
ordinibus,  el  tinoqutj^isie  sociiii.ln.ii  di^iiilalciii  acci- 
pioiile  proportioiiibiis  cl  saciis  (iisiribulionibns  lc- 
r.ircliiain  ordiiiavci  unl.  Pn  jMcr  qtiod  ct  luis  sacris 
coii!essioHibus  credcns,  letorduri  eniiu  caruin  sati- 
cluni  est,  sic  oinnein  quiilcin  siiperpositain  Icrar- 
cbicain  sanclatu  latidom  *  non  ira.lcs  alleri,   conlra 


;io  el  scieiiiia,  unironnis  consuininaiiuiiis  diviiia  par-  B  aoiiuc  ordinatos   tibi  doiroroies  sacros  perfectores. 


licipalio,  ipsitis  unitis,  quantum  possibile,  conlcin- 
plaiionis  lefoclio,  nulrlens  invisibililor  cl  deificans 
oiniieui  in  sc  cMentuin.  Dicamus  ituquc,  qtio>i:odo 
(livina  bealiludo,  nalura  divinilas,  piiinipiisin  dcii:- 
catioiiis,  e.v  quo  deificari  dciiicalis  bonilalc  diviiia 
K-rarcliiani  in  saliilc  et  unitale  oinniuin  ct  ratioiia- 
Uiiiu  cl  intclleciiialium  cssenliaruiii  donavit.  Et  su- 
jieiaiuiidanis  quidem  ct  beaiis  quiclibus  iinuiaieria- 
liiis  el  iniolleciualius.  ISou  eriim  cxlrinsccus  eas 
Ucus  iii  diviua  niovercl,  invi»il/ililer  atilcin  ci  in- 
liiii.^^eciis  ill.itnijialas  eain  in  se  purain  cl  iinniatc- 
lialcia  iUviiiissiiiiain  vuluntatcm.  NoLis  auleiii,qiiod 
illis  cl  uuifor.t.itcr  cl  coiincxim  donaiur,  ex  Dco 
irartilis  cIoi|iiiis,  qiianlum  ntibis  possibile,  iti  varie- 
i.itc  ci  iisultiUidine  scparaijiliiim  syinbolorum  doiia-  C  bum  meum,  et  Paier  meits  ^  diliget  eum,  el  cd  eum 


Eosquc  patieris  confilcri  secniiduin  legeni  iorarclii- 
cain,  mundoriini  quidcin  iiiunda  laiigcre,  connnn- 
nicaroijue  solis  deilicalivoruni  divinis,  cl  pcrfcctoruni 
pcrfcclivis,  sanctisipie  saiKlissiinornni.  Ariortiinqnc 
ierarcbicoruni  tibi  ct  boc  Iradiiii  divino  doiio. 

( AlliULl.M   IL 

D4;  perlicieUiHs  in  pliolismale. 

Dicluni  cst  igitur  a  nobis  sacrc,  qiiomodo  ipsa  est 
socunduui  iios  lcrarcliiae  intci  prclalio ,  ad  Doum 
no.>tra,  quanliiin  lioc!,  et  sinrililiido  el  unitas.  UiijtiS 
aiileni,  ut  divina  docent  eloquia,  piissimorum  inaii- 
datoruin  dilcciionibus  et  sacris  aclionibus  juoiinde 
periiciinur.  Servabit  enim,  iuqiiit,  dHiaens  me  ver- 


lum  esi.  E.-«6eniia  cniin   nostrae  1,'raicbiae  cst  Deo 

irariiia  cluqiiia.  Sanclissima  aulciii  eloqiiia  bacc  di- 

ciuius,  quaecunquc  a   divinis  iiobtris    sacrc  pcrfc- 

cloribiis  iii  agiographis  nobis  ct  ibeologicis   (ionala 

sunl  dcllis.  Alqui  ei  quaecun(|uc   ab    ipsis   sacris 

viris  iinmaterialiorl  doctrina  ct  miiiore  (iiiouiodo  jam 

CMelesii  lerarchia,  ex  iiuellcclu  in  inlcilccluiii  pcr 

luediuin  verbuni  corporale  quide.n,   imniatcrialius 

,  vcio  taiuen  exlra  scripiuram  duces  uoslii  crudiii 

Miiil.  Noquchacc  diviiiistiiniui  sacerdoics  iii  sacrificii 

,  (ti::iiiiune,  non  veUilis  invisibilibus,  scd  in  syniboUs 

;  sieris  tradiderunl.  Est  euim  iion  oinnis  inundus,  ne- 

I  (|uc  oniuiutii,  ut  eloquia  aiunt,  scicntia  ».  Necossa- 


veuiemus,  el  mamioncm  apnd  enm  faciemus  ^.  Qiiod- 
daiM  crgo  est  principiuiii  sanciissinioruni  niaii- 
datoruni  sacrac  aclior.is,  ad  aliorum  divinorum  elo- 
quioruni  ct  sacraruni  actioiiuni  susceplivain  oppor- 
tuniliiicni  foiinans  aniinales  noslros  babiliis ,  ad 
supoicacloslis  qiiicli.s  aiiagogon  nostruiii  ilor  faciens 
sacrae  et  divinissimttc  nostrae  rcgeneralionis  Iradi- 
tio.  li  oiiitn  coinniunis  iiosler  ait  dux,  secundum  in- 
lcllecltim  (luidcui  iii  divina  primonlialis  moliis  esl 
Deo  di\iiiaque  dilectione,  ad  sacram  operalionein 
divinoruin  mandatoiutn  principaiissiiiia  processio, 
essondi  diviniitis  nos  inciTabilissiina  creatio.  Si  eniin 
esscdivniitus  esldivina  goiieralio,  nunviuid  non^ali- 


j  lio  igilur  primi  nostiae  lerarcbiae  diicos  ox  supor-  (jnandoquid  nosccrelDeolia.liloiT.!:i?Ncqiic  (luidc;»' 
o.sjcuUali  dcilate,  ipsi  divii.o  repleli  dono,  el  in  ^^  opcraietnr ,  qui  noqtio  suiisisteic  divinilusbabuit. 
idipsiiiu  doinde  praeire  ex  divina  bonitaie  «  inissi,      Am  iiumqnid  ct  nos  lninianinn  dicitnus  Siibststcre 


1 1  ipsi  vcro  copiuse  aniantes,  tanqiiam  Dii,  coruti!, 
tjui  jxtst  se  suul,  rcductionis  ot  dcilicationis,  seiisi- 
ihus  iiiiaginibus  sujicicaeleslia  et  vaiietalc  cl  mul- 
iiitidiiie  coiincxiin,  el  iii  buiiiatiis  divina,  et  iii  iiia- 
lei  luiibus  immaterialia,  ct  bis  (juac  sccuiidiini  iios 
s.iiif  supercssojitiaria,  scripiis  suis  ot  non  scrijilis 
dojriiiis,   sccundiim  sacras   n(diis>   dtidcruul  lcgcs  : 

VAUIAE  LKtiilONES. 

II  pieliil^.     »  V.  leyiiiehleir.u  secunduiu  iiiudem.     ^  m,i<s   oui.  BE 
liahemis  fjis/«;«.'<i,  illiul;  A  b  •.bonlis,  ca/sfc.vs  illiid.     '  aivina  on\.  BU. 

^OTAE. 

i.-an   XUI,  l  (ior.  Vlll.  b  Joaii.  XiV,  -2o 


oj)>rlcl  piiniuin  ,  dcinile  opcraii  scoundum  nos? 
(jiioinodo  an  non  exisicntis  neque  ntoium,  sed  ncijue 
siibsislentiam  iiaboniis  «  iibid  solunimodo  opcrantis 
aiil  paiienlis,  in  qiiibiis  osso  luiliis  osl?  Sed  bo<:  qui- 
dc!!i,iii  acstiino,  aiioilam.  Dcindeautoindivina'divi- 
i.ac  liciicialionis  i:ts|»iciemti3synibola.  El  inibi  nuUus 
imiicrlccltis  in  cotiicinplaiioncin  vcnial.  Elenim  noii 


'■  A  neiinaquam.    *  II  entm, 


107o  JOAiNNlS  SCOTl  107^ 

sofflres  fuigorci  iii  iiifiiHii»  fji;piilis  i;iliu:ri  iioii  peri-  A  oralioncn  sneraiu  iaril,  e(  liaiic  oHiiii  sic  Eccleiia 
caJosum,  neijue  his,  qiiae  snpra  iios  simf,  audeie  CKinpUMiie,  buiiiiitiodnfii  qmdciii  eini!,  ei  «xiiii  per 
irniocmim.  Siquidciii  vera  esl  juxla  Jegcm  lei;irclii:i,  niinisiios.  Deiii  slaiuens  in  ecciduis  iiiieniuni,  el 
Oxiain  quidem,  quia  sacris  ahusus  esl,  subveriens;  inanns  eVigeiueiii  ari  ipsain  cunvorsas  r(»?ioiiem.-^x- 
Ciiore  vero,  quia  siipra  se  saciis;   Nadabaiilem  el      suniaio  quidcin  ipsi  U-r  jubetur  Salhaua,  el  adhuc 

quat!  suiil   i.i>iei!iiiilialioni*,  confitcri.  Ia  ler  ei  ab- 
rcmiii(;alio:u;in    ttjiilcsdaiis,    coiifiienLein    kr   ii;.c, 


Abiud,  quia  propriis  ptophane  abusi  siiiu  ■ 
Mijsieriuin  pholUuuaiis. 


Suimnus  quidem  sacerdos,  assiAiac  ad  DciUii  sinii- 
Eludine  oinnes  lionnnes  v(i[i;iis  salvos  esse,  et  in 
agnilioHCiu  verilulis  v<;i!ii'i;  i»,  [(rapriical  omnihiis 
c.i,  qiiae  vero  suiil,  Kvangcli:i,  iJenm  propiiiiiin  bis, 
qui  iii  terra  Siuii,  ex  propri;;  cxlbleniem  euialiiiaii 
Ijoniiate,  sr.iricientor  vc.iiiic  ad  uiiiUl^iii  suani  per 
hniManllatem  ditfiie  arsliinaniem,   el  ad  ?e   unilali 


uansducii  ad  oricnlem,  el  a»l  CReluni  respici.-nipni, 
ei  manus  exlei.Kionleni,  jnbei  tooidiiiari  Chrisio  el 
omnibus  Deo  iradiiis  sacris  eloqniis.  Eo  YCrc 
el  lioc  laeienlP,  leslaijir  iiernin  ler  confcs^io- 
iipiii.  Kl  iienmi  ip.so  ler  cunlileiilt',  ora;is  beiicdicii, 
e!  loaniis  imponit.  El  ad  siimninui  cxuenlibus  enni 
Biiiiisiris,  alicnint  ([iHiiem  sacerdoles  unclionis  sa- 
c;um  olemii.  Ipse  auleni  uiiclionem  p.-r  sigiiaiiiniein 


ins(ar  iynis  :.ssimilar«  sibi  iinila  secuiiiluni  ipsnm  B  lo.r  incipieiis,  GOierum  sacerdo:ibiis  viriiin  uiv^af» 
|;!0|)osituiii  coaptiiiiieiii.  Quoiijuul  e,dm  reayeriiiil  omiii  cor|vjre  iradciis,  nd  maliem  filiolilaiis  vcnil, 
.■rai,  dedil  eis  potniaiffn,  f:lius  Ihi  lini.,  crcdcnti-  (>{  inr.c  aquam  sacris  invDcalioiMbns  sanclifuans,  «i 
baa  In  iwmiiie  rjm,  (jui  nou  ex  suiujuimbus,  )U'ijue  inbns  sanclissimi  clirismalis  cruciformibu.s  elTusi«- 
ex  vahiPjale  carnh,  sed  ex  Deo  uaii  nnni  '•.  Qui  nibus  peif:oieiis  illam,  el  chrismatis  sacralissimis 
r.ulem  boi-mn  diiiBit  vere  siip^M-niundalium  (liviiiam      i.uniissioiiibiis  aeqnali  iiMmem  Siicriim  Deo  accepia 


pariicipalioiteii!,  venieiis  ari  qacnn;jm  cruditoniiii, 
suadct  se  duti  ab  coca,  qiiac  cst  ad  SJimimini  sa- 
tci'doloiii,  via.  i[(;!e  auicin  univorsaliter  sulisecuiii- 
runi  essc  pi^.rinillit  iradilui-.^s,  ci  digiiC  acccssio.iis 
<']i.is,  et  siir.iii  oiiiiijs  iii  id  (piod  deinceps  es(,  vilae 
cogni.ioiicm  recij-.cre,  cum  <|uit!om  illius  saiiiie  sacre 
intcrogaBle.  Ad  voio  rci  aliinidii:cm  coiUra  nieiisu- 
raiilom  humairviin,  liOiTorqnidem  subitoctinipossibi- 
lit:is  circiinist.,nl :  olieniiiibiis  lamen  eis  {>oi(icit,  quoil 


biliiim  propliei.-^irum  i:ispir;s;i<!iic  mclodi-ina  coiiso- 
nans,  jol.ot  virum  aHcrri.  Et  quodaiii  sacerdotf.-  e.i 
descriplionc  i[isius  anadoolmm  praedicanlc,  ipsf 
([tiiriem  a  sacerdoliiius  ad  aquain  ducilnr,  ad  suiniii 
sacerdolis  inamim  :  el  ad  eiim  mamuluctcs,  i|).s« 
suiiiiiius  sacordos  deoupcr  stans,  icclaiiiaiilibus  ilfr 
nim  ad  siiimiiuni  saicrdnlcm  jiixla  aqnam  noniei 
perllcicndi  sacerdolibns,  lor  quidem  ipsuni  sumini: 
sacerdos   I.a|)tizat,  tribus  perficiendi  dinicrsionibii! 


pc-lilmiicsl  deilurmiter  confessus  est.  El  qui  accipU  ^  ^i  emersionilms   triiiaiii  diviuae   bealiludinis  ii.vo 


emii,  dii(-it  ad  :-,b  lorarcbi;»  cognomiiuUu-ii.  Ipse  vero 
cum  laeiilia  lanqiiam  iu  humeris  ovem  roci^iiejisd 
ambolius  viiis,  ut  dixiimis,  prinium  qiiidciii  lau.ial 
per  iiilcliecliiidcs  Eucbarislias  cl  corporalem  adora- 
iioiiem  uiimii-  l;onigm!ni  pii;K'i|)iniii,  cx  <\\\o  vocata 
voranltrr,  el  salvala  salvaiitiir.  Doiiide  Oiimoni  sa- 
Ci-am  disposiiionem  in  cooperalione  quidem  ei  con- 
feslivitale  salulis  viri,  Eiicbaristiae  quoqne  (!i\in:ie 
hoiiilaiis,  iii  sacriim  <  iiorum  congregans,  in  princi- 
pio  qui.icni  quonJ.im  eio!)iiiis  iiicumbenlein  Oiiinii-iis 


cans  sii!»s!aniiam.  Accipienies'  aulem  eum  sacer 
doles,  purrigunl  acoessionis  cl  anarioclio  cl  duci,  €. 
ciim    i[)so    iiceipienics  vesiimeiiia    perficiendorui 
iidmiatini ',  ad  sunimom  saccrdolcm  itcrum  redu 
cmil.    Ipse    vero    dcificantissimo    ungucnio    virm 
signans,  pariicipcm  m.^nilestat  de  celcro  s;!cre  per 
fociissimae  Eucharisiiac.  Hacc  auicm  perficieus,  a 
isi:»  '  in  sCiiuentia  processione,  ilerum  in  primontir 
cxtenditur  contempbilionem,  quasi  per  iiulluni  leirj 
l»!S  aui  niodmn  iii  alieno  quodam  pracier  propril 


Ecclesiiu:  |>ionitu.iiuiiius  bymmim  |)sallit.  Elposl  li(ic  c.invorsuriis,  sed  a  divinis  in  divina  alteodcns,  seil) 

divinam  salulaiis   n^ensam,   ad  virum  advenieni.^m  j)er  divino  Spirilu  iransordinandus. 
acce;iit,el  iuterrogat   c:im,  quid  volons  vcnil.  Eo 

vero  icligiosea(C(::-.aitlo,J!ixlaanadocbi  tradi.Monem,  ^  Iheorxa. 

iociodiilisatcm,   igiior;i:iliam  veri  boni,  divin:.  viia         Haoc  *|uiilera,  qiiaiiium  in  symbolis,   sacrae  ln 

dcsidiam  ',  (lignaiiioqiic  [lor  sncram  si;am  medicta-  sli;ic  divina  generalio  nibil    iiidocorum   aiit  iiuniili| 

lo:ii   Doo  divina  cons(tqui,  lestatirr  (piidem  ipsi  pro-  di;m.   iieque  ex   sensibilibus  liabens  cb;uacleribll 

futiiram  uuiversaloiii   Ibre  propitiaiionoiii,  lamjiiam  se.i  fteo  dig:iae  coiiloir.plalionis  aeiiigmala  iialiin^l 

p.ciroclissiiito  cl   immaciilalo   Deo.    El   divinani  ci  bns   el    bomiiicm    dccenlibus   speculis    iii.^igiii^ 

coiivcrsatioiiem   introdiiccns,  et  iiitoirogans,  si  sic  Qniil  cniiii,  si  a[»|»arel,  pcccal,  el  divinioroi.i  ra 

conversalus  esl.  pisl  conlosskinoin  iiiiiionil  cjus  c.i-  ii;^m  p.iriicior.iiorum  siionlom  consulil,  el  (liviiia| 

pi;i  mamim,  ot  sigaans,  describi  impci-at  s.i(erdoti-  tlrina  advei:ieuiis  vivitic.alionem  sacrc  peragciis,..'"! 

J)U3  virtiui  et  aiiadm  hmu.  Ipsis  aiilo;;i  ilesoribontibiis  omnis  sinuil  maliiiac  per  eximiam  cl  divinam  vitt| 

VAIIIAE  LECTIONES. 
'  Dvytni  vilii  df.Hidiam  oiii.  UM.     *  AE  lidiinnluin.     =  AE  ipsa. 

NOTAE.  ^l 

^  II  Paral.  XXVI     Num.  XVJ;  Levii    X  '  .loaii.  S,  [i>.  J 


»•  1  Tim   !! 


-'  I.IIC.  XV. 


1077                       VCRSIO  OPEUUM  S.  DIONYSH  -  EfXLESI^Siir.A  lERAHCHIA.                       1078 

piirgalionc  ppr  aqii:\iu  iialiii;»ii  rorpoialius  ipsi  ('.r-  A  q"'   iii'P«*ireolus  esl,  ipse  poii  iiilo  '  r.oiKMipisccl,  in 

iiiittcians?  liaoc  crgo  eisi  iiiliil  aliiul  diviniiis  lialteioi  bievi  vero  pei  ipsa  si:i  prinia,  dfiiulcadhiic  priora,  t^l 

pcificioinlorum   syinljolica   Iradllio,   non   immiiiula  pcr  illa  in  pracsiaiilia,  cl  perfccliis  iii  sublimissiMKiiii 

essel,  ut  acsliino,  docirinain  qnidem  rcclae  vilae  divinam  iu  ordiue  cl  sacre  ascendel  coininuuioneiii. 

inirodiicciis  ',  perfcclamqueiiinialilia  coiiversalionis  Hiijiis  esl  oraauis  cl  sacri  ordiuis  iiuago,  advenieii- 

soliilioneur,  univcrsaliicr   corpoic  naiurnlitcr  piii-  Us  conrusio,ete(M-uiu,  quaesecuiidumseipsum »siiui, 

gaio  per  aqiiain,  coiiliriuaus.   Scd   sil  qiiidcin  liaec  cogiiilio,  ad  suiumuin   sacerdolem  viae  anadocliiiia 

impcireclis  iiilroducliva  auimarum  aclio,  cl  icrar-  habcus  magislrum.  Eum  verosic  ascemicntcm  diviua 

cliica  eluuiformia.quantum   fas,  a  miiUiliidine  dis-  bealiludo  in  suaiu  parlicipa^tioiwm  rccipit,  et  pro- 

lingiiens,  el  coinmoderans  iiuuiun  iis  ordinibiis  iii-  prium  luiucu  la:iq<iam  qiiodam  ipsi  sigiio  Iradit,  di* 

compaclam  aUiliidiuem.  Nos  aulemasceiisiouibus  sa-  vimim  pfrriciens,  cl  communicantcm  divinorum,  dis- 

cris  iii  peirettorum  principia  respicieiites,  el  ca  di-  tribiiliouis    ct    sacrae    ordiiuilioiiis    :   quoium   est 

vinitiiseru:liii,cogiioscemusqnoruinsimich:>racteriim  syiuliolmu   sacrum ,    siimmo    sacerdote  adveiiienli 

«nigies,  et(|uoriim  invisibirmmimagiiies.  Siinl  ciiim,  doualum  signsculiim,   et  sacerdoinm  sahilaris  de- 

ul  in  ea,  qiiao  est  de  invisiliilibus  et  scnsibilibus,  scriptio  :  iu  salvalis  cmii  cftiimimeraus,  et  memoriis 

actione  aperte  dispuiatum  esi  %  qiiac.!am  (|uidcm  B  sacris  ponens  apud  eii»n  ci  aiiadoc.bum,   laiiqiiam 

sensibililer  sacrae  invisibilium  »   imai>inaliones,   cl  vivificae  ad  veritalcm  viae  amatorem  quidcm  verum 


i.i  ea  mamiduetio  ct  ^ia.  Invisibilia  vcroeoium, 
quae  scciindumseiisuins!m(,icrarcliicoiumctprinci- 
[ium  et  scicnlia.  Dicamus  igiiur,  quomoslo  cst  divi- 
nae  bea!it;;dinisboiiiias,  semper  jiixiacaiiemelsimili- 


el  couseqrciiiem  uucens  diviui,  non  eriantcjrique 
Dco  iradiiia  ductionibus  scquentis  juanuduclOKMn. 
Sed  iion  iuesl*  summe  cor.trariorum  simul  pariici- 
paro,ucque  commuiiioucm  quaiidam  adumimhahcn- 


ler  habeits  propiTi  luminis  bciielioosradios,  inomncs  tcm  parlilashabcre  vitas,  si  unins  recipil  rirm:!m  par- 

copiose  expandil  ii!lelleclu..les  viiUus.   Si  quis  ergo  licipalioMcm,  sedimmodcraium  esse  el  inordiiialum 

discesserit  ab  invisibili  lumine  aul  invisibilibus,  su-  jn  onmibus  unirormitate  divisionibus.  Quod  qiiide;u 

perbus,  per  se  potens,  maliiiae  aiuoi-e  condocens  symbolorum  Iradilio  sacie  iHsiuuaus,  advenicniCirt 

naturaliler  inspersos  ei  ad  illu!iiiuau;lnm  virlus,si!S-  veliit  priorem  vitam  exuens,  el  usipte  jiixla  illam  u'- 

pendilur  praescnlis  ipsa  liiminis  iioii  iliscedcrilis,  limos  habitiis  solveus,  iiudiim  el  discalcialum  sistil 

sed  superUiceniisipsa  aspicieiiset  avertciis  occuri-en-  ad  occidua  aspicicnlcin,  ct  maniium  abreuuiicialione 

(is  deiformiter.  Siqiie  ejtis  moderale  ipsi  dati  visibilis  obscurae  maliiiae  reuucntiMn  cemmuiiiones,  et  Ingc- 

Visiones  snpcrsilierit,  et  ad  ipsas  super  suimi  vuUiim  nitum  siid  dissimililr.diuis  haiiilum  lanquam  exspi- 
d.uilates  obtueri  fiducialiler  audebit,   lux   qiiidem  C  raulem    el   iiuiversales    coiifiteiilom.    Ad   lioc   sic 

operabitur  praeier  luccm  niliil ;  ipsa  veio  perfecto.s  omiiino  immensiirabilem  ipsiiiu  el  non  cummunica- 

iniperfecle  concupiseeus,   co  quidom  quo  inconsc-  bilem    facium  ad  Orieiitem    transducit   iu    diviiia 

quentes  non  eiiam  intelliget ,  humileiiiqiie  iuornale  Imiiinc  staium  el  respcctum  lulurum  fore  nmiule  in 

(les|>iciens,  per  seipsam  refellil.  \eiumtamen,  quod  perrcciissimo  malitia  redilu  permiileiis,   ct  sacras 
quidom  dixcram,  benefice  semper   intclicctualibus      ejiis  ad  uuum  ralionabili  conluitii  confcssioiics  unl- 


vullibus  diviimm  expansum  est  lumeii,  iitcslijiie  eis 
recipere  praeseute  eo,  et  seuqjer  ad  Deiim  deceniem 
pvopriorum  tradiiionem  exisiente  paratissimo.  Ad 
hanc  divimis  summus  sacerdos  reformalur  imilatio' 
neni,  luciformes  siiae  divinae  doctrinae  clarilales 
copioseinomnescxpandens,eiadveuientemilluminare 
Dei  imiiator  paratissimus  ens,  nou  iiividiosc,  neque 
immunde  priori  apostasia  immoderata  quidquam 
seuiper  usurus,  sed  divinitus  sempcr  provenienlibus 


lormi  facto  veritaiis  amore  recipiens.  Scil  csl  iiii 
claium,  ut  acsiimo,  ierarcl 'corum  eruditls,  (iiii:i 
deviclis  in  forii(udine  ad  um  resisienlibus,  cl 
conlrarioium  universalibus  ieiempiioiiibiis  et  uou 
suijsisieiiiiis,  iiumtnabile  p  ev;iletiuie!lectiialia  dei- 
{oi-mis  habiJiidiiiis.  iSon  cium  rcdire  oportet  lanliim 
ab  oiuni  malitia,  sed  et  virililer  coliocaium  esse  et 
iiilrcpiduiu  scfirtpcr  coulra  perdilam  in  eam  sul:je- 
elioiiem,  iic;iue  lc;sspli  vcrilalis  in  rcquie  aliquaudo 


SHis  in  lucem   ductiouibus  ierarchice    relucens  in  D  fieri.  Altemie  vcro  cl  aelcinaJiler  in  eam    ut  virtiis 


bono  onialu  et  ordinc  et  analogia  uniuscujitsquead 
Racra  commensurationis.  Sed  quoniani  sanctae  or- 
dinalionis  %^i  principiiim  Deus,  secundum  quod  se- 
^sos  cognoscunl  sacri  inleileclns,  ad  conscquens 
naturae  visibile  recurrens,  in  principio  qniilem  quis, 
quando  est,  i-ise  vidcbit :  el  hoc  accipict  primum, 
cx  respeclu  ad  liimen  sacrum  donum.  Qui  autem 
propria  bene  impassibiiibus  ocnlis  inspicit,  cx  non 


cxteiidi  ad  peifeclissiina  diviuitalis  ascensionem  s«- 
cre  scmper  agenlem.  Vides  aiilem  horum  diligcnles 
imivgines  in  ierarchice  perlicicndis.  Deiformis  qni- 
dcm  summus  sacordos  incboat  sacram  uuclioucm, 
saccrdoles  vero  suh  ipso  perrioiuut  unctionis  sacri- 
l:c!!i!;i,  ad  sacra  i:i  simililiidiite  pcrncieiidum  cerl;i- 
rnina  evocantes,  sco:iiidum  quae  sni>  mililante  Cbri- 
s!o  faclus  cst.  Q;!0!-iam  ut  Dcus  est    miliiiae  crc;i- 


lucenlibus  quidem    reverletur   ignorantiae    obscu-      tor,  ut  sapiens  vcio  leges  ejiis  posuit,  operalus  csl 
ris,  Dei  autem  perfcclissima  nnilaie  et  participatione      ul  boiius,  deconis  viclorihus  praemla.  Et  aJlinc  di- 

YAIilAE  LECTIONES. 

*  E  diiipnliitur.      '■  minqincs  —  iv;;s/7'i<''H.';;  oiu    B'i.       IJ  n:;i!  c.-i.-n/L".     *  HH  ip5i;;ii 


'  recie  introdticctis 
"■  Ull  esi. 


1079  JOANMS  SCOTl  1080 

viiiius,  qiioiiiaiii  quidcni  ul  opiliiius  iii  niiliiibiis  ef-  A  spiciaiiius,  propler  quid  comnT.me  aliis   ierarchicig 

Iflciis,  liiscJcle  liiiic  iiltra  celeias  ic|)onii;:r,  ol  siij- 
gtilnriiftr  prae*!icaUir  coiiitiiiiui»  cl  synaxis,  tiii:u;iia< 


feclus  esl  ciiMi  ipsis  sacrc,   pro  corum   libeiliile  et 

viclori:»,  ail  iiioriis  ci  cvrruptionis  conccrlans  poieii- 

le.-n,  cerlanliiins  qi^iileni    laii(|u:i!n   Dei:s  |)orfcclus 

asceiuiil  jjaudeiiN:  iii:iiiet  aulein  in  sapientis  Iei,'isl;!- 

lloiiiljiis,    ei     seeii;i(luin    c;»s    si:iP    liari!^g!c-.sione 

jonienijil    a<J     ho;!oriiin     pr;vniioruin    speni    (ir- 

initer    lialiens,    sub   opiiiuo    niiliii^se    Domiiio    ct 

Huce     orfliii;>lus.    Siiperans    vcio    divi:iis    veslijiiis 

■^j        .    .  .  .    . 

milituin    |!ii;ni    pcr   liOiiilalcin,  Dcii:!i    iinilfi!ili'>!'S 

luiiiliis  ;s(l  (ieilicationein    co;ili;irias  ei  reliKlaules 

ct   opcratioMCs  el  subsisteiilias,  connnoriiur  Cliri- 

s(o,    iiiyslice  ilicoiuluin  peecaio,    p';r    !j;ip!isii)uiii. 

lA  niecuin  sapienler  inlelligi!,  saci  a  cnoi  f|u;;iiki  pu!- 

ihiilutliiie  liabel  synibola.  Eteniiu   (juoi;i;:in  (pii.lcin 


(jiie  sacra  pcrfecliva  aelioiie,  parliia';  no.stras  vil;i» 
in  unirormeii!  ileilicalioiieni  <oil'gi::!!e,  c!^Ii\ei.<;aniia 
deifornii  coiiiplicatiorie  a*l  unuiii  (■Oiomunioiiein  el 
iriiilateiii  (lonaiile.  Diciiniis  autem,  (M!i:i  cas  alioniio 
ieraichicoru!!!  syrnboloiuiii  parlieipalioni ,  consuiu- 
riialio  cx  islius  «.livinis  cl  perredivis  invenire  esl 
(ioiiis.  Non  eniiii  iiiesl  fere,  fpiandam  perfiei  telel:iin 
lerarchicum  ,  nisi  divinissiiii;)  l",iii  Iiarislia  iii  con- 
siirtiiiuiliouc  pcr  sifigiiia  pcrliciendorum  :iJ  uninu 
pcrlicicclein  in  sacia  aclionc  collt^ciionesn;  el  Deo 
iradita  cionalione  perfeclivorum  niyslerio:iMii  per- 
(iiieiile  ipsius  ad  Dc;i;i!  conininniotiein.  Si  crj-o 
ino:-sest  in  noliis,  non  essenliae,  no.-i  suhsisientiae,  li  uiiafpcuque    ierarchitaiiim    lcldarum,    impeifecla 


jiixla  qiiod  visum  est  aliis,  unilonim  vero  sep;tr;i!io 
«oliis  iiiyisibile  duccns,  aniiiiam  quiiieni,  ut  in  pii- 
vaiioiie  corjioris  seniper  fuluram,  corpus  veio  iit  in 
lcrra  occullnin,  aiil  juxta  allor:'.ni  quandain  corpora- 
Jium  muiaiioniiin,  ex  ea  quae  cst  secundiim  lioini- 
nem  specie  deinolitum,  pulclire  per  aquain  unlver- 
salis  occullalio  in  niortis  el  scpullurae  iiiforniitalis 
iinajiiiieaccipiiur.  Sacreigiuirhaplizandorumsyaibo- 
lic;(  doclriiia  nysllce  docel,  irihus  in  aqua  dimcrsio- 
uibus  (iivinain  liidno  lolideiiii|iie  noclibiis  in  sepul- 
liira  Jesu  vitiic  da.lo;is  iiiiilari  niori.eni,  qiiaiiUini 
jiossibilo  viris  divina  iniilalio,  in  quo  jiixla  eloquii 
mysleriiijeiii  ei  occultasn  iiiulilionem,  iiiiiil  inveiiil 
piinceps  inundi  ^.  Deiiide  veroluciforniia  vcstiinenla 


qiiidciii  ciis,  ad  uiiiim  noslra:n  conincniionein  cl  sy- 
iiaxim  iioii  perricicl  :  cl  esl  lcicla,  pmplcr  quod 
inipcrfecitim  auferi.  Fiiiis  auiem  loiius  et  oapilulutii 
divinoriiin  mysieriorsjm  perfcclo  Iraditio,  inerllo 
ierarchica  inlelligenlia  cognoniinalioncni  ci  pro- 
priam  ex  nciionuni  verilate  inveiiil.  Sic  ei  sacrarn 
divinac  geiieraiionis  Idetam,  quoniam  priinum  lu- 
n;en  (radil ,  et  omnium  cst  principium  divinaiuin 
in  lunien  iiitroduclionnin,  ex  perfecto  vera  ilhinii- 
naliouis  noiiiinatioiie  laudainus.  Sitprideiii  oiiinibui» 
comnr.uie  icraichicis,  hiccm  sacri  trailcre  pcriicien- 
dis.  Sed  iiaec  priniiun  vidcre  donavil  niihi,  cl  per 
ipsum  ejus  principale  lunieti  iii  aliorum  sacroruiu 
conspecUiin  luciducor.   Haec  aulcm  dicente,  rcspi- 


indiiuiit  consiiiiinialuiii.  Virili  enim  et  deiforsiii  con- ^  ciennis  cl  xideliimns    ierarchice    per  singala  diii- 


Iraiionim  iinpassihiriiale,  et  aJ  unum  (irnio  coi:luilu 
inorir.iluin  ornaliir,  ct  informe  forinincalur,  Inci- 
lt»riiii  iinivci-s.ililer  viia  splendens.  Ungnenii  auleni 
perleciiva  nnclio  odorifcruin  facit  perlectuiii.  Sacra 
cnini  (iivinae  generalionis  consuminatio  coadunat 
consiininijila  divino  spirilui.  Invisibilileraulcinodori- 
(icnm  ci  peilectivum  advenlum,  ineffabillistium  exi- 
slcnlem,  cognoscere  iniellectualiter  concedo  digiiis 
.«iccutidum  inlellcclum  divini  spirilus  sacra  el  deilica 
comiiiuiiic.iiione.  In  (ine  aulein  omnium  summus  sa- 
terdos  ad  sacraiissimam  Eucbarisliam   vocai  per- 


genlein   saiiclissimae    iclelai.'   aciiuncm    sacram  ei 
conteiiiplalioiicm. 

Mijsleiium  synuxeos  sive  communiouis. 

Suinmiis  (piidem  sacerdos  oralionem  sacrain  super 
diviiiuin  aliaie  perlicieiis,  ex  ipso  adolere  inchoans, 
iii  oinncm  venil  sacri  chori  ambiliim.  Rediens  ile- 
ruin  ad  divinum  .iliare,  incipil  sacra  psalmoruoi 
inelodia  S  coiicinenle  ei  psalinicam  sacram  ora- 
lionem  omni  ecclesiastica  dispositione.  Deiiide  pet 
ininislros  ipsa  propliclicarum  dellariiin  leciio  con- 


lecliim,  et  perfectivoruin  mysleriorora  ipsl  Iradit     sequenter  (ii.   Et  posl  bas  foris  fiunl  sacro  aiubilu 
coiiiinunionera.  catechumeni,  et  cuin  ipsis  energuuieni,  cl  qui  sual 

in  poeiiiieniia.  Manenl  autera  diviiiorum  aspecW 
el  commanione  digni.  Minislroruni  vero  alii  quiden 
sianl  ad  templi  porias  conclus.-^s  ;  alii  vero  aliud 
qiiid  proprii  ordiiiis  operanlur  ;  alii  autem  inini- 


C.\PITULUi\I  III. 

De  perftciendis  in  synaxi. 

Sed  enge,  quoniain  bujus  coinmemoravirnus,  qnam 
nun  mibi  justuin  esl  Iranscurrcnti  ierarchicoruiu 
qiiid  antc  c;ini  aliud  laudarc.  Etenim  est,  secundum 
1,'ioriosuiii   liosiriim   niagistruin  ,   leleiarum  teleia. 


D 


slraloria  disposiiioiic  discreii ,  cum  sacerdolibw 
Euper  divinum  allare  proponiinl  sacruin  panem  «f 
benediclionis  caliccni,   aiiie  conlessa  ab  onini  Ec- 


Kt  oporlct  anio  alias  cam  sacie  scribeutein,  expo-  clesiae  plenitudinecaibohca  liyinuologia.Cumquibui 

iieiilcinipie  cx  divina  juxla  eloipiia  et  ierarcliica  divinus  poiilifex  orationcin  sacram  perficil,  el  san- 

scitMilia  iii  sacram   cjus  ascciuiere    divino  spiritu  clain  pacera   omnibus   proiniilil ;    cl   saluianiibi|s| 

n^iiioiiiplaiioncni.   I^i  priiiKiin  quidena  lioc  sacre  in-  inler  se  inviceni  oiunibus  ,   myslica  sai.roiuni  vo-| 

VAni.\E  LECTIONES. 

•  UU  litrraiii  pS:;l:iionn!  mtlodium. 

JSOTAE. 

•  Joan    XI Y 


lOSi 


\'EIISI0  OrERUM  S.  DiONYSK.  —  fXCLESI.^STlCA  lERAUCIUA. 


108^ 


liKiiiiiuiM  praoiiit-alio  imnkiiur.  El  luvaniibus  inaiHis  A  el  ('ollooalioneiii  enicitur,  et  omnibtis  deiruimibuj 


aqiu  siiiiiiiio  saccpiiolc  el  saccrJotilius  ,  sunimiis 
qiiuieiii  s;icerJos  iii  inedio  divini  allaris  slal,  cir- 
cumslaiil  aulein  soli  cum  saccrdolihus  minislrorum 
sclocli.  Et  sacias  diviiias  aclioiics  suiiiidiis  sacinlos 
lauJaits,  sacrifical  diviiiissima,  el  siib  coiispecluin 
jilutit  budala  pcr  sacre  protumbeiilia  symbola,  el 
doiialiones  diviiionim  aciuiim  osiendeiis,  in  coin- 
niiiiiioiicm  euriim  sanctiiicat.  Ipseqiie  venit,  ct  aiiofi 
adiiorlalur.  Accipiens  vero  el  tradens  divinam  coin- 
iniinionem,  iii  Eudiarisliam  sacram  dcsinii,  multis 
f]uidem  in  sola  divina  symbola  prospiciciitibus,  ipso 
aiileni  seinpcr  divino  spiritu  ad  sancta  perfectornm 
priiicipia  in  beatis  et  inlelieclualibns  speculationibus 
ierarchice  in  puriiaie  deiConuis  habilus  asccndenlc. 

Theorla, 

Vcni  igiiur,  o  puer  bone,  post  iinagines  in  ordine 
ct  sacre  in  deiforineni  |irincipalium  exeinploruia 
verilaicm.  Illud  perfectis  in  coadiinalam  suarnm 
aniinarum  inlroduclioncm  dicam,  qiiomodo  symbo- 
lorum  varia  et  sacra  conipositio  non  sinc  intelleclu 
eis  siibsislit,  et  usque  ea,  quac  exlra  sunt,  ap- 
parens  solununodo.  Sacraiissimi  quidem  cnim  elo- 
quioruin  cantus  et  lectiones,  doctrinam  eis  strenuae 
1'ilae  dcnnnoiant,  ct  ab  eis  perfeciam  corrumpenlis 
nalitiae  |)urgaiionem.  Divinissima  r<.utem  unius  et 
gusdcm  el  panis  et  calicis  comniunio  et  paciflca 
radilio  siinilem  conversalionem  eis  divinam,  lan- 
[uam  similiter  edeniibuspromulgai,  ci  divinissimain 


proporlionaliter  illucendo  ,  circa  senietipsam  ver<! 
exislil,  el  pi-opria  oninino  non  transniulatiir  imniut:i« 
hiiitate.  Simili:er  divina  synaxeos  teieia,  etsi  invuiiiia 
cl  sim|ilcx  liabeal  el  coiiiplicilum  princifiium,  iu 
sacram  varielalem  syinbolorum  clemeiilor  iiiijllii.li- 
calur,  et  usqiie  oiiinem  inipiel  ierarchicam  imagii.iiMt 
deseiiptionem,  coiilinno  iiniforiiiiter  ex  his  iieruin  iii 
propri.iin  iinitatein  colligiliir,  et  unificat  in  se  sacre 
leduclos.  Jiixta  huiic  deiforiiien)  modiim  dlvinus 
siimmiis  sacerdos,  et-i  unilam  suae  lerarchiae  disci- 
plinam  deiforiiiis  in  siibjeclos  dediicit,  sncrorum 
aeiiigmalumpliiralitatihusuiens;  astiterum,  tanquani 
absolutus  et  minoribus  immensurabilis  ,  in  propr  iim 
principium  indirainule  reslituilur,  ct  in  uiiuiii  siiuiii 
B  intellectualem  facicns  inlroiium,  videt  pure  perfc'» 
ctorum  uniformcs  lationes,  in  seciinda  ciementis 
processionis  siimmum,  in  prima  diviniorem  conve}-' 
sionem  facienles.  Psalmorum  aniem  modulatio  , 
conveiiiens  omnibus  fere  iorarchicis  mysleiiis,  nonnc 
fulurum  esl  explicari  omnium  sninino  sacerdoialis- 
simo  ?  Omnis  quidein  enim  sacra  ei  agiogn.phos 
delios,  aut  in  Deo  existeniiuni  gcneralam  snbsisien- 
liam,  el  disposilioiiem,  aiit  legalein  lerarcliiam  ct 
conversationem  ,  aiit  diviiii  poiiuli  haeredilauiui 
dislribuliones  el  habitaliones,  aut  juJicuiii  sacroniin, 
aui  regum  sapienlum  ,  aut  sacerJoliim  divinorum 
intelligenliain,  aul  veterum  virorum  in  varieiate  et 
miiltitiidinc  anxietalum  imniutabilem  iu  fortiluuine 
philosopliiain,  aut  actioimm  sa|)ieiiios  docli  inas,  atil 


oenam  ei  princlpale  symbolum  perfeclorum  iii  ine-  ^-  diviiiorum  amorum  cantica  ,.i  divinas  iuiagines  ,  aul 


iioriam  sacram  dncil.  Juxta  qiiod  et  ipse  symbo- 

iiuin  coiidiior  parliiur  sanclissimam.  Monne  sancte 

I  et  uniinode  sacra  concoenaniem  docens  et  recte 

iiiiiil  el  dciforniiter,  quomodo  ipsa  juxia  habilum 

era  in  divina   assumpiio  ad  similititdinein  eorum 

ommunioncni  ipsis  advenieiilibus  donatur  ? 

Hacc  igilur,  ul  dixi,  iii  adiionim  atria  bene  descri- 

ia,  imperfeclis  adhuc  ad  conlemplaiionem  suKicicn- 

'Mi  rclinqiienlcs,  iiilremus  a  catisalibus  in  causas, 

ixia  sacram  nostrain  synaxin,  el  decoram  iiivisibi- 

iin  Jesu  luciduco  Aidebi.iius  eiwptKv,  beatam  decla- 

iiitcm  manifeste  principalinm  formanim  pukhrliu- 

iiem.  Sed  divinissinia  ct  sacra  lelela,  circumposiia 

j! '  symbolice  veslimenta    aenigmalum    revelans  , 


futiirorum  prophelicas  praeiiioalioiies  ,  ant  viriles 
Jesu  diviiias  aciiones,  aut  ijisonim  discifmlonim  Dco 
tradiias  et  Dei  iinilatorias  coiiversationps  et  sacras 
doctriiias,  ant  occultam  et  myslicain  visiouem  ipso- 
riim  discipulorum  (iileclissimi  ei  divini  ac  iiiirabilis 
superiiinndanani  Jcsu  llieologiam  ad  deincaiionein 
opportunis  nunciat  '',  et  sacris  leleianim  et  deifor- 
inibiis  anagogis  corradicat  ».  Divinorum  aulem 
caiiltiuiu  sacra  Scriplura  ,  inleiiiionem  habens  et 
theologias  et  divinas  aciiones  omnes  hyiiinizare,  et 
diviiiorum  virorum  sacras  orationes  et  sacrificaliones 
laudaie  ,  universalem  facit  divinorum  cantnm,  et 
narrationem  ad  loiius  ierarchicae  telelae  susccpii;)- 
nem   el  traditionem  ,  habiium  pulcbrum  e&iciens. 


lendide   nobis    manifesiere   '  ,   ci    intellectuales  "  divinilus  eam  ps'allentibus.  Cum    igiiur  coniir.ua  sfi 


istros  viiltiis  uniformi  ct  non  velato  lumine  reple. 

lorlel  igitur  nos  intus  ailesse,  sacratissimerum  et 

visibile  primi  agaliuatum  deiiudanles,  in  deifor- 

11  ejus  pulchiiiudinem  inlendere,  el    summiim 

erJolem  divinilus  videre   a  divino  allari   usque 

trenia  lenipli  cum  snavi  odoie  venieulem,   et  ile- 

'II  iii  ipso  perfective  consisleiilem   ',    Ipsa  eniin 

peromnia  diviiia  beatitudo,  elsi  bonitate  divina 

iovcniat  in  pariicipaniium  sua  sacra  communionem, 

[Inon  extra  per  sul)staniiam  immutabilem  slalum 


cralissimorum  iiymnologia  animales  nostros  habitu-i 
condignaie  disposuerit,  ad  paiilo  post  sacriricia  po- 
iieiida,  el  divinorum  caniiium  consonaniia  aJ  div:n:i 
ct  nosipsos  et  inter  nos  iuviceni  consensum,  ut  iii 
una  et  confessa  sacionim  regione  *  promulgaverit 
coorifiiiala  el  coadumiirata  magis  in  intcllectuali 
psaliiiorum  psalinodia,  per  pliires  et  aperiiores  in-a- 
giues  et  praedicaliones  diiatanlur  sacratissimis  pro' 
fessarum  constructionum  lectionibus.  Ifl  his  aspiciens 
sacre,  videbit  uniformiler  unam   inspiraiionem,  ut 


VARIAE  LECTlOiNES. 

I   ral  st6i.     *  Conj.,  AE  mflmYc«Mre,  BH  rnanifes/a/.     *A  residentem  ;  el  ilerum  —  comistentem  oni.  Bli. 
>Mrravil,}£,  nunciavii.     '  k\t  corradicavit.     •  Sic  AE  ;    Bll  confessa  ru/ijiio/w  sacrorum. 


!0«5 


JOANNl  SOOTI 


ioa4 


al»  uno  diviiio  splrilu  concliismn.   Un(ie  pulchrc  in  A  i''on^'»  ^i«anilain  sacraiissiniaiuin  liabet  consuauna- 

mundo  pOil  anliquiorcn»  tradilionein  Novuni  Tesla- 

nienium  praeUicaiur,  diviua  el  ierarcbica  onlinaiione 

iliud,   aeslinto  *,  declaraule,   quoniodo  ipsa  quiilein 

dixil  fuUiras  Jesu  divrnas  opcraliones,  hoc  veio  per- 

lecit.  iil  qnomodo  illa  quiJcni  in  iniaginilijs  verila- 

(ein  *  scripsit,  hof.  vero  pr;iescii!em  demoiislravii. 

llliiis   eniin  praeconiis  ,   hoc  per  .seipsuni  perfecla 

operatioiie    verilalein    cogtiovii.    I:;'.   esl  tlieolojiiae 

(.iiviiia  operalio,  consutninatio.    llorn:;i  a!ii  (j!ii<loMi 

non  circimiiiibiciiianles  nniversaliler  sacraiHun  te!o- 

laruHi,  neqiie  iiiiagines  videiil,  iinpiidiiiler  noganli^s 

saliilartjin  divinae  geHeialioni.s  docirinain,  eteloquiis 

perdile  respondenles  illud  :  Yiaa  iua»  icire  nolumus  «• 

Cfliochuincinos  ;uiiein  energuiiienohqise,   el  eos,  ijui 


tioniiin.  Est  autein  conlrariis  ant  sednciionihus  aut 
perfurbationihus  dclioneslaium  *.  Sed  el  ab  eis 
sacratissiniorum  divjna  coinmunicalio  corripilnr , 
ei  va!;!e  merito.  Si  ciiiin  esl  veie,  nt  univcrsalilcr 
diviiius  vir,  diviiiis  <Hgiins,ad  suae  dciformilalis  suni- 
inin!!  in  perrcclissiniis  ci  consummalivis  dcificaiio- 
nibiis  asccndcns,  neque  quae  snnl  carnis  operabitiir 
pracler  naluiae  valde  necessaria,  cl  hoc  si  conserva- 
veril  ^  opcrose,  tcmplum  auteni  siiniil  el  coiise- 
qucns  iii  siia  subiiinissima  deificalione  divini  Spiiilus 
eril,  simiii  simile  coliocans  :  non  forlassis  tal>s  a!i- 
(jiiaiido  a  conlrariis  paiietur  pliantasiis  aut  terrori- 
Sixii  ",  dcridebil  auiciu  haec,  et  cum  advenicniibus 
luctaLitur  ,    ti  peisuquclur  ,.  cl  opcrabitur   niagis 


smiliii  poeiiileiili;!,  s;mciae  icrarcbiae  iex  pitnni;lil  B  fi"am  palielur,    et  litiC  •  proprio   habitu  iuipassibiii 


qiiidem  aiidiie  Psalitiicam  saerain  oraiionein,  cl  ci- 
viiiam  sanclissimarum  Scriplurarum  lcclioneni  :  in 
aulein  deinde  sacriiiciUiones  ei  contemphtiiones  iion 
vocat  lales,  sed  perfecl'>s  perfcciorui»  0(u1os.  Est 
(.'iiim  doilbrinis  lerarchia  jiiSliliue  sacrac  plena,  eo 
q«od  juxla  diguitaloni  uiiicuiqijc  saiutariler  disiribiiil 
conipaclaiii  uiiitiscnjusquo  divinoriim  parUcipalio- 
uem  iii  commensuratione  ot  analogia  secuiidum  leni- 
piis  sacre  donans.  Uilinuis  'v^\\\\v  caicclniniciiis 
dislribuilur  ordo.  Sunl  eniii!  cxpcitos  et  inaocli 
omnis  ierarchicae  perfeclioiiis,  neqiiojuxta  liiviiiam 
itesignatiouem  divinam  hai)enles  subsislentiam,  s^id 
aiUiuc  paternis  elocpiiis  ;^isletiicaii,  ei.  adliuc  lalibns 
forniis  informati,  a(i  eain  ex  iiiviiia  generatione  psiino 


et  no:i  indilo,  el  iiiiis  meuicus  viJebilur  talium  ope- 
raiionum.  Aestimo  auiem  ego,  magis  vtro  apeiti 
scio,  ieiarciruoruiu  purissinia  discretio  pro  taiibu* 
novit  eneiguiiienos  pollulissiinaui  operalioneni.  Qai- 
cuinpie  deiformi  dccedunt  vila,  el  conseiitieiiles  et 
simiiiler  eonversantes  p»>ruiUs  fiunl  daeiuonihus 
vere  quidein  existenlia  et  iminortaliier  creaia,  ei 
aeleiiialiier  dcleotala,  per  eslramam  el  sibiir.et  [ler- 
nieiosam  iiisipientiam  avciientes  :  maierialeni  vero 
el  niuitum  passibilem  aiienalionem,  el  pcidiliio  el 
corrumpentes  deiicias,  et  innrin:un  in  alicnis  iiou 
existentem,  sed  opinabitem  deIe(!iaiionem  concupi- 
sceiites  el  operanies.  Primi  ergo  ipsi  ct  polius  iilis 
minislri  discretiva  voce  segregeiitur.   Non  eniin  ju- 


vilalemetpiimoilluiiiiiiai!t.Mnelb!atama(:C(;ssio!i(:m:  C  stum  est,  eis  allerius  cujusdam  sacri  participa;e  '• 


Janquam   si    impcrfocli  el  infoinics  anie    excidant 
juxia  carnenj  iafanles  propiia  obstelricalione,  vebili 
obeaecali  elaborlivi,  noii  gciiiti;iem,  et  non  vilalcin, 
(;t  nun  iibiiniiiatuin   in   tori'a   ciisiim   iiabebnni.    El 
iioiine  quiilaui  bciic  sapicntuin   ciicil,  ad  '  mauifc- 
sliim  respiciens  Imt^eii,  eos  praegravari  lenobiis  a 
vuiva  alieiialos.  bixerit   '-^  eiiim  corporum  discipliiia 
ad  lios,  qiiae  esl,  medicii.-a,  iuinen  operari  in  capaci- 
bus  iucis.  Sic  et '  sacrorum  sapicnii  siiJia  disi.ipiina 
priiiio  qiiiucni   cos    formaiivorum  el   vivilicaniiiim 
oiixiuioruin  inltodtictio  aiiniento  obsletrical.  Perii- 
ciens  autt;m  ante  diviuam  gcnoratioiieni  eorHui  s;ib- 
stantiam,  dal  saiulariier  eis  in  oidinead  lunien  dei- 
formeiii  el  pcrfcctivam  comminiionem.   INunc  aulem 
lanquam  ab  imp  Jrlcclis  separal  perfe*  la  b,  et  lionn 
ornatui  sacroruin  piovid.'ns,  et  calechumeiium   in 
deiformi    iorarcbicoruin    ordinc    obslciricationi    ol 
vilae.    Lneigiimeiium    auloiii    niui.iludo   iuiinunda 
quidem  et  ipsa,  scci:n;!a  vcro  sursuni  versns  calc- 
cliuiuenuin  esl  exiie;iiiiate.    Mcipie  enim'  aoquale 
cst,  nl  aestimo,  univor.saliter  indoclo  el  divinarum 
teielarum  sumnjaenuncommunicanti,  (piod  pariicipa- 


quam  cloi]uiorum  conversoriae  ad  meiiora  dociiina»}. 
Ea  enim  divinorum  supennundana  sacrificatione  eos, 
qui  sun!.  in  poenllentia,  et  ad  eam  jam  venienie; 
aiisoondil,  non  omniiio  ad  sacralissimnm  admittens 
Appeilat  vero  et  hoc  casUssime,  quia  in  aliquo  ai 
deiformilatissunimum  imperfectc  infirmaniibus  invi 
sibiiibus  vado,  etnon  comnninicatus.  Abigit  e:iim  pc 
onmia  clapissima  vex  non  vaientes  co:ijungi  divinis 
siniorum  digne  communicaloribus;  multo  magis  pas 
sibililer  energuiiienum  mulUtudo  immunda  erit,  < 
omni   alienala  sacrorum  inspcctione   et  commuui 
caUone.  Deindc  divino  liunt  foris  templo  et  supei 
excelleniiejuslerurgia  **  leieiarumindocti  eiperfeci 
et  ciim  ipsis  sacra  aposlaiae  viia,  conseiiueiiierqi 
^  his  adversus  contrariorum  et  viiicuia  et  phaniasii 
propicr  inlirmiiatem    constanies,     laiiiiuam    ih 
pervenienles  ad   divina  .per  corroboraluin   et  IM 
indigeutem  conluiium  in  doiformis  haliitiis  incorann 
labile  ct  aclivum.  Doinde  ctim  ipsis  conlraria  qui^ 
aposlatanles  vita,    noudum  auiem  et  piiantasiis 
iiabitu  el    amore  divino  et  ciaro  purgaii,   et 
lios,  qui  non  onmimodo  unifumies  et  iogaiitcv  dii 


*l)ll  nl  aesiimo.  *V,vcrHaie..  *  E  <.'?. 
A  iji|oriM(((«m.  '  K  sic((£  obi,^>eaviirli. 
"  V.  UYurcliia;  \V\\  i.  e.  ififri/iciu, 

-  Job.  XXf 


YAUIAE  LECTIONES.  • 

*  A  DicK.   Ril    Dixeral.     *  E  Sicut  ct.     *  delioueslatum  om. 
"  AE  err'inbus.     *  A  Uitltuc ;    E  ad  lioc.     '"  Uil  purtui(;aA 


NOTAt. 


«>  Isa.  i. 


1085  VERSIO  OI'EP.UM  S.  DlOiNYSH.  —  E<XLI£SL\SilCA  lERARCinA.  im 

Jiiin  iirmaculaii,  oi  iiiconiaminali  siinl  peiretiissinn-  A  Et  Uuc  aiileni  sacre  iiit»:II;j:c  ,  fjuoinoilo  su{ierp<i;.jiis 


KiMelissiiiii.  Tuin:  sanctissiiiionim  sa.ciilitalorfts.  cl 
:onleinplalioiiis  ainaloies ,  s;iuclissimam  Jelelaiu 
iaiicle  cl  (ieteiiier  inspicienles,  iaiiiiaul  liyinnoloijia 
.-aUiolica  hcnelicuin  el  lionoiun»  largieivs  principinin, 
juliinuotiiicciiies  salulares  nobis  revolaiae  smil  le- 
leiac,  sanclam  perfccloruiii  deiricatioiiem  sacrifican- 
lcs.  Hymnuni  aiiiein  hunc  .Tlii  (|iiiileiii  iiyuuiolopiam 
rocanl,  alii  auicm  rcligionis  syinlioluin,  alii  vero, 
ui  aesiimo,  diviuius  ieraichicain  Eucharisiiam , 
Lanquain  coniprehensivam  in  nos  diviiiiiiis  pcr- 
kenieiiiium  sacroruin  doiioruin.  Videlur  euim  inilii 
laudandorum  omnium  divinoruin  operum  aclionem 
circa  nos  fieri,  essenliam  (juidcm  nosiram  el  vilam 
ieirormiler  suhsliluens,  el  principalibus  exemplis  el 


divino  allari  piis  symboUs  ,  per  qiije  Chrislus 
sigiiiiicalur  el  parlicipalur,  adest  iriiluhilauior  san- 
cloriim  professio ,  conjniiclioiicm  eorum  insepara- 
hililer  maiiireskins  awl  cuui  snpci  nuiixlana  ct  satra 
unilale.  Ilis  auteiii  ca,  (jiiiic  dicla  .suiil,  loge  s;icri- 
ficaiis,  staiis  in  coii.^^pectu  san»  lissinioiuui  syniholo- 
riim ,  aqua  niaiuis  siiminus  .'accrdus  laval  cnni 
jiudico  sacerdoliim  urdiuo  :  (|ui:i  ipiidein,  ul  oloqui:: 
aiunt,  (|ui  lolus  esl,  noii  in.ligol  aiiciijus  alierius.iiisi 
suiuiiiorum,  i.l  esl,  novissiiiioruin  siioriii:i  laviuio- 
liis  "^,  proplcr  sublimissiii.am  puiijatioiiem  in  caslis- 
siino  deiroiinitatis  hahilu,  et  ad  secuiiihi  pioveuiens 
deiformiter,  iininensurahiiis  cril  el  absoUiliis,^  tan- 
qiiam  perreclissine  unifonnis,  ei  ad  unum  iicru:n 


pulchris  deif.iniie  noslium    furnians  ,   et    diviniori  ^^  adiiiiali:u  coiivortens,  qiiasi  doirormiialis  salvaiiiein 

plcniiudiiiem  el  integrilatcm.  S;icer  eigo  luier  «,  ut 
dixiuius,  iu  ea  secundum  lojjeiu  ^  er.ii  leraiThia; 
iiuiic  autem  sunnni  sacerdoiis  oi  saieriloiiun  ina- 
nuum  purgatio  ipsuin  iiisiuiial.  Eos  eniin  ad  saiv- 
ctissimam  venicntes  !.ifjovr.yiy.-j,  purgaie  oporlei,  el 
eitremas  aniinae  phantasias,  cl  pcr  situilitudiiicui 
ipsa  tanluin  ,  qiiantum  possibile  e.^l  ,  ad:aitlere 
maiiifesiiores  sic  iheophani;is,  circa  quas  poaeniur 
supeiuiiin.lalibus  fiil^pTribu:»  in  confonuium  spe- 
culorum  clariialeiu  universalioroiii  ot  luciilijreiw 
appelcnlibus  pervenire  [iropriiiiu  spioiiuorem.  >uinnu 
auiein  sacerdotis  el  saccrdoluui  usque  ad  summu, 
id  esl,  novissinia  iavaiio  iu  conspeciu  tit  sanclis^i- 
uioruin   symbolorum ,   lanquam    iii  (Jhrisli   onines 


liabilu  cl  renovaiione  in  parlicipationc  conslilueiis, 
segregans  aiitem  ex  negligcntia  ingenliam  nobis 
solliciludinem  divirtoiiim  doiioriim  ,  redcieits  nos 
jonis,  in  aiUiquum  revocal,  ct  perfeciissima  noslro- 
'iim  assiimpiioue  consummaiissim;im   propriorum 

raJiiionem  opiime  operaiur,  ^l  ah  hac  socielaiem 
'lobis  Dei  cl  divinoriini  donal.  Sic  auteni  divina  liu- 
nairlaie  saere  hiudivla  ,  occnltiis  quidena  diviuus 
lanis  apponitur,  ei  benediciionis  calix':  divinissiina 
Hiitem  saliilatio  sancte  agiiur  ,   el  agiograplioriim 

oluniinnm  mysiica  el  supormundaiia  recitaiio.  Non 
►  nim  unuiu  est  ad  unum  congregari,  et  uiiius  parti- 
;,ipare  pacifica  unitate ,  ad  seipsos  pacificatos.  Si 
iuiin  ab  unius  coulemphuiotie  et   scientia   illumi 


aii  ,  ad   ujiiformem   ei  diviuam    congregalionem  ^  inspicieniis  noslras  occullissimas  noiiones,  el  sii 


nificainur,   non   forlassis  in  pariitas  rescindiinur 

(1  idere    concupisceniias ,     ex    quibus   maieriales 

nlur  t't  passii;iles  adversus  S(?cuiidi!iTi  naturam 

fqiiifornie  infoslationes.  Ilanc  ergo,    ul  aesiimo, 

liiformcm  et  inseparahilem  vitam  pacis  aclio  '  sacra 

lonuilgat,  simili  similc  collocans,  et  parlilis  sepa- 

iiis  divina  et  unita  spectacula.   Sacrarum  autem 

bularum   posl   pacem   recitalio  praedical  sanele 

riualos,  etad  strenuae  vitae  cunsummatiouem  im- 

uiubiliter  advenientes.  Nus  quidcin  per  simiiitudi- 

'ni  eornm  in  beatissintuin  habilum  et  deiforiiiem 

lieiem  hortans  el  inanuduceus,   quib^is    tanqu.tm 

veiaibiispiaedicat,  et,  ul  ilieologia  aii,  non  mor- 


biimissimae  purgationis  in  ejus  inteniissi.nis  subii- 
litatibus  £t  justissimis  ei  aequissimis  judiciis  ler- 
miiialae.  Sic  divinis  sumiuus  sacerdos  uniir.r,  el 
sacras  divinas  actioncs  laudans  ,  sacrifical  (iiviuis- 
sinia,  ei  sub  conspeclum  ducit  laudata.  Ergo  e;^so 
innos  divinas  acliones  diximus  *,  (Jeinde  nariandum, 
quanla  virlus,  INon  enim  omiies  laudare  sufiicieiss 
ego,  neiiue  aperle  scire,  ei  alios  in  inysleria  ducere. 
Quaecunque  autein  a  diviuis  gummis  sacerdotibus 
coiise(|uenier  eloquiis  laudantur  et  sacrilicantur , 
liaec  ,  ul  nobis  possibile  ,  dicenuts  ,  iorarGliicaiu 
inspiralioae-n  ducem  invocautcs.  numaiiam  natii- 
ram  principio  ex  divinis  houis  insipienter  pcrdiiaiu 


is,  sed  in  divini.ssimam  viiam  e.v  morte  iransenn-  r\  muUum  passibilis  vUa  suscepit ,   et  corruir.pentis 

moitis  finis.  Consequenter  enim,  qiiae  vere  esl, 
bonilate  perdiia  aposta>ia,  sacrac  in  paradiso  logi- 
slalionis  iransgressione  ,  recalcitranlem  vivilico 
jiigo,  propriis  nutibus  et  delecl;Uoriis  aJversarii,  et 
iuLiiiicis  seduclionibus  conlrariis,  divinorum  bono- 
rum  tradidit.  Iiidg  miserahiliier  pro  quidein  aeierno 
morlale  nuttuavit,  proprinm  aulem  priiicipium  in- 
coiTuplibiUbus  habens  gcjteialionibus  ,  ad  principii 


iis  a.  Viile  aulem,  (juia  et  recordationibus  sacris 
lituinuir,  (Uviiia  nicmoria  non  humanitus  uiemO' 
liva  plianlasia  dcciaraiite,  sed  veluti  si  quis  dical 
\iuitiis  secundum  diviiioruin  perfeclam  deilormium 
cciosam  et  imniulabilem  coguitioiiem.  Noiil  enim, 
unl  elyquia,  qui  sunt  ejm  1>;  et  :  Pieciosa  in 
mpeclu  Domiiii  mors  sauclorum  ejm  '^ ;  inorte 
actorum  pro  in  sanciitale  coiUummalio:ie  dicla. 


VARI.\E  LECTIONES. 


'  A  C  «(jcra  aclio.     *  A  L  dicimus. 


*  Rom.  VI. 
*>  II  Tim.  U. 
1«  Psal.  CXV. 


NOTAE. 

•1  Joan.  XIII. 
Luler  i.  e.  /o^r.ifi.  lavacrf.m. 
fcsod    X\X,  XXXVIJI  ct  X!. 


1087  J0ANN15  SCOTl  I0S8 

coiiseqiiealem   njerilo  Uiicia  esi  finern.  Sov!  et  bin-- A  iaiidaU  por  sacrc  procmnLeniia  syn.ljob,  Velaiun» 


sutu  duccnte  vila  volunluiic  m.i(lei:s  aJ  lenan» 
conlraiia  extreinilaie  ,  gravaia  esi  iiiullui)!  i)ass;i,ili 
luulabiiilalo.  Errans  aulein  lecla  via,  qiiao  esl  ad 
verc  exislcntem  Deuin,  vulnerala  est,  el  penliiis  et 
nialeficis  sulyecta  niultituilinibus  ,  oblila  e^t,  iiu!i 
iliis,  tii';iiie  aniicis,  scil  iuiiuicis  famuiaus.  Ij»sis  au- 
lein  iiuiiiisericuiiliter  ea  secaniium  lUispriaui  iiuiiia- 
nilatem  abuieuiibus,  in  non  subsisteulias  scrviliicr 
iijcidil  cl  pcrdiliouis  perieiiluui.  Divinao  aiili-sn 
bouilalis  inaxiiiia  iiuniauiias,  jier  se  ipsani  opera- 
Iriceui  liobis  diviiiilus  tiou  iuuuravil  provi.iciili.im, 
seJ  in  veritate  pariicipulioiio  ,  ([uae  secuuduiu  iios 
sunl  facla  est  oiunium  slne  peccalo  el  uil  liuiuile 
noslrum  iiuiric;ila  ,  cum  proprioruui  iucoiifuso  et 
immacuiaio  perfeclissimc  Itabiiii,  ad  se  iiohis  com-  U  ^'''^  membra  ei  sanissima.  Oportet  euim  nos,  si  ad 


cuim  el  mxi  diviauin  paticm  reveU.iis,  et  iti  ttiuiln 
tiivideiis,  ei  uiiio.icm  calicis  omiiiljus  disperiiens 
symliolice  uuitalein  inultipliral,  el  distribuit ;  saii- 
clis<^iiuam  iii  his  actionem  sacram  ^  consiiuiiiiau.^. 
IJtium  cnim  el  sii!i{tiuin  et  occuUum  Jesu  diviuis- 
siuii  verbi,  sccuiulum  uon  iu  h:m:aua;ione  et  ad 
c  iinposiium  et  visiiaie,  imm;ita!)ili  boiiitaie  et  I)>!i!:a- 
nilate  provenii,  el  ad  se  nosira:ii  iiii:!ic:Mi>  socicia- 
tcm  beiiigne  peregil  >,  imstra  huiuiiia  uiv!ui8!>i!i:is 
suis  summo  aduuaim.  Siqiiiilem  cl  nos  taiiqunm 
membra  corpori  couipagiuamui'  jpsi  sccuiuiuni  id- 
ipsum  immacuiata  cl  divina  vita,  el  noii  corrun!- 
penlibus  passionibus  ju.\ta  morlificalum  incompui  li 
el  deformes  '*,  et  uon  conveiiienies  eilicimur  ad  di- 


inunicatiouom  l;iuquam  cou^^etiilis  de  cetero  dopa- 
vit ,  el  projirionim  recepil  parlicipes  bouorum. 
Apuslaticae  quiiiem  iiiuUiliiaiuis  ,  siout  occiiila 
traditio  hat;et,  quae  coiilra  nos  esl,  destruxit  poieii- 
liam,  noii  per  virliilem  siiiioraus,  jiixla  vero  my- 
stice  nobis  liadiiuiu  eloquiuiu,  iti  juciicio  el  juslitia. 
Quae  enim  '  secuiidutn  iios  sutit,  ad  coiilrarium 
simul  omtie  beuig^ie  rcparavit.  Quod  eiiiin  juxia 
aniiiiuin  nosirutii  obscurum  esl,  implevit  diviti  ct 
divinissimo  iumine,  el  dciformibiis  ornavii  infoiuie 
pulchritudinibus.  Aiiimac  veio  habilaciilum  iu  per- 
feciissima  saiuietantumdecidenlis  nosirae  esscnliae, 
poUutissimis  passiouibus  el  corrumpeiiiibus  macu- 
lis  liberavil  ,  renovalionem  nostram   supermunda- 


eum  desideramv.s  communionem,  iti  diviuissimatti 
sui  secumluni  carnem  viiam  respicere,  et  ad  eam 
siiuiliiuiiini  sacra  peccaio  carenlia  deiformem  et 
iniiuaciiialum  habititui  recurrere.  Sic  enim  compacle 
iiobis  ad  similc  societatcm  donabit.  Ilaec  sacris  ac- 
tiuiibus  suiUiuus  sacordos  maiiifestal,  velaia  qtti- 
dem  doiia  nd  luauifcstum  ducens,  uniformeqiic 
eoru-ii  iii  iiiiilta  divideus,  ei  distributortim  ad  oa, 
iii  qiiibus  liuut  secuiidum  tcmpus  unitati,  sociosl 
corum  p;!iiiciciis  p:i: ticipes.  Oesci ibil  eniui  in  liis 
&eiisibilibus,  sub  coiispectuin  ducens  Jcsuiu  Christiim, 
invisibi.lem  noslram,  quaiitum  in  imagir.ibus,  vitain.j 
secundum  Deuin  ex  occulio  pcrfectissima  ci  incon- 
fiisa  juxta  nos  in  humanatione  miserieordiier  in  na- 


nam  ostendens,  et  multam  perfeciionem  divii.atu  in  G  Uiram  nostram    specilieatum,  ei  ad  partibiie  no 

ipsis  ad  eain   nosiris  sacris,  sccundum  quod  pos- 

sibilc  cst  ,    similitudinibiis.    Divina  vero    iiiiilatio 

qnomodo    iioliis    aliler    iiigenita   sit ,    nisi    sacra- 

lissimarum   diviuarum  actiouura  mcmoria  renovala 

semper  ier;>rchi(is  et  sacris  orationibiis  et  sacrifica- 

lioiiibus?  Hoc  ergo  facimiis,  nt  eloquia  :iiuut  <■,  in 

cjus  recor.iaiionem.  Iiide  diviiius  summiis  sacordos 

ad  divinuni  allare  siaiis,  laudal  diclas  sacras  attio- 

iies  divinas  Jo^u  divinissimae  nostrae  pruvidentiae, 

quas  iu  salule  generis  nosiri  bcncplacilo  saiictissiiiii 

Palris  iuSpirilu  sancio  secuitduiii  eioquiiun  coitsum- 

uiavit.  Laudaus  autem  et  cultutn  earum,  et  iinisibi- 

lom  coiiiemplationem  inteiieciualibus  ociilis  iiispi- 

cietis,  in  symbolicam  earuiu  lerurgiam  veUit,   ct  hoc 


Strum  immutabiliier  ex  uno  secuiidum  naturam  pro 
venieutem ,    cl    per    bcnignam   hanc    iiuiiianitati: 
dilectionem   in  participationem  sui  et  proprioruu 
boiiorum  vocantetn    humaunm    geiitem.   Siquiden 
uuiiuiir   ipsi    diviuissiuiae  vilae   ad    eam   nostiaii 
jiixta  virtutom  similitudine:per  hoceiiam  ad  verlla 
lem  commuuicatorcs  Deieldivinissimarum  coiisuin 
maliouum  erinius.  Accipiens  autein  el  Iradeus  divi 
nam   comiiiunionem,    iu  Eucharistiam  sacrani  dt 
sinit  cum  omui  1'^cclesiae  sacra  pleniUidine.   l':irli 
cipatio  cnim  tradilionem  ducit,  et  mysticam  disuri 
butionem   inysteriurum  assumplio.    Ipsc   cniin  e 
cathoiicus  divinorum  ornatus  et  ordo,  priuunu  i 
participalionefierietconsuminationesacrumdueein 


Oeo  tradeulc.  Undeei  revereuter  simul  et  ierarchicc  D  l>er  se  divinitus  aliis  douandorum,   sicque  et  ali 


post  sacras  aclionum  divinurum  laudcs,  pro  ipsa 
ftupra  se  actioue  sacra  apologiam  facit,  prius  .^acre 
ad  ipsiim  reboans  :  Tu  dixisii  :  Hoc  facite  in  tneatn 
recotdiitwnem  ^.  Deiiide  Deo  simili  hac  actione  sacra 
Uignus  peleiis  fieri  ,  cl  ad  ipsum  Cliristum  si- 
miiiludiuc  divina  perficere,  et  dare  castissime,  ct 
sancia  pailicipanies  s^crc  et  deceiiter  particip;ire. 


tradere.  Propler  quud  et  divinis  doclriuis  qui«l 
audacter  abulcntes,  ante  secundum  easconvcrsj| 
neinet  iiabitumimmundi  et  alieui  ouiuinosact.-ai 
legislalioue.  Ut  enim  in  Solaribus  spleudoribus  sti 
lioreset  clariores  essenlianim  primac  infliixu  ro 
tae,  per  oinnia  eas  superemiueus  luuieii  in 
qiiae  posi  eas  solis  ioslar  invehunt  :  sic  elj 
vino  omui  non  audeudum  aiiis  dux  esse,  nisi 


sacrificat    diviuissima  ,  ei    sub   coiispcctum  j.ctl 

VAUIAE  LECTIONtS. 

*  .Ktji.utcm    -  BII  saitcliisima  in  liis  aetio  tnnliipUcat     *  Bil  peratjit.    *  AB  deiformes.      '  fill  diu 

NOTAE. 

Maiiii   aXM.  M-iic  XIV,  Luc.  XXII  :  I  Tor.  '  Luc.  X.MI,  19;  MaUb.XWi;  I  Co..  M 

M.  • 


I 


«089                     VERSIO  GPERUM  S.  nJONYSil.  —  Kj  CLESIASTIC.V  lEr»ARCFIIA.  iflSO 
diitx' omnom  habi;»m  siium  faciiiiii  Dci  formnsissi- A  piibiles    iinagiiies.     QiioJ    ciiini     Doiir.i     iniiiaivjr 

nmiii,  el  pro  (liviiia  iiilriligenlia  01  judirio  (oini);!^!-  ngnlmn,  a<l  ilhni  iiivisihilein  ei  bouoolenlcm  .'isjii- 

inlum  iiiiiMohiinii;.  Im  his  omnis  snfroiuin  di'posilio  oiens  fornnni,    sic   sei|isum   ligiir.U  el  cningit    ad 

icr;irtiiici;  coniI<s(cmloiis,  ol  ilivinissiinis  coniiuuni-  formosissiinam  inuialioncm.  El  siciil  iii  scnsibi'il.us 

can--,  cnin  giati:uiiiii  «clicie  sacnx  t!c->ii,:t,  (i''vii»o-  im;iginibiis  sempcr  ad  prlimim  c.vcmplarein  s|icc'-ciii 

nin»  rtctmim  pn»j),->r!iona!ilor  co.-^oopCiMis  ci.  i:;:t!:(:iS  scriplor  infloxibililcr  iiitci:;!il,  ;i,l  ncliiim  ;\Iiml  visi- 

gi'ali:».s.   Il:i-|'ir   divin.i    iion   i):nnici|tan!cs   d.  igno-  liilimn  rclraclus,  aul  socundiim   qnid    parliias,   s;;d 

r:iiilos,  non  cliam  in  Enclnrisliam  vcuieii!  :  ol  <ii;i-  ipsnmilliidfjiiod  csl  ircscribendum,  sl  jiislum  (Jic/»ic. 

(!om    jnxla    propriain    nalnram    dignis    csislcnli-  ellingil,  ol  osiendcl  '  alU;nilr.iin  in  ailoiiitro  proptcv 

biisgr;iti;u;  agiiiiliir  divinissiinis  doii;ilioni!ms.   S.;  I  cssciiliae  uiaVrcnliam  :  sic  muiidis  iii  animo  dosc-i- 

quod  (|iiiJom    (lixoram,  aspicero  aliiiuamlo  divini.s  bil  ip.sa  ad  bcncobccm  el  occull.un  (brmair.  iid<.-nl:i 

tJoiiis  ex  00,  qni  iii  malo  osl,  conluilu  nolonlos,  in-  ci  inflcxiliilis  contemplailo  noii  erraus  doi!orinosis- 

grall  ad   m:igi!:.s  divinorum  ncimim  pennansoninl  simorum  plianlasma.  Jnsic  igilur  ad  supercssenliali- 

donatioiioij.  Unsiatc  nnlem,  aiunieloipii.i,  ct  vidcic  ».  lav  snavcolcnlcm  ol   invisibiiem   pidcbritmliiiom  ad 

Sacr;»  enim  di^inonim  doclrina  magnilicas  oonim,  Doiim  convcrsi,  i.ilellecimde  snum  incoiivcisibillicr 

qnl  disciinl,  graiias  cognosccnl,  cl  divijiissiimnim  15  spooiilcantos,  u'illam  agimt  in  se  Detim  imiiantiimi 

suarum;dliliidincmetinnguiludineminpaviicipaliono  virlnliim  iu  ailspicieridnm  juxla  eloqnium  1>  liomini- 

sacralissimc    inspicienles  .   snpcrcnclcslos   gialioso  biis,sed  sanoie  inspiciunt  lanqiiam  in  im;igii!e,divino 

Imdabnnl  .iciioiies  divinae  benignilalis.  myro  ab  Ecclesia  sacraiissima  circumvclata.  P-opicr 

CAriTULU.M  IV  *^'"^'^  ^^  ''^^''  secundum  virlnlem,  sancium    ct  dci- 

De  i^erruinnlis  in  vrjro  el  in  ipso  offevendis.  ''"■'"osissimnn.  inli.s  Dc.im  imitanles,  ei  Dco  ckscri- 

„                  .  pii  aiiimi  saore  circumvclanlcs,  ad  sobim  *  rcsnicinn»-. 

Tanla   si.nciissiniae  synaxoos  snnl,  et  sic  bona  arc!,-ifonncm  intelligonliam.  .\eque  cnim  couiempla-. 

inv.sibilK.  ad  mmm  nobis,  siculsaepe  di%imns,iorr.r.  ^^.  i,„t„„,   ^„,,1   dis^imilibns.  sed  i.eque  ipsi  ad 

ch.ce  sacrirn;.nlla    s..cielalcm   ei   coordinaiioncm.  i,j„,„^„  j^,^;,^^,,^,,^  ^.^^^^^^  ^^.^^^^^  conscqneuier  : 

Sedesi  hi.jns  acqn.poieus  allcra  porfocliva  oporaiio,  ,,eq.ic  visibiiium  imaglncs  bonornm  etjnslon.m,  sod 

niyn  lcle.:m,  duccs  iiosiri  •  qu..a.  uominani.  Par.es  eonun,  qnae  sunl  vcrc.  ve.-e  amani :  nc(,ue  ad  glo- 

ilaq.ie  cjns     11.  oidine  secimd..m  s.icras  im.gines  rJam  videnl  a  mnUiludine  irraUonaidliler  bcaiificam, 

.mendenies,  s.c  ad  i.num  ipsi.:s  por  parles  ierar-  ^.,1  j^onnm  aut  nndum   in  seipso  divina  imiuuione 

CL.C.S  conlemplalionibns  ascendcmus.  jndicanles,  agalmala  divina  divinissimne  sm;t  beiu- 

Mystcrium  telelae  tmjri.  C  olenliac,  ex  scipsa  vcrnm  bene  olax  babens,  ad  mul- 

.liix«a  euindem  synaxeos  modum  imporroclorum  lis  dissimiliter  opinribile  non  convorliiur,  vcris  sui» 

ahsolvnnm!-  ordine.s,  acoedeniibus  stillcol  el  ierar-  piilclnilndinibus  mium  formans,  qnod  esl  siiie  sim:i- 

Chico  in  omiio  lomplum  bene  olonti  ambiin,  elpsai-  kdionc.  Fcr    .•eliqmim,  quoniam  »  oxierius  palchri- 

mlca  sacra  c.inlione,  ci  diviiiissimonmi  eJoquionim  tiulincm   contcmplaii  sniiins  loli-is  bonac  el  sncr.-ie 

iectioiio.  Dciiuie  reyroa  summ.is  sacenlos  accipiens,  aclionis,  in  diviniorcm  ejiis  respicienms  formam, 

3«perpo.iit  divino  altaii  circumveJalnm  a  duodocim  ipsam  in  scipsa  revelalam  velan.iiia,  conlemi.binies 

pennis  sacris,  .•eboanlibus  simul  onmibns  sanclis-  beatam,  splcndentcm,    nianifesle  claram,  ei  incir- 

siiiia  voce  sanctnm  Deo  accepiabilinm  prophelarnm  ciimvclale  inleliectibiis  roplontem  nos  suaveolenliao. 

inspirationc  melodemn.  El  in  ipso  porficien.cm  ora-  Ncqne  eiiim  nianifcsta   myri  poriecla  operaiio  bis, 

tioncm  complens,  in  sanclissimis  conseci-andonim  qni  ciic:t  summnm  sacerdoiem  snnJ,  incommuiiica- 

telciis  eo  utitur  ad  omnem  fcre  ierarcbicam  pci-fc-  bilis  cst  anl  invisibilis,  sed  ccouirario  usqne  eos 

ciivam  opcraiioneni.  pervenicns,  et  stalnens  siipra  nmlios  conianpiaiio 

Theoria.  iicm,   ab   ipsis  sacre  circumvclalur  ,  el  niulliiuJine 

Ipsa    igitnr    ir.lroduetiva   consnmmaliva.T    Imjiis  ierarcbice  dislingniinr.  Di\iiti5  cnim  viiis  saciaiis- 

«auciificaiionis    anagogc   per  ea,   quae  soc(i:i.!iim  simornm  radius,  lamjiiamco.>g-.:iiPraiioi;i  ab  invisihiii 

tfvinum  myr.m  sacro  agimtnr,  ilbid,  aesiiino,  docla-  pnro  ei  immedialc  clm^ens,  el  inleliocUialcs  eoruiu 

|ral,  quod  circumvelatur    sanciis  viris    in    aiilmo  roooplionos  incircumvelate  snavificans,- ad   suljc- 

sacrumel  bcne  redolens,  qiiao  diviniiiis  jnbot  s<Jii-  ctnm  ncn  prompte  p.ovcnit,  sed  ab  ipsis,  ut  soc.-c- 

flis  viris.  non    luanifcslas    habci-e  in   glori:.  vana  lorum   invisibile  conlcmplanlibus,    sinc  pompa ,  ad 

secundiim  viiiutem  occnl.i  Doi  honas  ci  snavcolenios  ('issi.r.ilibMS  incontaniinabile,  snb  pe.maiis  aciiign.a- 

^miiliindine.s.Mnndaeenim  snniDcisecrciaceisiipcr  libus  cooperiiur :  pcr  qu;\e  sacra   aeiiigmaia  bene 

iimnum  snaveolontes  pulchrilndiues,  et   invisibililcr  oru;iti  ordi.ws   reJucuntur  ad  sacram  siiaio.  analo- 

-tenduiitnr  soiiimmodo  inlellcclnalibns,   conformes  giam.  Esl   cgo,  qiiod  qiiidem   dixcam,  nUiic  hm- 

-bc.evolentes  pervirliitcm   in  animabus  incorni-  dan(Ja  nobis  saora  tclclae  operalio.  consnmm.tiivae 

VAir.AE  LECT10:<ES. 
'  noari  oin-  m.     »  eias  om.  BE,     '  A  el  oatcudii,  BIl  lU  ostendat.     *  E  solareni.     »  Bii  qiwmodc. 

.  n    ,    ..  iNOTAE. 

•  Ps;!l.  XXXm,  9.  b  Matlh.  III ;  XXlll 

Pati^ol.  CXXn.  3j 


109!  JOANNIS  SCOTI  m 

ieraiciiicorumordiriaiionis  ct  viruuis.Propter  quod^  A  ad  ipsam  in  malum  ininoralionein  incorruptibiliiei 


ci  iianc  divini  duces  nosiri  (anqiiain  aequipotenteni 
«l  idam  peragentem  synaxt^ssacraeferfectionls  * 
eisilem  cba^acleribus  per  mulla  ei  myslicis  disposi- 
tionibus  et  sacris  oralionibns  ordinaverunt.  Et 
quidenn  summura  sacerdoiem ,  lanquam  ipsis  aspe- 
ctibus  ex  diviniore  loco  bonam  suaveolentiam  in  ea, 
quae  deinde  suflt,  sancta  profcrentem,  ct  ad  se 
resolulione  docentem,  divinorum  pariicipalionem 
simul  omnibus  quidem  fieri  jiixia  dijrniialem  sacris, 
indiniinutam  vero  essft  et  imniulabilem  omnino,  et 
aequalilale  sccundum  -divinain  collocalionem  pro- 
prir^aiis  incommutabiliter  stantem.  Desiderio  aulem 
iterum  eloquioriim  cantus  et  iectiones  imperfecios 
quidcm  erudiunt  ad  viviferam  riliolilalem,  conver- 


dispositas,  in  ipsa  in  nobis  discretivi  nalurali  ^  vale* 
ludine,  sccundum  deilicas  mensuras,  el  coadunatao 
animi  ad  Deum  conversionem,  in  recepiione  divinai 
suaveolentiae  fieri,  et  benefacienlia  sacra  impleri  e 
divinissimo  alimento.  Non  ergo  myri  symbolici 
compositio  tanquam  informalionc  informium,  ipsira 
nobis  subscribit  «  Jesum,  fontem  existentem  divi 
narum  suaviura  receptionum  divitem,  beatum  pro 
portionibus  divinis  et  principalibus  deiformiora  ia 
telleclualium  reddentcm,  divinissimos  declaranien 
vapores,  in  quibus  animi  benefice  delectati,  et  divi 
nis  assumpiionibus  repleti,  esca  invlsibili  utuntur,  ai 
inlellectuale  eorum  penetrant  juxta  divinam  pariici 
paiionem  suaveolentium  distributionura.  Est  auiepi 


sionemque  '  sanctam    faciunt  pollute  energume-  B  ut  aestimo,  clarum,  quia  super  nos  essentiis  ut  di 

vinioribus  fontalis  suaveolenliae  relributio,  propio 
quior  quoraodo  adbuc  et  magis  seipsam  raanifcst^ 
et  distribuit,  in  lucidissimum  earum  et  bene  babil 
juxta  iiUellectum  rccepiivae  virtutis  copiose  supci 
manans,  et  multipliciler  occullata.  Ad  vero  intelli 
ctualtum  subjecta,  et  non  eodem  modo  acceptiv; 
super  virtutem  incontaminate  occuUar.s  visionemi 
pariicipationem,  proportionalibus  partici{)antium  v: 
poribus   in    comiAensuralione  *   divina   dislribuii 
Super  iios  igilur   sanctarum   essentiarum  tantO| 
superpositus    Serapbim  ordo  in  alarum  «luodenar 
significatur,  circa  Jesum  stans  et  collocatus,  beali 
simis  ipsius  contemplationibus,    quantum   jusiui 
obunibrans ,  et   invisibilis  distributionis  sacre 


num  feruntquc  manifestam  qualemcunquo  trabendo 
insane  energumenis  deiformis  habitvs  et  virtutis 
sublimissimum ,  proportionaliter  eis  ostendentes. 
Juxta  quara  tcrrebunt  maxime  ipsi  contrarias  virlur 
tcs,  ct  aliorum  medicina  praeslabunt,  divina  imita^ 
tione  immobile  quidem  ex  propriis  bonis,  ad  vero 
contrarios  tumultus  activum  non  babentes  tantum, 
sed  el  donantes.  ilis  aulem  in  intellectum  divinum 
expessimistranseuntibus^babitum  sacrum  imponunt 
ad  ncn  iterum  sub  malilia  errandum.  Quosdam,  ut 
sint  castissimi;  indigente$  consummate  absolvunt*, 
quosdam  sacros  ducuntin  divinas  imagines  etinspe- 
Cliones  earum  et  coiifimunicationes.  Rcficiunt  aulem 
quosdam  sacratissime  in  heatis  invisibiliter  contem- 


plationibus,   complendo  uniforme    eorum  tmo   et  ^  castissimis    susccptionibus    repletus  ,    et   muIiiJ: 


unificantc.<|uidaulem?Noniie  ctnon  omnino  puros, 
quorum  jam  memoriam  fecimus,  ordines  clare  ^bsol- 
vit  secundum  cundem  «ynaxeos  modum  praesens 
(lunc  sancla  teletae  operalio,  solis  inimaginibus 
videns  obiuiibus  divinis,  et  a  solis  immediate  sa- 
cratissimis  ierarchicis  anagogis  snspecta  cl  sacrifi- 
cata?  Ilaec  ergojam  sacpe  a  nobis  dicta^  superfluum 
nobis  est,  ut  acsiimo,  eisdem  revolvere  verbis,  et 
non  ad  ea,  qiiae  deinde  sunt  ',  transcendere , 
suminuni  saccrdolom  divinitus  videntes  a  duodecim 
pennis  circumvelatum,  habentem  divinum  myron,  et 
sanciissimam  in  eo  consummatioiiem  sacrificantem. 
Dicamus  igitur,  quoirodQ  myri  compositio  congre- 
gaiio  quacdam  cst  benc  spirantium  materiarum,  in 
se  copiose  habens  qualitates  odoriferas,  quantum 
accipieotes  olfaciunt  secundum  analogiam  tanio  in- 
genitae  eis  bono  odore  participationis.  Credimus 
auteni  esse  divinissimum  Jesum  superessc^tialiter 
suavcolcnlcm,  invisibilibus  distributionibus  ^  intet- 
Icclualc  nostrum  replenlem  divina  deiectaiione.  Ipsa 
cnim  scasibUiiim  suavit;)tum  assumptio  saiuriiatcm 
lacit,  et  NUiritcum  dclectaiione  mulia  olfacieniium 
Uiscrelivum,  siquidein  innocuum  sit ,  et  ad  bene 
olax  in  commensurationc  ccmpactum.  ProportionU' 


D 


laudabilem  ,    sensibiliter  dicendo  ,   non   silentib|, 
oribus  reclamans  iheologiam.  Ipsa  eniin  sancta  s  - 
permundatium  animorum  scientia  simul  erecia  e 
et  incessabilem  habet  diyinum  nmorem,  maliiiamq 
simul  omnem  superat  et  oblivionem.  Inde,  ut  aes 
mo,  hoc  non  siienti  clamore  insimiataeiernam  eon 
et  incominutabilem  in  virtute  omni  et  graiian 
actionc  divinoriim  scrcntiam  et  inteiligcniiam.  Inc  • 
porales  ergo  Serapbim  proprietates,  in  eloquiis  &<' 
sibilibus  imaginibus   et  invisibilium  manifostaio  i 
sancte  dcscriptas,  iii  cxornamentis  supercaelesii  i 
lerarchiarum,  ut  arbitror,  bene  contemplaii  suin  , 
ct  tuis  intcllectualibus  oculis  osiendimus.   T. 
quoniam  quidem  etnunc  summum  sacerdoiem 
circumstajiies,  ipsamnobis  iliam  reformantcxc 
simam  disposilionem,  in  brevi  et  nunc  sanctis 
aspeclibus   dciformosissimam  eorum  ctarilatem<' 
deanius.  Multirornie    igitur  eorum  ei    inuitipt 
manifestativum  esi,  ui  aeslimo,  muitivjdae  eon: 
divinissimas  iiluiuinatior.es  proprietalis,  et  soi^ 
mntus  eimiillivii  (iivinorum  bonorum  intelligibili  *• 
Aiaium  aiitcm,ut  cloquia  aiunt*,  expansam  po&;  >- 
ncm,non  nuincriKu  »aiictuin  indicarearbitror,  sc 
diim  quod  visuinest  aliis,  Sed  qiiia  circa  Dctim  i^  •' 
exceilcniissinuic  cssenliaectordinis  "  anagogicae  ^ 


iiter,  si  quis  dixerit  et  inteliectuales  iioslras  viriules 

YAltlAE  LECTIONES. 

*  quod  om.   BH      ^  k'  pcrfecltoncm.     *  IMl  conversaiionemque.     ^  quosdam  ut  sinl  —  ubsolvhtil  nni 
"  E  (leinde  d//asmil.  ♦  DII  dislnclionibus.  "^  E  natura.  «  11  desvtibil.  » iitl  conmeiuoraiione.  *•  lill  muUt 
"  et  ordinii  om.  UKll. 

•Iso    VI. 


NOTAE. 


a 


1095 


VEftSIO  OPERLM  S.  OIO^^YSU.  -  E€CLESI.\STICA  lERARCIIIA. 


1094 


soIu4a  ]>erfeclissime  siint  etBiipermnndan.'^,  priniaei  A  Jesuni  pro  iiosir.i  drviiia  generalioiie   demersum. 


iMedia  elextrcma  idlpileclualiiim  sni  el  deirormiiiin 
virtutum.  Inde  eloquiornm  sacratissinia  sapiciUia, 
alarum  duplic.iiionem  sancte  describens,  circa  fa- 
ciescl  niedia  ei  pedcs  coriim  imponil  alns,  univer- 
salilcr  Yoial  ile  eonim  !iisirin;tns,  Iargi.ssimiim  in  id 
quod  vere  osi  anagogicac  virlulis.  Si  anlcm  faeios  ct 
(>edos  teguiil,  et  solis  volanl  mcdiis  alis,  intedige 
SJicre,  quiii  lanlum  exalt:i(us  cxccllenlissiinarujn  cs- 
sentiaium  ordo  tiinidus  esi  circa  intclligeniiaruni 
ejusaliiora  ct  proriindiora.elmcdiisalis  in  coinmen- 
suraliune  ad  divinani  visioncni  exaltalur,  divinis  ju- 
gis  supponcns  propriam  vitanv,  el  ab  ipsis  sancte 
ilirccius  ad  suimet  cogniliunem.  Quod  aulem  elo- 
quiis  dictum  est,  vcluli,  clnniabat  uiler  ad  alterum. 


bo(  divino  et  poientis.<!imo  descensii,  in  monein 
snam  juxla  occuhum  eloquium  baplizaios,  ex  cor- 
niinpeniis  morlis  veteri  absorptione  divinijus 
eniergentcm,  et  rcnovaniem  ad  divinam  el  aelern.ini 
subsistenliam.  Sed  cl  ipso  perficienle  sacraiissi- 
mam  divinae  genOrationis  teielam,  divioi  spirllus 
supcradvenium  unguenli  donal  consummaiiva  un- 
clio,  (liaraclerrzauJe,  ul  aestimo,  sacrasyniboloruin 
iniaginaiia  dcscriptione  ab  ipso  propler  nos  liuma- 
nihjs  divino  spirilu  sanctiflcaii,  immuiabili  sui»- 
st.intialis  divinilalis  babilii  ,  diviniSsimum  spir;- 
tum  donalum.  Et  boc  ierarchice  iiilellige,  quia  ei 
divini  altaris  sacram  coiisummalioneni  sanclissiina- 
rum  bostiarum     logislatio    saoraiissimi     unguciili 


islud  aesiimo  declarare,  quia  •  dciviilis  suis  inlel-  B  perficit  sanciissiniis  elTusionibus.  Est  aulcm  super- 


ligentiis  sibi  invicem  copiose  Iradunt.  El  boc  sacra 

dignum  ju»licavimus  meinoria,  quomodo  eloquiorum 

j  ilcbraea  vox,  juxta  inteliigibilem  uorninaiionem  , 

vo^^at  sanctissimas  Serapbim  essenlias,  ex   ipsa  • 

'  secunilum   divinam   ot  immuiabilem  vitam  perfla- 

grantia.  Dixi  ergo,  ul  quae  Hebraeorum  sunt,  inier- 

prelanles   aiunt,  divinissimi   Scrapbim  ardcnles  et 

caIefaoien!.es  a  ibcologia  nomtn:iti  suni,  manifesialivo 

siil)Slantii-.iis  eorum  babitus  nomine,  divinique  un- 

gucnli  juxia  syinbolicam  imaginum   descriplionem 

inolivas  babenlesvirtulos,  in  manifeslaiionem  ipsius 

cl  aclu  aliorum  vaporum  distributionem  evoeanies. 

Ipsa  enim  super  inieUectum  suave  olens  essenlia 

ab  igniiiset  purgatissimis  menlibus  in  noiiiiam  mo- 

veri  araat,  et  divinissimas  suas  inspiiaiionos  in  di- 

li^siinis  distribuiiojiibus  donat  sic  se  supermundane 

evocanlibus.  Non  ergo  divinissimus  supercacleslium 

fssentiarum  ordo   ignoravit   divinissinuim   inleilc- 

cUim  in  sancUficandum  desceRdcntcm.  Inteliigit  au- 

lem  eum  satre   in  his,  qu:e  seciindum  nos  sunl, 

seipsum  '   subjicicntem  *pcr   divinam    et    inelfa- 

bilem  bonitatem,  el  a  Patre  jjuo,   el    a    Spirilu 

inmaniius     sanctificaitim.     Aspiciens^vero    pre- 

Viium  novit   principium,    in    quibuscunque    divi- 

liius  agit,   sccundum  essenliam  niulabile  babcn- 

^m.   Inde   sacronim    symbolorum   tradiiio,    san- 

Milicalo   diviao    ungucnto    Seraphim    circuindat , 

ncommuiabilem  vidcns  et  descrihens  Cbri.stum  in 

'3,  qna;  secundum  nosest,«niversaliadverila!cm  iii- 

luinanalione.  E)  adhcc  divinius,  quia  unguenlo  utiiur 

i(il*oranis  diviiii   perfeLtionem,    aperte  oslendens, 

uxla  eloquium,   sanciiiicantem   sanctificaium,  lan- 

|uam  semper  ipsum  exislentem  seipso  secundum 

inncm  divinam   bcncficcniiam.   Propter  quod   cl 

norae  divinae   gencraiionis  perfecliva   donatio  ct 

ratia  in  unguenli  perricitur  divinissimis  consmnma- 

ionibiis.  Inde,  ut  aestimo,  ei  purgativo  baplisterio 

nguenium    in   cruciformibus  symbolis   infundens 

ummus  sacerdos,  super  conspecium  ducit  coniem- 

ialivisoculis.  usque  etiam  suam  mortem  per  cruccin 


D 


caeleslis  et  superessentialis  theoria,  omnis  deilJca- 
lionis  noslrae  et  sauclificationis  principium  et 
essentia  et  perfectiva  virtus.  Si  enim  esl  divinissi- 
mum  nosirum  altare  Jesus  principalis  divina  divi- 
norum  animorum  oblatio,  in  qiio  juxia  eiuquiuni 
oblaii  etmysliceholocaustomatiaccessum  habemus*, 
supermimdauis  oculis  videbimus  ipsum  divinissi- 
nium  altare,  in  quo  pcrfecta  perficiuntur  et  saiicti- 
ficanlur,  ab  ipso  divinissimo  unguenlo  pcrfectum. 
Sanctificat  enim  pro  nobis  seipsum  sanctissimus 
Jesus,  et  omni  nos  sanctificatione  rep?et  in  se 
perfectionumdispensatorie  in  nos  tanquam  Deogeni- 
tos  de  cetero  benigne  descondentium.  Inde,  aestimo, 
.sccundum  inlelleciuni  ierarchicum  Deo  traditum 
divini  nostrae  lerarcbiac  duces  pudicissimam  hanc 
ierurgiam  unguenti  teletam  ex  perfecto  aciuose 
nominant,  lanquam  si  quis  dixeril  Dei  telelam, 
iitroquc  inielleclu  divinam  ipsiiis  perfeetam  oper.i- 
tionem  l;indanlcs.  Est  eiiim  ipsius  hostia,  el  pro- 
pler  nos  humanilus  sanctificari,  fct  deiflce  omnia 
perficere,  et  sanoiificare  perfecla.  Divinum  vero 
Deo  aco^ptabiliiim  inspiralione  melodema,  aiiint 
qni  *  Hebraeorum  smnt  scienles,  laus  Dei  declarare, 
anl  laudare  Dominam.  Totius  igitur  sanclae  thco- 
phaniae  et  creationis  in  varia  composilione  ierar- 
chicorum  symbolorum  sacre  descrlptae,  non  incon- 
venienscst  recordari  Deomotam  propheiarum  hymno- 
logiam.  Docel  enim  ct  caste  sinuil  el  divinilus,  lau- 
dibus  sacrisdignTisessedivinas  aciiones.  Haec  quidcra 
divinissimi  ungucnii  perfecta  operatio  est.  TemDus 
autem  fortassis  sil  * ,  post  divinas  saoras  actione.s 
ipsas  exponere  sacerdotalcs  ordinationes  et  partes, 
viriulesque  earum  et  operaiionesetconsummaiiones, 
et  super  bas  Trinitatcm  superfirmanlium  ordinum, 
uicumque  demonstrala  sit  secundum  nos  lorarcbiae 
disposiiio,  inordinatum  quidem  et  inornalum  etcom- 
mixlum  cl.ire  distinguens,  rcplens  vero  ornaium  et 
ordinalum  et  bene  firmalum,  in  ipsis  per  se  seipsam 
manifeslaDS  sanctorum  ordinum  anaiogiis.  £t  oronis 
quitlem  Icrarchiaeternariamdivisioneminipsisjam  a 


1  AII  quod.      >  ex  ipsa  om.  E. 
ll.    *  BU  quae      '  sil  om.  BH. 


VARIAL  LECTIONES. 
*  seipsvin  om.  DH.     *  £/  adhuc 


uiiiur  ad  om.  BH.      '  habemus  om. 


1095 


JOANNIS  SCOTI 


m 


nobis  lauilaiis  leiaicliiis,  iii  acslimo,  bcne  exposui-  A  viriuie  ,  cl  clivinn  analogla  pracvisa,  el  oiimiu 


tnus,  (iicentes,  quoniam  secundum  nos  sacra  (radilio 
liabet,  omnem  ierarchicam  actioiiemin  sanctissimas 
leletas  dividi,  ei  divinas  earum»  scienlias  ct  doclri- 
nas,  ct  ai)  ipsis  sacre  perfectos.  Non  ergo  sanctis- 
sinta  qiiidem  snpercaelestium  cssentiarum  lerarcliia 
lelelam  quidem  habet  sccundum  virlutem  propriam 
Dei  cl  divinorum  immaierialissimam  intelligcniiam, 
et  deiformitaiis  integritateni,  el  ut'  possibiie,  Dco 
similcm  liabitum  :  in  lucemque  ducens,  et  ad  san- 
clam  ipsam  consumraaiionem  ducens  *  circa  Deum 
primitivas  essentias  sacrosque  ordines  deiformiter 
el  proportionaliter  iransvehii  ad  donalas  eis  sen>- 
pci  deificas  scienlias  ab  ipsa  per  seipsam  perfecta 
el    sapienlifica  '  divinorum    animorum    divinitate. 

Ipsacautem  primarum  essenliarumsubjcclacdispo- gprinia  quidcm  csl  purgans  :  modia  vcro  post 


siiioiies,  tanquam  per  illas  diviniius   exaltalac  ad 

deificam  divinitatis  ilhiminationem,  perfecli  ordi- 

iies  et  sunt  el  vere  nominanlur.  Post  illam  vero 

caelestem  et   supermundanam  lerarcbiam    iti   ea, 

quae  secundum  iios  sunt,  benefice  deiias  sacralis- 

simas  snas  donationes  alfert.   Milibus  quidem  qui 

sunt   sccundum    eloquium,    donavil    jr.xta   legem 

lerarcbiam  obscuris  verorum  characteribus  el  lon- 

gissimis  principalium  exemplorum   inconsequentiis 

et  figuris,  non  bcne  discrelam  habentibus,   occul- 

lam  eis  coniompiaiionem  in   ipsis  lucem  infirmis 

aspcciibus  innocue  declarans.  liuic  autem  secun- 

«lum  legcm  lerarcbiae  lelcta  qnidem  ad  spirilualem 

Dei  culium  anagoge  :  inanuductores  autcm  ad  eam 

ipsi    sanctum   illud  tabcrnaculum  a   Moyse   sacre  C 

eruditi,  primo  secundum  lcgcm  pontificum  (ioctorc 

ct  ducc.  Ad  quod  sanctum  labcriiaculum  introdu- 

ciivc    sacroscribens  secundum  legem   lerarcbiam, 

cbaraciere  formae  ostenso  el  super  Sina  moniem  a, 

vocat    omnia   secundum'  legem    sacrificaia.   Ante 

vcro  pcrfecla  a  legalibus  symbolis  proportionali- 

icr  ad  pcriocliorem    doclrinam    reducimus.   Por- 

fcciiorein  auiem  doctrinam  theologia  secundum  nos 

lerarcbiam  dicil   plenitudinem  hanc  illius  vocans 

€l  sacrum  finom.  Est  autem  ei  caelesiis  et  ie^alis 

communicaiivae  med^etati  cxtrcmanim  rccepla,  ei      nis  et  tradiiionem  opportunum  babcnJes,  in  sul 

quidem  communicans  inicllectualibus  contcniplatio-      dos  proporiionaliicr    eis  illucel   ei   superapp;* 

nibus  :    huic  vero  ^ ,   quia   symbolis  sensibilibus      Uorum  igitur  esl  primorum,  dcividum  secundi 

variaiur,  et  per  ea  sacre  in  Deum  reducitur.  Tri-      piose  in  commensuralione,  quae  juxia  eos  est, 

num  auiem  similiter  babel  ierarchicae  divisiouis  in  ^  lendere  ab  ipsis  sacic  contemplala  divina  specloi 


bono  ornatu,  et  sccundum  ordiiiem  compacia  i 
conjunctiva  societaie.  Saiictissimaergo  bostiarum  s 
crificatio'piimam  quidem  habet  deiformem  virlutei 
sauclam  imperfeclorum  purgationem  :  niediai 
anlcm  purgatovum  illuminatriccm  doclrinara  :  m 
vissimam  vero  et  pviorum  consiimmativam  eri 
diiorum  in  scientia  pulchrarum  doctrinani; 
coiisummalioncm.  Ipsa  aulem  sacrificanlium  d 
spositio ,  in  potenti  virlute  prima ,  per  telel; 
purgat  imperfectcs  :  in  media  autem  lucem  duc 
piirgatos  :  in  uliima  vcro  et  sublimissima  sacril 
canlium  virtulum  perficil  divino  lumine  commuii 
cantcs  in  contemplabilinm  illuminaiionum  scibilibi 
contemplationibus.     Perfectorum     autem     virti 

pu 
gationemiliuminans,  etquorundam  sanctorum  cui 
ten:.plativa  :  uliima  autem  et  divinior  aliarum,  ip: 
snnclorum  photismalum,  quorum  eflicitur,  conlet 
platrix  ,  illuminans  consummalivam  scientia: 
Sanctae  eigo  teletarum  lerurgiae  trina  virt 
laudatur,  sacrae  quidem  iheogeneslae  ex  eloqii 
comprobalae  purgatione  et  photistica  illumination 
synaxeos  autem  ei  myri  lelctae  consummaiiv 
divinorum  actuuiu  cogniiione  et  scientia,  per  qu3 
sacerdotum  *addiviiiitaie!iy  tanquam  unifica  anago 
et  beatissima  communicalio  pcrficitur.  Nunc  auU 
saccrdoialcm  disposiiionem  consequcnier  enarra 
dum,  in  purgalivam  et  iduminativara  et  consumv 
livam  ordinalionem  divisam 

CAPITLLUM  V. 
De  sacerdolallbus  consumrnnlionibus 
Lcx  quidem  haec  est  thearchiae  sacraiissim.i,  j 
priina  secunda  ad  divinissimam  suam  rcduccre 
cem.  An  non  sensibiles  eleinenioinm  esseniias  w 
mus  in  inagis  eis  cogualiora  primnm  venienies, 
per  illa  in  alia  propriam  divideuies  operaiionei 
Pulcbre  ergo  omnis  invisibilis  et  visibilis  orna 
principium  et  fundamentiim  in  deiformiores  | 
nios  indil  deificos  radios  venire  ,  et  per  illos  k 
quam  lucidiores  animos,  ol  ad  pariicipaiionem  lui" 


sanctissimas  teleiarum  sacrificaliones  divisa,  el 
ileiformes  sacrorum  ministnis,  et  ab  ipsis  propor- 
lionaliler  in  sacra  adducendos.  Unaquaeque  vero 
Irium  noslrae  leiarchiae  divisionum  consequenler 
ei  legali  et  diviniori  eoruni,  quae  sccuihIuiu  nos., 
ierarchiac   pfinii^  et   media    ct    uiiima   ordinaiur 


ct  docere,  quae  ierarchica  sunl,  cnin  scieniia 
summativa   ipsa    divina    eos ,    qui  pusl    se 
lerarchiac  simul  omnia  *,  bcne  doceniium,  el  ri 
ctara  doccndi    virtuiem    accipieiiiium  ,  ot  ir.^ 
secundum  dignilalem  sacra  erndite  cl  integre  | 
cipautium  saceidoiali  consuminutioneb.  Ergodp 


'  tti  Oin.  BII.     »  AE  Jnccs.     »  Dll  ergo. 
vina  0.  -].  p.  s.  s.  I.  ajjhu/  bcne  cet. 


VAUIAE  LECTIONES. 
^  Sic  A  ;  BEIl  sacrificio. 


AE  sacerdulinm.     •  Bll  ipsa  onini 


NOTAE 


Exoo.  .-..V;  Ilebr.  Vlil. 
*»  (k)ilex  .loannis  Scoti  i|iii  fuit.  h.  I.  iiMililus  vidr- 
iur  fuissc.  Nam  (pue  in  Cordoiii  edil.one  Ton»    I, 


p.  ","i,S  a  vcibis  '11  Ss  T(wv  tsfovsywv  o:«xocuxotf  'i 
p.  7t(A)  oOxoCv  ^  6-:i«  T'iv  "Ijpxe^wv  ri^ts  siiw' 
versio;iis  codd.  (lesiiJeranliir. ' 


1097 


VERSIO  OPEIUJM  5.  mONYSlI.  —  ECCLESIASTICA  lEUARCHIA 


1008 


[wuiificum  cTvlo  juiinus  (niicleni  cA   deividaruni '  A  fu.se  scpaians.  Propier  qnoJ  ei  saiiClis  eam  sialuil 


irdinationiini :  siibliniissinuis  aulem  ilcrnm  ei  novis- 
iiuiiiS  iilem.  Eteitiin  in  ipso  perilcilnr  cl  iinplelur 
Mnnis  noslrae  Icraichiae  disposilio.  Utenim  omnem 
lcraroliiain  videnms  in  Jesuin  consummalam  ,  sic 
iraamquanKiue  in  proprium  divinum  summum  sacer- 
iloiem.  Ipsa  au  cm  ierarcliici  crdinis  virlus  in  oiuni- 
[)iis  locaiur  sacris  univQrsilaiibus,  el  per  omnes  sa- 
cros  ordines  operaliir  propriuc  lerarcbiae  mystcria. 
Discicle  aulcin  huic,  ul;ia  ccHcros  or.'iiies,  in  snaia 
operaiionem  divina  lex  dislribuil  divinioics  sacrifi- 
i;atione.s  *.  ilae  autem  sunl  i-.crfcctrices  lliearchicae 
virluiis  iinaijines,  consummantes  omnia  divinissima 
synibola,  et  omnes  sacras  disposiliones.  Elsi  enim  a 
Baceidolibus  pcrficiuntur  quaedam  colendorum  sym- 


poriis  ierarchica  legislatio,  ad  sacra  provenienliuni 
intn-iliim  in  perredissiniis  pnrgalionibns  insinuans, 
ct  ad  sancias  eorum  inspcctiones  el  coinmunicatio- 
ues  *  accessum  purgaiivis  virlntibus  iradens,  cl  per 
eas  eos  impolluios  accipicns.  Osieusus  esl  igilur  a 
nobis  poiilificum  quidcm  ordo  consummativus  el 
pcrfeclivus  :  saccrdolum  autcm  illuminalivus  ei 
luciducus  :  ministraniium  vero  purgalivus  el  discrc- 
tivus  :  sciliccl  ierarckico  ordine  non  perficerc  lau- 
tum,  sed  cl  iliiiminare  simul  ei  mundare  pcrcipienie , 
ci  sacerdolum  virlule  habenie  in  scipsa  cum  illumi- 
nativa  cl  purgalivam  scienliam.  Aliae  quidem  enim 
ininorcs  in  ca  ,  quae  meliora  sunl ,  non  possunl 
iraiisniovere,  eo  quod  injuslum  sil  cis,  ad  hujusmodi 


bolorum,  scd  nunquam  aliquando  sacram  thcogciic-  B  conari  majeslalem.  Aliac  aulein  diviniorcs  virlules 


siain  sacerdos  operabilur  sine  divinissimo  unguenlo  r 

iioque  divinae  communionii  perficiel  mysieria,  nisi 

Jiviaissimo  altari  communicalivis  superposilis  sym- 

bolis.  Sed  neque  ipsc  saccrdos  erit,  nisi  ab  ierarclii- 

cis  consummalionibus  in  hoc  sorlitus.  Indu  divina 

i.egislalio  ierarchicoruin  ordinum  sanclificaiionein» 

il  diviiii  unguenli  consummalionem,  ci  sacram  alla- 

ris  puriQcalioncm,  divinorum  poniificum  perfectivis 

flriulibus  singulariier  divisil.  Esi  igilur  sanctificus^ 

)rdo,  consummalivae  virlulis  replelus,  perfecla  le- 

larcliiac  discreie  perficiens  ,  el  scienlias  sacrorum 

iiaiiifestaiivorum  '  erudilus,  etedocetisproporliona- 

les  eorum  et  sacros  habiius  et  viriuies. 


cum  propriis  el  subjeclas  suae  perfeciionis  sacra 
scienlLa  cognoscunt.  Simililer  quoniam  divinarum 
siinl  actionum  imagincs,  aliae  sanctificalivae  dispo- 
.silicncs  bene  ornali  et  inconfusi  divinarum  operaiio- 
num  ordiiiis  ,  in  semelipsis  oslenucnies  ordinaLis 
illuminationes  in  primas ,  et  mcdias ,  ei  ullinms 
sacras  acliones  ct  ordinationcs  ,  In  discreiionibus 
ierarchicis  ordinalae  sunt,  manifeslantes,  ui  diximus, 
in  seipsis  divinarum  operalionum  ordinatum  el  in- 
confusum.Quoniamenim  Ihearchia,  in  quibuscunque 
iiiesi,  animos  purgat  primum ,  deinde  illuniinai,  ei 
illuminalos  consummal  ad  deiformem  perfeclioneiu  : 
ineriio  poniificalis  divinarum  imagimim  in  discrelas 


Sacerdolum  autem  luciducus  *  ordo  in  sancias  seipsam  aliernat  ordinaliones  et  viriules,  operose 
losiiarum  inspecliones  manudiicit  perfectos  sub  di-  oslendens  thearchicas  operaliones  in  saiiciissimis 
iiiorumponiificaliumordine,  ctposi  eumsacrificans  et  inconfusis  ovdinibus  ponderaie  ei  incoiifuse 
noprias  sacras  aciiones ,  in  qiiibua  quod  quidem  _  sialutas.  Sed  quoniam  sanciificas  ordinaiiones  el 
pse  agii,  deificas  oslendens  per  sacraiissima  sym- 
lola  ,  et  contemplalores  advenienles  perficiens  ,  et 
•anciarum  telclarum  communicalores  :  in  sumnuim 
lulein  saccrdoiem  remiltens  vcl  contemplaiivarum 
cieniiae   contemplaiarum    sacrificalionum  deside- 

inles.  Minislraniium  vero  orJo  purgativus  et  dissi- 

ulium  discrctivus,  anle  in  saccrdoiuin  sanctificatio- 

es  accessionem,  purgat  advenientes,  puroscosper- 

oiens  contrariis  ,  ct  ad  sacrificam  inspectionem  el 

uiniuunicalionem  "  coaptalos.  Inde  in  sanctam  theo- 
lesiam  minislri    advenientem    veteri   denudant 


particjpaliones  virlulesque  earum  cl  operaliones 
dixinais,  quanium  nobis  possibile  est,  ei  sacraiissi- 
mas  earum ,  qnanium  polenles  sumus ,  inspiciemus 
consunimalionss. 

Mysierium  sacerdotalium  cofisimnialionum. 
Summus  quidem  sacerdos  ad  ierarchicam  con- 
stiminationem  accedeiis,  ulroque  pede  inclinans  anle 
conspeclum  divini  altaris  ,  super  capul  habet  Deo 
tradita  eloquia,  et  irrarchicam  manum,  et  hoc  modo 
a  perficienle  eum  summo  sacerdole  sanclissiniis  in- 
vocaliOnibus  consumraatur.  Sacerdos  aulem  utroque 


'  -tinrienlo,  adhuc  ct  absolvunt,  el  ad  occasum  in  j.  pede  inclinans  in  conspeclu  divini  altaris,  super  ca 


i)renuncialionem  staluunl ,    et  ilerum   ad   orium 

ransducuni  —  purgalivae"  enim  sunt  ordinalionis  et 

iitutis  —  rcpellcre  universalitcr  jubenies  advenien- 

!>'.is  prioris  vitae  amiclus,  et  prioris  conversaiionis 

■icbrosum ,   oslendenies  ei  edocenies  cos  reordi- 

iidos ,  a  non  illuminanlibus  in  illuminaliva  frans- 

LMidcre.  Purgativa  igilur  esl  ministraliva  disposilio, 

1  uianirestissimas  sacerdoium  sanctificaliones  redu- 

ons  pnrgatos,  ei  imperfectos  dijudicans,  e).  iiiflam- 

»■  ns  nmauativis    eloquiorum    ilUiminalionibus    el 

v)ilri!iis  ,  el  adbuc  iminundos  sacerdotibus  incon- 


put  habcl  icrarcbicam  dexiram,  el  lioc  inodo  a  per- 
ficiente  eum  snmnio  sacerdoie  sacrificis  invocatio- 
nibus  sanclificaiur.  Minisier  vero  uno  pede  inclinaiis 
in  conspeclu  allaris ,  super  caput  Iiabel  peificientis 
eum  sumini  saccrdoiis  dexlrain,  perficiendus  ab  ipso 
miuislrantium  consumniaiivis  invocalionibus.  Uni- 
cuique  aulem  eorum  cruciforme  signalur  a  perfi- 
cienle  sumnio  sacerdoie  signaculum,  ei  per  unum- 
quemque  recilaiio  fil  sacra ,  et  consummativa 
saiutaiio ,  salutanie  omni  divino  praesente  viro. 
cl    consummante    sumnio    saccrdote    ad    aliquid 


I 


YARIAE  LECTIONES. 

'  SicB;  AEH  t/eim/um.      »  Bil  diciiiiorem  sactificalionem.      *  Bll   mctnifesiatprutru 
BH  communionem.     *  LII  communiones. 


EU  lucidUus. 


JOANNIS  SCOTI  *'^ 

_..«.»  /.i.iPi»  «♦«rfwfioiicui ,  aiMiuncians  disciiiulis,  til  elo- ' 


Communia  qjiiJcm  sunl  suminis  sacerdoiibus,  et 
sacer.loiibus,  ei  minisiris  ,  in  saceriJoiulibus  eorum 
consummaiioolbus,  ad  divinum  allare  accessus,  et. 
inclinaiio,  ierarchicae  manus  imposiiio,  cruciforn.c 
signaculum,  praeconium  »,  cotisunnnaiiva  saluiaiio. 
Sepurala  autem  eidiscreiasummis  quidemsacerdoii- 
Luseioquiorum  super  capu.limposilio,  non  babemibus 
lioc  ukinoribus  ordinibus.  Sacerdolibus  vero  ambobus 
l>edJbus  inclinaiio,  non  habenlc  Uoc  ministranlium. 
corisummalionc.  Minislri  enim,  ut  diclum  est,  uno  in- 
clinanl.pede  lanluui.  Igiiur  ad  divinum  all^re  accessus 
ci  suiriexio  insimial  omnibus  sawciiGce  perGcieudts, 
s;!pponere  univcrsaliierconsummalionisprincipi  Deo 


clarcpivmisdonem  l*aim,(juam  audhu$.,  mei,quiam  j 
b.aptiiaifimini  in  Spirilu  sancH».  El  ciuidem  el  ipstOi-  'A 
sclpulorum  veriex.cumcoordiHala  sibi  ierarchlcade 
ca.avs  iu  auoJeuarii  discipulprum  ve.iicns  sanciiUcan 
consummaiione».:;  in  ihearchiae  eleciionem  limidui; 
rcliquil :  Os/f»c/t;^  dloens,  quem  eligam^,  ei  a  divin: 
sorie  divinilus  osiensum  iu  sancii  duodenarii  ler^r 
ch.icmn  numeruiu  recepit.  De  divina  auiem  sorie  hui  ^ 
Maiibiae  data  alii  quiJem  alia  dixerunt,  neque  re  | 
cip,  ut  aesiiwQ.  Meum  vero  el  ipse  ser.sum  dican  i 
Videtur  euim  mihicloquiasoriem  nominasse  diviuui ., 
quoddam  dontm,  dcclarans  iUi  ierarcbico  chor©  a  q 
divinam  eleciionem  *  oslensum.  Praeier »  enim  al 


s.pponere  nniversalilcrconsummatiomspnnc.pi  ua>.  ^.^.^^^^^  ,„„„uum  .sacerdoiem,  non  per  ^m ^ 

propriam  vUam,  e4  suam  inteUcciualom  umverMla-      4  ^^„„..1  cacerdof alcs  facere  perfeciioncs,  s(  x 


lem  caslissimam  ipsi  cl  oblatam  accedere  et  confor- 
incm,  ei  ut  possibile,  dignam  cxistenlem  tbearchico 
cl  saiiclissimoelsacerdoiali  altari,  oKerenle  sancliQcc, 
«leiformes  inlcUectus.Ierarchicae  autem  manusimpo- 
sUio  simiiiier  quidejn  manifestat  perfectivam  princi- 
palem  proleciionem,  sub  quatanquam  disciplinissan- 
cii  cuslodiunlur  paterne,  ipsisquidem  habJtumet  vir- 
iiilem  saccrdotalem  donantem,  conlrarias  vero  eis 
viiluiessegreganiem.  Docet  auiem  simul  el  omncs 
|)eificeie   saccraolales  operalioncs. ,   taniiuam  sub 
l)eo  agenies,  perfecios,  et  propriarum.operaiionum: 
cum  habentes  in  oiimibus  ducem.  Cnicifprmc  auleiu 
signaculum  ,  omnium  simililer  carnalium  concupi- 
scenliarum  iBterdiclionem,  et  Dei  imUalricem  vitam. 


motum,  oporteisacerdotalcs  facere  perfeciioncs,  u 
Deo  submovente  eas  ienrchice,  ei  caeliUis  i^erQcert  -, 
ipsa  auiero  ad  finem.sacerdoiaUstonsupjmaliomsR 
luUiio  sacram  intclligeniiam  habere.Omncs  enu 
quicunque  adsunt  sancliGcisi  exislcnles  orduiibt 
sed  eiipse  perficiens  summus  sacerdo.s ,  sahjtat  p€ 
feclum.  Cum   enim  sauctUicaUvis  babitudinibus 
virtulibus  el,  divina  vocalione  el  sanctificalioue 
spcerdetalem  pevfectionem  adyenil  animus  sac 
amabiUs  est  coordinatis  et  s.acratissimis  ordinibi 
Jn  deiformosissimam  ductuspulcbritudinem,  ainan 
bus  aequifor.nibus.animis,  el  ab  eis  sacre  adjui 
li.de  ad  se  invicem  sanclifica  salutatio  sacnfic 
aequifonnium  animorum  sacram  societaiem  4et  • 


scenliarum  iaterdiclionem,  et  Dei  imUalrjcem  vitam,        -h^    ^^  .^^^^^  ^^  .^^^ .^^^^  auiabilem  laeliiia» ,  l 
respicientem  ri^cle  in  virilem  Jesu  et  divmissnnam       '^^^  i„tc"re  salvanlem  *  sacerdolalem  formaii 


vitam  usque  ad  crucem  et  moriem  cum  ibearchica 
pcfcaio  carentia  venientis,  et  sic  viveutej  lanquam 
conformes  signantis  in  crucifbrmi  proprJJie.  peccaio 
careuiiae  imagiue.  Sacram  vero  coosunun^tionum 
et  consummandorum  recilationem  summus  sacerdos 
reboat,  myslerio  dcclarante  ,  quomodo  araicus  Dei 
sanclificator  est  lUeaichicae  elecUonis,  non  ipse 
propria  graiia  perficiendos  in  sanciificaUvam  ducens 
consummatiouem,  sed  a  Deo  motus  in  orones  ierar- 
cbicas  sancUficaJiones.  Sic  ^foyses  legalis  sanctifica- 
lor  neque  fratrem ,  qui  est  Aaron,   in  sacerdoUlenn 
consummaiionem  ducil ,  et  amicum  Dei  seesse,  ct 
saiictificum  aesiimans ,  usque  dum  diviuitus  in  Imc 
inntus,  a  perfectiouis   principe  Deo  sacerdotiuro 


quam  intcgre  salvanlem  *  sacerdolalem  formai;  1 
deiforniosissimam  pulcbritudinem. 

Haec  igitur,  nt,  diximus,  sunl  cotumuuia  t 
sancUficae  cousummationis.  Sumnuis  auiew  sacet  ^ 
discrele  habel  eloquiorum  super  capul  sacraiis^l   " 
'supeiposiiionem,  Quouiam  enUu  consuinmaiiva 
sacerdoia  virlus  el  disciplioa  divinis  suromis  . 
doUbus  a  divina  douaiur  etperfeciiomsprincii 
nilaiei  pukJjre  in  ierarcbicis  capitibus  supcr;. 
lur  DeotradiU  eloquia,  continuiUm  el  disciflUj 
manilesiatoria   toiius    Tlieologiae  ei  Jheurgl» 
iheophaniae  in  ratione  omnium  divUiorum  ets 
rum  operum  ei  verborum.  quae  a  benefica  th« 
nostrae  lerarclUae  Oonaia  sunt.  tauquam  aof 


mntus,  a  perfectionis   principe  Deo  --;;^-%  ^^^,^  ^^  ^" ^ 

Verfccit.  Sed  ct  divinus  nosier  ct  pr.mus  sanctificus       ^«^  «f^^^»  ^^^^^^^^^^^^       ^^^^^^  ieiarchicarmn  m 


facius  est  cnim  el  lioc  super  nos  humamssimus 
Jesus,  nouseipsum  glorificavii,  ul  eloquia  aiunl, 
siid  qui  locutus  esl  ad  cnm  :  Tu  sacmlos  in  aeiernum 
iccundam  ordincm  Melclmedech  «.  Propier  quod  ct 
ipaB  iu  sacerdolalcm  cei-summaiionem  ducens  djici- 
j.ulos,  el,  quidem  snbsisieus  ut  Deus  perfecUonis 
j^rinceps,  lamen  in  sancUssimum  suum  Patrcm  el  di- 
viaum  Sniriuiin  perfecUonis  principalcm  relulilierar- 

VAUiAE   LKCTIONi:S, 
^  cruciforme-^praeconium  om.  BU,  supru  cl  in  marg,  adscr.  E.  «  AK  «  d.ina  ciccnone.     Ah    r 


ijLiirlicipante.  omuium  auiem  ierarchicarmn 
rum  laudaiiouum  et  sanciarum.  aciionum  ve 
Deo  iradilam  scicnUaitt,  non  illui.iinato  lantii 
etaUispjoporiionibus  ierarcbicis  trudenie, ' 
ciente iudivinissimis  scicuiUsei suuUmissimisl 
gis,  ierarchicesimul  omuia  loUus  leranhiacpt^ 
sinw.  Saccrdoiibui^auiem  pcduiu  iucliuaiiocoij 
esluUraminislr,'»livamdispoiUiOMem,iamiua|" 


saUiantem. 


NOTVF: 


tf  Psal.  CIX ;  llebr.  V. ;  Lu" 
b  Luc.  XXIV;  Aci.  I,  4. 


XXll. 


c.\ct.  1.24. 


I4W1  VERSIO  OPERLM  S.  DIONYSII. 

hiclinanie  Wh,  el  hoc  ierarcliico  schenialc  consuno- 
uiaiile.  Ipsa  igitur  iiiclinalio  sigiiificat  sulijuctuiii  ac- 
cessum  accedenlis,  referenlis  Deo  quod  divinilus  ac- 
cedens.  yuoniaui  vero,  ui  sacpe  diximus,  ires  sacrae 
consuiiimantiuiK  dispositioiies  propler  ires  suiiclis- 
siinas  leletas  el  virtutes  supcrsedeiii  tribus  coiisuui- 
niandoruni  or.diiiibus,  el  sub  divina  juga  salutarein 
eoniin  sacrificanl  accessnin  :  apte  ministraiiva  dis- 
posiiio  taiiqiiain  purgativa  *,  unam  sacrlfical  pur- 
gandoruin  accessioiiein,  sub  divinum  eam  siiper- 
ponens  aliare,  .anquam  iii  ipso  purg:Uis  aiiiniis  su- 
pcraiuiidjue  (»bla(is.  Sacerdoies  aulum  uiroquepcde 
incliiiaiii,  vcluii  a  suis  sacre  accessiliis  iion  solum 
KMiiid-.iiis,  sed  et  manireslalissijnis  suis  sacrificalio- 
iiibus  anagogice  puriUcata  vita,  in  conlemptalivum 


—  ECCLESUSTICi  lEUARCIIIA.  IIOS 

\  lcmplatioiiibus  corum  el  coinmunicalione  simul 
omnis  sacrae  laelitiae  replelus,  ac  per  huc  ad  divi- 
num  scieniiae  eorum  saiiclisslinis  ascensioniiius  suis 
virtuiibusque  proporlionalilcr  revolaiis.  Ilunc  ego  " 
dico  sancti  populi  ordinem,  lanquam  per  omnein 
venientem  purgaiioncm,  el  sacra  inaiiireslissimaruni 
hosiiarum  inspectionc  el  commiinicalione,  quanluin 
justura  el  "^  digiiuin.  Perficiendorum  aulem  omniuin 
allior  ordo  monachoruin  esl  sacra  disposilio  ,  om- 
nem  quideni  mundatam  piiigalioiicm  ,  uiiivcrsali 
virtuie,  ei  perfectissima  propriarum  actionum  casli- 
tate ,  omiiique,  quantacunqiie  fas  ci ,  conlcm- 
plando  sanciificalione,  iii  inlcllectaali  thcoria  ei 
couiinunicatione  facia,  el  poniilicum  consumma- 
tivis  viiiulibus  mancipala,  et  divinis   eonim  illi:. 


habitum  el  virluiem  sacrifice  consuniinaii.  Summus  C  minationibus   et   ierarchicis    iradiiionibus   edocla. 


autein  sacerdos,  utroque  pede  inclinans,  supcr  caput 
haboi  Deo  tradiia  eloquia,  Dei  minislraiiva  viruite 
ptirganle  et  sacrifica  illuminaios,  ad  inspectorum  :\b 
ipsis  sacrorum  proportionaliter  eis  sciemiam  ierar- 
(hice  ducens,  et  per  eam  consummans  accedentes;  in 
iiiicgram  secundum  cos  obiationem. 

CAPITULUM  YI. 

De'  perficiendorum  oydinibusi 
Ili  quidem  sacerdoiales  oniines  et  parliiiones, 
viriuiesquc  corum  et  opcraiiones  et  consummalio- 
iies  :  sub  ipsis  autem  trinitas  consummandorura 
ordiiium  dcinde  narranda.  Dicamus  igitur,  quia 
purg;.ndi  quidera  sunt  ordines  sacrificanlibus  el 
iiiiiiislranlibus  dislinctae  multitudines,  quarum  jam 
niemoriam 

iiiiuislranlium  obstelricibus  cloquiis  ad  vitalem  ap- 
probationem  et  formandae  ct  ligurandae  :  ejusque 
qtiasi  quae  *  ad  diviiiam,  ex  ea  aposlaiavit,  vilam 
revccandae  bonorum  eioquiorum  conversoria  do- 
elrina  ;  ejusque  tanquam  adhuc  a  contrariis  tuniiil- 
libus  infirmilcr  limidae ,  et  a  facientiliiis  virluiem 
eloquiis  corroborandac  :  cjusque  velut  adhuc  ^  aU 
wcras  actioncs  ex  pessimis  traducendi^e  :  ejusque 
t.inquam  transductac  quidcm,  iiondum  vero  castis- 
sime  conversationem  in  divinioribus  hahitudiiiibus 
cl  immuiabilibus  habcnlis.  Isti  euim  sunt  purgaiuli 
«rdiiios  administraliva  obsleiiicatione  et  purgaliva 
viriuie.  Ilosminislri  sacris  suis  virlutibusperficiunt, 


cousiderans  per  sc  sacrarum  hosti;\rum  saerifica- 
tiones,  et  a  sacra  earum  sciciitia  proportiunaliier  iu 
consuntmatissimaai  ascendens  consiimmaiioncm.  Iii- 
de  divini  duces  noslri  iioininalionibus  cos  sacris  di- 
giiali  sunt,  alii  quidcm  therapcuias  ,  ulii  ^  auicni 
moiiachos  uominanles,  cx  Dei  puro  minisicrio  et  fa- 
mulaiu,  et  non  parlila  ct  singuiari  vila  ,  taiiquam 
UHihcante  cos  ^  in  separabilium  saciis  compil- 
cationibus  in  deirormem  uniiatem ,  ct  amicaiti 
Deo  consummaiioneiii.  Propler  quod  cl  con- 
summativain  eis  doiiavit  gratiara  sacra  legislaiio  , 
et  quadam  eos  dignata  est  coiisccrativa  invoca- 
tione,  non  ierarchica  :  illa  enira  in  '"  solis  fit  sancii- 
ficis  ordinibus,  sed  sanclificativa  a  sanctis  sacerdo- 


fecimusrejtis  quidem  tanquam  adhuc  ad-  ^  1^^"^  lerarcliica  perfeclione  secundo  sanclificaia. 


Mijslerium  monachicae  consummalionis. 
Sacerdos  quidem  stat  iii  conspeclu  divini  altaris, 
monachicam  invocationcm  psailens.  Consummandus 
autem  rctro  sacerdotem  stat,  uon  ulroque  pedc  in- 
cliuans,  non  uno  pede,  non  supra  caput  habens  Deo 
iradiia  eioquia  :  tanium  vero  sacerdoli  adstans 
psallenii  super  ipso  mysticam  invocationem.  Perfi- 
ciens  autem  eam  sacerdos,  ad  pei-ncicudum  vcnien ^ 
interrog:il  primum  hoc,  si  priinum  ubrenuiicial  <!i- 
visis  non  solum  conversalionibus,  sed  el  phanlassis 
Deinde  peifeciissimam  eutnvitam  docet,  testimoniuin 
perhibens,  quia  oportet  media  eum  "  snpeiadslaic, 
llacc  autem  omnia  perficienlc  iiileniius  confiienle, 


ad  consummate  purgatos  cos  illuminairicem  mani- rv  cruciformi.similitudirkO    signatus  ipsum   sacerdos 


festissimarum  sacrificationum  conlemplalionem  et 
comniuniculionem  traiisordinandmu.  MeJius  autem 
ordo  csl '^couteiiipiativus,  et  quihusdam  sacerdoium 
proporlionaliler  in  omni  puritate  ^  communicans,  sa- 
cerdotibus  in  illuminandum  sc  distributus.  Etenim 
est,  ul  aesiimo  ,  clarum  ,  quomoilo  ipse  purgatus 
oinni  immunda  macuia,  ct  castissimum  habciis  pro- 
prii  auimi  immutabile  fundainentum ,  in  contem- 
plativum  hahitum  et  viriutem  sacrifice  transil,  ei 
conimunicat  per  se  divinissimii  symbolis  in  con- 


toadet,  irinam  divinae  beatiludinis  invocans  sub- 
slaniiam,  et  vestem  omnciu  exuens,  alteram  induit, 
et  cum  aliis  sacerdotaiiuus*- viris,quicunque  adsuiU, 
salutans  eum,  socium  perficil  thearchicorum  mysie- 
riorum. 

Theoria. 

Quod  nequc  peJibus  inclinare,  neque  super  caput 

habere  Deo  tradita  eioquia,  adsiare  aulem  sacerdoii 

iiivocationem  psallenti,  declarat  raonachicum  ordi- 

nem  uon  esse  praeiatura  aliis,  sed  in  seipso  sianleiu 


YARIAE  LECTIO^ES. 
^di5pos\iio  tauquam  purgaliva  om.  liEH.     »  quae  om.  A  ;  E  quia.     ^  udhuc  om.  Bll.    *>  est^  om.  HH.     '  AE 


\n  puniaie  omni. 
"  AE  eum  media. 


*  AE  ergo.      '  et  oin.A;E  esl,      ^  litt  alion  —  atios.      '  eos   om.  E      '"  in  om.   E. 
'*  .AE  siicerdolibus. 


im  V  ■       joa:;nis  scoTi  '  ■  no 

iu  «iiigsilari  et  sacra  siatioiic,  sucerdoialea  s:iiiueii-  A  iiuiiaiivus  :  co:isu;fiiiialiviis  «Jeiformes  suxiui  sacer 


leai  oniines,  fl  ciim  ipsis  laiJiiuaiii  consequeiiio:ii  ' 
iii  diviiinni  per  se  sacroriiin  scienliain  i>cne  credeiis 
ascendonfcm.  I'ariiiis  aulsin  non  soluni  conversa- 
lii.nibas,  scd  eliani  el  {diaiUasiis  abrcnunciatio  con- 
siimnjalissiniain  signiJical  iiiOiiaclioniin  philoso- 
piiiaiu,  in  sciciii:.!  ;iiii!icar.ii(irii  n:audaUiin  operan- 
u.'in.  Esi  eniin,  tu  di\:imis,  iion  '.nediae  perlicIeiKio- 
niai  oidiniiin,  scd  oniniiim  allioris.  Proptcr  quod 
el  niiilia  in  nicdia  ordinatione  indiscicie  energu- 
iiie;iis  igii.oraiilur  ino.io  qiioJanj  *  a,si!igulanbus 
i.ioiiiicliis,  laii(]iKun  ad  unnni  sic  Gcbcnlibus  unKicari, 
cl  ad  divinum  unilalom  congrogari,  cl  aJ  sanclin- 
cani,  uljusluin  esl,  rcrorniari  vilani,  vcluti  cogna- 
iio:;cni  cji;s  li;il)e;iiein  in  niullis,  et   ni.'!;ris  ei  ullra 


doies.  Piirgandus  '  vtro  ordo  sacrae  inspcclionis  e 
cuininuiiioiiis  pariiceps,  i^uanluin  adbucpurgandus^ 
Conleniplativus  oido  sucer  pr^pulus.  Consummandui 
autcni  ordo  adunaioruin  nioiiacboruin.  Sic  cnin 
secunduu)  noslerarcliia,  Deo  tradilis  or;!iiiibus  sacr» 
disposiia  caelesiiLut»  lerarcbiis  couroriniscsl,  divinai 
iniitalionis  Siii^e,  quanluni  in  viiis,  s;dv:>ns  dci.^^or 
mes  cbaraclcros.  SeJ  dicis,  quia  caclcslibiJs  lerarcbiii 
desunt  onmino  purgandi  ordines  :  non  enini  jusiuif 
nenuc  voruni  diccre,  lan(iiia:n  aJbuc  qnaedau. 
cacleslis  dispositio  sit'po!luta.  L]go  autciu,quia  qdi- 
dem  iinmacuiati  pcrfectissiine  sunt,  et  caslissinniui 
Siipermuiidane  bal>enl,  co:iij  tcri  mcomnino,  si  non  oai- 
niiioriecido  sacratissiiuo  intclloclu.  Sieniin  aliquisco 


riilifjuiis  consumnmndorum  ordinationcs  /roxinian-  ^'  rum.amaliiia  receplus,  caelesli  quidcm  cl  incoi.luss 


te::).  Criicirorinis  aiitcin  .siinililudiius  .-../naciiUiin, 
sicul  jai:i  a  lU/bis  dicliiin  esl,  dcciarat  oin-  .'»;m  simiil 
»;ariialiuin  dciiideriorum  iiiierdiclionc;n.  Crinium 
vcic  icnsTira  sigiiificat  nimidain  Domini  non  iigiira- 
ir.iii  vilani,  lion  in  licils  Uguris  animi  libet:a;em 
bwi/ciposilc  iucanieai,  sed  ipsam  in  seipsa  liOu 
bimianis  jnilciiiiludiniljus.  sed  coadunaiis  et  uio- 
nacbis  iit  deilbrni&sifesinium  reductam,  Prioris  anlem 
vestinienti  expulsio,  eialierius  assmnpiio,  a  meJi;i 
sacra  vj(:i  in  perfectio:'cm ,  transordinationcm 
signiiioai,  sicu!  in  sacra  ibcogenesia  veslimonti 
miilatio  dcclaiabat  rcpurgaiam  vitain  in  conleinpla- 
tivuin  *'.l  iilumiiiativum  babilum  asccndentem.  Si 
anicMi    ct    nnnc    saceixlos,  el  omnes,    quicunque 


cecidit  divinorum  animorum  bannonia,  in  obscuiua. 
aposialicarum  muUitudinum  evccUis  esl  casuni.  Sci] 
est «  dicendum  mirabiliter  in  caelcsti  lerarchia,  qui;i 
purgalio  in  subjectis    essentiis  a  l)co  quantuiu  ' 
ignoiorum  illaminaiio,  In  pcrfecliorcni  oas  scientiam 
ducens  tbearcbicarnra  cogiiiiionum,  et  ignorantiaa 
eoruni,  quorum  iiondum  scientiam  babcbani,  uipoi( 
puigans  per  primas  ct  diviniores  cssentias,  reduclij! 
in  superiores  divinarum  contcmplalionum  et  mani- 
fes[ioj*es  clai'ilales.  Sic  et  iliuminandi  ordiiies  sun 
el  consummandi,   ot  purgativi,  et  illuniinativi, 
consummalivi    socunduin    caelcstem     iorarciiiani 
tanqunm  vxcellcotissirul^  el  divinissimis  esscntii 
inferiores    sacras   et  caeiesles   dispositioncs  cun 


adsunt,    sancii  consummatum   salutant,    sanciam  ^  on'»i  caslilalo  purganiibus  in  ordinibus  et  propor 

lionibns  cacleslium  lerarc^>ianini ,  implentibusqu 
eas  divinissimarum  iliuminationc,  ei  consummauli 
bus  in  sanctissima  thearcbicarum  iuiclligentianu 
scienlia.  £ienini  J:im  a  nobis  diclum  est,  el  eloqui 
divinitus  compui'aiur,  non  eas  csse  omnes  cacle«U 
disposiiiones  in  omnibus  sacris  ucividum  illumin: 
iioin:m  scicnliis,  sed  c\  Dco  quidem  imniediii 
primas,  per  illas  similiter  iicrum  e\  Deo  subjecla 
proportionaliter  eis  illuininuti  maniiestissimos  Dilr 
tiitatis  radios  claros. 


(liiroiinium  iiiiellige  societatem,  carilale  in  laciiiia 
uiviiia  condelccialam  sibi  invicem.  In  fine  vero 
oinnium  sacordos  in  tbearchicam  communionem 
vociil  consummatum,  signiricans  sacre,  qnoniodo 
{lerlV.cliis,  si  vcrc  in  jvionacbicam  vcnit  et  in  coadu- 
jiaiam  r(n:>gi)gen,  non  coi:teinp!:Uor  soliimniodo  oiit 
sociindiim  se  saciorum,  ncqne  juxia  inedium  ordi- 
tjem  iii  communioncm  veniet  sacraiissimorum  sym- 
bolorum,  sed  cum  divina  a  se  p:irlicipaloruxi 
taci'orum  soientia  altero  modo  supra  sacram  plebem 
jn  assnmplionein  venict  divinae  communionis.  Pro- 
plor  (jiiod  ct  saceiilolalibus ordinibus  in  sacrc  con- 
t^nmmativis  snis  sanctiOcalionibus,  in  line  sancTis- 
iiiimarnm  suarum  oblationum,  sauclissi:nae  Eucha- 


CAPITCLUM  VII. 

De  perficiendk  in  dormiculibus 
Uis  aulem  dciinitis,  necessurium  dicerc  aesUs 


listiae    communio    tradilnr    a   consiJmmante    cos  ^  el  qu:ie  a  iiobis  sacre  in  dormienlibus  perflcicB 


summo  sacerdoic.  jNon  soltim  ,  quia  divino- 
jujii  mysleriorum  assumptio  uniuscujnsquc  icrar- 
chiciie  participationis  est  consummatio,  sed  qni:i 
ct  ipsa  communibne  ei  divinissima  donaiionc 
jnoporiionalitcr  eis  sccundum  unamqi;amqiie  sacrae 
umnos  ordinationcs  parlicipant.  ad  propria:n  earunk 
^osilionis  anagogen  et  consummationem.  Compre- 
jjionsumeot  igilur  a  nobis,  quomodo  sanctae  qnidem 
(ehtae  puit^aiio  sunt  et  illumini-.tio  cl  coi:siunmatio : 
liiinislri  aulcm  pnrgalivus  ordo  ;  sacc:'dotos  illu- 


Qrdine^  —  con&CifUCtUi^.in  o;ii.  I»  H. 
>  jiil  om.  Ull.     *  Btl  et.     '  AL  uniquum. 


sunt.   Etenim    ncqne  hoc  communc  est  sanclif 
immundis  :  seJ  sicul  uivei'sa  forma  est  utrorui 
vitae,  sic  et  ad  morlcm  venicnlcs,  qui  quidciii 
cram  habenl  vitam,  in  veras  promissiones  Jivi:i^ 
respicicnlcs,  tanqnam  veriiaiem  suam  in  ca, 
secundum  ipsam  cst,   rcsurrcciione   contemplal| 
cnm  firma  ct   vcra  spe  in  laclitia  divina  ad  nM 
snmmum  veninnt,  velnt  ad  Uiicin  divinorurn 
miiium,  in  perfectissima  cl  non   delicienle  vi^ 
sabue,  qnac  secundum  cos  ernnt  omninoscieni 

VAIUAE  LECTIONKS. 

»  !i  ignommcr  (fuoUavunodo.     *  A  E  PurgalUi.      *  AK   piu 


I«05  VEliSIO  Om\m  S.  DIONVSU..  -  ECCLESIASTICA  IERARCIIIA.  1106 

Itiiura:»  siiuui  universaleii.  rcsurrectiononi.  Sanciue  A  auiem  doincsiici  secunilura  divinam  habaalios.em  el 


ciiiin  aniiiiac,  ail  eaiii  ia  niaia  secuiiduin  lia:ic  viluin 
poiciiicin  oailcndo  convcrsionein  non  veiiicnlcs,  in 
ea  ileiuin  gcneialione  in  convcisibilen  lial)cbuni 
deilbMiiosissiniam  ii-ansordinalionein.  llutida  auicin 
baiiclaruiii  aniinaruiiicoiijngaclcoeunlia  corpora  con- 
siriiJla  '  cl  conni;ililanlia  sccun.lum  (iivinas  suas 
coUocaliones,  in  aniinarum  incominulabili  sccunduin 
divinain  vilain  fumlaincnlo  conrecipienl  propriam 
rcsurreclioncin.Eoquod  cniin  uniU  eranl  secunduin 
hanc  vilatn  sacris  animabns,  vclul  nieiubra  Chrisli 
facla.ileirormein  ei  incorniplibilem,  iinniorlalenique 
et  bealam  recipienl  quieicin.  In  bis  crgo  sancioruin 
osl  quics  inlaelitia  el  iinniulabiii  spc,  in  diviuoruta 
tcrlaiiiinuin    perveiilura     suinmuin.    Immundoruin 


siiiiilem  conversaiionem,  ipsun»,  qui  esl,  beaiificanl 
ad  palmifcrntn  opiale  vcnienlem  (inem,  el  vicloriac 
causali  gralulalorios  canlu»  refcrunt,  adliiic  et  se 
venluros  fore  ad  similem  opiantes  qtiictem  :  ac.;i- 
picni.cs  vcio  cum,  ad  siimmum  sacerdoiem  ducunl, 
lanqiiam  ad  coronaruiii  diviiiarum  doiiaiioncin.  Ipse 
auiein  canlaiis  siu-cip;i  el  perlicii  sccunduta  legein 
sacrain  in  sanclis  dormicnlibus  perlicienda. 
Mijsteiium  in  sanC.a  dormientibus. 

Ci)!igrei;aiis  divinus  sacerdos  s.icrtiin  cborum,  si- 
qui.lcm  sanclilico  fueril  ordine  dormiens,  in  conspe- 
ctu  divini  aliaris  inclinans  euin,  iniliaiur  ad  Deuin 
oralioiiecl  Eucharislia.  Si  aulein  sanclis  monacbii 
aul  sacro  populo  ordiiiaius  cst,  ad  honorabile  sacer- 


M-ro  alii  qiiidem  in  non  subsislemiam  irralionabili-  B  jotium  ipsum  iiiclinai  ante  sacerdolalem  inlroilum. 
ler  acsiimanl  reilire  :  alii  vero  coriioralem  in  semel 
corrumpi  propriarum  animariim  conjugationem,  vel 


iil  i:icoi!!paclam  cis  existenlcm  deiiormem  vitain 
vi  bcaiam  quietem,  non  inieliigentcs,  neque  salis  in 
diviiia  scicnlia  erudiii,  inchoaverunl  jam  secundum 
los  in  Chrislo  dciformosissimam  vitam.  Alii  aulem 
Lorporum  aliorum  disiribuunt  aniinabus  conjugaiio- 
iics,  injusie  agcntes,  hoc  in  ipsis,  ut  aeslimo,  suspi- 
taiites   divlnis  aiiimabus,  et  sacris  relribulionibus 
iion  rccte  privanlcs  ad  fiiiem  venieniia  divinissimo- 
nsm  cursuum.  Alii  aulcm  nescio  quomoJo  ad  mate- 
rialcs  noliones  revocali  dixerunl,  conformem  luijiis 
vilae  s.Miclis  promissioncm  sanctissimain  et  bealissi- 
in\»in  qirietem,  et  escas  proprias  mutala  vila  his,  qui 
in  angelis  injuslis  sunt,  projecertml.  Sed  non  recidci  C  ^ 
Cjuis  a  sacralissimis  viris  in  talcs  errores,  scd  confc- 
biim    se  suscepluros   esse  Chrisiiformem  qiiieiem, 
scicnieo,  cnin  in  linem  venienlhujusvilae,  in  *  incor- 
rupiionem   suam  viain  veluli  propiiiquiorem  jain  fa» 
« lam   nianilestius  videni,  el  donationes  divinilaiis 
laudant,  el  diviiiae  dcleclaiionis  implcnlnr,  ad  ea,. 
quac  leiio  sunl,  conversionem  non  in  aliiiuo  limen- 
les,  sed  bene  scienlcs,  quia  possessa  bona  lirmlier 
el  aeiernaliler  iiabcbunl  ".  Coinquinalicnibus  aulem 
pleui  el  immundis  maciiiis,  qui  quiuein  sacram  qiian- 
dani  consecuti  suiit   doclriiiam,   ipsi   vero  cam  ex 
pioprio  animo  pcrdile  projicien!.cs,  in  corrumpenles 
sponie  se  dederiint  concupiscenlias,  cum  ad  lincm 
venimil  hujus  vilae  imparali,  nl  eis  bcne  speriiens 


Dciiidi'  per/icit  ad  Deuin  eucbarisJialem  oraiioneni 

summus  sacerdos.  Consequenier  minislri  in  Uivinis 

eloquiis  prolatas  iion  mendaccs  promissiones  de  sa- 

cra   lioslra    resurrcclione    lcgentes,  sacre  caniant 

confiienies  boc  et  polcnles  psabnicorum  eloquiorum 

cantns.  Deindc  ininislrantium  primus  rcsolvil  cate- 

chumenos,  et  praedica!  jam  Jor:i!ienies  sanctos,  cuni 

quibiis  dignalur  modo  defunctum  coordinala  reciiu- 

lione,  el  horlalur  omnes  pcicre  in  Chrisio  hcataiii 

consummalionem.  Deinde  acceJens  diviniis  snmmua 

si'.cerdos,  oraiioncm  sacratissimam  supcr  eo  facit. 

El  posi  orationem    ipse  summus   saccrdos  saluta 

dormieiilem,  el  post  cum  praesentes  oiiiites.  Salu- 

tanlibiis  aulem  omnibus  inlundit  doriuienti   oleun» 

sumnius  saccrdos,  cl  pro  omnibus  oraiionem  sacram 

laciens,  reponunt  in  domo  honorabili   corpus  cum 

alioruni  coordinalorum  sanclorum  corporibus. 

Theoria. 

Sed  haec  quidem  si  viderintaul  audierint  immunai 
apud  nos  perlkieiula,  laie  ridebiinl,  ul  arbilror,  ei 
erroris  noslri  nsiscrebtmlur.  iNon  oporlel  auiem  aj 
hoc  mirari.  Si  cniin  non  crcJiderini,  ul  eloquia 
aiunl «,  neiiue  inlclligent.  Nos  autem  invisibilia  pcr- 
ficiendorum  inspicieiiies,  Jcsu  luciduco  dicamus, 
quoinodo  iion  irralionabiiiter  siimiiius  saccrdos  iii 
aeque  miliiaiiiem  choruin  i;Uroducit  ei  iniiwnit  dor- 
mieiitcm.  Signilical  enitn  mirabiliter,  secu:id;ini 
illas  erunt  oinnes  in  ipsa  ilerum  gcneralione  voca- 


r.iaiiifestal  eloqiiiorum  divina  l<'gisIalio  t,  perdiias  ^  tiones,  puramhic  pvopriam  vilam  implenies.  Uipoie 

piopriis  passionibus  volnplalcs  aliis  oculis  inspicicn-  sideiformeni  qnis  habuil  bic  et  sacralissimani  vitam, 

les,  el  sacram  viiam,  qua  stulie  rccesserunl,  beali-  quaaium  viro  D.;i  iinilabile  licilum  esl ,  in  divinis 

iicantes,  miscrabiliter  cl  coaciive  rescindunlur  bac  erit  per  secalum  fuiurum  cl  beaiis  quietibus.  Aiii 

vila,  ad  nnllam  sacrani  spcm   maiiuducli   propicr  auiem  ejus  per  cxtremam  formae  dciiiissioneiii  sa- 

pessimain  vitara.  Talium  autein  liiitlo  fuUiro  secun-  crain  lanicn  conformcs  ei  ipsae   recipieni  sancias 

dmn  dormilationes  sanctorum  virorum,  ipse  qui Je:n  retribuiiones.  Pro  bac  divina  jusiiiia  suminus  saci.r- 

ad  fiuem   venicns  jnopriorum  ccrlaniiiium,  laelitia  dos  gralias  agcns,  oralionem  sacrain  f»cil,  el  colcn- 

Sancla  rcplelur,  el  cum  dolcctatione  inuba  ad  viam  damiaudailhearchiam,  lanquam  destruciivain  con- 

asccndii  divinac  iicrum  sS"*^'''^^''^"'^'-    Dormicnlis  na  onincs  injusiae  ei  lyrannicac  poientiae,  iransdu* 

YAUIAE  lectiones. 

'  Econsnecia.  ''■*  inom.  AK 

NOTAE. 
«  P.al.  V,  XXV.  IAX\ili.  *  Isa.  YH. 

V.  hi,  V;  S;-.p.  V. 


r.'o7 


JOANNIS  SCOTI 


1108 


ceiiieinqiienos  in  propriasjusUncaiiones.  Divinarun)  A  lissimae  quieles  deiformes,  suscipientes  omnes  in 


qooque  promissioiium  leclio  ei  caiilns  manifeslaloria 
quidem  sunt  beaiissimariun  qiiielmliiium,  in  infirmi- 
tale  habenles  consumraaiionem  aeiernaliter  grava- 
l)unl  :  dormienlis  vero  divinitcs  receptiva,  viven- 
tium  nulent  adhuc  exhorlativa  nd  siaiilem  consum- 
UKilioMeni.  Inlende,  quia  untic  luw)  omnes  juxla 
coiisuetiidiaem  purgandi  ordiues  resdlvuntiir  :  soli 
vero  sacris  expeUuuiur  choris  caieehumcui,  Elenim 
ipse  quidem  inerudiius  est  uiiivdrsaliler  oinnis  sa- 
trae  hosiiae,  el  aJ  nulliim,  noquo  parvum  ucqise 
magnum,  sncre  coiiiummandorum  inspicere  ei  fas 
est,  tauqiiam  nequc  s".ciorum  conlomplativae  virlu- 
iis  pariicipans  per  praehKreutem  et  lucifcram  (hco- 
genesiam.  Celeri  voro  piirgandoruiu  ordines  in  do- 


eis  ineffahilem  et  beaiissimain  consummatioiieni. 
Dicas  forte,  utique  haec  quidem  rccte  dicla  esse  a 
nohis  ;  duhitare  vero  hec,  quare  diviuam  boiiilalem 
summus  sacerdos  deprccalur  *,  pcccalornm  peiens 
doruiieiiti  reuiissjonem  et  deiformihus  aequipolentem 
et  iucidissimam  pariem.  Si  enim  relrihutionesreci- 
piat  oumis  a  divina  justiiia,  qiiae  in  praesenli  vila 
bonorura  aut  aUerorum  peregit,  Cuivil  autem  secun- 
dum  hanc  viiam  proprias  operaliones  qui  dormivit, 
quomodo  per  quandam  sumnius  sacerdos  oralionem 
in  altcram  requiem  iransvehel  ultr?.  diguiiatem  ejus? 
El  quidem  ihi  vilac  retrihuiionem  habehii  parlein 
unusquisque,  hene  scio  eloquia  sequens  :  Sepsil 
eniw,  iuqiiil,  Detis  adversum  se,  ei  feretur  umtsquis- 


ci.rina  quidem  jaui  fiunl  sacrae  traditionis.  Stiilte  ^  7"^  P^^  «^o'"?"*  (id  quae  gessit,  sive  bonn,  sive  mala  *- 


autem  ad  ea,  quao  iiiferius  sunt,  iierum  currentcs, 
oportel  iu  ea,  quae  anie  sunt',propriamreducliouein 
pcrfieere,  divijiorum  quidem,  qiiantiim  in  symbolis, 
•  sacre  aspeelihus  el  communicatiouihus  raiieuahili- 
ler  segregantur.  Nocehuiii  enim  inimunde  eormn 
parJicipaules,  et  ad  pluiimum  diviuorum  et  suum 
venient  coulemptum.  Non  iuconvenienler  autern 
adsunl  in  nunc  perficiendis,  aperie  cdocendi  et  vi- 
doi.ics  secundum  nos  formidiuem  mortis,  et  sanclo- 
rum  reiribuliories  a  veris  eioquiis  laudatas,  et  cali- 
gines  fore  talibiis  immundis  iufinitas.  Pcrinittitur 
eni.m  eis  aequ«  ulile,  videutes  sacre  consummaium 
ex  minisliaiiva  recilalione  socium  vere  existentein 
a  seculo  *  sanctorum  mirabilitcr  praedicatorum.  Et 


Qiiia  vero  jusiorum  orationes  et  secundum  hanc  vi- 
lam,  quanto  magis  post  mortera  in  his,  qui  digni 
sunl  sacris  orationihus,  operantur  tantummodo,  elo- 
quiorum  nos  edocenl  Tcrac  tradiiiones.  Aut  quid 
a  Samuel  Saul  annullatus  est?  Quid  aulem  '  Hebraeo- 
rum  populo  profuit  prophetica  oralio?  Etenim  tan- 
quam  si  quis  solc  propria  donante  lumina,  iilaesis 
ociiiis  in  participatione  solaris  luminis  petit  fieri, 
proprios  aspectus  extermiuans  :  sic  ad  impotente» 
concupiscii  et  superfluas  spes,  qni  sanctorum  summe 
mirabilium  oraliones,  et  secunduin  nalurani  coruin 
sanctas  operationcs  exagitatis,  negligentia  divinis 
donis  el  manifeslissimis  deiformibus  mandatis  rece- 
det.  Dico  aulem,  eloquia  sequens  «,  uliles  omuiii» 


foitassis  et  ipsi  ad  simile  desidcrium  venienl,  et  ex      sunt  in  hac  viia  sanctoruai  orationes  secuudura 


minisiraliva  scicniia  edocentur,  beatam  vere  esso 
in  Ciiristo  coMbummaiionein. 

Deiiide  accedeus  divinus  summus  sacerdos  oralio- 
lionem  sacram  super  dormientefaoit,  ci  post  oraiio- 
nem  ipse  summus  saccrdos  eum  salutat,  et^deinde 
praesenles  omnes.  Ipsa  igiiur  oralio  divinam  boni- 
tatem  depiecatur,  omnia  quidem  dimittere  per  hu- 
man-)m  iiifirmitatem  commissa  donuieuti,  ordina- 
requeeum  in  lumineei  regiwie  viventium,  in  sinibus 
Abraham  et  Isaac  et  Jacob,  loco  quo  expelliiur  do- 
Jor  ei  trislilia  etangusiia.  ilae  quidem  cigo,  iit  ar- 
biiror,  clarac  sanclorum  jjealissimorum  retribntioncs. 
Quid  enim  foiiassis  fiat  peilectissiuiae  laetitiae  et 


hunc  modum.  Si  quis  divina  appeiens  dona,  el  ad 
participatiooem  eorum  sacrum  haLitum  habens, 
tanquam  propriae  cognoscens  parvitatis,  veuiensaj! 
quenda;n  .  sanctorum  virorum  ,  dignatus  fuerU 
eum  sui  fieri  adjutorem  el  conservum,  lucrabi- 
lur  omnino  ex  hoc  omnes  superanlem  utilitaieiB. 
Consequeturenim  quae  peiil  divinissima  doua,  reci 
pieute  eum  divina  honitate,  el  propriara  verenli 
couscienliam,  et  in  sanctis  confessione,  et  peiitarau! 
sacrarum  peiiiioiium  laudabili  desiderio,  et  conse- 
quenli  cl  deiformi  habilu.  Estenim  ct  hoc  diviois 
judiciis  promulgaium,  divina  doua  dignis  parti» 
pando  in  ordine  divinissimo  donari  per  dignos  tf» 


illumiuasrici    immortaliiati    cor.iponderalum ,  etsi  n  ^lere  ^  Hunc  ergosi  quis  dehonoraveril  sacrum 


or 


natiim,  el  ad  "  militarcm  aestimationem  venieos 
sumcientem  seipsum  aesiimaverit  ad  diviuum  coU» 
quium.  et  sanclos  contcmpserit,  et  unam  aut  pell 
lioues  iudigiias  Deo  el  non  sacras  peiieril,  el  desiik 
rium  divinis  iion  corroberalum  habueril  ei  sibin» 
cousequens,  consequetur  per  seipsura  indiscipUi 
bilem  pelitionem.   De  dicta  auteiu  oratioue.  q ' 


nMxime  uoslris  proporliouihus  siguificativis  omui 
iilliores  animo  promissioP.es  significalae,  et  acliva 
icarum  veritate  reliclas  habent  nomiuationes?  Yeriun 
.etiim  esse  eloquium  aeslimandum,  quia  ocnlus  non 
vidil,nec  aiiris  uttditil.el  in  cor  homitiis  uoii  asceudit, 
quae  praeparavit  Deiis  diligentibus  se  «».  Siuus  autea» 
s.inl,  ut  arbitror,  bealissimorum  palriarcbai  uin  et  . 

reliquorum  saiictorum  omuium  divinissimae  el  he;--      summus  saccrdos  supcroral  dormicnti,  m  :ios 

\AR1AE  LECTIUNES. 
'  suut  om.  6H.    '  EIl  seculorum.     » el  om,  AE.     *  D  deineceiur.     •  BH  enim.    •  BIl  (radi     »  Tro 
E  immo 

<OTAE. 

«  Isa.  LXIV  ;  I  Cor.  11,  9.  XW  U  ,  Deul.  I,  IX ;  Psal.  CY 

^  Job.  XXIX ;  Osc  II ;  I  Cor.  V.  10 ;  1  Rep.  XXYIU ;  '  Jac.  V. 

txod.  XVII,  XNXII,  XXXUI;  Num.  X5,  XIV,  XVI. 


\m  VERSIO  OPERUM  S.  DIONVSH.  -  ECaESIASTlCA  lEUARCIIIA,  1110 

uicnlcui  cx  divliMS  iioslris  ducibus  indiiioncn)  di- A  omnii)U*ier.>rchicisviriulibusu4cndum,<iaoinoJoCuii- 
le.c  necessaiiuiu.  Diviuus.snmniui»  saccraoi  cvpla-  «lue  consimnnaliouis  prncups  eas  diviuiias  inoverU. 
naior  esi,  ui  cloquia  aiunt  «,  divinaru.n  jasUllcaiio-  Aliis  auiem  sic  in  suinmos  sacerdotcs,  in  quibusc.n.- 
num  :  angeUis  enim  Doinini  omuipolcnlis  esl.  Didicii  quc  aj{nnl  ie.arcbicc,  allcndendum,  tanqnam  a  Dco 
ergo  ex  Dco   iradilis  cloquiis,  quia  s^j.cie  vivcnli-      conjn.olos.  Spernenfi  emui  vos,  aii.  me  spe/nii  '.  Sed 


bus  lucidissi.na  el  divina  vila  secuiulun.  dignilalcin 
a  jiislissimis  jngis  retfdilur,  dcsplcicnie  boniiaie 
divinae  Iti.inaniUlis.  ingcnilas  cis  ex  huinana  iiUir- 
iiiilaic  iiiacubs,</Mfl»»Jam  <iuidem  neiiw,  ulclelo(|uia 
aiiint,  munilns  a  iordc  ^.  Ilaec  qniilcin  eigo  sunnniis 
&accrdos  scil  proinissa  ex  veris  cloquiis  :  poiii  aiilcia 


rL*deainusindictaeo.alionis  conseqiieiitia.  PeiOden» 
ciiim  eas  suinmns  saccrdos,  el  ipse  saUiial  dormien- 
tcin,  ct  dcinde  praesenlcs  onines.  Delcclabilisenim 
esi  cl  lioiioraliilis  omnihus  deifonnihiis  sccnnduia 
divlnain  vilain  consnmmalus.  Posl  vero  saU.talionem 
inUindii  don.jienli  oieuin  siiittmns  saccrdos.  Memcii- 


contlnuo  neri,  cl  donari  sancte  viveniibus  sacras  lo  aulein,  quia  sccuudum  sacram  iheogencsiam  anic 
relribulioncs  :  siinul  qiiidcm  in  Dci  imitalioncin  divinissiinnm  baplisma,  prinia  pariicipalio  sacri 
dc.formilcr  eftbrmalus,  el  aliorum  donaias,  p.oprias  syjnboU  donalur  pei-liclondo  posl  univcrsalc.n  prio- 
cxpclens  «ratias  :  sim.il  antcn.  cl  non  mcndaccs  ris  xestin.cnli  depositionem  unclionis  olenm.  Iii  linc 
l.romissioncs  scicns  fulurus  S  et  pracscniihus  i.ia-  ij  auiein  nunc  oinninm  supcr  dorniientcm  oleum  ii.fun- 
.iifeslai.s  ai.erle,  qnia  ab  co  sccunduin  legcm  sacrain      diluf.  El.  lunc  quidem  olei  uiiciio  ad  sacra  certami- 


cxpclcndae  *  oiunihns  crunt  juxla  divinam  vilam 
consummalis.  .No.i  eniin  snminus  sacerdos  divinae 
jusliliac  yi^ephcla  pctcicl  aliquando  nisi  Deo  aina- 
hiiiiiua,  ei  ab  eo  donari  diviniiuspromissa.  Propler 
(luod  immundis  non  oral  haec  darmientibns,  qiio- 
niam  non  suliim  ypopbclico  tn  boc  avcileiur  ordino, 


na  vocal  consummandnm  :  iiunc  vcro  inrusuni  olcuui 
nianifeslal,  secundum  ipsa  sacia  certamina  miliian- 
tcm  et  coi.summatn.n  dorinic.iicm.  Uacc  i»er{icici.3 
snmnms  s^ceidos  reponii  in  tlomo  prcliosa  corpus, 
cum  aliorum  acquc  i)Olcniuin  sacris  corixtribus.  Si 
ciii.n  in  ajiiina  ct  corpore  Dco  amabilem  viiani,qui 


■•• — .  .-~. ji — ^ „,_._. , 

l  quid  iciarchicorum  supcrbc  audebil,  q  pcifeclio-      dormivit,  vivebat,  prctiosum  erit  luin  smcia  aiiiiua 


iium  principc  movendus,  el  quia  reciam  «nalionein 
ci.)ascquitiir,  ab  justo  elo^juio  ct  ipse  i.on  in.mcrilo 
andicns  :  1'elilis,  ei  non  itccipilis,  qma  uiale  pelilis  c. 
Non  ergo  divinus  snnimiis  saccrdos  cx))clit  diviuilus 
promissa,  el  amahilia  Deo,  cl  ontnino  donanda,  et 
hoc  proprio  dciformitcr  babiln  oslcndcns  bonoru.n 


conimililans  ci  corpus  secundum  divinas  coliocaiio- 
ues.  Inde  divina  jnstiiia  cuni  |>ioinio  coiporc  ipsi 
donabil  relribnlas  qnieles,  tamiuam  cocunii  el  com- 
liarlicipaiiti  sanclae  aul  coniiariae  vilac.  l*rop:ei* 
quod  el  sacrorum  Uivina  lcgislalio  divinas  coinniuni- 
calioncs   an.bobus  donal  ;  aniniac  qiiidcni   in  iuira 


amico  Deo,  el  praesentibus  aperle  manifesians  saii-  C  conieniplalionc  ct  scienlia  perfeclorum,  cori.ori  vcio 


ctis  fulura  dona.  Sic  cl  discrelivas  habent  suinnii 
saccrdotes  virtutcs,  manifcslalores  divinanimiusti- 
licaiionum,  non  ut  ii>sorum  irrationabilia  desidcria 
sapienlissima  divinitaio  n.inistratoric  scqucnlc,  scJ 
ut  ips^s  ypophcticc  suhmovcirlc  perfcctionis  principc 
bpiritu  vucalos  Dco  juxla  dignitaiem  scgiegantihus : 


per  divinissimiiin  ianquam  ia  im:i>igine  nngucntum, 
divinac  communicationis  sacraiissima  sy..ihoia  lo- 
luiu  hon.iucm  sanclilicans,  el  univc.salcm  cjus  sa- 
lutcm  sacrilicans  ,  Cl  consunimaiissiinam  ipsii.s 
vesurrectioncm  futuram  fore  dcnu..lians  pcr  catholi- 
caiu  siinctilicatiooem.  Consujiimativas  autem  invo- 


Accipile  eniin,  aii,  Spiiiiiun  suncium  :  qnorumcuinitie      cationes  iion  esl  justuin  in  Scripturis   inlerjirctan- 


dimilliiis  peccalu,  Uimillunlur ;  quorumcunque  le 
neiis,  reieiiia  sunt  ^.  El  divinas  reveiationes  san- 
ciissiini  Palris  illuminalo  eloquia  ajunt  :  Quod- 
cunque  Ugaieris  iu  terra,  trit  lujatum  in  caclo ; 
el  quodcunque  solveris  in  lerra ,  erit  soluluni  in 
caeio  «,  tanquam  Evangelisia  illo  cl  omni  juxta 
ipjum  suinmo   sacerdote,   secundum  iu    eo  factas 


Ubus,  ncque  myslicuin  caru.u,  aul  in  ii.sis  oiiciaias 
ex  Dco  virtuies  ex  occulto  ad  communc  cduceie  : 
sed  ul  sacra  nostra  liadilio  habct,  iii  pomposis  do- 
cliinis  cas  cdisccns,  et  ad  diviniorcm  habitiim  ei 
aiiagogen  amorc  divino  el  opeiaiionibus  peiicctns, 
ex  leiclarcbica  iUuniinatione  ascciidct  ad  excelsissi- 
mam  carum  scientiam.  Quod  auleni  el  pueros  non- 


paternarum  jusiilicationum    rcvclaiioncs,    manifc-  ^  diiin  divina   inlctligerc  potei)i,es,  sacrao  pariicipos 


^iaior  et  cousuinmator  Dei  ainicos  adducentc,  ct 
iiupios  exbacrcdiiante.  Saciam  cniin  illam  ihcu- 
logiam,  ul  eioquia  aiuiii,  nuii  pcr  scipsnm  inolns, 
ncque  carue  cl  sanguinc  rcvclaniihus,  scd  a  Dcu 
i:>visibiliter  cum  {iiopria  ducctitc  icspundit.  Divinis 
igitur  summis  saccrdotibus,  sic  et  discretionibus  et 


licii  divinac gcncrationis, ct  sacialissimorum divinao 
commui.icationis  sy..ibolorum,  vidctur  quidcm,  ul 
ais,  inimundis  blasphemo  risu  dignuin,  si  audiio 
noii  vaieiites  cdoccnl  suinnii  sacerdotes  diviua,  e\ 
Don  intelligcnUbus  iinagincs  iradideiiut  sacras  ir.».. 
ditiuncs.  Et  quod  adhuc  risibilius,  quomodo  iuo  ciaj 


YARIAi;  LECTlOiNES. 


»  BH    (uiuris.     *  AE  expelendu  —  eril. 

iNOTAE 

^  Psal.  CXVIll;  Mal.  II ;  Maiih.  XVIII. 
b  Job  XV ;  111  llcg.   ViU  •   Ecd.  VII  •  Rom.  111 ; 
Uoan.  1,111;  Jac.IIi. 
»  Jac.  IV,  0. 


«1  Joan.  XX,  22. 
^  Maith.  XVI,  11). 
f  Lnc.  X,  Iti. 


Hn  30ANN1S 

alii  ahieiuinliaiioneni  dicuni  el  saoras  confossioncs.  A 
<3;)ort£t  auteiii  uiani  icrnicliicain  intcliigenliiiin  nou 
^,!;gustari  in  oriaiiiiljns,  sed  ei  liinens  siiii'.il  ei  conim 
liiciducatiis  gralia  diiigcns  deleiidcre  adversus  pro 
cis  prol.it:is  iiisidias,  proponcnicm  el  lioc  juxla  lc- 
gciii  diviiiain,  (pianlian  noii  iii  noslra  scicntia  oninla 
diviiia  circuinsciibunliir,  iiniUa  autein  a  nobis  igno- 
lorum  caiisas  liabenl  divinas,  nobisquldeni  ignolas, 
iiolas  vero  nostruni  melioribus  ordinibus.  MulJa  au- 
lem  el  excelsissintas  esscntias  lalueie,  cl  a  sola 
d!!igcnter  cognila  sunl  sapienlissima  ct  sapienlifica 
liiearcbia.  Ycruntamen  quia  el  de  boc  ea  dicimus, 
qjiae  quidem  dcironiies  noslri  sancli  perfeclores,  ab 
antiqiia  erudiii  traditione,  in  nos  adduccbant.  Aiunt 
cniin,  quod  quidcm  csl  veruiii,  quia  secunduin  legcin 
divinam  reducii  iiiianles  ad  babilum  sacruin  ve-  l> 
iiicnl  onini  peificiendi  crrore  et  iinnuinda  viia. 
M'.i!l;inique  lioc  divinis  noslris  ducibus  tn  aniinum 
vcniens,  pro!)averuntrecipi  inlantes  secundum  bunc 
tiacrnin  nioduin.  Itaque  nalurales  adducendi  pueri 
parcnies  iradcre  pucrum  cuidam  crudiioriimbono- 
nini  diviiia  pacdagogo,el  de  celero  a  sc*puerumpcr- 
licil,  tanquain  a  ^  divino  Patre  et  salulis  sacrae  ana- 
docbo.  Uunc  ergo  summus  saccrdos  conlitenlem 
juxia  divlnam  educare  puerum  viiam,  repetil  abrc- 
iiiiniialioncs  contiieu  ei  sacras  confessiones,  non,  ui 
jlli  forsanridenlcs  dixerunt,  aliiim  pro  aiiodivina  do- 
ccjis.  Neque  enim  hoc  ait  sic  :  Pro  puero  cgo  abre- 


SCOTI  1115 

nunlialioiies  aul  sacras  confcsMoncs  facio,  scd  qviia 
piicrabieiiuiitiai :  boc  es!,  coiifileor  pueruiu  credere 
iti  sacrum  sensum  veuicnicm  nostri.s  anagogis  : 
alaeiiuntiaturum  qiiidein  universaliter  contrariis, 
conPileri  auleni  et  operari  divinas  coiifcssiones.  ^ihil 
ogo,  ul  acslinio,  iiiconscquens,  si  secundum  divjnaiQ 
piier  ai)agogeii  cdiRxiur,  ducein  el  anadoilium  sa- 
crum  liabcns,  habitinn  siiji  divinorum  bisiiiuanlem, 
et  cusiodem  a  coiitrariis  peritu-ii.  Tiadit  autem 
l)ucro  sacris  symbolib  sunmius  sacerdos,  ul  in  cis 
co;iverseiur,eti!cqiic  forniclurad  viiam  alieran!,  nisi 
divina  conicinpianlcni  ^sciupcr,  cl  conimunionem  eo- 
rum  in  profectibus  sanciis  factaii!^  babiiumqiiesacruiu 
in  eis  fortem,  educalumque  pulcbrc*  a  divino  ana- 
doclio.  Tanta,  o  pucr,  et  sic  bona  nostrae  lerarcbiae 
videnlur  mihi  uniformia  spcctacula  '.  Ab  aliis  au- 
tcm  similiter  inlentius  •  animo  noa  baec  lanlum 
visa  sunt,  lucidiora  auiem  mulla  et  dciformiora.  Et 
tibi,  ul  arbitror,  oinnino  lucebunlspiendidiorcs  for- 
mae,  et  divinissimis  dictis  in  ascensionibus  ulenli 
ad  excelsiorem  radiuni.  Trade  igitur,  o  amice,  ei 
ipsc  mibi  perfcciiorem  illurtiinatioiieui,  et  osiende 
meis  oculis  quascunque  videre  poteris  pulchriores 
formas  ct  uniformiores.  Confuto  euim  ego,  quia  iiis, 
q:!ae.dicia  sunl,  reposilos  in  te  divini  igiiis  ascen- 
dci.s  usquc  vaporcs.  Explicit  liber  dc  ecdesiailica 
lcrarchla. 


SANCTI  DIONYSU  AREOPxVGlTAE 


LIBER  TEPiTIUS. 


DE  DIVINIS  NOMINIBUS. 


Jipigramma  in  bcatum  Dionysium  de  divinis  G  IV.  I)e  optimo,  lumlne,  bono,  amore,  e.v^asi  %  /elo,  ei 


NoDtinibus. 

An  arJsmiiu  splendor  in  divittas  Scripturas  inillelingsns 
jormas  vurieiuiibus  sacra  nomina,  et  post  tilulunn 
mortem  vititlibus  sapientiue  elocjiiiis  sonunlibus 
divi7ii)s  manifciilorios  liymnos, 

Compresbtjtero  Timotueo  Dionysius  presbyter.  ' 
INXIPIUNT  C.\Pri'ULA  DEDIVINIS  NGMIISIBUS». 

I.  (juac  sil  raliouis  iutcrpreialio,  el  quae  diviuis  noniini- 

ijus  (r;idi(io. 
Jl.  De  uiiiiu  el  discreia  Ihi-ologia,  elquae  sil  divina  uaiias 

<:l  (iiscrflio. 
lil.  Ouan  sii.  oraiionis  virlus,  olde  bealo  lerotheo,  tt  de 

revereuli  el  coi)Script.a  ibeologia. 


qui:i  m  iluiu  iieque  est,  iie<|ue  ex  eo  quoJ  esi,  neque 
in  exi^leiiiibus. 

V.  De  ejiis'.e[ite  lu  quo,  ei  de  paraJiginaliLus 

VI.  De  vaa. 

VII.  Dc  s-qiientia,  inleiieriu,  raijnne,  \eriiaie,  (ide. 

VIII.  De  viriuip,  jusiiiia,  saluie,  redemplioue,  iii  iiuo  el 
de  iuaequalitale. 

IX.  De  m;)giio,  parvo,  eodein,  aliero,  simili,  dissimili  "», 
statu,  tiioiu,  aequaiilale. 

X.  Deoaiiii|olenii,  aniiquo  dierum,  ia  quo  el  de  aelernu 
el  lerupore. 

XI.  De  pace,  el  quid  vult  sibi  lioc  p(>rsc  ipsunicsse,  qii. 
per  se  ipsam  v!la,  quae  per  se  ipsuui  virlu;>,  el  qu..e  .'^ 
dicta. 

XII.  De  sanclo  sanctcruai,  rege  regum,  Domino  douiiuo- 
ruin,  Dpo  dcorum. 

XIII.  De  perlecto  el  uiio. 


YARIAE  LECTIONES. 

E   specnlanlem.     *  B  babiluinquc  sacrum  in  (/^i/ormt-rji  (/iifaMim    piiichi 


'  a  se  om.  AE. 
'  iill  specnlata. 

Eyhesi  dc  diviuis  Ko»i/;i;7'i/s.  Co;iiprcsbytcrocct.     *  V/ihtec  autein  in  lioc  insiini  de  divinis  noiniuitus  loiul 
(apnnUt  .\iii.     "  Co.id.,  r/o-r«(7£u>,-     '"  Codd.    dc   simili. 


°  Uli    inientiis.     '•  E  Dionysii  Areopiujitae  episcopi   Aliienaruiii  ud    Timolltcum  epiicop* 


1H5 


VKPvSlO  ortKUM  S.  DIOINYSII.  —  DK  DIVINIS  NO.MINIBUS. 


iif4 


INCIPIT  IIBER  DE  DIVLMS  NOMINIBUS. 


A  siiiit,  iiinqiiain  omnibiis  snpfiresseniialiier  separata. 
El  muilos  ilicologoium  invenies,  iioii  solum  iil  invi- 
siljilom  eam  cl  iiicomprchcnsibilcm  lauiiaiilcs,  sed 
et  inscrulabiicm  siimil  el  iiivestigabilem  ,  laiKpiatu 
non  ciilc  "  ve^ligio  liilo  iu  occulum  ejus  inuliiiuJi- 
ncm.pervcnienlium.  Non  laineii  communicabile  est 
universalilcr  bonum  iilli  eorum  quae  sunt,  sed  iu 
scip.so  mancns  snperesscnlialem  collocalum   vailium 


CAPrrLLU.M  L 

Quae  sh  rationis  iulcriucialio,  cl  quae  divinis  uomi- 
iiibus  Iradiiio. 

Nimc  aulcm,  0  l)ca(e,  posl  llicologicos  cliarncl(!rcs 
iii  iliviiiorum  nomiiiiim  rcplicationem ,  qiianlum  li- 
col,  iranseainus.  Sit  atiiem  einunc  nobis  eloqiiiortim 
lex  praciielinita,  verilaiemnos  invenireeorum,  qiiao 
4le  Deo  iliciasunl,iioiii:i  cr.oilibili!>us  sop!ii;ie  vcrbis"'», 
petl  in   a|)probalione  .spirilu    movcntc  t'beologoriim      «iiiiiscujtisque  eortim  qiiae    sunl,   proportionaliler 


virlutis,  pcr  qnatn  inettabilibus  ei  igiiolis  inefl;!bi- 
liter  el  igiioic  coiijiinginnir,  soctinchim  meliorcm 
nosirae  raiioiialis  et  intcllociualis  virtniis  ci  opera- 
lioiiis  uiiilatcp.i.  Universalitor  itaquo  non  ainleiiJiiin 
(licerc ,  neqtic  intclligeie  qiiid  uc  siipciessentiali  et 


illnminatioiiibus  oplime  siipermaniroslat,  et  ail  possi- 
biliiiH  sui  coniem|,latioiicm  et  societalein  el  simili- 
luilinem  cxlendii  sacros  aniinos,  quantum  fas  esl, 
sic  diviniius  dcsidcrantes  ,  et  ncque  ad  superiiis 
moderale     indiia    divina    manifosl;'.tioue    impossi- 


occulia  divinilale,  pn.eier  (liyiniius  nobis  e.v  sac.is  g  1,1,1,^,.    giorincalos  ,  net(ue    ad    inforius   ex    ea  , 


eloqiiiis  expressa.  Ipsitis  cniin  siiper  raiioncm  ei 
iiitcllectum  et  esscniiam  siiperesseuiialiiaiis  ipsa 
superessentialis  scicnlia  reponenda  ',  in  taniiim 
sursum  respicrenlos  ,  quantum  se  iuferl  diviuaram 
eloquiorum  radius  ad  supciiorcs  claiilal^s  clrca 
•diviiia,  temperanlia  etsanclilate»  coaitalas.  Etenim 
si  qtiid  oporiei  sapientissima  el  verissima  iheologia 
guaderi,  jtixta  analogiam  tiniusciijusqtic  ammorum 
respiciuntur  divina,  el  inspiciuiittir  thcarcbicae  bo- 
nitalis  in  saiutari  juslilia  ab  his  ,  qitae  in  meiisura 
sunt,  immeiisur;ibililalem  divinitus  tanquain  ilio- 


qtiae  ia  m;dum  Cst,  niinoralione  rcsolutos,  scd 
bcne  poiideralo  ei  recte  in  ladium  eis  superln- 
ceniem  extenJos ,  et  commcnsurabiii  jnslartim  " 
iUuminaliomim  amore,  cum  revereniia  sacra,  et 
lenipcraie  et  saiicie  revelanles,  ipsa  stupicntes 
Ibearchica  jnga  ,  qtiae  eliam  tolas  guijornant  supcr- 
caelcsiiiim  esscntiarum  sanctas  disposiiioiies.  IIoG 
quiucm  supcr  iniellectum  et  essentiam  tliearchiao 
occultuiii  inscrutabile  esi  eiiaio  inlelleclualibns 
meniis  revereniiis.  Ilaec  arcana  lemporanii  silenlio 
honoranles,  ad  lucentes  nobis  insacris  cloqtiii.s  splen- 
dores  inteiidamus,  el  ab  ipsis  in  luccm  ducamur  '* 


'  calem  disiingiiente  '.  Sicui  enlm  incompreliensibilia 
/ei  iiiconlcmplabilia  sunl  ^scnsibilibiis  '  invisibilia,  et      ad  Ihearchieos  hymnos,  ab  liis  supermiindaiic  ilh:- 
his,  q-sac  stint  iii  figmento  ei  similiiudine,  slinpla  ct      minati,  el  ad  sacras  bymi.oiogias  formati,  ad  viden- 
iion  siimilaia,    el  seeundum  coiporum  figinas  for-  C  dum  eiiam  commcnsuraie  nobis  per  eas  do!i:.ta  divi- 
niatis   incorporalinm  inlacla  ei-non  fig.irata  infor-      na  liiminaiia,  ei  largum  principium  omnis  divim.e 


iniias :  jtixta  eauidem  veritatis  •  raiioncin  siiperat 
essentias  superessentialismagnitndo,  etanimos  s.iper 
animum  '^  unilr.s,  el  omnibus  virlutibus  iuipossibile 
est  (piod  siiper  sensum  est  arcanunique  ralioni  omni 
super  rationaicbonuiji,  uiiilas  unifica  omnis  uniialis, 
ei  superci;senlialis  essentia,  et  intellecliis  iiivisibilis, 
ei  verbum  arcanum  ,  irraiioiiabililas,  ei  iiivisibi- 
litas,  et  innomiiiabililas  securulum  milliim  eoriiin, 
quae  sunl,  ens,  ci  causale  qnidem  essendi  omnibtis  : 
ipsum  aiitem  non  Sv,  ui  onwis  esseiiliae  summilas®, 
et  uicumque  ipsa  de  seipsa  proprie  ot  scienter  ma- 
N^nifestat.  Oe  hac  igiinr,  ut  dicium  est,  superesseniiali 
el  oconlta  divinilate  non  atidendum  dicere,  neqiie 


apparilionis  himinis  laudaiidiim,  siciil  ipsum  do 
seipso  in  sacris  doqiiiis  traiJidil  :  iit  »{tiia  omiiium 
esl  causa,  ct  principium,  et  csseBtia,  et  vita,  ei 
qnidem  rcccilenliiim  ab  eo  el  rcvocatio  et  resiii- 
rcctio,  ;ui  vero  (lcifoniiilalis  incorriipliLile  perdito- 
rum  revocatio  et  n^formatio,  juxtnque  agiiationeni 
imnuindam  mobiliiim  collocatio  divina,  et  stantium 
munimcn,  c!  ad  ipsum  reductoriim  resiitutiva  ma- 
ntuluclio,  ct  illumiiiatorum  ilhiminalio,  et  perfecio- 
rum  pciroclio  principalis,  et  diviiio;'um  diviiiit:is,  el 
simplicium  simplieilas,  et  iinilorum  uiiilas,  priiicipii 
omnis  supercsseniialiler  snperprincipale  priitcipiiim, ' 
et  occulii,  secuiidum  quod  ^''justum  est,  opliiiia  tradi- 


mtclligere  quid  ,  praeier  divinitus  nobjs  ex  »  sacris  D  iio,et  simpliciler  diceiiduin,viventium  vita,ei  eorum 
eloquiis  expressa.  Elenim  sic  ipsa  de  semetipsa  iii  qti;ie  suni  essenlia,  omnis  viiae  ei  csseniiae  princi- 
eloquiis  optime  "  tradidit :  ejus  quidem,  qualis  cst,  pium  et  causa,  pcr  suam,  ut  siiit  quae  sur.l,  activa.a 
SCicnlia  el  contemplatio    omnibns  invia  est,qiiae      el  coiitincr.lcin  bonilatem 

VARIAE  LECTIONES. 

j  •  AE  reponendnm.      *  A*  ccrla  moderanlia  divitia  ad  sauctitates.       ^  AE  disliiiguenlem.      *  sunt  o.      F 
A*  seiisihus.     *  A'  virlulis.      "  A'  voccs  super  animos.      *  A.  unilas.      *  A*  in.      '»  A*  proprie,     "      E 
movenie.    "  A*  justorum.     '^  A  ducanlur.    *^  (fuod  om.   E. 


1  Cor  II,  4. 


NOTAE. 


jr|S  JOANNIS  SCOTI  HIS 

Haeca  '  tlivlnis  eloqiiiis  «litlicimus,  el  omiiem,  sic  A  imilnvn  invisibiliHm  conlcmplalioniini  verilaiem  pn»- 


dicere,  sacram  Tbeolagorum  bymiioIogiai!i  invenies 
ad  beneficas  divjnitaiis  processiones  manifestaiive 
et  lauUative  diviiias  nominalionos  praeparanlem. 
Unite  in  omni  fere  (fieologiea  aaione  tliearchiani 
videmus  divinitns  landatam,  ut  inonadem  qiiidem  el 
«num,  propier  simpliciialem  et  unitatem  snpernalu- 
ralis  impartibiiilalis,  ex  (pia  iii  iinifica  virtuie  uiii- 
mur,  el  partitis  noslris  alicrilnUbiis  supermundane 
complicaiis,  in  deiformcni  niorradeni  congrogamar 
et  Deuin  iiuilaniem  uiiit;il<nn.  Ul  Triniliitem  vcro, 
propier  sul)sistenlem  ter  superesscnlialis  fecundiia- 


popiioiiaiiier  intendimus,  et  post  omiiem  secumlntn 
iios  deirormium  inleliigcittiam  reqnicscrnles  iioslras 
inlellectitales  operaiiorics,  in  superesseniialem  ra- 
diiim,  scciiiidum  quod  jusUim  esl,  iniinitlomu?,  in 
quo  omnos  rnios  oinnium  coguitioniiMi  superarcane 
antesulistitiiii  suni,  qiiem  nequc  inlelligero  nossildle 
est,  ncqiie  dicere,  neque  omnino  quomodo  e.)nteu:- 
pkiri,  propler  qiiod  omnibiis  ipse  remoliK  sii  el  S!i- 
pcrincogniliis,  ct  onuiium  qiiidem  cssenlialiiru 
cognitiojiiim  el  viriulum  siimmiiaies  simiil  el  om- 
nessuperesseiiti;iliter  in  seipso  pnieamliicutem,  om- 


tis  expres.sionem,  ex  qiia  omiiis  p:riernitas  in  caelo  \  niiius  vero  incomprehensibili  viriiite  el  suporcaeic- 
etin  lerraesici.  nominamra.Uiautcmcausameonim;  [jiWms  aniniis  SHpercolIoc;itnin.  Si  enim  scienii:i« 
quae  sunt,  qtioiiiaiu  omnia  ail  esso  a;:iiil)iia  stini  per  omnes  e\istenliiim  simt,  et  in  ca,  quae  suitt,  lim>m 
•ejiis  siii)staniifioam  bonilaiem.  Sapieniem  vero  et  B  babent,  ipsa  omr.i  cssoniia  siimmilas,  et  onmi  scien- 
bonam,  qiiia  exivtenlia  omnia,  quae  propria  iiatiiia  lia  est  remola.-Ei  si  niclior  est  omni  ratioiie  et 
incornipiiliilia  salva  siint,  omui  barmouia  divina  et  \\  omni  scienlia,  ct  siipsr  intelleclum  univer>aliler  ct 
sacra  ptilcbriiudine  siint  replcta.  Humanani  auiem  LUssenliam  coHocaiur,  omniiim  -^iuidem  cnm  sit  ac- 
diircroiiicr,  qiii;i   bis,  qsiae  secuntlum  nos  su:i!,  ad      ceptiva,  etcomprebeusiva,  et  anlepiehensiva  ,  om- 


veriiitiem  universaliier  iu  ima  sui  subsisteniiariim  * 
conimuuicavit,  ct  rcvocalam  ad  seipsam  resliluil 
faumanam  novissimam  p;irlem,  ex  qua  ineffabilitor 
siiiipiexJesu!;  composituscsi,  et  appositionem  a«sum- 
psit  leiiiporulem  Jietcnms,  et  aeqiialis  nobis  faclus 
estnatura,  oamiumsecundumomnemnaturamordinc 
superes.seiitialiter  muiiilus,  cum  incommulabili  et 
inconfusa  propriorum  co!!ocalioue,  et  quuecumque 
alia  deifica  lumiiiaria  ek)quiis  conscquenier  diviiio- 
rum  nostrorum  ducum  occulla  tnnlitio  cxpresse  no- 


nibus  aHlem  pcr  se  universiiliter  incompreh('iii,ibi- 
lls,  el  neqne  scnsiis  ejus  est,  neqiie  pbanlasia,  neqiw 
opinio,  neqiie  nomen,  neque  verbum,  neque  laclire, 
neque  scientia  :  quomodo  de  divinis  nominibus  noliis 
aciitabitur  sermo  sinc  vocabulo,  et  super  noimnaiio- 
nem  superessentiali  deilate  osiensa?  Sed  qiiod  qui- 
dem  diximus,  cum  ibeologicos  cliaracieresexposui- 
nviis,  unum,  incognituin,  superesseiUiale,  per  se 
opiimiim,  qiio;l  quidem  est,  trinam  uniiaiem  dico, 
0'io^jov,  etc«K'/«'ov,  nefjtie  diccrc,  neiiiie  inielligere 


bis  donavit.  Ilaec  et  nos   didiciiniis,  nuiic  quidem  C  possH.ilc  esi.  Sed  et  sanciarum  virtutum  angelicae 


conraiionaliiiiter  nobis  per  sacra  velamina  eloquio- 
rnm  el  ierarcbicarum  traditionum  biimanitatis,  scn- 
sibilibiis  qiiidem  invisibilia,  ei  bis,  qiiae  suiil  super- 
cssenlialia,  circumvelantis.  ei  formascl  simililudinos 
carcnlibus  forinis,  ei  simililudinibus  circumponcnlis 
et  supernaUiralem,  et  uon  (iguralam  simplieitalem 
varjctate  partitorunj  symbolorum  el  multiplicanlis 
et  praefigurantis.  Tuiic  autem  cura  ineorruplibiles  el 
sRKnortales  facti  fuerimus,  cl  cbristiformcs  *,  el 
bealissima  recipiemur  quiele,  sempcr  cum  Dom.ino 
juxta  eloquium  erimus  ^,  visibilis  quidem  ipsius  di- 
vinae  manifcsiationis  in  casiissimis  contemplaiieni- 
bus  repleti,  manifesiissimissplendorihus  nos  circum- 
lustranlis,  sicut  discipulos  in  illa  divinissima  trans- 


(iuilatcs,  qi»as  sivc  spocubiivas ,  sivc  accepiivas 
oportet  dicere,  superincogniiac  et  superluceniis  b»- 
iiiiatis,  ei  arcanac  sunt  et  incoguilae,  et  solis  ipsis 
subsisUint  *  siipor  scienliam  angelicam  dignis  sui» 
angelis.  llis  deiformes  angelica  imilalioiie,  quanliim 
licel,  coadiinati  aiiimi,  qiiomodo  secnndum  oninem 
iiitelleciii.slem  opcrationem  requiescunt,  lalis  autem 
fil  deificitornm  auimnrum  ad  ^ummum  lumen  uni- 
t.is,  I.iiidant  ipsiim  poiisstme  per  omuiuni,  quae  sunt, 
abialioiiem,  in  boc  vere  et  supcrnatHr.aIiter  illumi- 
nali.  ex  bcalissima  cum  ipso  uniiate,  qijia  omniuin 
quidem  est,  quae  suui,  causale,  ipsiim  autejn  nihil, 
ut  omnibtis,  quaesuni,  superesseniialiterevalialum. 
Igilur  superGssentialitalem  divinam,  qnalisest  super- 


formatione  «  :  invisibiiem  au!(>m  ipsius  ilhimir.alio-  ^  boniiati§  supersubsistentia,   ncque  ut  verbum  aiit 


ncm  inipassibili  et  immaleriali  intellectu  partici- 
pantes,  el  super  intellecliim  nnitatem  insiipcr  appa- 
lenlium  radioium  iguotisel  bcalis  experimenlis,  in 
diviniori  liuiiaiioue  supercaclestium  auinioriim. 
Sicul  angeli  euim,  nl  eloquioriim  veiilas  .lil,  eri- 
nms,  et  filii  Dei,  ftlii  resurrccliouis  sunt  d.  Kunc  au- 
Cem,  ut  iiobis  possibile,  nccessariis  qiiidcm  in  divina 
symbolis  uiiir.ur,  et  cx  ipsis  liernm  in  simplam  ct 

VARIAE  LECTIONES. 
'   E  de.     '  BII  suhlantiarum.     *  AE  christiformi.     *  E  et  super. 

NOT.\E. 
^*  Epbes.  III.  c  Malb.  XXVII;  Marc.  IX:  Liic  IX. 

t>  IThei^s.  IV,  16.  dHic.  XX,  36. 


viitiitcin',  !!ei|ue  ut  animum  aut  vitam,  aul  esscn- 
liam  biudare  esl  jtislum,  niillo  eorum,  qiiaccunqiic 
supcr  omnem  verilaiem  veriiaie  sunt,  dicitur  :  sed 
iii  omni  b.^jljitii,  niotu,  viia,  phaiitasia,  epiniane, 
nomiiie,  verbo,  virtiile,  inieiligeniia,  esseniia,  sla- 
lu,  collocalione,  unilale ,  summilale,  nniltitudine, 
Oiunibus,  (^uaecunque  exislentia  siml,  snperemiuer 
ler  remotam.  Quomodo  vcro  ut  boniialis  subsislec 


1 


1117  VERSIO  OPERUM  S.  DIONYSII. 

tia  ipsius  essc  omnium,  qiiac  siiiU,  e*i  causa  opiima  A 

npriucipalis  (iivinitntis  *  providontia  c\  omiubns 
catisaiivis  laiKJandum,  quoniam  et  circa  ipsaiu  om- 
nia,  ct  propier  ipsam,  «l  ipsa  esl  auie  omnia,  et 
oiniiia  in  ipsa  consliluU  siint,  clessciido  haiic  om- 
nium  accessio  cl  stibslanlin,  ct  ipsrim  omnia  dcside- 
ranl,  iiitcllecliialiu  qnitiem  cl  raiioiialiiiia  scieiilcr, 
siibjccla  veio  liis  sensibiiilcr,  cl  alia,  sccundiim  vi- 
(alcm  nioiiim  clessciitialem  ci  conditionalcm  neces- 
[  siiatPin.jHoc  igiiurscicntes  iheolcgi,  et  lanquam  in- 
nominaliilem  eam  laudant,  ct  ex  omni  nomine.  I:ino- 
minabilem  quidcm,  iil  cum  aiunt,  diviiiilalcm  ipsaiii  in 
nna  mysticanim  syinLolicae  divinae  raaiufeslatioiiis 
visioiitim  incicp;isse  diccntem  :  Quod  nomen  lui »? 
et  sicut  ab  omni  eum  Dci  noniiiialiva  scieniia 
rediiccns,  dicere  '.  El  ut  quid  iulerrogas  nQtnen  B 
meum,  ei  hoc  esi  mirabilc  ^.  Aut  noniie  '  hoc  vere 
estrairabilc  nomen,  quod  est  supcr  omne  nomen, 
quod  innominabile,  quod  omni  supercoUocalum  no- 
mijii  nominaiOy  sive  in  seculo  hoc,  sive  in  (utnro  « .' 
Mullivocam  veio,  ut  cum  ilerum  eam  inlroducunt 
dicenlem  :  Ego  sum  w«  <i,  el  vita  «,  lux  ^,  Deus  b 
vcritas,  el  cum  ipii  omnium  causalem  iheosophi  miil- 
tivooe  cx  omnibus  causativis  laudant,  ut  oplimum  >>, 
ut  boniim  »,iiisapi^niem  k,  ut  dilcclum  ^  ut  Deum 
deoruin  "•,  iil  Domiiium  dominorum  ",  ut  saiiclum 
sancloriim  ",  ul  aelernum  P,  ut  exislenlem  i,  el  ul 
secidorum  ca^isalcm  •■,  ul  vilae  largilorem  ",  ul  sa- 
picntiam  ',  ul  inlellecliim  ",  ut  ralioncm  ",  ut  scien- 
tem  T^,  ut  profereiiiem  omnes  tliesauros  ab  omni 
scieiiiia  »,  nt  virlulcm  y,  ut  potentem  ^,  utregem  C 
regiianiiiimaa,  nt  aniiqiiuin  dierum  i>i>,  tit  noo  sene- 
scenicm  '^<^,  ui  inimulabilcm"*^,  ul  salutem ««,  utjusti- 
tiam  f  ^  utsaiicliricalioncm  ^^,  ulredemplionem  i>^,  ul 


—  DE  DIYLNUS  NOMIMBUS.  « U8 

iii  magiiitudinem  omnia  cxccllcnlcm  >>,  ut  (n  aura 
lcvi  kk.  Aique  et  in  animis  cum  esst;  aiunt  i^,  etin 
animabus  '"",et  in  corporibus  "",61  in  caelo  ^''.ei  it» 
terra  pp,  et  simul  in  eodem  ciindem  q<i,  immiinda» 
niim  ■^■',  circamiindanum,  stiperniundaiiiim  *<  supcr» 
caclcsiem  '*,  siipcrcsseiilialcm  "",  soloin  »'.  siel- 
l,^,Hvvvv^  ignemi»,  aqiiam  yy.spinltim'*,  roris»"», 

nebiilam  bbb^per  seipsiim,  lapidemc<cetpetiam <*•'<* : 
oiTiiiia  qiiae  siint,  ct  iiihil  lioriim  quae  sunt  <»««'.  Sic 
igiiiir  oiiiiiiiim  caiisae,  et  siiper  omnia  enii,  cl  inno- 
miuabilc  adunabnnl,  cl  oinnia  cornra  qiiaesunl  no- 
miiia,  ul  dilige:>ler  sil  universorum  regnum,  et  circa 
eamsinl*  omiiia,  et  ab  ca,  ut  causa,  ut  piiiicipio.  tit 
riiicdepeiideiilia,  et  ipsa  s-cundum  eloquiiim  sil  om- 
nia  iu  oiiinibus,  et  vere  Iaud:it»r  omMium  stihslaniia 
inchoaiiva  el  consummaliva,  et  coniineiis  cusios  '^'. 
et  pascenssKS^el  ad  seipsam  converlcns  '"'»'»,  ei  haec 
adiinans  immcnsurabililer  et  e>:celse.  Moii  enim  con- 
tinentiae,  aul  vitae,  aut  consummationis  causa  t:intum 
est,  Hl  a  '  sola  hac,  aut  aliera  provideniia  siiperno- 
mtnabiiis  honilas  nominareliir  :  omnia  vei'o  siinplici- 
ler  et  indefinile  in  seipsa,  quae  sunt,  praeambivii  * 
perfectissiiiiis  unius  su:ie  el  causalissiinae  providen- 
tiae  boniiatibiis,  e(  ex  oninibiis,  qiiae  siint,  harmo- 
nicelaiidaiur  et  nominatur.  Et  quidcm  non  has  solas 
Theologi  divinas  nominationes  honorant,  quiie  siint 
ab  branibus  aut  pariilis  provtdentiis,  aut  provisis  : 
sed  el  a  qiiibusdam  est,  quando  divinis  responsis  in 
sacris  lcmplis  '»'  aul  aliis  formis  magistros  !'•''', aut 
prophet:is^^'  ilhiminantibus,'jiixia  aliaset  alias  can- 
sas'  et  virtules  nominant  super  diclionem,  et  super 
nominalionem  bonitalem  ,  el  formasei  ei  similiiudi- 
nesmrerahumapcs.aut  igneas  »»",  aut  electrinas  cir- 
cumponunt^o^.eloculos  ejus  ppp,  ei  auresi^ii,  et  nex*>« 


VARIAE  LECTIONES. 


'  E    divinilnlis  princioalis. 
blens.    ^  E  cuusasque. 


»  A  Annon.      »  E  auae  non  suni.      *  AH  sunt.    » a  om.  E     *  A  praeatti' 


Gcnes.  XXXII. 

}w\.  XUM8. 

Kphes.  I,  21. 

lixod.  lil,  U. 

Jo;iii.  XIV,  G. 

Joan.  I,  14  sc:j. 

G.  lus.  I.  Isa.  XMI. 

Liie.XVm. 

P!,al.  CXVIU. 
kJoblX. 
»  Canl.  V. 
'"  Psai.  XL1\. 
n  Apoc.  XVU. 
"Dan.  IX. 
P  Hanic.  IV. 
1  Exod.  m. 
'  Prov.  lil. 
s  Acl.  XVII. 
» 1  Cor.  i. 
0  Jah  X. 
»Psal.  XI.IV. 
»MI  liog.  VIII. 
«Col.  II. 


NOTAE. 

7  l  Cor.  I. 
^  Job  XI,  XII. 

«a  .*.pOC.  XIX. 

bb  Dan.  Vil. 
«^c  Eccle.  XVUI. 
'^d  Mahuh.  III. 
eeMallh.l. 
ff  Isa.  XLV. 
«e  ICorl. 

j>h  isa.  xxxr. 

ii  Psal.  CXLIV. 
kk  UI  Keg.  X. 
n  Petr.  ii. 
«■"  S:ip.  VM. 
""  I  Cor.  XVI. 
«"  Psiil.  X^ 
pp  Jerem.  XXUl. 
«II  Isa.  LV. 

rr  Sap.  1. 

"  Is;i.  LXVI. 

t'  Psal.  LXVL 

un  Malih.  VI. 

'*  Dan.  VU;Mal:di.  IIL 


▼^'^  Apoc.  11. 
xt  Deui.  IV. 
yy  Joaii.  IV. 
»'  Tlireii.  IV. 
o"»  Osce  XiV. 
fci-b  Kccles.  XLIII. 
«"  Psalm.  CXVIl. 
m  \  Cor.  XIX. 
«««^lCor.  XV.     - 
fff  Isa.  XXI. 
Ese  Lcd.-s.  XXIV. 
hi»!»  T!iien.  V. 
i  i  i  Isai.  V. 
k''k  UI  Reg.  VIII. 
111  Jud.  V*l;    m 
Exol.  VI ;  Isai.  M. 
jnmm  Oanlic.  I,  Y. 

■nn   DCUI.IV. 

«»<>  Ezech.  I,VIU. 
PPPHebr.  IV. 
<l«J'i  Isai.  V. 


Reg.  XI,  XM; 


ind 


JOANNIS  SCOTl 


1120 


crines  o.  el  facics  ^',  ci  mar.as  <",  el  posicsiora  ^,  el  A  nini  hoc  :  Ecjo  sum  fjiu  siun  ".  Si  iion  srrscwluin  lo- 

l>eiina3«,  ei  liradiia ',  ol  ilorsa  ^,  el  pedcs'' huulanl,  utm    ;iiimt  tiiviniiaieni    l;iii(l.iri,  jtiMn  r.i;yii>   voro 

coronasqfic  ',  cl  lljroiios  ^,  el  caliccni  ',  el   cralc-  paricni  lioc  dr^crilii,  vim  raciiml;  (jiioniodo  aixJienl  : 

ras  ejiis'",  el  ai!a  quaccuiiMitic  iiiyslica  sniil,  clrciiin-  Ikh^c  nulem  Hirit,  qutesi,  qm  eval^qvi  uenlvrus  esl  om- 

rorniaiif,    de  qnilnis  iii  syuiljolica  Tlieoiogia   seciin-  nlpoirus  i.  Ki  :  Tu  vcro  iilem  ip^e  cr,  ".  V.i  :  Spiriiu\ 

iSimi  viilsitein  dixiniiis.  iN;inc  vcro  quaeciinqiie  prae-  'vevitulis  cst,  qni  a  Palre  procedil  "■'.  El  si  i:on  Joiaiii 

seniis  sunl  aciionis,  ex  eioqniis  congreganles,  el  sicul  ess«  .'liont  divinam  viiani,  <;iioinodo  vcnini,  qiiod  dixil 

qiiadani  rcgula  lii-;,  quae  diela  siiiit,  iileiiles,  el  ad  diviniini  Vorlniin:  S/cH/Pfl/t-rsHsrJ/a^  iifvytuos  et  viii' 

ea  rospioiiMilcs,  ad  rcseralioneiu  invibiijiiiinn  diviiio-  ficnl,  sic  et  fiiius,  qitns  viiit,  vivillcat  ^^.  1,1:  Quia 


rinii  iioniiiiuni  provciiiamus.  Etquodquideni  seniper 
pcr  oniiieni  noijis, Tiieologiaru  ierarciiica  lex  indiixil, 
iliviiia  oonleittplaiiva  virlule  llieophanias  inspicie- 
mus,  projirie  dicorc  llioorias,  el  auies  sacras  niira- 


Sj;iriiiiscst  vivificuiis  *.  Qu.iniodo  vcro  ol  doiuiiialio- 
iiriii  Jj;ii)oi  oniiiiuiu  lota  divinitas,  de  qiiiJein  Dciiin 
gigricule  deilal.',  aiit  goiiita,  nil  dicondiim  csl,  iit 
aosliino,  quolios  a  T!ifoIot;i:i  in  Paire  ctFilio  divuU 


liiiiuin  diviiioruin  iioniinarn  roplicaiioniijiis  appona-  gaiurDoniiiius,sed  ci  Ooniiuiis  Spiriiiis  est,clboiium 

nius,  saiutis    sancla   socunduiii    divinain   Iradilio-  auicin  et  sapiens  iu  lola  diviiiilale  Ir.iidalur,  ei  !u-- 
ncm  collotaiues  ",  el  indoctishaec  dcrideniiijus  el  il-  •*  men,  ei  (leiiioum,  el  cau^alc,  el  omnia  qipecunque 

ludeiilibus  aulfienlcs  :  magls  autciii  ipsos  ilios,  si-  toiius  divinitaiis  sunl,  in  oiiinein  reducur.l  eli»f;;iia 

qiiidoni  oniniiio  siinl  hujusmodi  (jiridiiin  liomincs,  iii  divinaiu  Iiymiiodiaiii,   oomploxim   quivli-m,    nl  cuin 

Iioo  divina  pugiia  reuimcntes.  Tequiuom  haoc  cuslo-  diounl,    omni:i  ex   Dc»:),  deciirsim  veio,  ui  oiim  ait 

direoporlel,  0  bone  Thimolhce,  jiixta  s;icr;ilissimam  quidam  :  Omnia  per  ipsiim  cl  in  ipso  crc-.itn  niut,  H 


inJuciioiicm,eliiC(pie  diota,  iiciiuc  piolal:i  diviiia  la- 
cereiii  indoolos.  Mihi  aulem  dol  Deus  diviuiius  lauda- 
re  non  vocai.-^.eel  non  nominalae  diviniialisbenefioas 
niullas  nominaiiones,  ei  iie  :uireral  verbuin  veri- 
laiis  ex  orc  ineo  ". 

CAPiTLLLM  il 

De  unilaet  discrela  iheo'o(tia,  ei  qiuie  sii  divina  nni- 

lus  cl  discrelio. 

Divinam  lolain  siibsislcnliam,   qiiia  esl  per  se- 


omuia  in  ipso  covsiili:iii  siintT.  E\  :  Emiiie  *S>irili!]n 
tiuim,el  crcabuutur^^.lli  iit  hrevilcriiical  qtiis,  ipsur.i 
divimim  ait  Ve;'i!Uin  :  fgo  el  Patcr  uuuin  sumus. 
El  :  Oinnia  qii.accuiiqite  linbct  Piiter  mea  suin.  Ll  : 
Oinniaviea  tua  situl,  ei  iita,  mca  aa.  Kl  itonmi  :  qiiac- 
cunquc  stint  Patiis  el  ipsius  ^  divino  Spiriiui  co- 
niuniler  ei.  imitim  repominl  :  diviiias  opcraticiics, 
honorcm,  foniem,  et  non  deficicnlem  causam,  et 
distrihutionom  optimarum  doiialiomun.  Ei  nulliim 
in  diviiiis  (»loqulis  inoonvcrsibilihus  nationihus  al- 
im  bor.ilas,   segrogans  et  exprimens  ah  eloquiis  C  jiilonim  aosiimo  ad  hoc  conlradlcere,  quia  divi!;.i 


omhia  toli  divinitaii  assimt  secundam  divinam  per- 
/ectain  raiionein.  His  igilur  a  nobis  breviier  quirtem 
in  lalibus  et  parlim,  iii  aliis  vero  suiricioi.ler  cs 
eloqiiiis  el  oslensis  et  definilis,  qualcmoumqiie  re- 
pllcare  divinam  nomiiialionem  uuiversaiom  ouiiahi- 


ips: 

laudatur.   Et  quid  eniin  aliud  disi^cmlum  est  c\  sa- 

cra   ihcoiogia,  curn  ait,  diviniialem  ipsa:;)   iniio- 

ductam  dicerc  :  Quid  lue  iuicrrcg-.s  de  boiio?  Ncmo 

bonus  nisi  solus  Deusv.  lloc  quidom  ol  iii  aliis  quae- 

situm   nobis  ostendilur,  omiies  sompor  Doo  pracdi- 

ctas  itivinas   nominationes  i:on   p;ulim,  siid  in  lota  muv,  in  loia  ipsa   diviiiilale   acciplendum.  Si  voro 

ct  perfeclissiina  ct  inlegra  ei  ploiia  dlviiiiialeah  quis  dixcrit,  confusionem  nos  in  hoc  coiitra  divinain 

cloqiiiis  laudari,  et  omnes  eas  imparilLiiiier,  aliso-  discrelioncm  inlrodiicere,  lalom  railoiicm  nos  neque 

lulc,  inobservale,  univcrsaiiier,  omni '  imivcrsalitati  Ipsum  aesiimamus  suaijcre  suilii  ieiilcm,  quomofio 

in  toto  pcifecte,  et  omnisdiYinilaiis  repor.i.  Eleniin  esl  verax.  Siquidem  eiiim  esl  (piis  omniiio  otoquiis 

sicul  in  theologicis  oharacloribus  admomiimus,  si  ahsisiens\  longe  ibi  nnlversalilcr  crit  cl  a  nosim 

iion  de  lota  Diviiiilaie  dixeriKpiIs  hoc  dici,  blasphe-  philcsophia.   Et  sl   iion  cx  cloquiorum  sibi  diviiia 

mat  1,  et  scindere  ii:juste  audet  supcruiiiiam  uiiita-  saplenlia  cur;il,  quomodo  etiam  a  nobis  curaliii  iii 

lem.  Dicondiim  igilur,  cpiomodo  in  onmi  Diviiiilr.le  j.  iheologicam  ^.oioniiam  suae  maiiuductioiiis?  Si  a.u- 

hoc  aocipicndum.   Elenim  ipsum  ox  boiio  iiatum  ail  lom   in   oloquionim   vcrliaiem  rospioit,  hac  ct  nos 

Verbuni  :  h^o  6o/j«.s  SMtn ''.Et  quijam  Dco  accop!a-  rogula  ct  lumine   ulentos  ad  rpologI:im,   qu;uituin 

liilium  propholarum  laudat  Spiritum  lioimm.  Ei  ilc-  poloiilos  sumus,    reclc   gradioniur,   di«"emes,  quo- 

VAiUAE  LECTIONES. 

*  Mmti<;rs«/i/<?r  omui  om.  BIL     '  Sio  E ;  ABIl  r.miltes.      ^  Bii  ipsi-       *  A  subsisti^ns. 

NOTAE. 


a  Caiilic.  V. 
bPsal.  WXIiL 
<■■  l»sa!.  <:.\.VI1I. 
'Micn,  XVI. 
"  Dcui.  XXXII. 
'  Isa.  LIL 
«  Exod.  XXXIiL 
fc  Dciii.  XXXIIl. 
•    Isa.  XXIV. 


10. 


k  Dan..  V!L 
1  1'sal.  CXV. 
•n  Caiil.  Vil. 
"  Mallh.  VIL 

0  Psal.  CXVIIL 

P  SH.itih.XlX,17,Luc.XVIILI9. 

1  Joaii.  \. 
Mlalih.  XX,  ir>;  P.sal.  CXLII, 


-  Ex-ul.  lil,  U. 
«  Apoc.  I,  L 
u  iNal.  CL  tS. 
^'  Jua.i.  XV,  iG. 
^>  Joan.  V,'*l. 
X  Joaii.  VI,  (ii. 
y  Uoiii.  XI,  5G. 
'  l>sa'.  CIIL  50 

«»J.'an.  X,  5U;'XV,  15;  XVII, 
it). 


y 


im 


,21  VfcUSlO  OPtRUM  S.  DiO.NYSn.  -  OE  DIVlNlS  NaMlNlBUS. 

noJo  llicologia  quaedain  quldem  unitim  iradit,  quae  A  omniwm  omnia  lumina,  ct  uTiam  claii(aiem  in-Iis- 
Jam  vero  discrele.  Ei  neque  unita  separare  juslum      creiam  relufenlen),  ct  non  eiiam  (fuis  "i  arbUntr, 


;st,  ne<|<ie  discreta  cnnfundere,  sed  sequentes  eam 
iixta  virlateniiudiviiiossplendores  respiccre,elindc 
livinas  manireslationus  accipientcs,  sicut  qiianidam 
eguiam  ronnosissiui.iin  veriialis,  ibi  posita  custo- 
Jire  in  semelipsis  iion  nii^iiiplicala,  ei  na»  mino- 
aia,  et  inconversibilia  fesiinenius,  in  cusiodia  elo- 
inioruin  cuslodiii,  ei  ab  ipsis  in  cuslodi^MiXe^  ea 
cnsiodiendunt  potenies.  Uiiila  quidem  lotius  divini- 
laiis  sunt,  utin  ilieolugtcischaracieribus  perplura 
ex  eloquiis  qslcnditnus,  superbonum,  superdeunn, 
siiperessentiale,  sttpervivens,  supersapiens,  et  quae- 
cunique  supereniinentis  suni  akialionis,  cum  qai- 
bus  el  causalia  oinnia,  optiinum,  bunum,  ov,  viven- 


poleiit  alicujtis  tainpadis  lutnen  ab  aliis  ex  oiniiia 
lumina  cdnlinenii  .-wre  disccrnerc,  ct  viilerc  sin 
allera  parte  alieram  panem,  totis  in  loiis  iiiconrusc 
contenipcralis.  Sed  &i  ctiam  unuin  quis  ardenlinnt 
suliduxerit  donvo  ^,  coibit  et  propriuin  loium  iunien, 
nullum  quiddam  aliorum  luiiitnuni'  in  seineiipsa 
compleciens,  aut  suiinei  aHeris  relinqneiis.  Krat 
enim  earum,  quod  qtiidein  dixi,  omnium  ad  omnia 
perfectissima  uuilas,  i»coininii(la  universaiiicr,  ei 
nulia  parle  confusa  :  ei  b:tec,  existente  in  corpure 
aere,  el  ex  materiali  ignc  pendente  luniine.  Ubi 
vero  si.peressentialem  unitalem  supcrcollocari  dici- 
mus,  non  in  corporalibus  taniuin  unitaiibus,  sed  et 


lium  parens,  sapicns,  eiquaccumque  ex  oplimis  suis  B  i»s,  quae  sunt  in  aniniabns  ipsis,  ci  in  ipsis  intelle- 


doiiaiionibus  '  niniiium  .iionorum  causa  denomitta- 
tur.  Discrcia  auleni  Pairis  supercssentiale  nomen, 
et  res,  et  Filii  et  Spiritus  nuUa  in  his  reciproca- 
lioite,  aui  oinniiiu  coiiunuuiiale  introducia  £st  au- 
tem  ilerum  ab  his  discreium  tpsa  secundum  nos  lcsu 
pericciissima  et  immulabilis  subsisletilia,  et  quae- 
cuntqiie  secunduin  ipsam  sunt  humanilalis  essen- 
liulia  uiysieria.  Oportct  auiem,  ul  arbilror,  niagis 
recipientes  nos  perfectis&imuni  divinae  et  unitalis  ei 
diicrelionts  cxpon^re  modttm,  utcumque  nobis  bene 
roit^piciens  oinnis  iiigenila  est  ratio,  variuro  qiiidem 
omne  et  non  maniresluni  relinquens ,  bet;e  dij>crete 
vero  et  iiianifesteei  bene  ordinale  propria  secundum 
viiuitem  cottsiderans.  Vocant  enim,  quod  quidem 


ctibus,  quae  batieul  incommixlim  et  supcrmundane 
per  tola  deiformia  ei  supercaelestia  iHmina  juxla 
parlicipalioncm  corrntionabilcai  fiarticipiintiliiis  oin- 
nibus  superretnoia  unilate.  Esl  aulcin  ct  discreLio 
in  supcresscnlialibus  Iheologiis,  non  quaiii  diceiinm 
solujnmodo,  qiiia  el  Itanc  unitatem  iiicouiinixiiui 
coUocai,  ei  incoiifusc  unaquacquc  priiicipaliiint  suli- 
stantiarum  :  sed  quia  et  qiiue  sunt  supercsseDiiutis 
Iheogoiiiae,  non  rcciprocaniur  ad  sc  iuvicem.  Suliis 
autem  fons  superesseiiliaris  dcitalis  Paier,  dum  non 
sit  Filius  paler,  ncque  Pater  lilius,  cusiodieniiiius 
propria  laudibus  recle  iiuicuiquc  divinaruin  suuslaii- 
tiantm.  Uaecquidem  secundum  incflabitem  uniialem 
etsubsislcnliam  unitaset  discreljo.  Siauteinetdivina 


el  in  aiiis  dixeiam,  noslrae  tlieologicac  tradilionis  ^  discreiio  cst  oplinia  processio  nniialis  divinae  su- 


s.icri  doctores  unitalcs  quidem  divinas  superarca- 
n:ie  ei  stiperiucogniiae  uniiatis  occuUas  eiinremea- 
biles  supercoliocanoncs ,  discretioncs  yero  otHimas 
diviiiiutis  et  processiones ,  et  inanifesiHttones. 
£i  aiunt  sacta  eloquiu  sequenies ,  ei  dictac  uni- 
taiis  propria  :  ei  iierum,  discretionis  essc  quas- 
dam  spcciales  el  uniiates  et  discreiiones ,  et  } 
in  uniiute  divina  sine  superessentiaiitaie.  Uni> 
Cum  quidein  est  uni  principuli  Tiiiiitati  et  com- 
niune  snperessenllalis  subsistentia ,  superdeos 
deiias  superbonus  bonilas  otniiinm ,  summllas 
suminitaium  omnium  ^,  lotius  proprieiatis  immuta- 
biiilas,  supcr  principalum  uniias,  ineOabile,  multivor 
cum.  ignoraniia,  oniiie  invisibile,  oimiutm  poaiilo  , 


perunile  semetipsam  boniiaie  et  pluriricantis  ct 
inultiplicaulis,  unUae  quidem  sunt  secundum  di- 
vtnam  discrciionem  immensurnbilcs  tradiiioties  , 
essenlialilaics  viuiles  ,  sapientiAcaiiones,  aiiaeque 
donaiioties,  omnium  cnusacboniiatis,  jiixia  qiias  ex 
parlicipiis  et  pariicipanlibiis  laudaniur  iuiparlici- 
paie  parlicipala.  Et  boc  eiinin  commune ,  ct 
uniiuin ,  et  unum  esi  loii  dciinii  ,  omnem  ipsani 
tolam  ab  niioquoque  parlicipantiitin  parlicipuri,  el 
a  nullo  rientin  nulla  parie  :  situl  rola  in  niedio  cir- 
culi  ab  omnibus  in  circido  cin.umpo^ilis  lecli.s 
lineis  ,  et  sicut  signo  eCormaia  inulla  p;)riicipant 
principaiis  cxompli  signo,  el  in  iinoquoquc  clTonna- 
torum  toto  et  eodem  cxisienle,  ct  in  niillo  sccuiiduin 


oiniiiuni   ablatio,  super  omnem  ct  posilmncin   et      nullam  partem.   Superponilur  autem  ctiaiii  his  cau- 


abiutioiiein  inter  se  inviceiti,  si  sic  opurtet  dicere, 
priacipalium  sUbstantiarum  mansio  et  collocatio, 
universaliter  superunila,  et  nutla  parie  confusa,  sicut 
lumina  lampadum,  ui  scnsibiiibus  et  propriis  ular 
exemplis,  duin  sunt  in  donio  nna,  ei  lola  in  se  iiivi- 
cem  lolis  sunt,  et  diligentein  a  se  inviccin  pntpriu 
substantein  habeiii  di.sci'etiondiri,  unita  di:^crelione, 
et  uniiale  discreta.  Eieitim  videmns  in  domo  muUis 
^  unilis   luinpadibus  ad  uuum  aiiquod  lumen   unita 


salissimae  deituiis  iin(iarlicipaiio,qun  neque  aiiacins 
eius  sit,  neque  alia  quacdam  ad  parlrcipanliu  com- 
laixia  societas.  Et  qiiidcin  dixeril  quis,  non  c  l 
gignum  in  totis  cn«>rinatis  toluni  et  ipsum.  Ac  pcr 
hoc  Ron  sigaum  causa  :  ontuein  eniin  seipsunt  Ula  , 
eteauem,  el  unicuiquti  iiidit^.  Ipsa  quoqne  pai- 
ticipantiuin  diircrcnlia  (iissiinilittido  facit  dccoloruiu 
uno,  ct  tolo,  ei  eodem  principali  exetnplo.  Ui,  s' 
quidem  m\>lliu  ei  fanuabiiia,  aul  eliuin  plana  el  coii 


'  A  denoniinatiouibui  ;  B  dominaiionibus 
donnt      '  II  indidil, 

pAxnoi     CXXll, 


VARIAE  LECTIONES. 

*  AB  M^      '  Sunimilas  summitatum  om:.iHni  om.  Bll. 

36 


»  L 


\m 


JOANNiS  SCOTI 


\m 


(igiir.ila  ',  tf,  jtequfr  coatlr^   exemDlala  61  <lura  ,  |{  mvisibililei,  divino  piincipali  spiiiin  &upei;  pinneiH 


iiQ4jue  (liiTuga  eliuslabilia,  (xuram  liabebunt  ei  claram 
.Q(  cuiisequeiiiem  foiuiam.  Si  v^ro  qiiii]  diciaeoppor*^ 
UuuiaXis  (l«ra4»eiU,  hoc  cuusa  cjil  imparUcipaiionis 
■et  obgcuciiaiis,  ^  aliorum  qviaccumque  iiioppoF- 
(untlaii  pajrlicipaUoni»  fiunl.  piscernitor  aulem 
bene  decora  m  nos  divina  opccairone  ^ecpn-Juni  nos 
ex  nobis  unlver^aliier  et  v^re  substan.iirtcacl  supe- 
lessenliale  Yer-buro,  et  operari  el  pali,  quaecanqnc 
iiiimanaiioniSi  tjus  •  divioa  aciioue  suni  discreta  et 
summe  miranda  i}is,eoim.  Pa(£r  ei  Spiriius  secuii- 
(Uixu  nJhiLcoiaaiiinicare  tecUo^  nisi  ibi  qui»  di.^erit 
seeundum  opLimara  et  bumanam  voluniatom,  et  se^ 
cuiidum  omnemsuperemuiieutenii  e^t  arcAnam  diviivaiii 
opcrationein,  in,  *  qua  operalus  est  secundum  nos 


iiiielleclunt  intmaienalem  et  dcilicailoQem  snper- 
collocaio  ,  et  Paire  el  Filio  omni  paiernilaie  ei 
.riliolitatedivinasqpcremincnlere.\aiiaiis.Negu«enltQ 
cst  diligcns.simililudo  causativis  el  causalibus,  seu 
babent  quidem  causaiiva  causalium  receplas  ima- 
giiies;  ea  veco  c.ausalia  causaiivis  winQvratiur  el  su- 
percoUocanlur  juxla  proprii  piincipii  raliouem.  El  ul 
S£cundum  nos  uiar  cxemplis,  deliciae  et  trisliliat: 
dicuniur  effecUvae  deleciandi  ei  conlristandi :  ipsais 
vero  ncque  delectanlur  ,  neque  contristanlur  ,  .el 
ignis  calidus  ei  ai^dens  non  dicitur  uri  et  calefieri. 
£l  vivere  si  quis  dical  per  se  ipsam  viiam,  et  illa- 
iiiinari  pcr  se  ipsum  lumeii ,  non  recie  dlcit  secuu- 
dum  nostram  ralionem.  nisi  ubi  juxla  alierunt.  hacc 


facius  incomnwtabilis   Deus,  et  Dei  Yeibum.  Sic  I^  dicil   modum  ,  quia  abuiide  el  essentialiter  antc 


r.t  nus  divina  et  iutfilligere  ratione,  e(  discernere 
Jestinenjtus  %  quomodo.  ea  divina  U  uniuntur  et 
.(-.iscv^viiunlUr..  Sed  liarum  quidera  et  unilaium  et 
«liscreifonum  quascunque  in  eloquiis  divinas  causas 
ijiTeuimus,  in  Uieologicis  cbaracleribus,  propria  de 
iino.quoqiie  perci|»lenlfis,  quanium  po&sibile,  exposui- 
iiins  :  ea  quidem  celegentes  vera  ratione  el  rci.li- 
<;uitcs,  Ci  sacrnjn  et  revelAtuin  iniellectiini  in  raa- 
iiifcsia  eloiiiiionim  speclacula  adJucenles  :.  Uis  vero 
iit  *  myslicis  et  secuiulum  divinam  traduioiiem 
Miper  iiitelleciualem  operalionem  retrusi.  Omnia 
.rniin  divina,  ci  qua€cunquft  nobis.  manife&laniur , 
pariit^ipiis  soUa-  cognoscnnlur.  Ilaec  autem  qualja 
«inan<lo   snul   secundum   proprium  principium    ei 


insuut  baec  causaiivorum  causalibus.  Sed  el  hoc 
lolius  th(eologiae  mapifestissimuin  secundum  no8 
Jesudivina  formaUo  et  arcana  est  raiioiU.omui,  ei. 
iucogoita  iuteilcciui  omni,  ei  ipsi  praestanii  hoiio* 
rabilissimorum  aiigelorum.  £t  quidem  virilitereuni 
substantilicalum  fuisse^  inysiice  accepimus  :  ignora- 
rous  vero ,  ^iiomodo  ei  virginalibus  sanguinibus 
aUer«  ultra  ualuram  lege  formaius  cst ,  et  quomodo 
sircis  pedibus,  corporaIem_  mciem  babeniibus  et 
materiae  gravitatein  ,  sujieiambulavit  humidam  et 
iiislabilcm  essenUau)  *,  et  alia,  quaecunquc  supec'- 
uaturalis^unt  Jesu  physiologiae.  Uaec  auiem  a  nobis 
iu  aiiis  suQiciealer  dicta.  sunt ,  el  glorioso  duce  se- 
cundumxbeolo^ca  sua  obscura  coromenla  Liiidauiur 
iiinclainei^nm,   suoer  iutpllecium.sunl^  ei  omnom  C  valde  supernaturaliter.  (iuae  quidem  illesive  a  sacris 


<.'sseniiam,  et  scLentiam :  utiSiUperessentialeoccultum, 
Deum,  aut  vliam,  aiil  essenliam  ,  aul  lunien,  aul 
rationeiii  noininare,  quidem  nihil  allerum  inlelligi- 
inus,  qiiam  in  nosex  ipso  prouJiiclas  viclutes-deificas, 
:\<M  suhsiantilica^s,  aiti  vilae  genilrices,  aul^apientiae 
Uonatiices :  ipsum  vcro  jiixia  oranium  iDlelleciUalium 
i>peralionum  per  frucluin  desideramus,  nullam  vi- 
«lontes  dcilicaiionein  ,  aut  vitani,  aot  essenliam  , 
quae  diligenier  similis  est  cninium  remoiaejuxia 
oinnein  superemineniiamcausie.  iierum  quia  quidem 
ost  fontaiis  deiias  Pater,  Filius  autem  et  Spiriius 
Dci  genitikis  «JeitaUs,  si  srcoporlel  aicere,  Iruiices 
Dco  germinati/  iBi  veluli  flores  el  superessenlialia 


theologis  accepit ,  sive  ex  disciplinata  eioquiorum 
invenUonc  considcravit  ,  ex  mulla  circa  haec  et 
exercitaiione  et  periUa ,  sive  eiiam  ex  quadam  eru- 
dilus  sit  diviniore.inSDiralione,  noD  solum  discens, 
sed  et  affectus  divina,  ei  t^x  ipsa  ad  haec  coaffeciioae, 
si  sic  oporlet  dicere,  ad  indocibilem  eorum  el  mys- 
ticam  perfectiJts  unitatero  et  fidem.  Et  ut  multa  el 
ber.ia  speclacula  potenUs  illius  intelligenUae  in 
minimis  addamw;  haec  de.Jesu  ait  in  MUeciis  aJ) 
eo  Iheologicis  obscu.ris  commenlis 

Sanclisiimi  ierathei  ex  theologieis  cemmenlis. 

Omnium  causa  et  repleiiva  Jesu  deitas,  paries  un/- 


iuinlna,  e.\  niii-abilibus  eloquiis  aiioepimus:  quomodo      versati  consonas  satvans,  e.i  neque  purs,  neque  lotum 
auiciii  li;u,'C  suht,  nfeq^ue  dici^T«,  neque  inteili^ere  '^  «',  «'  tolum  etpars,  ut  omne  et  partem  ei   loium  tn 


possibUe  est.  ised  usque  ad  hbc  onvnis  nostrae  in- 
leilcciu-alls  acilonis  Virtns,'quia  omnis  divina  paier- 
nilas  cl  Uliolios  ex  oiiiniuin  renioia  paieiniiaie 
principali  ct  Gliolliaie  prlneipali  *  Joiiau  csl  et 
iwA)]h  et  supcrcaoIcsirDus  vlriuiibli)»,  e\  qiia  d  dii  et 
ilcorrrni  puiies  ileiiormes  fliinl.ei  iioininaiilur  aiiimi, 
spiritualiia-  scillccl  Utli  pateriiitale  ei  filioliial^  * 
pcrlecia  ,  hoc  i;si ,  incorpoialjter,  iitimalerial/ier  , 


scmelipsa  coumbi^rts,  el  supereminens,  et  excellens. 
Perfecla  quidem  esl  in  imperfectis,  ut  perfeelio  princi' 
palis :  imperfecla  vero  in  perfectis,  tanquam  suue'- 
perfecln  et  anteperfecla  :  forma  formificans,  in  infor- 
mibus,  tanquam  forma  principalis:  mformis  in  ijisi* 
formis,  lanriuum  superjormis  essentia  lotius  esseniiaef 
tneoniaminutas    supergrediens.^  el  superessenlialLierf 


'  II  (onfiguritiivn. 
inie  oin.  Lll. 


^fmni  essenlia  remota,  lota  princtpia  et  ord  nes  dcsii^ 

VARUE  LEGTIONES. 

;■«  oiii.  .MC.     ^  \E  fe.ftinamus.     •  AE  c/.     •  « /S/io/t/<i/i  princ//jfl/i  um.  EJI.     'etfflia- 


NOTAE. 


Mallli.  XIV  ;  .Mair.   VI,  Jo;w».  "Vl. 


im 


VERSIO  OPERIAI  S.  DIOWSH.  -   BE  DIYlNiS  \0M1MBLS. 


Ilid 


Nuns,  ei  otitni  ftriiHiph  el  erilim  iupere^llocuta.   Kl  A  mufliw  ir  diviita,  him«i  mnndi,  luf.c  «n  ilivirtitn»  iii 


mensura  eil  eorum  qtiae  tunty  et  iecatomm,  et  tufer 
teculum ,  ei  nnle  iecutu  :  plena  tu  iiidigevlitnn , 
iHperplenet  in  pliniludinibut ,  arcana  ,  iueffabilis  , 
tiiper  aniinum,  tuper  vilnni,  super  ettinliatn  :  super- 
Mturaliler  habcl  supernalurale  *,  tuperetsetUialiltr  * 
SHperessentittie.  fJnde  quoniaiu  quidem  el  mque 
nuiuratn  pro  aincre  hitminuin  *  venii ,  el  vere  estcn- 
lia  est,  et  tir  tuperdeus  ereatut  etl.  Propiiia 
tiuiem  sini  nvtis  super  atiimutn  et  rationem  laudnnda. 
El,  ti  in  his  liubei  supcrnulurale  el  superetseniiale  *" ., 
iion  sttlum  ipsa  imtnulabHiter  nobis  el  inconfuse  ciiin- 
mtuiicttvii ,  r.ihil  perpetm  in  stiperplcniiudinem 
$uam  ab  ineffubili  nevitate  :  ied  quia  el  hoe  omnitm 
ttoiforum   maAimuin  novum ,  in  naluralHnis  noilris 


«arris  8uis  iileris :  Xam  eisi  suni  <fui  Jicuniur  dii. 
siee  iu  caelo,  sive  in  lerra,  siquidan  suni  dii  uiuhi 
et  domini  mulli,  se^  iiobis  uuus  IJeut  Pater,  ex  quo 
omnia,ei Hos in ipso'' ; el  unusDotniuus  Jesus  Christus, 
per  quem  omn:a,  et  nos  per  ipsuni  •».  Elonijii  iii  di- 
vinis  uiiilales  disorciioiium  poleulaiiim*  et  aniepriii* 
cipaciar,  ci  isiliiiouiiiius  suiii  uiiila  etiam  (toiai  uiiiiis 
irreiueabilein  ct  clcnieuieia  discreiioiicii).  Has  nos 
socias  el  unilds  lotius  (leitalis  discrctioties,  id  est 
(kcoias  processione»  ,  cx  luaiiifestauiibus  eas  in 
eloquiis  divinis  nominibus  iaiuiare  ,  sccundum  quutl 
po»sibiie  esi,  tentabiinus:  boc,  ut  dicttim  csl,  ptuc- 
eognito,  omnem  beneflcam  divinam  noniiiiaiioncm, 
iii  quacunque  ponilur  diviiiarum  subsianiiuruin,  iit 


iuj>ernatutdlis  erai,  iti  his  quac  juxia  esseniifim  su-  g  tota  eani  recipere  dtvina  universitaie  iiiobscrvate. 

pcresienliaiis  *,  omiiiu  noslra   ex   nobis  ptopter  nat 

ouverhabebul. 


CAPITULLM  III. 


Quat  '  orationis  virlut ,  ei  de  beato  lerotheo,  el  de 
reterenli  et  coHsoripta  theologia» 

Et  primam,  ii  videlur,  perrectissimani,  cl  o;nnii»m 
Di^^i  processiunum  manifeslaioriam,  upiiniam  nomi- 
n&iionern  pronunciemus,  opliinaram  principalem  ct 
superoptimain  invocantes  Trin  taiem,  detlanuivam 
oinnium  sat  optimaraui  providcnliarutn.  (iportet 
etiim  nos  orationtbus  primum  in  cam,  nt  buuorut» 
principium,  reduci,  ctmagisei  approxiaianlcs,  inboc 
doceri  opttina  dona  eireaeamcoilocata.  Eieuini  ipsa 
qtiidem  oinmbus  adest,  non  omnra  vero  ei  r.dsunt. 
Tunc  autera,ciim  eaiii  invocamus  casiissimis  quidcm 
0»  ill.id  ex  se    adduciione  n.njliorum    exisfcniitim  C  orationibu»,  revoluto  quoqtie  aniino,  et  ad  diviuam 


iioc  quidem  antflictenter.  In  autem  rationis  specu- 
laiioiiem  perveniamns,  communia  et  unita  discr^ 
tioiiistiiviNae  noitrtna,  secundiimquodnobispossibile, 
repiieantes.  El  ut  aperie  de  oinniiHis  deinccps  prae- 
d»-iiiiiainiis,discietionein  divimmi  dicimii»,  ut  dictura 
est,  puicliras  (nvinitatis  processtoites.  Oonans  enini 
•mnibus  ({uae  smtt,  et  snperfundens  omnium  bon<j- 
rnra  participairojres,  tmrte  qtihfeia  discernitur,  pli:- 
rilic:iiiir  veio  srngularilcr,  et  imrltiplicatur  ex  uno 
irreineatjiliter.  Ut  pnta  quoniaim  &it  cst  Deus  s«- 
peressenllaliifir,  donat  auicnv  cjsse  hh  qiiae  sunt, 
et  aiiducit  totas  esseii(i.ts,  nitiUiplicari  tKcitur  itrfom 


quidcni  ub  oiile,  uibii  minus  iUo  et  uno  in  imiUi- 
plicaiioiie,  et  arfunato  juxta  proceSiwnem ,  ei  pleno 
in  discreiione,  omuibus  essendo,  qiiare  Suut.sa- 
peresscntialiter  remotum ,  ei  clemenli  fciorum 
proccssioiie,  et  non  niiuoiaia  fusione  indimtnularum 
sui  trndiiioniim.  Sed  et  uiium  wv,  et  oiiini  purti  ct 
toit,  ei  uni  el  mbliiiadini,  ab  uno  tradcns,  uiium  cst 
cOitem  modo  supcrcsseniialiier,  nequeparsSv  mni- 
fitudinis,  neqiie  cx  parlibus  lotum ,  cl  sic  neque 
unum  esi,  neque  unum  babcl.  Longe  enim  '  bis  est 
siiper  unum,  ab  bis  quae  sunl  uuum.  ct  irHiitiiudo 


uniialent  opportiniitate,  lunc  et  nos  ci  adsumus. 
Ipsa  enim  neqtie  in  loeu  est,  uiet  a  quodam,  ani  ex 
aitis  in  alia  iransccndat;  sed  et  in  oiimibus  existcno 
tibus  eaitt  essc,  dicere  rclinqutur,  super  ontnia, 
e(  oranium  comprehcnbiv.^  tnultiiu«titii»-.  INos  igiiur 
ipsos  oralionibus  extendimus  in  diviiioniui  ol  upii- 
morum  radioruni  excelsiorem  icspecluin ;  veluii 
mulli  Imninis  ^lendorem,  cx  eaelesti  suimiiiiate 
siispensum,  U\  ea,  quae  bic  suiit,  perTenioniem,  et 
semperejus  in  conspectum  matiibus  ailriLuiis  agen- 
tcs,  trohere  earn  quidem  putamus,  veriia.c  .••utcm 


iiupartibiie,  siiie  pieuitudine  siiperpienilndo ,  omne  non  deduciums  illam,  et  sursum  et  deoisinii  prat>- 
unuin  el  muliitudiiicm  adducetrs  et  petfioiens  ct  senlem,  iied  noi>  ipsi  reducimiir  aJexceisiuivv-  iiici- 
coutinens.  Iterutn  ex  sc  deiricaUone  sectnidtim  vir-  dissimorum  radiorum  eiaritales.  Aut  vclul  iu  nuvim 
tulcm    uniusquisqne  deiformi   deorum   uiultorum  ^  ascendentes,  et  recipienies  ex  quadam  pelru  cxlen- 


factorum  videiur  qiiidcm  essc  ct  dicitiir  unius  Dei 
discrelio  et  luuliiplicalio  :  est  vcro  nihil  iniitus  prin- 
cipalis  Deus,  et  superdeus,  superess^^itialilcr  unus, 
Aeus  imparlibilis,  iiiipariibilibus  uuittis.  sibimelipsi 
tt  muliis  incotiimixius,  etuott  multiplicatus.  El  btc 
StiperBaluialilcr  inieflRgens  conmiuiiis  nosier  et 
inagisiri  iu  divinam  ittuuAiuuIiOiicm  niauuiiiclor , 


sos  funes.  et  velut  iiobis  in  recepiioncnt  datos,  no?» 
ad  nos  pclram,  sed  nosmeiipses  veritute  ct  iiavim 
ad  pelram  adducimus.  Siculct  boc  in  coniririuiii, 
Si  quisjtix.u  validani  petram  sians  iii  n^tvircp^^lhitui', 
aget  qiiidem  nibiiin  staniemet  iiumutabileni  pelraiu. 
se  vero  ipsiim  ab  iila  segi-egubit,ct  quamO'  initgis  •'lu.i 
repuii-rii,  ta:  lo  HMigt»  ab  ea  reveii^iiii'.  t*ri>:ndc  cj 


VAUIAE  LECTlOxNES. 

*  AE  ef  snpernatiiraie;  sapernattirale  tm.  BH.    •  B  supermltiraliler.    *  AE  pro  htmannni?.    *  BIJ  sa- 

Creftsentiaic  Jesu  deilas,  non.      '  m«i^i(»JH  ai/'*r  o»-  BU.     *  AE  r.W.ein.     "^  AE  iii  ipsttm.      •  Sic  codd. , 
iex  capituioruin  quae  sii. 

MOTAE. 

-  i «  or  vin,  t. 


1127 


JOANNIS  SCOTI 


im 


•aiite  orr.De  ei  iuagis  ex  lh«ol()gica  oraiipne  inchoari  A  poieniem  bonilalcm  dirinac  inflrmitalis— omniuni 


oporiei,  noji  iii  iralienles  ubique  praesenlemel  luis- 
•juam  viiiiMcm,  se;I  iii.  liiviiiis  mcnioriis  et  invoca- 
lioiiilius  nosmoiipsos  injiiiigeDtcs  ei  el  adunaiilcs. 
Kt  lioc  antem  acqnc  defensione  cjignuin,  qiiia  glo- 
cioso  diicc  nostio  leroilieo  tlieologica  diligenlissima 
elenienia  exoeilcniissime  congregante,  nos  tanqnam 
iton  suflicientilins  iliis,  aliHS(|uc  el  praesenlem  iheo- 
logiain  conscripsimns.  Etcniin  si  qniilem  ille  deiri- 
ceps  aciitare  omncs  ilieoiogicas  aciioncs  djgnnm 
duxisset,  ei  pariitis  arobitjbus  periransissei  lolius 
iheologiae  capiinlnm,  non  forlassis  nos  5n  tanlam 
aut  iiisaiiiam,  anl  stnlliiiam  »  vcnirenius,  lanquani 
pcrspicaciiis  illo  ei  divinlus  arbiirando  iheologiis 
addere  delectabiliora ,  haec  superfl-.io  dicenies,  ac  si 


duininabaliir  posl  tlieologos,  ul  cogiioscis,  aliurui»i 
sanclonim  doctorum  lolns  ex  popniis,  toins  exl- 
slens  scmeiipso,  eladlaudaiulutn  socielaiem  paticns, 
et  ab  omiiibus,  qnibus  nudilns  csl,  et  visus,  et 
cogiiiiiis  esi,  el  non  cognilus  cst,  Deo  accepiahilis 
esse  el  divinus  laudator  jtidicatns.  £t  qnid  tibi  de 
his,  qiiae  ibi  theologice  posita  sunl,  dicam  ?  Etcnim 
si  non  et  a  meipso  eloqiierer,  saepe  scio  a  leel  partes 
qnasdam  divinaruin  illarum  bymnodiaruin  audiens.  « 
Sic  tibi  ieslino  ex  paraio  divina  persequi.  El  ui  il>i 
inystica,  et  ui  mullis  ii;  '{abi  >«,  et  ut  iiicognila  tibi 
relinquamus,  ipse  mulii.s  usus  eral  communicare,  et 
qnantos  poterat  in  eam,  quae  secundum  nos  est,  sa- 
cram  scientiaju  adduccre ,  qnoniodo  supercminebai 


parvipendendo  adhnc,  et  injuriam  faciendo,  el  in  B  muUos  sancloruro  magistrorum  el  temporis  mora, 


n^agisirum  et  ainicum  existentem,  et  nos  post  Pau- 
liiin  divinnm  in  illins  eloquiis  formati,  gloriosissi- 
mam  ejiis  et  contemplationem  et  explaoationem 
nobisinciipsis  siibripienles.  Sed  quoniam  verilate, 
tjuae  divina  snnt,  preiiose  introducens  ille,  conspi- 
ciias  nobis  definiiiones  exposuit,  ei  io  uno  mulia 


et  menlis  puriiaie,  cl  ostensionum  diligentiu,  et 
ceieris  sacris  oralionibus.  Itaque  ncquaquam  ali- 
quanilo  ad  sic  inagnum  solcm  contradicere  conatl 
essemus,  Sic  enim  nosmetipsos  constituimus  et 
.cognovimus,  at  neqne  snfficienter  intelligere  invisi- 
bilia  ^livina  capiamus,  ne([iie  ul  in*'ffabiiia  divinae 


ambicns,  prout  possibile  nobis,  el  his,  quicunque      cogniiionis  liceat  dicere  et  cxponere.  Longe  aulem 


snnl  secnndum  nos  magislri,  nuper  perfectarum  ani- 
maruin  jubens  apeiire,  et  (liscernere  nobiscommen< 
siirabili  sermone  conspicuos  et  potentes  intel- 
lectualissiiuae  viri  illius  virtutis  ambitus :  et  saepe 
nos  et  tu  ipse  in  hoc  exhortatus  es,  et  libruraipsum, 
ui  superexaliatum  remisisli.  Propterea  el  nos  eum 
qiiidem,  nt  pcrfectorum  et  honorabilium  sensuum 


exislenles,  descrimnr  divinorum  virorum  in  theologi* 
cam  veritalem  scienlia,  quiaomnino  etiam  in  hoc  per 
abundantem  timorem  venimus,  neqne  omniiio  audire 
aut  dicere  qiiid  de  divina  pIiilo:.ophia,  si  non  secun- 
dnm  intellectum  percepimus.  Sic  non  oporlet  sus- 
cepiionem  divinaruin  cognitionum  gegligore.  El 
hoc  nos  docuerunt  non  solum  juxta  naluram  appe- 


m.igisiruMi,  Lis,  qui  snper  muhos  sunt,segregarfius,  C  litus  animOrura  amabiliter  semper  dulces,  adjuncta 


vehiti  qiiaedain  secnnda  eloquia,  ei  Deo  unctos  con- 
.sequentern.  His  autem,  qui  secundum  nos  sunt,  pro- 
portionaliter  nobis  nos  divina  trademus.  Si  «nim 
peifectorum  esl  solida  esca  *,  tali  esu  alius  quanlae 
luerit  perfeclionis?  Recle  igitur  a  nobis  et  conve- 


snpernaturalium  con(emplatione,  sed  el  ipsa  divina- 
rnm  legum  egr^ia  dispositio  :  ea  quidem,  qn.ic 
super  nos  sunt,  depellens  muUnm  actitare,  el  ui  su- 
per.dignitatem,  ei  ut  impessibiiia  :  omnia  antcm, 
qnaecunque  a  nobis  appetuntur  et  donmtnr,  disccre 


nientissime   hoc  dictum  est,  per  «eipsam  quidein      aiiente  iinperans,  et  aliis  divinilus  tradcrc.  His  igi- 


contcniplativiim  invisibilinm  cloquiorum  visioncm, 
et  conspectivaiM  e.orum  doclrinam,  honorabilis  indi- 
gere  viitutis;  \n  hoc  autem  fereutium  verborum 
scieniiam  et  disciplinam  ininoribus  devotis  et  sacra- 
lis  convenire.  Al<iiii  et  hoc  nobis  observatum  est 
valde  modulose.  Itaqne  ipso  divino  duce  juxia  ex- 
pressionem  Incidam  bene  discreiis,  nibil  omnino 
injiingendum  unquam  ad  tauiologiani  in  proposili  ab 
eo  elot|uii  explanatiouem.  Quoniam  el  cum  ipsis  Deo  D 
acccptabiiibus  nostris  summissacerdotibus  —  quando 
tu  nos,  ut  aesiimaiur,  el  lu,  el  mulii  saucorum  no- 
sironim  fiatrmn  in  visionem  vilam  inc  oanlis  el 
Deuni  lecipienlis  corporis  convenimus ;  aierat  au- 
iem  cl  Dci  fratcr  jacobus,  el  Petrus  verkv  et  bo- 
norabilissima  ibeologorum  summitas :  deiiide  placuit 
posi  visioncm  laudare  suiuinos  sacerdotes  simul 
oinnes,  qiiomudo  iinusqiiisqiic  crai  idoneus,  multuni 

VAUIAE  LErHONES 

'  AE  in  laulum  anl  /tminiu  anl  slulntiu.     *  Bll  substnntiam. 

iNOTAE. 
•  Hebi.  V. 


tur  et  nossuasi,  et  ad  possibiiem  divinorum  inveii' 
lionem  iaboranles  aul  forinidantes,  sed  et  non  valcn- 
tes  in  nostnim  meliora  aspicere,  inadjuios  reliii- 
qiierc  non  suslinentes,  in  ronscribendum  nosmet- 
ipsos  perdnximus,  novum  quidem  niiiil  introducerc 
audcntes,  snbtilioiibns  antem  et  secnnduin  partes 
singnlas  interrogatJonibus ,  qnae  praeclare  dicta 
sunl  vere  ab  leroibeo,  discernenles  el  exprinienies. 

CAPITULUM  lY. 

J)e  0  timo,  lumine,  bono,  amore,  exsiasi,  zelo,  et  quin 
malum  neque  o»,  neijue  ex  eo,  quod  est,  neque  in 
exisletttibus. 

Si  commodum  ergo,  in  eam  ]am  sermone  diviium 
noininaiiojiem  redcamns,  quam  rcinote  llieologi  sa- 
perdivinae  tTeiiati  ab  omnibiis  scgregant,  ipsani,  ut 
arbitior,  divinain  subsisientiam '  boniiaiem  dtcen 


ns9 


VERSIO  OPERUM  S.  DIONYSII.  —  DE  DIVINIS  NOMINIBUS. 


nso 


ie«,  cl  qiiia  e.\isieiulo  opiiiniiiii ,  ui  esseuliaie  opli-  A  cooperla  vivmitel  obnjla.ei  siiii|ilicilerquaeciiiiqu« 


iiiuin ,  in  oaiiua,  quae  suiii,  c.MeiuIii  hoiiiiaicm. 
^tlieniin  sicutqui<iein  qui  secuiidtiiu  not>  est  sot,  iioii 
«ogiians  aiii  praeeligens,  sed  eo  esso  illuminal 
oiiinia,  quac  parlicipare  lumen  ejus  seciiiiduui  pio- 
priaiii  poleniia  siitit  raiioiieiii,  sic  el  opliQiuin  siiper 
solem  ,  ui  siipcr  obscuram  imaginem  excellcnler 
priiicipaic  cxeinpliim  ,  ipsi  sulisisieiiliae  omnibiis 
cxislcntibus  proporiionaiiler  supenniilit  lotius  bnni- 
lalis  railios.vrerquossiibsisleieiiivibibiles  elinlelie- 
ciualesouincs,etcsseniiae,  etvirlutcs.et  operalioiies 
per  eos  sunt,  el  viiain  babent  non  (tciicienieiii  et 
non  minoratain,  omnl  corrnplionc  el  jnorle  cl 
nialeria  el  generaiione  purgaiae,  el  inslanjia  cl 
fliixu    et  aliud   aliier  ferenie  nnitabililale  siirsum 


setisibilein  babent  anlmam  aul  vitain,  oi  haec  omnia 
per  opiimuni  animanlur  ct  vivificantur.  I£t  gcrmin» 
omnia    nuiritivam  ct  moiivam   liabeiit    vilain    ex. 
oplimo,  et  quaeciinquc  sil  inatiimalis  el  non  vitalis- 
esseniia,  per  opUmumest,  «t  per  ipsum  essciitialeui 
habitum  soriiia.iSi  aulcm  ct  siiper  omnia  cxisteniia 
est,  quomodo  igilur  e.st  optiiniiiu?  Kt  informe  rorini- 
llcat ,    et  -in    se    solo    non    essenliaie    essenliHO 
excellcntia,  et  noii  vivcns   snperans   viia,  el  noii 
inJeliigtMis   siipoiaiis    sapientia  ,  et   (luaeciinqiie   iii 
opiimo  infonnium   suiii   supereniineiiiis   specifica- 
lionis.  Etsii.uslum  dicere,  opiimum  qiiod  est,  super 
omnia  exisleniia  et  id  qnod  iion  clv,  appeiii,  ct  con- 
teiidil  quouiodo  iii    ui>timo  et  boc   csse.   eiile.su- 


posituo,   el  incorporales ,   et  iminateriales   intcHi- B  pcicsscaiiuli  juxta  omiiium  ablaiioiicm.  Sed  quod 
giintur,  ei  ut  inlelleclus  supermundane  iutelligiint^      quidem  nos  in  mcdio  praeiermissnm  effiigit,  el  cae- 


ei  exisleiitium  proprie  illuminaniur  raliones,  el 
iterum  in  cognaia,  qiiae  propria  sunt,  defcrunl.U';t 
babiiaiionem  ex  boiiitate  habeiit ,  et  rundameniuin 
eis  iiule  esi,  ct  contineniia,  el  cuslodia,  ci  rcfcciio 
bonorum,  eiejus  appetentes,  et  esse,  et  bene  csse 
habeni,  ei  ad  eara,  ut  possibiie,  reformaiae,  el  bene 
spccificalae  suni,  et  bis,  quae  post  se  £unt ,  com- 
municanl,  ut  divina  lex  suggerii ,  in  eas  ex  bono 
prodeuniibus  donis. '  liide  eis  superornaliordir.es,. 
ad  se  ipsas  unitates,  iiuer  se  invicem  localioncs,  iii- 
coiifusae  discretiones,  ad  melioies  reductivae  mi- 
tiorum  viriutes,  circa  secunda  provideniiae  majorum. 


lestium  priiicipum  et  subtimilaium  causa  optimum. 
non  aucia  ct  iion  miiiuia,  ct  omnino  iinmulabili 
cadcm  lalitudiue,  ct  coiisoiinnliiim,  si  sic  oportei 
dicerc,  maxima  caclcsii  via  inoluum,  ei  sidcralinm 
ordiiium  ,  et  decorositatum,  ci  luininum,  ei  collo- 
caiionum,  et  siiigularumsleiiartim  permeabilis  inutli- 
inodacmoiionis.et  ejus,  qiiaeest  duorum  luminarium, . 
qiiae  eloquiu  vocant  magna  ,  ab  eisdcm  in  eadcm 
circummeabilis  revolubilitalis,  secundum  qiiae  apud 
nos  dies  et  nocies  lerminatae ,  et  menses  et  amii 
mensurati,  lemporis,  ei  eorum  qiiae  in  lemporti 
siinl,  circulares  motus  segregant,  et  numerant,  et 


propriarum  uniuscujust^ue  virtuium  cuslodiae,  et      ordinant,  et  conlinenl.  Qui«l  si  quis  dixerit  de  ipso 
circa  eas  non  labenies  ambiius,  circa  appetitum  ^  per  se  solari  radio?  IHx  opfimo  enim  lumen  ei  imago 


oplimi  immutabiliialcs  cl  sublimitates,  ei  quaecuii- 
que  alia  dicta  sunl  a  nobis  in  eo  de  angeiicis  pro- 
prieiaiibus  ei  ordlnaiionibus.  Sed  et  '  quaccunque 
ipsius  caeleslis  ierarchiae  sunt  angelicae  muudaiioiies, 
et  supcrmundani  luciducaius,  et  consummatioiies 
totius  angclicae  perfcctionis,  ex  causalissima  et  fon- 
(ali  suiit  bonilate,  ex  qua  ei  deiforme  eis  donatum 
est,  et  elucere  in  eis  occultam  bonliatem,  et  esse 
nngelos  lanquam  enuniiatores  divini  silcntii,  et  iit 
luminaria  clara  ia  adytis  exislenlis  inierpretaiiva 
yiaemissos.  Sed  et  posl  iilos  sacros  et  sauclos  in- 
lollecius,  aniniae  ct  quaecunqtie  sunl  animarum 
bona,  pcr  summe  optimam  sitnt  bonilatem,  ama- 
irices  eas  esse  habendi  esseniialcm  vilara,  insolubile 


boiiilaiis.  Deinde  et  lucivoce  laudatur  oplimiim, 
Yelulin  imagine  principalis  fbrma  manifestuta.  Sic 
enim  oninium  summilalis  diviiia  boniias  a  siibli- 
missimis  el  maximis  essentiis  usque  ad  novissima 
pcrvenit,  et  adhuc  super  omnes^esi,  ne(|ue  his,  quuo 
sursum  sunl,  anlicipantibu$ejusexcellentiam,neque 
his  quae  deorsum  suiil,  ainbilum  transgtedientibus  ; 
sed  el  illuminat  polenlia  omnia ,  et  quac  non  suni  . 
facii,  ei  vivifical,  el  couiinei,  el  perficit,  et  mensura 
est  exislentium,  el  aotcrnilas,  ei  numerus,  el  ordo, 
et  ambitus,  el  causa,  el  linis.  Sic  el  divinae  boni* 
tatis  siguiQcativa  imago,  magnus  hic  et  piena  htce, 
et  semper  lumioe  sol  secuHdum  multam  conso- 
nantiam ,  el  omnia  quaecunque    pariicipare   cum 


.      - ,  .  ... 

ipsum  esse,  ct  posse  ad  angelicas  inlentas  vitas  per  possmif,   illuminat ,    et   superextcntuin  liabei   lu- 

eas  ul  optimas  ductrices,    in   omnium   opiimorum  men  in  omuia ,  expAndens  visibilem  muiKlum  ,  sur- 

bonilatom  principalem  reduci ,  ei  inde  emauanlium  sumque  el  deorsum  propriorum  radiorum  clariiates. 

illuminaiionum   in  paMicipalione  fieii ,  secundiim  Ei  si  quid  eas  non  participal ,   faoc   non   inlirmi- 

suam  analogiam  el  deifuiniiiatis  donalioiiem,  quae-  taiis    aiii  brevilatis    csl    illiiminaiivae    ejus    dis- 

que  virius  parllcipare,  el  quaecunque  alia  a  nobis  .iribiiiioiiis,  sed  per  asstimplionis  luminis   iuOppoi- 

inhis,  qiiaesuuldeanimabus,  enuujeralasiiul.Sed  et  luuilalcm  non  rt>paiisorum  in  iumiiiis   pariicipalio- 


de  iphis,  si  opoiiel  diiere,  irralionabilibus  nniniabus 
aut  animalibus,  qjiaecunque  aera  secniil,  ei  quae- 
cunque  in  tcrra  gradiiiulur ,  el  qiiaeciinque  in 
lcrram  extenduntur,  ei.  in  aquis  viiam  aui  in  niaii 
et  in    tcrra   soriieuUa  ,   ei  qnaecunqiie  sub  icrra 


tiem.  iiaque  miilta  sic  habeniium  radius  transienti, 
quae  post  illa,  illuminat,  et  nibil  est  visibiliura,  quo 
non  recipialur  secundum  propriae  clarilalis  super- 
excellenlem  maguiiudiuem.  Sed  et  ad  generalionem 
scnsibilium  coiporiim  cominitiiliir,   el  ad  vilam  ea 


VARIAF.  LECTIONKS. 


'•et  om.  AE. 


iist 


iOA.NMS  SCOTI 


llSi 


inwci,  ei  uuuil,  cl  augd,  ct  iieifioit,  oi  pur?:«l.  e;  A  s'iperineiiml)«;ndo  .  ei    simpliciier    am.-C!u    illtimi- 

reiiovat,  cl  uiensura  eiit,  H  MMincrus  iiouirnm    <lie 

niin,  et  lornis  stcundum  nos  l<?iii|w»ris  liix.  Ilia  «'010» 

)ii\  est,  elsi  lunc  iin|»crf«<jta  erai,  qiiam  <[uidem  di- 

\iiiu3  diiil  Moyscs»,  ct  Ipbaiii  illani  iejMii.i;tsse  i.ri- 

iuaiii  secundum  iios  (iicniiu  irir.ituiein.  Ei  sic  qui- 

iJoni  oinnia  ad  seinetipsain  i>onit:>s  ciiuvrriik  ,   ei 

principalitcr  coiigicgatrix  «st  (iispeisornii»,  ut  priu- 

cipalis  el  unifica  dcilas,  ot  omnia  ipsain,  ul  princi- 

piuni,  ut  caiiliiteiiliaHi,  iil  finoin  appetnii! ,  el  opii- 

iiiiim  est,  ut  eloiptia  ttiimt,  e.v  t\.vj  umnia  subsis.uni 

el  sunt,  la:.(ina«i  cx  c:insa  jierSWlissima  adJucta,  cl 

iii  qtio  oniiiia  coti^tilnta  siinl^,  tanqtiaui  in  oniiii|io- 

tcnti  consullo  cuatmlila  «l  «oinjMelicn»;»,  ei  in  qnoJ 

omiiia  contcrluiUur,  *ic«t  in  propriau»  siti^iila  SH:n- 


i.aliicis  virtuiis  dominaiionem.  laiiqM.iiii  priucipaiis 
iueis,  el  plusquajn  luci»  ..  in  semi*iip?a  coniprflKMi- 
dens  et  siiperan^  ei   iniviidcns  ,  el  iniolleclnalia  el 
raiionalia  omma  tongregans  ,   ci   peidiia  faciens*. 
Elomm  hicol  ignoranlia   separainx  fTianlium  est, 
ila   invisibilis  Jumini-,    p!ac«>eniia   coi.grcgulrix  el 
unitrix  lilHminalorum  esi  ei  perfociir;!  ,  vl  adhvtt 
tonversivh  ad  vere  o--     ex  muliorum  opinioi.o  v.\n6- 
rum  (onvenens  varios  vulius.  aut  putius  diccnduui 
pd.iiitasias,  iii  un;im  verHm  ei  puram  ei  uniformeiu 
codf^rei^ans  .sciciiliuin,  el  iiiia  ei  uniirico  luce  impli' 
can>.  Uuc  uputiiiim  lauriaiiir  a  sacris  ilioologis,  ut 
l>o:i!>m,  ei  ut  piilcliruin,  et  nt  diictio,  et  iit  dile<-lis- 
siiiitiui,  t?l  in:aeciinq;ie  allAC  ti«;cciitcs  suiil  ronniticae 


iriitaieni,  el  iliu»!  conciip'-»c4uil  t.miiia.  iitiollectUMiia  $ci  s^raiiosiio  sp?t!osit;tiis  divinac  ntmiinationes.  Bo- 


«liiidem  ct  ralionaii.i  soientcr,  sensuali;i  vcio  sensi- 
hililer  ,  scnsus  autoui  cxpertia  insito  molu  viialis 
nppetitus,  inanimalia  aiitem  «t  4uulurn»u>:io  e^istcu- 
tia  ad  sobm  es6eiiiiai«in  parttoipatiouciu  oppiiri!iiii- 
talc.  SetMniduiVi  hauc  hlguilicaUiriitC  imagiiiis  ralio- 
ncm  cl  Ui.\  coitgr('g;it  cl  convervti  ad  seipsam  omnl;* 
visibilia  ,  mola  ,  iilumlnata  ,  ealeticata  ,  «iiiniiio  ah 
ipsius  splcndoribus  comprei»ei«5:i.  .\c  pei  lioc  cl  sol, 
quia  oiniiia  soluta  facil,  et  coiigi^itl  dispei>a,  «H 
oinni:!  eum  sensil>ilia  desiderant,  uit  ut  vi.k>ndi,  aut 
ut  niovctidi,  et  iUuminandi,  ei  calefaciendi,  el  0111- 
iiino  comprchendi  a  Kmiine  appeientia.  Et  ju^ue  iW 
dico  juxt.i  aniiqiiiialis  verhuir,  quia  Deu^  esi  sol  ei 
Crealor  hnjuseeiucdi  universitali» ,  proprie  pi  «cnral 


tiiitn  ;tul'jiii  cl  p  lichruiii  non  sep.:r;iiidum  in  ipsa  in 
uiio  i>iniit:<  coiiiptelien  Jcnii  c;iusa.  ISaec  cuim  ia 
«.iiiiteniiiius  ouinibiis  in  pariicipationes  el  partici- 
pantia  dividenies ,  bonuin  qiii  lem  ossc  dicimus 
ijulchri  paniceps  ,  |Hiiobruin  vero  pariicipaiioncm 
IMicUriiitac  oitinium  iionorum  caiisae.  Su|»ercsfien- 
iiaio  auicm  beitiiui  pulehrum  quidein  dicitur, 
propier  ab  eo  OHmibuft  existentibus  iradilam  pr«- 
piio  unicuique  pulciu^iludiuem  ,  ct  velut  omniutn 
beiie  cofiipdoiionis  et  ciarltalis  causalc,  instar  lucis 
fulmiiians  sifitul  omnibus  pulcbrilicas  funtalis  radii 
frui  traditiones,  ei  velut  omnia  ad  seipstim  vocm». 
lude  et  puicbrum  diciiur,  «l  velut  tota  iii  lotis  se 
congregaus.  £t  bounm  vero ,  sieul  omnc  bouum 


manifesliiiii  raundum,  sed  quia  imisibilia  Dei  a  ci^a-  ^  »imtd,  et  pius  qiiarn  bonam,  et  semper  Sv,  seeun 

turamundi  fucium  nnellecia  <cits/'f'.»ttnf«r,rt  aelerna 

1'jui  tir.u$  et  div!niUis<^.  Sed  l.at-c  tpiidem  in  symlMi- 

iica  tlieologia.  Nunc  a.j!em  intelligibile  oplimi  luci- 

vocum   nobis  laudaudum  ei  dieeiidum,  quia  iu\  in- 

visibilis  opiinius  dkitur,  omnein  quidem  supercae- 

lesiem  iniellectmn  impicndo  invisiiiiM  tumine,  umiiem 

vero  ignorautism  et  errorem  abtgendo  «x  omnibus 

quibuscunque  inest  animabus,  el  omuibus  ipse  iti- 

uiine  sacro  tradendo ,  et  iniellectualt^s  earum  oculos 


ifum  radcm  el  similiier  honum,  et  neque  iactnni, 
neque  soiulum,  neque  auclum,  nequetabidum,  iie- 
que  hic  quideai  bonum,  hic  vere  malum,  neque  tuHi 
quidem,  ttuu  vero  ncu,  ne<iue  ad  hoc  quidem  bonnin, 
ud  hoc  atitetu  malum,  nequc  ibi  quidem ,  ibi  autein 
iion.  tanqunm  quibusdam  quidein  «y  bonum,  quibas- 
dam  vero  nunbonum  :  sed  ut  ipsttm,  per  ipsum,  cinn 
ipso,  uuiformd  semper  h  bonum,  et  ut  omuis  boni 
fot^tem  et  piUehritudl/iefn  snpereminenter  iu  semM- 


repurgando  circuntposita  eis  ex  ignoraniia  ealtgiue,  ipso  praefei^ns. Simpla  enim  «t  ^uperexcctlenli  cm- 
el  removendo  el  replicando  mulia  gravitate  tciH'J»ras  nium  bononim  natttia  omnis  puit^htitude  ei  oinMe 
eondeusas:  et  lcaiiendo  primo  quidean  ciaritate  mo-  bonum  uuifofiniier  secuttdvm  causain  ante  subsistii. 
derata,  deindo  iili«  tanquain  degustantibu^  lumen,  £&  bono  ipso  dninibus  existentibus  esse  seeunttuai 
et    magis  desiderantibus ,  magis  semetipsam  intus      propriam  ratienetn  sinsula  quaeque  bona,  et  |>pr  bo- 

tttiin  omniuiH  copuiatiories  et  amicitiae  et  societatts. 


diuuk)  et  coi>iose  iUucendo,  quia  diieierunt  niuUuin, 
et  semper  extendendo  eas  in  ea,  quuc  aiit4»  sunt, 
juxia  suam  inspiciunt  &n:iiogiv!n.  l.ux  igitur  invisi- 
biiis  dicitur  sup«r  omnemiucemopiiitium*,  uiradiits 
fontalis  Q\  supermanane  '.uinini&  efTusio,  (Mimeiii  m- 
perinundanum,  et  cireummundanum,  e;  immtmdo- 
num  iQtetlectuni  ex  plenitadine  sua  illuminaiis,  ei 
inleilectualos  corum  toias  rcvocans  virtutos,  et 
omnescoMinens  superordittauiiO,  el  omnia  si^perat^s 

\\\{\.\E  LiiCTIOAtS. 

•  li  opiiiiM ,  H  oiiliinant,     "  Ij[1  lebtanruits. 

NOTAJ. 
-  i;cn    I  '  fJtitii.  I   '2J) 

*»   ilHU.  \l. 


et  buno  ouiHia  %d«uanli<r,  ct  principium  oniiuum 
boHum,  vi^ut  f.Ktivtim  eausaie,  ei  nsovens  omnia, 
ei  coii;iKcus  ea  propriae  pulcbritudinis  amore  ,  et 
stinMiiura  omniuni  ct .  diiectiSdimuiN,  veiut  perfeeii- 
vutn  causale — propterenim  bouumomnia  tiunl — ei 
e&empldbiie,  qula  secuudmn  ipsum  oinnia  scfregaR- 
ttir.  Ideo  et  id  ;p»um  est  oi>tliiut  boiwun.  quia  bouum 
ei  4|>iiii!i(in  juvt;»  omticm  eausani  oimiia  conoupt* 


aSl  VERSIO  OPERUM  S.  DIONYSIL  ^  D£  DIVINIS  NOMIiMBDS.  415A 

scunt,  ei  nun  «st  quid  tnxisleiiiiuin,  qupil  Jion  parlir  A  Malufi  n  inoips  el  «a  ip&o,  ci  pcr  ip$iiin,  ct  in 
isipai  Lojiuiii  et  jQpiiuiuiu,  Au(l«|l>ii  auie<n  el  bpc 
raiio  (licere,  qnia  ei  qitoJ  non  «v,  pt^nidpat  bonuja 
et  opliinum.  Tunc  euiui  al  hoc  bonum  etQpiiaAuin^ 


cum  iii  Deo  secundunt  omnium  alilpitionem  siiper- 
mcniiiiiiier  J»u<laUir.  H.uc  unnin  optimuni  el  bonum 
4i<)giilaiUer  e«i  omniuMi  uiulioruu)  tionorum  ei  opti- 
muruiu  cau89le.  Ex  iioc  oinnes  e^nisteniium  essen*- 
fiali'8  Siibsisteiiviae,  unit,iteE^,  discreiipnes,  immuta- 
l>ilitait'i,  alieriiaies,  simjliludines,  dissimililudines, 
societaies  coiitrariorum  ,  disliuctiones  uitilorum  , 
provideniiae  $uperiorura  ,  vicissiiuJines,  aeqnifor- 
mium,  conversiones  inferioruin,  omiiiiun  semelipsis 
ciistodiiivDe  el  immiitabiles  Uabiiaiioues  et  collocar 
tionee  :  et  iterum  oinuium  in  ofnnibus  piopriac  ubV 


ip&um,  et  propter  ipsiun.  Eieniiu  ox  ipso,  ei  (i*^ 
ipsuin  p^efiseiitia)  et  viia  oionis,  ei  meutis  al  ouir 
nuie  e  t^innis  naiurae  parviiales,  aequaiitatoa,  mOf 
gniiudincs,  ia».nsurae  omncs  ,  evisteuiium  corcatiOr 
nabilrta  es ,  el  con^paclioncs^  ci.  concreilanes^  unir 
versiiates,  parle»  njuncs,  unum,  et  uuiUUuUq,  (MOr 
junciiones  pariium ,  lotius  muliitudiHt^  mttales^ 
consummaliones  uuivei^^alilalum  ,  quple,  Q^uaritujn, 
lanium  ,  mulium  ,  comparailoiuis  ,  di.^cretjioucs^ 
omnis  muUiludo,  omnesumnuixu,  tcripini  omnes^  or- 
dines,  emineiiiiae,  elemenia,  Coroiae,  oiiini^e^^CAlia. , 
omnis  virlus,  omnis  operallo,  omfljs  habiius,  omnl$' 
sensus,  uronisraiio,  omnisintelieQUis,  (}mnisillti.uiinjft- 
tio.omnis  scieniia,  omnis  uniias ,  ei  i^iunipliciler.omno 


cuique  socieiales,  ei  comp:>ginaiioives,  et  incoufusae  B  ov  ex  bono  ei  opiimo,  et  jn  bono  ei  opiimo  ejlt  al  Jn 


amiciiiae,  et  JiarmOiiiae  universilalis.,  in  universo 
co»creiiooes«  iusolubiles  ronlinenliae  exisienliuDn 
non  deficienies  suscepUones  facieadorum,  slalus 
omnes  et  motus  :  alii  t^iielleciualituu,  alii  animarum, 
alii  corporum.  Siatus  eiiim  cst  omnibus  et  molus. 
supcr  omneni  )>iatiun  et.omnem  motum  coliocans 
tinuinquo<lque  in  suimet  raiione;,  .et  movens  in  pro- 
prium  moium.  El.mo.veri  quidem  dlviui  dicuiilur 
animi  :  circulaiHier  quidem.,  uniii.  non  rncbo- 
aniibuj  e(  non  terminaiis  illuminaiionibus  boni 
et  oplinii  :  direciim  vero,  quaodpcucque  proveuiuut 
in  subjcctorum  providenliam ,  recla  omnia  lerini- 
nanies  :  obiique,  quia  ^l  providenles  iarerioribus, 
iureversibiliier   maneot    in  immu.tabiiitale ,    circa 


bonurn  et  opiiinum  converiilur.  £t  omuia,  guae- 
cunque  sunt  cl  rmnt,  per  bonum  ^  opli.mum  jBuot 
ct  fiunt,  ei  ad  boc  cmnia  videt,  elab  ipso  mo«eDluj' 
et  coniineniur,  ei  propier  ipsum,  ei  per  ipsum,  el  b 
ipso  omne  principium  exemplaiivum,  coo^ucania- 
tivum,  intelleciuale,  speciaie.  formab},  et  simpjicl- 
ter  omuc  principium ,  oiiinis  continejjiia .  omno 
summum :  aiit,  ui  comprehendeAS  dtcan)  :  ou  ufa 
quae  sun(,  ex  bono  et  opiirao,  ei  omnia,  quae  non 
sunl,  siiperessenlialiter  in  bono  et  optimo :  et  est 
omnium  principiiim  ei  fuii^  superprincipaie  e^^uper- 
finaie,  quia  ex  ips$^  et  per  ipsum,  el  in.ipsojeiin 
ipsum  omniai^,  ui aii  sacer senr.o.  Omnibus fgiiur  esi 
Lonum  el  ODiiinum  coiicupiscibile  et  amabile  ei  delft' 


'immulabilitatis  causale  bouum  et  optimum  jnoesr  ^  clabile,  et  per  ipsum  cl.proptdr  ipsuu]  siinora  et 

meliora  cdnversibiliier  ainant,  et  sociaiive  aequt- 
formia,  aequabonorabllia,  etmeliora  minora  pfovi- 
de,  et  baec  semetipsa  siirguie  quaeque  conncx^ 
pi  omuia  bpuum  ot  optimum  desidexauUa  »acit«  et 
vidi  omnia,  quaecunqiie  facit  ed  vuU,  Audebii  aulem 
et  hoc  dicere  vera  raiio,  guja  et  ip&e  ojriniura,  cau- 
salis  perbo,ivi(alis  exvie^leniiam  ouiaia  amatf  ^miii^ 
facU,  omruA  ''ontinei,  omnia  eonvertil.  el  est  eiipm 
divious  aipor  Qpiimus  oplimi  per  opiimum.  Ipse^ 


sanler  circumeuntcs.  Aoimae'  autemmoiusest  circu- 
larisquidem*  in  &emetipsam  ifllroiius  ab  his  quae 
foris  sutU,  ei.  iiitellectuaUum  suafum  viriutum  uni- 
forinis  conversio,  sicul  in  quodam  circjtlo  iiierrabiie 
suum  donans,  el  a  mulUs,  quae  sunt  extrinsecu&, 
s^converters  et<u)ogregans,  primum  InsemeiipsaiM., 
ideinde  velut  uniformem  factatn,  adunans  adunate 
adunaiis  vir^uiibiss,  et  sic  inboiHimei  opiimum  ma^ 
nuducia,  et  sup^r  pmnia  exislentia,  et  upum   et  id- 


ipsum,«t  noninehoans,  ct  non  Qnitum.Obliqiie  vero  cnim  bene  Xacior  exisleoiium  amor,  in  optimo  {ker 
^nima  movetur,.<iuantum  proprie  se  ipsa  diviuas  esceileiUiam  ante  subsisteos,  non  sinii  ipsum  In-r 
.Miuminalur  seicnrws,  noit  iiiielleciualiier  et  poien-  fecundum  in  ^e  ipso  maJiere,  movii  auiem  ipsuni  it>' 
ipr,  scd  ralionaliter  ei  invcstigiose,  Gi  ut  conimixlis  agendura  juxta  omnium  genitivaDi  e^icellenliam.  St 
et  transiloriis  operaiionibus.  Per  vero  directum,  ne  quis  nojs  arbitrelur  contra  eloqnia  amoris  cogno- 
eum  non  in  semeiip^sam  iotrans,  et  siiignlari  iniel-  *^  miiiaiioaem  Itouorificare.  Esi  qoidetn  enim  irratio- 


leclualilate  mota;  lioc  enim,  ul  dixi,  est,  quodse- 
eiindum  cyclnm  :  sed  ad  ea  circa  se  provenitjns,  et 
ab  liis  exlriHseciis,  tanquam  a  quibusdaro  symbolis 
variatis  et  miiliiprtcaiis,  in  simplas  ct  uukas  reduci- 
tur  «ofttempiaiiones.  Horum  igiiur  et  sensibiiium 
in  universo  trium  moluum,  et  mulio  prius  unoquo> 
q'ue  mansiouum  et  siaiionum  et  collocationum  cau- 
sale  est,  ct  conlincus,  etOnis  bonum  ei  opiimum,  et 
Kjpcr  omnem  slatum  ei  motum.  Propterea  omnis 


nabile,  ut  arbiiro)',  e^  stuitun),  nonvirluli  iai^enilQiits 
aiiendere,  sed  dictionis  '.  Ei  Ucc  uon  es|  dtylRj» 
iiiielligere  vcleuiium.  proprium  ,  sed  sonos  ievos 
accipiealiuo!  \  el  bos  li&qn^  aiires  iransettiUes 
extrimsecus  coniinentium,  ei  noleniium  scire,  qald 
qiiidem  quaUs  dicijt»  sigQiltcel  ,  qitotttod<ive  eam 
oporteat.el  per  alias  aequepoienici  el.mapifestiorcs  _ 
dicUpnesdecIarare,  patieniiiimqne  elemcniis,  ei  lile- 
ris  non  iniellecUs,  ei  syllabis  et  diciiouibus  iiicpgul 


'  Bll  Inilio.     «  BH  quidavi. 
•  Rnm.  XI,  »6. 


VAKIAE  lECTIONES. 

*  BE  (iiclionibHt.      ••  AE  rs:ijnenliiiiK. 
NOTAC. 


MS5  JOARSrS  SCOTI  "  iK 

lisel  ftcn  in^veiltcniilm  in  anisnite  suac  intoHectua- A  nes.  Etesl  Itoc,  virtutis  unificae  «i  cofii^tnoivae,  .. 
le,  sed  Tniis  ciiea  3al>ia  ci  au<!i(us  sdos  percrepi-  diflerenier  c<wleniperalivae  in  Lono  et  opliHio,  p^ 
lanlibus,  &c  si  aon  liccai,  quatttior  nuroerum  per     bonum  ei  opifmum  aniesubstiluinc,  ex  bono  et  opt 


bis  duo  sfgniAeare,  aiii  &im{>bm  Hiicain  per  reciam 
lineain,  aut  materiiitniem  p<^r  paterniiatem,  aul  aliis 
quibusdam  uuiliis  orationis  pariibus  idipsum  signift- 
eanlibus.  Oporlci  scire  seeundum  rectam  rationem, 
4{uia  etementis,  et  syliabts,  et  dictionibus,  ei  scripiu- 
ris,  et  orationibus  utiinnr  per  sensus.  Sic  cam 
iiostra  anima  iuieilectuaiibus  opL-ratiofiibus  ad  itivi- 
sibiiia  inovetur,  abundant  cum  seiisilulibus  sensus  : 
sicui  et  inielleciuales  virlutes,  cum  anima  deiformis 


mo  per  boiium  ct  (vpiimum  editae.  conlineiiUs  qu- 
dem  aequipotentia  secundum  sociabiiem  vicissitud 
ncm,'moventis  auiem  priina  ad  minorUm  providei. 
tiam,  ct  coHoeantis  inferiora  conversione  superiori- 
biis.   Est  auteni  et  ee&tatieus  divinus  aroor,  noii 
siticns  seipsos  esse  amanies,  sed  amandornm.,   El 
deciaraiiiur  (juidem  superiora  providenlia  Xacta  in- 
ferionini,  et  acquiformia  inter  se  invicem  continen* 
iia,  ei    minora    ad  prima   diviniori   conYersiou* 


Tacla  pcr  unitalem  tgnotae  inaccessibilis  lucis,  radiis  Proindeei  Paulus  mav^nus  in  excelientia  divini  faciui 

Uesidetabilibus  invtsibilibus  tlieoriis.  Cumveroani'  amoris,  et  luenle  cxcedentem  suam  Tirtutem  asst) 

iDus  per  sensibilia  reformari  fesititai  ad  conlenipla-  mens,  divino  ore:  Vti<o  e^o,aii,  jam  noii,  vhit  anie 
Jjilcs    invisiltiliiates  ,    pretiosiores   omnibus     sunt  ^  w  *ne  Chrisiuf  ».  Et  vere  amalor  et  meute  exccden.^ 

<  tariores  sensibits  provectus,  lucidiora  verba  planiora  sicsic  inqnit,  Deo,  etnon  ipsam  »ul  viTetis,  sed  ipsaiti 

visibilibus,  sicut  cum  non  piaiia  siut  accumbeniia  amatoris  vilain,  ul  nimis  dileciissimam.  Audcndu. 

scnsibiis,  ncque  ipsa  animo  assistere  sen&ibiiia  bene!  autem  ei  boc  pro  veritate  dicere,  quia  et  omniui, 

potenini.  Veruntamcn  ui  non  haec  dicere  putemur,  causalis  bonorura  ol  opliniorum  omnium  araore  pt " 

iaiii|iiam  divina  eloquia  submovenles,  «udiant  hanc  exceUeniiam  amaloriae  boniiaiis  Habiiudine  sua  fit 


amoris  iioininalionem  crlminantes :  Amo  eam^  in<  ■ 
miii,  ei  cusiodiel  te;  nmplexare  eum,  et  exaUabilU ; 
hotma  etim,ut  te  comprchendat  '>;et  quaecunque 
alia  secundum  amalorias  ibeologias   iaudaniur.'  £i 


in  existeniia  omnia  provideniits,  et  ut  bcnilaie  ei 
(iileclione  ei  ainore  (ovetur,,  et  e^  super  omnia  et 
omnibus  remoto  ad  unuiii  o^nibus  dedtfdiur  jtixia 
mefiie  e\ceJentem  superessentialeiri  viriutein  re- 


quidem  visuin  est  quibusdain  nostris  lerologis  ei  deuniem  semeiipso.  Prtipier  qiiod  el  zeloieRi  eum 
divinius  esse  amoris  nomm  eo  dilecltqnis  ^  Scribii  dlvini  sapientes  appellant,  velut  mulluin  in  eii&ien- 
auiem  ct  divinus  Ignatius  :  Meus  amor  crucifixus  ^i^  oplirauia  amorem,  et  ut  ad  zerum  suscitaiorem 
est  i*.  El  in  ipsis  snie  introduciionibus  eloquionim  couciipiscentiae  suae  amatoriae,  ei  ui  zeloiem  eam 
invenics  quendam  dlcentcm  de  divina  sapieniia :  p  osteodenieni,  ei  eoncupiia  zelantem,  et  ut  provi&l( 
Atnator  [ucte*  sum  formae  ejut  *.  Itaque  hoc  amoris     ^m  extstentibus  per  semetti>sa  zelaniibus  :  ei  onK 


nomen  ne  timeamus,  neqiie  qtiisnos  conitirbet  sermo 
4)e  hoc  discepians.  W\ht  euUa  videtttur  thcologi 
cojninunc  quidcm  dusisse  dUectionts  el  amoris  iio- 
luoii  :  propierea  auiem  diviuis  raagis  referre  vere 
ainorem,  propler  incon.se q«eTUeiij  lalium  virorum 
ad^tiuatioiiem.  Puiclire  ettit»  veie  amorenona  nobis 
luntinn,  sed  et  ab  eloqiilis  i^sis  laudaio,  multitudi- 
nes  non  capieiite^  uniforme  amafcriae  divluae  nonii- 
iiaiiouis,  proprie  semetipsos  in  parlibik  et  eorporale 
et  dividuum  labefcceruiii,  cuiu  non  sii  verus  ainor, 
sed  unibra,  aui  magis  casus  vero  aniore.  P»enioluin 
eitini  estiuultiiudine  singulare  divini  eiunius  anioris. 
ideo  et  sic  diflPicilius  nomcn  muUispuiatiun  in  dlviua 


liino  bono  ei  opiimo  esl  anubile  et  amor,  ei  in  bono 
et  optimo  antecoUocaniur,  et  per  bonum  et  eptimuin 
sunlei  fiunt.  ^uid  autetn  oinnino  theelogf  voleoics. 
aliquanilo  quiiiem  amorcin  et  diieclionem  ipsum 
dicunt,  aliquando  vero  amatuin  et  dileclum  ?  Eo 
quiiienr  enim  causalis,  ei  ut  praevolens  et  gcnitor  : 
boc  autem  ipse  est.  £t  eo  quidem  movelur,  eo  auieii) 
movet,  qtiando  ipse  suitnel  et  sibi  esl  praecessor  ct 
nioveos.  Sic  auieiii  dilectuin  quidein  el  amaium 
euin  vucani,  ul  bonum  el  opiimum  :  ainorciD  vero 
iicrum  ci  dilcclionen),  ui  iiiovenlein  simul,  ei  ut 
reducentem  virtuiem  eum  qui  csi  in  seipaum 
solum,  ipsum  per  seipsuni  bonura  ei  opiimuiu.  Et 


sapiemia  siaiuiiur,eladrediictionem  eorumet  resli- jjsic  quidein  cdicendum,   exi&lentem   semetipso  per 


luiioiieiii  in  veri  amoris  notitiam,  ct  ita,  ut  absoKa 
lur  in.ipso  dimcnlias,  A  nobis  autcm  ilenmi,  ulii  et 
iiicouseqiiens  qiiiddam  saepe  iniflligendiini  terrenos 
citelos  sccuiulum  opinioncm  niciioHs  faina<:i.  Ceci-» 
dit,  quis  ait,  dileciio  nia  super  me,  «jicut  dilectio 
inuliBrumd.iitelucescenlibusdiviiiissubiimiiatibusiii 
eadem  virtute  sialuiliir  a  sacris  theologis  dilectionis 
ei  auioris  notuefl  secundum  divinas  manifestaiio- 


«  E  compieJiendut  te. 


•  Piov.  IV. 

^  f'.|ii.si.  ul  R.m\ 

«  S.ti)    \ill,  i. 


VII. 


sedieiipsum  excetlenlis  uniialis  oplimam  processio- 
nem,  et  aniHloriuiM  motuin,  siiupluin,  per  Beip^uni 
inoiurn,  per  seipsuin  aciiviiin,  pi-aecxis(eniom  iii 
optitiio,  ut  ex  iiptiiiio  existetuibtis  eniauatiictti.  et 
iicruin  in  opiitiiuiit  cinivericiiicm  se,  et  j:  ■"•■;< ■'■•i 
seipso,  ei  cuiiiiis  priiicipio,  (tiviuits  an>oro: 
dilTere/iier,  siciit  quiJ:<iti  aeieruiis  cyclui»,  per  opii- 
murn,  ex  optinio,  ei  iu  opiiiuu,  et  Wi  oplituum,  in- 

VARIAE  LECTIOWES. 

*  A  nomen  amorit  quam  dilectioiiis  ;  li  quam  <iU£ciioni$  uotnea  emotii. 

KOTAE. 

^  il  6ee.  t.  , 

•  Cal.  U»:iO-  J 


1137  VEftSIO  0?£RI]M  S.  D10?i\SH.  -  DE:  DlYJNIS  «OMlNiBlIS.  im 

cnarrahUicoriversionc  clr'"(iicn9,  el  in  eoileni,  ei  per  \  quo  priucipiosubsliru*?  Eiei  quo  exisicnliuni  esi' 


itlipbnm  et  provcniens  seinpcr^  et  ni.incns,  et  revo 
tulns.  lincc  el  communis  nosier  sanclus  pcrrcclor  di* 
vinilus  inlroduxil  per  ainalorios  hyninos,  quorum 
non  inconscqucas  recordnri,  ei  nt  sacruni  quoddam 
capul  inipoiiere  de  amore  noslro  sennunl. 


/  _     Jerolhei  sanclissimi  cx  amaloriit  liymnit. 

Amorem  sive  divimtm^  »ive  angelicum,  $ive  intelle' 
cluaUm  ,  sive  auimalem  ,  sitie  nahiralem  dieaniu$, 
unilivAm  quandam  el  contmualivam  ittielligemus  '  vir- 
luUm ,  superiora  quidem  movenlem  in  providcntiam 
infcriorum,  aequi[ormia  ilerum  in  sociabilem  vicistitu- 
diuem,  el  rtovistima  tubjeila'  ad  metiorum  el  super^ 
positorum  cotiversionem. 

Ejusdem  ex  iitdem  amaioriis  hymnis. 

Quouiam  ex  uno  muiios  amores  ordinavimus,  eou- 
seifueuler  diximus ,  quaies  quidem  eorum  ,  qui  in 
mundo  suni,  et  supermundalium  amorum  ei  scienliae . 
et  viriutes,  quos  supereriiihent  secundum  reddiiam  ra- 
tionis  tpeculalionem,.  inteitectualium  et  invisibilium 
omQrurn  ordines  el  dispositiwes,  post  quot  per  se  in- 
telligenies,  et  ti  qui  vere  ibi  bonis  amoribus  superap- 
parent  et^hymnum  proprie  hymaiiant.  Ei  nunc  iterum 
recipientet  omnet  in  vnum  et  complictum  amorem, 
et  omnium  ipsQrum  pairem  couvolvamus  simul  et 
congregemut  es  myliis,  primo  in  duas  comprehenden- 
tes  eum  amatonas  uniuersaiiier  virtutes,  quarum  po-  < 
fetilatur  et  principatur  omnino  ex  omnium  suntmitate 
omnit  amoris  inmensurabilii  causa ,  el  ad  quam  ex- 
Undilur  comiaiuraliler  micuique  exisletuium  ab  exi- 
steniikus  otntiibut  umseraalis  atnor. 


Et  quoniodo  opiimus  ipsiun  addncrre  volueril?  Quo- 
modj  auiem  volens  potnerii!  Ei  si  ex  alia  cauita 
inaium,  quae  allcra  esisleniilins  praeler  «piimuni 
causa?  Quuinodo  autemet,  priividemia  exisiente,  est 
inalum  uul  luclum  omiiino,  ani  non  interempinin? 
Ei  quQinocfo  appelitquidexislenliuiuMpsuin  praeter 
opiimum? 

Haec  quidem  ergo  aeque  dicil.  Talis  aiilem  cae- 
coruin  rati9.  Nos  vero  dignabimitr  apmi  enm  in 
rerum  vevitalem  respicerc.  Ei  piimniu  quidem  hoc 
dicere  confidemus  :  Malum  uon  esl  ex  opiimo,  et  si 
ex  upiimo  est,  non  maliim.  ISeque  enim  igiiis  fri- 
gerc,  iieque  oplimi  noii  optima  adducere.  El  si 
cxislenlia  omnia  ex   oplinio — natiira  enim  opLimo » 

B  adducere  el  salvare,  inalo  vcro  corrumpere  et  pcr- 
derc— nihil  e$t  existenlium  ex  malo,  et  ueque  ipsum 
erit  malum.  Si  quidem  et  sibiipsi  inalum  sit,  et  si 
mm  boc,  non  pmnino  nialum  eril  inalum,  sed  habei 
quandain  opiiini ,  secundum  quain  oninino  est,  par- 
lem.  £(  si  existcntia  bonum  ei  optimum  appelunt, 
et  omnia  quaecuaqiie  raciunl,  per  inspecium  opiiinu.')! 
faciunt  :  et  omnis  existentium  speculalio  princi- 
pium  habet  et  rinerrt,  oplimum— nequc  enim  in  maii 
naluram  respiciens  facil  quae  facil  —  quomodo  erit 
malum  in  exisientibus,  aut  omiiino  ov  ,  laii  optimu 
de«iderU)  desertuin?  £l  si  exlslenlia  omnia  ex 
optimo,  et  opiimuin  suinmiias  existeulium ,  est 
quidcm  in  opiimo,  el  quod  non  tv,  w;  nulum  auiein 
neque  5v  esi.  Si  auicmnon,  non  omninomaUiin,  neque 

C  nun  ov.  Nuilum  enim  eril  universaiiter  non  ov,  nisi  in 
optirao  secundtim  superesseuliale  dlcitur   iioe.  Erit 


igitur  optimuiu  simpliciier  et  existente  et  non  exi- 

Ejusdem  ex  iiidem  atnatoriis  hymnis,  slcnie  mullo  prius  supercollocatum.    Malum  vero 

Age  nunc  et  has  iterum  in  uiium  cm^re^antes,     neque  in  essentiali,  neqne  in  non  exislcniibus,  sedel 

dicamt^s,  qiiiet    una  quaedam  esi   simpkx    virius ,      ipsd  non  existente    magis  dislat    oplimo  et  iran 

seipsam  movent  ad  unilivamquamdam  lemperautiam,      es»eniialius. 


ex  optimo  usque  existentium  novitsimum,  et  ab  illo 
iterum  conseqmnter  per  omnia  usque  opiimum  ex 
seipsa,  et  p^^r  seipsam,  ei  ad  tciptam  seipsam  re- 
volvens,  et  in  mpsam  semper  eodem  nuxio  re- 
volula. 


Unde  ergo  est  malum,  diccrei  quis.  Si  enim  non 
est  malum,  virtus  el  malitia  idem ,  el  aul  omnt& 
omni  ct  aut  in  pariibili  corraiionale;  aut  neqiie  vjr- 
tuli  pugnans  erit  mahim.  Et  quidcnv  contrarium 
iemperantia  ct  fntemperantia,  etjustitia  et  injusliUa. 


Ei  quidem  dixerit  quis  :  Si  omnibus  cst  bonum  Et  neque  alicubi  secundum  Justum  et  injaslum  dico, 
et  opiimum  amabile.ei  ad  seipsum.etdileclum— ap-  el  temperanlem  et  iniemperaiitem,  sed  et  ante  foris 
pelll  enim  ipsuiu  el  quod  non  esi,  ui  diclnm  est,  el  roaniresiaiamejus.qui  esl  inviriute,  ad  coiiira  posi- 
coniendil  quomodo  in  ipso  esse,  ei  ipsum  esi  for-  D  tum  dislantiam.in  ipsa  mulio  prius  anima  nniversali- 
r!iificiiineliuromiium,et  inipso.et  quod  nonest,su-      ler  dislclcrunt  Tirlutibusmalitiae.etrationipassiones 


liercssentiaiiter  dicitnret  est — qmjmodo  dacmonica  > 
multitudo  non  appetit  bonum  et  opiimum ,  admate- 
rialis  veio  exislens  ,  et  angelica  erga  appetituin 
oplimi  stahilllaie  recidens,  malift  omnibus  caiisa 
et  sibi  ipsi  et  atiis,  quaccunque  vitiaittur,  diciiui  ? 
Quomodo  atiteni  umuino  cx  optimo  aggravata 
<laemo(iic:i '  gens  noti  cst  Jeirurmis?  Aitt  qnomodo 
opiimum  ex  optimu  faciMU!  louiatiiut  esi?  £i  quld 
vitiuvii  ipsuiu?  Et  omuino  quid  ntnlum  est?  El  cx 


insidianlur,-  et  ex  his  necessarium  dare,  quod  bono 
malum  coiiiraiium.  Non  euim  sibi  ipsi  bonun»  con- 
trariuin,  sed  sicut  ab  uno  principio  el  uuo  egeuiiuni 
eausaii,  socict^io  el  utiiiaic  el  aiaicitia  gaudei.  El 
n^ue  minus  *  liunutn  iiiajori  conliariuni  :  nfiqne 
eniiit  minuf  c^ili.lum  aut  fcigidum  pliiriino  coiitiu- 
riuin.  Est  ei-go  in  exisienlibus,  el-Sv  est,  ei  oppml- 
lur  boHO  mahim.  Et  si  corniplio  est  existenlium» 
non  expellit  Iioc  essc  Riai'.im,.5€d  eni  ct  hoc  ov,  et 


VARIAE  l.ECTIOiSES. 

*  AE  itiieKigimhi.   *     k   ■  duemoniacn ,  E  daemaitiiu  .    »  k  daetuotiiaca;  E  daemvttia. 
^ei  quoinoiio  —  exisiaHiutn  oui.  Bll.      '  boituiit  iiuijuri  —  minus  wu.  Blli 


CIl  iubsiiut. 


«130  JOANNIS  SCOTI  M40 

cxisleotiuin  gigniricum.  Aul  mn  Mtsp^  fanjas  cor-  A  Mcata  :    et  rel<ni{aente  e»  caii^itaie  el  viias  et 

menlis  inalia  c»stei>iiiim  esperlia,  et  euenib  deus 
eK:ittisHir,  et  esl   siiperejisenliaiiler.  El  slmpFrcliep 


ppiio,  htijtis  /ii  geoeraiio,  ^  erit  meliini  iii  uiiiver- 
sitalis  pleiiiliidrn^ni  -  ct>ttvperfectum  ,  et  iiniverw 
numqnici  iinperfecium  esse  quod  prupler  seipsum 
praesiiiiiin. 

.  Dicil  aniem   ad  Iiaec  vera  ralio,  quia  maUim  ,  sl 
maluni,  nnllam  esscnliam  anl  generalionein   fiicit. 


aiinnfm  «{nidein  siinui  otnnium  abcunte  ipsa,  qtao 
non  esi  iHgeiiitn,  omiiino  liabilodine  sunl  exisientia. 
etsnbsisicrepnssnnt  '.  QnodTeroper  omnein  (nodam 
bono  privaiuin.  nuni(|uaiQ.  niisquam  oecerat,  nequo 


soliim  ven»  viiiui  ei  oornimpii,  qiianium  in  se,  et     est,  ncqueerii,  neqiie  essepotcsl.  Qualeestinconli- 


exisleniimn  sniisiatiiiain.  Si  miiem  genincnm  ^uis 
ci  csse  «iicai,  h  bnjys  corniptione  aUeri  «lare  gene- 
raiionein,  lespondenilnin  ver«*,  nuiiKiiiid  corrumpnnl, 
qnae  liani  geiieiiiiioneni?  Sed  corniptio  qniiJem  et 
nialiim,  connnipii  eiviii.it  Caninm  :  generaiio  vero 
el  essenlia  per  honnni  riiini.  El  eril  malijin  cor- 
rnpiio  (|ni(lem  per  seipsiim,  goniliciiin  vero  per  S*o- 


nens.  Eisi  prlvetur  bono  jnxla  irraiionabilem  con- 
ciipisceniiam.  in  hoc  qnidem  neque  est ,  neque 
e):isieiiiia  concnpiscii ,  parlicipat  Limen  boniwn 
secnndnm  ipsam  nnilalls  el  amiciliae  obsciinim  c$on- 
sonanliam.  El  fiiror  pariicipat  bonnm,  per  te  mo- 
veudo  ei  appelendo  opinabilia  mala  ad  opinabllB 
bonuin  (jrigere  ct  converiere.  El  ipsc  cerlanlisviiaO" 


I 

4 


nuin.  El  si  (inidein    nialnni,   iieqiie  ov,  neqiie  exi- B  appeiens,  lanqnam  lolius*  vjiaeappeien», eiegrt^iao 


sleniiiiin  fjiclivnm.  Pcr  autein  boMuni  el  ov ,  et 
Loiiiiin  ov ,  el  bi)iioruni  f;ictivnin.  Magis  anlem  nc- 
qiieeiiiin  erii  idipsuin  seciindmn  seipsum  cl  lionum 
el  iiialiim,  neqne  ejnsdein  corruplio  cl  geneialio 
eadein  secundiim  idi.sum  vii  liis,  necjne  lioc  vlrlus, 
aul  boc  cornipiio.  Ipsnm  quidem  maluin  neqne 
Sv ,  neqne  bonnin,  neqiie  pignificuin ,  neque  exi- 
sleiilinni  el  bonunim  faclivnm;  Bunuin  aulem  in 
qnibns-qiiidein  cunqiie  »  perlecle  Inest,  pei-fecta  fa- 
cit,  ei  pura,  ei  iniigra  o:iinia *  oplima  :  miiius  vero 
ipsiim  parlicipantia  ct  iinpcrfecta  snnl  bona  ;  «t 
•mixia  per  defeciu.n  boiii.^Ei  noo  esi  nniv^rsaliier 
maliim,  neque  lionnin,  neqiie  benelic»im  :  sed  qnod 
ni.igis  .'jni  niinns  bono  proxiinHin,  proporlionaliier 


sibi  opiiiioids  ,  el  b(*c  appeiere,  el  ad  egrefiam 
vilam  respicere,  participai  lionuiu.  £l  si  omnino 
bonum  consnmpseris,  neque  esseniia  C9t,  neque 
viia  ,  neqne  concnpiscetuia,  oeqne  motiis,  neqiie 
.iliud  aliqiiid.  iuique  ot  jSeri  ex  corropiione  gener^- 
l'^oncm«  non  est  mali  virlus,  sed  miiioris  bori  A<i- 
vealns,  quaiuum  el  aegrliudo  defpcii»  esl  oidinis 
Qo<i  omnis.  6i  «nim  Itoc  Qeret,  oeque  aegrlmdo 
ipsa  subsl^terct.  Mauei  micm  et  est  aefriig^ 
«esseuiiam  babeiAS  minimum  ordinem,  el  in  se  sab 
&Uinium.  Qiiod  enim  oiunino  «xpers  bojii,  neque  ^>; 
neqne  io  exisieMUbus  :  qiu>d  ;»»^ii}  niijiivin,  per 
bonum  in  exisiantibns,  ac  per  )w>c  ii)  exist*9nb'|ius, 
cl  Qv,  qu«ntiim  bonum  purrlicipat-  Magis  aulem  eiti- 


crii  boinim  ,  qiioniam  quidem  ipsa  per   omiiia  ve- ^  sieniia  omuia  lanlam  eruntraagiselmirus,  qiRmiain 


iiions  perfeclissiina  bonil.is,  non  usqne  solas  im- 
plcl  ciicnin  se  oinnino  optiinas  essenlias,  cxlendilnr 
aiilem  nsqne  novissiinas,  his  qiiidein  universaliter 
advenicns.  bisaniem  miiiiis  ,  aliis  vero  novissiiue, 
Mi  ununKjuodqiie  eam  pariicipare  polesl  exisienlium. 
El  qtiaciiam  quidem  omnino  bunum  pariicipant , 
qiiaedain  vero  magis  et  minos  privanlur,  quaedam 
antcm  obscnriorcm  babent  boni  pariicipaiionem  , 
€t  aliis  secundum  novissiniam  consonanliam  adest 
bonum.  Si  enim  non  proportionaliler  unicnique 
Lonum  adessel,  essi  nt  d^vhussiina  et  lionorabilis- 
sitna  novissimornrn  habenlia  ordinem.  Quoinodo 
.nnicin  cl  essei  pnssibit<?,  nniformiier  omnia  parti- 


opiHuum  pariicipaiit :  cli>j)iio  in  e^seiuk)  jper  aejp- 
snm,  nun(|iiiiin  nnsqnain  ov,  nt>qiie  erit.  Hocauiem* 
ibi qiiidem  ov,  ibi  vcrononov,  qnanUimquidemrecedil 
al)  eo,  quod  semper  esi,  iion  est :  qnantHm  aniem 
tix  esse  accepil,  tanium  esl,  el  ei  ouiniuo  esse,  et 
quod  non  ov,  ipso  conlinelurel  salvalur.  Elmalnm, 
qiiod  quidem  est  orniiino  abono  reccssio,  neque  in 
magnis  hcque  in  miniinis  *  foonis  erit.  Hoc  aolem  3m 
qoidem  bonum,  ihi  vero  non  bomim  ,  pngr.atquideni 
bono  cuidam,  non  omniautem  bono  :  leneuir  aulMii 
ct  hoc  boni  pariicipatione,  et  snbslantilicat  et  sui- 
met,  privationem  bonnm  loia  sni  participatiOne. 
t)mnfiK)  enim  abeuntebonoqnid  erii  bonum?  Neqae 


tipare  bonmn  ?  Numqiiid  omnia  cxisieniia  similiier  r.  mixtuni,  neqne  per  «rmjllum.  Si  enim  malum    iro- 

perfecium  esl  bonmn;  abseotia  perfeciissimi  bofli  et 


iii  universalem  ejus  parlicipalion^m  opportnna? 
Nunc  aniem  haec  cst  boni  virtiitis  snpeiexcellcns 
fita^nilHdo,  qiiia  el  prival.l  el  siiimei  privalionein 
poh&e  facii,  secundum  quod  universaliler  esi  sin 
pariicipai  e.  Et  si  oporlet  fidnm  dicere  verum,  et 
pngnaiitia  ei  sua  virlule  cl  sunt,  et  pugnare  pos- 
gtinl,  magis  aulom,  ulcomprehendcns  dicam,  oinnla 
<*xis;cniia  ,  qi.aiiiuni  stiiil ,- et  bona  snnt ,  ei  ex 
'  foono;  qiianiutii  auleni  privaniurbono,  ncqtie  existen- 
lia  suMl,  neqtio  bona.  In  quidem  eniin  aliis  habiludi- 
riibus,  qualc  est  calldilalis  ant  frigiditalis,  siinl  ca- 

V.\R1AE  LECTlO^iES. 
v^ic  E;  ifj  qnidrm  om.  A;  BH  in  qnibuscHnqnc  qttidcm. 
AE  lotuf,   '  B  enim.      *  AE  mintt». 


Impcrfecinm,  el  pcrfectum  bonnm  aberit.  El  lunc 
soluin  erit  et  Vidcbilur  malum,  quando  bis  quidem 
esi  malum,  qtiibus  opponiiur,  his  auiem  lanqnam 
bonis  aufertnr.  Pugnare  enlm  sibi  invicem  ea<iem 
per  cadem,  in  omnibus  impossibile.  Non  igitur  «h 
malum. 

Sed  neqiie  in  exisieniibns  est  mjlum.  Si  enim 
omnia  exislenlia  cx  bono.et  in  omnibus  ejcisienli- 
bus  ct  omnia  conlinei  bonum,  aiit  non  crit  malom, 
aut  in  bono  non  cril.  Eienim  neqne  in  igne  frlgns. 


•  oHiiiirt  om.  OAE. 


RI1   iubmtunt. 


ilil         >  VERSIO  OPERUM  S.  DlONYSn.  ~  DE  DIVINIS  NOMJNIBUS.  «14« 

iieque  ille  Yiiiulur  oo,  el  nialuiu  bono  esislente.  Si  A     Se^t  neque  daeinoiies  n;ilura  nuli.  Elcnim  &i  na* 


aulem  fuerit,  qiionioJo  erii  in  boiio  lualuui?  Siqui' 
Jcni  tx  eo  iiK>onse<|uens  ct  ioipos^ibile.  JVor  poteti 
enini,  ul  eloqiiioiuin  veiitas  aii,  aibor  bona  fruciui 
matos  facere  >,  ncque  illud  ileniin.   Si  aulcni  oon 
e\  ipso,  e\  ;ilio  clariiiii ,  qnia  jirincipio  cl  causa. 
Eicniiii  ant  inalum  ev  bono  erii ,  aul  boruiiu  ex 
nialo  :  aul  si  itun  lioc  possibilc,  e\  alio  priiicipio  ct 
causa  eril  et  boiiuni  nialinn.  Omtiis  eiiim  <!yas  non 
priacipiMin  ;  in«iias  aiilcin  erit  loiiiis  dyadis  princi- 
pium.  £t  quiiicni  iiiconscqucns ,  cx  nno  cl  coilein 
duo  oinniinodo  conliaria  provenirc  et  esse,  et  i*)suoi 
principiuin  nun  siniphnn  ct  singularc,  sed  parlituin 
et  biformc,  el  contrarium  in  seipsuin  ct  mutabilc. 
Iinno  vero  nequc  duo  cxislentiuin  contraria  princi- 
pia  possibile  essc,  et  ca  inier  se  inviccm  et  in  nni- 
verso  pugnanlia.  Si  oniin  iioc  darelur,  crit  ct  Deus 
non  innocens,  noqiie  sine  rixa,  siquidcin  si  sit  qiiid 
eum  perlurbans.  Seqiiitur,  eruiiiomiiininordinala  et 
semper  pugnanlia.  Ei  quidcni  amiciiiam  timuibus 
eNisientil.us  boniiu)  tiadii,  ct  pcr  se  pax ,  ct  paqis 
donans    laudatur  a  ^aeris  llicologis  >>.  Proinde  et 
ainica  bona,  ci  compacia  oinnia,  ct  nnu  viia  egenita, 
ei  nd  unuiii  oj)iiii!Uin  coordinita  ct  adunala,  et  si- 
inilia  coinparala  inler  se  invicein.  liaque  non  divi- 
inim  inalnm,  «.t  inaliiin  '  iion  diviiium.  Sed  neqiie 
ex  Deo  m.  luin.  Si  ciiiin  non  bonus,  aut  bene  facil, 
et  bona  adducit ,  ct  non  aliquando  qiiidcm  el  quae- 
dam,  aliquando  auiem  non  ct  noii  omiiia.  Transmu- 
tutionem  quidem  in  boc  faeiet  ct  mnlribilitatem,  et 


tura  niali,  neque  ex  bono,  neque  iu  exisiejiiilMis, 
neque  ex  bonis  couversum,  njiuia  el  i»eni|ker  roaii 
exisiunt,  sequitur  :  sibiiuet  sunt  luali,  analii»?  Si 
quidem  sibiinel,  an  corruiiipunt  seipsos?  Si  aut«ui 
aliis,  qnoinodo   corriunpunlaut  quid  *  coiruinpiint, 
esscntiam ,  an  virlutein,  an  aclioncin?  Si  quideni 
essentiam,  priuinm  quidem  uon  juxia  naturam.  Na- 
tura  enim  incorruplibilia  non  corrnmpuni,  sed  ac- 
cepiiva  corrupiionis.  Se/|iiitur  :  ncquc  hoc  ouinino 
ct  oiunino   malum,  sed  neque   coriuin{>iiur   quid 
exisicntiiim,  secundum  quod  essenlia  et  iiaiura,  sed 
derectu  jiixta  naluraii)  ordinis,  barinoniae  et  com- 
mensuraiionis  ratio  infirnialur,  manere    siuiiiiter 
habens.  Intiriuitas   auiem  non  (lerfecla.   Si   enim 
B  perfecta ,  et  corruplionem  ei  subjcclum   iiilerimii; 
et  erit  ipsa  corruplio  ei  suimet  corrupiio.  Ilai|ue 
hiijnsinodi  iion  malum,  sed  deliciens  boniim.  Qiiod 
enim  omnino  expers  honi ,  nciinc  in  existcntibiis 
eril.  Et  de  virtutis  et  actionis  coiTnpiione  eadeni 
ratio.  Dcinde  quomodo  ex  Dco  facti  daemoncs  sunt 
mali?  Bonum  cnim  bona  adducii  et  substituit.  Et 
quidem  dicuntur  roalt,  dixerit  quis,  sed  non  scciiu- 
dum  quod   sunt,  ex  optinio  eniin  sunl   el  opliinain 
soriiebaiiiur  esseniiam  ,  sed  secundum  quod  non 
sunt,  infirmi,  ut  eloquia  aiuot,  servare  suum  princi- 
pitim.  In  quo  enim,  dic  mihi,  viiiari  dicimus  ^Kt^o- 
vRf,  si  non  in  cessalione  divinorum  bonoruro  habitu- 
diiie  ei  actione?  Sed  itaque  si  natiira  mali  daeino* 
nes,  scmper  mali.  Et  quidcm  nialum  instabile  e»t. 


clrca  se,  hoc  csi,  oiiinium  divinissiinnm  et  causam.  ^  Non  igitursi  semper  sicsic  habcnl,  ooninali  :  qnoJ 


Si  aiitein  in  Deo  boiintn  subsisteniia  est,  erit  trans- 
•  ferens  ex  bono  Dcns  aliquando  qiiidem  wv ,  ali- 
qiiando  aulcm  non  wv.  Si  vero  participaiionc  bonum 
non  babel,  et  ex  allero  habebii,  el  aliquando  quidem 
habebit,  aliquando  a::tem  non  habebit.  Non  i^ilur 
ex  Deo  nialum,  nequc  iii  Deo,  «eqne  simpliciier 
secundum  tempus. 

Scd  neqiic  in  aiigclis  esl  maiuiii.  Sienitn  cnunciat 
boniiaiem  divinam  deiformis  angeliis,  illud  uv  se- 
cundum  participalionem  seciindo,  quod  qnidem  sc- 
cntidnm  caiisam  ennnciat  priino,  imago  est  Dei 
angeliis ,  niunifcsiatio  occulti  luininis ,  speculum 
puriim,  splendidissitnum,  iniinaculuiiiin  ,  inconlanii- 
nuluin,  iucoiiiquiiiatum,  recijiiens  totam,  si  jusluni  |^ 
dicere,  spi^ciositalein  bcne  furmalae  deifoniiitaiis, 
ci  jture  declarans  in  seipso,  siciii  possibile  esl,  bo- 
iiituicni,  quae  esi  in  adylis.  Nouigilnr  neque  in  an- 
gelis  esl  nsuluin  :  scd  punlendo  pcccantcs  sunt 
iiiali.  llui;  crgo  rutio:ie  ct  co;uj>cscen'ies  dclinqufn- 
ii!>us  ii:ait ,  et  sacerdoliini  divinis  mysleriis  iinmuii- 
dum  probibeiites.  El  quidcin  netjiie  puiiiii  niulum, 
s«ii  digniiiit  lleri  |>oi'na.  ISeque  seeiinduiu  dignitaleni 
prohii-cti  sacris,  sed  non  sanctum  ct  non  satruni 


enim  seuiper  idipsum,  opiiini  proprium.  Si  auieia 
uon  et  setnper  wali,  non  naturules,  sed  indigentiaa 
angelicorum  bonorum.   Sed  non  oninino  expertcs 
hooi ,  secundum  quod  el  siint,  ct  vivunt,  el  intclli- 
gunt,    et  oinnino  est  quidam  in  eis  <'oncupisct*niiue 
niolus.  Mali  auien»  esse  dicuntur,  propter  quod  in- 
lirmantur  circa  naturalein  operalionem.  F«jlsa  ergo 
conversio  est  eis  malum,  el  a  cognalis  suis  egressio, 
et  informitas,  el  imperfectio,  et  iinpoteniia,  et  sal- 
vante  eis  perfectionem  viriiite  inQimitas,  et  fuga 
et  casus.  Sed  itaque  quid  in  daemonibus  oialuin? 
Furor  icraiionabilis,  ainens  concupiscentia,  phanta- 
sia  proterva.  Sed  haec  et  si  sunt  in  daemonibus,  non 
omnino  neque  in  omnihns,  neque  haec  secundum 
se  niala.  Et  enim  in  aliis  animalibus  non  motiis^ 
talium,  sed  inierempiio  est  et  corruptio  animali ,  efc 
nialum.  Ilabiius  enim  salvalj  el  esse  facil  haec  bu- 
benlciu  animalis  naturam.  Non  igitur  m:dum  duc- 
monica  gens,  qnanlum  est  juxta  naturam,  sed  quan* 
tum  non  cst.  Et  nou  mutatum  est  datum  in  ei* 
tolum  Louiim,  sed  ipsi  dato  cceiderunt  tolo  bono., 
El  datas  eis  angelicas  douatiohes  nunqiiam  ipsa» 
comniotas  fuisse  diciraus ,  scd  sunt  et  inlegri  n 
cbrissimi,   ctsi  ipsi   nou  vidcnl  paititipautcs  suu* 


lieii,  rt  incoiiiuntinatis  inoppoilununi. 

YAUIAF.  LECTIONES. 

*  UEH  bonum.     *  atil  t;idd  corrunijivnl  oi;i.  liEU. 

>  W.  it!.'  VU.  If*.  »'  l  Ctir.  XiV;  Kt^lies,  IL 


1U5  JOANNIS  SCOTI  ^  1144 

l)Oiii  consijcclivas  virtutcs.  U.ume  quod  siiiil,  el  ex  A  Si  aiileiii  siiie  his  diini  sil,  ui;iloiia   iecunduin  se 


opliino  suiii  cl  opiitni  ,  ei  bouum  ci  opiiiuuiii  cou> 
cupiscunt,  essc,  ei  vivere,  et  ialelligere  exisieiiiium 
;ippetenles  :  et  privaiione,  el  fugu,  et  casu,  conna- 
liiralibus  sibi  optiniis  (liciinlur  niali  ,  secunduiu 
quod  non  sunt  :  el  quod  non  est  appetcutes,  ma- 
luin  appeliint. 


siiie  delectaiioiieeslel  informis,  quomodo  f;icii  qnid 
niateria,  quae  neque  paii  potest  secunduin  se  babens , 
Scd  iiaquequoinodonialeiia  malum?  siquiJcin  eniin 
nihil.  Non  euim  est  neqiie  bonum,  nequemaluin.  Si 
auiem  quomodo  exisientia  oportei  omnia  ex  bono  , 
et  ipsa  ex  bono  rclinquitur?  Et  si  bonum  raali  fu- 


Sed  a;iiinas  quis  e.sse  dicit  malas?  Siquidem  quia      cllvum,  sii  raalum  ut  ex  bono  ov  bonum,  aut  raa» 


toniendunt  nialis  provide  ct  sakiiifere  ,  hoc  non 
tnaluin ,  sed  bonuni ,  et  ex  bono,  et  maluin  bene 
facieiite,.  Si  autein  viliari  aniiii:is  dicimus,  in  quo 
viliaiitur,  si  non  in  boiiaruin  babiliidinum  et  opera- 
liomiin  delectu,  et  per  propriam  inrirmiialem  imper- 
feciione  et  perditibne?  Eienim  el  aera  hunc  circa 
nos  obscnrari  dicinnis  defectu  el  abseulia  lucis: 


lum  boni  faclivum,  sit  et  bonum  ut  ex  malo  malum. 
A,ut  duo  ilerum  principia  ,  et  hr»ec  alio  uno  juncla 
vertice.  Si  auiem  necessarium  dicunt  fnaleriera  ad 
plcDitudinem  lotius  mundi,  quomodo  uialcria  raalum? 
Aliud  cnim  bonum,  quod  necessarium.  Quomodo 
autemopiimuscxmaloadducitquaedam  ad  geiieraiio- 
nein?Aulquomodonialumopiimonecessariuin?Fugit 


I 


ipsa  aulcm    liix    sciiipcr  lux  '  est ,  el    tenebras  ^  ciiim  oplimi  naturam  malum.  Quomodo  auleni  fiignil 
ilhiininans.  Non  igiiur  nequc  in  daemoiiibus,  neque 
iii  nobis  malum,  ut  Sv  malum ,  sed  ut  dcfcclus  et 
desolalio  proprioruin  botiiorum  perfeclioiiis. 

Scd  ncque  in  animalibus  *  irrationabilibus  est 
nialiim.  Si  enim  inlerimas  furorein  et  concupisccit- 
tiaih,  et  alia,  quaecunque  dicuntur,  et  non  sutit 
sinipliciier  eorum  .naturae  mala  :-^rande  quidcm 
el  fcrox  leo  perdens  neque  leo  erit.  Mansiieius  au- 
tem  omniluis  facius  canis,  non  eril  canis.  Siquidciu 
canis  qiioddain  custodilivum  ,  et  quoJdam  adve- 
niendi  quidem  doiiiesiicum ,  abigeiidi  vero  extra- 
neiiin,  Iiaque  qiioJ  non  corruinpit  naluram ,  non 
malum;  corriiplio  aulem  uaturae  infirmitas  el  de- 
fcctus  naluralium  habituJiuum,  et  operationum,  et 


ei  nutritnaiuram  materia  malaexislens?  Malumenim, 
secundtim  quod  sit  maium,  nulUus  est  genilivum, 
aul  nulriiivum,  aut  omniuo  factivum,  autsalvalivum. 
Siaulemdicerent, ipsam  quidem  non  faceiemaliliara 
iii  animabus  ,  aitrahere  vero  eas  ,  et  quomodo  erit 
hoc  verum?  Muitum  enim  suura  in  bonum  aspiciunt. 
Et  quidem  quomodo  fial  hoc,  matcria  omnino  eas  iu 
uialura  attrahente ?  llaque non  ex  materia  in  animabus 
malum,  sed  ex  ipso  dclicto.  Si  autera  el  huc  aiunt,  ma- 
leriain  omnimode  sequunlur  et  necessaria  instabilis 
materia  ex  seraetipsis  collocari  non  valenlibus,  qiio- 
modo  maium  nccessariiim ,  aul  necessariura  malum? 
Sed  neque  hoc  quod  ^iciraus  privare ,  secuaduiu 
virlutcm  propriam  pugnat  bono.  Universalis  enim 


virluliim.  El  si  omni;i,  quae  suiil  per  generationeni,      privatio  universaliler  impotens  :  pariicula 


m  tenipoie  hahcnt  consummalionein,  neque  imper- 
fecium  omnino  coiitia  omnem  naluram. 

Scd  neijue  in  tota  natura  malum.  Si  enim  non 
omnes  nainrales  rationcs  coiitra  universaliler  '  ua- 
luiatn,  nihil  esl  ej  contrarium  :  ejus  aulem  per  siu- 
giila,  hoc  quidem  soctindum  naturam  eril,  hoc  vero 
non  secundiim  naaiiam.  Alii.  enim  aliud  contra 
naiuram*  :  et  hocinde  conlra  naiuram,  ut  malitia  : 
hoc  contra  naluram  privalio  eorum  ,  quae  sunt 
jiaiurae.  Itaque  nou  esi  mala  naiura  ,  sed  hoc  natu- 
rae  malum,  non  posse  quae  suni  propriae  nalurae 
perficere. 

Scdiieque  incorpoiibusmalum.Vile  enim  et  inflr- 


ris  vero 

nou  secundum  quod  privatio ,  habet  virlutem,  sed 
secuudum  qtiod  non  universalis  est  privalio.  Priva- 
tione  eiiim  buni  particulari  existenle,  nondum  ninluut : 
ei  facia,  ei  mali  nalura  pcriit. 

Coliigenti  aulem  dicendum  :  Bonuin  ex  uua  et 
tota  causa  ,  malum  ex  raultis  et  parlicularibus  dc- 
feciibus. 

Scit  Deus  malura,  an  bonura  et  apud  ipsura  causae 
raalorura  virtutes  suut  beneficae. 

Si  malura  aeternum,  et  creat,  et  potest ,  et  esl,  et 
agit :  unde  ei  haec  ?  Aut  ex  bono,  aui  bono  ex  malo» 
aut  arabobus  ex  alia  causa. 

Oinne  quod  secundum  naturam,  ex  causa  definita 


nium  dcfectus  formae  et  privalio  ordiuis  :  hoc  au-  jNgignilur  :  si  raalum  incausale  et  infinitum  ,  non  se- 


lem  non  omiiino  m:ilum,  sed  minus  bonum.  Si  enim 
omiiino  fiat  solulio  boiii,  el  formae,  ordinis,  peribil 
ei  ipsiiin  corpus.  Quia  vero  neque  nialiiiae  causa 
aiiiiiiae  corpus,  clarum  ex  hoc,  possibileesse,  etsiiie 
<;orpore  extra  subsistere  malitiam ,  sicut  et  iii 
d-ifiuonibus.  Ilocenimei  intelleclibus,  et  animabus, 
et  corporibtis  malum  ,  habiluuiiMS  propiiorum  bo- 
noium  inlirmiias  et  casus. 

Sed  ncque  multum  murmurat  in  maleria  malum, 
i!l  ;iiunt,  secundum  quod  matcria.  Eienim  et  ipsa 
oriialus,  etfoiinac,  cl  spcciei  habcl  participationcm. 


•  Sic  A;  nit  seiiipcr  1«  Itice,  E  lux  s?(;;cr  (uce  esl 
»fliem.     ^  Alii  enim     naluruin  otn.  UII 


cundura  naturam.  Neque  enim  in  natura  ejus  contra 
naturam,  Yieque  inarlificialis  in  arte  ralio. 

Igitur  auiuta  maloruin  causa,  sicut  ignis  calefa- 
ciendi :  et  omnia,  quibuscunque  vicina  fucrit  maiiiia 
replct.  Bona  quidem  animae  UKtura  :  operati»nibiis 
auteiu  aliquaudo  quidcm  sic  habet ,  aliquaudo  vero 
sic.  Siquidem  cx  nalura  ci  esse  ejusmalnm,  et  nndc 
eiesse?  Ex  crealiicc  omniuin  existeniituii  opiiina 
causa.  Sed  si  ex  ea,  quoiiiodo  secundum  csbeniiam 
maluiu?  Boiia  enim  omuia  cndcin  egeniia.  Si  aiiiem 
operaiionibus  ,  si  autcm   hoc  iioi)  praemissum    si 

VAUIAE  LECTIONES. 

*  Sic  A ;  n£ll  iiniinobus 


*  Sic  Btll .  A  u/ii¥Mr  - 


1145  VEUSIO  OPKRUM  S.  DIUNYSII.  -  DE  DIVINIS  N0f4IMBUS.  1146 

aiiiem  ,  iMnnqitiil   iiiule  virlntfts?  Niimqiiiil  pt  (iei-  A  lem,   ci   proprie   iiiiicuique  r.\i.slcniium    providei. 


forinilale  cjus  lacta?  Kdin«|iiiiiir  ergo ,  nialiini  In- 
liniiilas  el  (lefcvlus  huiii  esse. 

Optiiiiorijm'  causa  iina,  opliino  nialiim  contrnrium, 
mali  causae  miiUae.  Non  (inidem  factivae  maiornm  ra- 
•ii(me»fttvirlulcs,seil  inipolenlia.el  iiifirmilas,  elini\- 
tiira  (lissiniilium  imnioderala.  Neque  iinnioliilia ,  ct 
semper  sicsie  babciitiamala,  sed  multa,  ciiiiflntia,  et 
iii  diversa  ferenlia,  el  bis  nuillis  oinnilmsel  nialis. 

Piincipium  el  fiiiis  eril  l»oimm.  Propier  eiiim  bo 
piim  omnia,  ei  qiiaccnnqnc  coniraria.  Etenim  cl  b;iec 
agimus  bonum  desidcranles.  Ncmo  cniin  nialum  rc- 
spiciens  facit  qiiac  facil.  Proinde  neque  substanliant 
liabel  malum,  scd  contra  subslanliam,  propler  bo- 
n»m,  eL  non  ex  eo  factum. 


Prupierea  el  vanam  aiii  disccpianlcm  mnliorum  non 
recipimiis  rationent,  qisi  oportcre  aiunl  providentiam 
ei  inviios  nos  iii  virtuiem  ducere.  Corrumpere  enim 
naliiram,  non  esi  providcnliae.  Unde  ui  *  provideiUia 
uirmscnjiisqiie  naluiac  salvalrix  pcr  scipfsOs  niolo- 
riim,  ut  per  seijisos  motoriim,  providel,  el  omiiia,  et 
ca  pcr  singiila,similiier  iiniveiso  el  unicuique,  (|uan- 
tiini  provisoriim  nalura  recipit  toiiiis  cl  iargissimae 
providenliae  edilas  proporlioiialiler  unicuique  pro- 
vidas  bonilales. 

Non  igilur  ovinajum,  nequeinexisteniibus  malum. 
Non  omnino  «nim  maltim,  vacai  malum  el  fieri  ma- 
luin  secundimi  viriu^em,  sed  pcr  infirmilaiem.  Et 
daemonibus,  qiiod  quidem  suntel  cx  bono,  cibonum. 


Malo  csse  ponendum  secundunn  accidens,  et  pcr  B  Mahim  auiem  ipsis  ex  piopriis  lionis  casu   ei  muta- 


aliud,  el  non  ox  principio  proprio.  Ilaque  qtiod  fa- 
eiuti),  rectum  quidera  essc  ptiiandum ,  qiiia  e\  boiio 
csse  puiandum,  quia  propter  bonum  fit,  veritalc  au- 
lem  non  reclum  esse.  Quamobrem  quod  iiod  bonum, 
bonum  arbiirainur. 

Oslondilur  aliud  *  concupiscibile,  el  aliud  factum. 
Non  igitur  malum  cst  cx  via,  neqne  esl  ex  visione, 
neque  este.v  natura,  neque  cst  ex  causa,  ne()ue  est 
ex  principio,  iie(iue  est  ex  fir.e  ,  neque  esl  ex  ler- 
miuo  ',  neque  est  ex  consilio,  neque  cst  ex  siibstau- 
lia.  Privaiio  igiiur  e&l  maluin,  el  defeclus,  et  intir- 
milas,  ct  imnioderanlia,  ei  peccatum,  et  inconspi- 
cuum,  et  iuforme,  ct  noa  vivens,  et  non  intclligens, 
ei  irraiionalc,  et  imperfecium ,  et  incoUocatum  ,  et 
iiicausale,  ct  infiniiiim  ,  et  infecunduni,  elpigruiT), 
ei  infiniuim,  ei  inordiuatuw,  ct  dissimile,  ct  mul- 
tiirn,  el  toiielirosum,  et  inesseiitialc,  et  boc  nunquam 
iiMsqiiam  niiiluni  av. 

Qiiomodo  omiiino  polest  nialum  ad  boiium  ex 
mixiura?Quod  enim  omni  boiio  expers,  neqiie  est 
quid,  iieqiie  potest.  £lenim  si  bonuin  et  ov  est,  el 
consuUoriuiu  ,  et  bene  poleiis  ,  et  acllvum,  quomodo 
polerli  qiiid  conlrarium  bono,  et  substantia  et  sa- 
liicjiiia  et  virtuic  el  operaiione  privatum  ? 

Non  omnia  omnibus,  et  omnino  eadem  secundum 
idipsufn  uuia.  Daemoni  roalum,  contra  delfurmem 
rniellectum  esse  :  animae,  contra  rationem :  corpori, 
oontra  naluram. 

Quomodo  oinnino  mala,  providcnliaexisientc?Non 
esi  raalum,  £.1  maium  neqiie  ov,  neque  in  existenti- 
biis,  el  nibil  exlstentlum  improvisuiu.  Neque  enim 
csi  malum  07,  conspicuum  subsistens  bono.  E(  si  nul- 
.liim  existeniium.  non  parliceps  boni,  malum  autera 
defccius  boni  ,  nibil  aulem  exisienlium  privatur 
universaliicr  bono  :  iii  omnibus  exislenlibus  divina 
providentia,  et  nibil  exisienlium  non  provisum.  Sed 
ei  faciis  malis  oplime  cl  pulcbre  providcniia  usa  esl 


bililaies,  circaque  similiiudinem  ei  babiliim  infirmi- 
las  co^iialae  ipsis  *  angclicae  perfectionis.  Et  appe- 
tunt  boBuni ,  secundum  quod  et  esse  et  vivere  et  in- 
lelligere  substiiuunlur.  Elsi  nun  appetuiu  boiiuni,  id 
quod  non  est  appciuiil  * :  cl  non  erit  hoc  appoliius , 
sed  vcre  appciitus  peccalum. 

In  scienlia  auiem  peccantes  *  vocant  eloquia  *> 
circaerroncambpniscienliamaittactiouem  infirmos  : 
elscieniesvolunlateni,elnonfacienies:audiloresqui- 
deni  infirmos  atit  circa  fidein,  aiil  operaiipnem  boni : 
el  noleniiam  quibusdam  convenire  benefacieudo  pcr 
falsam  conversioncm  '  aul  infinnilalcm  Yolutilalis. 
£1  sicomiiiuo  malum,  ut  saepc  diximus,  ii)firmitas,et 
impossibililas,  et  defeclus  esi  aul  scienliae,  aut  er- 
raniis  scienliae,  aut  fidei,  aiit  desiderii,  aul  opera- 
tiouis  boni.  Et  quidem  dixeril  (|tiis,  noii  viiidicabile 
infiimitas,  econirario  vero  concessibile  :  siquidem 
iionlicilumerai  posse,  bene  si  babeiet  ratio :  si  au- 
tem  ex  bono  posse,  daule  Juxta  eloquia  ^  ea,  quae 
suntopporliina  omnibus,$implicilernon  laudabileex 
boni  propriorum  bonorum  habilu  peccaiura  el  irra- 
lionabilisconversio,  et  fuga,  el  casus.  Sed  baec  qui- 
dem  a  nobis  iit  bis,  quae  sunj,  de  justa  et  divina  jii- 
stificaiionis  observautia ,  salis  secundum  virttitent 
dicla  sunt,  secuiulum  qttam  saciam  aclionem  clo- 
quiorum  verilas  sophisli  as  et  vetiiaiem  ei,  f;»Isita- 
tem  contra  D<:u!ii  loquciiles  iiiiirmavii,  lauquam 
pervcrse  sapienies  raiioues,  Nunc  autem,  quanltiiu 
rv  secundura  nos,  sdllicieiiler  *  laudalur  bonum,  ui 
vere  mirabile,  ul  princlpium  cl  finis  oinnium,  ui  con- 
liucntia  exisleulium,  itl  fi)riiiiiicuui  iion  exisierilium, 
ut  omniuiii  bonoruni  causale,  ul  maloruni  iion  ca«- 
sale,  ulprovidentia  el  bonilas  univeisaiis,  cl  siipe- 
rans  exislentia  ct  non  existentia,  et  mala,  et  suam 
privaiioncm  boiiam  existentem  omnibus  appelibile, 
el  aitiabile,  ei  delcctabilc,  et  qnaecuiique  alia  in  liis 
palaiu  veia  ostendit,  ui  arbitror,  ratio. 


ad  uoslram  aut  aliorum  aut  fonnationcm  aul  utiliia- 

V.ARIAE  LECTIONES. 

'  E  untem   »\'u\A.     '  E  ex  dcfiiiitiane.     ^  £U  et.     *  IJE   ipsius.    *  Sic  \;  El  si  non  appeluni  —  appe- 
liini  oiu.  BEH.     ^  BW  peccaioies.     '  E  coiiversaiioiiem.      *  IMl  sufficientes. 

NOT.\E. 

«  I.^ai.  XI-VH;  Psal.  XXXY ;  Luc.  XH:  Uoin.  H  ;  i^  J  cob.  I. 

Til.  I ;  Jac.  lY. 


ua 


CAWTULUM  V. 

Dc  enie  *■  ht  quo  et  de  paradigmaiibus. 

Traiweonilum  aiuero  nun«  In  vere  e\i«U:ni«in 
vere  enlis  Uveologicam  e»seriUa«  iM>nui»ali«"<w». 
Tanlum  auicivi  atiiiKMtebinius,  quia  ratMMii  intenlio 
esi,  non  supereaseiiUaiem  es&enliam,  quaesuperes- 
aeiitialis  esl,  niaiiif«slare.  Ineilabile  enim  hoc  el 
iticogiios^ibile  est,  ei«mive;saliier  inexplanabile,  et 


jOAN^s  scoTi  na 

^  joreft  cx  eo  tkinu(f<nies  accipiaiies,  si«ui  el  cctera 
sensuuiiuni  supctaal  ditia  e&  ^pmiheuiidniia  raCio* 
ui.s.:  el  iiuec  sensu,  et  aiia  vtta.  El  e»i,  ut  arbitror, 
hoc  voruni,  qais  tM%\a  ipsi  sunt  pttwrniium  et  divi- 
niura  reli^i»-  Quonhun  quidetn  «l  de  hia  dtsrmus, 
agc  opiiuiuiny  ut  vere,  ei  existentium  omniunt  &ul>- 
staniiticum  iaudcinus :  mv  KHius  esse  seeundom 
virlutem  supcressentialem  eat  »ui»stituena  cauisi,  et 
creator  exisicnlis  8ul)«isteniiae ,  subttantiae,  essen^ 


ip»am  superfcxaliaJain  unitaiftin,  sed  subsiantiticam      tiae,  naiarae  principtura„et  meirtura  ««culoram,  et 


iiL  existeiilia  omnia  divinae  essenliae  princij^Ks 
processionem  lautiare.  Eienim  optiini  divina  nomi- 
iialio,  lotas  omnium  causalis  processioives  mani- 
fcslaiis,  et  tn  existenlia  el  in  non  e&istenlia  omnia  ^ 
«xiendilur,  et  super  existentia  etsuper  nonexis 


temporum  e»senltaltia»,  «laeternitas  e&isleftiium , 
lcmpus  faciorumr  esi»e  utcoiuqoe  tacti».  E&  onle 
aeteriutm,el  esttetrlia,  et  ovy  eitempus,  el  g^neraiio, 
ei  ^Mjtixn.  lu  existenti  eusieitiia,  et  utruutqu^  aub- 
sisicnlia  el  sulisianiia.  EientTt  Dcu»  noAduin  e»i  w>, 


letitia  esl.  Haec  vero  enlis  io  omnia  eviaientia  P»  seJsimpliciieret  iacirc(.vrifimi«  lotufn  in  «cipsoesse 
exicndilur,  et  swper  omnia  est.  Asi  ipsa  vitae  in  coauibien».  l^roinde  et  rox  dicitur  secutorum,  tan- 
«iwnia viveitli» exieiidilur',  et  super  viveiiiia  esl.Ipsa  quaminsenieiipsoetcircasoipsumtolmessieetoi.ti» 
deiu  sapienliae  in  oumia  inlelleei ualia  el  raiionaliia  s«bsiilutor.Etneqi!eoral^nequeefit,i;equefactuse3i, 
el  seusiwlia  exteiKiitur,  et  super  lutec  omnia  esi.      ntquciii,  nequcliel- Alagisauieiimeqne  esi,  sedipse 


Uas  ergo  raiio  budare  tiesiderat  providentiae  iiiani- 
festaiivas  divinas  noiniitaliones.  Non  enim  exponere 
eiiH  »iiperes»eniiulem  bonilatem ,  el  esseniiam  ,  et 
vitani,  ei  sapienliam  se  »uperes&entialis  deitiUis  pro- 
mitiit,  quae  esl  sAq>er  omncm  kouitalam  et  deiiaicm 
«t  cssetiiiaiit  et  sapieniioin  et  vi&am  iit  oeculiis,  ul 
eloquia  »  dicunl,  supcrcolloeaia ,  sed  exprinoeiiieni 
iieneUcam  provitlcdiiam ,  supereinindntem  lionita- 
letn,  el  oplim«rutn  oiiiniunv  caasam  laudat,  el  «v,  et 
vitam,  et  sapienlfaitt  substautiiicam  el  vivirtcuns  ei 


esl  esse  e\isteniibiis,  ei  iioi>  existcniia  soluiu,  sed 
ipsum  cssG  ex'i6lentium  «x  ante  aeteniuliter  onte.  Ipse 
eiiim  est  secundum  sccuiorum  subsisiens  anie  secuhi. 
ilticipientes  igitur  dicaniiis,  quiaomnibuscxisientibus 
et  seculis  esse  ex  providente  onlis.  Etoiniie  quiiiem 
&eGuiaiii  et  tempus  ex  ip^O  :  loiiud  autem  ei  seculi 
ei  temporis,  et  omnis  utcoiiique  ontis,  qui  esi  aiitc 
^vy  prineipium  et  ^aosa,  et  ouiniarpsuni  pailicipunt, 
cta  nuUo  existeriiiumrccedii,  ct  ipsccsr  ante  omiiia, 
el  omnia  in  se  <wnstituit-,  et  siinpiiciier  si  qiiis  ui- 


oapieuiiae  dalricera  causam  essenliae,  et  viiae,  etC  cuinqui^  est,  in  anlo  Oiite  el  est,  ci  intelligiiur,  et 


iitieilt^ctH»,  et  t-ationis,et  scnsus  percipieniiunu  ^n 
aliud  uuictneitiicopiimuuidicii,  oiraliud  ov,eialiudvi- 
tain,aut  sap»ietiti»in,  ne^uemultacausaiiu,  cialiorum 
aiias  ereatrices  dettates  supereirvinafties  et  subditas : 
sed  uiiius  Dei  tolas  opiimas  processiones,  ei  a  nobis 
iuHdaiasdivinas  noimnaiioties:  clesse  qaidem  univer- 
salis  uuiu&Dei  providentiae  manire!»taiivam,  quasdam 
autem  universalierum  «jusileia  et  psirtieuluiiorum. 
KX  quitlem  dixerit  quis  coiiira  hoc,  eodcm  existenie 
%'iiaiu»  el  vita  sapientiam  superexteiktaui,  existcntia 
c|uidem' viventia^  ca!aitlem,qu3ccunque  vivunl,  sen- 
suaiia  ,  et  eudeuk  rulionalia ,  et  rationalia  ^  in- 
ielleclus  &upereiiiinen( ,  ct  cirea  Deum  sunt/  ct 
jiiagiti  et  appi'0]6iiiiant<  Et  quidein  operiebat  miixl- 
uiaruin  ex  Deo  dunaiiuiiiuu  parucipantia  et  meiiora 
csse,  et  ceiera  supcreiuineie.  Sed  &i  qtiidein  inessen- 
lialia  et  animulia  quis  subsiilual  infellccluaiia,  bene 
Iiaberet  raiio.  8i  auiem  et  sunt  divini  animi  sntper 
reiiqu;)  exisdenlia,  efc  vivnnb  supcr  alia  viveiitit^  ct 
inielli^iHit,  et  Goguttscumsnper  senatimet  rationem, 
et  ulira  ouinia  exiaienila  bonum  et  optimiu)^  appc- 
tunlet  puiiicipuui,  iptii  magis  sutu  ctrea  optimnm. 


salvaiur^  Et  anlc  alia  sui  participaniia  esse  praeniit- 
titur,  el  esi  ipsiumper  iSe  essc  maximuui,  per  sc  vi- 
lam  esscndo,  per  se  sapientiam  essendo,  et  per  se 
siuiiHiudinem  divinam  essetido,  et  atia  qHaecua(]uo 
panieipantia,  anie  omnift  esse  pariicipando.  Mugis 
cl  iiaec  per  se  onmia  luv  existentia  pu:  ticipando  idip- 
sumper  sc  esse  participant  \  £t  nitiii  esi  es.seiiiiu, 
ei  secttiidum  id  ipsum  es'»e' omniuin.  Meiiio  aliis  ' 
iu  priucipalitts,ufuv,  Dfeoset  praestantia  aliuruinsui 
i)Onoiiim  liudatur.  Etcnim  praeefsse  et  superesse  fe- 
sttnan»,  et  snperans  esse,  omne,  lioc  dieo  per  se 
e^se,  aitt^  sotstitit,  et  ex  ips^o  esse  oinnis :  qiioino- 
do  ergo  ov  subslitit?  £t  quidem  priiicipia  cxisten. 
tiuiii  omnitf,  ipstus  me  p^rrtidpantia,  et  sunt,  et 
prineipta  sutH',  etprimosiint,  ddnde  princ>pia  siint. 
El  si  vtril  vivt^niiam,  ut  vfvcniriim,  pfincipiiiiii  di- 
^re  per  seip$iam  Titam,  it  shniliuni,  ut  siuiilium,  . 
per  £iefp»dni  stnrliiiKffnem,  ei  nniioiuin,  ni  uniio- 
rurn,  per  scip^am  uiriiatem,  cti/ntinatoruni,  nt  or- 
dhiaiort>m,  per  serpsinn  Ordiii:iti<»ircin.  et  aliori;ni, 
tpiaeeinUiiip  hujiis,  sr^-c  iit.jcs,  aive  •■  aniboruiii, 
niti4(oruiiV|nirticqraiitta.  (luc,  atil  tioc,  aui  auiiio,  at:t 
niulta  suiil:pcriei{is:rp*arircii>ta  hixenies  ipsius  essc 


.abunuaotius  ijxsius  parlicipautes ,  et  plures  cl  ma- 

ViUUAE    LEf.TlOJi£S. 

*  Sic  c«dd.;  iirttWt  tJnjMHilorum  (;j:/s'eme.     '  omuiafnn.  AC     '  BU  irrntlonulia-     '  BE  parlicifiat.     •  Sic 
iiKIi;  A  Et  niliil  cstesscatia,  eitjm  iMit  sH  esscnlkt  el  secuiuat,  i^iipsiun  per  sc  esse.   iJefiia  isilui  aliis. 


^ioe  tiiii.  lill. 
-  Ps:il.  XVII  ;Job.  XXVIII. 


NOTAE. 


1149  VERSIO  OPERUM  S.  DIONYSH,  —  D£  DiVIMS  NOMINIBUS.  ilSO 

primum  ea  |>&nicipaiUia,  et  eo  eKBeprlmum  quUlem  A  si*iUta,  «t  bene  ■exislenli:»,  eicx   rpso  iiichoafa,  « 
exblentia,  «lcindc  hiijus  aut  huju»  prtncipia  ciisiof»- 


lia,  et  jiarticipando  eo  «S8(!,  exislenUa  participat». 
Si  auiein  haoc  parricipafione  esse  sunt,  niulto  ina- 
gis  eorum  pariicipanlia.  Priinam  igiiur  iptriiis  per 
sciiisuni  essedonalionum,  pcr«eipsain  summ^bonl- 
laie  praemissa,  ei  niaxiirta  |n-ima  pariicrpui((iiira 
l;iu(iant.  £t  sunt  e\  ips«,  ei  in  ipsa,  ct  ipsuni  essc, 
et  extstentium  principi:i,  et  existcniia 'oiniiia,  et 
(foae  uieuin()ue  ab-essc  contineniur  :  et  lioc  iinmen- 
tarat^  et  convolute,  et  unito.  EieditB  in  mrmaJe 
omniS-  num^s  anie  subsistil,  et  itabel  numerum 
omnein  monas  tn  semctipSfi^rtgiilariier,  et  omnis 
numenis  Uliilur  ({uideni  in  monade  :  quantum  au- 
lein-monade  provcnit,  taiiiiini  c^iscernilur  ol  muUi- 


in  ipdo  ciislodrta,  ct  in  Ipsum  consummala.  El  qui 
doin  honoraliilissinra  if^iusesse  tribtiunt  mdiorinu» 
e-Seniiis,  quas  et  *eteTir»S  rotant  cloqiiiar  csse 
autcm  ipsnrn  Qxisiontibus  omnibns  nanqiiain  dese>' 
ritor.  Ei  ipsiim  vero  essee*  aniftontc,'  si  *b  ips*»' 
est  esse,  ot  non  ipse  esse,  ct  eum  habet  esse,'  et  iiv 
principium  et  mensura,  antc  essentias  atv  et  ofilis, 
et  seculi,  ei  omnium  siibslantificum  priiiciplum^,  el 
niedielas,  et  consiinmialio.  Et  propterda  ab  eloqiiils 
ipse  vere  aii(e-6^v  juxia  omnem  exist«ntium  infeltr- 
geniiam  muhiplicatur,  ei  quod  eral  tn  ip&o,  «l4iOod 
est,  et  quod  crii,  et^  quod  lacium  est,  et  fil,  Ct  flet, 
propriie  laudatur.  Haec  enim  omnia  dlvit>ijus  iuldli- 
gentibus    secundum    onncm   excogitationena.    ip- 


pliYaiur.  Et  in  eeniro  onvnes  circuli  lirteae   secun- l^  sum   superessentialiter  esse  slgn^fioantv  ej.  abiqiie 

^xistcntium  caiisalem.Etenimneque  quidem  e^t  hoC| 
boc  aHtcm  noAD.cst;  neque  ibl  quidenp:  estj  ibi  autem 
nonesi :  sed  omnia  est,  ut  causaiis  omhium,  et>itl 
ipso  omnia  principia,  onines  conlines,  oimies  COiV-' 
cliisiones,  omnia  existentia  eoambiens  ^l  praeha' 
bens,  et  super  omnia  est,  iil  *  ante  omnia  Superr 
esseniialiter  super-^iv  Ptoiiide  et  onHiia  de  eo  6t 
siniul  praedicantiir,  el  nihii  est  existeulium  :  for- 
mosissimum,  speciosi^simimi;  sine  lorma,.  sine  $pc- 
eie,  priheipta  et  media  ei  fineiy  existcnlium  ioimcn- 
surate  et  remote  in  semetipso  praeambieiis,  et  om- 
nibiis  esse  juxta  primain  et  isuperumlam  causdm  in- 
contaminate  declarans,  Sienimjuxta  nos  sol  sensi- 
bilium  essentias  et  qudlitalefe,  ei  quidem  muUas  et 
^  dis«reias  exiistcnle*,  tanven  ipgeunus.ens^eiiunifor- 
mi>  illumioans  lux  renovat,  et  n'iiKi(T.  6>  custodit., 
et  perficit,  eldis(:crnil,  et  ttnit^  et  /-efovet,  etfecun- 
da  esse  facil,  et  augel,  el  mumi,  e\  collocai,  et 
plauiat,  el  removet,  eL  vivificat  omnia»  ei  omniuui 
unumquodqjue  proprie  iibi  eundem  ej.  uuum  solem 
participat,  et  muUorum  parlicipaolium  unus  sol 
causas  in  seipso  unyormiler,  praeainhjl :  rholto  ma- 
gissuper  lerrae  et  ipsius  et.ompium  causalis,  prae^ 
texisse  ipse  omnuim  existenUumparadigmata  secun- 
dum  unam  superesseniialein  unitalen\  concedendum. 
"  Deindeet  esisentias  add^cit  juxta  ab  esseniia  egres- 
sienem-  Paradigmata  autemdicimuscsse  ipsas  in  Den 
cxisleDtiurp  &ubst»ntiftcas  ex  uniformiler  praelexias 
rationes,  quas  theologia  praedesliuaMoiies  vocnt^^^ei, 


iliim  primam  uiiiiaiem  consttbsiitulne  Sunl.  Ei  om- 
nes  habet  signum  in  semeiip^o  simplas  unifurmitet- 
unttas  ad  se  invicem,  el  ad  untrm  principium,  ex 
(juo  procedebanl,  ilm  ipso  '  quidcin  cciitro  uni- 
versafit*?!  adunantur.  Brevlier  ;auem  eo  distanies, 
hrevitiev  ei  discernmixur  :  inagrs  aisiein  rccedeiiies, 
m«gts.  Et  simpliciier,  qiianto  ceniro  proximiores 
surtt,  taAlum  et  tpsi  et  srbi  invitem  adunantur  :  et 
«prantvm  eo,  tantcrm  et  a  sc  inviCem  distant.  Sed  et 
iii  lo*aomnhim',..tor3  omnes  secondum  singula  na- 
tucae  rationes  convolutaesirntperunam  inconfusam 
nnitatem  :  el  in  aiiima  umformiiei'  secundum  partes 
omniam  providac  lotius  corpot^isTiriutes.  Nihil  ergo 
iiioonseqncns,  ex  obscuris  imaginibus  in  omnium 
r.Tfusale  ascendentes,  supermundanis  ocglis  coniem- 
piari  omnia  in  omnium  causafK  et  sibi  invicem  op- 
posita  uniformiter  ei  unite.  Principium  enim  cst 
exislentium,  ex  quo  et  ipsum  esse,  et  omnia  utcun- 
(^jue  existenlra,  omne  principium,  omnis.  finis,  omnis 
viia,  omnis  immorialitas,  ontnis  sapietilia,  omni^ 
ordo,  omnrsharmonia,  omnisvirtus,  omnrs  custodia, 
omDTS  colIocJii'0 ',  omnis  drsiritiutioi  omni.s  intelle- 
ctns,  omnis  raiio,  omnis  sensus,  omrrls  fiabitus,  om- 
iiis  stains,  omniB  motus,  omnis  uhiljis,  omne  judi- 
diim,  omiiis  amicifia,  omnis  compactio,  omnis  dis- 
cretio,  oninis  lerminus,  et  afia  quaecimquKab  esse 
extstentia  omiiia  caaracierizant:  Ei  ex  ipsa  Oninium 
cansa  irrvisibiles  et  inlellectuales  deiformium  ange- 
lorum  esseniiae,  et  unimarum  et   totius  mundr   na- 


lura,  et  quae  uicunqiie  aut  in  aliis  subsistere,  aul  divinas  et  optiraas  vokmlaies,  exislentium  discreii- 

secundnin  excogitalionem  es«e  dicurrtar.  El  quidem  vas  et  faciivas,  secundum  quas  ipsi^  superessenlialis 

igitur  sanclissimae  et  prsestaniissimae  virluies  vere  existeniia  omnra  et  praedeslinavil  ei  adduxil.  Si  au- 

exisientes,  ei  teiul   in  vestibulis   superessentialis  tem  phi!osopho«  dignnra  dueil  Clemens  *,  el  a4  ali- 

Triniiaiis  stabilitae,  ab  ipsa,  et  is»  ipsa  et  esse,  et  quid  paradigmata  dici  in  exis.entibus  aniiquiora, 

deiforniiier  esse  babeni,  et  post  ilias  subdilae  subje-  provenit  quidf^m  non  pftr  propria  oi  ferfecta  et  sini 


ctum,  et  itovissiinae  extremunrL,  qii3nt»m  ad  .ange- 
kis  :  quanlun!  vero  ad  uos,  supermundaiuini.  Et  aiia 
omnia  exisientia  per  eandem  rationem  ct  esse,  ct 
bene  esie  hateul  :  et  sjnt,  ei  bene  sunt,  ex  anle 
)«iie  evse»  et  beiie  esse  bahenlia  :eiin  ipsoet  exi- 


pia^  nomiHa  raiio  ipsi^  Concedentes  autem  et  hoc 
recie  diei  iheologiae  mcmorandum,  dicenUSr  quia 
noD  ostendi  tibi  baec  exire  posi  ea,  sed  ut  per  haec 
proponion:ili  sciciilia  in  omnyim  cau.sam,  quautum  po- 
Viites  sumus,  asccndamus.  Omnia  ergo  huiccxisiea- 


'  ilU  el  ip$i  (luidtoi.    *  AH  coUatto. 


VAHlJkE  LECTIO.NES. 

^  AEi-f.    *"  nj-:  climet  (quod  csl  graccum  iXijpKjc). 


IIBI  lOANNfS  SCOTI  jj52 

lia   sccundum   unani   omnt:i(n  excelsnm  scienllam  A  «l  ab  «"a  per  aiiigiila  essc  proprie,  smgnhm  ses- 

rcfereii^um,  qnoniam  quiiiem  ex  esse  sulistunlirica  iTmafur   nalura  subtihtere.  £t  quittem    siipercae» 

processione  el  bonilale  inchoan»,  el  peromnia  ve-  leslibus    antmis  immalerialera    ei    deifoFniem,  ei 

ulcus,  et  oiTinia  ex  seipsa  \H  sinl  implens,  ctin  om-  immulabtl«m  iinmorlaliidteni),  el  inflexibiiein  et  ir- 

niiiiis  exisieiilibiis  exiilians,  omnia  quidem  in  seipsa  reprehenslbileni  semper  motionem,  superexienta  per 

siiporat,  seciiiKlumpriniam  simplicilaiis  exeellentiam  masnlludlqem  honiotis^et  In  daemonicam  '  vitam. 

omiiem  (liipiiciiatemrespoentcm.OmniaauteinKimi-  Meqtie  entm  illa  esse  aJS  alla  causa,  sed  ex  ipsa.  et 

liier    coniinet  sccnndum  superjlmpncalam    suam  esse  vltam,  el  perimnentiam  bahct.  Donans  auiein 

muliiiudiuein,  et  ab  oninilKis  sfngulariicr  participa-  ei  Viris,  ul  commlxiis  ,   acceplabilem  suheuniem 

tur  :  sicui  ei  vox  una  exisiens  et  eadem  a  muilis  angelicam  vitam,  ei  fi^ipermananti  buiiianitate,   et 

:uidieniibus  veliit   una  parlicipatur.  Omninm  ergo  redeunies  nos  in  seipsam  con\crtens  el  revocaiis. 

principium   ei  finis  existerilium  ante-i>y  :  principiuni  £t  Iioc  autem  divinius,  qiiia  ct  totos  nos,  aninias 

qiiitletn,  uicausalis  ;  finis  vero,  ul  propler  quein  ;  dico  et  con)u^ata  corpora,  aif  perfectissimam  viiam 

elexircnium  omnium,  ei  multltiido  totiitsniuUiludi-  ct   iinniortalcm    prf)iniiiit    iransnnttationem  :  rem 

nis  et  extremilalis  supcreminenter,  ut  oppositorum.  Tetusiati  qnidem  aeque   contra   naturaro   visam  , 
lu  uiio  enim,  ul  sacpe  dicium  esl»  cxisteniia  omnla  B  mihi  auicm  eliibi  ei  veriiaii,  ci  divinam,  et  su- 

ci  snpi^ral  el  substiluit,praeseii9  omnibiis  etub»que,  per  natwratn.  Super  naturain  auiem  ei,  qiiae  se- 


et  secuiiilum  umini  el  idipsuni,  et  secundura  idipsum 
omne,  el  in  omnia  proveniens,  et  mahens  in  seipso, 
e(  stans,  et  moius  :  neque  sians,  neque  motus :  ne- 
qtie  principium  habens  aul  mcdltim  aut  finem  :  ne- 
qiie  ia  quodam«xisleni!um,neque  quid  existentium  * 
ens.  £t  neque  omnino  ipsi  appre|^n4iQtl  quid  aeter- 
naiiter  exisientium  ^,  aut  tempcM^liier  substiluto- 
riiro,  ^  el  tempore  et  aeter?M)  ei  tn  aclerno  et 
qiiae  In  lernpore  simt,  omnibus  removetur.  Proinde 
ei  ipsum  aeternnm,  et  existentia  el  roensura  exi- 
sientium,  el  melisurata  per  ipsum/elab  ipso. 

CAPITCLUM  VI. 

De  vUq. 


eunduin  nos  csi,  dlco  visibilera,  non  foriissimaw 
divinae  viittc.  Ipsi  enfm  vciut  omnium  existenti 
vltarum  naturae ,  et  maxime  divihorum,  hulla  vita 
contra  naturam  aut  super  niaturam  ^.  Ilaque  Ipsa 
de  hoe  insaniae  SiniQnts  contradlctoria  verba  longe 
divino  loco,  et  laa  sacra  anima  abigantar.  Laiucrc 
enim  eum,  ut  arbttror,  haec  .'saplentem  aestimatom 
esse ,  noii  oporlere  bene  sapientem  praedicationi 
sensus  raiione  auxllianle  uti  conira  omnium  oc- 
cuitam  eatisam.  El  boc  Ipsum  esl  dlcendum,  boc 
conlra  naturam  dicere.  Ipsl  enim  nibil  contrarium. 
£v  ipsa  viviilcaotur  efcirconiroveniur  et  animalia 
omhia  ei  germina.  £t  sive  intcllectualem  diseris. 


Sed  de  his  qnidcm  in  aJiis  opportuninri  lempore  C  sive  raiionalero.  fiive  sensaaiem,  sive  nuiritivam 


dicatur.  Nunc  autem  laudanda  csl  iaudabiiis  vila 
aeierna,  ex  qua  per  seipsam  vita,  et  omnis  viia,  et 
a  qua  in  omiiiss,  uicumque  vitam  pariicipantia,  vi- 
vere  proprie  unicuique  cxseminatur.  Igiiur  el  iin- 
inorlaiiuin  an^eioruni  vita,  et  immortaliias,  et  im- 
perdibiie  ipsum  angeiicaesenipermoiionis,  ex  ipsa  el 
per  ipsam  est  et  substitii.  I J*  irco  et  vivfintes  scniper 
el  iinmorlales  dicuntur,  el  non  imniortales  iterum» 
quia  jion  a  seipeis  babcnt  itumoriaUier  esse,  et 
aeierualiter  vivere ,  sed  ex  viviflca  ei  lotiiis  viiae 
factrice  et  continuatrioe  causa.  £l  sicnt  in  onls 
dicimus ,  quia  et  cjusdem  esse  est  causalis  , 
sic  et  ibi  ilerum«  quia  ct  per  seipsam  vila 
est  divina  vita  viialis  et  substantialis  »  ei  oinnis 
viia  et  vitalis  motus  es  vila  ipsa,  quae  est  super 
«iiinein  vitam,  et  oinne  principium  totius  vtiac.  Gx 
ipsa  e.l  animae  imperdibiie  liabenl ,  ct  auimalia 
omnia  cl  gerinina  secunduin  nnvis.Mmam  conso- 
iianiiam  animac  liabenl.Tivcrv.  Qua  abiata  juxta 
eloquium  •  dcficil  vita  •imnis  ad  terram  :  ei  defi- 
cientia  ad  participandum  eam  innrmitatc,  Iterum 
c^uiversa,  itcruni  animalia  fiunt.  Et  donatur  quidein 


D 


et  ancUvam,  sive  quatemeunque  vltam,  aut  vitae 
principium,  aut  vTtae  es^titiam,  cx  ipsa  e't  vivit  et 
vivunl,  quae  esl  super  omneni  viiam ,  et  in  ipsa 
secundum  causam  unlformiter  aiile  subsliiii.  Si 
enim  plusquam  vito,  et'  vitarum  princf)lalis  vita,  et 
oninis  vitee  est  eausa,  el  vitae^eoitrix,  et  rc- 
pletiva  et  discretiva  Vila ,  ex  omni  vita  laudatur 
seeundum  mtilliplicem  generationero  omiiium  viia- 
riim,  »t  Iat^«iima  ei  omnis  viia  coniempiativa,  et 
laudala,  et  ut  non  indigens :  magis  autem  plusquam 
piena  vita  per  seipsam  vivens ,  et  super  omneui' 
vitam  vivigcanst  et  plusquam  vivens,  aut  qao- 
quo  modo  quis  vitam  inefTabilem  buiiianiius  iati- 
dahii. 

cahtulum  vu. 

De  sapieniia,  inielleeiu,  rutiont,  verituU,  fide, 
Fer'autein,sividelur,optimametaeternamviiain, 
et  at  sapienlcm,  et  ul  per  seipsani  sapientiam  laude- 
mus :  magis  autcm  ilerum  omiiis  sapientiae  sub* 
staniialein,  ei  super  omnein  sapienliani  et  Intelle- 
cium  superexistcntem.  jSou  enim  solunimudo  Dens 
plusquam  plenitodo  est  snpieniine, '  ei  inieUigeniia* 
rjm  nonest  numents  b.sed  el  onini  ratioiii,  ol  inlel-  , 


primo  per  seipsam  vitae,  esse  vilam,  ct  niiiui  vitae 

VAKIAE  LECTIONES. 

*  neque   quid   exislenlium  om.  R.     ^  neque  quiJ  exisientium  —  aeternaHur  exislentiuin  om.  U\\ 
(laemenum,  E  daemeniam,    *  unt  tuper  naturam  om.  Bll.,  supra  atiscr.  E      *  BH  Ffn  {fiptK 

NOTAE. 
»  Psal.  tlll.  ".  Psal.  CXLVl. 


1 


Hr>3  VERSIO  0PEUI;M  S.  DIOWVSII.  —  DE  DIVIMS  NOMINintS.  1154 

leciiii,  el  s;i)>ici)iiae,  supercoliocalur.  El  lioc  excel*  A  per  diviiiam   sapieniiain.  Kt  aiiitnne  r^tiouaie  U» 


leiiif r  intcliigong  liivintis  verc  vir,  commuiiis  tiostra 
ei  ii:agistri  laciiiin,  tiulium  Dci  sapieutius  ett  Aomi- 
tiihita,  ii^qiiii  •,  noii  soliiin  qiiia  fliiiiiis  huinana  d«- 
libcruiio  errnr  qiiiieiii  csl  joiiii-ata,  ail  poiidus  et 
:iiaiie:iiiaiii  liivuianiiii  el  perrei-tissiiiiaruii)  inielli- 
giDiianiiii,  sed  (|iiia  ct  consiieiudo  est  tlieologis, 
toiiiniiio.iueiiiis  :iflfe<:iii  in  Dco,  quae  sunl,  priva- 
lioiic  depcHcre  :  sieiil  et  iiivisibilcm  aiuiil  cloquia 
hirain  lueein,  et  iiuilluin  laudabilem,  et  iinillivo' 
cdiii,  ineOabilein,  ciinnoniiiiabilcin,  et  oninibus  prae- 
senieiif,  et  ci  oiniiibus  ii)vcnlum,  iiicoinprehciisibi- 
Kin  ei  invesiigabiieni.  Eodem  moJo  ci  nnnc  divinns 
Aposiuliis  ^  l.iiidassc  diciiur  slullitium  Dei,  quod  ap- 
parel    iii  ea  coiitra    laiioiieni   ci  inconscqueiis,  in 


bent,  arifficiose  qiiidem  et  circularitcr  circa  esisten 
liiim  veriialem  deanibulaiiie&,  ei  pariibiii  et  copioso 
varieiaiis  relictae  uiiirormibus  aitimift:  iHnltorum' 
autem  in  unuiu  conToIiiiione,  ei  in  angelornm  in- 
tcllccitbus,  !n  qtiaiilum  aniin:ibus  aplninel  po&stb  le, 
dignae  factae.  Sed  et  sensus  ipsos  noo  fortassit 
quis  peccat,  visionis  sapieniiac  consonaniiaiQ  dicens. 
At  vero  el  dacinoniu»  aiiitnus,  si  animus,  tx  ipsa 
est:  qiianturo  auiem  aniiiius  est,  si  raliono  qiiidem 
sic  consequi  non  appetit,  non  videiis,  nequc  volens, 
casum  sapieniia  potius  eum  asscrendum-  Sed  quia 
quidetu  sapieutiae  ipsius  el  toliiis,  ei  omuis  auiiui 
et  rationis,  et  seusus  omtiis,  divina  sapienlia  ct 
principiuin  et  causa.  et  substantia,-ctcoiisuiunialio. 


iiiefliibilcm  el  anle  oiiinem  ratioiieni  refercns  veri-  ^  «t  cuslodia,  el  fuiis  dicilnr   :  quomodo  ipse  Deus, 


latciii.  Sed  qiiol  qnidem  in  aliis  diximus,  proprie 
nohi',  qiiae  siiiii  siiper  nos  *,  accipientes,  ei  cum  nu- 
Iriineiiiu  sciisiiiiin  adiinati,  el  liis,  quae  sectindutn 
iios  diviiia  eoiifereiites,  seduciinur  *,sccundum  quod 
videtiir,  divinnm  el  iiicirabilem  riiiionem  pcrsequen- 
les.  Onorlet  «circ,  nosirum  animuin  babere  quidem 
\ir(()lem  r.d  inlelligenduin,  per  quam  iuvisibilia 
\i>iet,  uniiatemijue  stipcrexaliatam,  iiatur^mque,  per 
qii:iin  coniieditur  *  ad  suinma  ^  siii.  Ju\ta  hanc 
igiiur  di\iiia  inieHigciidum,  non  sccundum  nos,  sed 
loios  nos  toiis  ipsis  exisientes,  et  lotos  Deo  factos. 
Meiiiis  eititn,  essc  Dci  ei  membra  eorum.  Sic  enim 
eriinl  divina  data  cum  Deo  faluris.  Uaiic  igiiur  ir- 
raiioiKilcin,  el  nienle  careiiteiT),  et  stullam  sapien- 


qui  e&t  plus  quain  sapicns,  Sitpieiilia  el  animus  et 
raiio  et  cogiiitor  laudaiur?  Qiioicodo  c»i:ii  inleliiget 
qiiid  iiivisibilium,  nou  babciis  iutellccluale»  opera» 
tiones?  Aut  quomod»  cognoscet  sensibtlia ,  omui 
setisui  supercoilocaius  ?  Ati|tti  omnia  etun  scirs 
aiunl  eloqnia  <«,  et  iiibil  efiTugere  dirinam  scieotiam  : 
sed  qucd  quidem  diiimus  saepe ,  divina  divluitus 
intelligendum.  Non  iutellcctuale  enim  et  nnn  seu- 
suale,  per  excellenliam,  non  per  dercctiim,  io  Deo 
ordinandum  :  stcut  et  irrationalc  reposuimus  ei,  qui 
esL  super  ratioucm,  ei  iniperfectionem  plus  quam 
perfecto  cl  aitte  periectO;  et  intactam  et  invi^Jbtlent 
caliginem  luci  inaccesbibili  per  e.^cclientiam  inviai- 
bilis  luminis.  Ilaque  divtnus  animu»  omnia  continet. 


liaiii  supcietiiiivenier  laudatiles,  dicimus,  quia  totius  ^  omnibus  remota  scieniia,  jusla  oivnium  causam,  in 


esi.  animi  ei  raiionis,  et  lolius  sapicntiae  et  inielie- 
cius  causa,  et  ipsa  est  omne  consilium,  et  ab  ipsa 
omiiis  scicniia  et  inieliigeutia,  et  in  ipsa  omnes 
tlicsauri  sapieniiae  et  scientiae  sunt  abscon- 
diti  c.  Eienitn  conseqiienter  bis  jain  praediclis,  plus 
qitam  sapiens  ei  sapientissima  causa,el  per  seipsjun 
sapieniiae,  ei  totius,  el  ejus,  quae  per  singula  est, 
siibsiavitiu.  £\  ipsa  iuvisibiles  et  inteliecluaitis  an- 
gelicorum  aniii>orum  \irluies  simpias  et  bealas 
iKtijetit  intelligenlias,  non  in  pariiiis  aut  a  parlitis 
ant  sensibus  aut  raiionibus  artificialibus  coliigeit- 
tes  diviiiain  scienliam,  neque  a  quudani  com- 
muni.ad  baec  coinpreheMsae,  omiii  auieiii  materiaii 


seipso  omniuro  scientiam  praeambiens,  prius  quam 
aQgeli  fiereitt,  sciens  et  adduccns  angelus,  et  oinnia 
alia  ab  intus  et  ab  eo,  nt  sic  dicam,  principto  sciens, 
et  ioessentiam  ducens.  Et  Imc,  arbilror,  iradere  cio- 
quium,  cum  ait :  Scient  omnia  aiHe  gensralionem  e^ 
rum «.  Nonenim  exexislentibusexisteulia  disccnsrvo- 
vit  divinus  atiimus,  sed  ex  se,  et  iu  se,  secundumcau^ 
samomnium  scicntiam,ct  cognii!oaem,et  cssentiam  ^ 
praefert  et  antecoambivit ,  oo»  secundum  speciem 
stngula  Contemplans ,  sed  secundum  uaam  causae 
circimtslantiam  omnia  sciens  ei  cotitiitens,  sicut  et 
lux  sccundum  causam  itt  seipsa  cogoitionem  leno- 
brarum  praeambivit,  non  aliu^ide  vldsns  teitebrat. 


et  muitiludine  purg.-Mae,  pure,  jmtnrUeriuIiler,  uni-  n  quam  a  iumine.  Semet  igitur  stivlna  fiapiefiiid  co- 


foriniier  invisibiiiu  divinoruiii  iuteliiguni,  et  esl  eis 
inleileclualis  operatio  *  clara,  et  iftconlamiiiata  puri- 
tate  splfiidiOa,  sciens  el  conspicicos  diviuarum  iu- 
teHigeniiarutn  imparlibiles  et  immaieriates,  ct 
confurmiier  *  uni  ad  intellectuale  supersapiemem  et 
auimum  el  rationem,  quanium  possibiie,  reformatae 


gnosceuiT,  cognoseit  omnia  immatefialiier  materiali.i, 
et  iion  partite  pariiia,  et  muits  universalltar,  ipso 
uno  omnia  et  cognoscoas  et  adducens.  Sieiiim  si 
secunduiu  ui^am  eatisam  Dcus  omnlbus  oxistentl- 
bus  esse  tr^dit,  secundiim  eandem  uiiieam  eausani 
scivit  omnia  ut  ex  i|)SO  existeuiia,  et  m  Ipcso  anto 


terhtai 

*  B£  muUatum, 


*  el  eiseniiam  om.  BH. 


VAfUAE  LECTIONES/ 

os.     »  Bll  secutid 
itelleclualis  viiiHi  ei  operaiio. 

NOTAE. 


*  BH  qttae  sonl  tecnhdum  not  adjecli  super  iios.     »  BII  sectmdtim   nos    adjedi  sediiciin>ir.    •  a"  crt- 
rlitur.    *  EH  ad  suinmmn.     "  Sic  codj.,  Al  iiitellecl 


•  A* 

*  Sie  AE,  BU  uniforviHtr, 


•  I  Cor.  1.  i,5  ,  I  Tim.  VI. 
k  I  Cor.  1. 

*  Col   II. 

P*TROI..  CXXII. 


d  Heb.  IV.  Iio;i:i.  III.  Eccl.  XXHI. 
•  Datft.  XIIJ,  ki 


37 


1»55  JOANWS  £a)TI  Hse 

aMlwtiiuU.  ei  non  esisienlibu»  aecJptei  «oruni  sclen-  A  pircalur  raiin  ,  ttt  nb  ornnlbog  etl  $ui»er  omnia,  sa- 

<"und»inr)  snp^resseniiale  absoluta.  Ip»a  raiio  esi  sim- 


ttuin,  wd  ei  ipuis  siitgutis^onim  scic^riiiseeri;  iargi- 
i«r.  Koii  viileuB  Dciis  propriam  tialet  $uf  s^ientiam, 
ai$«rain  auiem  comintinenfi«  «xisteniift  omnia  eom- 
|>i<ahen(let)S.ips&  enim  seipssm  ontcium  causzcogao- 
»£enk,  vacatio  ubi  ^rum,  qntie  »b  ipss  sunt,  et 


pla  ct  vere  exisleiis  veiitas ,  circa  qoain ,  ui  pnram 
ei  non  erraniem  omniuin  scieiiiiam,  divina  lides 
csl  uniciim  credcniium  fundamentnm»  eos  collo- 
catis  veritaii,  et  cis  veriiaiem,  incredibili  incommu- 


iiuonim   est  causn,  ignoraiiiiae.   liac  igilor  Deu»     labiliiate  siinplam  veritaiis  scienliaro  babeDtibos 


«xisieitti.i  cognoscii,  non  scicnlia  existeiilium,  sed 
ipsa  sua.  £tenim  et  angelos  scire  aiunl  eioquia  *, 
quac  sunt  super  lerram,  non  sensibus  haec  cogno- 
N-cntes  sensiUilia  lerreiia,  per  propriani  vero  dei- 
iiinnis  aniini  virUitem  et  naluriiin.  in  his  auiem 
«iuaererc  oportet,  qiiomodo  nos  Deuin  cogiioseiinus, 
i>e(iiieiiiieiligibiletn,  neque  sensibilem,  neque  quitl 
miiversatiier  existcriiium  e\isteuiem.  Nuniquid  ila- 


credulis.  Ipsa  enim  est  scienlia  adunalrix  cogncH 
secniluin  e!  cognitornni :  ignoiaiuia  vcro  transmu- 
tnbi^is  semper,  ei  eX  seipso  ignoraiiti  separaii^iit 
causa.  In  veritale  credeniem ,  juxta  sacmm  verbum  , 
nihil  rcm«)i;*ebii  ea,  qn»e  esl  secuntlum  veram  Gdera  , 
laetitia,  in  qiia  mansioncm  habebii  stabili  ei  intraTi»- 
roiiiabili  uniformitaie  «.  Eienim  scil  ad  Teritaleni 
onitus,  ubi  habet ,  et  si  mulii  corripiendo  eum  (an- 


<Iiie  esi  vcrum  dieere,  quia  Deum  cognoscimns  non  B^ua„,  „^„4^  excedentem.  Laiei  quidein  velul  imago 


I 


«:s  sua  natuia-^incogiioscibile  einm  ]ioc,et  omnem 
rstioncm  et  inteliectum  supcrans  —  sedexoiniiium 
^xisteniinm  ordinaiione,  ex  ipso  praetenta,  et  Ima- 
gines  qnasdam  et  siniilittidiiies  dTvHionim  ejiis  pa- 
radigmnitiiii   iiabciKe,  !n  summum  omnium  vita  ei 
ofditie  se<iun(Iunv.  virlutem    redeundura    oinnium 
abkitione,  e(  emiftciiliai  in  onmlum  iausa.  Proinde 
«^  iii  Otmniiios  Deus  cosnoscilur,  et  sine  Omiiibus, 
n  per  scientiam  Deus  eognoscitur^  ef  per  iHscien' 
-tiain*:ei  csteju'»  et  inteiiigentia,  ei  ralio,  el  scientia, 
«i   iactriS,  ei  sensus,  ei  cpinio,   et  phanldsiA,  et 
nomed,  et  alia  omnia.  Et  4)eque  iateliigilur^  ncque 
dicituf,  neqiie  nominatur,  et  non  esl  quid  existen- 
lium»  n^ue^  iii  «tuixhiiini  existeiitiuin  oognoscitur, 
«t  in  omnibuft  ot/mift  estret  in  nulio  nuNumi  ^t  ex  ^ 
amnibus  in  omnibus  eognoscitur,  cl  *  ex  nullo  in 
mcjlo.  £t  Itaec  rectedoDeodicimus^  et  exisleiitibua 
iMunihus  iaadatitf   secundimi   emniilai  sinakigiam, 
quorum  esi  eausaii^.  Et  est  iierum  divinisfiimft  Dei 
sci()ntia,  per  inct>gniiionein  ^  eognos^efis  secundum 
super  animuni  uititaiemv  ouni'  luiimus  existentibus 
omnibus  reoedenSf  dolnde  ei  seipsum  retinquens, 
niiitur  superapparenUbus  radii»»  indeetiJM,  insen»- 
labilis  iiraluiHlo  sepintiiae  inuminatus.  Et  quideni  «i 
ei  oiiinibuSy  cjuod  quiiiem  dixr,  ipsa  cognobcctidufn. 
Ifisa  enini  est,  seeufidtiiii  eloqyium»    mniuin facirix, 
«H    sen^ier    Oinni«   compaginans<   «t    «nsoiubiii» 
omniuui    «ongrumtiad  et  ordine&iontt  C4u»a»  et 
&emper  ^ii^s    pri^um  oonmecieiis'  prineipiis   se- 
cuntksrufA,  et  unain  jmiv«rsit«tis  coiisptrautimi  et 
itarmonitim  pnldintin   faciens.  fialia  Tero    Ikus 
iaudaiur    a  ssacris  elequiisr    ooa   solum  (|\jia  «t 
r»ti    i«  ei  iut  Ueclu»    t  s  pl  itti  e  «sl  lar  it    ,  »eb 
t|uia  et  ooinium  caH£>a9  in  »eip»a  uuiforniter  pra»- 
aiubivii,  et  qnia  per  oiiuiia  iuiplet  perveniens,  tU 
cioquia  aiuni  '',  iisque  ad  omniuui  itiicm.  Et  aote 
«]ui4U.>ui  haec  iu  uiiini  aiinpiicilale  diviua  »uper»iui- 


eos  errons  a  veritate  per  veram  fidein  raenie  exce- 
deus.  !pse  auiem  vere  scil  seipsum ,  non ,  quod  aiunt 
illi ,  insanicntem ,  sed  insiabiiiiate  et  inuiiibilitaie 
circa  iargissiuiiim  erroiis  varium  ambilum,  per 
iminobilem  et  semper  secundiim  cadem  et  sicsic 
babentcm  verilatein  lil^ralum.  Sic  igitur  secun- 
dum  nos  dlvinac  sapicnliae  priicipales  duces  pro 
veriiatc  moriuiitur  omni  die,  testimonium  perhil>en- 
les,  ui  est  consequens,  et  verbo  omnino  et  opere, 
unicac  propter  Cbristianos  verae  scientiae,  hoc  esl 
ouiiaum  ipsam  esse  ei  simpriciorem  et  diviiiiorem  , 
magis  autem ,  ipsam  esse  *  solam ,  veram ,  et  unam , 
et  simpiiaim  divinam  scientiara. 

CAPITULUM   VIH. 

Di  virtulejuffUia,  $aluu,  red&npiiotv,  in  que  et  de 
iiiaequalitate. 


'  n  iii-iritlfm    '  iit  nulf0  —  cognosciiur  et  «m.  Bil 
liHll.     •  iiU  redcmjitorem. 

NOTAE 

-  Apoc.  11. 

fc  Pi  XXXII,II«. Isai.  Xf..  J.ian.  I.  J.ir.XXIII,  S.-^p.VlH. 


$6d  quoniam  diTinam  veritalcin,  cl  plusquam  sapien- 
tem  sapienrbm,  et  utvirtuteni  laudant,etut  justiiiam 
theologi,  el  satuiem  ipsam  vocantelredemptionem  *  : 
age  et  haec,  quantum  possibile  nobis,  divina  voca- 
bula  repUcemus.  £t  (piia  quidem  tbearcbia  oninem 
excetlit  et  superat  utcuuique  et  existenlein  et  exco- 
gitatam  vfrtittem,  nou  aibitror  qiiemquam  in  dirijiis 
eilOquiis  podsideiitium  ignorare.  Ubique  enim  iheo- 
logTa  el  dominatn  ipsam,  et  ipsis  supercaeteslibus 
vtrtutibus  segregat>s  tradit.  Quomodo  eam  ttieologi 
et  ut  Ttrtutem  laudani,  omni  reniotam  viriute?  Aut 
n  quomodo  in  ipsa  virtutis  veeabuluin  accipimus  f  Di- 
c:irinus  igiiur,  quia  virtus  est  Deus,  ut  oninem  virtu- 
'iOin  iu  seipso  pnieiiiibens  ,  et  ul  omnis  virtutis 
causa,  el  omnia  per  virtuiem  irin«;xibilem  et  ineir- 
cumQflitatn  producens,  et  ut  a  se  esseiidi  Tinuiem, 
sive  iDtain,  sive  singuias  quasqne  caasaiis  ens,  »t 
jnuUipotens,  rion  soluui  omiieio  virtut«m  pnoduc^ndo, 
sed  et  suiier  omnem  pcr  seipsam  virtuiem  esscndo 
et  superando,  et  luultipliciler  uniltas  fxi&tenlibiis 

VARUE  LECTIONES. 

•  BEH  co(jn'ni9nem. 


*  et  timpliciorem  —  etu  oir. 


liom.  VHi. 


1,1^7  VERSIO  OPERUM  S.  DIONYSII    -  DE  DIVINIS  NOMINmiJS.  II. •« 

Yirlutibu»  alias  adducendo.  et  non  ciian»  »nqu»ndo  A  non  posse'  A  quo  noslro  iheolo^o   maledicilur  dr- 


valendo  miillas,  ei  in  mulium  produoias  virlules 
super  nuiilam  suae  pontificae  faciuram  el  ineffabi- 
Ii4im  el  incogiiilorum  el  superinvisibilium,  omnia 
fiiiperanie  ejus  virluie  Infinila  auiem  esseiiiia  po- 
lenlis,  el  iiiflrmiiaiein  virhiie  ei  novissima  coiiso- 
iianiiuin  siln  coiiipreliendii  el  sfipcraj,  sicul  et  in 
Iiis,  qiiae  secunduni  seiisum  poieniia  suni,  vidciiuis, 
quia  superhicenlia  luminaria  el  usque  infinnas  vi- 
slones  anlicipaiil,  ei  magnilHdines  dicunt  soniiuuin 
in  non  valde  facile  sonoruo»  reciplentcs  auditus 
gubire.  Omiiino  cnim  non  aildiens,  iion  audiln» :  et 
universaliier  non  videns  ,  iieque  visio.  Ipsi  clare 
muliipotens  Dei  disiribuiio  oniiiia  existeniia  iiuplet, 
el  niliil  esi  e.xisitniium,  quol  omnino  privetur,  lia- 


vino  Paulo,  dicenti  *,  non  possc  Oeum  soipjuu»  n<»- 
gare.  Addens  auiem  hoc,  valde  cijipavesco,  iiumquid 
el  iiisipioniiae  debeo.  Rideo,  puerorum  ludenlium 
aedificia  et  6U|)er  arenam  et  infirmum  solvero  ten- 
(ans,  et  veliiii  quadam  inconiprchciisibili  visione 
considerare  festinus  de  hoc  iheologicam  viriulerti. 
Suimet  enim  negaiio  casns  veritaiis  es».  Verilas 
aiiiem  ov  est  :  ei  veriiatis  oasus,  ah  exisienie  la- 
psus  V  Si  igilur  verilas  "  cv  cst,  negaiiofjiie  veri- 
las  oniis  casus,  ex  onte  radere  Deus  non  poie^l,  ei 
non  esse  non  esi :  lanqnam  si  qiiis  dixpril,  non  posse 
non  polesl,  cl  nescjrc  scciindum  privatjoiiem  nescii. 
Quod  quidera  sophos  non  jnielligens,  imiialur  cer- 
laniiiim    imperiios  luctatores ,    qoi  saepe  iiifirmos 


bere  qiiaiidum  vitiuteni,  sed  aut  inicUcciualem,  aut  B  esse  coniracerianles  opinando,  secundiim  qiiod  vi- 

delur  sihi,  et  ad  omnes  cos  viriliier  umbratim  pu- 
gnantes,  ei  aera  vanis  iclibHS  fiducialiier  perciKien- 
tes,  aeslimant  contialucianiium  suoram  dominarL 
ei  seipsos  praedicant,  nesoienies  illorura  viriuiera- 
Nos  auiein  theologuni,  socundum  quod  possihUe, 
eonsideranies,  plus  quam  poteiitem  Denm  iaudamus 
ul  omnipaidntem,  ul  beatiim,  ut  soium  Dotcntem,  ei 
dominantera  isi  potcntia  sua  seculi ,  ul  secundum 
nuiliim  existenliuffi  «adentem  :  magis  autem  et  su- 
peranlem  omnia  existeiuia  pcr  virluiem  superessen- 
tialem,  el  omnibns  exislentibus  posse  esse,  cl  essc 
seciindum  magniludincm  superaniis  viriuiis  copiosa 
eSusione  donantera.  Jusiiiia  aulem  ilerum  Deus,  ve- 
lut  omnibus  quae  suni,  secundnm  dignilalem  disiri- 


raiion:dem,  aut  seii.suah»in,aul  viialeni  *,  autessen- 
tialem  virintem  Iwhei :  et  Ipsum,  si  juslum  dicere, 
csse  viriutem,  in  essc  hahei «  siiperessenliali  virtuie. 
Ex  qua  suntdeiformes  angeUcarum  disposiiionum  vir- 
luies,e.\ipsaeicsseiiH:asualiter*habeni,eloumessnos 
intcllecluales  et  immortales  seniper  niolus,  et  foriila- 
dinem  ipsain,  el  indiminutum  desiderium  boni  ex 
luulium  opiiina  viriuie  accepenml,  ipsa  permiiteute 
eis  posse  et  esse  haec  ,  el  appelere  seiiiper  esse,  ei 
Jioc  posse  appeiere  posse  sempcr.  Proveniunl  au- 
tem  hucc  iiille.\ihiH  viriiUe et  iii  bomines,  et  aniraa- 
lia,  et  gerinina,  ei  totara  universitatis  naturam,  et 
Yiriiite  uniia  sunl  ad  inter  se  uivicem  amiciliam  et  y 
socieuiiem,  ei  discreia,  ad  esse  seciindum  propriam 


singiila  quacqiie  rationem  et  lerminum  inconfusa  et  C  bucns  laudalur,  el  mensurallonem^  ei  forma 


impcriurhata,  el  universilaiis  ordines  et  cumulatio- 
nes  in  proprium  optimum  persalvat,  et  immortales 
angelicarum  miicatum  viias  imniaci>lata&  custodit, 
eicaelestes,  et  illuminatrices ,  ei  sidereasessenlias, 
cl  ordinaiiones  inimuiahiles,  cl  sccundum  posse  esse 
facit :  et  teinporis  amhitus  disceriiit  quidein  proces- 
sionibus,  colligii  vero  reversionibus  :  el  ignis  virtu-      omnibus  exislenlihus  dooat,   secundum  unicuiqiie 


rfi,  ei 
ordinalioncm,  el  disposilionem,  et  omnes  viriutes  et 
ordines  segregans  unicuique  juxta  vere  exislefitem 
justissitnum  terrainum,  ei  omnibus  eonim  singulo 
rum  per  seipsam  aciionis  caiisalis  eus.  Omnia  eniin 
divLna  jusiitia  ordinat,  el  terminai,  ei  omiwa  al)  om- 
nibus  clara  el  imSonfusa  salvaas,  unicuique  oognata 


les  ine.viinguibiles  facii,  el  aqiiac  fluenta  non  defi- 
cicntia,  ol  aereara  effusionem  lerminat,  el  lerram 
iii  iiiiiilo  coliocat,  fecundos  ejus  partus  incorruptibi- 
lcs  ciisiodii,  «t  in  se  inviceia  clemeQlorura  harmo- 
nbm  et  leniperantiam  inconfusain  et  inseparabiiein 
6:ilvai,  el  aiiimi   et  corporis-  copulam  coiilinei,   et 


«^xisientium  insjtam  dignjlalenu  Et  si  liaec  recie 
djcimus ,  quicunque  diviuis  inalediciini.,  jusii  tia  eos 
ialet ,  suam  injustUiam  i«  aperto  condesnnanles. 
Aiunt  enim,  debcre  inesse  mortalilms  immort&lita- 
lem,  ei  imperfeclis  peifectum^  et  per  «eipsos  motis 
alleram  moventem  neceasilalenr,  et  mutabilibus  im- 


gerniinum  nuiriiivas  et  auciivas  virlutes  movol,  ei      mutahiliiatem»  et  perfecla  polenli^  iofirmis,  et  ac- 
siipcrai  esseniiaies  oiuniuiu  viriules,  et  universiiaiis  ^  leroa  esse   lemporalia,  et  iniransmutabiiia*  aatura 


iusolubilem  mansionern  mnnit,  et  deiricaiicnem  ipsa 
donai,  virlutem  1n  boc  deiQcandis  praestans.  £i  oni- 
nino  nullum  est  universaliier  exisienlium,  omnipo- 
teitli  nmniniine  et  circumslanlia  divinae  virlulis  pri- 
vatuni.  Quod  enim  ■  universaliter  uiiUam  virluicm 
liabet,  neque  est  neque  quid  est,  neque  aiiqua  *  ejus 
Oinniinodo  posilio.  Ei  quidera  ait  Elymas  ninguE : 
Si  omnipotens  e:>i  Deus,  quomodo  dicitur  ali^uid 


mobili»,  ei  lemporales  delicias  aeternas,  et  oranino 
qiiae  sunt  aUorum,  aliis  porrJgunL  Oportei  scirc, 
divinam  juslitiam  in  boc  vero  exisicntem  veram  jn- 
sliliam,  qiiia  omiubos  retribuij  propria  &eeuntjluni 
uniuscujiisque  CTistetiiium  digritaiem,  ei  uniuscti- 
•jusque  naiuram  in  propria  salvat  ordinaiijie  el  vir- 
tuie.  Sed  quis  dixerit  :  Non  esl  jnstitiae  forsan, 
agent9s  sancios  inler  non  adjuvnraes  a  deludenlilm-i 


VARL4E  LECTiONES. 

'  aut  viialctn  om.  BIL      »  AEH  iiicautaliteK      '  BEHneque  est,  neqtK  est  aliqua.      ♦  Sic  A-  er  exiuenit 
■apius  om.  codd.     '  BE  veriiaie. 

KOTAE. 
*  U  Tim.  U 


U59 


JOANMS  SCOTI 


1160 


«■xiorqiienflos.    Ad  quem  Ji«cnduin  sic  :  Si  qujdem  A  ad  lou  differentias,  el  tyif,  quae  esl  juslilia,  cusio- 


(liligun),  qiioK  dicis  sanctos,  in  teira  a  materialibus 
zchtmla,  divino  pcnilns  occiderunt  amore  :  ct  ncscio 
(piomodo  siincii  voccnliir  '  itijnsic  agenles  ,  vcre 
am»billa  el  divina  non  r.clnniibus.  el  non  amaniilms 
ab  ipsis  non  sancle  apprat);ita.  Si  niitem  vere  exi- 
steniia  amnnl,  laciari  oporlei  quorum  appelilores, 
quando  appelila  asscquuniiir.'  Yel  non  tunc  magis 
appropinqiianl  *  angelicis  virlulibns,  cum  tit  pos- 
sibile  esl ,  desidcrio  diviiinrum  redeunt  mpierialium 
perpcssioiie  exercitali.  A  i  lioc  valdt.'  viiiliicr  pro 
bono  insianl.  iiaque  vesum  dicere,  quia  lioc  miigis 
vm  invinae  jusiitiaepropiium,  nolio  peidere  poieiiler 
;«gc:iiium  forUindinem  nialerialium  vinculis.  rSum- 
qiiid  verd,  si  qiiis  conalus  fueril  boc  facel*e,   inier 


dem,  quae  non  concedii  commixia  lola  in  loils  fiicui 
pertutbati,  custodiens  vero,  quae  sunt  omnia,  per 
species  singnlas,  in  quibus  uriunK{uo<l(|ue  esse  sub- 
siiluit. 

CAPITULUM  IX. 

De   magno,   parvo,  eodem,  aUero,  tmili,  dittmill, 
•italu,  mo(u,  aequalitatf. 

Quoniam  nulem  et  magnnm  et  parrum  ponitur 
in  omniumcausali.elidipsum,  el  alterum, ei  simile. 
ei  dissimilc,  etstaius,  ei  roolus  :  da,  et  his  divim 
nominaiivis'  agalmatis  quaecumque  nobis  maniresta 
sunt,  contemplabimur.  Magnus  igitur  Dcus  in  eioquiij 
iandatur,  ei  in  noagnitudine,  ei  in  aura  leni  divinam 
manifestanle  parvitatcin  :  ei  idem  ipse,  cum  aiii.^u 


iion  ailjuvantes,  sed  collocantes  eos  in  bona  ei  irre-  B  eloquia  :  Tu  autem  idem  ipse  es  »,  ei   alier,   quando 

ut  mullum  (iguraius  et  muliiformis  ab  ipsis  cloquiis 
piasmatur,  et  simiiis,   ut  &imilium  et  simiiiludinis 
substiiutor,  et  dissimilis  omnibus,  ut  non  eiiteei  si- 
viHii  *,  ei  sians,  ei  movens,  et  ut  sedeus  i:i  aelernum, 
ci  motus,  ul  in  omnia  Tadens  :  ei  quaecunque  aiiae 
€isd6!n  ae<iuipotenles  divinae  nominaliones  ab  eiu- 
quiis  laudantur.  Magnus  igitur  Deus  nominalur,  se- 
cundum  quod  ecit  suum  magnum  omnibus  magnis 
sui3  iradens,  et  omnem  magnitudinem  extrinsecus 
superexceliens,  et  superextenium  universaiissimum  i 
locum  coniinens,  omnem  superans  nuraerum,  omnem 
nriuUiludinem  transgrediens,  el  secundum  superple- 
nitudinem  suamet  magnam  operationem,  et  munao- 
.les  suas   donalioncs,  el  quantum  ipsae  ab  omniboil 
^  participulae  secundum  inuiiam  ei  largam  effusioiieiB| 
indiminutae  omnino.suni,  et  eaiidem  babent  supeil 
plenitudinem,  ei  non  minuuntur  participationibas,! 
sed  et  magis  supennananl.  Magnitudo  haec  et  niultpj 
est,  et  informabilis,  ei  innumerabilis  :  et  hacc  esil 
&upercxcc]Icnlia,  secundum  absolulam  et  superordi- 
naiam  inaccepiibilis  rnagniludinis  efusionem.  Par 
vum  auiem  sive  minutnm  in  ipso  dicilur  omni  ii| 
nito  spatio  emunitiis*,  el  per  omnia  consequenicr  lo 
catus.  Et  quidem  omniunt  caiisale  eslparvum.  Nus 
quam  enim  invenies  parvi  forraam  non  particip.^uis 
Sie  igitur  in  Deo  parvum  accipiendum  est,  velutiil 
omnia  et  per  omnia  firmiter  locatum,  ei  o^rans,  cl 
pervesiigans  nsque  ad  divisionem  aniroae  ct  corpsj 


proheiisibili  sialione,  ei  relribuenies  lalibus  existen- 
itbiis.  qnac  secuiidum  digniiaicivi  sunl.  Ilacc  igiiur 
^ikiiia  jiisiiiia  ci  saliis  omnium  laudatur,  propriain 
iiuiuscujusque  el  puram  ab  aliis  Cbsenliam  el  ardi- 
nejm  snlvans  ei  cuslodicns,  et  foetida  purgans  in  oni- 
iiibus  propriiie  aciionis.  Si  auienr.  luis  saluiem  !au- 
duvcril,  el  sic  ex  malis  omnibus  omnes  velui  parlu- 
rieniem  eripieniem,  omnino  ibi  ei  hunc  laudubilem 
i.iudatorem  laigissimae  salnlis  recipiemus.  El  lianc 
auiem  etiam  primam  s^luicm  omuium  dignum  judi- 
cahimus  enm  definisse  oninia  in  seipsis  intrani>mu- 
lahilia,  ei  siabilia<  ei  inflexiliilia  ad  subjecta  salvan- 
tem,  et  omnia  custodicntem  non  pugnantia  et  non 
bcHnniia,  suisque  singuU  quaeque  rationihus  dispo- 
sii»,  et  omnem  iniquiiaiem  ei  extraneam  «clionem 
ex  omnibus  exlcrminantem  ,  et  corralionalitate 
uninscujusque  constiluenicra  irralionalilates  exlra 
«•adienles  iti  conlraria,et  non  iransgredieiiies.  Deinde 
ci  hanc  saluiem  non  rcspeclu  qiiis  laudarit  sacrae 
ihculogiae,  velutomnia  cxisleniia  salutari  omninm 
Itonilale  propriorum  opiimorum  casu  redimentem, 
qiianfum  uniuscujusque  salvandorum  recipil  nalura. 
Proinde  el  redcmptionem  ipsam  nominant  theologi, 
i|uantiim  non  sinit  vere  exiswtilia-  ad  Jion  esse  ca- 
dcre,  et  quantum  el  s»  quid  ad  deiictum  aul  inordi- 
natum  decepium  sii,  el  diminulionem  quandam  pa- 
liatuf-  propriorum  bononim  perleclionis  ,  ci  hbc 
passione  el  ineriia  ei  privatione  redimit ,  implens 


iiidigenliai!.  .  ct   patcrne   infirmiiaiem   dcsplciens  ,  ^  lis,  compaginuinqueei  meduUarumet  uotionum  cw 


ii  rcsiUuens  a  malo,  magis. aulen)  siaiuens  in  bono, 
.siiperli'nidum  honum  replens,  et  ordinans,  et  or- 
m;ii>s  inordiDatnm  ejus  el  inonialum,  «..  iniegrilaleni 
j.crf.ciens,  el4>mnium  solvens  macnlas. 

Sed  de  n».^  qui.iem  el  de  jusiilia  diciuin  esi,  se- 
^undum  qnain  omnium  aequitas  mensuratur  et 
'.erminatur,  ei  omnis  iniquilas,  quae  esi  pcr  priva- 
lionem ,  in  ip^^is  singuiis  aequiiaiis  exterminainr. 
Acquilaiem  enim  si  quis  auferret  in  loio,  toiorum 

VARIAE  LKCTIONES. 

»  AE  vocttrciiiur.     *  Vel  nou  -   appropinqutiiu  om.  codd.     -^  AE  divinn  nominaliiis 
4\ninulhs. 

NOTAE. 
^IU.  U«^g.  .\i.\.  rs.il.  CL  ''llchi.  IV. 


dis,  magis  auiem  exisleniium  omnium.  Aon  «mm4i| 
creatura  non  apparens  in  conspectu  ejus  ^.  Parvail 
lantum  csl,  ei  quantum  incoTiiprebensibile,  multaM 
inGniium,  comprehcndens  omnia  :  ipsum  auiem  ii 
comprebensibile.  Idipsum  vero  superessentialihl 
aelcrnum,  inconversibite,  in  seipso  nianens  semp(| 
.secundam  eadem  et  similiicr  habens,omiiibussiiB[ 
litcr  praesen&,  et  idipsum  per  seipsuni  a  seipa| 
finniier  et  incont.iminaie  in  formosissimis  iiuinnii| 


All  stmi/i.«. 


||6i  VERSIO  OPERUM  S.  DlONYSH.  -  Dli  DIVINIS  NCillMBLS.  H6£ 

fiiagn.iinin«ulabililal«,elnaluralicollocalun»sotieiaie  A  lem  :  \i>wn\  **vciu  iiiujiliiudii:cm  veiiaui».em  donarc 


inlrausmulabilo,  iiicasuale,  inQciibilc,  inalienalum, 
}nnm ,  immaicrialeSsimplicis&imum.nouindigeus, 
non  crosccus,  iion  diminuuim.  non  gcnilum.noiisic, 
iKiii  quoinodo  ant  riiclnm  aul  imperfoclum,  aiil  ab 
lioc  aut  lioc  iion  faciuin,  nuilo  niedo  nuii(|iiain 
nusquam  ov,  sed  sicut  omne  ingcnilum  ci  absoiute 
ingeiiiium,  ei  seinpor  ov,  et  jpsura  peifecium  ov,  ei 
Idipsnm  ov  per  scipsiim,  ct  a  seipso  unjlormiier  cl 
keqiiiforniiier  segrcgaium,  ei  idipsum  ex  seipso  om- 
iiihiis  participari  opporlunis  superillucens,  ei  aliera 
»l(eris  componens,  niagniiudo  et  causa  naiuraiis  imma- 
labilissocietaiisin  scipso,etconlrariasimiIiiersuper- 
eminens  sccundum  unam  elsiugularemtotiusnalura- 
iis  immuiabilis  socieiatis  supereminentem  causam.  AI- 


ad  s#  conversls,  ca  sccundiiin  virlule.n  medieial» 
eoruni,  quac  suiit  snper  oiiinem  ei  \isioncm  ci  ra- 
tionem.  El  csi   divinae  similitiiditiii   virtus,   advL'- 
nienlia  oiniiia  ad  cuuiiule  coiivcrlens.   Haeo  igilur 
dicendum  similia  Oeo,  et  secuudum  divinaiii  ima- 
ginem  et  bimilitudinem.  Non  enim  ipsis  Deum  siini- 
lein,  quiu  neque  hoiiio  propiiae  imagiiii  similis.  lu 
aeque  potenlibiis  cniiii  possibileesse,  ci&imilia  hacc 
inler  sc  csse,  el  convcrli  in  altcriilram  similiiudi- 
ncm  ',  ei  csse  uinho  sibi  inviccm  similia,  &ecujidun 
praeccdentem  similis  speciem  :  in  causati  auiem  cl 
causativis  non  rccipimus  reciprocalionMT).  N«n  enira 
solutu  his  aut  his  simile  eii^se  donatur  :  omDibu»- 
autcm  similitudiuexn 'pariicipaiitibusessendi  simili- 


lerumaulem,quoniamomnibusprovideDcusadest,et  ^  bu»  D«us  causa  fit,  et  est  el  ipsa  per  seipsam  siiniii- 


omiiia  inomnibus  propteronxniuui  salutemsil  quidem 
r«,  cx  seipso  el  propria  naturali  immuLabiliiale  in- 
conversibiliier  peroperationem  uium  ct  incessabilem 
kians,  el  seipsum  porrigens  inflexibili  virtute  ad  xiei- 
ilcaiioncm  conversorum,  ct  alterilatem  variarun\ 
Dei  pcr  muUiformes  visiones  flgurarum,  allera  quac- 
dam  visibilibus  perlucens  significare  nestiroandum. 
(jiiomodo  enim,  si  animam  ipsam  corporali  spe- 
eie  raiio  eflingeret,  et  partes  corporales  impartiliili 
iclrcumplasinaret,^  alitcr  inlelligeremus  iii  ipsa  cir- 
ijcnmpositas  partes  i.mparlibiUiali,quae  esl  secoudum 


tudinis  subslilutrix,  et  in  oiuiiibus  simile  vcsli^ie 
quodam  divinae  siiniliiudinis  siinih:  est,  ei  uuitateni 
eoruta  coinpjlet.-  £t  qiii<l  oportci  de  hoc  dicerc^ 
Ipsa  eaim  Ibeologiadissimilem  emu  esse  praecipit,  et 
oiunibus  incompacium,  ul  ^  oninibus  alteruin  :  et 
quod  est  mirabilius,.  quia  nibil  csse  similc  ci  diciL 
£t  quideio  non  est  coiitraria  ralio  ad  ipsum  simili- 
tudini.  Eadeni  eniin  et  6imiliu  Dco,  el  dissimilia  : 
illud  quideni  secundum  acceplam  ipsius  tniiuilabili:» 
imitationem ,  hoc  vero  secundum  dislantiam  oati- 
sativoruffi  acausali,  et  mensuris  muliis  et  incomya 


linimamproprie.  Elcaputquidem  aninium,,ccrvieera-  rabilibus.  Reliquum  autem,  et  de  divino  statu  siri* 

|iulem  opinionem,  ut  medio  •  raiionis  ct  irratio-  sede  dicamus.   Qoid  autera  aliud,  praeter  mancre 

■aaliialis,   pectus  vero  Turorem,  ventrem  ast  concu- ~  ipsum  in  seipso  Deum,  et  immohili  naturaJi  inmiu- 

?iscentiarn,  crura  quoque  et  pedes  naiuram  dice-  labililate    unimode   Cxum  esse,  et  supercollocai  i 

cmus,  partiuni  nominibus  viriutum  symboils  uien>  secundum  eadem,  et  clrca^idipauia  et  simililer  opc~ 

Ibus.  Mulio  magis  in  omnium  summa  alieritaieia  rari.  et  secunduto  ttabUissimum  ipsuni  ex  scip^o- 

ormarum  et  figurarum  sacris  et  divinis  et  mysticis  orauimodo    subsistere,  el  secundum  idipsum  in- 

•eplicationibus  solvere  oportei.  Et  consilium  tiina  transmutabilera,  et  uuiversaliler  irortiutabilem,   ri 

«rporura  schemala  iniaclo  et  non  flfurato  Deo  cir-  l»aec  superessentialiter.  Etenira  ipse  etl  omuium 

«mligavil  :  latitudinera  quidem  divinam  dicendo  slationis  et  aedificationis  causali»,    <iut  est  soper 

iiperlatissiuiam  in  omnia  Dei  processionem,  loii-  omnem  aedificationem  et  statiqnoin»  et  in  seipio 

;iiudiiiem  vero  superextentam  in  omnia  virlutem  :  oninia  constituit  ex  propriorura  honorum  statiouA 

lofiindum  ast ,  oninibus  exislentibus    iiicomprc"  immobilia  et  cuslodita.  Quid  autei»  et  cum  iterum 


iKiisibilem  obscuritatem  et  igiiorantiam.  Sed  ut 
iiiil  lateat  nosipsos  e\  alterarum  figurarum  el  in- 
^rraium  rcplicaiione,  easquidem  incorporales  divi- 
»s  nominationes  his,  quae  sunt  per  syinbula  fensi- 


theulogi  et  in  omnia  provenienlem  ^  ot  mutabilerr. 
dicuni  immutabilem?  Nonne  divinilus  eA  boc  iuiel- 
ligeudum?  Moveri  enim  ip&um  pie  arbiirandutu, 
non  secundum  debtiooem,  aut  alieoaiiofieni»  aut  nl 


ia  ,  coiimiiscentes  :  proplcrea  de  his  (^uidctu  in  ij  ternationem,  aut  conversiooeto,  auilocalero  ujoluin. 


ymbolica  ibeologia.  Nunc  vero  hoc  divinaio  allcpi- 

uem,  non  alicnationem  quandam  superinconversi- 

ilis  imitoutabilisque  oaluralis    societatis  suspica- 

iinur,  sed  siiigulare  ipsius  muliiplex  et  uniformos 

'  omiiia  iiiuliae  fecunditaiis[M'ocess(Oiies.  Siiiiilcio 

Miem  Deum,  siquidera  untim  et  idipsum  dixeiit 

lis,  sictit'  lotum  per  lotum  in  selpso  singtilanter  ct 

iipartite   exisicniem    siiuilem ,   uon   spciiieudura 

^iis  siinilis  diviuum  Yocabuium.  Tiicologi  autem 

poroninia  Deum,  aut  ipsutn  >  nuili  aiunt  csso  situi- 


nou  rccturn,  uoo  circulariter  ferentera,  non  ex  ani- 
bobusiuon  ialcltigibileim  noit  aDimaiera»  non  natif 
ralera,  eedin  esscutiam  ducere  Deuio,  et  coutineio 
omnia,  et  universaiiter  onuiilKis  providere,  cl  nnU 
esse  omuibus  *  ontiiium  itutuen^burabili  circuu<- 
siantia,  clin  cxisteutia  omnia  piovidis  proccssioni • 
hus  el  operalioiiibus.  Sed  et  motiis  •  Dei  iuiinui,;!- 
bilis  **  divinitus  raliuue  coiiccdouduu  huutar<.-.  Kt 
ipctus quidem  ioflexibili.^  iulelligendus,  el  i»i'cv4K.:i- 
bilis   piocessio  operalionuni,   et   ex  ipso   outuiii;:» 


Y.\UL\L:  LEtTriO.NE-J. 

^  infiexibile '- Jmmaiei-iale  orn.  Bli.      «  AE  ut  i.»<  medio.    '  AB  ip$e.    "  Elliyiam.     *  \  \n  aliiora  simi- 
Uudine:  E  in  alteru:ra  similHndine.     *  AE  imitiiudit)e.     ^  E  et.     •  providere '- mnibm  om.  BU.       Bkx 


JOANMS  SCOTI 


liGi 


gciicraiio;  clicoeiiles  v«iO,  iil  csi  oMiijiiiJS,  slatcriilis  A  nire  docenie  :  aiil,  ul  t!l\iiais  nosler  sacer  perfe- 


fijijcessio  _ei  ferlliis  siaitis.  0"oJ  aniem  seciiiKlum 
rydiiiu,  iiiipsiini  el  luedia  ei  exuema  couUneMS  ct 
eoiilincniia  coiuiiicre,  ci  in  ipsiini  nb  i|tso  perve- 
«Hentiuui  coiiversio.  Siuuleni  qtiissiiiiiliicrin  eloquiis 
iiw.iin  jiisliiiiiL'  diviiiaMjiioniiiialionctii  iri  aciuo  acci- 
piat,diccn.!ni>i,  aecjuuni  Dtum,  nonsolnin  in  non  par- 
litam  el  ineprehensibilcm,scd  ciiam  niin  omnia  ci  pcr 
omnia  cx  :;e<|iiilale  pfrvenionlem,  el  ul  per  scipsam 
:ie/jiialitalis  snbstiiuloreni,  juxta  qiiani  aeqne  ope- 
ratnr  per  se  invicem  omnium  similein  capacitalem, 
ei  accipieniinm  cx  aeqniiaie  parlicipationem,  secnn- 
t!u:n  sin^jiilonini  opporluniialem ,  el  aeqnitalem 
sccurutum  uigniiatem.elinomuia  (lisiiibiiiumdaluoi, 
«-•t  i>er  oniiiia  aeqnaliiaiem  lavisibileni,  intelleciua- 


cior  ait,  ulroquu  anliqnilalcm  divinaiu  declaranU'. 
seniore  qiiidem,  qiiod  primum  in  temporc,  junioic 
rer-o,  quod  secnndnin  numerum  est  anliqniiis, 
babenle,  qnuniain  uniias,  et  qnae  sunt  circa  uni- 
lalem,  !ii  niulium  progredientinm  numurorum  an- 
titi»ioi.  Oporlel  atitem,  ul  arbilror,  leniporiij,  el 
aelerr.i  naiuram  ex  eloquiis  stire.  Elenim  non  quae* 
sunt  omnino  el  absolute  Ingenita  ei-verc  aelerna. 
ubique  aiunt  aeterna,  et  incorruptibilia ,  et  tai- 
niort:'.lia,  el  imniobiiia  ,  et  existeniia  sitnilil«r, 
quomodo  existcniia  dicta  snnt  :  Eletamini  porlag 
aeiernales  •,  et  siniilia.  Saepe  autem  el  autiqui»- 
sima  aeterni  cognominatione  characterizant,  ei 
toium  verum  est,  quando  secundura  nos  temporis 


l«':ii,  latioiiaLm,  se:i5tialcm,  cssenii.ilem,  natiiralem,  ^  slaiiim  aelernum  appeilani ,    qnantum  proprielas 


vHliinlarianr  *  excclifnier  et  iinivcrsaliter  in  seipso 
ainicipaiido,  sccundum  super  oinnla  lotius  aequali- 
r.iiis  f:'Clricc'm  virlutem. 

.(JAPITULCM  X. 

iJe  xmuipuUnte,  rindqvo  dierum ,  iu  quo  et  d4 
acterno  ei   tempore^ 

Hoia  autem  esl,  sermonc  miiltivocum  Deum  ul 
Hn!j«ipol';nieui,  ei  ut  aniiquiim  dierum  landare.  Hoc 
qiiidciu  enim  diciiur,  propter  quod  omnlum  ipse 
sil  oii!n!po:ens  aedificaiio  ,  coniinens  el  ambicns 
ti;ia,  ^t  coliocans,  ei  fundans,  et  constringens,  et 
iiifirmjiiu  in  se  omne  perficiens ,  el  ex  seipso 
omiiia,  sicui  ex  radice  omnia  tenenti,  ducens,  el  In 


aeierni  est  antiquiim  et  immutabile  el  univcrsale 
esse  meliendo  ^.  Tempiis  autem  vocani  in  genera-' 
tione  et  corruptione  et  muiabiiilate,  et  aliud  aliter 
habens.  Proindeei  aos  UIc  sccundum  tewpus  ler- 
minandos  aeterni  participaiioncm  tbeologia  dicit, 
cum  incorruptibile  et  scmper  sicsic  iiabens,  aeier- 
num  inteiligimiis.  Eloquils  vero  est,  quando  et  in 
temporibus  aelernum  glorificalur ,  et  aeicrniiiip 
tempus,  et  si  magis  in  ipsis  quidem  et  poleniiuft 
exislentia  aetcrna  ,  et  qiiae  in  generalione  suiit , 
tcmpore  dicta  ci  declarata  soni.  Oportet  iiaque 
non  siinpliciter  coaeterna  Deo,  q-.ii  est  auie  aeler- 
nuin,  aestiinaii,  quae  aeterna  dicla  sunl.  Pretiosis- 
sima   autem    eloquia    inconversibilia    sequentes  , 


seipsam  oiniiia  veliit  in  consulium  omnipotentissi-  C  aeterna  quidem  et  teniporalia,  sccundum  cogniios 

ipsos  ad  obaudlcnduin  modos,  tnedia  vero  exisieu- 

tium  ct  faclorum  quaecunque  ,  alibi  quidem  aeter-  '• 

iium,  alibi  vero  tempus  parlicipant.  Denm  ast  et 

ut  acternum,  et  ut  tempus  laudare,  ut  temporis 

tolias  ei  aeterni  causalcm,  et  antiquum  dierdru  , 

ui  ante  tempus,  et  pUigquam  tempus,  ci  rooveutem 

spaiia  temporuin  et  tempora,  ei  iterum  ante  aeleroa 

siibsistentem ,  quantum  el  ante  aeternum  est,  et 

plusquara  aeteruum,  el  regnum  ejus  regnura  ouuiluiu 

seculorura  ^. 

CAPITULUM  XI. 

be  pace,  et  quid  vutt  sibi  hoc  perteip$uin  es$e,  quae 
ver  teip»am  viia,  quae  per  $eip»ani  viriua,  et  quas 
;iic  4icta. 

^  A^e  nuue  diiinam  ei  arcbisynagogani  pacem  lau- 
dibus  p-iciiicis  favorabtimiB.  Iptia  est  enim  omniuta 
adunairix,  ei  omnium  eonsensus,  ei  cwinaiuraii- 
luiis  geniirix  ct  ojieratrix.  Proinde  et  omnia  ipsau» 
appetuni,  pariibilein  eorutn  muliiiudincm  conver- 
u:ntem  in  toiam  oniiaiem ,  ei  civne  universitalit 
belium  adunaiuem  in  aequiformein  cohabiiaiionem. 
Panicipaiione  divinae  pacis  pnmores  congregatariini 
virtuiuia  ipsa«,  et  ad  seipsas,  ei  ad  se  inviceok 


inuni  convetteiis ,  el  coniirjens  ut  omniiim  acdi- 
lioaiio  ,  oinnipolens ,  compreliensa  omnia  secun- 
«'uni  unam  sui^erantem  omni)  coutinentiam  miinierrs, 
«.i  noii  sinens  ea  cadeniia  scipsa,ul  ex  perfeetissima 
rcfeclioiie  mulata,  perire.  Dicitur  auiem  omnipo- 
lens  ihearcliia,  et  ui  omnium  potetis,  ei  ptire  mi- 
jiisirantibus  ea  praesian«,  ei,  ut  omnibus  praecepii, 
-imabilis  csi,  iinmiitens  omnibus  volunlarias  copu- 
lationes ,  et  dtikes  partus  divini  ei  omnipotenlis 
eL  inimaterialis  bonitalis  ipsius  amoris.  Diennn 
«tiiem  aniiqnus  Deus  laudatur,  propier  quod  om- 
nium  '  ipse  sit  cl  aeleni.im,  et  lempns,  ct  r>nie 
dies,  et  ante  aeternurn ,  et  teinpus  *.  £t  quiderrt 
tempus,  et  diem,  et  spHiinm  temporis,  ei  aeiernuin 
ciiviiiitus  euin  esse  dicendnm,  nt  exlstentein  socnn- 
dum  onrnom  motnm  iniransinutabilein  et  immobi- 
lem.  et  ui  seinper  movendo  manentem  ex  seipso, 
ei  t<t  aeterni,  et  teniporis,  et  diernin  causaieni. 
Ptoindc  01  in  saci-is  myslicarum  visionun!  ibetH 
pbaiiiis  ei  vetus  ct  novus  fonnatur,  seniore  qui- 
dem  antiquiiiii  et  exisietitem  a  principio,  janior«» 
vero  iiun  scx»e6centem  signiiicanie,  ciarisbime  a 
prinoipio  pet    umniu  ut»que  ud  fiiiem  eum  prove- 


'   liki  iJnrfiui.i 
uKie  (lelcrnnm  —  tem;  ux  aiii.  Bli 


VARIAE  LECTIONES. 
•  \'  oi:ini  ittmrou  sii.     »  A  ct  anle  teuipus;  E  et  uute  die$  el  u,'icruum  .'/  tenipH$i  rt 


*  tH  meiiHcndo. 

NOTAL 


Wiii,  -..  y. 


D-a.   VU.     Psal.  CXLIV. 


|1$S  VERSIO  OPEULM  S.  DIONtSII.  —  0E  DIVINIS  NOMINIBUS.  flC6 

niiiujnlur,  el  aiI  u:iani  oqiiiiuin  pacern  prisiioam,  ct  A  uno  omnla  oslemtente ,  el  pcr  tiiir.ila  vcuieiii»,  ct 


<|uac  sibi  snbjocia  uniunt,  ipsaque  ad  scipsii ,  el  ai 
be  invicein,  ei  aii  iinuin  et  pcrfectuin  omiiiuin  pacis 
piincipiuni  cl  caiisain  :  quac  iinpariibiliicr  supci- 
nrmala  lolis,  veliit  (tuibiisdam  clanstris  divisjriiiM 
convcnicniiuin  oninia  lerminat,  ei  consummal,  ci 
lniiSicat,  ct  nnn  siiiit  scpnrata  riiirJiad  niultiim  ot  in- 
liitiiura,  iiiordinaia,  ci  iiicoUocata,  deseria  Deo  facla, 
ci  siia  unitafc  excuiiiia ,  el  inter  «e  iijvicem  lurhu- 
leiilissime  confusa.  De  hac  igliur  qnin  est  divina 
p:icc  el  silcniio,  qnod  s:>ccr  Jiisliis  «f^iy^iav  Yocal, 
et  in  oinneiit  cogiiilatn  prooessioitem,  imniobiiiiaieir, 
ut  ei  silet ,  ei  siicniiiiin  d;icii ,  et  ul  in  seipsa,  el 
iiitra  seipsam  esl ,  et  ad  seipsani  lotam  loia  siip<M'- 
unitur,  et  iiequc  in  seipsam  inlrans,  et  fiuiilipliianf 


propria  nalurali  et  iiDmntubili  so<-(t;i:ilc  veiticns. 
Provenil  enini  i:i  oinnia ,  el  iradit  oiiiiiibus  projirifl 
ipsis  cx  scipxa  suprnmtnans  lur.gniitiilo  pacitit-uc 
gcneialionis ,  el  nianel  per  cxcelleiiliam  nniuiis 
to:a  ad  loiam.  ct  per  toiain  soip>ua>  siiperiinilain. 
QuoniuJo  autcm,  dixerit  ({uis,  appeiuoi  oninia  pn- 
cem?  Miilla  enini  alicrilate  et  dibcrclione  gaudenl. 
ci  niinqnam  aliqnando  babeniem  iMlere  volueriut.  Et 
fti  quldem  alieritaiem  ci  discreiioucm  *  qnl  baec 
dicit,  ait  unitisc.ijusqne  e\isieiutitni  propjielJteui, 
el<i!iia  liauc  esislcniium  iinlliim  ov  ,  qiiod  qiiideiu 
esl,  velii  aliquando  perdere,  nun  firiassis  ncque  nos 
ad  Iioc  coMtridicemns ,  scd  liunc  pacis  appcti:u:M 
iv.anireslabimns.  Oinida  cniin  diligii  ad  seipsa  paci  - 


tcipsam,  dcseril  suam  uniiaiem,  sed  et  provenii  in  "  ficarc  ci  uiiiii,  et  a  stiis  el  a  seipsis  imtiiutabilia  ct 

incasualia  esse  :  ct  esi  per  unuinqiiodquc  connuiviii 
proprieiate  perfcciissiina  pax  ciislodiiiva  ,  pacen: 
donanlibiis  suis  providciuiis,  omuia  imperlurbau  et 
inronfusa  ad  tania  el  ad  sc  iuvicem  Mlvuns,  et 
omnia  in  fortimdine  el  inOcxibili  virlute  ad  snanri 
pai^in  et  lr»ii(|uiilitale;u  siaiueiis.  Deinde  inota 
omnra  non  silere,  scd  movcri  semper  eorum  nioiani 
vuli.  £l  \mc  nppetitus  est  divinae  ompium  {Kicis, 
omnia  in  seipsls  incasualia  salvantis,  et  omniam 
motortim  proprieluiem  ei  molivnm  vitum,  tmmuta^ 
biletn  ct  incastialem  cnftio.iieniis,  in  nioia  ud  s«  p2» 
cincaniia,  et  siceic  habentia,  :)gcndo  qn^ie  sua  sunt. 
Si  auteui  secundum  casiim  pncis  altc:  iialetii  dicen». 


oinnia,  inttis  ibi  nianens  per  exccileuliara  omnia 
snperantis  unitaiis.  Neque  dicere,  ne<jue  inlelli- 
gere  cuiJam  exisieiititiin  est  fas ,  oeqne  possibile , 
sed,  ut  incfl'^tbilc  et  idipsum  et  incognoscibile  in 
ipsam  reponcnles,  tanqnam  oninium  exisientem 
snmmitatem  ,  iiiielleclas  e|(is  ci  <iictas  patiicipa- 
liones,  ei  hoc,  ul  possibilc  \iris  et  iiobisa  muilis 
optimis  reliclis  superspectiiabimnr  *.  Et  primnm 
quidem  boc  dicendnin ,  qtiia  per  seipsam  pacis ,  et 
toiius,  et  per  uiiumqiioJqne,  est  snbstanlia,  et  quia 
«ninia  ad  se  invicem  coniempcrat  {»er  inconfusam 
eorum  uniiaiem,  per  qnam  inseparabililer  uiiila  ,  et 
Indistanier  acque  perfccia,  secundnin  proprlam  sin- 


giila    speciem    stainit ,   non    superobscurata   per  ^  cenfirmat  non  esse  omniu:is  atnabiicm  pa(  em,  mn^is 


inixturam  ad  opposila  quiilquain  obcaecant  nni- 
tricis  diligeniiae  cl  purilalis.  €nam  igitur  qoan- 
dam  et  simplam  pacificae  oniialis  conicmplabintur 
nattiram,  copulaniem  oinnes  sibi,  el  sibimetipsis, 
et  iiivicein,  el  :<alvaniem  omnia  in  inconfusa  omnium 
cuniinenlia,  et  conspicua ,  ei  coniemperata.  Pcr 
qnam  divini  animi  inlcllecii  inicllcciibus  sois 
uniimtur ,  et  intt-liigentibns  ,  et  iteruin  in  iticosni- 
(um  ascendunt  supcr  animum  colloialorum  eon- 
iaclnm.  Per  qnam  animae  largissim.is  snas  rationes 
Inteiligcntes,  et  ad  iinam  intelleclualem  congrcgaiae 
puritaiem,  progreditintur  proprie  sibiniet  via  clor- 
dine  per  immaiei-ialeni  ct  impartihiiem  inteliigenilam 
in  nnitatem  siiper  inlelle<  lam.  Per  qtiam  nna  et  in- 


quidem  iiiUil  existeiHiuin  ^ssc,  qnod  ab  onmi  penltas 
iiiiitaie  cccidii.  Quod  eniin  omniiio  instablle  et 
miiUum,  et  iitcoliocaium,  ei  iiinnituin,  neqtic  Sv  est, 
Qeqne  in  exislenlibus.  Si  autcm  lales  ait  paci  et 
pacis  bonis  infestos  cssc,  contenlionibits  ei  furoribus 
et  alienaiionibus  ct  instabiiiiatibus  gaudetiles.  ei 
ipsi  obscin  issimis  umbris  p^icis  concupisceiiiiae  d«- 
tincntur,  ad  qnas  passionibus  lurbaii  mnliutn  n}obi- 
libus ,  et  eas  sistere  iudiscipliuai«  uppeientes ,  et 
acstintaities  plenitudine  scmper  refltieniium  pacifi- 
care  scipsos  instructione  tenentium  TDlupiatum 
pertiiibatos.  Quid  si  «{nis  dixerit  de  ipsa  secuttditui 
Cbrisluro  paciflna  lmina>tiiate,  secundum  quam  nc:i 
discimus  adhuc  pttgnare,  neque  nobis  ipsis,  neque 


solubiiis  omnium  comidicaiio  secundum  divinam  ejus  d  invtceni,  neque  angi^Iis,  sed  el  ipsis  divina  per  virtt!* 


i 


barmuniam  consUtiiilur  *,  ci  compaginatur  conso- 
nantia  i»erfecla,  el  consensus,  et  congerminalio  con- 
gregans  incoufuse,  iRsepantbiliierque  confusa.  Pcr- 
vcnil  enim  peircciissimae  pacis  univcrsilas  in  onitiia 
esistcuti.^t,  secnndnm  siitiprtcissimum  ejus  ct  ciarum 
unirie&ts  viriulis  advcnlum,  uiiifii  aus  omnia,  ct  con- 
juifgeiis  summa  per  inedia  snmmiii ,  pcr  nnum  ccn- 
uutmalcm  conjiiguta  atniiiiiani,  et  pcrfrut  se  douatts 
eiiam  novissimis  untvcrsiialis  extrcmitaubus ,  ei 
oinnia  cognata  fiicicns  unilalibus  nat'.ir»iibiis,  immu- 
Liibiliiius  socielatibtis,  adunaUisiiihus,  UMigregalioni^ 
biis,  inscparabililer  sciliccl  divinu  puce  stanle,  ctab 

VAUIAE  LECTlO^xES. 
'  r<H  ivpertpecu'(:murt  ■  *  A  E  tubslUuiiur. 


tem  cuopcrabimur,  sccundum  provideniiain  Jc«a 
omnta  in  omnibus  oi>eranlis,  ei  faeienlis  pacem  in- 
eflabiiem,  et  ex  seculo  praedesttnal^ut,  ct  rcconci- 
ilanlis  nos  sibi  ipb1  in  spirilti,  ei  per  scipsinn  ci  in 
ipso  palri.  De  qnibi.'S  siipeteinl!ieuiiLm5  dotirs  ia 
ibcologicis  characteribtis  sn(Scicnti;r  dietixin  est,  M- 
tesiaiitium  iiobis  sacta  cloqciariim  tiitciiigoniia. 
Qttotiiam  e:  aliud  nte  pcr  cpi^toia!ti  inlerrog.thas, 
qiiid  forsiiii ,  qitaiidu  uico  pce  seipsum  cssc,  pcr 
seipsam  viiam ,  per  seipsam  sapicntiam,  cl  aJ  ba^ 
ipftdiii  diccbas  dubitare,  quomotlo  Ocuto  aliijnandu 
quideiu  ipsuin  vLiunx  dico ,  aliqnando  vero  i^r  ae- 


<'f'7  JOAN.MS  SCOTi  llCa 

ifiSAnt  viiac  siibsiiiuioicin  :  iieccssarium  aeslimavi-  A  dcniiaui  el  liOiiiiuicin  pariicipatas  ab  esivientibus, 


iiiHS,  gancie  Dci  bomo ,  ei  hac  le  in  uobis  dubiia- 
lionc  absolvere.  El  ptiinuin  qnideui ,  iii  ;nn!tolIes 
«Jicia  ei  Hunc  recipiausus,  non  esl  conlrarititn,  per 
seipsmn  virtuiein  ,  aut  per  seipsani  viiam  dicere 
Dei:m,  ei  pcr  seipsani  vilae,  aui  pacis,  aul  viiiulis 
sui)8Uiutoretii.  Quaedaai  quidcin  cniin  ex  e.\is(e:ttibiis, 
ci  niaximc  ex  prinuni  exisientibns .  ul  causalii ' 
onmium  existcnlium  dicuniur  :  quaedain  vero,  ul 
super  omnia  eiiam  primo  existcnlia,  siiperis  super- 
esscnlialiier.  Qiiid  autem  omnino,  inquis,  quod  per 


ex  Dco  non  pariicipanie  provenienles  copiosa  fu- 
sione,  cl  siipersoatenies,  ut  diligcns  omnium  c^a- 
salis  suniniilas  oninium,  et  siiperessentiale,  elsuper- 
natur.ili;  omnino  superexcellii  ea,  quae  sunt  secon- 
dum  qualenicunque  es.sentiam  ei  miluram. 
CAPiTtLlJ.M  XII. 

Detauclo  sanclorum,  rege  requm,  domiuo  dominorum, 
Deo  deorum. 

Sed  qiioniam  qnidem  de  bis  qunecunque  dic«re 
oporlebat,  competontem  acceperiini ,  ul  arbitror, 
seipsum  esse  diclum  csi,  aut  pcr  scipsam  viiam,  aut  fincm  ,  laudandus  est  nobis  magnivocus  ut  sanclus 
quaecunqiie  absoluic  ct  principaiitcr  esse,  ex  Deo  snnctorum,  el  rex  rcgnantium,  et  regnans  in  secula, 
primlSHs  subsiituisse  *  exposuiunis.  IIoc  nutem  dici-  et  super  secula,  el  adbuc,  et  ut  Dominus  doininorum, 
jiuis,  nou  es(  pravum,  scJ  rcctum,  el  simpliccm  de  el  Deus  deorum  •.  Ei  primum  quidem  dioendum, 
cluraliouem  Itabel.  Non  enim  csseiUiam  quaiulam  B  q„ij  per  seipsam  sancliiatem  esse  aibiiramur,  quid 
«li.inam  aut  angeiicam  csse  dicimus,  per  seip.sam  regnum,  quid  doniinalioncm  ,  quid  divinitatom  ,  ei 
cssondo  cssendi  quae  sunt  omnia  cansam;  solum-      quid  volunt  dcciararc  eloquia  dnplicatione  exisien- 

lium  i>.  Sanctitas  igiiur  est,  quanium  secundum  nos 
dicendum,  omni  inqiiinatione  liLera  et  perfectissima 
ct  Incontaminatissima  puritas.  Regnum  autem  omnis 
finis  et  ornatus  et  i  gis  et  ordinis  distributio.  Domi- 
natus  vevo  non  subdilorum  excelientia  tanttun,  scd 
et  omnis  et  bonorum  et  optimorum  perfcclissiina 
et  omnimoJa  possessio  ,  et  vera  et  immulal»ilis  fir- 
niit.is  :  propier  quod  et  (lominatus  a  Domino,  et 
dominabile  ,  ei  dominari.  Deilas  vero  omnia  con- 
siderans  providentia  et  bonilale  perfecta,  et  omnia 
circumspiciens  et  contincns,  el  a  seipsa  roplens  et 
superans  omnia  providcniia  sua  fruentia.  Haeo  igi- 
tur  omnla  in  superexcellenlicausa  absoiutelauJaiida. 
£l  addendum ,   ipsa  snpereminens  est  sanotitas,  ct 


Jiiodo  eiii.n  esscndi  omnla  quae  sunt,  et  ipsum  esse 

superessentiale  princijuum ,  ct  essenliam,  ei  caiisa- 

Je|n'.  Ne.iiie  yitae  paientera  ali;im  deii.item,  prae- 

ter  supcriiivinam  omnium  quaecnnque  vivunt ,  el 

odiiae  viiae  causam  vilam.  Ncque  colligentem  di- 

ceiulum  principales  exisientium  et  crcatrices  essen- 

lias  ci  suiistantias ,  qua*  quidam  et  deos  existen- 

liuin  ci  ereaiores  promptos  confestim  pcifecerunt, 

quos  vere  ei  proprie  dioendiim,  neque  ipsi  forraave- 

runt  non  cxisienies ,  neqiie  paircs  eorum.  Scd  per 

scipsum  esse,  et  per  seipsam  vitam,  ei  per  seipsain 

deitatcm  dicimus  principaliter  quide:n  et  dciforml- 

ter  el  causalitcr  unum  omnium  supcppvincipale  ei  ^ 

suppiesse:iliale  pvincipium  et  causam.  Participaliter 

autem  editas  ex    Deo    non    participanle  providas     dominatus ,  el  regnum  ,  et  superincumbens  et  Mm- 

viri»i;es ,  i^er  scipsam  deificaltonem  ,  per  seipsam     piicis.sima  deitas.  Etenim  ex  ipsa  in  uno  el  cumulaie 


vlvificationem  ,  per  seipsam  dcificalionemS  quas 
fiistentla  pioprie  sibimetipsis  particlpant,  el  exi- 
bteutia,ei  vivenlia,et  divina,  et  sunl,  et  dicunlur,  et 
ttlia  simiiiter.  Proiiuio  et  primarum  ipsaruni  opti- 
inus  sii!)siihiior  diciiur  esse,  deinde  tolarum  earuro, 
dcindc  pariiculariuin  ipsarum,  dcimfe  loiariim  ipss' 
rum  pariicipaliomim,  deinde  particulariter  earum  • 
Iiunicipantiuni.  £t  qui«ioportet  de  Vn  dicere,  quando 
quidam  diviuorum  nostrorum  sacrorum  magistro- 
tum,   ci  per  seipsam  boniiaiis  et  dcitaii&  substi 


iiascitur  ct  distribuitur  omnis  clara  diligentla  loiiu» 
sincerae  puritatis,  omnis  exisientium  et  ordinatio  et 
dlspositio  ,  tnconveiiienliam  et  inacqualilatem  et  ira- 
mensunibilitatem  exterminans,  ct  in  bene  ordiio- 
tam  similitudinem  et  rectitudinem  resplend^ns,  ct 
circumducens  parlicipare  se  digne  facta  lomiiis  per- 
fectio,  et  omnium  bonorum  omnimoda  possessio, 
omnis  optima  contcm{?latio  et  rontinuatio  eonim» 
quae  provisa  sunt,  seipsani  divinitus  addens  ad  dei- 
ficaiionem  desideraniium.  Quoniam  vero  siiperple-< 


lutriccm    aiuiU  plusquam   optimain    «l  pUifiqnam  p  nimdo  omnium  «"st  nmnium   caiisalis,  secundum 


divinain  per  seipsam  bonitalera  et  diviniiatem »  di 
<:entcs  esse  bcneficam  el  dciflcam  ex  Deo  pre^eden- 
icm  donaiionem,el  per  seipsam  formam,per  seipsam 
formificam  fusioncm,  et  lotam  formam,  et  particu- 
larcm  formam,  ei  univerealUer  i>ona,  et  partict.Iari- 
tcr  bona  •  ;  ct  quaecnnque  .nlia  secaadum  cundem 
dicta  ikunt  et  Uiceniur  nioiium,  declaraniia  provi- 


unam  omnia  superantem  exoelieniiam,  sanctus  san- 
ctorum  laudjiur,  et  ceiera,  secundum  supermaiwq- 
lcm  *  causam  ct  exaliatam  siipeiemiuentiam  :  t«iH 
quam  si  quis  dixerit :  Quanluui  superat  nonexisteo- 
tibus  existeniia  tancta,  'Jivina,  domina,  regaiis  , 
t\  ipsa  participantia  ,  ipsae  per  se  participatiooe*: 
laatuiQ  tupcicollocalur  omnihus  existentibut ,  fui 


>AIUAE  LECTIONES. 


'  Bll  c««s.i/«'«.     »  cx  Dco  primiius  itituiiwiie  om.  BH.      *  AE  cau$aie.     *  per  teipsam  viriliralionem^  per 
''iP.^"'"  ''tN/i«a'ion<'i;i  om    cciid.      '  pari^cipationHm  —  earum  om.  codd.     •  ei  particnlonter  bona  om.  oodd. 


'  f)H  siiperniiiiit^nlen) 
»  iUu.  IX.  Apoc   XiX. 


NOTAE. 


^  I).in.  IV,  Isai.  IX;  Mich.  V,Za.  li.  IX;  Ap.ic.  XVIlJ 


im  VKRSIO  OPEULM  S.  DIONVSii.  -  1)1!  DIMNIS  KOMINIBUS.  H70 

esl  siiper  nmuia  exislcniKi,  oiniiiiim  pariicipauUum  A  «luia  seciindum  unum  uninscujosqiie  praecogiiala  c»t 
(1  parlicipalionum  iion  pariicipans  cuusiilis.  Sanctos  spccics,  uiiiro  diciiur  uniia,  csl  omniuin  eJt  nnuia 
auiem  ei  re^es  ct  dominos  el  deos  vocaiil  eloqiiia  exempl^iir,  ci  si  inierimas  unum,  neque  univernila», 
Ipsas  in  singulis  principaliores  dispositiones  ,  per  neqnc  jiars  •,  nequc  aliud  aliquid  existcniium  eril : 
quas  seouiulac  cx  Dei  donis  accipicnlcs,  iliarum  omnia  cnim  in  seipso  nnnni  unifonniicr  pracambit 
distiibuiionis  siisipIicUatcm  ciio  suos  tlifferejjlias  el  circuiiiprcliendit.  Ipsa  igilur  ibcologia  lolarn 
niuLiplicant ,  quarmn  pracslanies  varieiaiem  pro-  ihcarcbiani,  ui  oinniiim  causani,  laudal  iiniiis  voca- 
v.de  ei  deilormiier  ad  unitatem  ipsam,  quae  esl  ca-  buio,  el  iinus  Dcus  paier,  et  unus  Dominus  Jesus 
rum,  coiigrcganl.  Cbiisius,  unus  aniem   et  ipse  ppiritiis,  pcr  snpcr- 

cxcclbnlcm  loliiis  dlvinae  uiiilails  iinpniiiliiliUUem, 
CAFilUl.lM  \m.  .^  ^_^^^  ^^^^^^.^   singularilor  coiincftuniur,  ei  supcr- 

De  perfecio  el  uiio.  «niimiur,   et   adesl   siipercsseniialitcr.    Pioinde   et 

Taiiia  el  de   bis.   In  boc    auiein   fcsidnum ,  si      omiiiu   in  ipsam  juste   rcmiituniur   ei    refcrunlur» 
vitlciur,  sernioiic  rorlissinium   collocemus.  Eicnim      sub  qiia,  el  ex  qua,  el  per  <|iiam,  et  iu  qua,  et  iu 
ibcologia  de  omnium  cansa    ct   onini.i,  el   siimil      quain  omnla  sunt,  et   coordiiinniiir,  ei  maiienl,  el 
omiiia  piMCdical  ,    ct    iit  perfecuim  soliini ,  ct    ut  B  coiilincnlur,  et  icplcnlur,  cl  convertiinliir :  et  noo 
untira  l;iu»!al.  Peifeclum  qiiidcm  ctgo  csl,  noii  soliim      jnvcnics  qui-.l  oxislcnliiim,  qnod  iion  In  uiio,  secun- 
ul  per  seipsum   perfeclum  ,   secundum   scipsiim  a      dinn  qiioJ  oninis  dcilas  sriperesseiitialiier  noniina* 
seipso  unifoimiier  segrcgaiuin,  ei  totum  pcr  loium      Uir,ei  es-t  boc,  quod  qiiidem  est,  el  perficil,  et 
perfcctissimum  ,  sed  et  plusquam  pcrfcclum  ,  se-      galval.  Et  oportct   nos  cx  mnliis  in  unum  virtute 
cumliim  oiiinium  exceUcntiam,  el    omncm   quidem      divinae  iinilaiis  conversos,  uniiim  laudaie  toiam  et 
niuliiuidinem    lerminans  ,    omni    vero    sumiuitali      unaai  diviniialcm,  oninium  causain,  imiiin  quod  est 
siipcrexpunsum,  ei  a    nullo  locilum   aiit   compre-     aiite  omiie  Mnum,  ei  miil;iuidincm,  et  pariem  et  to- 
beosum  ,   sed   extenluin  in  omnia  siniul  ct  siiper      uim  ct  dcfiniiiouem  *,  el  infiniliim,  et  siimniiUitcm, 
oninia   non  deficienlibus  augmenlis  et  inOnilis  ope-      el  lerminum  ',  et  magniiudiiiem,  omiiia  exisu^ntia, 
ratiouibus.  PerfecUim  jtcruin  diciUir,  et  vehii  non      ct  ipsum  esse  ifcrminaiis,  el  omnium,  ct  universorum 
auctum,,  et  semper  perfecium,  ei  ui  intiiminuium,      omnium,  el  simul  el  unle  omuia,  et  super  omnia, 
Ht  tmmia  in  seipso  superans  el  supermanans    se-      ct  iiiigulariier  cansa,  ct  snper  ii»sum   uiiuui  ov,  el 
cunduin  unam  ei  inces»abilcin  et  eaiKicm  *  per  se      ipvum  nnum  terminans,  quoniam  Jv  nnum  ex:sten- 
siiperpleuaiii    et  non  miuoraian    largllaiem,   pcr      libus  innumerabile  cst ;  tumicras  autem  csscnlsam 
qiiam  perfccla   omnia   pcrficil  ,  ei  propria   replyl  C  pariicipai.  Snperesseniial.  aiiicni  nmim,  cl  o»»  uniim, 
periectionc.  Uuuin  vcro,  qiiia  omnia  universaliier      et  omnem  nuttierum  lerminal,  ei  ipsiim  esl  ab  uno 
cst  per  uiiius  uiiilaiis    exc»  Ilenliam  ,    ei  omnium      numcri  omnis  cxist<'iilis  prinolpiMin  et  causa  et  nu- 
est  ct  uiiius  irrcversibiiiler  causalis  :  «ulluiu  enim      merus  ct  ordo   IJcirco  cl  iiniiaj  laudaiur  ct  Triiii- 
exisieiKiuin  est    non  parlicipans    uuius,  sed  sicul      tas  super    omnia    dciias  :   n<>n   cst   ne.jue  uniias, 
simul  omnis  niimerus  moiiade  *  pariicipal,  et  unum      ncquc  Triiiilas,  aul  a   nohis,  aut  a!io  qiiodam  exi- 
duo  ei  decem  diciUir,  ei  semis  unuin,  ei  terlium      sicnlium  cog.;ila,  sed  elsi  superaduniium  pjiis  di- 
et   deciiiium  unum  :  sic  omnia  cl   omnium   pars      vinamque  fccuiidilatcm  vere  landemus   triadica  el 
uiium  parlicipanl  *,  ei  esscndo  umim   omiiia  suiii      monadica  diviua  iiominaiionc,  piusqiiam  noiuin:»bi- 
cKisieniia.  Et  non  esl  omnium  caiisa  unum,  mullis      lem  nominamiis  in  csseniiis  s'!percssei!Ualem.  Ncqiie 
unum  :  sed  anle  omne  uiium  et  muliiiudiiiem  ,   el      una    moiias,  aul  Triniias,  neque    mimcriis,   ncque 
omne  unum  ct  multitudinem  ^  lermiiKii.  Neque  euim      uniias,  aul  fecumliias,  ncque  aSiud  quld  exislcnlium 
est   multitudo  non  parlicipans  quid  uuius  :  sed  Iioc      aut  cuidAm  cxisicnrmm  coguitum  educit  supcr  om- 
quidem  muUa   parlibus,  Uiium  tolo  :  el  hoc  muha      nja  el  verbum  et  iniclleclum  in  obscuritate  u   super 
accidcntibus,  unum  subjcclo  :   ct  hoc  mulla  mi-      omne  ei  verbum  et    iniellecium   supcresscniiahtcr 
iiicro  aiit  virtulibus,  uuum  specie  :  et  hoc  muha  ^  superessentialis  snpcrdiviniiaiis,  nei|ue  nomeii   ejus 
spccicbua,  unum  gcncre  :  ct  hoc  multa  processio-      esl,  neque  verbum,  scd  in  inviis  exaUalur.  Et  neque 
l»ibns,unu!up:incipio:  etnibiIcslexistenlium,quoii      jpsuni  quod  est  bonitalis,  tanquam  adunantes   e« 
Don  parlicipet  vcl  quid  unius,  deorsum  omnia,  sin-      pioferimus,  sed  desiderio  iulcliigendi  qui.l  et  diceii.li 
gulariter  omnia,  ellola  omnia,  et  opposiia  univer-      deineffabili  natura  illa  nomiuum   pretiosissimum  ei 
gaiiier  comprehendentls.  Ei  sine  quidem  um»  non      primo  devovemus :  ei  consouabimi-s  forsaii   cisi   m 
erU  muiiitudo,  sine  auiem  muluiudine  erit  uuum  :      hoc  tbeologis,  rermn  auiem   verilalo  rc!iiu|i;eiimr. 
wcui  ct  monas  anie  oraiiem  nmnerum  muliiplicaium,      Idcirco  el  ipsi  per  depulsiones  hivium  pracliouon- 
et  si  omnlbus  omjiia   unita  quis   posucrit.   omnia      flcavcrunt,  sic  excedcnte  auima  suis  cognaiionil.iis, 
erunt  loto  limira.  Setl  iu»que  el  boc  coguosc.M»dum,      ei  pcr  omucs  divinas    iiiteiligcntias  prolicisccuivr, 

VARIAE  LECTIONES. 

»  el  ,'ft>-dem    om.   codd.     *    E   momda.      '  BI!   ,;flr/ici;)«/.      *  el    omue   umnn  -  vmliiluiliuem   <.uw 
Cddd.     » iiefiue  pan  oui.  codd.     •  et  tutum  ct  iU^niiwnem  oin.  codd.    *  et  leimiHU/n  om.  codd. 


1171  JOANMS  SCOTI  Un 

qiiibus  removelur  iiuod  esi  snper  omnc  nome  i,  el  A  liabeiU,  el  vorilale  aiU  univcrsalUcr  aul  pwtioulan- 

omne  verbum,  ei  s<  inUiai»,  iiovissimonimque  oin-  ier  aberravimus  ,   itiae   sil  bomanitalis,  corrtjcre 

iiium  ipsum  coulin^^enle,  qiiaaluui  el  nobis  iliml  con-  non  volunlarie  ignorjikiem,  el  lra<iere  ^-erbo  (iiscere 

lingere  posslbile  esl.  Has  nos  lulelleciuales  tlivinas  depiecauii,  cl  suffragari  non  sufficieniew  virluUsni 

iiominalioues  coucordaiiles,  quauUim  licet,  replica-  habenli,  el  &.'<.narc  nolenlem  aegroiare,  el  qnaedam 

vimus,  non  solura  earuui  Uiiijjftniia  dcricieule-»  — Iioc  quiiiem  a  seipso,  quaedam  veroabaliis  invonieuiein, 

euim  vereeiaiigelidixeriiii— uequejuxlaangelosftx  omiiia  aulem  ex  Deo  accipieulew,  el  in  nos  lraiu« 

earum  bymnodia.  El  novissimis  eniin  reliuquuiiiur  ferrc.    Numquid  affiiges  amiciim  virum  beueraciM- 

poienlissimi  apud  uos  iheologoium.  iNeque  quidem  libus  ?  Vides  eiiim,  qiiia  el  nos  nihil  ira»lilorum  no-j 

eonim  iheologoriim,  neqiie  eorum  philosoplianlium  I;is  ierarcliicorum  vcrhorum  in  nosmeiipsos  contra< 

aul  cousfqneurmm,  sed  el  ips;»  slnuiiler  nobis  ordi-  ■shwws,  el  sollicilos  iios  el  vobis  el  aliis  divinis  viris  '. 

naioruui  novissime    ei  sul.jc*  ic.  Iiariue  si  quidem  ci  tradidimus  el  ira-lemus,   sicsic  nos  dicere  idonci,' 

*     recle  habenl  qwae  dicla  su.ii.  et  quauium  juxla  nos  et  quibus  (licuutur  audire,   in  nullo  iradilione  in- 

cst,  vere  letigimns  virtulem  Dei  vocc   replicaiionis,  juriam  paiienies,    si  m>n  ad  intellisenliam  anl  ex-j 

in  omiiium  hoiionim  oausaleai  acius  reforeudus,  do-  positionem  corum    infirinemur.  Sed   haec  quideni 
iiaulem  primo  se  (liceic,  deimJe  beue  dicere.  Et  si  |}  pelo  Deo  amiouui,  hanc  liabeai  et  dkat.  El  sil  nunc 

quid  similitim  viriuiuin  praelcrmissum  cst,  ei  illud  bic,  inlcllcctis  divinis  vocabulis,  secuodum  nos  fmi», 

uos  secumlum  easdein  artes  ad  obaudieiidum  depre-  quoniam  symbolicaui  Iheologiam,  duce  I>eo,  iranar 

calioni.  Si  autem  haec  aut  non  lecie.aut  iuiperfccie  ceiidemus.  ExpUcit  liber  de  tliuinh  uminibut'» 

SANCTI  DIONYSII  AREOPAGITAE 

LIBER  QUARTUS 

DE  MYSTICA  THEOLOGIA. 

Hpigramtna  m  beatum  Dimysium  de  '      .     INCIPIUNT  CAPITUl.A  DE  MYSTiaTa£OU>GlA. 

mystica  Iheologia.  I.  De  mvsiica  Oieologia. 

II.  Uuoiuoiooporiei  ei  uuiri  ct  bymnos  referre  oaibiain 
Novnm  clariuitem  in  reliqua  et  sciennam  subshlen'      ,  causali  et  suiicr  «Miiui». 
mm     ,    noiie.n  per   aivtnum  ,   »/uu«»    nvn  junwu      IV.  (jnja  «mI.iI  seusibilmm  ommssensiUilis  per  exceile»- 

^  ,  „,  -  ,  V.  Ouia  niiiil  intelligibiliumomnisinteUigibiUtpei  ftXMl- 

Conipresbylero  Iiuotbeo  Dioisvsics  presbytcr.  leutiani  causalis  b. 

\m\m  IIBER  DE  Mimci  tmoiogia. 


De  myilica  theologia  \ 


CAPITULUU  l.  G  superlucenlem  el  subHmissimuraverticem  ,ubi  aova 

et  absuluta  cl  inconversibilia  ilteologiae  mysieria,  S6> 

cuudum  supcrtuceuiem  abscoiiduntur  occultc  docei)> 

Triuilas  superesseulialis,  et  superdeus,  et  super-      lis  silenlii  caliginem,  in  obscurissimo,  quod  esttu- 

uplime  Chrislianorum  inspector  iliei>sopliiae,  dirigo     permanifestissimum,  siipersplcndenle  o,  el  in  qiia 

rios  iu  (uysiicorum  eloquiorum  superiQcegniluiu  el     omne  rclucel,  et  invisibiliuin  superboaorum  splen* 

VAIUAE  LECTIONES. 

^*  E  in  hnc  de.  *H  suf/icienlian;  E  iitcris  miniaiis  addil  :  Seu  uHter  :  £t  unsum  refulgetUem  peM' 
Ir.iiii  ei  &cieniiam  ejiisieHiium.  *  E  liieiis  miuialis  addit  :  Seu  aliier  :  ^ociem  per  diiioitm,  quvn  tton 
ies  fus  nomiuare.    ^  l)e  mjjjnica  ilieoloQia  om.  codd.,  add.  ex  iii(iice  praemisi^u.    *  £  ceriictin. 

NOTAE. 

«EExfilicilDionijsiiAreopag^lufepisc^piAiheumuui  Ai^ia;  seqtmoiur  capituia,   quae    eicipil  cpigranv 

«d  Timoiheum  episcopum  Ephesiorum  de  divinis  no-  iita.  E   sic    ordiliir  :   Haec  (npUula   coniiiicnl   (1) 

iiumbus.  l'uam   mentem  irrifiuns,   Dionijn,  fluenlis  de    mystica   theologia   sermo  ;    soi|uuniur  ciipitiila, 

i'uuli,  aelenii  fidijoiis  Deiuilis  lolum  ri;diuin  deside-  fpigraiuiiia.    11    liaec  proferl   :   Iitcipiunt    cnpilufa 

niHt ,    indejicieniem    nominibus    Dei     nominationis  eju$deni  de  myslica   theologia,  sequnnlur  cupiiula, 

tiC(juifisli  spleiidorem.  opigramma. 

^»  Codox  B  aic  ordiiur  ;  hiriptl  de  mijslicn   thro- 


il7J 


YERSIO  OPLRLM  S.  DIONVSH.  —  MVSTICA  TIIEOI.OCI.\. 


1174 


doribus  stipenitiplenlem  inYtsibiies  intellecuis.  Milii  A  lalibus  sniiciissiinoniin  ejns  iucorutn  supergredicnsi : 


(|uiJein  liuec  opio.  Tu  aulcin,  o  aniice  Tiiiioilice, 
cirra  myslicas  speculaUones  corroboralo  iiinere  ci 
scnsus  deserc,  et  iuloUecluales  opcraliones,  et  scn- 
sibilia,  et  invisiltilia,  el  oiiinc  non  cns,  etens;  elad 
unilnlem,  ul  possibile,  insciiis  reslilncre  ip>ius,  qiii 
esi  super  oinncm  csscniiam  el  scieniiam.  Ea  eniin 
teipso  ct  oinnibiis  imraensuruiiili  el  absoUito  pnie 


cl  qMod  ipsis  absulviiur  visibilibus  el  videnlibus,  et 
in  caliginem  ijjnoraniiae  oecidit  vere  myslicam,  per 
quam  docet  onines  gnostictii  recepiiuites,  in  qiia 
oinne  relucct,  el  invisibiii  iniiaBciiiir  omnis,  <pii  e&l 
in  oinniiini  sunimiluie,  ct  a  nullo,  n«<iue  a  seipso, 
neqne  alleio,  oiniiino  auiem  i;jnoto  oinni  scien- 
tla   in  olio  pcr  id  qnod  niciius  est  inteileclus,  ei 


nieiitis  excessu  ad  snperessenlialein  divinariini  te-  nibil  cognoscendum  siipor  animuni  sic  cognoscen- 

nebranim  railiuin,  omnia  doserens  et   ab   oinnibiis  tium  '\ 

absoluliisascendcs.  His  aiiiein,  vide,  qiwmodo  nemo  CAPITLLLM  II. 

indociornm  auscullel.  liidoclos  adlem  dico,  iii  liis,  Quomodo  ojwriei  et  vniri  et  hyiniios  refene  omHium 

qune  sniil,  confonnalos,  et  niliil  siiper  »  exisieniia  causali  *  ei  super  omnia. 

siiperesscntialiier  esse  imaginnntes.  Scd  Iiis  quidem  Jnxla  hanc  iios  fieri  snperluceniein  oramus  caligi- 

lii,  qiios   viJere  ea ,   quae  socnndum  seipsos  csi,  nein,  ct  |)er  iiivisibiliiaieni  el  ignoraniiam  videre  el 

Keienlia  oporiei  tencbras  lalibuhim  ejns.  Si  aulean  ^  cognoscere  ipsumsiipcr  Ueiiin  ei  scieiUiam.  Hoe  non 

«iiper  Iios  suntdiviiiac  in  mysleria  introduciioncs,  videre  et  sciie,  idipsinn  est  vere  videre  el  cogtio- 

qnid   quis   dixerit  de  aliis  ardeiilii)ns  ,  qi:icunqne  scere,  superesstMilialfin    siipc^rcssenlialiler   laudaro 

oiiiiiibiis  superposilam  cansain  e\  ipsis  in  bis,  qiiae  per  omnium  cxislenlinm  ablalionein,  sicul  per  seip- 

sunl,  novissimis  cliaraclerizant,  el  iiiliil  eam  supc-  sam   nalur;>le  agalnia   fucienles,  auferunt  ea,  qnae 

raie  aiiinl  a!)  ipsis  nelarmn  inipiclalum  ei  nmliifor-  superadiccla  siint,  piira  occidli  visione  '  velantia, 

nr.iiiin  foriDatioiium  ?  In  ipsa  eliani  oporlel  oinncs  •  el  ipsani  in  seipsa  ^  ablalione   stda  occiillam  manl- 

existenliiim  ponere  et  airinnare  posiiiones,  veluli  fcslanl  fonnain.  Oporlel  aiilcm,  nt  arbilror,  abla- 

omnliim  causa,  etomnes  eas  polenUiis  negare,  tan-  tiones  in  conlrariiim   posiiionibus  landaie.  Eienim 

qiiam  siiper  omnia  siiperexislenle,  et  non  aftsrnnari  iHas  qnidem  a  praesinniifsimis  incboanles,  el  per 

depnlsiones  opposilas  esse  intenlionibus,  sed  innUo  niedia  in  novissima  desceinicnles,  apponimus.  Uiuc 

prius  ipsam  siiper  privaliones  esse,  qnae  est  '  su-  voro  a  novissimis  ad   priiicipalissinias   asceiisioncs 

per  omnem  ablationem  et  posilionem.  Sic  igiinr  divi-  facicnies,  omnia  auferimns,  nl   incircnmvelale  co- 

iius  Bartholomaens  ait,  et  niiiUam  tbeologiam  esse,  gnoscamns  illain  ignoraniiam,  ab  omiiiiius  ignoranti- 

et  minimam,  et  evangelinm  latnm,  et  magnnm,  el  l)iis  in  omnibiisexisleniibns  circnmvclalam  •,  etsn- 

peicsseniiileni  illam  videamns  raliginem,  ab  omni  in 


iienim  correptum.  Mibi  vidctur  snperMnlnralifer 
inlelligens,  qiiia  et  muliiloipia  est  opiima  omnium 
causa,  et  breviloqna  simul,  ct  sine  verbo,  quomodo 
neque  verbnm ,  neqne  inlelligcniiam  babel ,  eo 
qiiod  oninibns  ipsa  snperessenlialiier  snperposUa 
est,  et  solis  incircnmvelafe  ot  vere  numifesia,  p<dl!ila 
omnia  et  immunda  iransgredientibjis,  ei  oninein  om- 
ninm  sanctnrum  snmmitatum  nsconsioiiem  snperas- 


exislenlibus  Iiue  nccnUalam. 

CAPITLLUM  in. 

Quae  sutU  z«T«f>'/Tf.y.«t   theolugine,  qnne  inwfXTtyMi. 

\n  tlioologicis  igiliir   cbnrnrtcrihus  polonltssima 

affirmaiivae  tbeologiae  landavimns,  qnomodo  divina 

et  optima  nalnra  nnica  dicilur  •,  qiiomodo  iriadica. 


cendenlibus,  et  omnia  <Hvina  lumina   el  sonos   ct  qnae  secundiim  ipsam  dicta  ct  paternitas.  el  filloii- 

verba  caelestia  snpernnlibus,  ei  in  carginem   occi-  tas,   qnid  vnll  dcclarnre  in  spiritn  theoloaa,  qno- 

dentibiis,   ubl  verecst,  ut   eloq"»''»  «'«"t.  omninm  modo  ex  iminaicrinli  et  impartibili  oplimo  in  corde 

snmmiias.   Eleniin.    non    simpiiciter    divinns    ipse  bnnitalis  germinala  siinl  lumina,  ei  qiioinodo  ipsiu* 

Moyses  primns  mundari  i.iibeiur,  et  ilcrnm  ab  liis,  in  ipso  el  in  seipsis  et  inler  se  Invicem  coaeiernafr 
<pii  talcs  nnn  $<ini^  segregari,  et  post  omncm  pnrga-      in  ^rminaiiojie  niansionls   Rervavernnl    reilitum, 

tionem  andit  tmritivocas  tul)as,  et  vi.let  Iiiminaria  miomo^io  snpercsseniialis  Jesii&  huuuinisnntnralibns 
miiUa  apiirte  fulgnranlia,  el  mnltnm  fusos  radios.  ^  veritalibns  esseniia  factus  est,  et  quaecunquc  ali* 

Deinde  multis  segregainr,  rt  cum  elecl"s  sacerdo-  ab  eloquiis  exprcssa    sunt    secundum  theologicoa 

libus  in  snmmitatem  divinarum  ascensionum  prac  cbaracteres.  In  eo  nnlem  qui  esl  de  divinis  nomiiii- 


curril :  el  si  eis  sic  manentibns  fit  Dcu,  coniem- 
platiir  vcro  non  ipsum,  invisibilis  enim,  sed  lccnm 
nbi  stclil.  Hoc  anleni  arbilror  significare  divinissima 
et  sublimissima  visibilium  et  inielligibilium,  ypoibe- 
ticos  qnosdnm  esse  sermones,  subjectoriim  omnia 
snperanii ,  per  qunc  snper  omnem  intelligeniiam 
ipsius  praeseiiiia  osiendilnr,  iulelligibilibus  summi- 


bns,  quomodo  oplimus  noniinainr,  quoinodo  5v» 
qnomodo  viia,  el  snpienlia,  el  virtus,  et  qnaecniiqne 
aiia  inieiligibilis  sniit  divinac  noininalionls.  In  sym- 
bolicavero  tbeologia,  qnaesinl  a  scnsibilibnsin  di- 
vina  iransnominalicnes,  <|iiaediYinae'*f<)rmae,  qiiae 
divinae  fignrae,  et  pnrics,  et  organa,  qni  divini  loci 
el  mundi,  qui  fnrores,  qnae  Uisliliae  ei  maniae,  quaa 


•YAIUAE  LECTIONES. 


'  BE  SH/)I7?     ^  \'  oiim  ojwriet  oninium.    '  BII  *'«.?#.     ^"  Kiic  cognoxcenduin.     *  Qll  rnuKfir.    ^Mlyvrumo. 
t^^si^iuem.    '  BII  in.te;;««»M.     *  II  circHmdutain.     '  uiiiiu  riififidoni.  BH.     "  BII  ii'.iae  /isi/rtf  formae. 


lt7S  JOANMS  SCOTI  litft 

cbrieialesel  <M-ap»ilae,qiiaciuranjeiiia,  quaeexecra- A  pcrturbaiioneni   a    pa&!»i(inibus  mdkterialibus   com«. 

inoia,  neque  impaieus  esi  sensibilibus  succuinbcug 
casiiius,  iieque  iniJigeiis  esl  lucis,  neque  lauU- 
lioneiu,  aut  corrupiionern,  aui  pariiliunem,  £ui  pri- 


liCHica,  qui  sciciii,  quue  vigiiiue,  ei  quaecunque  aliae 
syniitoncae  suril  dtvinac  simililu^iiuis  sacre  Oguralae 
formaliones.  Ci  tu  arbiiror  cotisiilerasse,  quoinouo 
verbis  opiosiora  niagis  i-uui  novissima  piimis- 
Eieuim  lialiere  llieoiogicos  cliaracieres,  el  divinoruni 
iioiuiiium  reseraiioneui  brevioreui  verbis  esse  sym- 
bolica  Uieoiogiu.  Quoniam  quidem  quaiUum  ad  su> 
periora  respicimiis,  laiitum  verba  coiiiemplatiouibus 
invisibilium  cuarlaul>ir  :  sicut  ei  iuiuc  in  ipsam  su- 
per  iiiiellecium  oceidenles  caligiiiera,  non  brevcm 
sermonem ',  sed  sermonis  dcf<  cuim  el  nominatio- 
i.is  itiveiiiemus.  FA  ibi  quidem  desursum  ad  novissl- 
ma  desct;odeus  sermo,  jiixia  quaiiliiaiem  rjiis,  «juae 
esluuiversaliter  ad  proporiionaicmmultiiudineiu.iu- 


vatioiiem,  aul  fliixum,  aeqiie  aiiud  quid  sensibilittm 
est,  neque  babel  • 

CAPITULUM  Y. 

Quia  Hilill  iittetligibUium  omnis  inleUi^ibilit  per  txc«t- 
leHtiam  causalis. 

Ileruin  auicm   ascendeiites  dicamus,   wv    ucque 
aninia  est,  ncque  tnicJlectus,  neque  pbaniasiam,  airt 
opinionem,  aul  verbum,  aut  inlclligentiam  »  babet,- 
neque  raiio  est,  neque  inieHigenlia  *,  neque  diciiur, 
neque  iiUeliigilur,  neque  uumerus  est,  neque  ordo. 


veiiius  esi.  Nuiic  auleiu  ab  his,  quae  *  deorsuin  sunl,  B  neque  magniiudo,  neque  parviias,  neque  aequaliias, 
aJ  supeiposiiuu)  asceiidens,   secundum  mensuram      neqne  simiiitr.doautdissimiliiudo,  nequestat.ne^iua 


invii  conipiiur, .ei  posl  oniue  invium  lolus  sine  voce 
erii,  ei  tolus  adunaliiiur  souo  carenli.  Qiiare  auteia 
©miiiiio,  inquis,  ex  praesianlissiiiio  poiteutes  diviuas 
posiiiones,  a  novissimis  incboamus  divinam  ablalio- 
iiem?  Quiaquid  super  oranem  ponentes  positionem. 
ex  tuagis  ipsi  cogualiori  Muditionalem  affirmalio- 
uem  oporiuii  pouere  :  quod  aulem  super  oninetri 


movelur,  neque  siSeniium  ducit,  iieque  liabet  virtu- 
tem,  neque  virtus  est,  ncque  iux,  neque  vi(a  est, 
neque  hostia  est,  neque  seculum,  ncque  tempus, 
neque  taclus  esi  ejus  ii(leliigibilis,  neque  scieiitia, 
neque  veritas  est,  neque  regiium,  neque  sapientia, 
neque  unura,  ncque  unitas,  neque  deitas  ■,  aut 
boiiilas,  neqiie  spiritus  est,  sieut  nos  sciiiius,  neqiie 


ablationem  aufereules,  cjt  magis  ipso  dislanlibus  filiolitas,  neque  paternilas,  neque  aliud  quid  noliis 

auferre.  Aii  iion  niagis  esi  viia  el  bouitas,  quatn  aer  aut  alicui  existeuiium  cogniium,  neqiie  quil  noii 

et  l;»pi3?  Ei  magis  non  craptilae,  el  non  maniae,  existeulium,   ueque  quid  exisieuiium  est,  ncque 

quam  «oa  diciiur  neque  iuielligiiur?  exislentia  eam  cognoscuul,  au  ipsa  sit,  ncque  ipsa 

CAPlTtiLUM  IV.  coguoscil  exislenlia,  an  exisleuiia  sunt  •,  neque 

Quiu  nihil  tensibHium  cmim  sensibilit  per  excellen'  verbum  ejus  esl,  neque  nometi,  neque  scienlia  ^, 

iiam  cuusalis.  C  nequc  lenebrae   est,  neque  lumen,    neque  error, 

Dica.mus  igliur  sic  :  Omnium  causa,  et  super  om<-  neque  veril.ts,  neque  esl  ejus  universaliier  positio. 


niaeus,  neque  careus  essenlia  est,  ncque  carens 
vila,  ncqiie  irraiioiiabilis  esl,  ueque  insensualis, 
neijue  torpns  est,  iieque  figura,  neque  species, 
neiiue  qaaliiaiem,  aui  quaniiiaieni,  aui  lumorem 
baJMsl,  ueque  in  locoesi,   neque  videiur,  neqiie 


neque  ablaiio,  sed  eoruin,  quae  post  eam  sunt,  posi- ' 
tiones  et  ablaiioues  facientes,  ipsam  neque  auferi- 
mus,  nertite  ponimus,  quoitiam  et  super  omnetn 
posilionem  est  perfecta  el  siugiilaris  omiiium  causa». 
super  omuem  abiaiionem  excellentia  '  ojnniura  sim- 


laciiinfi   sensililem  babel,  neque  seiililur,  neque     pliciter  perfeciione  •,  et  summilas  omniun.  £*p/K»l^ 
seusibili»  esl,  neque  inordinationeiu  habel,  neque     tiber  de  myslica  theologia   . 

SANCTI  DIONYSII  AREOPAGITAE 


BPISTOLAE     DIYERSAE 


I.  Gajo  itionachoi. 
fi.  Eiiiem. 
In.  Etdi;nB. 

IV.  Wh.n, 

V.  Ourr.th«o  Bnluisiro. 

VI.  S«>"!ip:itro  saceidoli. 

Yl(.  PoljCHrtio  saimiio  sacerdoti. 


D  TITI.  Demophilo  awnaebo  de  propria  isaMuetodlae  H 

bonilate. 
JX.  Ptio  sumnto  snctTdoli  iDt^rroRanti   pcr  er>islolain  , 

qUAtt  sai') •aiiae dciaus, quiti craler,  et  qil  cibi  ejus,  ei 

qi)i  ()Qlu«. 
X.  Joviini  ilienlogo  a|>osloto  et  «vangelislaa  eircumcluso- 

iu  Paibuios  ^*  iusulain. 


SWWMi  LECTIONES. 


♦  sermoiiem  om.  BH.  *  BH  (fui.  ^  Bil  jiliamusiu  —  opinio  —  iHlelligAnlia.  *  babet  —  inlelligenlia  ora.  BIL 
*  ueque  4eila»  oiii.  Bii.  *  Sie  A  ;  Bii  eaiu  i-ognoscuiil  aui  existeniia  exi,  neque  verbum  cei;  E  otii  c<>gtic- 
«riint  fliK/«Mff»»/ia  «n;it,«f,  noquevetbuin  cci.  ^  iieqtie scieniia  om.  Bti.  *hU  excetlens.  •  BH  perfeiii». 
•*  E  Palhmon. 

NOTAE. 


*  tiplicit  />t<iHi;*ii    ArevpaijiiHe  cpiscopi  Alhena- 
rum  de  mif^ica  ihiohxjiit.  In  talightem  clitrisiimam 


ingrcssiis,  in  qtia  fovetnr  prinitp:um  4tip'i>  is  tapiiu- 
tiae  melra  iHcolugiae  mani/rj/  r«. 


1178 


1177  VERSIO  OPIlRUM  S.  DIONYSII.  -  EHSTOL\E. 

IINCIPIUINT 

EPiSTOLAE  DIVERSAE  SANCTI  DIONYSII  * 

A  bns  esl  hominibtis   cssodiiuliier  coordm.ilDS  Koiit 

EpiHola  taneti  Dionyiii  Areopagitae  Gajo  monaclio  ^"''"  "^  caasalis  bomirmm,  hic  ilicilur  homo,  sed 

mista.  ui  hoc  secuixlum  ess  niiam  toiam  vere  liomo  5v. 

Tenebrae  quidem  obscurae  fiunl  luminc,  el  magis  Nos  aiiiem  Jesum  noi»  humaniuis  segregamus.  Ne- 

■njiillo  liimiiie.   IjgDoraniiam  occv.llanl  scienliae,  ei  que  enim  bomo  laiiium,  ncf[ue  superessemiali»  $it 

magis  muliae  scientiae.  Haec  supereminenter ,  sed  homo  taiiium  ,  sedhomo  vere,  differemer iiumanus, 

non  secundum  privaiionem  accipiens,  approba  su-  super  homines,  et  secundnm  homines,  ex  hominibiJs 


perverc,  qnia  iaiet  habenie$  Sv  lumen,  et  vcre  scien- 
lia  secundum  Deum  ignorantia  ,  et  superposilae 
jpsius  tenebrae  velantur  ab  omni  iumine,  et  abscoi:- 
dunt  omnem.  scientiam.  £i  si  quis  viuens  Deum 
inteHcxit  quod  vidil,  non  ipsum  coniemplatus  est, 
seJ  quid  eorum  ab  ipso  existeniitim  ei  cogniiorum. 
Ipsc  aulem  super  aniinum  el  essenliam  siipercollo- 
catus,  universaliler  non  cognoscendo-neque  videndo, 


ex  essenua  superesseniiaiis  csscnllalus,  Est  aulem 
nihil  miinis  siiperessemialiiaiis  siiperplenitudo  sem- 
per  snpercssontialis.  Ilaque  laii  magniiu  lirie  et  in 
essentiam  vere  veniens ,  et  super  esseniiam  essen- 
tlaius  esi,  ei  super  horninem  operaiur  quae  suut 
hominis  •.  Ei  declarat  virgo  snpernaiuratiter  pariu- 
riens,  el  aqua  instabilis,  materialium  et  terrenorum 
pedum  suslinens  gravitalem,  et  npn  imaginaiam,  sed 


et  est  snperessentialiler,  et  super  ianimiim  cogno-  "  supernaturali  virtute  ad  insolubile  consliiiliam.  Quid 

si  quis  cetera  pluriraa  existenlia  periranseal ,  per 
quae  diviniius  videns  super  animum  cognoscet ,  et 
in  liumanilaie  Jesu  inientiones  virlutem  snperemi- 
nenlis  depulsionis  haberil«s?  Elenim  t!t  colligenies 
dicamus ,  neque  homoerai,  non  ut  non  homine, 
sed  ut  ex  hominibus  bommum  r«rr^civ«,  et  super 
hominem  vere  homo  facius.  El  ceieruni  non  secun- 
dum  Denm  divina  operatus  esl ,  neqrte  humarw  se- 
cunduin  hominem,  sed  humanato  Deo  novam  quan- 
dam  deihupianam  operatiouem  nobis  convcrsatus 
est. 

V. 
DoToiheo  minittro. 


scilur.  Et  ipsa  secundiim  quod  melius  perfectissima 
ignoraniia  scientia  est  ejus  superomnia  cognita./ 

II. 

Eidem. 

Quoinodo  omnium  summiias  et  super  divinUatem 
«st  et  super  boniialem?  Si  deitatem  ct  boniiatem 
inielligas  ipsam  rem  benefici  et  deinci  muneris,  et 
non  iiuitahilem  superdei  et  superopiimi ,  sccundum 
qnnm  deificamur  et  bonilicaraur.  Eienim  si  boc 
piincipiiim  Til  deificandi,  ei  oplime  agiliir  deificatis 
f  i  oplime  fuctis,  omnis  principii  superprincipalis,  et 
sic  dictae  deiiatis  et  bonilaiis,  ui  divinilatis  et  boni- 
taiis  est  snmmitas,  quantum  inimilabilis  et  immen- 
surabilis,  snperai  imiialiones  et  parlicipaliones ,  et  ^ 
imitanles  et  participantes. 

111. 

Eidem. 
Ex  occnlio  esi,  qiioJ  conira  spem,  ei  ex  eo  usque 
«!(SCnrnm  in  manifeslnm  dedncinm.  Asl  secundum 
Chrisliiin  iHimanitaie  ei  hoc  arhiiror  iheologiam  de- 
ciarare ,  ex  occullo  supcressentialem  iii  noslram 
manifestaiionem  humanilus  essentiaium  provenisse. 
OccuUns  autem  esi  el  pos»,  manifesiaiionem,  aui  ut 
hoc  divinius  dicam ,  et  in  manifeslalione.  Et  hoc 
eniin  Jesu  occullatur,  el  nullo  vorbo ,  netjue  intcl- 
lectu  secundnm  ipsum  invesligatur  mysteriom,  sed 
ei  dicium  ineflitbiie  manet,  ei  •iiieilectuin  iiicogni- 
lun 

IV. 

Eidem.^ 

Qnomodo,  inquis,  Josns  omnium  irtixitva,  omni- 


D 


Divina  caligo  est  inaccessibile  Iiimen,  in  quo  ha- 
bilare  Deus  dicitur,  et  invisibili  exisiente,  propler 
su.percminenlem  •  clariiatem,  et  inaccessibili  eodem 
per  superexcetlentiam  superessenlialis  luiniimm 
manalioiiis.  In  hoc  fit  omnis  Denm  scire  et  videre 
dignus,  eo  non  videndo  neque  cognosccndo,  veie 
in  quo  super  yisionem  ei  cogniiionem  facins  ,  hoc 
ipsiim  cognoscens,  quia  super  omnia  est  sonsibilia 
et  inteiligibilia ,  et  prophelice  videns  •  lilirubiiis 
facla  est  scienlia  lua  ex  me,'  conforlala  es!,  ei  non 
poiero  ad  eum  »>,  Sic  ergo  divinus  Pauftis  cognovisse 
Deum  dicitur,  cognoscens  eum  super  omnem  existen- 
lem  inlelleQtum  ci  scientiam'.  "  Propier  quod  cl  in- 
vesiigabiles  esse  vias  ejus  ait ,  ei  inscrutabilia  judi- 
cia  ejus,  ei  inciiarrabiles  donatioiies  ejHs« ,  ei  pacem 
ejus  superaniem  omnem  iniellecium'',  sio  inveniens 
supcr  omnia,  ei  hoc  supcr  intelligenliam.  cogiio 
scens,  quia  onininin  esi  inixit-vK ,  oainium  causaiis 
ens. 


VARIAE  LECTIONES. 
co(W  "'^*'""'"  ~  ^"'"^""*  ""'■  ^'  '"'^'^'  ^Jl''^'^'-''""»   praemiuii  B.     «  E  eminentem. 


ei  scienttam  om. 


»  Joan.  I;  Luc.  11. 
^  Psal.  CXXXVIIl,  6. 


NOTAE. 

'  Rom.  XI,  53. 
«"  Philipp.  IV,  7. 


117) 

vr. 

Sosipalro  soicerdoli. 

NftH  hoc  aeslimare  vicloriam,  sacer  Soslpaior,  In 

reti^Moiiem  ant  gloriairt  iitjiiiiam  Taccre  noli  optiiiinm 

iuaiiircMiHn    Noque  enim  oporiei  judicniuin   cam 

rcd&i-gti:ts,  jam  Sosipairi  lioiij.  Possibile  eniin  et  le 

e(  dilut'.  iiiiilios  Tuisis  el  majurcslis  unum  Sv  el  oc- 

cuWurn   venim    laiere.    Noqiie  enim   si   quij   non 

fubeuiti,  jarn  allium,   si  quis  noo  equiis,  ex  neces- 

siiate  homo.  Sic  auictn  facies,  roilit  credcns,  dimit- 

(cs  quideui  hoc  sectinduiu  nlios  dicere,  pro  visriiaie 

aiiiem  vere  dices,  sic  omni  modo  es&e  irreprehensi- 

bilia  quae  dicta  gunt. 

VII. 
Pohjcar\)o  summo  saetrdoti. 


iQKm\%  scoTi  \m 

A  iranscendere  ordinadoDom  ol  moilonem  ,  el  non 
Ipiiim  («gtenili  jpsom  ot  hene  emlneniem,  ei  cnuiia* 
l«m  habnlMoi  !n  hoo  moveniem ,  fflcleniem  oinnia 
/»i  lrBn»rormaniem  secundiim  sncrum  verhum  k. 
Qiiomodo  IhIiup  non  colli  liicognliiim  noblH,  ei  ex 
hflc  et  vore  exUieniein ,  el  vere  Doiim  ducens 
eiim  causoiisaiiiia  ei  superlnefrabili  viriule,  cum 
aul  ab  ipso  et  luna  gecundum  virtuiem  et  staium 
siipernaiiiralissimum  siuiul  universu  ad  omnino 
immoblle  denniunlur,  el  i«  niensnram  diei  lotiiis 
in  eisdem  3iani  omnia  sigiiis  <  7  Ani,  quod  eo  ain- 
plius ,  aiquidem  oinnibus  ei  melioribus  ct  cbn- 
lineniibns  '  t-tc  eveciis  non  circumducla  sunl  qu:ie 
coii(iiienlur?'El  cum  alia  qiiaedam  dies  secun- 
diim  coniinuiialem  fere  tripFicalur,   et    irf  viginii 


f<Igo  quidem  iiescio  ad  Gruecos  aut  alleros  diccns,  B  omuiiius   horis  fil ,  qiiod  iion  umni  temporc  vias 


su/Iicei^e  arbilraus  opiitnis  viris ,  si  vermn  ab  ipso 
ia  scipso  poiueriiii  ei  cogiioscere  ct  dicer«,  an  vcre 
habci.  Iloc  eniin,  qiiodcunque  esi  juiia  legem  veriia- 
tis,  rccte  ostenso  ei  puro  stanie,  omne  aii.ter  ha- 
hcns,  ei  veriiaiem  affccians,  redargueiur,  et  allerum 
2v  vere  oniis,  ct  dissimile,  et  opinabile  ilUid  mngis 
giiain  ov.  Stiperfliinm  igiiur  esi,  veritatis  mauile- 
statorem  ad  hos  aul  iiios  dimicare.  J)icii  eniin  iinus- 
quisqiie  babere  niim<!»ma  rcgaie,  et  uliquc  habel 
quandaiii  pori  cujusdain,  ejiis  vere  Cullacem  umbram. 
£l  si  hunc  redargiias,  aiier  ei  iierum  alter  de  eodeni 
conlendil.  Eodeni  aiiloin  vere  posilo  recle  raiione, 
c4  ab  aliis  oinnibus  stilecio  rideiiie,  omne  quod  non 
sic  per  omnia  babens.  idipsuni  ex  seipso  irreprehen- 
sibili  siaiu  vere  vcio  expellitur.  Hoc  igiiur,  ut  ar- 
Lilror,  bene  cosnosccns,  non  acceleravi  ■ad  Graecos 
aul  aUeros  dicere  :  sed  iJoneum  mibi  e*  hoc  Deus 
det ,  de  verilale  scire  primum ,  deinde  scientem  ut 
oporlet  dicere.  Ubi  auieni  inquis,  malediccre  mibi 
sophisiam  Apoliopbanem ,  et  paiernam  senienliam 
revocando ,  laiiquam  Graecorum  in  Graecos  non 
sancie  ulenli.  Et  quidern  ad  ipsum  nos  erat  verius 
dicere,  quomodo  Graeci  divinis  non  sancle  i<i  divina 
«ituiitur,  pcr  sapieDliaini  Dci  divinU^m  cxpeliere  ien- 
tanies  culium.  El  sic  roultam  ego  quidem  dico  glo- 
riam  quibiisdam  pueiarum,  maierialiier  ei  passi- 
Liliter  remancniiiiin,  el  cieaiurae  coiitra  Creatorem 
servieniiuni.  Sed  ei  ipse  A|)ollophanes  non  sancie  di- 


conlra  ias  redii  et  reveriitur  :  aic  valde  superna- 
turnlibus  econlrariu  circumduciionibus  sol  proprio 
cursu  quinqiieroruiem  suum  motum  iu  lioris  decem 
convoivcns  *,  analytice  ilerum  loium  in  aliis  decem  • 
novam  quandain  semilarum  viam  relrogrndiuir. 
lloc  et  Babylonios  nicriio  inflexii ,  el  sine  ptigna 
Ezechiae  siibegit,  tanqu-im  iu  aequali  Deo  cnidain 
et  supuranli  hoinincs.  El  neqtie  hic  dico  in  Aegypio 
magiias  opci-aliohes,  aut  atia  qiiaedara  aliciilii  divina 
sigiia  facla,  sed  conmionia  et  caelesiia,  et  iu  uni- 
verso  et  in  onmibus  triuinphanlia  ^.  Ail  aulem 
omnino  Apollopbanes  non  esse  baec  vera.  M:igis 
quidem  hoc  Persarum  sacerdoialibus  iiilertur  nie- 
moriis,  ei  adhi.ic  Magi  meinoranda  triplasii  niyihri 
perflciuni.  Sed  liciium  sit  ipsi  his  propicr  igno- 
ranliam  aut  magnam  iiicreduliiat«m.  Dic  autem  ei : 
Quid  dicis  de  ipsa  in  salulari  cruce  ficia  eclipsi  ?  * 
Nam  uirique  tunc  juxla  solis  civiiaiem  simul  ad- 
venientes  ei  consistcntes,  mirabiliter  soli  lunam  ioci* 
deniem  vidimus  —  non  enim  erat  coilus  tempus — ii»- 
rum  autem  ipsam  a  nona  hora  lisque  vesperas,  in  solis 
diamelrum  supernaiuraliier  econi.rario  consisieniem. 
Admoneautemquiddaiu  et  alienim  ipsum.  Sciienim, 
quia  et  occasum  ipsum  ex  Orienialibus  videbamus 
inchoantem,  et  usque  solarem  summitatem  venien- 
tem ,  deinde  relrogradieniem  ,  et  iierum  non  ex 
eadem  et  occasum  ei  repurgationem,  sed  secuD' 
dum  diametrum  eeontrariu  factam.  Talia  si<Dt  iiulc 


yinis  in  divina  uliiur.  Ea  eniin  e.vislcniiuin  scienlia,  ^.  temporis  supernaturalia ,  et  soio  Cbrisio  causaiis-> 


benedicla  ab  ipsius  philosopbia,  «t  a  divino  Paulo  sa 
pienlia  Dei  vucala  »,  ct  a^t  causalem  ipsorum  cxi- 
steniium.ei  srientiae  curuin,  oporiuit  reduci  veros 
pbilosopbos.  Fi  iil  non  ipsain  aiiorum,  aui  ipsam 
I|>8iu8  uttra  quod  pulundiim  redargual  quid  opinio- 
nem ,  oportei  considerare  Apollopiianem  ,  sapicns 
«]ui  est  ,   non   aliler  ahquando  poiuisse  caeleslem 


sima  virluic  faciente  raagna  et  ampla ,  quorun) 
non  est  numerus  '.  Haec  si  (ibi  justum  dic  et 
possibile ,  Apollopiiani  redargue,  et  mihi  (unc  et 
convenientem  iibi  et  conspeculantem  ,  et  conqui- 
rentem  omnia,  et  conferoniem.  Negligil  ct  divina- 
lionis  tunc,  ncscio.  Inde  Apollophanes  abiii,  ct  ad 
me,  sicut  facia  suni,  conferens  £ut ;  Haec«  o  boae 


VARIAE  LECTIONES. 

*  </  coniineuiibus  om.  HH.    *  Sic  A  ;  E  involvens.    *  convotvem  —  decem  om.  BH. 

NOTAE. 

Exol.  Vll.VIII,  IX,  X,  XI.  XII. 


»  I  Cor.  n 
)  Dan.  II. 
>  JiiMie  X. 


X      U  Par.   XX.\ll;   Isaf.XXXVi,  ^ 


Maith.  XXVH;  Marc.  XV;  Luc.  XXUL 
f  Joi)  V. 


1181 


VERSIO  OPRftUM  S.  WONYS».  --  EPISTOLAK. 


i\n 


Dionysi,  (ll>iruniin\icis)iUuiIiiies  reruiti.  Taiita  pcr  a  I^t^  >')  opiiioa  H-aiisvocaiorum,  ci  qnaeciin<]iie  aliH 


ipisiobin  a  noLis  dicla  siiiii.  Tu  aiiiciii  idoneus, 
ei  quao  «kiiuiit  aUiinplere,  ei  aililucerc  peiTccie  Dco 
\iMini  sapieuiein  inuUuni  exisieniem,  ei  saiie  iion 
iutligiianleiii  niansiieie  diiicerc  supeiSMpiciiiem  rcli- 
^'iouis  uosirae  veritalcnn. 

VJII. 

Demoptiil»  Uterupeuta^  '  de  proprJa  mantueiu^line  el 
boniime. 

Hebraeorum  liisiorioe  aiuiil,  o  naic  Demopliile,  el 

•acruiu  illuiu  Moysca  per  miiUam  inunsueluJinem 

divina  aiiiicilia  (ligneruciiim.  £l  si  aliquando  cum 

«xlra  divinuin  vulliim  *  scriljunl  ',  iioii  priina  lanieii 

niansueludiiie  t-xpeliunt.   Dicunl  vcro,  qnia  valde 

arroganli  el  resisienli  divinis  consiliis ,  iralus  sit 


de  l>ener;icioribiis  angdis  iheotogia  iraJit.  Seii  ei 
verc  flpiiini  el  sti|)erop(iiiii  Chiisti  Itcneracii-nte» 
radins  in  silenlio  accipieiitcs ,  ab  ipsts  in  divinas 
opiimas  operaliones  ejus  clare  liuciinur.  Nam  nonne 
est  pnioDiissiiiiae  et  siipcr  inlcileclntn  iionitatis  , 
quia  existentia  esse  facit,  el  quia  oninia  haec  z  \ 
esse  .addiixii,  et  omtiia  viilt  scnipcr  neri  approxi- 
tiiantia  sllii ,  et  coninuinicanii:t  eoruni  qnae  sunt 
cjtis,  sccundiim  singiil(irnin  opiiorlunilalem  ?  Quid 
antem,  ipiia  cl  rcdcnniiLus  ainuiiiliter  li*(>betur,  et 
coiilciidii,  01  dcsidernt  iion  indignando  ani.inles  et 
deliciosos  ipsos,  et  in  vanitni  accnsanles  suslinel,  ei 
ipse  derendit,  magis  promiilit  curare  ,  et  in  ipsis 
perfeciis  sic  accedcniibns  accurriietobvial,  et  iotu$ 
furore  Doininus  •.  Cnm  antoia  ipsuin  pracdicaturem  B  lotos  aniplecteiis  sal.ilnl ,  ei  non  arcusat  de  prio> 


fuciuot  divinis  jndicibus  dignis  ,  cx  aiile  habita  boni 
(iivina  imitatione  praeiiicaiur.  Eieniin  erai  niansnems 
nimis,  ct  propter  lioc  dicUur  famulus  Dei,  ct  in 
divinam  visionem  simul  omnibiis  prophetis  digiiii^r  ^' 
Seil  et  ad  eum  et  Aaron  duri  quidam  dc  principali 
sacerdotio  et  gentis  principalu  conlendebant,  supe- 
rare  quidem  omni  amore  honoris  el  aincre  princi- 
palus  ,  et  accepit  Deo  judice  populi  pyiestaiiiiam. 
Quoniatn  quideiu  el  superimposueruul  ei,  cl  dc 
prioribus  improperaiiles  minabanlur,  ct  jam  fere 
praevaliierunt,  clamavii  quidem  mansueius  Deum  in 
salulem.  Confisus  est  auiem  valde  humiiis,  quoniam 
lunnibus  essel   malis  inchoalis  Inaccusabiiis.  Jam 


rihus,  sed  diiigit  adv(;nieiiicm,  el  diem  rcsluni  agit, 
ol  convocal  aniicns,  viilelicei  optinios,  ut  sit  omniuin 
laelaiitinm  Iiabilalio<i.  Dcniopiiiias  autem,  et  si  quis 
alins  opiiinis  infeslus,  valde  jusie  increpatur,  el 
docetur  bona,  ct  mclioratur  ^.  Qiiomodo  enim  nou 
oporiiibat,  intjuam,  opliinnm  in  salute  perditorum 
lactari  el  vita  inortuoruin  ?  liaque  ei  in  humerot 
lollit ,  qiios  viv  ab  errore  convfriit ,  et  opiimo» 
angclos  in  laetiliam  suscitat ,  ct  bonns  esl  super 
ingralos,  ei  oriri  facil  soieiii  siinin  supcr  Ihmios  et 
nialos,  el  ipsam  animam  suain  ponit  pro  reAigien- 
lilius  *.  Tii  vero ,  ut  liierac  inae  deciaranl ,  el 
procidcniein  sacerdoii,  ut  ais,  inipium  et  maluin,  ne- 


euiin  ,  nam  oporluit  colloquenlem  Deo  opiimo,  ad      scio  qiiutnodo  de  ipso  praesens  recalciirasii.  Deiude, 
hoc  praccipua  similiiudine,  quanlum  licet,  refur- C  qiiod  qnidcm  oporiuit ,    confiteiHr  ad   medicinam 


tuari,  in  se  inieUigebat  Deo  amabiles  operaiiones. 
(juid  auieiu  Dci  pairem  David  faciebat  Dei  amicum  ? 
i^tenim  opiimus  exislebat,  ct  erga  inimicum  opti- 
luus.  InYcni,  inquit,  superoptimus,  amicus  optimos, 
wiruni  secuiiduun  cor  mctim.  Ei  quidcm  lex  optima 


malornni  vcnire.  Tu  autein  non  exiiorruisii ,  sed 
bonnm  sacerdotem  cuin  ferocia  doiraxisii,  niiserlum 
esse  poeniientis ,  ct  impiiim  jiisiilicantein.  Et  ad 
[iiicm  :  Yade,  inqnis,  saccrduii,  cutn  simiiibus  :  ei 
insitnisli,  dnm  non  esset  justus,  ad  adjfia,  el  saueta 


tloitala  esl ,  ct  siibjiigalis  iniiuico  providere.  Et  Job,  sanctorum  probibuisti,  el  scribis  nobis,  quia  fulu- 

4it  maliliam  iion  habeiis,juslificaiusest.£t  Joseph  io  rum  esset  corrumpere  sacra,  provide  salvavi,  ei 

jupcrgredieniesfrairesnonvindicavil.EtAbelsimpIi-  adbuc  incontaminata  cnslodir^.  Nnnc  igitur  ausculta 

<iter  et  iiisuspecte  convenit  fratricidae.  Et  omnis  nostris  :  cori  igere  sacerdotem  sub  le  inini»trantibus. 


iheuiogia  deiformes  praedicat,  non  ante  intdli- 
fentcs  mala,  non  aate  facienles  *■  :  sed  neque 
ab  aliorum  malitia  ex  opliino  mulatos  econlra- 
rio  deifurmiter,  et  iii  nialos  bene  facienies  et  ex- 
pandentes  in  ipsos  muhain  bouitatem,  cl  ad  simile 


aut  aeque  poientibus  libi  famuUs  corrigendum,  eisi 
iinpie  agere  in  divina  viiteaiur,  ei  si  aliud  quiJ  inter- 
dictorum  redarguatnr  agens.  Si  enim  inomata  et  in- 
consequenlia  di  vinissimornm  sunt,  el  rinibasetlegibu» 
expellis,  non  habel  rationem  pro  DeOt  Deo  traditaai 


clemenier  evocantes.  Sed  superius  respiciemus,  non  D  subverli  ordinationem.  Non  cnim  in  seipsun»  Deus 
virorum  sacroriim  bonestates,  non  humanorum  ange-  parillus  csl.  Quomodo  eiiim  stabil  regaum  e|u»?  El 
lorumbonitalemeuunciantes.propicianiiningeniiLus,  sl  Dei  esl,  ut  eloqnia  ainnt,  jiiiticium  ',  sacerdote» 
ei  obsecramiuin  pro  eis  Deum,  ci  pcrdiiis  et  male  aulem  aiigeli  el  prcphetae  posi  sum.aios  sacerdoles 
agentihus  conuninaiitiuin  muliiludinibus ,  ct  con-  sunt  divinorum  judiciorum  ,  ab  his  divina  conve- 
Uisianiium  quidem  de  inaiis,  idelaniium  antcn  sa-      nienier  libi  |>er  medios  ministrov,  cum  sil  letnpus» 

VARIAE  LECTIONES. 
•Iiidex  monncho.    »  E  cnlium.    '  B!l  inbuuut,    *  Sic  A ;  BH  inerepal  cl  docet  bona  cl  meliorat;  E  T»- 
erefiat  et  docei  bona  et  mdiorofur. 

NOTAE. 


•  Nuw.  XI.  X!!. 

^  Nnni.  Xll,  Josna  I.  Num.  XVI. 
,  n   lU^.  XXIV,   XXVI,    !    Re^.    XIM.    Psalm. 
LXXXVIII,  Exod.    XXill,  Cenes.  XXVJH,  Genes. 


XLIi,  XLia   LXIV. 
i  Luc.  XV. 

•  Ibid.;  Matlh.  V;  Lhc.  VI ;  Joan.  X. 
«  Malth.  X;  Luc.  XIII;  Isa.  XXX;  W.iUch.  II. 


^,33  JOANNis  sr.OTi  nw 

liiMe  n«r  .Pios  cl  esst  f;.m.iliis  digne  n.cUis  os.  Aul  A  quiu.lis.  Iiaque  iief.s,  ul  sacra  doqaJa  aiiiui  S  saiicu 


immquid  el  ?aora  symbt.la  hoc  clanii.JU?  Eienira  iioa 

simplioilcr  omnil.us  qui.lem  exallauiur   samla  sa«i- 

cloruMi.  A!»proximal  aulem  magis   liis  sacie  poift- 

cieuiiuin   oniaius ,   <kiud«    succivlolum  liisposilio  : 

coiisequeus  auiem  his  ipsa  niiuisiraniium  :  ordinaiis 

nuiem   famulis  porlae   lalium   snul  iCgivg.isie,  aJ 

quas  ei  perficiuulur,  el  adstaul,  uon  ad  cuslovliani 

earum,  sed  cl  ad  ordinatiouem  ei  cogui.i(uiem  suam 

ii.agis  populo    quam    saceniolales   approxinianJes. 

liule  saceraolum  sa.icia   ordiiiaiio  priucipaiia  reci- 

pere  eos  sacre  ponil  diviuis ,  aliia ,  vidolicol  ii:le- 

rioribiis   ipsis,   dalionem  quidem   irad.-ns.  Eieuim 

circa  diviuum  symbolicesemperslaiiics  aliare»  amaiil 

ei  au  liuiil  diviua  clare  eis  rcvclala,  el  piocedei.ies 


ullia  diguitatem   persoqm.   Aiiendere  vero  huuiii- 
quemque  sibiipsi  oporlci,  cl  ::on  excclsiora,  ei  pro- 
luniiora   r.oscere,  iuteiligeie  vero  sola    secuuiium 
digniiatc:ii  aibi  ordiuJia.  Quid  ergo  \  iiiquis,  uou 
oportel  sacerdoles  luipie  agcntes,  aui  aliud  quid  iii- 
ordiualorum    redarguendos   corrigi  :   soiis    aulcic 
litiium  eril  gloriosis  iu   ii-ge,  per  pracvaiicaliuuem 
legis  Deum  delionorare?  Kl  quoin«)do    sacerdiilos 
iiKinirostaiores  suiil  Dei?  Quouiodo  annuuciaul  po- 
pulo  divinas  virUJles,  non  cogriosccuKw  suam  vii- 
lulem?  AuiquomoJo  illuii.inanl  obscuraii?Qiioiu<ido- 
aulem  diviuos  iralent  spiritus  •,  ncque  &i  e*i  Spi- 
riliis  «aucLus,  lialiiiu   ei  veritaic  cruiieuiej.  ?  tgo 
anicm  defeiidam  te   ad    baec.  Eteaiin  non  ii.imicus 


.leif,„nuOT  s.ml  .m:ie  ■  eU.a  «vil.a  vcla  suljeclis  B  De.uoi*iius,  ..e,,.e  pu.iur  le  pe.tm.  »a.a.,a.  M.o 

I  i    e  suco  p«p.,lo.  c.  p,„p:,.i.  or,r,..ib.,s ...:.-     e.  o.,a.|.,ae„.e  cia:.  Deu,..  J.s»os.  ,»   be.lo  ..„or 
i  0    :1.  sec...,du,.,  .iig,  il:,.e...  saca  l,e..e  i.«ula-      magis  .«suule  e-l,  e.  iU,.,u,uau.,or  s.u,ul  e. .  lu..„- 

II  ullil.,,  ,.sq,.e  .ium  .yra,...!ce  eis  i,.silie.,s,     na.i.r  :  ...agis  ve.o  lu:u,...  p.o...u.or.  e ealH 

,  I,!  e       i  sauc.»  sauco  u,«  coe,is,i  ..olcu.ia.     ler  ^xcipicus.  scJ  s.«u,la.u  De,  rcc..p;r.ce:,.  0,0.- 

e'  .,  ,1  sacra  e.  cus.od;rc.  E.  .luiJeu,  ue.io.     .ouissi.ua,„  proxiu.i.u.c™.  S.  .i,..or  sace,.o.a,u  cs, 


vidisii,  ue.iiie  audisii,  ncquc  habesquid  pertiueiitium 
ad  saccidotes,  sicul  neque  veriialem  eloquioruin 
c(.giio\isii,  quotidie  ad  baec  verbo  pugnans,  subver- 
lous  amliioif  s.  Et  si  quideiD  gentis  principalum  quis 
obtinuii  iuordiuate  sibi  <onira  regcm.  juste  punitus 
csl.  El  si  principem  jusiilicanUiin  quosdam,  aui  con- 
«iiinnaiilcm,  adslansquis  sub  ipso  onliiialorum  redar- 
gueie  ausus  sii,  noadum  enim  dico  detrahere,  et 
simul  ex  priucipatu  expellcre ,    lu  hoino  sic  audax 


disposilio  illuminairix,  ..mnino  dccidii  •  cx  sacerdo- 
tali  ordine  ct  viriuie,  qui  noii  esi  iiluminaiot,  aul 
ubi  niagii  non  iliumii;a<,us.  Ei  audax  mibi  videiur 
lerarcbica  lalis  icnlaiis,  ei  ncquc  n.ciuii  nc.pie 
erubescil  divina  ullra  diguilaiem  persequens,  ct  ar- 
Lilians  Doum  iguorarc,  quae  qublem  ipse  a  scip»o 
cognovit,  el  scducere  arbiirando  faUivoce  a  sc  l*a- 
irem  vocatum,  el  audet  polluus  suas  blaspiicmias, 
non  enim  diccrcm  orationes,  iu   diviua  syuiboU 


simul  ex  pnucipaiu  expeucio,    lu  uuiuv  a.».  «»«-'.      :       .  ^,^^^    Nnn  pa  inse  s..cerdos. 

es  coutra  mansuetum  el  optimum.  ei  bierarchicam  C  Christiformiter  «"Pe«ora  e    Non         P-  -^^ 

e  us  Iegislalioi.e.n?Et  baec  oporluitdiccre.  cum  super  nou  esl.  sed   immicus,  »1«'«^"*; '';";'^^^^"'^;''s^J 

diguitaicm  quis  lentaus,  tame»  con^enientia  agere  lupus  in  divinam  plebem,  OMi.a  P«"«  -^"^^^  V ^^^ 

vilbatur.  Etenim  neque  hoc  licitum  ulli.  Quid  eninv  non  Demopbiio  ^!-^./"";^:  ^^^,,^     ,"    " 

iuoidinatum  Ozias  faciebat.  adolcus Deo? Quid  autem  theologia  iujuste  i-^'^"^ ^"  ^ j       ,^^^^^^^^       „  ,^ 

Saul  inuiiolaiis.  Quidve  syrannici  daemones  vere theo-  sta  autem  esi  persequi.  c» m  «^'^^  ^";^ ^0 .  il^ 

iogantes  Josum?  Sed  iuterdictus  theologia  omnis  onicuique  secundum  '^^^'''^'^^'^^^ut^ 

exirancus  cpiscopus.etunusquisqueinordine  minis-  persequendum.  nou  ultra  euru.n  d'8»uaieu  .  Q.kh 

^uiouissua'ecriWetsoiussumni:.ss:icerdosinsancta  niam  ct  angelis  ii.stum  d  stnbui,  qu^^^^^^^^^^ 

.uictorum  iuirabut.,  et  s.  mol  in  anno.Etliocin  omni  gniiatem  et  distnbuitur  ^  Verum tamen  non  a   ob^ 

secundum  legem  ierarchlca  purificatione.  El  saeer-  o  Demophile,  per  ipsos  autem  «°^  «^  f^^;/^^^^;^^^^ 

dotes  circunipreiidunt  saucta. ct  Levitac  non  tangent»  pcr  jam  praeeellentes  ange  os  ^^^   "  P  "^^^  ^^^^^  ^^ 

saucia.  ut  no»  moriantur.  Et  iratus  est  furore  Do-  dum.  iu  omnibus  ''^^'f';:;^^^J'^^,^^ 

.„i„ussuperprotervia0.iac,et.Mariab.prapcrcussa.  distribuuntur,  quae  sunt  »«<^""^«";_.^^^^^^^^^ 

legisiaiori  legem  po.iere  teutans,  et  in  ...v«  •  (ilios  omnium  ordinat.ss.ina  et,ust.ss.ma  P-^^^^^^^^^^^^^^^^ 
isiluere  dacmonia.  Et :  Non  niitiebam  eos,  b.qui..  et »  nuidem  ergo  et  al.is  subsis  ere  a  Dco  o  ^'-^  •  ^'  «J 

;  ::r:ei,ant :  et  non  loquebar  ad  cos,  et  ipsi  pro-  buuut  post  se,  et  "^-^-^  ^^ -^^'co.i     "^ 

nhet  ibant  •  et  impius  immolans  mibi  vilulum.  sicul  Demopbilus  autem  verbo.  et  furore.  cl  «-«"^'"P'*^» 

t:^^^  Et  simpliciter  diceudum  :  Non  sus-  tia,  quae  sunt  ^^-^l^^^^^T^^^X^ 

liuet  iniquos  perfecla  Dei  jusiiiia.  Diceutibus  autem  iujuriam  s..ae  f:.c.at  "^;'  "^^^"     '  ^^*^   ^  \^^;^ 

Lsis  -    In  no...inc    tuo  virlutcs  muUas    fecimus.  subicctis  superius  ve.bum.   Licn  in  .n  ccc  esia 

re"o.;dctl    NeLio  vos,  ite  omnes  opera.ores  ini-  deutes  scrvum  domb.o,  et  scnion  juu.orem.  .« 

VAP.IAE  LECTIONES. 

t  Sic  odd. ;  A  ad  ea  qmc  sunt.    «  BH  Kmount.    »  BEH  ^f  ;r,.,«u'^L".reVdistrtbmU.'r^/?«ir^^^ 
•  Bll  dccidat.    '  ABll ;  E  di^^lribui  et  segrcgart  quod  secundum  diguitaiem  ei  uibii.uu  j 

NOTAE. 


0  IV  Rcg.  XV  ;  ll  V.u:  XXVI ;  1  Rc^.  XIII ;  M.rc.  1, 
lU;  Ncb.^  XIU,  U.br.  IX;  L''vii.  I  VI. 

b  LcvU.XM;  llcbr.  IX;  11  Par.  XWI;  .Num.V.I, 


Act.  XIX ;  J  r.  XXIII ;  Ercc.  Xlll ;  Isai.  LXV| ;  Miitt 
Y!J;Luc.  Kr.l. 
^    Dr.:l.  XVI. 


11 


4l8r>  VSRSIO  OPERUM  S    DlONYSll  —  EPISTOLAE.  4186 

liiiiim  pairi  ninletliLoiticiii  bimul   el  sequRiiteni,  oi  /{  m'hho  dilouiioius  utteM&innniit  /'acit  oviuni  cIciir-ii- 


f  |>.l«gas  snpei-puiioiiieti),  iaittie  a;;ero  ituuircuuir,  tit^i 
i  ineliuribus  aociirreiid^  x<(juvid$eii>U!s  ;  et  iiuiJvni 
I  •  ftaii«  ilii  aiiteu  jusii;  teceruui.  Quonioiio  iioii  ei  C(mi- 
1  fuiMkiuui',  pr<iu»i>ii(os  a  itirure  ei  cor.ciipisccnilu  in- 
I  jubiiticaiuiii  verbUMi  ei  e\  Dio  liaiiiui  iiMi^isteviuiii 
1    espelleas,  el  iu  nubis  iiiipietaieui  el  iiijusiain  iiior- 

iliiiatioiicin,  el  seiiitioiieiii,  el  iuoruatniii  susciiaules? 

Merilo  bcalus  uostorcx  Deu  iegi!»laiur,  noii  iligiiaiur 

e(>clesitio  Dei  piae^tjse,  hoii  iiropriac  iKuiiui  beite  jam 

pr.iesidenleiii  «.  ilteiilin    oriliiiaiiK  seii>9U(ii,  el  allc- 

ruui  oriiiuai  :  et  qiii  uhetuin,  ei  tioiuuin  :  ei  qui 

doniuin.etciviiuiein  :  ei  (lui  civiiaicm,  ol  gentciii  :  ct 

siiiipliciier  dfeeniiuni,  ui  eloquia  aiuni,  qui  in  pauco 

liitelis.  et  in  tBolio  iiiiclis  esi,  ei  qui  in  pauoo  iiin« 

delis,  et  iii  inulio  infidelis  csi  »*.  Ipse  quidein  igilur  B  *^^^^  **^  misericor».  Non  conlfniJei,  ne<iue  cliiHiubit, 


tisKiuiuni  )kastoralitateiii '.  Ei  iiialiiMi  (juiJcin  vucut 
liun  Jimiltejileiii  coiii»ervo  Jeb.tuni,  i.'e<|ue  p:<riicu-. 
Ijiiler  (raduntein  donani.e  Mbi  oniue  iiiuil:i  boitilaic. 
Jusii  auteinpropriis  ejus  poriViiuiitur.  Supor  liisne-' 
u^ssariuni  liniere  et  ine,  ei  t>eiiui|^)iiluiii.  l.dMiiin  el 
iii  ipsiuti  *  iuipie  agcntibus,  in  i>e  paiietiJo  reini:>;jii>- 
neiii  proJucil  a  palre  :  coniiuiiiaiur  «l  iliscipiiiis, 
quiii  el  iinpietate  iiuiuiscricuiditcr  dijjuuin  duxeio 
judicaivpersequenleseuin  Saiiiaritantis  <-.  Iloe  .iiileni 
tolies  iliclutu  noii  lcroci  cpislola— siirsuui  cniin  cl 
deorsum  treiuis — sic  non  tcipsiiiii,  scU  lieuiii  vindi- 
casti.  Propter  inaiiiiain,  dic  niilii,  i>onuiii  ?  (Jessa  : 
lion  iiabeinus  suinnniiu  sacerdouMU  noii  '  poiciileni 
compati  i»ririuiiaiibus   nosiris,   seii  ci  sine  malitia 


concnpiscentia  et  furore  ei  verbo,  iiiiae  sunt  secun- 
doin  liigiiiiaiem,  sogrega.  Tibi  autcin  praesunt  di- 
viiii  ininisiri,  eiliis  saccrdoics:  sumnii  vero  sacenlo- 
les  saccrilolibus,  cl  suniinis  sacerdclibus  aposloii 
ct  apustoicruiu  sui  ccssores.  £t  sicubi  quis  ei  in  iliis, 
co  qiiod  (lebet,enavcrit,  ab  aeque  puteniibus  sanctis 
iieruin  dirigetur,  ct  non  circuinveiielur  ordo  super 
orJiiietn,  sed  unusquisque  in  ordine  &uo  et  in  ad- 
niinistratione  sua  eril.  Tanta  tibi  a  nobis  dc  sciendo 
et  agetido,  quae  Uia  sunt.  De  autem  iu  viruni,  ul 
iiHjuis,  iinpiuiii  ci  pcccaiorem  inliiinianilato  fiescio 
quoiiiodo  dctteam  coniritionem  dilociissiini  inei.   A 


el  ipse  maiisuelus,  el  ipse  propiiiatio  esl  de  pLciiiUs 
iiostiis  f.  liaque  non  lecipinius  tui  nuii  zei;iinJos 
molus,  iieque  si  niuiiuiies  rccipias  Miiiiees-  ei 
KUaui  6.  llatc  cniin  audiente  Jesu,  iioii  piacei^ant 
mites  iunc  et  optimi  spiriius  participcs  *  .liscipuli. 
Etenim  sacratissiiuus  noiler  niirabilis  ordinaior  ijj 
inaiisuelndiiiedocciopposilos  doctriuae  I>ei.  Uuceri 
enim,  nun  puiiiri  oporici  i{{noranles  :  sicul  et  caecos 
nwi  crucifiginios,  sed  manuduciiniis.  Tu  vero  et 
respicere  in  lunien  inchoanlem  viTuiii  quasi  puer 
novus  dans  repcllis,  ei  cum  niulia  conlusione  pro- 
cideniem  ierocitate  recjjlcitras.   iloc  auieui  muiio 


quoeuiin  acsiimas  lamulos  a  nobis  ordihari?Ltenijn  *«>nore  digtiuni,  quod  Cliri&ius  super  nioniesopii- 
51 11011  in  Lono,  omniiio  ubi  uobls  wecessc  sil  te  esse,  "Jus  ens,  erranieiu  iiiquiril,  el  relugienicin  attvocat, 
secundum  ms  famulaiu  outiii  aiienuin.  Ei  vide  a  ifi  C  elinvenluot  vix  in  humeros  loUiii».  ^uinquid,  togo. 


etiam  Deum  quaetere  ei  sacerdutes  alios,  ab  iVlis 
curari  inagisquam  periici,  ei  e:»se  consueiae  inhu- 
nianiiaiis  iii  mansuetun)  niinistrnm.  Nuinquid  nos- 
ipsos  ad  oninino  sanctiim  perfceinms,  et  non 
indigcnius  divinae  ex  seipsa  humanitatis  ?  An  dupium 
peccaium,  uieloqnia  aiuni,  secunduni  iinpios  p<::cca- 
ntus,  nescientes  in  quoorTeitdinniS,  sed  el  jusliQcan- 
les  iiosipsos,  ei  aesiiiiiantes  videre,  vere  autom  noii 
viileities?  «  Expavii  caelnm  super  Fiiic,  ei  exhorrui 


non  maie  slc  de  nobis  jpsis  eonsJliamur  ?  Wumquid 
iR  iiosipsos  injpellimus  leluiu  ?  Quod  qiiidem  injusie 
facere  quosdam,  sive  ecoiitrario  bene  facerc  cona;i- 
tes,  illi  quidein  rion  seinper  egerunt  quae  viiiuerynt. 
Sibimei  aulein  inaliiiam  aui  boniiaiein  consocianies, 
qui  divinis  virtulibus,  aiu  diutumis  pleni  pastrjui;ibus 
eruni.  £i  «psi  quidein  angeiormn  bonoiu.n  sequaces 
el  comiics,  et  liic  et  illic  cum  omni  consocraiione 
el  libertiiie  al>  omnibus  n.ahs  in  seiuper  cxisitiUia 


ego,  el  diflido  iii  meipso.  Et  t^i  non  luas  insequeier,  secula  beaiissiiuas  &oriientur  '  quieics,  «i  cuni  U&q 

quasi  non  debei^eai  beiiecognosccliieras,non  fortas-  seaiper  *  eruni ,  quod  csi  i>miiium  botiornn!  iiiaxi-. 

sis  reprehensae  sunl.  ^iquidem  alit  rae  quidam  de  te  Hium.  Isti  auiein  diseedeni  divina  sin^ul  cl  siia  nace 

lonsuiere  dignuut  ducebant,  quia  Deniophilus  ae^ti^  hic  et  posl  mortem  siiiiiliier  simiii  obscuns  eruni 

mat  opiiiinnn  iit  oninia  Deuiii  non  esse  ei  hunianum,  daemonibu.^.    Propterea    mjbia    iiiitlu»   sollicitudo 

iieque  seipsom   indigere  luisereritis  aut  saivamis.  D  cosn  Deo  opiiiuo  lien,  e*  cssecuin  Doiiiino  sempcr, 

Sed   ei  sacertlotes  ex  proneaiione  digrii  booitale  «l«<>u  malis  ex  justo  consegregari,  quae  scciJniSiun 

poriare  Igiioraniias  popiili  beiie  sciuni,  quia  ctipsi  *liguiiaiem  ex  nobismeiipsis  susiiiientes.  Quodqiii- 

circumvolvuniur   Juriimit:ae,   Sed  divinus  sancius  dein  et  ego  oninium  maxiine  limeo,  ei  o:o  oiiuiiufH 

perfcctop  ;(d  a!iei)a«:iiii  exivii,  el  propiorca  pecca-  inalorum  pariiceps  non  esse.  Et  si   vis,  et  diviiiae 

tOTlbus,  iit  sacra  eioqiiia  aiuui  <*,  segregaiu.'»,  ct  in  visionis  sasjcii  cujusdain  viri  recordabor :  ei  non  n- 

VAliiAE  LECTIONES. 

^  I  BH  dememissima   pasiorafiiuic.      *  BU  in /i//ps«Mi.      'SicA;   woij  om.  CEH.      *  Sic   codd.  A  unDn- 
Uapes.    «  AE  sortientia.    *  AE  ei  semper. 

NOTAE. 
•  I  Tim.  m. 
«»  Luc.  XVi. 
«  Jcr.  IX,  Joan.  !X. 


f  Heb.  IV,  Matlh.  XII,  h^.  XLH,  Jer.  II,  Amos  i^ 
i  Joan.  II. 


d  Hebr.  V,  VU. 

«  I  Peirl  n.  Joan.  XII,  Maii.  XVIII,  Luc.  XXIIl. 

pAT.noL.  <:x\n. 


«Num.  XXXV,  iil  Reg.  X. 
h  Ezech.  XXXIV,  Liic.  XV. 


38 


1187 


JOANNIS  SCOTI 


1188 


<ieljis;    vora  cniiii  dicam.  Diiin   essem    aliquando  a  "ol^J^ies,  qiiaeilam  vero  volenies,  a  malo  poslpauca 


jiixla  Ci-etani,  sanctiis  inlrodiJxil  me  Carpiis,  vir  el 
si  quis  alius,  per  nxiltam  puritatcm  aninii  addivinas 
Yision(.'s  valile  opportiinns.  El  quidem  ncqiie  sanclis 
iiiyslciioriiin  sacriiiciis  coiialjutiir,  nisi  prius  ipsi 
seciiruluiii  aiile  pcrfecias  oiationes  sacras  el  propi- 
iialas  viaione  superinanifeslata.  Diccbat  ij^ilur,  coii- 
Iristaliim  se  aliquatulo  infiJcrmin  qiiodam.  Tristitia 
aiilcin  crat,  quia  ab  Ccclcsia  ille  qiicndam  lioiiiim 
seduxil,  adliuciaelis  ipsisdiebns  consummalis.  Opor- 
lebal.  iiirumque  diviiiitiis  superglorilicare,  el  Deuin 
salvaloreiiicomproheiidcnlcm  accipieiitem,  eum  qui- 
dem  couverlisse  ,  liunc  vero  boniiate  vicisse,  et 
iion  rclinquere  admoniiiim,  et  pcr  vilam  omnem 
iisque  hodie,  el  sic  in  (liviiiam  eos  ducerc  cognilio- 


vim  racienlcs  simiil  el  inlerroganles.  Dtxil  aulein 
Carpus,  seipsum  dcleclari  deorsum  videnlem,eorum 
autcm,  quac  siirsum,  negligore  :  indignari  aulem  el 
parvipcndere,  qiiia  non  cecidcruni  jam,  et  rei  loiies 
superadjicicniem,  ct  non  vak-ntcm  conlrislari  el  fa- 
ligaii.  Ei  respiciciitcm  vix  vidcrc  qniciem  iterum  cae- 
lum,  sicul  ct  prius  viuebat :  Jcsum  aulem  mtscrenlcm 
facll,  exurgcie  siiper  caclesli  throno,  et  usque  cos 
descendcniem,  manum  opiimam  praesiare,  ei  ange- 
los  cum  ipso  accipicnics  alium  aliunde  recepisse  vi- 
ros,  et  dicereCarpo  Jesum  :  Manujam  ante  praeordi- 
naia  pucr  secundum  ine  residuum.  Paratus  eiiiin 
sum  iterum  pro  hoininibiis  resalvandis  paii.  El 
adamabile  mihi    hoc,  non   aliis  peccanlibus    Iio- 


neni,  taiiqiiam  jainei  certum  cxstiiiclis  ipsisjudicaiis  j>  iuiiiibus.  \eriimiamen  vide  ,  si    bene    habcre   ti- 


et  irraiioiiabilibns  ferocibus  in  loge  justa  saperc 
coactis.  Sed  in  seipso  non  prius  hoc  patiens,  nescio 
qiior.iodoluncmuilamqiiandaminclemenliam  elaina- 
riludincm  inlcxciis,  inlirmatus  est  (piidem  sic  male 
habens.  Vcspera  eiiiin  eral.  Circa  aulem  medias 
iiocics,  solcbnt  eniiii  in  hoc  lcuipus  ipse  ex  seipso 
ad  divinas  laudcs  cvigilare,  surgil  quidem,  neqiie 
somnis  ei  inuilnm  cxistenlii)us,  ci  semper  oiTcnden- 
liuiii  cxtrinsecus  pcrlurbalione  abutcns  :  slans  tamcn 
In  divinum  colio(|uiuin,  non  rccte  irenatus  est,  in- 
digiialus  esi,  non  esse  juslum  dicens,  si  viverenl 
viri  inipii,  et  subverienics  vias  Domini  rcclas  a.  Et 
haec  dicens,  pciiil  '  a  Deo  igne  quodain  caelesli 
uiriusque  in   semel    inmiisciicordiler    requiescere 


bi,  in  cliasmale  et  cuin  serpenlibus  mansionem  com- 

niulare  »  ejus,  quae  est  cuni  Deo  et  optimis  el  hu- 

inanis  *  angclis.  Uaec  sunt,  quae  cgo  audiens  crcdn 

vcra  esse. 

IX. 

Tito  pontifici  ^  inlcnoganli  per  epistolam,   quae  sa- 
pieniiue  domut,  qnis  cruter,et  qui  cibi  et  polus. 

Saiictus  quidem  Timoiheiis,  o  bone  Tiie,  nesci« 
an  qiiid  cognilorum  mihi  liieologicorum  symbolorum 
rccessit  rclinquens.  Sed  iu  symbolica  Ibeologiu 
henediscrevimus,  omneseloquiorum  de  Deoaesiima- 
tiones  csse  inultis  monstriiosas.  Elenim  in  conse* 
qiienlia  contaminatam  extergenles  imperrcctionihiis 
animariim,  quandocunque   arcanae  sophiae  paircs 


vitas.  Hacc  autem  dicens  aii  piilasse  videre  subilo  C  per  quaedam  occiilta   et  audacia  aenigmata  manifc- 


(Jomum,  in  qiia  quidem  stabat,  concussam  prius,  ex 
tcclo  in  diio  incdia  divisam,  el  quemdam  rogum 
iiiuliae  liicis  in  conspectu  suo,  ct  talcm,  videbatnr 
cnim  ceierum  sub  aclhei  c  lociis,  cx  caciesii  regione 
usquead  se  descendentcm,caclum  aulemipsumrefla- 
(;rans,  cl  in  dorso  caeii  ipsum  Jesum  mnliis  huma- 
iiiformiicr  ipsi  adsiantibus  augclis.  Et  haec  quidem 
vidisse  desursum,  ct  se  mirari.  Deorsum  vero  in- 
ciirvaiis  Carpus  :  \idebam,  iiiquii,  ei  terram  pro- 
fundam.  IIoc  ad  trisiiiiam  esl  chasma,  el  lenebro- 
6um  scparaium,  ei  quidem  viros  illos,  quibus  caliiin- 
iiiabaiur,  anle  ab  ipso  juxta  osliolum  steiisse  chas- 
malis  subiremulos,  miseros,  laiitum  nondum  descen' 
denles  a  propriorum   pedum  inslabilitale.  Deoisum 


blaut  divinam,  et  mysticain,  et  inviam  immundis  ve- 
rilalcm.  Proplerea  non  credimus  multi  dc  divinis 
mysteriis  rationibus.  Conlemplamur  enim  solummc- 
do  ea  cuin  coiinaiuralibus  nobis  sensibilibus  symbo« 
lis.  Oporiei  auiem  et  exnentcs  ea  in  semetipsis  nu- 
dael  pura  facta  vidcre.  Sic  enim  in  contemplantibus 
aperirent "  quidem  fontcm  vitae  in  seijtsuin  fusuin, 
ct  in  seipso  stanlcm  videntes,  et  uham  quandaui 
virluteni,  siniplam,  per  seipsam  motam,  pcr  scipsain 
opcranlcm,  seipsam  non  dcserentcm,  scd  scieniiam 
omniiim  scientiarum  snbsislentem  ,  cl  semper  per 
seipsam  contempla:Uc:n.  Oporlere  igitur  et  ipsi  el 
aliis  apud  nos  aestimavimus,  quanium  possibilc  esr- 
sei,  leplicare  variabilcs  derormitalcs  de  Deo  syinlio- 


aiilem  a  chasmate  seipcnles  rcpere,  el  circa  peJes  ^  licae  sacrae  figuralionis.  Qiiod  cnim  extra  eam  hfi 


cornin  siippositos,  aliquando  quidciu  rctraherc,  invo- 
lulos  simiil  ei  aggravantcs  et  irahcntes,  ahquando 
autcm  dcnlibus  aut  palatis  lumcscciitcs,  aut  subur- 
geiitcs,  el  semper  in  tristitiam  immitlcre  machinan- 
li^s.  Essc  aulcm  et  viros  quosdam  iii  medio  cum 
ticip.  niibus,  ( onlia  viros  superadjecios,  conculien- 
les  simul  el  subvcrlcntes  clpcrcuticntcs.  Vidcbaiilur 
;tutciii  esse  ad  inlcrrogaiiiliim  illi,  quaedeai  qnidcni 


omni  rcpletur  incredibili  el  liclifurnii  n'.onstrosital| 
utpoie  in  supercsseiiliali  quidem  divina  generatiofl 
venlrcm  Dei  corporaliler  Deum  gigncntcm  rcftij 
maiitis,  ct  vcrbui.i  in  aera  profusum  e\  cordc  vi» 
cructanlis  ipsum,  et  spiritum  cx.spiraliim  aboiei 
scribcntis,  el  sinus  Deo  fcciindos  grcinio  gcslanl^ 
Deum  rdium  corporaliier  nobis  laiidanlis,  aul  |il.«iij 
lim  haec  liguranlis,  ct  arbores  qiiasdani  el  fruli< 


NAUIAE  LECTION!  S. 
»1)11  pclil.     *  A!l    coinmiiuicationc :   U   coinmulalioni'.     *  C    liumanin  o:n.  UH.     ♦  Indcx   Tilo  iumn* 

..ClUoli.       *  Alu     {r:}Hli'L'iClit. 


miw. 


^  Act.  xin. 


im  VEUSIOOPERUM  S.  D!ONYSU.-EHSTOL.\E.  1190 

ci  ilores  «H   radices  pracmiltenlis,  aul  foiiles  aqiia-  A  ilenlcin  per   lypic.im  cocniim.   Llciiim  eral  coiise- 

iiueiis,  non  soliim  inconiamiiiata  iiniliissaivari  saii- 
cta.saiiclornni,  scd  ei  hoc  iiniiiatiani  vilain  ron  par- 
lihiloni  sitnnl  el  non  pariilani  snbsi»loiiieiii,  proprle 


rnin  em.-tiianlis,  aul  clarilal.ihiis  processivas  himinis 
gftiicralioBes,  aul  alias  qnastiain  siipeiessentialinm 


Ihoologicoinin  inanirosiorias  sacras  ilescripliunes. 
Dcintlo  iiivisii)irniiii  Do,\  providcnlianim,  anl  dono- 
rnm,  aul  inanirostalionum,  aul  virlulum,  aut  pro- 
prieialnm,  percnssionnm,  aul  mansionum,  aul  pro- 
ce.ssioi)uin,  aut  discrotionnm,  aul  unilatum,  huma- 
num  figmentum  Dco  ei  bosliarum,  el  aiiimalium 
alioruin,  et  gcrminuin,  el  lapiilum  variam  forina- 
lioneiii  circnin/ingcntis,  etornatns  ei  rauliebres,  aul 
baibaricas  armorum  facturas  circumponentis,  figii- 
lariain  ant  connatoriam,  ut  arlilici  cuidam,  appo- 
iioniis,  cte^iiios  ei  cnrrus  ei  et  ihronos  substernen- 
lis,  ei  quoiidianas    cscas    qnasdam    pnimenliricas 


seipsa  divinas  iltnminari  scicntias  :  ct  hoc  qiiidom 
impassihile  animae  in  simpla  el  iiitima  doironninm 
agalmatnm  segregarc  speclacnla.  Passibile  aulem 
ejus  connaluraliter  famulari  simul  etexlendi  in  di- 
vinissima  praeniachinalis  lypicorum  symlolornm 
performationihns,  sic  cognata  hujusmodi  gciniit  se- 
lamina  el  declarant  quicumque  et  anle  volamina 
extra  theologiam  manifostam  i'oiin([ucntcs,  in  seipsis 
reformanl  similitiidinem  quandain  ad  iiileUigontiani 
se  dictae  iheoiogiae  inanuducontem.  Et  haec  visibilis 
universitatis  mundi  factura,  invisibilis  Dei  praeiuissa 


praeparantis,  et  bihcniem,  et  inebriatum,  et  som-  B  esl,  sicut  aii  Panlus,  el  vera  raiio.  Proiude  et  iheo- 


nolentnm,  et  crapulalum  transformantis.  Quid  si 
qiiis  dicat  iras,  tristilias,  varia  juramenla,  insanias, 
nialedictiones,  fnrores,  multiformia  et  ohliqua  re- 
pulsionis  peccati  promissionum  sophisinaia,  in  Ge- 
nesi  giganlum  piignam,  per  quam  deliberare  ex  li- 
inore  dicitur  poleniibus  illis  viris,  hanc  aedificatio- 
nem  non  injuria  qnorumdam  aliorum,  sed  pro  su- 
hite  eorum  machinantibus,  et  consilinin  illud  juxta 
caelum  in  dolo  et  s^duciione  Achab  paralum,  et  can- 
licorum  materiales  et  adulleras  mullas  passioncs,  et 
quaecunque  alia  omnia  audacis  sunt  divinae  forma- 
lionis  sacre  composiia  declarativa  occuliorum  pro- 
Llcmata  ei  muliiplicata  ei  pariita  uniialum  et  careu- 
tinin  partibus,  et  ligurativaet  muUiformia  carentium 
formisel  figuris  ?  Quorum  si  quis  videre  potuerit  in-  C  imm.  Eteuiranon  solum  '  superessentiaiia  lumina,  ei 


logi  quaedam  qnidem  civiliteret  legalitcr  inspiciuni, 
quaedain  autem  purgative  et  inconlaininate  :  ct 
quacdam  qnidoin  humanilus  ct  medie,  quaedam  ni!- 
tein  superinniid:iiie  et  perfoctivc :  et  lum  quidem  c\ 
logibus  maiiifestatorum,  lum  vero  ex  occiiUoriiin 
legibus  secundum  consequeiiliam  supposilis  sacris 
liieris  el  intelleciibus  el  animabus.  Mon  enim  his.u- 
riam  nudam,  sed  vilaleni  habet  perfeciionem  prae- 
posita  eis  simul  omuis,  et  per  omnia  ralio.  Ojjoritt 
igitur  et  nos,  pro  populari  de  ipsis  susceplione,  paiam 
sacroruin  symboloruni  sanctam  pulchritudinem  per- 
initlere,  ct  non  spernere  ea,  divinorum  cum  sinl 
characterum  poscere  formaliones,  el  imagines  ma- 
nifestae  arcanorum  et  supernaturaliuui  .speciilaml- 


lus  occuliam  pulchritudinem,  inveniet  mystica  et 
iformia  onmia,  ei  mulii  iheologici  luminis  replela. 
.>on  enim  arbilramnr  inanifosta  composilorum 
propier  seipsa  reformari,  praetendiauiem  ante  prae- 
lenta,  el  invi&ibili  multa  scicniia,  ui  noa  iramundis 
1'acile  accepta  siiit  sacraiissima.  Solis  autem  revc- 
leniur  diviiiitalis  sinceris  amatoribus ,  tanquam 
onmem  puerilem  phaniasiam  in  sacris  symbolis  for- 
niantibus,et  idoneis  transccndere  simplicitateauimi, 
el  conlemplativae  virtnlis  opporlunilale,  ad  simplam 
ei  supernainralem  et  praecollocatam  syinl)olorum 
veriiatem.  Sed  itaque  el  hoc  intelligcre  oportet,  du- 
plicem  esse  theologorum  tradiiionem  :  unam  qui- 
liem  arcaiiam  et  mysticaiii,  altei-am  veio  mauife- 


invisibilia,  et  simpliciter  divina  typicis  pervariantur 
symbolftj,  sicut  supernaturalis  Deus  ignis  diclus,  oi 
invisibilia  Dei  eloqitia  ignita.  Insiiper  autem  ei 
invisibiiium  sinuii  et  inteliectnaliuin  angelorui:! 
deiformes  ornatus  variis  formis  describuntur,'  ei 
mnltis  speciobus  et  igneis  rigurationibus  *.  £t  aliici' 
oportet  eandem  igtiis  iinaginem  juxta  superiiilcli:- 
gentiam  Dei  diciam  excipere  :  aliter  autem  secundum 
ipsaiu  invisibilium  ejus  provideniiarum  aui  ratiu- 
num  :  ct  aliter  in  angclis.  Et  eam  quidem  secuii- 
dura  causam  ,  istant  vero  secuiidum  subsisleiilian;, 
hanc  vero  sccundum  participalionem  ,  el  alia  aliter 
secundiim  haec  Iheoria  ct  disciplinalis  *  ordinatii» 
intenlionem  ponil.  El  non  ut  conscquebaniur  sacra 


siain  ei  noliorem  :  et  eam  quidem  symbolicam  et  D  symbola  confiindere,  sed  convonienter  ea  causis,  aiii 
perfeclivam,  hanc  vero  philosophicam  et  approbaii-  subsistenliis,  aut  virlutibus,  aut  ordinibus,  aul  di- 
vam,  et  complccliiureirabiii  incirabile.  Eialiud  qui-  gnitatibus  :  replicarc,  qnoruin  sunt  inanifesiuioria 
dein  palitnr  et  iiidiget  dictornm  vcriiatis  :  Iioc  vero     composita.  Ei  nt  non  ulira  quod  oporiei  exlcndanujs 


agit  et  collocat  Deo  ineOabilibus  doctrinac  inlrodu- 
lonibus.  Et  quidem  nequc  secundum  s.'\nciornm 
inysieriorum  leletas  alii  secunduni  nos,  aiii  legalis 
iradilionis  sacri  ntagistri  divinornm  defuere  symbo- 
lorum  :  sed  et  sacratissimos  angolos  per  aenigiuala 


in  ipsis  ,  jam  pioposiia  nobis  quaesiio  scieiida.  Li 
diciinus,  qnia  omijis  esca  perfecliva  esl  nulriciKlr- 
ruiu,  iraperfeclionem  eorunt  et  indigentiam  replens. 
ct  inftrinum  curans,  el  vitam  corum  cus:odions,  ei 
Horere  faciens,  et  renovans,  et  viiale  eis  beneficium 


divina  mysiice  producenles  videmus,  ei  ip^um  Josuni      donans,  el  simpliciler  conirislantem  et  imperfectum 
iu  parabolis   Iheologanlem,  el  deilica  niyslcria  tia-      rcspuens ,  ei  laeiiiiam  corum  ei  perfeclioneni  *  lar- 


'  BE   iola.      *  BE  fulguroliombus. 
l^  corum  ei  perfeciiomiin  largiens. 


VAIllAE  L!':CT!OXES. 
'  li  disciplinabi-is.     ^SicA;   liU   corum    perfec-.huwn  laigici» 


1,91                                                             JOANxMS  SCOTI                                                             \m 

giens.  Bcna  igilur  siipersapiens  ei  «piima  sopliia  a  proveniciUibHS  copio^ie  eis,  cl  non  deficieniibus  epu- 

ab  eloqniis  laudaiur,  craiera  mysiicnni  siatuens,  et  lis  alfluenlia  lajgiciiie  el  supermananie.  Iloc  auiein 

sacruiii  eis  poluin  prolundens,  magis  aulera  anie  verc  epiilari ,  cl  propicr  liaw:  viviljcalrix  simul  ci 

hc   soiidas  escas  proponeiis  ,  ei  cnm  excelba  prae-  parvulorujn  luiirix,  el  reuovalrix,  ei  perfeclrix  lau- 

(iiraiioiie  ipsa  desidcranies   se  oplime  ct  puli:hre  dala.  Secundum  jianc  aiaem    sacram  cpnLitiduis 

desidorans.   Diipliccm  igilur  escain  diviha  sapiciuiu  apeqlionem,  cl  ipse  omiiiuni  i  onuiuui  caiisaUs  l>ciis 

proponil  :  unam  quidem  solidani  el  maiiducahiiitin,  inebiiari  dicitiir,  proptcr  siipeiplenitiidinem  ei  inlKl- 

alieram  vero  huniid^in  ei  proriis;nn  ,  ei  in  cralerc  ligeniiam  cpulaiionis  :  aul  poins  dicendnin  ,  epnla- 

porrieil  provid'd6  suas  bonilates.  Ipse  igilur  craler  tionis  Dei  perfeciibsiHiani  ei  ineUiibilem  deierius  iiii- 

rolundus  d«m  sil  et%pandus,  syiiibohnn  sH  cxpan-  niensurabiiilaleni.  Ul  euim  iu  iioljis  secundum  quoU 

sae  simul  el  in  omuta  circuineuulis  siiie  principio  et  ebrielas  immodeiala  rcpleiio  est,  ei  menle  ei sensii;us 

iuruiitae  liorum  oiTui^um  providenilae.  Yerumlamen  ecslasis,  sic  secniwJiim  quod  melius  ,  in  Deo  ebrje- 

qiioniam  in  omnia  proveuiens,  manct  in  seipsa,  et  lalem  non   aliiid  qnid    oportct    inlellijiti ,  praeler 

fttalin  iramuiabili  nsiurac  similiiudine, et  perfeciis-  snperabuiidaniiam  ci  causam  provenientem  in  ipso  ' 

sima  irremeabililer  seijisa  collowita  uniformilcr  cl  onuiium  bonoium  imniensur.ibiiem.  Sed  et  ccnse- 
fix6    sic  craier  slai.  Aedificans  auiem  et  sapientia  C  (luens  cbrietaiis  sapieniiae  ecslasis,  supereinijieu» 

domum  sibi  diciiur,  el  iu  ipsas  solidas  cscas  ei  po-  Doi  superintelligeniia  inlelligciKla,  secundnmquama 

lus  et  cratera  propouens  :  sic  esse  divina  diviniins  exaltaiur  iiiiclligendo  snpennielligere  ens,et  iuper- 

symbola  facieniibus  clarum,  quia  et  provideniia  per-  inielligiiur  ei  super  ip*um  esse,  «l  ipfcC  oum.uiu, 

feclissima  est  ipse  essendi  et  bcne  essendi  oninia  quaecunque  suiii,  opi.iiiia  ihebrians  siuiul  e:  saiiuii» 

causalis,  et  in  omnia  procedit ,  et  in  omni  (il,  et  cstyDcus,  lanquam  omnium  ipsorum  simul  etsuper- 

foniinct  omnia ,  ei  iicrum  ipse  in  eodem  per  excel-  si)lenonim  iniinensurabilis  univ«rsiiatis  superexcel- 

leniiam,  nullum  in  nullo  per  nuUum  est,  sed  exalia-  leiiiia,  et  iterumextra  et  summitasomnium  sursum 

lur  nmnibus,  ipse  in  seipso  siinililer  et  aeiernaliter  posiius.  Ab  liis  aulem  voknies  et  in  regno  Dei  sa»> 

eiis  et  slans,  et  mancAS»  el  semper  secundum  ea-  ciorum  convivia  juxla  eundem  accipiemus  modun». 

dem  et  sicsic  Uabeus,  et  nullo  modo  c.vtra  scipsum  Transiens  enim,  ail,  ipse  rex  discumbere  eoi»  facie'» 

facius ,  neque  propria  gravilate  et  inconnnulabili  et  ipse  mioisirabit  eis''.  SiguificaiU  auiem  luec 

mansione  et  bonitate  reliclus  :  sed  el  jn  seipsa*  communem  qiiandam  et  aeque  iHvisibiiem  sauctoium 

lolas  ei  perfeclissijnas  prpvidenlias  0f)lime  operaus,  in  djvinis  bonls  socieutem,  et  Ecclesiam  primog^- 

ct  proveniens  in  omnlA ,  et  manens  in  seipso,  ct  nitorum  descripiorum  in  caelis,  et  spiriuis  $anc4(H 
«unssemperet  motus^,  neque  stans,  neque  motus*.  C  riim  o/nnibus  optiniis  peifecios,  et  primum  optimis 

Sed  0  si  quis  dixerit  providas  opcraliones  in  maji-  repleios.  £t  rccubitum  requiem  arbiiramur  irmUi» 

sione,  ci  mansionem  in  piQvidendo  connaiuraliter  doloribus  *itam  illacsam,  elconvcrsationein  diti- 

simul  et  supernaluraiiter  liabens.  Sed  quae  solida  nam  in  luiiiine  «t  regione  vivenliym,  onmi  senwi 

esca,  et  quae  humida?  llas  enim  optima  sapienlia  ^acro  repletam,  el  largisiiinorum  el  bealorum  epii- 

donare  simul  et  providere  laudatur.  l|)sam  quidcrn  morum  copiosam  daiionem,  per  quam  laeiitia  omni 

solidam  escam  coniposilioncm  gesjare  arbilror  in-  repleniur,  Jloij  auiem  esl  laetari ,  Jeiu  recumbere 

icllcciualis  et  nutritoriae  perfecUonis,  et  naluraiis  ^os  faoenie,  et  ministranie,  el  ueternam  requiew 

immutabiruatis  ,  sccunduin  quam  divina    constiic-  donante,  ei  plenitudiuem  bouQrum  distribuenle  *i- 

runt,  el  polentem  el  uniformei»  el  inseparabiJem  niul  ei  infund«nte.  Inquisiiionem  \erc  beue  scio,  el 

scieniiam  pariicipant  cum  inlelleciualibus  scnsibi-  benedictum  somnum  Dei ,  et  evigilaiaiam  aperui»- 

liiira  illorum.quibussapieulissimusPaulusex  sapien-  ge,  cum  dicimus,  divinuin  somnum  «&&e  remelufn 

lia  accipiens,  vere  solidam  escam  tradil*.  Hun)id?im*  Dcj ,  et  inconKmunicabile  prdvisis  :  vigilare  aulom, 

auiem  perfu^e  simul  ei  in  oirnia  provenire  fesUnan-  m  providendum  eos  dQCtrir>a,  aut  saluie  deprecftnli- 

tis  virlulis,  eV  adhuc  per  varia  «;l  mulla  et  partita,  bys  guccursum.  Mulia   autein  iheolegica  symbola 
iii  sirnplam  el  non  iremulanlem  divinam  cognilio-  *^  praeiermissa.  Ideo  superfluum  arbitrantes  esse,  ea» 

iicm  niitritos  familiarcs"  ipsis  boniiate  manuxiucen-  dem  ei&dem  revolventes  alia  videri,  siinul  eitaiii 

lis.  Propter  quod  et  rore,  el  aqua,  divina  et  invjsi-  vt^is  in  bonis  <»bediendum  ,  «t  cognoseenles  quae 

bilia  cloquia,  ei  lacle  et  vino,  et  raelJe  adimaginan^  quidum  sunt  e{iislobe,ab  bis  quae  dioa  sunt,  quie- 

tnr,  propter  viiae  fecundam  corum  ,  ut  iii  aqua,  scimus, excedentcs,  ut  aeMiiiiO,  inplusquamno^tlns 

virtutem  :  ct  auclivam,  nt  iu  lacte  :  et  revivificati-  literis  debita.  Ilanc  auiem  totain  n^^stram  symboli- 

vam,  ut  in  vino  :  et  purgalivam  siinul  el  cuslodtti-  cam  Ibeologiam  mittiimis  ,  per  qnam  invenics  cnn> 

vam,  ut  iii  inelle.  Hacc  enim  diviria  sapienlia  dpnai  sapienliae  domo  *et  culumnas  septcm  bene  discrt- 

VAitlAE  LECTIOISES. 

*  RM  in  %eipso.    '  Bii  supermotus;  E  temper  motus  (et  om.).    '  neque  sians,  tiequc  mcfm  CMn.  cold.  *  RH 
lluviaitiivi.     ♦  Sic  E;   Bfl  famulain;  A  famitiariier.    «  \SE.  domu. 

WOTAE. 

MI«br.  Y.  kLuc  X!l,:57. 


1135 


VERSIO  AMBIGUORUM  S.  MAXIMI. 


UU 


ias  ,  ct  solitlim  escanv  ejtis  in  ihyiniamata  ei  panes  A  dicare  cas  seniienilo  credo.  Injusle  auiem  affligentes 


vos,  et  circumscribcrc  aesiimanles  non  rcctc  evan- 
gelii  soleni  jiisle  inlerveiiiens  oro,  baec  diinilienies 
qiiae  in  seipsis  aguul,  in  bonum  coDverli,  et  nd 
scipsos  iios  ailrabcre  el  recipere  lumen.  Nos  auiem 
non  cconlrario  privaiione  Joannis  clarissimi  ra<Jii*, 
nunc  quidem  praeparalos  in  memoria  el  renovatiouc 
tuae  verae  lheolo|(iae ,  paulo  post  aulem,  dico  eniiTV 
et  jam  audacius,  vobis  ipsls  adimandos.  Digi>i!>  ^u- 
tem  fide  omnino  siim ,  haec  praccogiiii:i  lihi  ei  di- 
scens  ex  Deo  et  dicciis,  qiiia  cl  ab  ea,  quae  in  Patluua 
est ,  custodia  dimilieris  ,  et  io  Asiacam  icriaiu  re- 
verteris,  ct  opcraberis  ibi  opiimi  Dei  iiuitatiouos^ 
et  his,  qui  tecum  suiil,  iradesa? 

Nohilibus  *  (|uoiulam  fueras  consirucia  patronis  : 

Subdiia  nunc  scrvis  Iteu !  uiaie  (loma  ruis. 
Deseruero  mi  lanio  te  lempore  reges, 

Cessii  et  ad  Graecos  uomen  honosque  luus. 
Corisiantiuopulis  floreiis  nova  Roma  vocatur : 

Moribus  el  muris  Roma  vetusla  cadis. 
TransiiL  impcriuiu,  mausitque  superbia  (ecum, 

Cultus  avaritiae  le  niniiuni  supcrat. 
Yulgiis  al>  e\iremis  disiraclum  parlibus  orbis, 

Servorum  servi,  nuuc  tibi  sunt  doioini. 
In  te  nobilium,  rcctprum  nemo  remansil, 

Iii^nuique  iui  rura  pelas^a  colunt. 
Truncasii  vivos  crudeli  vuliieie  sanclos, 

Vendere  uunc  horiim  moriua  membra  solcs. 
Jam  m  le  merilum  Petri  Paulique  foveret. 


divisa,  el  quae  viiii  lemperantla,  ilerumquc  quae  ab 
ebrieialeDei  crapiila.  Ei  baec  qiiae  nunc  dicta,laiius 
in  ea  declaranlur.  Eiest.utarbilror.omniumsymbo- 
licarum  thcologiaium  invenlrix  optima,  ei  conve- 
nicns  eloquioruiu  sacris  tradilioaibu»  el  verilatibus. 

X. 

Joanni  Uuologo  avoRiolo  et  eivtnqelisiae  delermimto* 
in  Pallimos  insulam  '*. 

Appellans  sacraiu  animam,  dilect.issinr»e,  et  est 
mihi  hoc  apud  te  sitpra  Aposlolos  im>epanib>lius. 
Avft  vere  dilcciissime,  vere  amabili  el  dcsiderabili 
el  dilccto  valdc  dilcclissime.  Quid  mirum  si  Chri^ 
stus  vere  dicat,  ct  discipulos  injusli  civitatibus  cxa- 
giteiit,  ipsi,  quae  sunt,  secunduui  dignitatem  sibimet 
atlribuenies,  et  n  sauais  polliui  distincti  et  redeuiH 
tcs,  vere  sigiiilicalivas  imagiues  in  ea  quac  suut  vi- 
sibili.i  iMvisiblliimi.  N&iue  euim  iu  seculis  veuiuris 
causnlis  crit  ex  se  jiisiaruin  separatiomim  Dciis :  scd 
ex  Dco  oiuiiiuo  seipsos  segrtigauies ,  ^icut  eiiam 
alios  '  videmiis  biiio  jam  cwm  Dco  (actos,  qiiouiain 
«lui  suul  vcriiaii&  amalores^,  passibiliiate  quideui  re- 
cediiut  malerialiuiu,  iii  omni  auiciu  ouuiibus  uialis 
Ubertate  ct  nmure  divino  bouQrum  Qiuuium  paceui 
dilignui,  el  sauctiUqatixmem  ex  pntcsdtti  viia  iuci* 
piuiit  fuliiram .  angelice  ei  pulchre  iu  rnedio  honii* 
Rum  couversautes,  cum  iinpassibilitaie  omni,et  di^ 
vina  nominaiione,  et  Iionitaie,  et  aliis  opiimis.  Yos 
igiliir  iiou  cl  si  aliquaiulo  sic  iusaiiiain  diio.ebaniiui 
quiii  paii,  sed  et  corporis  passiQucs  sQlummodQ  ju-  C      Tempore  jara  lougo  Roma  misella  fores  ^. 

VARIAE  LECTIONES. 
'  lideA  circumcluto.  ^  E  deierminato  ei  crediio  Patlimo  insulae.       E  sicut  ei  eosqui  tunlex  altera  purte 
videmus.     ^*  A^  priiuiii  Jaamie  cturisshno  ra^io^    "F  Habilit/U9' 

NOTAE. 


*  R  spalio  Irium  tinearum  relicio  haec  habct : 

Rn  f(fo  tontillits  OUoli  tiiigp  vociUHus. 
Qvatnris  omnhjenh  corrnplvs  sim  mnlffactis, 
Sal  lamen  istuii  ot}u%  fcriueiulo  luuin  libi  promptus, 
Sanrie  l)io:ii{st,  tjiar/!^»"  celebmimc  ClirisU  : 
Unde  mei,  (luaesotPifcibus  socria  nievmr  eaio^ 
Vo^i  qu  qiie,  (fui  tegifi*,  veniani  iiiilii  pcsco  peictis. 

Uabilibns  qurrndam  cet. 

H  vero  sic 


ExpHcil,  evplicf<U,  pyillere  scriplor  eol : 
Laus sil,  Clniste,  libi.  Finem  adivi : 
Ueu  tnale  fimvi,  (tiaa  scriberc  non  bme  scivi 
Penna,  graduni  sisle,  quoniam  liber  ejiplicii  isle. 

HabUibui  quondam,  ceU 

VCodice  E  hoc  tartnen  iniegriim  drsidcnUur.  Eo 
enim  codice  aliae  qiiaedam  epistolae  iii  vcrsioiiis  fii.e 
.'Kliliiae  siinl,  de  quibus  ^lura  dispulaviuiusinpro- 
oemrio.  Evstat  vcro  carmen  iniegruiii  codicibusBCDiJ. 


JOANNIS  SGOTI 

VEESIO 

AMBIGUORUM  S.  MAXIMI 

A  Mabilionio acceptam  edidit  Tiiomas  Gale  io  Apiiendice  ad  Joaunis  Scoti  opus  de  divisipne  Kaiur«e  p.  \-iQ, 

PRAEFATIO. 

Dominogloriosissimopiissimoquediviuaprovidcule  sauctissimo  alque  beaiissimo  archiepiscopo  Cyziri 
atqiieadjuvaulegralia  regi  CxnoLO  JoAXNiiS  extreuius  ioaune  posluhuite,  de  qiioruiidain  in  scrmonibiu 
siervorum  Yesironim  perpeiuam  in  Christo  salulem.      bcaiissimi  Gregorii  Tlieologi  Auihigaoriim  ^,  hoc  est 

Hoc  opus  Maxirai  monachi  aique  abbaiis,  quod      iutelleciii  diflicilium,  expIauatiouii>us  composuii,  de 

NOTAE. 


*  Isesl  biijiislibri  tUiilus.  Nam  <  Schoba  >  ;»liu  lopus 
esi  iiiijus  Max'uii.  iiunim  Ambigiinriiiu  ipse  mcini- 
nii  Muxiiuiis  opcrum  cdiiorum  T.  Jl,  p.  ih,  lucurmit 


Phoiiiis,  lueminit  Barouius^el  iii  codicilnis  Vaiicaus 
^eivari  loslalur. 


im 


JOANNIS  SCOTI 


im 


Graeco  in  Latimuii  VoLis  jiiliciilibiiS  cdiiii,  Difli-  A 
ciliijmim  prorsus,  orlhotloxissiirc  Hegmii,  servulo 
veslro,  i'.iibecilii  valde  cliam  in  Laiinis,  quanlo 
maijis  iii  Graecis,  laborem  Injunxislis.  Insuper  eiiam 
accelerare  veliili  erudilo  ulriusque  linguae  ciioqne 
peificcre  ifnperaslis.  Sed  pro  viribus  ingenioli  mei  et 
acceleravi,  el  diviiia  ducenle  ac  largicnle  gralia  ad 
linein  iisque  perduxi.  Foriassis  auiem  qualicunque 
apologia  (lefensiis,  non  lam  densas  siibierim  cali- 
giiies,  nisi  vidciem,  praefalum  .liealissimum  Maxi- 
ii!u:ii  saepissime  iu  processu  sui  operis  obscuris- 
siiiiassauclissimi  ihcologi  Dionysii  Areopagitac  sen- 
temitjs.  ciijiis  symbolicos  iheologicosquc  sensus 
nnper  Vobij^  simililer  jubentibus  Iransliili,  inlro- 
(iiixisse,  mirabilique  modo  dilucidasse,  in  lanliim, 
lit  iiiiHo  modo  dtiliiiarem,  divinain  clemeiiliam,  qiiae  ^ 
iilijip.inal  abscoiuiiia  lenebrarum,  sua  Jneffabili  pro- 
\i;lciiiia  lioc  disposuisse,  ul  ea  quidem,  quae  nobis 
niitxiine  oi>sUusa  in  praediclis  beali  Dionysii  libris, 
aut  vix  pei  via,  scnsusiiiie  nostros  Sngere  videlianlur, 
npcrirci,  sapieniissimo  praefalo  Maximo  lucidissime 
«ixplaiianie.  Excmpli  graiia,  ul  pauca  de  pluribus 
dicain,  quomodocausa  oinniiim,  quac  Deus  esl,  uiia 
sii  simpicx  el  multiplex  :  qiialis  sit  processio,  id  est, 
iiiiiliiphcalio  diviiiae  bonitalis  pcr  omnia,  qnae  sunt, 
a  siimino  nsque  deorsum,  per  generalem  omninin  es- 
seiiliam  primo,  deinccps  per  gencia  generalissima, 
dcindc  pcr  genera  gencraliora,  inde  per  species  spe- 
f  iiiliores  usqiie  ad  species  specialissimas  per  differen- 
lias  propriciatesqne  desccndens.  El  iterum,ejnsdeni, 
divinae  vidclicel,  lionitatis  qualis  sil  reversio,  id  est,  '■' 
Ci^ngrcgaiio  pereosilein  gradus  ab  iiirmita  eoriini,  qnae 
siiiii,  variaque  multiplicalionc  usque  ail  simplicissi- 
mam  omnium  unitalem,  quae  in  Deo  est  elDeus  esl ; 
ita  ntet  De'is  omitia  sit,  et  omnia  Deus  sint.  El  quo- 
modopraedicta  qijidem  divina  in  oninia  processio  «v«- 


Wt/jj  dicitur,  hoc  est  resoIi;tIo,  reversio  vero  Oitoati, 
hoc  est  deilicalio.  El  qiia  latione,  quae  sunt  maxinia 
multiplicatione,  ininima  siinl  virlule,  quae  vero  mi- 
nima  mnliiplicalionc,  maxima  viriuie.  Quid  xKT«y«- 
TixrW  et  «Ti-oyaTtz/ji»  dicam  Q-oloyloM,  in  quibus  maxiine 
praedicli  heali  Dionysii  Areopagiiae  profundissiina 
divinissimaque  admiranda  est  dispulalio?  Quain 
clare  pulcbrcque  aperit,  qaomodo,  cum  inler  se  op- 
positae  valdeque  coiitrariae  videanlnr,  ad  unuia 
lamen  consensum  perveniiint,  ut,  duin  nna  neget, 
altera  confirmel,  utrumque  in  ulraqoc  coniineatur ; 
ila  fit,  ut  et  x«T«5paTtxfl  non  confinnel.qiiod  «-/royorrtxri 
abiiegat,  neqne  Knofcnixri  abneget,  qiiod  ■Aixrafo.ri/.i 
alTirmat.  Et  non  solum  has  diias  maximas  llieolo- 
giae  partes  in  Deo,  sed  etiam  in  omni  creaiura  esse 
inanifeslissirais  declarat  exemplis;  per  eas  namque 
ordines  caeiestiiim  essentiarum  el  discemuniur  et 
ordinanlur.  Et  qua  ratione  Dens  dicitiir  niovcre  el 
moveri,  duin  sit  iinmulabilis.  El  qiiod  nec  sensibilia 
per  sensnm  Deus  sential,  nec  inlelligibilia  per  iniel- 
lectum,  nec  sensibilia  per  intelleclum,  nec  inielli- 
gibilia  per  sensum,  sed  omnia  in  aeiernis  siiis  ralio- 
nibiis  coiilemplatur.  De  unilale  quoqiie  irinm  divi- 
narum  snbstantiarum ,  deqiie  tribiis  subsiantiis 
divinae  unilatis  veliiti  niysticissimo  initabiliter  dis- 
putai  senario  :  el  Diulta  alia,  quae  sludiosus  prae- 
sentis  operis  lector  inveniet.  Eyffc^soTaTs  *  igiinr| 
Regiim,  opus,  quod  ad  communem  caili<»iic;ie  litlci 
iiliiminationem  jussislis  fieri,  altissiinae  auctoritaiisl 
Yestrae  Jndicio  non  respualis  roborari,  et  iiiier 
similia  sanac  doctrinae  insirnmenia  recipi,  cum  esl 
pracclarissimis  Graecorum  fontibMS  non  dnbilclisl 
derivari.  In  quibus  si  quid  incngnilae  adiuic  nchis] 
doclrinae  invenialur,  aucioribiis  ipsis  est  depulan- 
dum,  qnia  nemo  aliiid  iii  hoc  opere  recte  mihi  debei| 
tribuere,  nisi  solummodo  simpliciter  transtuiisse. 


JOANNiS  SCOTIVEMO  AMBIGUORUM  S.  MAXIMI. 


Sanciissimo  ac  beaiissimo  archiepiscopo  Cyzici  D  praeoccupaslis,  per  quam  Christi  Ecciesiae  dign 


Joanni  Maximus  humilis  monachus. 

Laudaiilur  quidem,  et  fortassis  jusle,  ab  orani- 
bus,  qui  boiia  propter  studiuns  doclrinae  promptiores 
amant,  el  disciplinam,  quae  in  eis  cst,  solliciiiores 
cogitant,  ad  meliores  et  meliorum  magisiros  acce- 
deiilcs;  quia  per  interrogalionem  sapientum  disci- 
plinam  rcvercnler  accipicnlcs,  seipsos  ab  ignorantia 
et  '.mpcrilia  et  carum  opprobrio  liberant.  Vos  auteni 
qnis  digiic  laiidarit  sermo  ?  Aut  quis  bominum,  elsi 
inielligciiliae  cxperiineniiim  accipiens,  veslrae  vir- 
liilis  iriagiiiludinem  idonens  inveniel?  0'da  prolia- 
biles  oviiim  rationabiliui»  pasigres  dum  sitis,  el  ad 
^uixTnnm  ovilevocibus  fislulae  spiriliialis  eas  ducerc 
et  iiiiroducere.  iiosiis,  singiilarem  *>,  muliis  impossi- 


fidclesqne  gubcrnacula,  navis  in  modum,  disciplin.ilii 
dirigilis  cum  onere  (idei,  divinaeque  coiiversalion! 
decore  ad  portum  divinae  voluntalis,  per  mare  seculj 
tentationibus  illaesam.  De  his  aulem,   qnae  vobif 
cognila  sunt,  qiiorum  etiam  magistros  vos  constil 
tnit  Dominus  ,    non   soliim  sapionliores ,    si   qni 
veslrum  "  cst  omninosecundum  scieniiam  superioil 
sed  et  nullo  dignos,  et  penitus  onmis   imperitcl 
doctrinae,  lide  invcnicndi  quid  nobile  etiain  apnl 
immundos<^,  sicnl  solili  estis,  indignuni  interrogarl 
noii  dncilis.  Xc  per  hoc  accipicns  el  ego  vcnerabilal 
Yesiram  epistolam,  scrihere  vobis  jubenlem  de  uwl 
qiioque  d(ibi(>rum  vobis  ^  Capilulonim   rii   sniicil 
tbcologi   Grcgorii    sennonibus,  de  qiiibiis  stiidtwl 
habi  bam,  qiiandn  cnni  convenieniibus  crani,  redil 


bileiii,  myslicae  divinorum  scienliac    habitudinem 

NOTAE. 

*  Ea'l.  in.  ad  marg.  adscr.  Piissimc.  Se  I  Joannes         •■  Ex  inoreGraeconim;  pro  i">Hi. 
Bc()'.iis  Giacca  aileclat,  ul  alibl.  ''  Crc  o  lcgerat  ««xiuvou»  pro  mviaw; 

i'  .Male  logil  o?{tv  pro  0'«.  *  Graccus  lextus  iiitlv,  Hobis, 


1197  VERSIO  AMBIGUORIJM  S.  aiAXmi.  «198 

tani    lunc    raiiunein   scripuirae    coinniendo.    \os  A  mones  superemincnlem  non  liuhens  inanifesiaretur» 


qnidoin  inerilo  virliilis  iniraliis  sum ,  cl  iii  ipsa 
claram  aUiiic  excelsam  Chrislo  piacentem  vesiram 
lio.spllalilalcm  huidavi,  magis  vero  per  omncm  mo- 
diiin  per  vos  ci  in  vobis  glorilicaliim  Dominnm,  qiii 
tecit  vos  ad  lioc  dignos  fieri,  donalamqiie  ab  ipso 
virtulem,  qui  suis  servis  »  per  veslra  opera  verilalis 
aperte  pulchriludincm  manifcstat,  iisque  ad  me 
parvum,  ct  nnllo  digniiiii,  ct  indoclum,  et  omni 
iiudum  oinnino  viriule  et  scieniia.  Ac  pcr  hoc  liu- 
iniliatos  considerans,  ineipsum  accipcre  veslruin 
praeceptuni  secundum  virlulem  compuleram,  dnin 
in  nullo  teinerarius  aesiimabor  inullis  veslri  gratia 
fuciens  scrmonem,  sed  etvos  graiam  et  amabilem 
obaudientiac  mercedem  accipere  expectanii  vesiras 


si  non  omni  fere  syllabac  decentcin  inserens  iioii- 
tiam,  ad  pulchcrrima  el  ulilia  sequenles  duccndo, 
ullo  modo  disceptandi  relinqucretur.  Non  sir  haec 
habenl  se  longe,  sed  et  iniellectui  sermoneni  sa- 
pienier  constiiuunt,  ei  sermoiicm  excelsum  excelsus 
supereminel  inlellecius,  ul  excelsus  excelso  aiinun- 
lieiur,  et  veriialis  aliquanluliim  ex  ambobus  interini 
ninltis,  aut  ctiam  omiiibus,  invia  magnitudo  ostcii- 
datiir.  Ul  vero  manifesta  nobis  sit  oinnis  coiniii, 
quae  dicia  siint,  obscuiilas,  ipsa,  ul  se  habeni, 
beali  considcrabimus  verba.  Vnrco,  inquit,  ut  co- 
operatori,  et  non  liabeo  quomoJo  fugiam  supervcnlum, 
aul  quomodo  non  a  Deo  cadam,  gravnlus  pueris  deri- 
pienlibus  aut  dcliuenlibus  in  lerram.  ilaec  dicens,  iioii 


videlicct  orationes  inlentas  consiicie  donabilis,  ul  B  »!c  se  ipso  omniiio,  sed  pcr  se  ipsum  de  commiini  bu- 


Oiristus  Dominus,  qui  esl  paraltim  timentium  se 
adji:lorium,  veiiint  mihi  sermonis  adjutor;  inngis 
atitcm  (liccndo  tolum  pie,  ut  Verbuni  largialur  ver- 
uum.  Posco  auiem  vos  pGsiulanlcs,  ne  ornalam 
qtiaeratis  a  me  diclionem,  qui  ornanles  aiulittim 
.sermoncs  non  habco,  et  ciiriosis  boinbis  ^'  ambitiis 
facere  ignoro.  Taliuin  enim  doclrinaniin  duin  siin 
insciiis,  ei  curae,  quae  in  eis  est,  magnitudinem  non 
consliluens,  dilcclissimiim  leor  atqiie  optabile,  si 
seiisum  sancti  hiijiisel  magni  magislri,  etsi  confusa 
explanatione,  et  hoc  aliquanluluin  coiisiderarim , 
iiou  taineu  muliiplici  versu  exposilionem  honorifi- 
cando.  Theologus  enim  isle  vir,  sicul  scilis,  brevis 
sermonibus  diiin  sil,  ci  mulius  inlellcclu,  necessi- 


manilate  dispiital,  videns,  quia  oniiiis,  qui  saliilem 
amat,  aul  aciioni  ponilus  aut  conlcmplalioni  altcii- 
dit.  Absqiie  enim  virliileet  scienlia  niilliis  ullo  inodo 
aliquando  conseqiii  salulem  poiuit.  Si  ergo  per  con- 
teuiplalioneni,  iiKpiil,  coUocatorum  Dco  el  beata 
pulcbriludinefrucntium  unus  consliiulus  siim,  pacem 
habcns  in  omnibiis  et  saiicliticalionem ,  qnippe 
meipsum  applicans  Deo  inscpaiabili  per  cognilionera 
similitudine,  irraiionabiles  virn.Ues  animaecogitando 
deceiiler,  et  menli  per  ralionem  adducendo,  el  fa- 
niiliares  facicndo,  furorem  dico  el  concupiscentiam, 
eam  quidem  in  caritalem ,  eum  vero  in  gaudiuin 
mulans,  siquidem  gandil  propriuin  est,  exullaie 
divinittis  cl  laetari,   siciit  praeexultavit  ex   manc 


latem  dat  expbnare  volcnti  ejus  inlcnlionem,  eisi  ^  Joaimes,  magnus  veritalis  praecursor  et  praedicaior, 


f.icundissimus  et  sapienlissimus  in  mullis  sit  c,  et 
magis  mihi  indocto.  Si  vero  vos  consuete  Deo  ania- 
hilis  moverit  zeliis,  dum  ad  brevc  simul  ac  planum 
ea,  quae  ccripta  sunt,  deferimus,  nos  magis  quam 
lotum  iniellectum  erigimus  ad  id,  quod  excelsius 
est,  mercedem  per  se  peifectam  accipielis,  deiferi 
illius  scilicct  ad  Doininum  omniuin  oraiioncs,  utpote 
non  concedentes  ejus  divinos  et  supernatnrales  in- 
lellectus,  spretis  ac  vilibus  tractari  conlemplationi- 


aiit  sicut,  dum  quiescere  focil  arcam  Isracl  icx 
David.  In  maire  enim,  eisi  difficilis  ratio,  quippe 
invia  multis,  scd  tamen  vera,  et  nos  el  Deus  vcibuin 
stimus,  qui  universitalis'  est  faclorel  Domimis,  qiii 
quidem  in  praeseniis  vitae  statu  occulie,  veluli  iii 
niatre,  el  vix  sensibilis  huic  innndo  apparet,  et  hoc 
his,  qiii  sunt  secuiidum  Joaimem  in  spirilu,  homines 
vcro  veluti  ex  niatre,  inateriali  videlicel  circumslan- 
lia,  etsi  tanlisper  in  his,  quae  sunt,  occuiuim  per- 


bus.  Consequenter  autem  veslrae  epislolae  per  siii-  spiciunt  verbum.  Et  iu  hoc  foriassis  sint,  qui  gaudiis 

giila  capita  Inquisitionem  feci ,  et  literi^j  commen-  ioannis    laeianlur.  Ad  iaeffabilem  namque  ftiiuri 

davl,  bonos  atque  inisericordcs  vos  eorum,   quae  seculi  gloriam,  ei  claritatem,  et  vitae,  qiiae  in  ij)SO 

dicta  sunt,  judices  fieri  deprecans.  est,  proprielaiem  nil  malrisdisiat  judicio  laetaiuis  « 


CAPITULIJM  I. 

EX   SERMOXE   DE   HOSPITALITATE. 

Iii  hoc  :  Parco  ut  cooperatori,  et  non  habco  quomodo 
fugiam  snperventum ,  aiit  quomodo  non  a  Deo 
cadam,  gravattis  pueris  ^  deripienlibus  aut  delinen' 
libus  in  lerram. 

Non  id  ipsum  deripi,  quod  esl  delincri,  visiim  est 

l)ealo  huic  viro  ;  neque  sic  arbilreris,  probalissime,  si 

qtiid  libi  iiitelligere  ipsiusmagnaniiiiilatcdigiuim  sol- 

liciUi  liiii  sit.Nam.superfluusverbis,eiinlellecuimscr- 


D 


comparata  praesens  vita,  in  <|iia  propler  nos  infuii- 
tes  sensibus  Deus,  qui  esiVerbum  perfeclum  et  plus- 
quam  perfectum,  ui  misericors,  infaiis  facltis  est.  Si 
ergo,  utdicuim  esl,  talis  quissnm,  possibili  lioinini- 
biis  secundum  praesentem  viiaip  transiioriam  iii 
divina  summiiaie,  neglexero  vero  dciformem  babi- 
tum,  meipsum  ad  corporis  libens  inciinans  dcsid«v 
rium,  dereplus  stim  gravalus  pueris,  id  esl  curis,  ei 
a  Dco  cecidi,  ulpote  de  solo  rcgno  caelonim  cogila- 


NOTAE. 


»<  In  Graeco  xot;  gecjToO  iJtw,M«ff£.  J.  Scotus  legisse 
vidftliir  tStotf,  quo  I  iiiepltim. 

*>  lii  Gracco  Taic  Trepdpyoii  rofiotf.  Qu'd  hic 
J.  Scoliis  legcrit.  iaccruim.  Toy.ai  quij  sinl,  expli- 
c  1  llermogencs  lib  ii  de  Formis. 


c  In  GraeooS(«  tto^mv  livxi.  i.  e.  fMsiusejrpatiari. 

«•  lii.sciii.^isime  verlt.  Iii  Giaico  xuli  ntSon,-,  i.  e. 
compedibus  vim.ulis. 

e  in  Graeio  m^poii  ?''VV  'rt!v*iyj^iiivr,i,  i.  C.  nxhil 
a  mtitrice  tenebri»  ulivuluiu. 


JIW  J0ANNI3  SeOTl  1200 

iioiieki)  t;t   iiHjcisiiioiieiii,  cui  iion  iicel>ul,  terreitae  A  enlui  per  experitnentum  sperneiidi  seuiel  curix>L»0' 


dicd  vii.ie,  aitiibneiis,  el  seiisibus  conferendo,  qiiani 
ad  Deum  fercniio  animura  delioiieslans.  St  vero 
ailhijc  per  aciivan»  vitam  licllator  coiilr.i  armalas 
passioncs  suin,  nondum  per  eas  acciperc  vuleniiuia 
iniinicoium  piire  elTiigiens  dolos,  ei  dilexero  indis- 
treic  corpiis,  delentiis  sum  ab  eo,  videlicel  ad  iilud 
):uliilMiii  ;(  virtiile  soparaii  praesnmens.  Deripilnr 
ita(|ue  coiilcinplalivus,  iminoder.-ilus  jani  per  habi- 
inm  adveiiiens  corpori,  divinarum  negligens  con- 
loinplalioiuiin,  detineUir  vero  aclivus,  corpori  pii- 
ginits,  daius  ad  ipsiim  liiciaiioni.  iaborando  pro 
\ii!iue,  (jiiae  est  animae  liberlas,  servus  esse  pas- 


.j^ioniim  cH^eiis. 


CAPITULUM  II. 

EJCSOEM  E\   FObllU  S&nilONE.    < 

In  Iioc  :  Quae  ercfa  nie  mpienday  ei  quod  magmm 
u;ybtcitHin?  Aii  vuli  parlem  nos  esse  l)ei,  el  desiir- 
tuiii  flnenles,  ut  uon  per  digiutuiem  eialtali,  et 
caelcilia  contfmi>t»nles  deriticianitts  Creatorem,  in 
luctalioue  uc  ^ugnu,  (fHue  contra  cerjms  esl,  a4 
ipsum  seiiipev  as]jicieudum,et  ccnjunclam  inftrmiltt" 
icm  KuiyilHrain  esse  diynitalis. 

Ilacc  qiiidiMi)  conse<|itcntes  verbn,  nuliamque,  ut 

opoi  tet ,   pro   labore  inquirendae  veriiaiis  merce- 

detii  aciipicnles,  ad  id,  qiiod  facile  est,  el  mullas 

Iialictjuni  ex  Graecoriim  doctrinis  occasiones,  con- 

iiigiuni,  dioenlcs,  qnandam  exiitisse,  iil  eis  visum 

cst,  raiion:  biliiiiii  uniiatem,  per  quam  cognali  sumus 

Deo,  mansioiieniqiie  in  ipso  hubebamus  et  coUoca- 

tionem.  Adtinc  vero   el  facinm  motum,  ex  quodis* 

persa  suiit  ditltMenter  raiionalia,  ad  generationem 

cori>oralis  imjus  nnindi,  Deumque  noscens  praepa- 

rainm  gtaliam,  rignrc  ea  corporibus   in  uitionem 

eorum,  quac   anle  commi.ssa    sunt,    et    hoc    per 

Iiaec    insinuassfi     verba    nrbitranliir     magislrnm. 

Sed    ignorani ,   qiioiitodo    impossibilia   sequuntur, 

el  inopportuna  coiisidcrantur,  sicut  prooedens  post- 

liac    coiisequensque  *  ac  vera    approbabit  ralio. 

Si   enim    Deus   immuti^tbilis  cst  ,   utputa   omnium 

pleniiudo,  omne  aulem,  quod  ex  non  exisleniibus 

csse  accipit,  moveiur  :  merilo  ad  quandam  omnino 

feriur  catssam.  Noiidam  vero,  quod  movelur,  slat, 

jtire    evtrenio  ad  quietem    viriutis    motae,   qnae 

seriinduin    desiderium  est,   nondum  larjjito.  Niiiil 

cnim  aliiid  sisiere,  quod  fertur  secundum  naluram, 

coiisue\il,  quain  illud  ostensum  :  nuiluni  itaqne  mo- 

ti:m  siat,  uipote  novissimo  nonduin  fortassis  viso, 

qitoniain  neqnc  illud  alicubi  apparens,  eorum,  quae 

lirca  ge  feruniur,  moium  stabilitavii.  Si  auiein  boc 

idiqnando  niisse  ex   praecepto  jubent,  ei  ex,    in 

iiovissimo  vi<lelicet  et  pernianenti  dalo,  coliocatioiic 

ci  muiisioiie  permotata  ^  ralionabilia  dispersionem 

acceperuiil,  ut  non  snperflua  dicam,  qualis  approba- 

lio,  cosdem  in  seipsis  in  intimtnRi  habitiim  ralioiia- 

iiiiij  iapsi;s  e\  ncccssilale  jiisle  sustinebunt.  A  nullo 


laniur,  neque  in  aeierrium  corroboraluni  iri  ulia 
proiiibens  erit.ratiQ.  Ferri  vero  sic  tation.abdi;«,  et 
nuilam  iiabcre  vel  sperando  basim  immoMi!>m  in 
bono  Hxurae,  quid  aliud  fieret  miseralHlius?  S«  v«ro 
pusse  quldem.  dixerint,.  nolle  vero,  iii»i  per  fKCUim 
contrarii  experimenliim,  «t  slc  nou  per  scip^iiitt  ui 
lioniiiii,  sed  pcr  contrarlitm,  evil  eis  hunm»  as.  >ic- 
cessilate  amaUilc,  qnouiodo  iu>si  e.v  (liLtura  aul  pi-o- 
pric,  (i,uod  cst  timabile,  cst.  Oiun^  ciiim,  quuU  non 
per  seipsum  bonum  est  ct  amaiiiie,  et  oiottotik  aU  se 
uou  altraliens  molniu,  non  csl  proprie  bonnm.  Ac 
per  hoc  neque  attruiiat  iti:»te  dcleetaniim»  se  (Jtesijie- 
riiiin,  sed  et  gratiaa  restai  coufiieri  eot>  littlo^  ^i 
taiem  sequunlur    ^pieiuiam,   merito  per  ip&uni, 

^  quod  necesse  cst,  disceutes^  io  bono  sciiicet  ruurain 
quoqnomodo  liabere  poeuiteotes,  el  g«-.n«raiionem 
ab  eo  nccessario  dixerini»  siquidem  sibimei  geuen- 
tionein  astruece  noverunl,natura  ipsautiIior«m,jur« 
dum  sit  proficua  secundum  eoitim  doctrioau»  et  om- 
nium  pretiosior  possessio.  Excaritaie  (iicegener«iioo 
nem,  per  quam  naluraliter  inesi,.onuMa  ex  DeofaeU 
in  Deum  congregari  pe4^peto.oatquemconversibUfter. 
£t  iierum.  Eorum  ,  qiiae  ex  Deo  facla  subI,  e| 
lutelligibliium  et  senstiiitium  generalio  ante  moiuin 
intelligitur.  Non  eniin  potest  unte  gem»raUonem 
motus  esse.  Eorum  euim  ,  quae  facia  sunt ,  est 
motus,  sive  intelligibiiium  iatciligllMlis,  sive  sensi- 
biliuin  sensibiiis.  Niillum  eniin  eornm,  qiiae  facia 
sunt,  est  omnino  eadein  ralione  inuuobiie  ;  neqne 

^  eorum  anima  careniium  ct  sensibiliimi,  sicut  stu- 
diosioribus  eoruni,  quae  sunt,  coaiempiaioribns  vi- 
siim  est.  Itloveri  enim  orania  dixcrunt  aui  p«)r 
rcctam.  lineam,  aut  per  circuium,  aut  obliqne.  Oiii- 
nis  enim  niolus  simplici  et  composilo  contiuetitr 
modo.  Si  ergo  intelli{^iiur  generaiio  antc  motum 
eorum,  quornin  esl,  iiispiciiur  profccio  eorum,  qno- 
rum  est,  motus  per  genetationem,  ulpoie  Unm  sil 
post  eain  secunduin  nolitiam.  T:dcm  auiciu  moiuin 
virtntem  vocant  naturalem,  ad  suum  (inem  fesii- 
nantem,  qui  sacram  diviiiorum  nobis  lUYsicriorum 
scieniiam  sacre  iniroduxerunt  <',aiit  passionem,  id 
est,  motum  ex  uiieru  venientcm  ad  alternm,  cnjus 
fiiiis  est  impassibiiilas,  aut  operaiioncm  aciivam« 

|v  cnjus  iinis  est  per  seipsum  perfectio.  Nuiluin  vero 
eorum,  quae  tacta  suiU,  suitnct  finls  est,  quoniara 
ne<iiie  sui  caiisa  est;  alioquin  et  ingeniium  ,  el 
careus  principio ,  et  ineommui<ibile  esset ,  meriio 
ad  nullum  quoqnomodo  habens  inuvcri ;  transcen- 
dcret  etiiin  eorum  qiiae  sunl  nalitram,  ulpoic  pro 
uullo  esset ;  siquidcm  vera  de  ipso  deliuilio,  qnam» 
vis  alietia,  quae  dicil.  (inis  est,  pro  quo  omnia, 
ipse  vcro  pio  nuUo.  Neqiie  per  sc  perredio,  alio- 
quiii  iioii  fflicorclur  jure  plenum;  el  siuiiiiler  ct  a 


NOTAE. 


•  In  Grr.eoo  f*eT«  toO  jixoTof,  i.  e-  cum  vertsiinililu- 
{line.  l.fi;ei-:il  J.  Scolus  sTrovTOf . 

^  lii  Gracco  TrE/itxtviiSivTa.  Ftnie  legerat  nc.m- 
>n/ji'j7u  Oiiiniiiu  tiic  iiiliil  \idil  J.  Scoliis.  Lt  p:iette 
0.)i:,iH  u)  liov- capiic  pcrvertit;  quibus  lamcn  iiolan- 


dis,  qnoniaiti  [ilnra  sunl,  supersedemns. 

•^  Qui  sacnun  —  iiilroduxciniit    desideraiitnr 
loxlu  gracco.   Non  diibiiaiidiiiii,  quiii   baei;    iii   sii 
oxciiiplari  vidciilJ.  Siotus,    qiioniani  i'i  Lulinis  if^ 
giii.iur. 


i 


f 


«01 


VERSIO  AMBitiLOHDM  S.  MAXI\n> 


1302 


ntiHo  es^se  habert'i;  per.se  ettim  perfccliiin,  qtieni-  A  eu,  quoii  seinpcr  esl,  iienc  e&se  (^sl;  sicul  el  i»riuci« 


adiiiotium  (t  iiheausal«.  Neque  impassibiliUkS , 
alio(}(ii  e>  iD.iiieiis  ^  ei  iiiAnilun)  et  inciroumscri- 
puiiii  essei.  Non  etiiiii  pati  naluraliter  iiiesi,  quoii 
iihivci-saiiler  i»tpas!iil>ii«  csl ,  quoti  neque  aiiiatiir 
ab  aiio  ;)nt  riiOTCiur  nd  aliud  ({uid  per  ainorem. 
Niilluiii  i^ittiF  eoriMii,  qu.)t  ^eneral»  suiil,  iitutum 
slai,  utp  iie  priniam  el  ni.nneiiteiu  *>  caus:im,  ex 
qiia  csse  liis,  qnac  siiiit.  inesl ,  iioiidtiiu  (oinpre- 
licnduiis,  aiit  iMlra  nov)s»itntitn  raclitxi  esl  ilaliiin, 
atil  ex  |ii'iningeiiiia  urtiSale  ralioti.ibilititii  spaisor 
sibiuiei  *"orp<>rMin  gp«(Ma»i<)iieiii  i'on-4t'f|itiMil«M-  coiip- 
taiis  arliitialus  est.  lEt  lestintoniHiii  pcthibeiit 
MMyses  ct  D»vid  et  l\)uliis  s»iieli,  ei  (Hirum  Do- 
niiiiiisTiiristus.  Moyses  qMidem.  Seaustet  ex  iKjit^y 


piiim  est  ipsiim  cssc,  <|uod  ((uidcn)  csi  0(.>ii$,  qui  et 
csse  dn(,  ct  benc  csse  doual,  jnrc  princupiuni  et  nais. 
\l\  ipso  eniin  ct  absoliiie  inoveri  iios  iil  n  pi  incipio, 
et  qiioquoiiiodu  moveri  ad  se,  ut  ail  r.iiem,  esL 
Si  atiicm  iiiovelur  corraiionabiliicr  sibimci  lnielle- 
clualiicr  iiilcUecUiale.  oninino  eliaiii  inlclii};il ;  si 
atileni  inlolligil,  oinnino  amal  <iuod  iiilelligil;  si 
:iiiiat,  paliiur  umniiio  ad  ipsum  iil  aniaitile  exce.s- 
Siim  ;  si  nutem  paiitur,  profcclo  eliatn  fi-slinat ;  si 
resliiiat,  oiiiniiio  eiiam  inltMidil  validitm  molini  ; 
si  antcm  iiilciidit  validura  molnin,  noii  slal  qnons- 
qiie  lial  lolum  in  lolo  ainaio ,  cl  a  loto  com- 
pielieiidatur  ,  libenler  lolum  seciindum  volunla- 
lemsaliilarom  accipiens  circninscriplionem,  nl  toiuin 


vilae  priniinn  pareiilcin  <les(Mibeiis ;  el  alibi  triceiis  :  g  loio  afficialiir  circumscribente,  nl  niliil  oinnino  re- 


Non  emm  vtnistis  usqve  iiitnc  iii  quieCcm  el  in 
haereUilaievi,  qnam  Dominui  Oem  vesler  dabit  vo- 
6i».  David  vero  :  Saliabae  dnmuHi  dum  apjxirueril 
mihi  gtoria  itia ,  et  sitivft  anima  tnea  ad  JJeum 
f^rtem  virenlem  ;  quiindo  veniam  el  nppnrebo  vullui 
Dei  ?  I^^vubis  quoqtie  Pbiiippensibus  qnidcm  scri- 
lieiis  :  Si  qtiotnudo  occurram  in  resurrectionem,  quae 
est  ex  iHorluiSf  non  quod  jam  accepcrim,  mit  jam 
perfeclus  $lni ;  expecto  vere,  si  forte  cowprehendam, 
in  quo  el  comprehensvs  sum  ah  Jesu  Christo.  Hc- 
braeis  item  :  Ipte  enim  intrans  inrequiem  suam  et 
ipse  quievil  ab  operibus  snis,  veluti  a  propriis  Deus. 
Et  ilerom  in  eadem  epistola  :  yentiuem  pervenisse 
ad  promissiones  aftirniat.  Ghrislus  vero  :  Venife  ad 


stel  vcllc  ex  seipso,  selpsiiin  lolnin  cognosceic  va- 
lendo  circuinscripliim ,  sed  cx  circumscribcnte,  sicut 
acr  per  lotnia  illuniinalus  luniine,  et  igne  feriHim  to- 
liim  lolo  liqucfaclum,  aut  si  quid  aliud  talium  ost. 
Ex  qnibns  spectilalive  futiiram,  sed  non  jam  faciatn 
et  iiicorrnplam  *,  dignis  bonilalis  ]>articipati(mcin 
per  similitudinem  solumnnodo  accipimus ,  quoniam 
et  siiperomnia  baec  sunt,quae  speranda  siinl,  mcrilo 
dtim  sint  summa  visionis,  sicnl  scriplum  esl,  et  nu- 
ditus  ct  inlcllecttis.  Et  hoc  uiiqtic  est  ipsa  snbjeclio, 
qtia  divinus  AposKdiis  ait  Patri  Filium  subjecltiriHii 
fore,  volunlaric  accepluri  subjectos  esse,  post  quara 
el  per  quam  novissima  inimica  deslruetur  mors,  ut- 
pote  corniptionis  potentia,  per  qtiam  ad  nos  fecit  in- 


wie,  omnes   Inborantes  ei  enerati  ,  et  eqo  quiescere  C  iroitum,  ipso  In  nobis,  qui  ncr  se  poiens  esl,  adju 

vante  sccundnm  nos,  voluniarie  nnivcrsaliier  Deo 
implenie  ^  ct  bene  regnante  qnod  regit  ^,  oliuni 
agciido,  nc  quid  vclit,  praeler  quod  vult  Deus;  sicut 
alibi  ait  ipse  in  seipso  f(»rmans.  qnod  nostrum  esl, 
salvalor  ad  Palrcin  :  Verutniamen  tion  sicut  ego  vo!o 
sed  skui  tu:  el  post  eum  divinusac  mirabilis  Paulus, 
veluti  seipsuKi  negans,  et  propriam  liabere  jam  vi- 
tatn  ncsciens  :  Vivo  aulem  jam  non  ego,  vivil  vero  in 
m^Clirislus.  iNon  conturbet  vos,  quod  dictuin  esl; 
non  enim  ablaiioncm  propriae  polenliae  fieri  dico, 
sed  positionem  magis  sccundum  naturam  fixam  et 
imniuUibilcm,  id  est  excessum  intellectnalem,  ut 
nnde  iiobis  snbsisiil  csse ,  ei  moveri  accipcre  deside- 
rennis,  vciui  imagiiic  rcdeimle  ad  principale  esem-! 


tos  fuciam.  Nondum  ergo  ullo  modo  iillum  eoruin, 
quae  facta  siint,  naiuralem  viriulem  ad  (Tncin  moiain 
slabilitftvii  ,  neque  operationem  qiiieseere  fecii 
conteudenlem  se  suo  fine  «,  neque  passionis,  qH:»e 
seeundum  niotiim  est,  fructum  inessiiit,  impassibi- 
liiaiem  dico  et  immuiabilitniem.  Solius  eitim  Dei 
est,  finis  csse^jCt  perfectio  et  impassibiliias;  eornm 
vcTo,  quae  facla  snnt,  ad  finem  principio  careniera 
muveri ,  et  a  tanto  perfecio  fmc  quielam  faccre.. 
0[»ermionem ,  et  pati,  sed  non  esse,  aui  non  fiori 
secimdnm  essentiam  non  est  delectabiie  ^.  Omne 
eniin  factum  et  creatum  non  iinmensum  profecto, 
fideliler  aittem  passioni  anscnllnndnm.  Non  enim 
ca,  qn.ie  secundum  conversionem  et  corrtipiionein 


virtuiis  est,  hic  declaraiur  passio ,  scd  ea  ,  quae  D  pi,n„,  elsigni  iiislar  per  figuram  benc  compacli  priti- 

per  natiiram  subsistit  in  his  ,  quae  snnt ;  oinnia 

eniin,  quaecunque   facia  sunt ,  paiinnttir  nioveri, 

sicnt  ea   qnae    non   snnt,    per  sc    ipsum    motus 

ant  pcr  se  ipsam  virtus  sunt.  Si  ergo,  (luac  geniia 

snnl,  raiionabilia  snbsislmit,  omnino  eliam  moven- 

tiir,  iiipole  ex  principio  secuiidnm  nattirain  per  esse, 

ad  finem  secimdum  coguiiionem  per  bciic  esse  nioia. 

Finis  enim  corum,  quae  movenltir,  niolus  ipstim  iii 


cipali  formae,  ei  alioisum  ferri  neque  habcnle  de  ce- 
lero,  neqne  valcnic,  aii  apeitius  dicendnm  et  verius, 
nc(nic  posse  volenle,  merilo  divina  accepia  operatio- 
ne,  mogis  aiiieni  Deus  pcr  deificatioi.em  facta,  ei  plus 
dilcoiaia  cxcessu  ab  bis,  quae  nuluraliler  in  «a  sunt, 
et  ab  his,  qtiac  snnt  ct  iitteiliguntiir,  per  superantem 
se  graiiam  spiriltis,  cl  solnmnioilo  babenlem  opera- 
lorcm  Ji^sitin  ei  ac<'ipieiiic:ii,  ila  ul  sii  una  ei  sola  per 


NOTAt:. 
•  In  Graeco  iTiei  y.xl  uovov,  i.  c.  iinmo  uttum  solutn.      immune. 
^  l^iriler    snhim.   (^tiae  sequuniur,  suiit  obscura 
C-iiii  iii  l.aliiiis  lum  iti  Graecis.  f  lii  Giacco  ey.x^up^bi 

•■  Viiltiii  ilixisse  t'/;s«»i  im  suo  fuw  defigens.  «  iii  Graeco  to  iSKaiig-.Jecr^at,  i.  e.  r^uot/  refiiur. 

°  In  GiT.cco   Krr^^V:  '•  c.  sinc  a/lectione  «</  ff/(K(/, 


e  iii  Graeco  -vpMiupii^T!/.-^,    i.  e.  corrupi 
f  In  Gracco  ey./uprfii-vro;,  i.  e.  cedente. 


ntn. 


1203  JOANMS  SCOri  1204 

oniiiia  operotio  Doi  el  Jigiioriiiu  Deo,  luagis  luileiii  A  sunt  omnU/,  (jnae  \n  caelis  et  (june  lu  lerra,  sive  visibi- 
soliiis  Dei.  iilpoti;  lolo  tolos  ilijjiios  bene  ac  piikliie  tia  sivn  tniisibilia,  siueThroni,sive  Domiuationes,  tive 
:iiiibieiile.Oi!iiiioni!iinect;ssilaiep(M'0!)iniacircaaliu(l  Principalns,  sive  Poirsiaies  :  omnia  ex  ipso  et  per 
(]iiid  qniesceiil  polestalivo  molii  qiii  seciintinm  desi-  ifsnm  el  in  ipso  creaia  sunt.  Caiisas  cnini  eorum, 
«leriiiTnesl,  novissiiiioappareiile  daloelparlicipalo,  et  qnac  facla  siinl,  habcns  anle  seciila  praesiibslituins, 
corralioriabililer  parlicipanliniii  viiluli  incomprehen-  vohintale  bona  secniidiiin  eas  visibilem  el  invisibilen! 
siltililer,  iitiladicam.capio;  ad  ([uod  oinnis  lesiinat  ex  non  exislenle  siibslilnit  creaiuram ,  raf*ione  eJ 
foiiveisalioexcclsietiiiicllecius,  e(/»i</«odoj/JHWs<a-      sapienlia  omnia  secnndiim  opportiinnm  tempiis  el 


biHluturappetitns,  etsupra quod nuUo modo  fertur ;  ne- 
queenim  liabet,  et  ad  (luod  tendit  omnis  feslinantis 
inotus,  et  a  quo  vcnieutibus  omnis  contemplationis  rc- 
qnies,  iil  ait  Ijoatiis  isie  iiiaglsler.  Noque  erit  (|ui(l  ex- 
ira  Doiini  iiiiio  niaiiireslaium,  aiit  Deo  ccojilra  ima- 
«inari  *  visiiin,  iil  alicujiis  desidenum  ad  seipsiim 
Ibiere  erroris  sil  i>,  oninibus  ambilis  ab  ipso  inlelli- 


fecil  et  facit.  ei  qnae  nniversaliler  snnt  el  quae  per 
singnla.  Caiisnm  cnim  Angclornm  crealionis  pracilii- 
xisse  credimiis  causani  uniuscujusqnc  complentium 
muiidum,  (ini  siiper  nos  esl,  cssenliarum  et  virtii- 
liim;  ralionein  bominnm  ralionem  nniuscujnsqiie  ex 
Deo  esse  acoipienlinm,  ut  non  pcr  singula  dtcam, 
siquidem  ipsc  infiniie  pcr  seipsmn  supereminenlia, 


gibilibiis  et  sensibilibns  socundmn  iiieffabaem  ipsiiis  ^  dum  sii  inolTabilis  et  inlelligibilis,  el  omnis  siimma 

liiaiiifcstaiionem  ei  praeseiiliam;  sicnl  neqiie  in  die  crpaiijrac,  et  cxislciitis  per  seipsam  et  intclleclae 

si.leroa  Iiimiiia  el  ipsa  aslra,  sole  apparenle  niulto  dilTerentiae   et  discrelioiiis,   seipsum    in    omnibiis. 

cl  incomparabiii  luniine,  ex  quo  eis  himiiia  essc,  oc-  quac  ex  eo  siint,  siiignlornm  analogiam  beiie  ac  piil- 

ciiliata.ci  nc(iue,quia  snnt,  quaulum  sensiiicognita.  chre    oslendens  "J    et  miiUipIicans;  et  in  seipsuiii 

la  Deo  vero  plus,  qiianliini  iiiittr  nou  cicatnni  et  omnia  recapitnlntis,  pcr  qiiem  ct  cssc,  el  iiermancre. 

c:eaiuiii,  iiifiiiita  inedieias  est  el  diirevcnlia.  Tunc  et  cs  (iiio.  qiiae  gonila  snnt,  et  ad  qnem  genita  snnt, 

eiiim  per  essenliam  conim,  qiiae  sunl,  siib.sistcntiam  et  mancnlia  cl  inota  parlioipant  Deum.  Oninia  enim 

s.viinduni  qnoil,  qiiid,  cl  qnomodo,  el  in  qiio  esse,  parlicipanl,  co  qnod  ex  Deo  facla  snnt,  proporliona- 

tii  arbilror,  soicnlcs,  ad  quid  ajipetilum  adlmc  per  Uior  Doiim,  sivo  pcr  intt^Iloclum,  sive  raiionem,  sive 


c(>:,'!iitioiicin  iion  movebimus ,  uniu-icujusiiiie  ct  in 
iinoquoque  eoriim,  qnae  posl  Deiim  siiiU,  cogiiitione 
iiobis  consiiminala,  el  infiiiita  ac  divina  el  incompre- 
honsibili  frticluose  nobis  pioportioitaliter  proposila 


scnsiim,  sivc  mntiim  vitalom,  sive  essenlialem,  et  ha- 
biliim  onportiinilatom,  iit  magno  ct  divino  manirc- 
slalori  Dioiiysio  videtnr  Arcopag'tae.  Umisqiiisqiie 
ergo  intelligibilium  et  ralionabilinm  angeloruin  el 
inansionc  «n  parlicipalione.  El  hoc  est,  qiiod  valde  hominum  per  eam,  qna  crealns  est.  rationcm,  qiia 
pliilusophatum  est  secundum  deiforum  huiic  magi-      In  Deo  esi,  ct  ad  Doiim  csi,  pars  ost  et  dicitur  Dei, 


strnm  diccnlein,  cognoscituros  nos  quandoque  quan- 
tuni  roijniti  suntus ,  cum  deiforme  lioc  et  divi- 
nnm,  noslrum  auimvm  et  rationem  proprio  admi^ 
scebimus,  et  imago  revertetur  ad  principale  exemptum, 
cujus  nunc  liabet  (ippetitum.  Dc  eo  igitur,  qiiod  non 


per  siiam  antcexislcntem  in  Deo,  siciit  dictiim  csl, 
cansam.  Itnnne,  si  socundiim  ipsam  movcretiir,  in 
Deo  fierct,  in  qiio  cssoiitiae  siiac  ratio  ante  inesl,  iit 
in  principio  et  causa,  et  nnllius  aliciijus  anle  pro» 
prium  principinm  dcsidcrinm  accipcre  vellel ,  neqne 


sii  dispcriita  unilas,  ct  qnomodo  sccnndum  noliiiam  rcflneret  a  Deo,  sed  magis  per  eam,  qiiae  ad  ciiin 

cx  possibilibnsiinnc  nobisScripturae  intdleclibus  et  est,  inienlionem  Dciis  ficret,  el  pars  Dei  diceretor, 

dispiitationibus  crit  fiituroruiii    slaliis,  diclum  est  parlicipandoconnaturalitcr  Dciim,  ulpote  seciioduio 

haciemis ;  dc  eo  vero,qiiomodo,  dnmparsDei  simus,  naiuram  sapienlcr  ac  rationabililcr  per  piilchruni 

a  Doo  refliiximus,  Deo  diice  hincsermonem  faciam.  nioinm  suum  acccptnrus  principiiim  et  cansam,  non 

Qiiis  enim   ratione  considerans  el  sapieiitia  ea,  habcus  aliorsnm  dc  cctero  post  siium  principium  arf 

qiiae  sunl,  ab  eo,  qiiod  non  est,  a  Deo  in  id,  quod  raiioiicm,  pcr  qnam  crearctnr,  ascensiim  et  reslitn- 

est,  iraiisdncla,  si  per  naluralcm  eorum,  qnae  snnt,  tioncnvmovendi,  aul  quomodo  moveretnr,  in  divine 
iiifiuilam  difleicnti;im  ct  varietatem  prudenier  ani- jv  videliocidcsiderio,  molu  sno  ipsiim  finein  accipicnle 

mac  coiilemplativiim  addiiccrcl,  et  inqnisiliva  coii-  divinam  visioiicm,  ul  Basilius  dcclarat  iii  inlerpre- 

disccrneiel   ralione,  por  iiilelligeniiam,   sccuiidum  tarionc  in  sanclum  prophelam  Isaiain,  diceiis  sic: 

qiiam  crcata  sunt  caiisam,  iion  mullas  cognosccret  Sabbaiha   autem  vera   snnt  reposita  requies  populo 

cansas  iiiiam  caiisam,  eorum,  qnae  facta  sunt,  insc-  Dci,  quae  qnidem  eo,  quod  vera  ^unt,  recipil  Deus  H 

paiabililcr   ciiindi.scrclain  «  differciiliam  pcr  eorum  manifestat  summa  Sabbalha  quictis,  ille  cui   niundiu 

cl  iiiter  s.'*  iiivicem  et  scipsa  inconfusam  proprieta-  crucifixus   cst,  discedcns  profecto  a  nmndnnis,  et  im 

lom;  et  ilcrnm,  nuain  mullas,  omnium  ad  eum  rela-  proprium  locum  spiriiiialis  quictis  occurrens,  in  qn» 

lionc,  perseipsum  inconfusesubsistens,  unum  essen-  factvs  non  jam  movebitur  a  suo  loco,  dum  sit  silek- 

lialecluiiumsiibslaiiliale!'eiet  PalrisDeiimVcrbum,  tium  ct  pax  circa  itlum  stalum.  Omnium  igitur  loct» 

nieriloprincipinm  ot  caiisam  omnium,  in  quo  creala  dignorum  tali  beatiludinc   Deus  est,  secundum  quoi^ 

NOTAE. 


»  In  Graeoo  '/.vTtfficxovoOat.  i.  c.  aequiparari. 
»>  Legisso  Sco;iis  viiielnr  5o).t«(T/i ;  sed  iii  Giaoco 
c  Ijlo  cxlal  ^tUoLj/i,  i.  c.  nUiccat. 


'■  I.  c.  coexistnnirm. 

J  lii  Gracco  Siivcvou,oLEvov,verle  pcrlranbieus. 


1205  VEUSIO  AMB1GU0RIJ.VI  S.  MAXIMI.  i*-iOO 

saiptum  est  :^slo  milii  in  Deum  prolectorem  et  in  A  quasi  securus  Dcum  consliiuens  concionalor;  slqni- 


lociim  miiniiHm  salvandi  me.  Apiitl  qiiom  firniilci' 
omiiiuni  raiiones  Gxae  snnl,  per  qnas  eii;un  cogiio- 
scere  onniia  aiilc  geiicraiioncm  eonim  diciiiir,  nie- 
rito  iii  i|)SO  el  apiiil  ipsnm  existcnlibns  per  ipsam 
\(M'ii:!icm  omiiil)us,  etsi  ea  onmia,  et  qiiae  sunl  cl 
quac  riaiirn  sniii,  rion  simiil  snis  c.uisis,  ut  c(>g::iiu 
bUiit  a  Deo,  in  essenliam  addncta  sunt,  sed  singnla 
qiiacque  opi»orluiio  lempore  sccniKinm  Creatoris  sa- 


dem  universae  rei  principium  ei  fineni  qni  iii  seipso 
vitlct ,  subsislere  credil :  principinin  quidem  .  qnasi 
inde  accipiens  et  essenliani  pe,T  participationern 
natnralrt  Lontim ;  finem  vero,  vcluli  pcr  cognilio- 
ncm  ipsins  prinripii  et  appclilum,  huidal.ilcm,  ad 
ipsiiin  sine  crrore  dncentem  cuin  rcstinaiione  pcrfi- 
ciciis  cnrsum,  per  qncm  fit  Dcus  ex  Deo,  Dens  esse 
accipiens;  meritosecnnLliim  iinagiiicm  naliirali  boiio. 


pieniiam  pulchre  jiixla  cornm  caus;is  crcaia  snni,et      voliiniate  ,  pcr  virtnles  addens  simililudinem  ,  per 


])er  se  esse  operatione  atcipiiint;  qnoniam  ipse  <|ni- 
dem  sempcr  secundiim  operaiioneni  cst  cie;i'.or,  ea 
vero  poienlia  qnidcin  snnt,  opcratione  aiitem  non- 
dum;  quia  neque  possunt  honiiii  siiiiul  esse  inniii- 
tnmetfinila,  neqiie  ulia  raiio  approbare  manifcsia- 


insilam  ad  proprinm  principinm  asccnsionem  et 
familiaritatein.  El  iniplclnr  de  cetero  in  ipso  aposto- 
licus  scrmo  diccns  :  In  ipso  euim  vivimus  el  movemur 
et  sumus.  Fit  cniin  in  Deo  per  excellentiam  anie- 
exi  tentcm  in  Deo  csseniiae  ralionem  non  corrum- 


bilur,  honiin  siniul  csse  valens  essenliam  et  snper-  ''  p;'ns  ,   et  moveiur  in  Dco  sccundnm  piaccedeniem 


esseiitiale,  et  in  idipsum  dncerc  menso  imincn%nii), 
el  ei,  quod  in  hahiln  est,  quod  caret  liabilndinc,  ci 
qiiod  niiUam  hahel  in  se  catcgoriae  speciein  aflirma- 
lam  ct  per  oinneseas  categoriarnm  videlicet  specics 
consiilnto.  Omnia  eniin,  qnae  creala  siint,  secnndiun 
esseniiam  et  geiicraiionem  omnino  in  omnihns  afili- 
nianlnr  per  formas,  ei  cxisientihns  eornm,  quac  ex- 
triiisccns  sunl  circa  eam,  raiionihus  coniinentnr. 
Snhlata  itaque  summa  et  abdicativa  Yerhi  iheologiai, 
sccunduin  quam  iieque  diciiur  neqiie   inteHigirur, 


in  Dco  hene  esse  ralioiiciii,  pcr  virtules  opcrans, 
el  vivil  in  Dco  sccnndnm  pracccdenlem  in  Deo 
semper  esse  rationem.  Ilic  quidcm  jam  secnndnm 
impassihileni  valde  hahitnin  id  ipstim  sii)imet  et  in- 
commutahilis  csi  :  in  rnturo  vero  seculo  secunduni 
dalatn  llicosiii  piaeditlas  in  Dco  aiitccedentes  cau- 
sas,  magis  aulem  Denm,  in  qno  causae  honoruni 
praelixae  snnt,  in  carilale  annuis  cl  salnlaturus  :  et 
csi  pars  Dei,  ul  esl  per  cssenliae  suae  in  Deo  ralio- 
nom,  et  ul  bonus  per  bcne  essendi  in  Deo  raiionen). 


neqiie  csl  omnino  quid  alicni   cognilornm,  merilo  el  iit  Deus  per  scmper  cssendi  rationem,  nierilo  eas 

!?npeiessenliale,  neqne  a  qnodam  ullo  modo  in  aliqiio  honorans,   et  secundum  eas  operans  ,   ct  per  eas 

participatur;  multae  cansae  una  cansa  est,  et  una  seipsum  quidcm  Deo  soli  pcr  totuin  inserens,  Deuni 

muliae,  Nam  secundum  bonam  ac  pnlchram  in  ca,  veio  solnm  sibimel  per  lolum  el  imaginans  el  for- 

qiiae  snnt,  unius  el  factricem  et  continualricem  pro-  ^  mans,  ita  ut  et  ipsc  sil  gratia  el  vocelnr  Deus,  et 

cessionem  inultae  una.  Per  vcro  in  nnum  nmUornm  Deus  sii  condescensione,  et  vocelur  per  se  homo,  et 

conversoriam  et  manuductriccm  relalionem  et  provi-  niiiino  iii  hoc  alTccln  osiendalur  virlns,  ((uae  ct  ho- 

dentiain,  velutinprincipiumomnipolens,antcenlrnm  niinein  Dco  per  divinnm  amorcin  deificat,  ci  Denm 

reciaruni  ex  eo  linearum  principia  praeamhiens,  el  honiini  pcr  hiimanum  amorcni  inliumanat,  el  facit 


sic  omnes  congregans,  una  mnliae.  Pars  igiinr  snniiis 
ei  diciinur  Dci,  eo  qnod.esseniiae  nosirae  rati  .iics  iii 
Deo  jiraesnbslilntae  sint;  flnentes  vero  d«^snistiin  itc- 
ruin  dicimnr,  eo  qnoil  non  sccundum  in  Dco  iiraesnh- 
sislciilcHi  causam,per  quam  facti  snmns,  moli  fninins.' 


per  honam  conversioiiein  Denm  quidcm  hominem 
piM-  hoiniiiis  (leificationeni,  el  homincm  Denm  per 
Dci  iulmmanaiioncm.  Vult  enim  semper  et  in  omni- 
bns  Dei  Yerhnm  sl  Deiis  sna  incorporaiione  operari 
mvslerium.    Qni  vero  snnin  relinqnens  principium. 


Sociin:iuin  allcrnin  qnoqtie  modum  facile  esl  pie  pars  Dci  conslilntns  per  existcnlem  in  ipso  virluiis 

amare  coniin  .  qnae  snnt ,   cansam  enidilo  de  lioc  ralioiicm  secnndtiin  reddiiain  causam  ,  ad  id,  quoil 

ratioiie;n  pi-rciirrere.  Si  enim  esseniiain  nnicuiqne  non  est,  iirationabililer  ferlur,  recie  de  sursum  dc- 

virlnlis  uimin  snhsistcre  Dei  Verhuni  non  diihitatnr  flnerc  dicitnr,  iion  ad  sntini  principium  el  causam, 

—  naii!  esscnlia  omninm  virliitum  ipse  esl  Domiiiiis  a  qiia  et  in  qua  et  per  qiiain  faclus  est,  motns ;  ei 

r.oslv-r  ei  Deiis  Jesns  Chrisliis,  sicnt  scripiMiii  est :  ^  est  iii  me;iln  inslahili  et  inordinalione  flnxili  aiiimae 

Qui  faclus  csc  nobis  a  Deo  sapienlia ,  et  jur.ii:ia.  el  et  corpoiis  a  sion  crranle  et  simililer  habenle  caiisa, 

Sfiuciiftcalio,  el  redenipiio ;  profeoto  haec,  qiiac  dicta  ad  iii,  qnod  inalnm  cst,  volnntario  nioinento  cxpnl- 

.Mini,  ahsolnie  in  seipso  hahct  jnre,  qiii  est  per  se  sioncm  snam  peragcns;  cx  qiio  et  fluerc  proprie  dici- 

sapienlia  ct  jnslilia  ct  sanciitas,  ct  non  sicnt  in  iio-  tiir,  eo  «piud  in  se  molac  ad  Deum  inscparahiliter  « 

bis  (iuni  definilione,  verV.i  gralia,  sicnt  sa|)iens  Iionio  animacgressns  lacicm-o,  valido  polenliae,  (piod  dele- 

aut  jujlns  liomo  —  omnis  prcfecto  lionio  viitnlcm  riiis  est  el  :jiiod  noii  est,  pro  meliori  vulcns  mulavil. 

socundnni  hahitnns  fixnin  pariicip:uis,  sine  auihi;jri!i-  Ilas   aiilcin ,    (iiius   dixeram  raiiones,    ipse    qni- 

tale  Dcuin   participal  essenliam  virtiitum  ,    vchili  dcm  Areopagila    siuiclns  Dionysius  praedeslinatio- 

iiaiuralis  scmen  honi  fideiiler  per  voluntatem  colcns,  ncs  et  divinas  voiuntalcs  vocari  a  divina  scripinr.'» 

el  id  ipsuin  osiendens  principio  fineni,  et  priiicipinm  nus  edocet.  Simiiilerque  el  qui  sint  circa  Panlac- 

fiiii ,  niap;is  veio  id  ipsuni  principium  esse  et  finein,  nnm  magni  Oienicniis  ainicuin,  qni  factus  est  lua- 


NOTAK, 


"  iii  Giaeco  u^^piz'j>{,  id  esl  sine  offensione. 


J207 


JOANNIS  SCOTI 


1208 


gisier  Slromalcl  »,  djvinas  voliiniates  a  Scrijxiura  A  IioniJiiuin,  qtjicuaqiie  nuUiini  secuniluiu  nioUiro,  qui 

voeari  dicuni,  iiide  iuienogaii  a  quibusJam  super- 

liis  iti  eorufn  eruiliiioue,   quae  cxirinsecns  suut, 

qnomo  lo  oognosccre  ea,  quae  siuit,  Peiim  aeslimaul 

rhiisiiaiii,  suscipieuiiims  illis,  iiUolloclualiicr  iuiel- 

ligthiiia  ei  sensiuiliier  seusihilia  etim  cognoscere  ea 

qiiae  stiiit.  RespoiKiemus,  neque  sensiialiler  sensi- 

liilia,  iicqiie  ii.Uelleo.iuaIiier  iuleileciualia.  iNon  enim 

esse  possiiiile  csi,  ut  oslendit  ralio,  eum,  qui  est 

suppr  ea,  »|ii:ie  suui,   per  ea,  quac  suui,  ea,  quae 

suul,  ac<;ip(;rc;  sed  sicul  suas  voluuiaies  cognoscere 

eiim  (liciiuus  ea  qiiae  suni,  u^ldeutes  eiiam  es  causa 

ratiociuaiioncm.  Si  enim  volmilaie  omnia  fecit,  et 

nulla  coiitnidicil  ratio,  coguoscere  autein  suam  vo- 

liiniaiem  Detim,  senipcr  piiim  diccre  ei  jiistum  esl, 


ad  futein  esi,  naturultter  compaciarMm  cisi  divinarurei 
ralionum  ab  ipso  Creaiore  |>er  negiigt^uiiam  corru- 
pcrunt,  magis  autem  scipsos  temperuuier  salvavcrunt, 
tolos  inconversibililer,  utpole  divinae  organa  naUi» 
rae,  et  esse  ei  fuiuros  esse  scientes,  qiios  per  lotum 
toius  circuraspirans  ^  Deus  in  modum  animae, 
veluii  nteiubra  corporis  compacia  ci  opiima  Domiuo 
factos  ad  Yoluutatcm  traclat,  el  propria  iuiplct  glo- 
ria  et  beatitudine,  vitam  dans  el  douans  aeleruant, 
atque  incnabilcm,  cl  omnibus  modis  uuiversa  lihe- 
ram  coguiiioue  conslilutae  (u^oprietaiis  praesentis, 
et  per  corrupiionem  consliiulae  vitae.  Quam  vide> 
licel  vitau)  aelernani  non  aer  iiu>piraus,  neque  saiv- 
giiinis  rivuli  epale   fluenles  consliUiUiii,  sei  Deui 


nnumquo.Iqiie  vero  coriim,  qnae  facta  sunt,  voleus  ^  loius  lotis  parlicipatus,  et  auimae    in  modiim  ail 


fecit;  igiiiir  iit  suas  voluiilates  Deus  coguoscit  ea 
qiiaesunl,  qiioniam  el  volens  ea,  quae  sunl,  fecil. 
Ilinc  et  ego  as|>icieiis  ceiiseo  secundum  bas  dixisse 
sciipiitram raiiones  boc : Cofjnoscebam le sujier omnes 
iu\  Moyseii,  el  de  quibusdam  boc  :  Cognovit  Domimu 
qui  sunt  sui,  ct  ilerum  boc  ad  quosdani :  Nou  rmi  vos. 
Sic  piofecto  uiiumquemqueautsecundum  voluiitatem 
et  ratiqnem,  aut  contra  voluntatem  el  rationem  Dei 
voluniaiius  motus  divinam  audii-e  voccmpraeparavit. 
Ilaec  et  bujusmodi  deiferum  bunc  virum  arbi- 
iror  inielligentem  dicere  :  cum  deiforme  hoc  el 
divinum  nostntm  animum  et  rationem  proprio  ad- 
miscebimus,  et  imago  reverieiur  ad  priucipate  exem- 
plur,  fiijus  nunc  habet  appeiiium;  ac  per  boc  sirai 


corpus  auimac  et  per  uiediam  anim;tin  ad  curpus 
factiis,  sicut  novil  ipse,  ul  ea  quidem  iuconversjbi- 
litaicm  accipiat,  illud  vero  iinmortaUiaieni,  eL  loiu* 
bomo  delficelur  per  iubumauaii  Del  graliam  deiH- 
canlis;  tolus  quidem  bomo  manens  seoundum  aiii- 
mam  ei  corpus  per  naluram,  et  lolusf^icLus  Deu$^ 
secuudum  animam  et  corpus  per  graiiam,  ei  coitve- 
nicntein  sibi  per  totum  divinam  beatae  gloriac  cla- 
rilatcm,  post  quam  nibil  est  ad  inteHtgcudum  luci- 
dius  aul  excelsius.  Quid  euim  fieucrsw;  diguls  ama- 
biiius,  per  quam  Dcus  diis  faciis  unilus,  umuino 
universitaiem  suain  facit  per  bonitatem?  Ac  per  boc 
delectationem  el  passionem  el  gaudium  bene  nonit«- 
naverim  talem  statum,  qul  est  per  diviuam  notittamr 


liier  per  pauca  baec  verba  quodcunque  aliquando  C  ^i  consequenleui  se  laetiliae  fructum:  delectationem 


eorum,  quae  siint,  teiigisse  mensuram  aibitrantes 
aestiinandum  doctrinaliier  retrahere,  et  rationem, 
quomodo  pars  Dei  sumus,  declurare,  Qi  ruluiatn  bea- 
lae  quieiis  proprietaiem  insiniias.se,  et  a«l  immobilem 
ipsiiis  et  qiiieieui,  ei  nullo  modo  cadentem  frucitim 
i.icii.assein  ea,  quae  in  boc  esl,  spe  purgalos  et  fe- 
siiiianies.  Oporlebai  enim,  quemadmodum  ad  boc 
Ijaliemits  cl  in  esse.4ia  et  latione  notioues,  per  i-a- 
lioiiein  et  nal'iiam  rcclo  quidem  ingredi  siutplo 
ordino.  ct  uos  siiie  omni  qualicunque  qiiaestione, 
drca  qiiam  solani  et  peccare  estet  falli,  deiformiter, 
<]uantum  possibile  esl,  omnia  cognoscemus;  non  jam 
per  ignoraiitiam  ab  eo,  qui  circa  ea  est,  niolu  de- 


quidetn  merilo,  dum  sil  iinis  naturalium  operaiio- 
num,  sic  euim  dclecialionem  deiiniunt ;  passionem 
vero,  veluti  exiendeniem  virtutem,  et  ad  id,  quod 
facit,  id,  quod  patitur,  iuducenteni,  sccuudum  reddi- 
lam  aeiis  ad  lucem  et  ad  iguem  ferri  paradigiiiali* 
cain  causam,  et  creiUbilem  naturabier  ac  voie,  net^uo 
aliud  quid  esse  praeter  boc,  eorum,  quae  kuuI,  capi« 
tulum  [boc  est  cousumuialionem],  quam  itupassibi* 
litas  opportune  scquitur;  gaudium  qiiuque  iure, 
dum  iiibii  babeat  conlrapositum,  neque  prueierituin 
neque  futuruiii ;  gaudium  enim  dicuiit  neque  trisli- 
Uam  nosse  praeterita^n,  r.tque  ex  limore  saiiclaiein 
acceptum   iri  speclandam,   sicul    delcctatio.   Ludo 


ienii,  meiKo  magno  aniino  et  rationi  et  spirilui  no-      eiiam  veluti  deinouslralivam  appellalionem  fuiurae 
slriimanimiim  ct  rationem  ei  spiritum,  magis  autem  D  verilatis  subsistcntem  decreverunl  ubique  ei  a  Deo 


loti  Deo  toios  nos  ipsos,  veluii  principali  exemplo 
iin.igo,  accedentes  >•,  sicut  eiiam  in  sermone,  qui  est 
de  grandine,  e  locel  sic  dicens  :  Et  nos  quidem  jn- 
e/fiibilis  lux  accipiel,  et  sanclae  ac  regalis  cbnlem- 
plutio  trinitaiis  illuminanlis  planius  et  purius  el  lolius 
taii  oJtimo  viixtae,  qunm  eliam  solam  regnum  caefo- 
rum  ego  pono,  cum  deleclalione  delectatitr  et  lacla- 


iiispiruti  sermones,  et  ex  eis  divinasapiuntes  ntystcria 
Patres  iioslri.  liaquequemadiiioduiuin  transiluappa- 
ret  per  nie  paululun»,  ct  iiaturaliter  el  per  [scriplu- 
rain]  Patres  ostensum  esi,  qiiontodo  utdlitm  eorui», 
quac  facta  sitiit,  iinquam  sisiis  motu,neque  i:i  se  se- 
cundum  divinani  speculatiunctn  accopil  quioloni.cuiu 
bisquoqiic.qitomudo  iuipossibile  cst  in  Deo  perinan* 


liir,  ul  liis,  quae  suiit  ipsius,  aitdax  coiijiingam  qiiae      sionis  diguorum    icprehendi    fiiiiiitatem.   Qiiomodft 
niea  suul,  oainis  civaluia   i"ilionali.s  aiigeluruiii   ot      euim  esi  possibile,  iit  bis,  quae  dicta  3unl,  parvum 

NOTAK. 

a.Sic  J.  Srolits   Vcrte  el  Panlaenus  qui  muifisler      Xfrlf  pr.ncipuli  exemplari  iconem,  psrmitlenlet,  oel» 
fui»  Cleiiieiitis  iliigui  SlrumiHci.^  c  G\ ixccc  T:tf.tf\){,  compleciens. 

*>  Ju  (^racco  wf  upytr^T^Y  ''^*^^'    ■jr/soo-/w/»io'KVTEf. 


1209                                                 VLriSlO  AMBIliUOIUJM  S.  ffiWmi  !210 

qiiodiliun  ail  coiifirinaiiuDein  c\  raiiociiiaiiouibus  dc-  A  cuiiii  provitieuiiain,  et  de  (iiliiieitJo  proxiaio  &icut 

RiUii  adjuturiuui,  seincl  iii  Dco  sulislaiiiialiier  faclos  seipi>ain  Jubuuii  iiiuiiiiaiuin,  prudeiilci-  cuipiis  n:i;i- 

iiigruUiiu  pcr  dcsideriuui  accepisse  salieiuiein,  diiin  pit,  per  viruiles  eiiain  iilud  lainuluri    Dco  cilicii 

ouuiissaiieius  secunduin  suaui  raiioiiein  cl  deUuilio-  ui  conscrvuin,  et  pcr  suaiii  nieUieUiiciii   lacloicin 

nem  cunsliUila  desideriuin  cxiiiiguul,  el  secundum  laciel  possessurum,  ei  daU  iiniiiorlaiiiaie  insululiili 

duos  consiiluaiur  iuodos.  Aui  enim,  quae  siiLjecia  vinculu    iliud  sibi   coujuiicluruin  ,   ui   quod   Dcu» 

suiii,  veluii  parva  circutnscrlbeDs  desidcriuin  exlin-  animae,  lioc  aniuia  coi-pori  liai,  tl  unus  usicndulur 

^uii,  uul  sperneiis  Vfeluti  Uirpia  acdefurmia  aboniina-  oinnium    Crealor,   proporiioiiuiiier   per  liuaiantio^ 

lur;  e\  his  saiielas  lieri  consuevil.  Deus  vcro  ualtira  lein  oinnia  ingrediens  quae  suiii,  ei  in  unuin  vc- 

Kubsisleiis  inriniuis  ac  preiiosus»  exlcndere  niugis  ,uiunl  inullo  a  se  iiiviccin  secundum  iiuiurain  disUn- 

rruciiiiuiiiseperparlicipalioncmadid,quodinliuiluin  lia   circa    unain    honiinis    naiurain,   sibi    inviceiii 

esl,  desidCrium  coi>suevil.  Si  auiem  hoc  verum,  sicut  convenienlia,  el  Rl  oiunia  ii)  oninibus  ipse  Dcus, 

ei  esi,  iion  erat  igilur  illa,  quae  dicia  esi,  uiiiias  ra-  omnia  comprebendcns,    el  unuin   substiiuens  sibi- 

tionubiiiuin,  quue  salietatem  accipiens  pci-severan-  niei,  eo  quod  nullum  amplius  euruni,  quae   siini, 

tiae, quae in  Dco,  parlilaesl,elexpropria  discissiuiie  siniiur  possiderc  inutum,  et  ipsius  cxpcrs  praesen- 

uiundi  hujus  generalioueiu  coiulioduxil,  ne  opiiinum  B  liae»  per  quam  ei  Dii  ei  /iiii  ^,  et  coipus  ei  meinbra 

boiium  circumscriptum  faciamus  et  vile,  veluti  sa-  el  pars  Dei  ct  hurum  similia  ct  suiniis  ci  diciniur  ea, 

licluie  quaduin  circumfluilum,  et  sedilionis  causaui  quae  ad  fiuem  est,  rciutione  divinuc  specuiatiuiii». 

factam  iliis,  quoruin  de&idcrium  id,  quod  incommu-  Quoniam  igiiur  et  hoc  ci  in  hoc  homo  laclus  cbi, 

ubilc  esi,  lenere  uon  poiuit.  El  ne  vaniialcm  talem  Jn  primo  vero  patre  eo,   quod  paraium  esi  ad  pu- 

quidam  de  ceteio  adoreut  «»,  ul  mibi  videtur,  ea  tentiam,  abusus  est  ad  maluui,   iransferens  ex  co, 

quaeiiun  suntUngenies,  et,  quodeo  gravius,  beatuin  quod  concessum  esl,  ad  id,  quod  prohibitum  esi, 

hunc  Palrcui,  veluii  talia  sapieniem,  calmnnicnlur,  desiderium  —  eienjin  erai  per  se  poicns,  el  adbae- 

in  quu  non  sulum  se  cx  priori  specie  viiae  auiinas  in  rere  Doiniiio,  ci  in  spiriium   iieri;  adhaerere  mc- 

corpora  venire  in  uliionem  eoruin,  quae  anteperpe-  retrici,  et  in  corpus  fieii  seduclus  elegil,  et  diviua 

irata  sunt,  maloruut  dicenics  coiiseiiucnler  possunt,  et  beata  visioue    voiens   seipsum    expulit ,    sic  , 

6edeialiosseduccresicbabere,rationabiliierconaudo  dum  essei  Deus  graiia,  terra  fieri  per  volunialcm 

perpersonaruin  probiiaiem,iiequebeuenequesancie  pTaehoiiorans  —  sapienter  siiuul  et  misericordiier 

agentes,  sedilios,  quisichabeul,  haberedimiiicntes,  ei  suae  convenienler  l»oniiaii  uostrae  saluiis  dis- 

110$  ipsi  pie  intellcctum  magisiri  cum  his,  quae  dicia  pensaior  Deus,  irrationabill  motui  imelleciualis  vir- 

sunl,  eliam  pcr  alium  conlempiabimur  modum.  C  luUs,  quae  in  nobisesi,  consequentem  opporiunear- 

Nuu  arbitror  igitur  bumanae  eum  generationis  rixii  vindictain,  illud  ipsum  forlassis  juxia  raiionem 

'  liic,  sed  ingeniiae  ei  miscriae  causam  narrare  vo-  puniens  morle,  pro  quo  secundum  aniumni  soli  Dco 

luisse.  Lugeiis  enini  corporis  uosiri  miseriam  pcr  debilam  carilalis    projecimus  virtuiem  ,   ui   nibil 

Loc  dicendo  :    0   conjunclionem   et  sepurationem^  amanies,  per  passionem   quandoqiie  poeuiiciitiain 

qmm,  dum  limeo,  chcumsequor,  et  quod  amu  dedi ^  agenies,  ad  id,  quod  est,  iterum  eandeui  rcduccie 

ei  reliqua,   et  veluli  apud   seinetipsum  deliberans  disceremus  virtuiem.  Quod  quideni  procedens  ma- 

dc  causa  eorum,  quibus  dehoneslaniur,   nialorum,  nifesiius  facit  diccns  :  Sed  mihi  quidem   per  kvc 

ei  coutra  eam   sapieniissima   prudenlia  disputans  videlur  niliil  hic  bonorum  esse  fidele  homtnibus  ueque 

per  hoc  quod  dicil :    Quae  er^a  me   sapientia,   et  tongaevilalem,  nt  si  quid  aliud,  el  hoc  bene  u\ii(ici 

quod    magnum    mijslerium?     addidit ,   solutionem  verbo,  et  omnem  inlellectum  superaule  sapicntia  ma- 

plane  faciens,  sic  :  An  vult  parlem  nos  esse  Dei,  et  chinatum  est,  deludendo  nos  visibilitms,  in  aliudque 

desursum  (luenles,    ut   non  per  dignilatem  exaltati^  aiiler  transmuiatis  el  transmulamibus ,  et  sursum  et 

ei  caeiesliu  contempiames ;  despiciamus  Crealorem  in  deorsum  {erentibus,  et  lilubaniibus,  el  priusquam  cum- 

luclalione  ac  pugna,  quae  contra  corpus  esi,  ud  ipsum  ^  prehendantur  abeuntibus  el  fugienlibus  ,  ut  in  his  iu- 

semper  aspiciendum,  et  conjunctam  infirmilatem  nu-  stabile  et  anomalum  contemplanles,  ad  fuluram  irnii»' 

triiuramesse  digniiatis.  Ac  si  sic  diceret  :  quoniain  eamus.   Quid  enim  faceremus  in  prueseniifdum  nobi» 

quideoi  ex  anima  ei  corpore  per  bonilalem  a  Deo  ad  bene  agendum  non  permaueai,  tanium  ei  aiiribui- 

factus   est   bomo,  in   hoc   mcdilabitur,    quod  sibi  mus,  el  sic  nos  erga  ipsum  deleaaiio  el  error  habet 

raiionalis  ei  inielleclualis  data   sit  aninia,  quippe  servituli  subjiciens,  ila  ui  nihU  ineiius  neque  excelsiu» 

secundum  imaginem  facienlis  eam  snbstiluta,  quae  praesenlibus  intelligcre  valeamus,  el  si  huec  audienies 

per  dcsiderium   quidem  ,    et  ex  lola  virtule  uni-  et  credenies  secundum  imoginem  Dei  nos  facios  fnisse 

versalem  carilatem  firmiler  Deum  cognilionc  pos-  sursum   atlendentem   et    ad  seipsam  irahenlem.  Kb 

sidet ,  et     secundum    similitudinein   deilicaiionem  iieruin   in  sermonc  ad  urbane  viventes,  dircns  :  Vn 

accipiet ,   secundum  vero  disciplinalem  ad  subje-  sciamuSf  nibil  nos  esse  ad  veram  sapiemiam  ei  uri-^ 

xNGTAE. 

•  In  Craeco  k«i  pavn^t  >oi5rov  rvt-i  Ttivniv  Bevrl'  *>   De  hac  re  egit  Maxiniu*  in  Prooeini^i  »««*  qiiuc- 

{ouffw.  quod  verlendum  eiat  Ei  fiusira  eam  [uniia-  stiones  in  S.  Scripiurant,  ei  aliiH;  fi.sins  ibi  innnil 

leml  deincevs  praedicaut,  cel.  se  actnruniy  quod  fiic  fecit.  V.  riioiiam  ad  i*.  498, 


4211  JOANNIS  SCOTl  121  i 

mum,  sed  ad  ipsum  semper  in.endamns  solummodo,  \  est  in  Cluislo  ,  suscilans  eiim  ex  morluis  ,  ei  eum  te- 
el  quaerumus  qui  inde  sunl  sidendoribus  coruscure,  dere  faciens  in  dexira  sua  in  caeleilibus,  snpcr  omnem 
siquidem  per  inaequulilalem  visibilium  el  lilubuntium  principatum  el  poicslulem  et  virtutem  el  dominalioncm, 
transducit  nos  in  ea  qnae  stunl  el  permanenl.  i\oii  el  omne  nomen  nominatum  non  solumin  secnlu  lioc, 
igilirr,  iil  ari)ilror,  i;isiiis,  qiiae  setiiiHlmn  geiieia-  sed  eliam  in  [uluro.  El  omnia  dedil  sub  pcdes  ejus. 
lioiieui  Iuiiriuii;l;itis  csl,  oaus;;e  iii  lalibiis,  ui  ditliiiii  et  euin  dedii  caput  super  oiuniu  Ecciesiue,  quae  enl 
csl,  iM.igisicr  lacii  liedLirulioiieiii,  setl  ipse  ust|  e  curpus  ejus  el  pleniludo  ejus,  omniu  in  omnibus  im~ 
post  geiieralioiiem  no^liaiii  agy»av;tl  vilaiu  iiire!ici-  plentis.  El  posl  aiiqiianla  iteruiii:  Ipsededil  quosdam 
laiis  pioplei'  piaevaricalioneai  ,  qiieniadmodiiiii  cn-  (juidem  Apo.ilolos,  quosdam  vero  Proplietas,  qu^sdum 
riisiiis  .".Uiiie  stiiiiiosius  ili^iiias  ipsiiis  lilcras  coi^i-  Kvaiigciislas ,  quosdum  pastorcs  et  muyis.ros,  ad 
Sauliijiis  csl  iiianiresluui.  Islius  cuiin  causaiii  Uiido  ,  coijniiionem  Sanciorum  in  opus  udiuinistrulionis  ,  in 
el  per  quid ,  el  ex  «jito,  el  proplcr  qirid  per  liacc  acdificulionem  corporis  Chrisli ,  donec  occurramus 
oobis  ad(.ii(iil  veiba,  pnipicr  eam  aiiniinistialain  omnes  in  unitalem  fidei ,  et  cognitionis  Filii  Dei,  in 
uostrain  saiiiouler  a  Dco  salulem  dechuans  ;  iliius  virum  perfectum,  in  mensuram  aclulis  plenitudinis 
vero,  in  qiio  lacla  esi  inyslerio,  insiiuiaiis  virtulein,  Clirisli :  ut  jum  non  simus  parvuli  fluctuantes,  el  cir- 
aliero  verijoniui  usus  esl  inodo,  lolain  sui  de  lioc  jj  cumjeramur  omni  vento  doctrinae  in  nequitia  liomi- 
piaiu  volunlaieui  faciens  inaiiiiesiaiu  ;  sicut  in   eo,      num,  in  astutia  ad  atlem  erroris  :  veridici  autem  in 


qui  csl  iii  '/eviSXtK,  id  esl  nativiiales,  scrinone  ina- 
iiileslat  diceiis  :  Animus  igitur  jam  el  sensus,  sic  a 
se  invicem  discreti  propriis  de/initiouibus,  inius  slete- 
runl ,  el  creaioris  Yerbi  magnitudinem  in  seipsis 
ferebunt,  silentes  laudubant  magnificenliam  magni- 
voci  praedicaiorcs ,  nondum  vero  erat  concretio  ex 
ulrisque ,  ncque  quaedam  mixlura  conirariorum  sa- 
pientiae  majoris  el  circa  naturas  mutlae  perfectionis 
inuicia,  neque  omnes  tliesauri  bonilatis  cognili.  Uoc 
aulem  voiens  artifex  verbum  oslendere,  animal  unum, 
ex  invisibili  dico  et  visibili  natura,  liominem  creut ,  et 
ex  materia  quidem  accipiens  corptis  jam  ante  substi- 
tula  ,  u  seipso    vero    vitam   imponit ;  in:elleclualeiu 


caritute,  crescamtis  in  eum  per  omnia,  qui  esl  cuput 
Chrisius,  ex  quo  omne  corpus  compaginatum  ct  coUo- 
catum  pcr  oinnem  ab  eo  adminislratwnem,  seciindum 
operntioiiem  unuscujusque  niembri,  incremenlutn  cor- 
poris  fucit  in  aedificationem  suimel  in  dileciione. 

Noii  aesiinio  de  ceiero  alicujus  iiidigere  testiinont 
pie  vivere  cognosceiilem  ad  inanifestaiioncin  sc-j 
cundum  Cilirisi.iaiios  yere  crcdilae  veritaiis,  apeiU 
disceuiein  per  iliud  :  Quia  et  membra  et  corpus  ei 
vlenitudo  sumus  omnia  m  omnibus  implentts  Christi 
Dei  secundum  unte  secuta  in  Deo  et  Patre  occutlum 
voluniatem  recapilutati  in  ipsum  per  Filium  suum 
et   Dominum  Jesnm    CUrislum    Dominum   nostrum. 


quoque  unimum  'et  itnagincm  Dei  novit  verbum  ,  ve-  C  Mysterium  onim  occullum  erat  a  seculis  et  a  geuc- 

luti  quendam  mundum  secundum,  in  parvo  magnuin,  raliouibus,  nunc  autem  manifcstalum  per  Filii  Dei 

in  terra  statuit,  angetum  alium,udoratorem  mixium,  veram  ct  perfcclam  iniuiniaualionem ,  qui  sibi  ad- 

v.i  rcliqua.  iu  eo  vero,  qui  est  in  fwra,  hoc  esl  ba-  unaviisecunduinsubsiautiaui  inseparabiliieret  incon- 

pusuiaia, sernione  :  (^«o/H«Hi  sic/iaec,  «u/ //oc.  0/;«r-  fuse  nosiram  naiuram,   ct  nos  per  eam,   quae  ex 

icbat   vero  uon  his ,  qui  sursum  suni ,  solummodo  nobis  et  iioslra  est,  inlellectualiter  el  rationaliter 

adoruiionem  circumscribi,  sed  esse  quosdam  et  deor-  atiimalam  sanctam  suara  carnem,  veluti  per  primi- 

tum  udoratores ,  ul  implerentur  omnia  gloria  Dei ,  lias  sibimei  copuiavir ,  ei  unura  et  idipsuin  sibimet 


quoniamet  Dei;  elpropterea  creatur  liomo  manu  Dei, 
honorificatus  etium  imagine.  Ilaec  quidein  .sulBcerc 
suscipio,  eisi  parva  cousliloaiil ,  noii  ouinino  con- 
lentiosc  disccrnenti,  et  solumiuodo  piignare  glorio- 
suui  iioii  judicanii ,  ad  osieiulendam  loiam  Magisiri 
«Ic  bis,  quae  dicta  sunt,  inieliigeniiani.  Si  auiem  de 
Iioc,  quoinodo  Dei  poriioueni  Magister  nos  vocavit, 


esse  per  suam  bumauilatem  dignatus  est;  sicut  prae- 
desiiiiatum  esi  ante  sccula  iii  ipso  esse  veluii  meiii- 
bra  corporis  sui,  in  modum  aniinae  ad  corpus  iu 
spiriiu  compagiuavit  sibi  cl  coniulit,  et  in  menbura 
iiiduxil  aeiaiis  spirilualis  .secuudum  ipsum  plenitu- 
dinis  :  osiendit  ciiain,  iios  in  boc  factos  fuisse,  ei 
aiitc  secula  crga  nos  oplimam  Uei  voluntaiein,  noii 


lepiignaiur ,  uuiltiplicilcr  quidein  jam  superius  de  "  accipiendam  per  aliquam  noviiatem,  secundum  pio- 


iioc  leddita  est  raiiu.  Ut  auiem  fidelior  fial  spiritua- 
iibus  cuntendcns  verbis,  sanctus  ct  beatus  Apostolus 
Puulus  occuliam  in  Deu  ante  secula  laudans  sapicn- 
liam,  ct  oinnem  lencbrosam  hiiniaiiam  vitam  illii- 
luiuans,  el  ignoranti;ie  caliginem  animalius  abigcns, 
<!e  hoc  saiisf;>.cit  Kphesiis,  diccns  baec  :  Lt  Deus 
Domini  nostri  Jesu  Clirisii ,  Pater  ghriae,  det  vobis 
tpirilum  sapientiue  et  rcveluiionis,  in  cogtiitione  ejus  : 
illuminatos  oculos  cordis  veslri ,   ut  siiatis  vos,  quae 


priain  vero  ralionem  ,  iii  pleniludinem  venit  pcr 
aliiim  profecio  iutroductum  mirabiliorem  moduui. 
Oportebal  euim  Dciim  quidem,  sibimet  similes  i:»s 
facicnlem  ,  batienles  bonilatis  ipsiiis  participalilcr 
aciila  iiisigiiia,  el  iii  se  esse  anio  secula  vidcntem,  ol 
in  hunc  oiuuino  beatissimum  liiiem  duccntem,  ino- 
diim  iiobis  pcr  boiium  usum  naliiralibus  poleniiis 
largientein ,  hoinine  vcro  vokintarie  hunc  moduiii 
expcllenic  pcr  uLu!>ioncui   naUiralibus  polenliis,  ul 


Vt  spes  vocationis  ejus,  et  quae  diviliiis  gloriae  hacre-      iion  longe  a  Deo  licrct  porogriiians    hoiiio,    aliuia 


ditaiis  cjus  in  snnctis,  el  quae  sit  supcreniinens 
majnUudH  viriniis  cjus  in  nos,  credemes  secundum 
opirnliuncm    polenl.s   virimii  ejur,,    quum   operatus 


inlrodiiccre  priori  mirabiliorcmet  diviniorem,  qiiau- 
(iiin  eo,  qtiod  esl  sccundum  iiaturam,  qiioi   sufiesl 
n;iiur;im  osl  sv;perius.   l.i  huc  usi  secrolis^iiuac  LV' 

I 


12IS  VERSIO  AMBIGUOULM  S.  MAXIMI.  I2U 

ad  hoiniiios  pcrcgrinalionis,  quaiiium  (imnes  cicili-  ^  spccies  .inie  coipiis  csl  aniina,  atil  corpiis;  specieni 


nius,  niysloiiuin;  si  ciiiin,  inquil  diviiius  Aposlulus, 
primum  lebiamenlum  nianerci  incontamhuUum,  non 
quaererelur  secundi  lociis.  Kteniin  oninibus  prae- 
.  claruin  esl,  quomoilo  in  Clirislo  faciuin  in  nnc  se- 
culi  inyslcriuin,  siiie  duliio  iii  priiicipio  scculi  in 
priino  parenle  pracvaricalionis  esl  apprubaliu  el 
consumnialio.  Ulililin-  crjjo  dicluin  cst  a  Magislro 
\iarlis  vox  secniidiim  reddilos  inodos  ;  et  oiiinis 
iiigeiiuus  cl  animain  el  luoinliroruin  niodnm  a(  cc- 
peril  sic  dictain  vocem,  iuillain  sibi  co^iialioiuiin 
ne(]uiliain  ailerens,  scicns  idipsum  esse  mcuiiiruui 
el  partein  in  tdilius.  Si  ciiim  porlio  corporis  suhsi- 
siit  niembruin,  poriio  aulcin  iJipsuui  est  ei  pars,  id 
ipsum  iia({ue  membrum  ct  pars  est.   Si  aiiiein  id 


vero  aliain  lioriiui  uiriiiuque  secuudiim  aiiimae  a(J 
coipiis  coniposiiioiicrii,  aul  corporis  ad  aiiiinatn  per- 
ficit,  aiil  palieutia  oiniiino  lioc  faciunt  aul  natiirali- 
ler  cxialeiitia.  Et  si  quidein  palienlia,  patiiinlur  Id, 
(piod  non  eranl,  existere,  et  corrunipuntur ;  si  vcro 
naluraliler  existeiilia,  sempcr  Jioc  co,  qiiod  naturalc 
csi,  profeclo  operabuniur ,  et  nun(|uain  quiescel 
aiiiina  coincorporari,  neque  coinaniinari  corpiis.  Sed 
iioii  esl,  ul  arbitror,  passionis  aut  parliuin  naliiralis 
polemiae  ,  seciindum  allcriiis  coilum  ad  alleraui, 
loiiiis  secunduni  spociem  [ilenitudo,  sed  in  ipsis  si- 
niul  secuiidiim  spociem  lotam  jjeiiernliouis  esl.  Noiuie 
igiliir  possibile,  siite  corriiplione  cx  spccie  in  spe- 
ciem  Iraiisininerequalemciiiiquespocie!!;?  Si  aiilem. 


ipsum  niembrum  estetpars,  membrorum  veio  cu- B  quia  posl  niortem  elsolulioiieiu  corpuiis  eslanima  ct 


mulaiio  et  ctnnposilio  corpus  facil  organicuin,  cor- 
pus  autem  organicum  animae  unitum  iiitellccluali 
bomiRcm  perfecium  ostendii :  igitiir  partem  bominis 
qui  dicii  esse  animam  scu  corpus  seu  niembrum 
ejus,  a  veritate  noii  aberrabit.  Si  aulein  intellectiia- 
iis  animae,  utpole  hominis,  subsislil  corpus  organum, 
per  loium  vero  corpus  tola  implcns  anima  vivere  ei 
el  moveri  dat,  ul  simpla  per  naiuram  el  incorpora- 
lis,  non  condisperlila  aut  conclusa  in  eo,  sed  toii  et 
unicuique  membrorum  ejus,  sic  coiisuevii  eam  susci- 
perc  juxta  naluraliter  subjcclani  sibi  accepiivam 
operatioiiis  animae  virlulem,  lota  praesens  diffcren- 
ler  eani  accipienlia  membra  proportionaliier  ad  ob. 
servaiionem  unum  fieri  corpiis  adjungil ;  inlroductum 


subsisiit,  dicunl,  elium  aiilc  corpiis  esse  oam  possoct 
subsislcro,  inconsidoralc.iitmihi  vidcliir,  ralio  eorum 
procedit.  Non  enim  cadem  csl  geiieratioiiis  ei  essoii- 
liae  ralio.  Ea  enim,  qiiaiido  ,  ei  iibi  csso,  et  ad  quid 
csl :  oa  vcro  esso,  el  (jnid,  cl  qnomoiio  cssc  cst,  de- 
claral.  Si  autcni  lioc,  esl  qui.Icm  scniper,  |);>siqii:im 
fit,  por  essoiiliam  aninia,  enimvoro  iion  absolura, 
pcr  generalionon!,  sed  ciiin  coiijimclioiio  lcniporis 
el  Joci,  et  ad  aliquid.  Noii  enim  simpliciicr  diciiur 
aniina  post  nioilom  corporis  ipsa  anima,  sed  lioiDi- 
nis  aiiiani,  etciijiisdam  liominis  aniiiia  ;  liaiiel  ciiiin 
ci  post  corpus  sic  speciem  suain  loii.m  scciiiiduui 
habiliim  voliiti  parlis  praedicalam  huiuanam.  Hiiiii- 
liler  auiein  el  coifius,  niorlunm  qiiidom  per  iiaiu- 


est  in  maguum  el  ineffabile  Chrislianoruin  bealac  C  ram,   non  voro  absoluiuiu  per  goiioiationein.  Nou 

spei  niystcrin>n,  etparvjs  et  secundum  nos,  niagnas  cniin  simpliciier  diciiur  corpus .  post  soparaiioiiein 

ei  supra  nos  non  alicnas  accipiens  similitudines,  ab  aiiima  corpiis,  .sed  hominis  corpiis,  el  ciijusdam 

qui  quieiam  ei  beiie  facilem  de  talibus  adbuc  iulelli-  bomiiiis  corpus,  elsi  ccrruir.patur,   ei  in  e.v,  ex 

geniiam  crcavit.  Ac  de  hoc,  quod  animae  anle  cor-  quibus  es»,  resolvi  eleinenta  consuescat ;  liaLeteniui 

pora  subsistant,  irrationabilem  opinionem  relinquens,  ct  sic  qiiasi   spocioui  lotani  suain  secuuduiii  babi- 

nobiscuiu  crodal  Domino  dicenii  de  his,  qui  in  re-  tum,  veluii  pariis  praedicatam  iuimanam.  In  amlio- 


siirreclionem  surgcnl ,  non  posse  inori  propier 
ipsiiis  videliccl  purgalissimam  jure  novissiiin  dali 
tiiaiiifestationem  el  participationcm.  El  itoriim  : 
Onihis,  (/«i  vivit  et  credit  in  me,  non  mofieiur  in 
aelernum.  Quod  quidem,  si  anie  (ierel  aliquando, 
hnpossibilc  esset,  ut  anie  daium  est,  per  conversio- 
nem  quaiidam  qualemcuuque  recipeic  morlem.  El 
extra  naturales  non  ogrediatur  rationcs,  per  vauiia- 


D 


biis  ilaque  liiibiius,  aninia  dico  ei  corpore,  voliiii 
tolius  formae  Iiumanae  parles,  inseparabililer  ii;- 
ttdlecius,  (iomonslrat  et  siniul  eorum  genesin,  et 
secuiidum  osseuliam  ad  se  invicem  difforcnliam 
cslondil,  niillo  inodo  sccundum  essentiarn  in  eis  in- 
silas  offendciis  rationcs.  Igitiir  omnino  inipossil-ilo 
corpiisaul  animam  invenire  aiil  dicere  sine  habiiii, 
siiniil      enim    cum     allero    inlroducilur    aliciijiis 


lein  noii  exisienlem  de  anima  opinioncm  diviuiliis  *-^  esse  alterum.  itaqwe  si  alierum  subsislat  anie  altc- 


oduiirans.  Si  euim  hoininis  parles,  sicut  antc  reddi- 
tum  esi,  coipus  et  aniiua  coiisliluiinliir,  parles  aulem 
ncccssario  relalionein  ad  aliqiiid  accipiiint;  totum 
citiui  Iiabel  omniuo  praedicanienium.  Quae  vcro  sic 
('icuiitiir  ad  aliqiiid,  eoruin  sunl,  quae  siinul  iibiipic 
ei  scinper  seciindiim  generalioncm  siint,  queinadiiio- 
dum  parlos  spcciom  lolain  coitii  perficiunt,  sola  iii- 
lciiigoutia  ad  iiuu  dignuscendum  ,  quid  sil  scctin- 
diim  esscnliaiu  unuinqiiodque,  a  se  luvicem  separaia ; 
animam  igilur  et  corpiis  nierito  partes  liominis  intcr 
se  invicem  ai.ie  sulisisiore  loinporali  er  aul  pusl 
Siibsislere,  impossibiie  esl,  alioqiii  ratio  illa,  qiiac 
sio  .licilur  ad  r.liqiiid  solvettir.  l-^t  ilerum,  si  por  se 


rum,  quomodo  ut  alicujus  ausoultaiiduin  ?  Habiliis 
enim  immulabilis  cst.  Ilactenus  de  his.  El  siqui.Iem 
a  veril^ite  serino  non  recossil ,  Dco  gratius  pcr 
veslras  oratioues  ad  bene  intelligendiim  ducciili ; 
si  vero  aliciibi  a  veiiialedeficil,  vus  refonnate  ra- 
lionisdiligentiam,  ex  Deo  talium  inspirali  &cienti;:tin. 

CAPITULUM  III. 

EX    EODCM     ^EIIMOSE. 

In  hoc  :  Diim  etiam  n  seipsa  maieries  fert  inordinaium 
veluli  iiijhtxunt. 

Arbiirorquoqiie,pra;'Sonleiiisernionis  inleniioncm 
prioris  inlel!ecluiu  iiaberecapiluli.  Quia  eniin  nrae- 


4215  JOANMS  ftCOTl  1216 

lermisit  plurlma  contra  maieriap  amaiores  ei  forpn-  A  ne  i»  saniiaie  ccirpons  ctiifiii-iil .  ci  tUslillariUo  j:i'>- 


ri^,  iuiec  adJitJit,  iii  iiiikc  possenl  pie  initiiuioiieiii 
Sancli  perscruiaiiies  conjicere  sic.  Qnoiiiam  incor- 
ruptiDilitiilis  ei  iuiinorl^iiitalis  |)ulciii'ilii'ii>ie  a  Deo 
ciarificalus  faclus  csl  hoiiio,  lualcriaiis  vero  circa 
se  iiaturae  turpiiutiinem  inielleciuali  piiictiriiudiui 
praepuiie/is,  obliius  esi  dccor»e  secumtum  aiiiiivau) 
(ligniiatis,  rfingis  aulcm  Uei ,  aiiiuiam  dt^itoruiitcr 
formaiiiis,  loinnc  (juod  feciil  seiiteiuia  diguuut,secuit- 
dum  divinuru  judicium  nosivam  sapienter  o<djuiuis- 
tral  salutoii),  coiligitqiie  friii  tiim,  jiou  suium  i)>9am 
corporis  corrupliouem  et  moriem  ei  ad  oimicm 
p;tssioaem  prouiplis>imum  iuutum  el  opporluuilaiem, 
sed  el  exira  ei  circa  eum  aiaieriaiis  eRseiitiae  in- 
irtaLiilc  et   anoiuaium  cl  ad  aiieuautlum  ferciui  et 


l>ili  rt^rum  cur:>u  per  earuui  dctanas  ex^tUMUur  'i, 
dum  prae.seiis  ^etei  it  viu,  ei  in  laii'm  corrupliouom 
«'ircicuvuivanliir,  circa  ({iiaui  couversiocst  cl  mula- 
))itk4S ;  dum  sil  iioc  iiicertum,  qiiid  ex  ('(irpm'e  et 
exteiius  reiuin  dibsimilititdine  ac  peilwr^aUouc  eis 
couiiugal.  lloo  enini  arbitrur  dicere  cuui  pcr  lio:-, 
iium  a  seipsa  umieries  (ert  inordmatuiu ,  piueo  i|uod 
cst,  dum  sut>  corruptione  ei  mulabilitatc  esi  lioc  to- 
lum,  el  corpus  liumUilatis  iuduamur,  et  ap(^i:e  e\ 
i|>9o  per  iiisiiam  iiitirmiiatein  niultis  moais  Uiaiis 
suiijicimiir,  ne  ab  invicem  srpareiiiur  pcr  eani,  ([uae 
circa  nos  est,  iuaequaiitalem,  i>ed  magis  prudeiiti 
ctigitalioue  naturali  collegio  inaequalilaieiu  piane 
faoiamus,  aiiorum  deiecius  nosiris  ipsis  adinipieuies 


faciic.siveiiiHc  ipsam  [r/</e/ic^/«H/m/<m]Deopropler  Bsiiperabundaniiis.  Propier  lioc  forlassis   praesen» 

praevaricaiiojiem  iiostro  corpmM  commiscente,   et 

ad  alienanduin  eaiii,  sic  corporc  ad  passionem  et 

corruplionein  el   ouirviuo  &(>liitioucin,  sicul  morta- 

lium  in  paradiso  pelHum  declaral  aniictus,  inscrcule 

poieniiam,  juxta  quoi  scriptum  esl,   quia  et  ipsa 


concessa  est  couvcrsari  auomalia,  ut  ostenderetur 
ralioui»,  quae  in  nobis  est,  polentia,  praehonoraas 
oninibus  virtutem.  OmDium  eniin  boiuinum  eadem 
est  corporiit  et  eorum,  quae  exira  sunt,  coiivetsio 
et  mul&biliiAS,  quae  fertet  feriur,  e(  solummodb  boc 


creaiura  subjecin  esi  corrupiioni  nolens,  sed  propier     &iabtle  po^idet  ac  nrmum,  quod  instabile  esl  ac 
subjicicniem  in  spe ;  seu  e.\  principio,  per  praescien-     volubile. 


liain  sic  eam  creanie,  propter  praevisam  bominis 
praevaricaiionem,  ita  ui  patiendo  et  viiiaiido  per  se 
in  coiisfiisum  ipsius  el  propriae  dignitalis  vsiiii-et, 
et  in.sepaiaie  reciperet  ad  corpiis  et  seipsam  itcrum 
aflecium.  Concedit  enim  sapieiitissinius  vita«  noslrac 
provisor,  naiisraliter  uti  saepe  rebus  propriis  nioti- 
bus  ad  nosirara  temperaniiam,  Interduni  in.sane  eas 


CAPITULUM  lY. 

F.itrSOEU   EX   &GHMOSE  IN  ATHAKASIUM. 

In  iioc  :  Xon  enim  babet  quid  aUius  quam  oninino 

habet. 

Yidetur  milii  per  haec  absolvisse  ab  omui  com- 

parativo  ei  discreiivo  et  quoquomodo  aliter  diclo 

liabilu  edoctuiu  istc  deifer  Magister.  Nam  inunen- 


•».^i,„.„.  ^^  ^  f    •         ■       ,    I   .•        *•  r  sam  esse  lalem  oratiouis  speciem  dicuni,  qui  in 

iracianles,  ex  contusione  et  periurbatione  circa  eas '-'      .  ,  ,  .  . 


et  ex  eis,  ad  id,  quod  amabile  esi  seciindum  natu- 
ram,  adduceus  inleriin  no.strum  irrationabiiem  ad 
«a  quae  pracseuiia  sunl  amorem.  Tribus  enim  exi- 
sieiilibu»  universalibiis  modis ,  per  quos  dicunl 
erudite  uostras  sanaii  passioues,  per  siiigulos  modos 
sapienter  inordiiiato  materiae,  ordinate  secundiim 
super  nos  ei  mclif>iem  rationem,  ad  cognilam  Deo 
bonam  puicbiauique  perfeclionem,  gubernata  inali- 
liae  p:;Ssiouum  gravediiie,  medicamentum  poiiilur. 
Aiil  eniiii  anlecomuiis.sorum  peccalorum  poeuara 
repeienies,  (|uorum  aeque  ueque  vesiigium  menioria 
detinemus  propler  iguoraiitiam  ;  ffortassis  vcro  re- 
tONlantes,  ouportunam  delictis  resiilucre  correclio- 
item  noij  sustinuiums,  .seii  noienies,  seu  non  valen- 


talibus  sapientes  sunt,  et  baoc  posse  incomparabi- 
liter  super  omnta  esse  dicere,  quippe  virtutem  liabel 
supereiniueiilis  iiegationis. 

CAPITLLIM  V. 

EIUSi&Eni   EX   EPITAPniO   IN   SAXCTUM   ATU.^N&EILM. 

In  boc  :  Cui  igilur  licituvi  fuit,  per  ranonem  el  con- 
teniplationein  pertranseunli  muteriam  d  cuniuU 
liQC,  sive  nimbum  oporlel  diccre,  sive  velatnen,  <  «m 
Ueo  fieriy  ct  purissimo  lumine  teneri ,  (jnunium 
poisibile  esl  hunianae  nalurae,  bealus  ine  ascen' 
sione  hiuc,  el  illinc  deificuiione,  de  (fuu  siiiccie 
pliilosophari  donatur,  et  super  maleriaieni  (/uuii- 
lalcm  fieri  per  inleileclam  in  irinitate  uniiutem. 

Ego  quidcm  non  possum  deGciens  habere  reddi- 

tain  dc  virlute  sanetoruiu  Magistri  raiiouem,  ei:i 

quidam,  ut  scrif)sistis,  lioc  arbiiraniur,  per  liuc, 


les  propter  ingeuituui  malitiae  itabilum ;  scu  infir-  D  ratione  ei  eoutemplaiionc  soluinmodo,  siue  actione. 


nitatem  pucgamur,  aut  praeseniem  ct  distribuiam  « 
maliliam  repeliinuis,  et  iteriim  ad  h:iJ»itum  futurae 
Vilae  pr.ie.ii.sciiuus  asiiioei.e  ;  aiil  timia  tolci-antia  et 
pia  fostiiudine  n;ii:tliilc  exeiuplum  aliis  bomitiibus 
alius  propotiil  liouio,  siiiiiidcm  cxcelsiis,  aul  iiaclli- 


postDeum  irfluseuntium  ipsam,()icerepb:losnpliiam; 
c  eontrariu  vero  compactan\  actioni  veram  circa  ea, 
quae  suut,  eorum  el  jiiilicationenri  et  ojieraiioui  m, 
(juam  philosophiam  solam  verc  picni^siniai»  cgo 
satlcm  audaxdcihiio,  magis  aperteiriroduxisseeame 


gentia  atque  viriiiic  gloriosiis,  et  idoneus  per  seipsiim  suscipio,  raiicue  et  conieniplatione  corritji  cain  mani- 
Jmperlerriia  conira  lerroros  co,:uia  manifeslare  lestans^.  Quippc  rationi  coujunetaomoiiioaciionc, el 
fnterim  occuitam  vcrii;.t<Mii.  A<!moncl  ilaquc  eos,  judicalione,  quae  in  ipsa  e»t,  pcr  contcii.plalioucn) 
qui  nihilsupra  pracs.iricui  viiam intelligere  possuiil,      comprehensa.  Siquidem  rationls  esi,  ordinare  cor- 

NOTAE. 


•>  Giaere  ve.uau«v>jv,  i.  e.  deposceiuem  nos. 
^'  fUclius  ila  veni.ssft  :  urc  ;  riipter  rernui  suarum 
evrsum  ii:  n/fcnAir.ii  conira  tos,  t^iti  isiis  icrcnl^  c.rw/- 


tentur. 

«  (iraece  a-jrov,  eum. 

^  (iraecc  c'Toy»}v^;/r.'^v,  manifslanloif. 


Ml 


VRU^IO  AMlJlGUOlilJM  S.  MAXIMI. 


\il% 


poiis  motuTn,  veluii  friiio  «(uod^n»  lecia  raiiociiia- A  virluics  ^liviiiainsibiineicoapiaveiv  formamoinnitio: 

non  esse  neccssarium  juhcans  per  corpus  nominarj 
aciioncni,  .cognosceiis  iioa  fam  virunis  essefacir:- 
cem,  so<l  manifesiatriceiii,  cl  soiunimotlo  divinarum 
intelligouiiunim  et  dispuiaiionuin  mintsiruni 

Ul  auten)  et  per  alium  moduni  manire&iuni  flai 
quod  diclum  esl :  dicuni,  ([ni  nosirarum  reriiin  di- 
iigenior  mliones  pcrcurruni,  raiioiialis  quiiiom  esse 
coiiteniplativiim  el  aclivum.  Ei  coiiieniiiLilivum 
qiiidem  sccundum  intellecluin ;  quippc  liabel  e:i 
quac  suni  :  aclivum  vero  scciindnm  consilinm,  quo<l 
dcrmit  aclioiiibus  rcrclam  ralioiicin.  El  vocaiii  qiii- 
ueni  coiiteiiiplaiivum,  iiitelleclum  ;  aciivuni  vero 
raiionem ;  ei  illud  qnidem  sapieniiain ,  illud  vcro 
prudeiiliani.  Si  aulcm  lioc  verum,  ex  causa  ilaque 


tiiine  ub  eo,  qui  est  ad  inconsequcniiam  *,  ineniu 
disci(diiialiler  reieuium,  coniemplationis  vero,  quae 
bftiie  iiilellecia  aique  discreia  suiit,  prudcnter  ex-' 
lollere  jiidicaiidu,  laiiquain  iur>.c2U  ciarissiniain,  per 
veram  scientiam  ipsam  veriiaiem  ostendens  *>.  Uis 
ambobus  maxime  crcatur  omnis  sipiens  virtiis  et 
CHstodiiur/  ab  Jiis  ctiam  manifesiaiur  pcr  corpus 
non  tota;  non  enim  capiliir  corpore,  du:n  sil  olia- 
racter  divinao  polciuiae,  sed  qnacdam  eorum,  quae 
ipsius  sunt,  iimbrac.  Et  iioc  nou  propier  seipsam, 
propier  nudos  vero  ipsius  graiia,  ul  in  imitaiiflnem 
veniant  deiformis  iHwtm  diligenlium  virorura  con- 
Tersationis ;  ut  per  participaiionem  boni  cl  ipsi 
inaliiiae  iiirpitudinem   deponenlcs,  dignorum    Deo 


wrtes  liani,  aui  deprecantes  adjutorimn  quoddani  {j  aciionem,  secundum  quod  consequens  est,  at  non  et 


a  potetilibus  consequi,  ut  occultum  in  proiundo 
ima^  eximiorum  affeclum  per  corpns  actioiic 
fuaiMfcsu  accipientes,  omnia  in  omnibus  faciam  , 
ei  prr  omnia  omnibns  praesentcm  Dei  proviilenliara, 
ei,  ipsos  laudent;  ut  si  Remo  cssel,  qui  Ixne  agere 
deprecareiur,  sei».  qui  ad  virtulcm  exemplo  formari 
debeal,  ipsuni  solum  sufQeere  sibi  omnino,  qiiae  se- 
eundum  animatn  sunl,  Yirlutum  donis  fniejitem. 
£t  sine  eanim  p«r  corpus  ad  manifeslum  approba- 
lione  non  est  incongruum  dicere.  Qui  igiiur  pie 
per  contcmpiaiiouem  intelligit ,  quomodo  hiibeiit 
ea  q«ae  shhI,  ei  per  ralionabile  coiisiUum  eonsidc- 
raie  ac  n^ecle  de  insis  rationem  ttermlt,  et  cuslodit 
sibimet  judicium,  magis  vero  seipsnm  judiclo  ir- 


lualcria  nominavil  .^lagislcr  ratioiiem,  uullam  iia- 
bciiiein  opposiluiQ  habitudjncm  appcilans ;  rntio 
nabililer  enim  el  scienter,  at  non  per  iiiiiniciiiam 
fclconienlionem,inslalveriscontenipIativus;  ei  piac- 
ler  ipsa  aliud  quid  videre  propter  eorum  deicciaUo  - 
nem  non  recipit. 

Si  veroopus  csl  el  aliler  hoc  aperlius  facere,  iu>- 
riim,  qui  secundum  viriutem  pcrfeclionis  raiionoa 
excrccnl,  dicunt,'quosdam  nondum  ad  matcriam;sc- 
ciindum  habitum  communionc  purgalos  circn  acllo- 
nes  effici,  dum  sit  mixla  adhuc  eis  circa  ca,  qu.ie 
saiU,  Judicatio,  el  sunt  conversibiles,  nondum  circ» 
conversibilia  habituindcponenles;  quosdam  veropcr 
vjfluUs^  summilatem   Deo   secuisdum  habiiiim  ap- 


repreliensibilem,  onincm  siinul  comprebendens  ha-  C  proximantes,  etipsins  secundum  inieHigcniiam  beaii' 


bet  virtutem,  »4  nihil  alitkl  post  cogni»am  verila- 
lem,  adhuc  motns,  el  omnia  praeteriil  feslinanler, 
oullius  omnino  raiionem  faciens  eornm,  quaecunque 
carnis  el  mundi  sunt  et  dicunlur ,  informalam 
oabens  jam  ratione  comprebeusam  sine  piigna 
Jtctionem ;  quippe  omites  sibimct  inteliecluulis  iio- 
stri  poientissimas  imp.issibiles  inferens  ralioues , 
per  quas  onir.is  virins  et  scicntia  esi  et  consistit, 
juie  duin  siiit  rationabilis  animac  iwicniiae  ,  iil 
siiit  quidcm  omiiiuo  corpore  non  hidigenles,  ut  vere 
nianifesiae  sint  propter  causas  praediclas ,  se- 
cundum  tempus  eo  uU  non  viiupeiantiir.  Dicunt 
enim  intdlcctualis  esse  specialiier  notiones  inicl- 
lifibiiium,  virinies,  soienlias,  arlium  rationes,  pro- 
pofcitum,  consilium,  generaliler  vero  jmJicia,  com- 
paruiiones,  fugas,  appeiilus  ;  ei  qwaedam  quidem 
nse  solius  secundum    aDimom   conlemplationis , 


D 


liidinefruenles,  ad  scipsos  soiunimodo  ei  Deum  coii- 
versos,  rumpendo  sinccre  materialis  haljiiudinis 
vincula,  actioniliiis  qni.lein  a  matcria  perfcclc  aiic- 
nanlur,  contemplationc  vero  et  Deo  famiiinresfiuiiJ. 
Propterea,  inquiunl,  maijent  iiiroiiveisibile.=;,  non 
habentcs adhuc  ad  maseriam  hibiiudinem,  perquaiu 
cura  tnateria  naluraliler  moltiii  oonlra  naluram  o.om  - 
nioveri  cx  neoessitate  conruevit,  qiii  maleriae  per 
habiludinem  concreliis  csi,  ct  nia.viniae  videiis  iiuti- 
gcie  potcntiae  ad  doposiiionem  nioterialis  passibili- 
lalis,  ab  ca  libcjnri  volcntem,  ail  Magistcr  :  Ciii  itji- 
lur  licilum  /«»(,  ;vr  rationein  cl  contempUiuonem 
perlranseuiui  rnaieridm,  el  carnale  hoc,  sive  nimbum 
oporicl  dicere  ^ire  relamov,  cum  Dee  fieri  cei. 
T.APITLLCM  Vf. 

Qt:0.Vl0t.0   EST   KlMBtS   I.T    VEI.ASIEN   CARO. 

C?!r  .^nteni  nimhum  esse  et  'celamen  carnem  dicil 


ijaaedani  vero  secundum  raiionem  disciplinalis  po-      Magister,  vidons  q^iippe,  qiiia  omisis  humanus  ar.i- 


leniia»;.  Si  aulem  lalibus  cusiGtliiam  propriam  vi- 
iaui  saiiCii  ccRservaveritnt ,  igit;ir  comp!*ohensim 
[ler  raiionem  et  coniemplationem  bcaius  iste  vir 
;>mnes,  quae  sunt  secnndum  viriuiem  et  scieniiam, 
iutroduxit  rationes  a  sanclis  comprehensas ,  per 
]uas  divinam  notiUam  per  coniempialionem  scien- 
ler  accipienles,  prudenier  sccundum  rationem  per 


mus  errans,  et  a  iiaiaiali  molu  relro  aspiciens,  circa 
passioiicm  oi  sensuni  ei  sensibilia  nioiuin  facii,  no.i 
habens  aliorsiim  moveri,  ab  eo  motu,  qiii  ad  DeuPi 
naturaiitcr  fcrt,  deficiens,  cl  divisii  cornem  in  pas- 
sionem  ei  sensum,  caniis  enim  animatae  uirumqcc 
est,  per  nimbum  el  vciamen  haec  declaravil.  Niui- 
bus  cuim  e.st  principali  <"  animae  supcrobuinbrgas 


NOTAE. 
*  Graece  «tottmcv,  pravitatem.  licel  diiictaf . 

kLegendum  oHendentis,  Graece  oetxwovTTjf ,  sc4-  «  Sic  ad  vcrbum,  pro  prlncipatem  paricm. 

Patrol.  CXXil.  30 


«Si9  JOANNIS  SCOTl  ^230 

carualt»  j^assio,  ei  velami;»  ost  ciior  .setuuduoi  sen-  A  »<i5,  quanium  >»or)iiiiibus  possibiJeest,  iinngiocm  le- 

suni,  supedicielius  seusibilium  ipsuiii  viaccns  ei  aU      reoles,  ei  lanlum  aliraliemes  divioa  no4itia,  si  fas 

iiiicitii{ibilia  <i-a:isilum  fnunitinso.  Pei  baec  oblivio- 

ii<>in  naiuraliiiiii   bonorum  aceipicns  anima,  circa 

scnsihitia  tot;\in  siiaiu  operaiioneni  coiivertit,  furores 

<^i  couciipi.scentins  et  dclcctationes  per  ca,  {(uac  <ii- 

ciu  suul,  inbinestas  invciut. 

CAPiTlLUM   YII. 

QUOUOOO    VOLUPTAS     FIT. 

Omiiis  eiiitn  delcciatio  eonim,  quae  interdicunlur, 
e\  passioiic  por  incdidm  scnsum  ad  aliquid  sensibilc 
omtiino  (icri  coiisucvit.  Neque  cnim  aliud  aiiquid  eel 
deicclaiio,  quam  specics  sensits  in  sensivo  per  quod- 
4ium  sensibiie  foruiali,  vel  modus  >>  sensivae  opera- 
tionis  per  iiraliunabllcm  concupisccntiam  constitU' 


esl  hoc  dicerc,  quanlum  ipsi  allracli  Deoinserli  sunL 
Diciini  enim,  inier  se  invieem  esse  paradigmata  Deoin 
ci  liominem,  et  lautum  homini  Ueum  per  misericor» 
diam  huniaiiari,  quantum  hoiito  seipsum  Deo  per 
caritaiem  conforlatus  consecravit,  ei  tantum  a  Deo 
lioniinem  secundum  auimom  rspi  ad  incognitum, 
qiiaiitum  hoino  invisiliiJem  naiura  Dcitna  per  virtutcs 
fecit  manifestum. 

Ab  liac  iiaque  per  ralioncm  et  coiilemplationem 
constiluta  philosophia,  per  qiiam  eiiain  corporic 
necessario  nobililatur  natura,  absque  errorc,  di- 
vino  sauciali  sancti  desiderio,  per  insilas  cis  iia- 
luralcs  ad  divina  iiitelligentias  digne  ac  pulchre  ad 
ius.Concr4>s.enliaenim  seusui  apposita  in  delccla-      '^*'"'"  pcrvenerui.l,  corpus  cl  muudum  militariler 


tiotiem  vcniiur,  addcns  ei  spcciem ;  ei  sensus  per 
concupiscciiliani  motiis  dclectaiionem  operatur , 
quiddam  sensibiie  accipieos.  Cognosceutes  igitur 
suncli,  qiiia  [ier  mediam  carnem  ad  materiam  anima 
conlra  naluram  mola,  tcrreiiam  induitur  formam, 
ipsc  magis  pcr  mciiiam  animam  sccundum  naturaui 
ad  Deum  motaiu  etiam  caniem  Deo  decenter  famu- 
lari  iutcilexeruni  <=,  per  institutionem  virlutum  ac- 
ceptabiiiler  ipsam  diviuisornanlceinteUectibus. 
CAPITULLM  VIII. 

QIOMODO  c1   QtANTi   >iOTlS  SCM   ANIMAE. 

Trcs  cnim  universales  motus  hal)ere  animam  in 
unum  culiectos,  a  cariiate  docucrunt  ^ ;  unuui  se- 


pcrininscuntes ,  sihi  invicem  haec  copulala  con» 
leiiipiantcs,  niiindum  qiiidem  nalurae,  curpus  vcro 
sensui,  et  allcriim  aheri  succumbere  per  conse- 
qucnliam  allcriiis  ad  altcrum  qualicunque  proprie- 
taie.  Lt  iiibil  horum  per  seipsum  ratione  circum- 
scriptionis  subsistere  liberum,  et  turpe  ducenies 
morialibus  et  circumscriptis  corrumpi  et  circum- 
scriiri  animac  immortalc  ct  semper  mohile,  soii  Dco 
immorlali  et  onini  tnfinitate  superiori  insolubiliter 
seipsos  alligaverunt ,  mdlo  modo  mundi  atque  car- 
iiis  refluxionibus  inditi  «.  Haec  esl  omnis  virtutit 
el  scienliae  plenitudo.  Aeslimo  vero,  quia  ei  ftms. 
Sed  si  aliqiiando  circa  eorum  ,  quae  sunt ,  speciib> 
minn  moii  sunt  sancti :  non  in  boc  illa  ipsa  princi- 


cundu.ni  aniuKim,  alterum  secuudum  ralioneni,  ter-  G  p;,jiier  contemplari  et  cognoscere,  sicut  nos,  malo- 


tium  secundum  seiisum.  £i  uuum  quidem  siniplum 
ci  inlerpreiationc  carenlem,pcrqucni  incogniiccirca 
Dcum  mola ,  nuI!o  modo  ex  ullo  eorum,  quae  sunl, 
ipsitm  p«r  cxcdieniiam  cagnoscii.  Aiicrum  verose- 
cnnduin  causam  deOnitivam  iticogniti,  per  quem  na- 
turulitcr  moia,  omnes  tmturales  ratioiies  pcr  causam 
sohinntiodo  cogniti,  dum  siut  in  ea  formalrices,  sibi 
ipsi  pcr  operalionem  secundum  scientiam  imponit. 
Tcrtium  autcm  coinpositum,  per  qiiem  ea,  qiiae  cs- 
tia  sunl,  tangens,  veluli  ex  quibusdam  signis  visibi- 
lium  raliones  apud  seipsam  rcformat,  uiagnanimiter 
per  hos  secunduin  veruin  et  iinmutabilem  naturalis 
iHUtusmoUum,  praesenslaborum  seculum  transcendc- 
runt.  Seosiim  qiiidem  siinpliciter  spirituales  solas 


riaiiter  moli  sunt ,  sed  ut  per  omnia  et  in  omnibu» 
et  existentem  ct  apparentera  Deura  muiiiformiier 
laudarenl,  et  multum  sibimet  admiratiouis  collige* 
rent  virtutejn  el  glorincationis  causam.  Aniaiam 
namque  a  Deo  accipientes,  intellectnm  et  ratiouetn 
et  sensum  haiientem ,  cum  intelligibili  ei  hanc  seii- 
sibilem,  sicut  el  rationcm,  quae  est  per  enuncia- 
lionem  cuin  ea,  quae  inseparabiliter  es(,  et  iutcllc- 
ctuoi  cum  intellcctuali  pnssibilem  ,  quem  eliaoi 
phantasiam  vocaul  animalis,  per  quem  et  reliqiia 
auimalia  ei  se  invii-em  et  nos  ei  lucos,  quos  pera- 
gravere ,  cognoscunl ,  circa  quam  pljantasiam  scn- 
suin  constiiui  dicunl,  <jui  talia  sapiunt,  orgauun 
ipsius  dum  sit ,   per  quod  recipit ,  qiiae  \yer  eam 


raiionessensibiliuni  habenicm,peroiediam  raiionein  *^  imasinala  sunt ,  opportunum  esse  arbitrai 


ad  animam  rcferentes,  raiionem  vero  iiniformiier 

per  unam  simplainque  atque  inseparabilem  pruden- 

tiani  eorum,  quac  sunt,  habeulem,  rationes  animo 

itduDantes,  tpsmn  auiein  animuni  circa  oinnia,  quac 

sunl,  motu  pure  absolutuin,  et  ab  ipsa  sccunduin  se 

luuurali  operaiione  quictuni  Deo  oflerenies,  per  euin 

iinivcrsaliicr  ad  Deum  conscendenlcs,  toti  loio  Dco 

coritineri  per  spiritum  digni  fatii  sunt ,  tolam  caelc- 

NOTAE. 

«  Gracce  iijroTnxi?»^»«.  '•  ^-  obsiruen$.  •  Graece  /.m  <r«cz6>-  uAtii.xui;,  i.  c.  ei  cfiTnis  reiii\ 

^' Conj.;  GjIc  fMos;  Giaocc  T/soTTOf.  lentiis. 

c  Uoctius  mediittii  sniu.  f  Graecc  /xovov  OjoC  ix»fa>ouf>  >•  c.  a  tol§  Dnl 

<»  Gracce  ywTitrfisvrs,-,  erndiii.  Scuienlia  peiulel  a  peudetties. 
vcrbo  asceiideruut,  quod  st^^quiiur. 


I    SDM 

horum  operationes  consequenter  non  sibinici ,  sed 
dOiianii  Deo ,  per  qiiem  ei  ev  qiio  haec  sunt,  refO' 
rendo.  Tres  cniin  existeiues  univers.-^les  iiHMkw, 
quantum  hominibiis  est  possibile ,  e.x  ipsa  circa  ea . 
quac  suiit,  diiigenti  considerationo  crudili,  in  qul^ 
l)us  Dcus  omnia  fecit ;  in  hoc  namque  csse  ct  beiMJ 
cssc  ct  sciuper  essc  conditor  nos  substituit,  et  du«| 
qiiidem  e\ii*emos  a  soh>  Deo  habiios  ^  ut  a  causa 


»1 


YtUSLS. 


1222 


iuui  vcro  ineJium  et  noslro  pciiilenit^n)  arliinio  et  A  forlassU  lucii  crii,  ad  scip&os  aeque  r»lloc(oan(es» 


oiu,  ei  pcr  seipsuin  extrcmis  proprie  dici  prae- 

aniein ,  et  eo  abscute  abusivc  cis  eiiaiii  appeiialio 

msiituilur,  illuil  i>ene  noii  liuijcnlibus  coujuactuni, 

}n  alilcrqiie  posse  adcsse  eis  et  custodiri ,  quae  in 

areniis  est,  veritalcm,  qiiam  facere  consuevil  id 

lod  est  bcnc  cssc  per  niediuin  extreniis  admixtum, 

latn  cx  ipso  ad  Deum  scinper  niolu  iiiteilcxerunt , 

dcinceps  nuturali  raiione  Iiinc  coniemplativuin 

limae  eKtendenies,  el  modo  quodam  non  oporicre 

nversibiiiier  uli  naiuralibus  operaiionibus  propler 

peraiilem   nccossario  corrupiionem  ,  eo  niodo , 

i  esl  pcr  abusionem  naluralibus  polenllis ,  ipsa 

n  iile:ite  ratioiie  apcrle  audieuies,  ac  plane  per 

cciiiciii  naiurae  rationcin  ad  ipsius  causao)  ferri 


dicebMDl,  non  a  seipso  exiiklenti  causali  ini  SC' 
ipsum,  aui  aliud  qiiid  practer  Deura  molo,  quaixic 
in  rationcm  ipsius  csse  iiibil  sibimet  a  scipso,  aut 
ab  alio  quodain  praeier  Deum  acquirere  poiertt.  Por 
Iioc  animum  quidetn  circa  solura  Deuin  et  virluies 
cjus  inlcUigi,  et  inottabili  gloiiac  bcaiiludiuis  ejus 
addici ,  rationem  vero  inierpretem  iiileHigibilium 
fieri ,  et  laudalricem,  et  ad  ea  unificos  rccte  dii>pu- 
lare  modos ,  sensum  vero  per  ralioiiem  nobilitatum 
ipsas  in  universo  differenles  vlrlulcs  ei  opcraiioiies 
iroaginantcra  in  bis,  quae  sunt,  qiiantum  possibile, 
cst  animae  annunciare  rationcs  docentes  * ,  ul  per 
animuin  el  raiionein  vcluti  navim  sapienlcr  animain 
gubernantcs,  lubricam  banc  el  instatHlem  et  in  aliiid 


iociuiii,  iii,  unde  siinpliciter  eis  est  es&e  et  vere  B  aliicr  fcrentem  et   sensnm  agitanlein  viiae  vinm 
se,  qiiandoquc  adjecium  accipiaat.   Quid  enira  .    siccis  perlransierunl  vesligiis. 

NOTAE. 

•  Mallem  docenL  Graece  5t5c<5avTsr. 


SBBOS 


ss= 


JOANNIS  SGQTI 

VERSUS/ 

SEGTIO    I 

LIBER  VERSUUM  PLURIMORUM: 

:RSUS  JOANNIS  SAPIENTISSIMI  AD  CAROLUM  CALYUSt  FILIUM  LUDOUUICI  PII  CUJiJS 

AVUS  FUI7  CAROLUS  JlfAGA£/S«. 

Jdd.  pervelusto  Vaiic  Sec.  X  vcl  XI  ed.  Aagelo  Mai.  Classic.  Auct.  Tom.  V,  p.  126  sqq.  Jam  proaeuut  ad  iidetn 
oodicls  Chrisiinae  iS87,  fol.  ST^fiS,  ejusdeiD,  opiaor,  quo  K»i  utebaiur,  recoguiii. 


I. 

De  Chrislo  crucipxo. 
Hellenas  Troasque  suos  canlarai  Ilomerus, 

Romuieam  proiem  iinxeral  ipsc  Maro. 
At  nos  caeligenum  rcgis  pia  lacla  canamus, 

Conlinuo  cursu  quem  canit  orbis  ovans. 
illis  lliacas  flammas  subitasque  ruinas, 

TrojoiuinqHe  [i.iyo.'; »  dicere  ludus  erat. 
Ast  nobis  Cbristuin  devicto  principe  muiidi 

Sanguine  pcrfusum  psallere  dulce  soaat. 
lUi*  composilo  falso  sub  imagine  veri 

Failere  oondocti  versibus  Arcadias. 
Kobis  vtrtutcm  Patris  veramqtie  sopUlana 

Hyianizare  licct  laudibus  exiiuiis. 
littsarura'  cantus,  ludos  saiyrasque  lcquaces 

Ipsis  usus  erai  plaudere  per  popuios. 
Dieta  prophctarum  nobis  modnlaoaine  pulchro 

Consooa  procedual  cordibus,  ore,  fide. 


Nunc  igitup  Chrisii  videamus  surama  iropaea, 

Ac  noslrae  nienlis  sidera  perspicua. 
Ecce  crucis  lignuni  quadratum  coutinet  orbem, 
20     In  quo  peiidebat  sponte  sua  Domiims, 
El  Verbum  Palris  dignaiiiin  suraere  carnem. 

In  qua  pro  nobis  bostia  grata  fuil. 
Aspice  coniossas  palmas  humerosiiue  pedesque, 

Spinarum  serlo*  lcmpora  cincla  fero. 
25  In  laedio  laleris  rescrato  fonte  saluiis 

Vitales  hausius  sanguis  et  unda  fluunt. 
tftda  lavat  lolum  veteri  peccaroine  munduw, 

Sanguis  rooriaies  nos  facii  essts  deo». 
Binos  adde  reos  pendentes  arbore  bina ; 
50     Par  fucral  meritum,  gratia  dispar  erit. 
Unus  cum  Chrislo  paradisi  limina  vidit, 

AUer  sulpliureae  mersiis  in  ima  Siygis». 
Echpsis  sohs  lunae  redeuntis  eoo 

losoiilo  cursu  sideris  umbra  fui 


CoJ.   Moysarum.     *  Corr.  Mai  ,  cod 


VARIAE  LECTIONES. 

Glossa  pugnas.     »  Corr.  Slai. ,  cod.  videlur  haljere  faUi. 
u     *  Cod.  {agit{%\c\)  giossa  pahi  infernL 

NOTAE. 

Ubtr  versmm  plurimprum  est  tituiiis  codieis.      Magnui  cadera  manus   aif  foargioein   coditis   ad 
m  Joannis   sapientissimi   cel,    usque   Carotus      scripsit. 


KliZ 


55  Coniiuoio  coniro  Ireinulsnlia  saxa  cleliiscuDt ; 

Ritpia  cotiina,  sanol»  pateiit  popiiiis. 

Ititcicit  l.iciiis  soliia  suL]!  infera  Christus, 

Coinmiticns  tuiuulo  mcnibra  sepitlia  novo. 
'OnXiTKj  '  forlis  reseravil  daustru  piofundi, 
4U       llosiom  perciitiens  vasa  recepla  luUl. 
HuMianuiDi^ue  genusnolens  in  morte  perire, 

Eripiiit  loiuin  faucibiis  ex  erebi. 
Tc  Cljrisiuni  colimus  caeli  lerraeque  polenlein, 
Nanique  li!;i  soli  flectilur  ouine  geiiu. 
Alj  Qiii  lantuin  l;irgire  vidis  quod  rile  rogaris; 
Ei  quod  noM  recte,  rite  negare  solos. 
ti>a  nostro  regi  Carolo  sua  regna  tenore, 
\    Quae  lu  donasii  pairibus  alinigenis. 
iFonle  tuo  mananl  ditontia  regiia  per  orbem  : 
UO      Quod  tu  non  dedoris,  quid  habel  ulia  caro? 
hividiam  uiiserani  fratrmn  saevumaue  furorcin, 

Digneris  pacto  moUiGcare  luo.. 
Ai  nc  dislurbent  hictanlia  fraudc  maligna, 
AiiJfer  de  vila  scmina  nequiiiae. 
li^)  Hosiiies  animos  pa^anaque  rostra  repellens, 
Da  pacem  populo,  qui  lua  jura  colit. 
Niiiic  rediliim  Caroli  celebremus  carmine  grSlo  : 

Posl  mnllos  gemitus  gaudia  noslr^  niient. 
Qiii  laeli  fuerant  qiiaerentes  extera  regna, 
CO      Alas  arripiunt,  qiias  dedil  ipsa  fuga. 

Alque  pavoF  validus  litubantia  pectora  luvDans 

Compellii  Carolo  lerriia  dorsa  dare. 
Eheu*,  qiiam  tiirpis^confundii  corda  ciipido,     " 
Expulso  Chrislo  scdibus  ex  propriis! 
65  0  uiiiiam,  Hiuduuuice^  luis  pax  essei  in  oris, 
Qiias  lihi  dislribuii,  qui  rcgit  omne  simul ! 
Q.iid  superare  velis  fralres?  quid  peliere  regno? 

Niimquid  noii  simili  stemmale  progenili?' 
Cnrsic*  conaris  divinas  solvcreleges? 
70      Ingralusque  luis,  cur  aliena  p^iis? 

Quid  libi  l;apiismus,quidsanota  solempnia  missbe 

Occullis  semper  nuiibus  insinuanl? 
Kumquid*  praecepla  siuml  fraterna  tenere, 
Viribns  ac  totis  \ivere  corde  plo  ? 
15  AuscuUa  pavidus^  quid  clamal  summa  sopiiia, 
Quae  iiullum  fallil,  dogmata  vera  docen^. 
Si  tibi  molesium  nolis  aliunde  vctiira, 
Nullum  praesumas  iaedere  parte  lua. 
Christe,  luis  famulis  caelesiis  praeniia  viiae 
80      Praesia,  versificos  tuie  luere  luos. 
Poscenli  Doinino  servus  sua  debiia  solvit^ 
Mercedetn  serri  sed  videai  Duniitius. 
il. 
De  eruce. 
Aspice  praeclarum  radiis  solaribus  orbeni, 


JOANNIS  SCOTl 
A 


im 


iO 


R 


Qiioscriix  hiilvifliia  gpargit  th  arce  siid. 
Terram  rvepiuniimqiie  *  icnel  naiunnpie  p{»los- 

£t  si  qiiid  supra  crediiur  esse  procui.  [qao, 
Dum  revocai  miseros  hunmiiac  gtmils  ob  IntOs 

Guspide  lariarpain  pcrcuiil  ipsa  Siygin', 
0  crux  ahna  nites  ultra  Serapliim*  Clierubimqn»; 
Qiiod»  esi,  qiiod  non  est,  le  eolit  otw.t  fiiiper, 
Te  Domiiii  rerum,  ViJiuies  aiquc  Potestas,         • 
Ordo  colii,  meditmi  jtire  teiiendo  locuin.       f 
Aitgehis  ,  ArGhangclti»'*,  Priticeps  toiusqiie  sa« 

[pretnus 
Caeleslis  nun.erus  te  colil   aha  pelcns, 
Te  irvj$  "  nosira  dehinc  jiislo  modnlamine  iaudat, 
Per  le  cbrisiiferam  namque  redempia  fuit. 
15  Teiie  inanu  .Moyses  magnus  gesiaverai  olitn, 
Dum  duK  divini  faclus  crai  {mpiili? 
Te  Pharao'*  slupidal  vcsiiiam"  pelle  diaconls» 

Dtim  sorbos  alios,  qtios  dedil  arle  magus. 
0  mons  virtutis,  descendens  carnis  ad  ima, 
20      Figeris  in  ligno,  sepla  '*  subis  ercbi. 

Mortc  tua  simpla  nostram  consumerc  duplain 
Ausus  eras,  loliim  dum  renovas  homirjcm. 
0  crux,  eryilireas"  lu  scindis  n-armoiis  undas. 
Victrlx  praecedis,  dasque  viam  poptilo. 
i6  Te  sequilur  virtus  omnis,  le  vila  saliisqtie; 
Te  fiigiunt  fliiclus,  crimina  dico  nica. 
Tu  das  arenosis'*  ciirreiiiia  fliiniina  saxis; 

Ebibat  hunc  foiilem,  vivere  qnisqtiis  amat. 
In  sapidos  fluctus  popnlo  convcrlis  aniaros, 
50      Lex  depulsa  gravis,  gralia  sola  manet. 

Ksl  qiioqiic  non  dispar  $eiisus  praefHribus  aciU 

Siquis  tfUjwSo/ jxft»  '^  discil  amai'c  nota^. 

Myslicus  est  .MoysesChrisins,  res  alque  sacerdos 

Qui  nns  Aegvplo  liberal  edomita. 

35  Jpse  snbii  moriem  primus,  morsemque  resolveii 

Prosilit  in  viiam  :  virga  recepla  regii. 

Quid,  Pharao,  sequeris  ptipulum?  Fuge  mersus  I 

Carceiis  aeiemi  le  legat  **  atra  paltis.      [ima 

Nos  viiiulis  iier  mediunt  dum  carpimns,  .-die 

iO      Iiistant  phantasiae  nequiiiaeque  iholi  **. 

Quas  vincens  animus  laeta  polilur  areha  ** 

El  peccata  proctil  mersa  suLacUi  videl.    . 

Tiinc    aXxXtty^ua  *'   canil  gaudeiis    inuUum^ 

[triumpIiMi 
L.iudihus  ampliftcuii  tunc  pfiradoxa  "  Dei. 
45  Lilora  virluium  lustrans  (uric  iiitral  ere^nunV 

Uundi  coiitejnpti  aua  siiei  oinnis  ainor. 
,     Spirilus  iniHjundus  nuliam  reperinj  qtiieteil) 
Qua  nuniquam  potuii,  iid  redil  unde  venit 
Ciialceus'^  ex  alio  pendeiu  ibi  iibikii.  aiiguki 
50      Exiinctum  viiw  ;  liber  ei  il  (mfitdus. 


VABIAK  LECTIO.NL^S. 

4  Cod.   oplislea,   glossa  «iina/ui.       «  Cod.  Hehilii.    '  Sic.  cod.,  Mai.  Kludowire.     '*  Corr.  Xlai  ,  w 
■  Sic  cod.,  Mai.  m-tle  corr.  iSiimqnid  ijon  praccepla.     *  Glossa  Oceutium.    '  Glpssa  paludetn  inferni, 
itittitin  irif^rni.     •  C.orr.  Mai.,  cod.  Sarapliim^ua.     *^«od  «m.  co.!..  add.  Mai.     ^*  CoJ.  Aagelus,  atxha^ 
"  Glossu  ecclesia.     '*  Cod.  fiirao.     **  Corr.  Mai  ,  coi\. veiiiln.     **  Clossa  ctcustra.     *"'  GU7!>sa  rubfat. 
irtjum  mare  est  rubmm  vinri-.     "  Si'?  coil.,  Mai.  A«!"<!j/()si«-.     "  G\o^sa  siyiiifiiMlivas.     *•  Sic  cod.,  .Mai. 
•»  Clo>!>a  lettudinei.     *^  Sii'  cod.     "  Clossa  tfmuut  lictoriite.     *'  Glossa  miracula.    **  Glossa  aenvits. 


i 


I2i3 

Magilalene  *    quaeTisi  Pominum  (|;uid    maesla  A 

|sepulium? 
Funcre  deviclo  respice  laela  Deum. 
Dcsiiic  cacparios  '  medilari  ccruere  vullus; 
Vivus  adosl  Dominus :  qiiem  gemis,  ipsa  vide 
55  Tcrsa  pios  vullus  cursim  solabeie  fralres  : 
Evangolisies  primu  beala  vale. 
Chrisle  Dei  Yorbum,  virlus,  sapieniia  Palris, 
Sanguinis  unda  lui,  qna  madel  ara  crucis, 
Nos  purgat,  redim  I,  solvii,  vjiai.ique  reducil, 
60      Elecii^quc  Luis  pruesiiiit  esse  deos. 

Du  nostro  Carolo  pacem,  qui  sccptra  ^  dedisti, 

Aiqud  ^uus  pereal  bosiis  ubiqne  ferox. 
Utque  tibi  placeat  cunciis,  qnisvixcril,  aunis, 
Scmina  virlulum  spargo  tno  fumulo. 
65  Quarum  perspicue  vis  surgat,  crescai  in  actu», 
Ut  meriio  lecmn  somper  uliiqnc  rogat. 
'OpSiSojof  *  «vk;  evffs^iif  tyylv-o;  [(^(>y,oi\ 

Uos  versus  cecini  se\  denos  bisque  quaternos 

Joannes  vestcr  servulus  indiguns 
tiilitM  dum  laetuSi  regi  mea  debiia  solvo  : 

Solvere  curariu),  si  sibi  grata  forent. 


170 


VEBSliS.  'W6 

Vossesksurus  eam,  ni  ^aa  facia  forenl. 
Eheu  sed  misornm  dcceplt  femina  ooniunx, 
Qiiam  priuij  incautiim  perdidit  aslus  ophi.'j  ". 
25  Moyses  dux  populi  telebravit  pascba  secundum, 
Bis  quina  plaga  perculiens  Isidam  '^. 
Transivii  Domiuus  signaios  s&ngiiine  pQStes, 

Durn  pfiuiogenilos  planxcral  ipsa  suoi. 
Isr.-jheliles  fcslinus  vescilur  agnum  ; 
oO      Oksibus  illaesis  my^llctt  coona  "  fuit. 
ll  populus  gaudcns,  Aogyplus  porri(ia  lug«l, 

Insanit  rahic,  quem  timei,  inse(inilur. 
Anxius  erylhrcas  **  lunc  Moyses  asplcif  und.is, 
Inscia  virliiiis  territa  plcbs  dnbiiat. 
S."»  Nubibus  obscurisPharaonis  liirba  rclcnia, 
Ne  praedam  caperet,  fervida  saeva  stupei. 
B       Tum  dux  inlrcpidus  nopiunia  dissccal  arva, 
Praeslitil  ignoli  marmoris  unda  viam  '". 
Venlus  et  cxurens  anmmnia  '*  liiora  siccal, 
40      Et  niuro  similis  caerula  ppona  tuniel. 
Ingredilur  populus  lympharuin  gnrgiic  lulas, 

Laetu^  et  egrodiens  actea  grata  vidcl. 
Obruitur  pelagi  cuntulls  pharaoniug  hosiis, 
''.KpjjMra.  "  disperaim  Theiidis  iina  legunt- 
-45  Ilaecquondamfueruntveniuri  e\5«'Af.t«T«s'*Cl!ri>ii, 
Iii  quo  collucenl  quao  latuere  diu. 
Qui  solus  vtctor,  prostralo  priucipe  mundi, 

Tran^acto  triduo  prosiJil  «x  erobo; 
Ac  primus  '9  calcans  niorlem  transivil  in  alla, 
60      Solus  pam  liber  numine  lartaroo. 

Sanguinis  «t  proprii  fundons  hbamina  pura, 
G  Mundo  salvato  pascha  noyum  dedieat. 

Sponte  sua  Dominus  se  mact^i  ipso  sacierdos, 
Quae  Patri  placens  baslia  sola  luii. 
55  Hostia,  quae  lolun»  purgavil  crimine  mnnduai, 
Mundum,  qucm  poiuit  perdere  pr  'ms  homo. 
Ex  uno  veniens  uiors  est  expulsa  per  unusii. 

Morie  bona  vilae  mors  mala  vicla  perii. 
Ppimiliae  Christus  rcseravit  sepia  scpulcbri, 
60      Ncslrae  naturae  perdil^  restitut^us.^ 

Harum  nunc  "  t^rum  celehrantur  symbola  sacfa, 

Dum  parent  oculis,  mejilibus  i.ola  prlus, 
Dum  corpus  Christi,  dun  sacri  sanguinis  tmdam, 
Et  pretium  munJi  mens  pia  corde  sapii, 
()3  Dum  memores  coena  **  Domini  levocanvus  in  &n- 
Dum  plures  odas  censonai  ipse  chom.     fno», 
^       Aeteniis  epulis  »^  quas  mystica  signa  (Igurani 
Dignarls  Caroium  pascere,  Chrislc,  tuum 
VAllLAE  LECTIONES. 
od.  Magdetine.    •  Glosca  ad  marginem  caepin  ortus,  caeparius  ortuifimts.  Sie  inieUige  :  y.rinos,  horius; 
unde  cae^arius,  Itorlulamit,    *C«rr.,  cod,  acepha.-  *  «^x°f  <^'"-  ^od.,  add.  «x  conj.;  Mai.  cnUxvi.     *  ^^•' 
aebraicis.    *  Sic  Mai.,  cod.  lachanis  c  ^losiZ' Iterbis.    '  Glos.>4a  beluus.    '  Glossa  i»&is.    '  Glo£.sa  u«ao. 
'•Corr.,  cod.  oaana,  gloss;»  aves,      "  Pio  oyjwc ;  glossa  serpeu.^.      **  Glossa  Aegyptum.      *'  Cod.  cnena. 
"  Clossa  rnbfns.     '♦  Corr.  Mai.,  eod.  ignoli  viam  mtinnoris  uitila.     '*  Sic  co;l.,  a  vocc  «uftoj.  arena ;  Glossa 
annosa.  Male  Mai  'aarmenia.     "  Cml.  arvial^.     "  Cod.  idalmaia,  glossa  imagines.    ** Cou.  pyiinu>m.     " fiOrr. 
Hai.,  cod.  usc,    *'  Cod.  caf«a;'¥ai  c«<?»jc«j.    **  Cod.  aepulis 

NQTAE. 

aroiacus  serpeus  Ae^ypius  clarilas  fuIgJU"  tbnitruufn 


lll. 
De  pascliale. 

Auribus  Uebraiois '  notuin  si  dixero  pascha, 

Usibus  Ausoniae  transitus  esi  habiiis. 
Primum  naturae  si  vis  cognoscere  pascba, 
Quacrito,  (|uis  pvimus  fulsit  in  orbe  dics; 
5    Qiio  niachinae  nutndi  cumulatim  dicitnr  esse 
In  si>ccies  proprias  iransitus  ex  nihilo. 
Condiior  et  causas,  qiias  secum  semper  habebat 

Prodidit  in  formas  lumine  conspicnas. 
Sphacrica  tunc  lcHus  arlatur  limine  csrto, 
lU      Vestilurque  sus  frondihus  el  Xcc^scyi^is '. 
Cinxii  litoreug  Nepiuni  "^  Nerca  linibus  % 

Quem  supcrare  nequit  cacrula  ^  crinc  lunnens 
Aerium  spacium  langcbant  cornua  tunae, 
Qiiod  validis  pcnnisoscena  '<*  colla  secant. 
1&  Aelhorios  eyclos  umbibat  stelliger  orhis, 
Muiidum  cireuiens  motibus  assidu^s. 
Processu  v»rio  ferebalur  consona  lurm» 

Erranium,  dulces  edidil  ipsa  tonos. 
Sex  numero  septein  spaciis  moduiuniibus  ecio 
30     Cacltistis  sphaerae  condidil  barmonia. 
Posihac  exlroinus  rex  mundi  dieitur  aulam 


•  Vcrsus  graeci    in    codice    tjiles    legunlur    c. 
glossis  : 
recie  credens  rex       pins       glftriosus 

'0/}9oSo?Of     irjuc,    t^vr.Sns    syylvTO: 
ismpeiMiis    Chii-^iom  IV'rer)S  domiuus  ipse 
Jw^cwv         Xo'.crTO^o/)o;      "xippio;      o      Kocpo/.s; 


DUijnae  tres  voces  ad  carmina  III,  2  ,  2C  *l  Vlll,  18 
rospicere  videntuf. 


«257  JOAKMS  S€OTI 

De^oui».  LimUm,  qui  te  ven«r.aur,  honorai       A  45  Da  pacem  pupi.lu,  qui  ii[>i  servit  ubique. 


1228 


76 


Aediiiiis  coitsl.-.icfisaurea  va»a  paraiis, 
Corti.iis  paiulis  ei  lo.iga  per  aliia  teniis, 

Veslilo  clero  murice  purpureo. 
rresbyleri  sancii  leboani  allaria  circura  : 

Perpeluis  lemplis  sic  erii  ipsc  luus. 

IV. 


50 


U 


Cg 


20 


Laiides  Yrmindrudts  Caroli  Calvi  uxoiis. 

Haec  noslrani  doininani  Yrinin  Jrudis  noiiiine  cla- 

,  [ram 

Exonianl  meriiis  laud^bus  apla  suis : 

Fonna,  genus,  spocics,  moruni  piilchcrriir.a  fania 

Uegis  connubiun),  docla  loqsiela  docens, 

S    P.aeclarae  sobolis  donum,  nolaque  »  propago, 

Obsequiiimqiie  bunis  omnibus  egrcgiiim, 

Ingens  ingoniui»,  perfecla  Palladis  arlc 

Auro  sublili  serica  fila  parar.s. 

-  Acfibus  cximiift  conlucent  pepla  marili, 

10      Gemmarum  seric  delegit  iudusias '. 

Miralur fugilans  numquamque  propinquai  «^;^v>i  * 

Quamvis  paUadios  aeqniperat  disitos. 

Inclyta  constlio  castum  scrvare  cubile, 

Cyp.is  ne  valeai  commaculare  toros  *. 

15  Paiiperibns  rouhis  Chrisli  jusiisslma  cura 

IHam  soU'cilat,  rite  miaislra  fore. 

Prudentum  mairum,  quas  laudaut  dogmata  sacra, 

Virlulis  corsors  enitet  assidua, 

Orans,  ac  legitans  libros,  manibusque  laborans> 

20      Et  niil  ju  .uiis  tempus  inane  vacai. 

Quid  causas  rcgni  dicam,  quas  ipsa  perita 

Dis|M)nit  vigili »  pectore  praecipuo? 

Si  sinerenl  apices,  quos  scrip«erat  ipsc  Salomon, 

Dixisse.n  foisan,  qujd  perhibere  volunt. 

2;'»  Ilaec  nam  haec  raerito  censetiir  femlna  forlis, 

(Juaiis  Caroius  reperil  foriis  ct  almus  «v«?  •. 

Quei\.  solum  cclebrai  Francorum  gloria  regera, 

Digiium  chrislicolis  plebibus  aique  choris. 

Cui  gestarc  licet  regnorum  pluriu:a  sceplra, 

50      Quae  raagni  patres  suslinuere  sul. 

Cui  soli  legmim  sapienlia  praevia  polle!, 

Qnein  purae  meniis  nobilitat  siudiuin. 

(Jiiem  Scripiura  docei  divinis  plena  rtguris, 

Ne  recto  Christi  iramiie  debiliiei. 

5!»  Cai  ^  s:uKJas  acdcs  dedicans  ornatibus  amplis, 

Caelcslis  paliiae  synibola  sacra  videi. 

Uus  ambo,  rcgom  dico  ilominiimq-ie,  potentcs 

Cbristc,  liioe  ti.i  numinis  auxilio* 

Si»  fidus  custos,  hh  nm.us  luius  in  .leviim, 

4t>      Ut  libi  perpeiuo  ulacila  vola  ferant. 

Devotis  iiuiu.is  so.n|«r  te  iaiidei  uierque, 

Vocibus  iiarmiMii;  is.  acUbus  aKiue  bonis. 

Illorum  tumidos  inimicus  stcrne  rebelles, 

Aurhos  cmiversos  subderc  colla  mono. 

VAUIAK 

•  '  Sic  cod.,  M:ii.  .on.  fot  iiolH.     *  Glossa  iii.lmueiitii 
•  Coil.  iigilv,     *  Gioi-sa  Jt'.r.     '  Sic  cotl 
fciwiiiinur 


Omnibus  chrisiig(.iiis  fioieat  alma  quies. 
Faganos  «  piiaias  «  vaslantes  regna  peroibem, 

Consumptos  gladio  gurgiie  nierge  maris. 
In  syrics  Viirias  sparganturflatibus  ausiri, 

IUic  ul  pereanl  aesiibus  oceani. 
Nos  vcio  lacios  puro  te  corde  colenies, 

Ducas  aethcrios  sijera  snpra  choios 


10 


"  Sic  ctid.,  Mai.  mumius. 
•  Noiihi!'ajiiu»a  vlassc  advciio.^ 


De  Clirisli  resurreciioiie. 
Mysiica  sanciorum  paudunlnr  dogmaia  Patram, 

Pneumaie  sanctifico  quae  cecincre  Deo, 
Aeterno  Patris  Verbo,  quo  cuncla  creantur 

Occuitis  sinibus,  ordine  quaeque  suis, 
Fabrica  quo  mundi  formis  siraiil  omnibns  UHa 

Surrexit,  fiieral  ul  ralione  sua. 
Quae  sine  praecessit  in  Christo  tempore  fact*, 

Dum  scfflper  nalus  cuncia  crcala  videt. 
Quam  super  elTertur  sanctus  ralione  regeiilis 

Spirilus,  ul  sacras  vivificarcl  aquas. 
Angelicum  numerura  superorum  castra  lenentein 

Constituil  mundo,  celera  quaeque  vides 
Quorum  priraaten  *  hominem  paradisus  habehat,] 

Assimilem  factum  mcnte  videre  Deum. 
15  llanc  horao  praeclaram  speciem  complecierenB-l 

Corruit,  et  prolcra  tra\ii  ad  ima  suam.     {lenaj 
Sed  ne  tanta  Dci  pcnitus  transiret  imago, 

Hi:nc  speciem   hominis  coepit  babcre  Deus.| 
Hinc  nalus  mundo,  passus  sub  lege  malorum, 

Morle  sua  raorlem  perdtdit  ipse  nieam. 
Quo  sunt,  quo  vivunt,  quo  slant,  quo  cuncta  ofM-l 

Ille  Deus  moriiur,  vivat  ut  ipse  hoino.  [ventur.j 
Ordine  rauliiplici  signaius  Pairibus  olira 

Maclaiur  legi,  valibus  cl  canilur. 
25  Ilic  fuerat  aries  spcculo  pruvisus  ad  aram, 

Dum  typicus  Isaach  ducitur  ad  jugulum. 

Festinans    populus  Aegyplo    hunc    6umpsera| 

[agnui 
hanguinc  coiispergeus  limina  nota  doiuus. 

llic fons,  viiga,  peir.t,  caelcslis  fiilgor oburabraMl 

Scrpens,  cl  maiina,  nubs,  via,  panis,  aqua:[ 

Talia  sacpe  Dci  iussu  sub  tempore  facla 

Aeternum  Dominum  significare  suum. 

Ilucque  impleta  die  sacro  veneranuir  '<*  honon| 

Isla  dics  lanta  myslica  facia  lenet 

55  Hunc  mundus  prodit  coiigaudens  luce  decorii: 

^       Florigeros  motus  miltit  in  aethra  suos, 

Germina  prodncens,  florenies  gramine  fr.ictoi  j 

1  Nam  Clirislus  frucius  dnlcis  ubi<iue  suis. 

Sune.vitChristus,  noslra  hinc  piacorda  rcsulm| 

4#      AIIeUii:i  Dco  oibis  "  ubiqiie  caiiit. 

Inclyte  qni  regum,  te  rex  conservet  in  aetum,! 

Piospcra  "  concedat,  hinc  si.pcr  asira  velHi| 

LECTIONES. 

•  Co.l.  araclinos  glossa  nianea.     *  Cod.  tht 
Msi\.  Qui.    *  Co '. /'fljy«//rta.    *  Coi\.  primutu.     '*  Sic  cod. 


0 


9 


"  Sic  co.l.,  Mai.  Prosiici. 
^OTM-, 


im  VERSUS  i2iO 

lijjui  6ub  hoiiore  sui  bumili  cuui  c«rilc  canoro«     A       Sal  sat  peipaucos  iiigralos  poiu  iv  veijia», 

Uuic&tOii  rcgi.  Quiii  valei  ubliuero, 


^         AUeriioft  sialuis,  psaili»  el  ipse,  clioros. 
45  (Jrediuius,  isla  tibi  servauUir  cuiiniae  caeii, 
Heres  davidicus  eCQciere  pius. 
Upo9njx.^s  peiimus  volis  el  coiul^  precaiuur, 

Qui  dedil  boc  vcile,  dei  UIm  posse  Deus. 
Bi(9().cie  Kapih^  npjv  a\i  XpiffTC  pittifisi, 
hii      'il(  idxfvJv^Mi  x.opi:s  Suvaroc  oOpKviovc  *. 

VI. 
Chri$ti  descensus  ad  inferot  el  resurrectio. 
Eoiicat  cx  crebo  liix  mundi  magna  iriurophaiis, 

Prinuiias  viiae  quae  '  morii^unda  siupet 
Prosiliunt  Furiae,  concurrunt  umtique  Parcae, 
Mirantur  Irislcm  congemuisse  Siygena. 
5  lUe  dei»  princeps  baratbri  peiit  arma  siicia  * : 
Quis  genus  bumanura  suiididit  ipse  sibi?  ^ 

Sed  raox  ut  vidit  ruitantia  iimina  fracca, 
Terriius,  atlonilus  fugit  ad  iina  doiuus. 
■MoD  tamen  evasit  tenebrosa  per  anlra  tyrannus, 
10     Fortior  intravit  qui  sua  vasa  tuiit. 

Atiractus,  captus,  vinctus,  strictisqiic  cateni» 

Deteuius,  domitus,  pulsus  ab  arce ,  prius. 
Qua  mundi  princeps  elatus  sederat  olim, 
Bestia  saera  vorax  iodomitaqae  diu  *. 
15  Sci  victor  raundi  praestantior  omuibus  udus 
Toium  coUisit  comraiuuitquc  eaput. 
Aestus  aeteroi  comburunt  lurpe  cadaver, 

Pyrpblegetiiontis  *  fervida  •  Oarama  furit. 
Laelaiitur  miscri,  quos  lacsit  dira  poiestas, 
20     Capiivi  redeuui,  vincula  laxa  vacant. 

Jam  regiiat  Yerbum  Pairis.  jam  cuncta  giiberual 

Virtus,'vila,  salus;  mors  fera  victa  silet. 
Surrcxil  vivus  rumpens  reiioacuia  ieti  •, 
Nuila  valet  summum  vis  retiuere  Deura. 
i&  Ipse  iibens  animara  posuit,  propriaanque  resum* 

fpsil; 
Ponere  quara  potutt,  dod  rcmanere  sioil. 
Quara  dat  pro  mundi  viia,  rcvocavii  eandem ; 
Quaedaiur,  aeeipitur;  tradila  salva  manet. 
Ta!e  daiur  preliura  raundi,  mirabilc  falu  I 
Z^     Totum  servaiur,  redditur  aique  datur. 
Quis  rari  valeat  quid  fecerit  ipsc  Redemptor  ? 

Einpto  potitur,  possidet  ct  prelium. 
O  lux  perpeluo  fulgens  mundumque  revelans, 
Viclrix  umbraruni,  quas  pia  corda  tiiueni, 
55  Custos  sis  Caroli,  tulus  el  undique  murus, 
Proiegc  sccplra  tui  qui  regilat  famuli. 


Quod  planc  pcrliibcl  jajn  iiiiper  dediiu  ^  uiusa  i 
40      Expers  mercedis  irislU  inanis  eiat. 
IxttXfi^  'iwKvvoy  Tw  ^«fft)ef  Kvpii^v  ^, 
VII. 
Adhuc  de  Christi  resurrectione. 
Lux  superans  animas  hoiiiiiium  superuinque  lico 
Agniina  terreuis  coustabiiita  lonls,  [rum 

In  sinibus  geniloris  erat,  longeque  reniota 
Scnsibili  mundo  empyrioquc  polo, 
5  Lustravtt  miseros  tcnebranim  sedibus  iiuis 
Vinctos,  caplivos,  Tariareos«|ue  reos  •. 
Incaniatus  erat  Cbrisliis  de  virgine  nasccns, 

Confixus  ligoo,  cooditus  atque  T«fw  *• 
Corpore  sed  moriens,  vivens  auimoque  l^que» 
10     Ast  Dcus  et  moritur,  vivat  el  ipsa  caro. 
Mens  erebara,  corpas  pelram,  tenet  omnia  nu« 
lu  Iribus  est  unus,  corpore,  meate,  Deo.  [meo, 
Postquam  per  triduum  totum  destruxerai  iiv»  **» 
Totus  surrcxit,  nii  reraaneQlc  minus. 
15  Ascendit  totus,  lotum  regit,  aspice,  raundum, 
Pro  quo  passus  erat  condiior  atquc  Deus 
Ilumanumque  geous  tolum  revocavil  ab  antro, 
Aetemaeque  "  mortis,  quo  cadit  oinnis  homu. 
Munerls  ingraius  viiae  sprclorque  salutis, 
20       Quam  largitus  erat  maximDs  archipater  '*. 
0  rex,  pracclarc  qui  lustras  luraioe  rausidutn, 

Largito  Carolo  prospera  cuncta  tu^ 
Indulge  famulo  fragiiis  containina  vilae, 
Ut  valeat  purus  cernere  regua  tua. 

25  StOtXM  TOG  *Igi>«VV9U  T»  XV^tU  eCVT^V  «CVAXTt  K«^7y  '. 

VllL. 
De    Yerbo  ittcurnalo. 
Si  vis  o\tpA'ji«{  '*  sursura  volitare  per  auras, 
Empyriosque  *^  polos  mentis  solcare  meaiu, 
Omraatc  '*  glaucivido  **  lustrabis  leciii^a  sophiae; 
Quorum  sumina  tegit  condensa  liube  caligo, 
S  Oaincs  quae   superat  satsus  noerosquc  "  Io< 

[gosque. 
!n«lc  yvofjf  '•  quomlani  vetal>ai  Sina  x«^uf iqv  '*, 
Dura  Dcus  antiquuin  iiVM-»  **  Uoysea  docci-et, 
UmbraruiH  medio  linqucus  vesUgia  xtipcw,  *', 
Itlic  aspicies  Sertphiin  ccul«)sa  voLirc, 
I)  10  Et  senas  itxi^yjyme  **  tcrno  dc  eardine  pansas, 
Circa  poslqtie  Dcum  polyiooipbuia  **  plutimi» 


VARIAE  LECTIONES. 

»</"«i«om.  cod.;  sed  spatium  unius  verbi  adcsl.  •  Cod.  suaeta.  »  Sie  coJ.,  Uai  voiax  uiifHe 
dtu  indomita.  »  Cod.  pyr fletfeioniis.  »  Sic  cod.,  Mai.  enim  fervida.  «  Coil.  loeii.  '  Cod.  aedim. 
*Lutiravti  miseios  ~  reot  on».  Mai.  *  Cod.  iupho.  "Cod.  achan.  "  Sic  cod.,  Mai  aeienme  {  —  ptt 
wa.)  »•  Cod.  archiaier.  "  Glossa  caelesies.  »*  Glossa  igneos.  *»  Clossa  9culc.  ''•  Gl«>»sa  noctivido. 
Glossa  iHtd/e<.7»«.  *"  (4)d.  <>w/e» ,  glossa  ca%o,  **  Glossa  fcr«/w«.  **  GUmsi  legem.  *' GIqssa  pednm^ 
— .-i. -/.-..  ...j:-       **T.oil.  ;;/««/^«s,  glossa  fl/a*.    *»  Glossa  «j«/<i/b»iM;fl,    »^  Glossa  flHi«w/irt. 

KOTAE. 

>  Versus  iii  cod.  lalis  esl  : 

Ttv  irrocx«(  IwKvvcu  tm  ^ci/u  Ka?o/.«». ' 

«  In  cod.  vei  S1IS  talis  csl : 


Xtifris  pl^iHU  pedit. 
»  Distichoii  in  cotl.  lale  Icgitur 


r«*gk<  BOKlruiii  lu  fave 

«««t/fwf    KarJou    ,"i:;;wv   ffv  XaiffTj  f:o*A-{ 

«t     |0SM<ifr«>    «lioios      rossit      caj^ltsles 
O»    «tXetfjtfffi    y^opoxi;    5tv«T«»-   ovcaviuvf 


versus  tioiiiiir)  sun  r-  gt 


4251  JOAxNNlS  SCOTI  i252 

C!aro  cuwcJorum  spec«ilaiili;t  lunjiue  cauMro,       A       Sed  caro  muc  Verbiun  factum,  mirabile  tiiciu ! 


Unuin  priiicipiuni,  quo  rerum  volvilur  orJo 
lt\  gciius.   in  specics  rlijllimoique  clironosqiie  ' 

[loposque  *, 
l.T  Qiioe  suiit,  qiif.e-r!oii  sun»,  seiiS'i  seu  rnerita  vi- 

[(leiiliir, 
Quae  siaiil,  qune  Yariovolvuniurpraediia  moiii, 
Piieumala  '  veiitoruni,  vis  ignca,  lucitlus  aeiiier, 
(^lionis  el   jisirigerae   perpuri  lumiiiis   Kiyln  * 
j'alla;ii>i  :  l;ii;c  gemai-s  sopicin  rediiniia  cojoiiit, 

'J-k)  >lot':r,.  y.ui  '£~u.€w,  /.a.i  *wr,  xc<i  *U).tOf,  "f.L.T,;, 
<l'-s5',;v  y.a.i  i^xi.v.vo;  uy.poij  ncpi  x^//i«T«  Tziyyr,, 
'K^Y.g  ToO  xic-,MO'j  y.i-jzpov  ©irt»  fisyjTOi  «/.«c  *, 
Caclestis  uiotus  uiotlulauiinis  ewjzySoyvof  *, 
Siiniiiia  clielys  °  vociim  mortaics  eSugil  &,?«;  • . 

2o  HiTuivi  priiicipiiim  prinium  coguoscite  Clirisliim,  '^ 
Vcrbuni  cuncta- creans,  nalum  dc  p«ciorePaiiis, 
.\rs,  le.x,  coiisilium,  ^uig  '*,  sapienlia,  virius, 
Fons,  n.cJium,  finis,  genilum  de  lumine  luuien, 
Esi,  non  csf,  suuer  est,  qui  praesiitil  oninibus 

[esse, 

SO  Qui  regit  ai.jue  lenel  totum  qnoi!  «'ondidil  ipse, 
Toius  per  loium,  qui  nullis  parlriMis  haerei, 
Cum  sil  ciinclorum  substans  essentia  simplcx. 
ilii  tO.o»,  wv  icy^T^  nivroiv,  wv  ivrat  t«  itrtv, 
ili/  ayaftoj,  xai  /.«)if ,  x«).).o?,  /xw^yoiv  re  yjKpatXTiip  ^. 

5t  Qiii  miseros  Ijomiiies  revocans  de  morte  perenni, 
"AvO/jwjrgf  "   factus,  sumeus  de  virgiiie  carnsm, 
Promissus  venil,  coinplens  oracula  vaium. 
Al  Trpoyavoi  '  David  proprio  de  spcrmale  *'  na- 

[lunv  ^ 


Clare  se  cunciis  honiinemque  DcMimquc  revolvit , 
NoO,- T£ /eyof  Tt  '*capiJ,  f|ii«m  nullas  videratjauie: 
ScffizizK  •'  iiam  «yfft;  ''  divinas  tcmperal  «0'/«,-.  '* 

.')0  liic  vilam  ciinclis  nascendo  coululil,  atque 
Deslruxil  morJein,  quae  lolHin  sorbseralorheoo. 
0  qualis  virtus  potuit  snperare  superbum, 
Qiii  genus  humanuin  crudeli  lege  siibegil, 
Pi.staurare  volcns  priinus  qiiod  penlidli  ille 

lio  Furmaluslimo,  inalc  usus  iiiunere,viia&, 

Virgiue  sed  faclus  diim  simipseral  unde  periret, 
Sno'iie  sua  piopriae  bene  usus  funei-e  carnis' 
Qiiismodusest  animo,  dnm  ialia  cernere  temptat 
Q-iivevaleut  seiisus  mediiari  ramine  vocum? 

60  iwpOhos  **  aiigelico  commovii  visceia  fatu, 
Ac  comitaiiie  fide  suscrpii  pneumate  *■''  parluui. 
0  felix  ynavip  **  divinum  sutlincl  iguem, 
Virttriis  raditis  solidatur  somaie  *^  sacro 
Liiam  personam  dupicx  subslantia  prodil. 

()o  Nam  Deiis  aeiernus  ralionem  tempore  sumens, 
Corpore  compacio  sese  perfeoerat  «v5/;«  •• 
Jesum  Cbrisium  regnanlem  secula  semper 
Te  lumen  mumii  colimus  :  tu  Christe  redemptor 
Fonte  lui  laieris  credenium  vuliicra  lergis  : 

?0  Nilqiie  perire  volens  hominis  lua  provida  virlu«, 
Ambilur  nostram  nullo  cum  crimine  ^.uff  jv.  ** 
^uo-if  uostra  dehinc  plene  reiiovatur  in  illa, 
Antidolumque  potens  cunciis  proilesse  pai-af.int 
Potantum  varias  pcilit  compagitie  plagas, 

75  Nolenles  meriio  permitlensjuie  perire. 
Nullum  namque  Deus  noleniem  vivere  cogit, 
Nulbira  velle  l)oni  depellit  liminc  bicis, 
Omnes  invitans,  hos  deseril,  adjuvat  iilos, 
Omnia  componens,  laudalur  in  omnibus  ipse. 

80  Christe  luos  pavidos  digneris  visere  servos, 
Qui  tua  festa  colunt,  veiierantes  doiia  saiulis. 
Parce  tuo  famulo,  cui  ]-Ǥ ia  scepir^  dedisti, 
Divino  radio  perfusuni  perfice,  purga. 


Videral,  ei  mundi  devicla  mortc  >vT/j«T>iv.  " 
40  Nec  minus  in  caelis  prosunt  mysteria  Chrisli 

Qnam  terris,  meriio  cum  silDeusomnibus  idem. 

Illic  angelicas  patefecit  lumine  menies, 

Ac  lenebrosa  siiae  virluiisprodidil  ipsls. 

Nulla  quidein  vitlus  poiuit  dinoscere  pure, 
iU  Qiiem  pater  occuUum  gremio  vclabat  opaco  : 

SEGTIO  II. 

VERSUS  JOANNIS  cKoeei 

Eood.i>8ryelu8io  Vat-  s«c.  xi  ed.  Angelo  Mai  Clsssic.  Auct.  lom.  V,  p.  444  sf^.  Im  prodtunt  ad fidem  codicisbibl.  Chrj»- 
tioae  1709,  fol.  16,  3  sqq.,  ejusdem,  opinor,  quo  Mai  uietutur,  reooguiti. 

I.  Quosque  Paler  voluil  cunctos  perfccerat  acius, 

Chriiti  triumpkui  de  morie  ac  diabolo.  Fessa  labore  gravi  requlevil  in  arlwre  pe<ide:is. 

Poslquam  nostia  »*  saius  muodum    renovaverat  Ter  geininae  lucis  sp.Uio  destruxeiat  aiv», 

[oronem,  h  Dormitans  gelidi  duro  sub  cuimine  saxi, 

VARIAE  LECTIONES. 

'  Glossa  lem}m<i  *  Glossji  /«tos.  '  Glossa  spiritut.  *  Cod.  aeyle,  g'o&iaclarilas.  *  Cod.  enneeptongci, 
glos&a  novenus  souu*.  •  Glossa  cilliara.  '  Glossa  aure».  ">'  Giosia  vita.  •  Cod.  antropo.<i ,  gloss:i  homo. 
•  GiOSSaaDHs.  "  Giessa  semine.  "  Glossi  redemptorem.  •*Glo.ssa  animusaue  ralio^e.  **Glo«sa  cantales, 
*^  Glossa  nniur^t.  »»  Glossa  clariiudities.  "  Glossa  virgo.  "  Glossa  <:;;jrf/ii.  «•  Glossa  renter.  "  GloM» 
nrpore.    "  Cod.  a)idra,  glossa  virum.    »'  Glossa  naiuram.    "  Corr.,  cod.  aosiro. 

NOTAE. 


«  In  codice  ila  legimlur  versus  cum  glossis  : 
lona    cl  inerruriaset  lucifer  sol    mars 
^ot^fl  Y.(ti  tffTt).Swv   y.«i    ^r  H).toc  ftjotjc 

jovis  et  ()>lur(ii  siminii  eircuoi  pUiggs  pi-uint 
«loJTOv  ♦«tvovo;  «x^oi  if ipt  >:)itf£«T«  Tra^^viB 
tifitMl^       mundj  m«dium  occanus  imfnitnMjratliis  soiuni 

i-im  T6V  X0C/4C1-U     <rtVT90V      TjS(f  UV /JT^it  «/«» 


'o  In  codice  sic  habenlur  cu<d  glossis  : 
ensGuis  priucipium  oinniuni  qui  estqaae  sunlqua»  sulisi<if  »1 

il'J  TS^O;  UV  Kpyjt     TTCCVTUV      &V       «VTR         VK         tt9l* 

eiis  opiinnus  et  bnnus  puicliriludo  rorm.jri:[Dqiie  exempl-ir 
ilv  oyaGo;  z«i  xa)o;     xiO.ioc        piopft,»-»  ti     ytiptcxTr,f 
"  ll.i  iti  touiie,  iKHi  rroxbov. 


ms 


VERSliS. 


liS4 


laipleits  valivuiiii  progiiot>li('u  syinbulii  veli 


A  ot>  Ciaii.sa  Jiii  lerris  paraili^i  liiiiiiui  paiidi, 


(k) 


Cinbrac  linic  pavidae  spursim  Plilcgothuuli.s   ;.b 

Exiliiuii  siibiio,  iiiiranies  giiigorc  Iiicem        [inio 

Telras  alijiie  inices  Jibigenlem  carcere  larvas  '. 
{%  0  murs,  iiior!»  viiac!  si  uiors,  iioa  vila  vocuii:!»  ; 

Oiiod  praeslal  viiain,  iion  aiisim  dicere  inwrleiii. 

Ntiin  loiiebras  rccipil  clare  siibslaitlia  liicis? 

Fervida  vis  igiiis  iiescil*  sibi  serpeie  fiigus? 

Neiiio  lamen  vitam  inorlein  {•iislasse  negaril : 
15  Mors  cariiis  viiae,  vilae  niors  jiirc  vocatur; 

Nain  conipassa  luil  carni  qtiae  sola  pepcndit. 

Aliius  iiigrediuir  pnrae  raiionis  acumcn, 

Ei  cariiein  vitae  vilain  sic  colligil  esse. 

Si  vila  eslVcrbiini,Vcrbum(piO(|iic  sicarofacluni, 
20  rrofcclo  soquitur,  vila  concedere  cariiciii. 

Si  caro.silVorbuin,conversolraiiiitefacta,  li 

CArnem  cotilinuo  viiam  darc  cogere  faclam. 

li.pq  *  igilur  Chrisli  subslal  vcris.si»na  vila, 

Vivensac  nioricns  niortem  consMiripseraloinuftin. 
it»  l>es!irsuin  vciiit,  lerreaam  sumerc  voslem ; 

Iiidulus  veslom  snrsuiii  ciini  vesie  volavil, 

Iiiqne  Deuni  verlii  vesiom  de  virgiiic  suiiiplain, 

Unum  conficiens  animam  carneiiiqiie  Donmque. 

Mors  mortis  Dominus  stirrexii  viv;!s  ia  altum 
30  Acnoslram  seciiin  iialurain  ve.xit  eode;n. 

Iii  lola  faclus,  lolain  cojiformai  in  Uiniin. 

Miiiitliim  calcavil  frtgilem,  mnndiqne  poienieni). 

Expiilsntnijue  foras  supcravil  M;<i-le  secinido. 

Caplivain  revocani  praedai»  raptori.s  ui)  0":'c 
35  Abslulii,  ille  gomit  corilcsssjs  incnibiii  snpi:: 

Vulneribus  dtiris,  ac  secum  laiia  iracians  •, 

Me  vicluui  video,  fngilivurei  sedibr.s  airis 

Qiiae  nova  Iux  oriiur,  quara  nuuiiaain  ferre  va- 

[lebo? 

Nunc  mea  *  regna  rminl  passinis  loca  nmla  tene- 

[i)ris ; 
,40  S«nlio  me  caplum,  pavjdtim,  vmcIJsqiie  ligatum. 

Eheu !  qais  niihi  congreditur?  Quis  foriis  in  ariius 

Aiidas  cominillit  mundi  cum  principc  beiium? 

Illene  conftxfis  ligno  septiisque  sepuicbio, 

Ouem  rex  Herodes  sprevit  summusque  sacerdos 
45  iliiplus  non  iimuit  vcslem  damnare  Caipiias 

.Addicius  morti,  Romano  principe  caesus? 

Hoc  cgomei  feci,  fateor,  lolumque  peregl. 

Me  slulium  laluit  virlus  hu-nilisqne  potesias  ; 

lUinc  si  cogiiossem,  arwujftw  •  non  penderel  uin-  ® 
oO  t.orporis  iiumani  twjrviiis  forma  fefeliil.     [quam, 

Itiierea  laeias  animas  volitare  per  anras, 

TaiHajeo»qtie  sinus  vaeuos  laxasqoe  caienas 

6«spicit,et  nuiritlrisl!  s«l»  peciore  vnbies. 

Quod ,  inage ,  mt  Hniseruni  lorqu*! ,  Jam  conspi- 

[cor,  inquii, 

VARIAE  LECTlOiSES. 


Cl  mortaie  ^  genus,  qtiud  nuxerut  inde  per  unum, 
fniits  ob  luorieui  rursu.s  super  asira  redire. 
Illir  leliocs  scdes,  qtias  spoiitc  reliqni, 
Teirigenuni  prolcs  Inbiiabil  jnrepi-ilieniii, 
Ato,  nie  iorqu«>biL  semper  me<'i  prava  vulunias, 
Laiigiiidus  invidia  morior,  mcriloqiic  pcruror. 
Untiiii  conriigium  siiperesl,  solamen  et  uiium  : 
Estaiiliqiia  domtis  morlis  iiOclisque  profuml;ie, 
Judaiciim  pecliis,  vilitirum  plona  vorago, 

05  Fraiidis  el  iiividiae  sem[ier  possessio  larga, 
Liiminis  exosi  radios  iraia  repellens. 
Illic  sola  poioiis  bypocrisis  pcrftda  rcgnal, 
lila  pulel  iiiiiiiiim,  niiiiiaqiic  pulredinc  corda 
Cariialis  populi  cornimpit  iiP.scia  vcii 

TO  Illio,  coiiriigiiini  gcnliiia  pcctora  liiiqiiens, 
Odibilis  Cbrislo  doniiiiabor  gcnlis  avarae, 
Oninc  loeura  virus  fundam  blaspbenia  per  ora, 
Ligno  ssisfteiisuin  Doiiiiiiniii  rogisaie  itog.  ndo. 
Talia  coiiireciaiis  crudclis  bcstia  fallax 

75  Heiro  lapsa  ruii  gelid.is  ftigiiiva  sub^  iimbras. 
Iiiiperiini  Pairis  quaesitum  sanguiiie  iiaii 
Tdlisris  suporat  lines  *  crebtimquc  poluinquc. 
Orihfidoxri  jriiies.  diversa  voce  per  orbeiu 
Abb:i  Pater  fb.iua!,  laudans  rr.ysloria  stim:iia 

80  loius  ac  irinae  baniiaiis  feriile  germen  , 

'"gennun!  ?,e.njinc(fi!«?  n^ruic  taujaunjae  *  per- 

[henne 

''iill.S,!fif;XiwUi  :•■*■•  .  ■■■'■.}V. 

Jletn  jfifc^pi'"*  ejusdem. 

CraecHlus,  Judacus  jain  nunc,  Agareniis,  «^1  Ati 
Paganusqueferussurgensaquilonisabase  [soa'*', 
Subdita  coila  dabunl,  CSirisfus  rogiiabii  ubique, 
ipsi  succuiiibunt  oinnea  rtgique  Deoque. 

o    Siimme  Paler  natl,  i.irgilor  muneris  *'  ;tlrni, 
Festa  lul  s«'5iiper  ceiebraatem  proiege  plebcm, 
Cui  lua  dieponeiia  sapienUa  regiia  per  orbi;ai 
1'raefeclt  Carolnni  regeuifpie  piumque  niiiiislrum, 
Ciii  iu.K  iniej  ior  donavit  moiiiis  acumen, 

iO  Qao  diviiia  simul  Iractaiis  humana  gubernet, 
Vere  sub.sistens  rex  aique  iheoiogus  idcm. 
Praesul  ab  Aihenis  Dicnysi ,  symmache  Pauli  **, 
Iiiclyte  mariyrio,  cai  servit  Gaiiia  toia, 
Prospice  caelestis  viiae  de  sedibus  aitis 

15  V<)ia  lui  TsV.viv  "Caroli  tua  /,tf>l>9om.  '*  sancta 
0<  nantis,  graiainquc  tuam  magnaiibus  aedetn 
Iiistar  flammarum  gommis  flagranlibus  auro. 
Undiquc  turicremis  redoienl  ailaria  fumis 
Uiirnionici  cantus  9(«c7«»7wv  "  sid«ra  '^  puisani, 

20  Oilicio  vaium  sanctissima  coena  '^  paralur. 


'  Coi. ,  fnrbas.  *  Coiy.,  eo^.  ff;«:t/.  »  Coil.  Sarx.  *  Siccod.,  Mai.  nj/Vir,  •  Cod.  «<fl«ro.  *  Corr.  Mai., 
cod.  iioyl&lemque  g;'nus.  '  Sic  cod.,Mai. /jer  umbras.  •  Conj.  Mai.;prore//Hr/S5J<p«rj</Sms  cod,  Telluris 
sitperis  ime.s.  *  Sic  Mai.,  co<i.  iiinnusqne.  '♦  Siccotl.,  f.  trT(x''»«-  *'"CiOd.  ausl."  "  Sic  cod.,  Mai.  /uwJKfs. 
'*  Sic  Mai..  cod.,  symmachf  et  Paiili.  *'  Cod.  ukni,  giossa  fini.  '■^Giossa  reliqntus,  '•  Cod.  ikunolumt 
giosM  dilanianiium.     '*  Conj  ,  cod.  ^tderc.     "  Cod.  caena. 


t235 


JOANMS  SCOTl 


1256 


SECTIO  lll. 

JOANNIS  SCOTl  YERSUS  DE  AMBIGUIS  S.  MAXIMI. 

E  c«d  ois.  l)il»lioiJiccao  Ann»nieni»iii  Pari«!Pnsis  ert.  M.  Feli»  Kavaissoo  in  libro  qui  ioscribilor  :  Rapporls  au  mmHrt 
ie  l'i$ht,  uciioH  publiqut  mr  les  btbHothiquet  dn  iiptertemnu  de  l'Ouett,  Fari»  1841,  |>.  556  s(iq. 


I. 

Carolo  CaU'o  deJical  Atnbiguorum  S.  Maximi 
verstoneuu 

Kyriie,  caeligenae  cui  poUet  g ratla  Tormae, 

Asirea  Caesareo  ciii  cingunl  siemmata  vultus, 

Uegum  progenies,  quos  auxil  Fraucia  fclix, 

Orbis  lerrarum  quos  alta  voce  saiulat, 

5  L:Miilibiis  amplifical,  veneralur,  ditat,  lionorat, 

Unditiue  coiicurrens  pontum  secat,  emlnct  arva, 

Saivc,  Cbrislicolum  vertex,  gratissime  regum, 

Kox  pie  ,  dcvoli  ne  spemas  donula  servi. 

Exiguum  iiiunus  largo,  sed  fonte  rccepium 

iU  Cbrislirerum  Palrum,  mysteria  plurima  traclans. 
Hoc  opus  in  Graeco  conslruxit  Maximus  abfoas. 
Egregius  pa.stor,  scripiuris  inclyliis  auclor, 
Magia  Gregorii  perplanans  dicla  renioia, 
Scnsibus  liumanis  iheoreniata  niente  rcvolvens. 

(5  Ncc  non  in  muUis  Dionysius  addiUir  ipse 
Ariopagites,  ornat  quem  laudibus  ampiis, 
Explanat,  teslemque  vocat  Patrcmque  beatum, 
Tangens  symbolicas  praecjaro  lumine  byblos, 
Quem  nos  edidiraus,  Tobis  poscenlibus,  olim. 

Sit  Uae  quo<iue  de  causa  praefatus  Bfaximus  abbas 
Edilus  est  nuper,  nostro  sudauie  iabore, 
Eflkcluque  pio  Veslrum  pia  jussa  sequentes, 
Cursim  transtulimus,  quae  umlio  tempore'  quae- 

[ruul, 
Et  doclos  sensus,  et  purae  meniis  acumeu. 
II. 
De  eadem  ver$ione. 
Quisquis  rhelorico  verborum  syrmate  gaude^ 
Quaerat  graridiloquos,  Tuilia  castra  pelens. 
At  Mihi  sat  fuerit,  si  plauos  carperc  seasus 


A  Possem  tardiloquus,  pragmata  sola  sequeas. 

5  luierior  virlus  sermonum  rile  tener.da  : 
Yerborum  bombi  faltcre  saepe  solent. 
Si  qui»  io  ambobus  divino  munere  poUet, 
Hic  primum  dcbet  jure  tenere  modum. 
Scd  si  perspicuos  sensus  vix  voce  loifuaris, 
iO      Sis  quoquc  conlenlus;  nam  meliora  teues. 
Si  meliora  tenes,  quaenam  tibi  cura,  lenere 
Quae  sunt  inferiiis  ?  Semper  in  alta  pcte. 
111. 
Leclorl  Amb^guorum  S.  Uaximi. 
Quisquis  amat  forniam  piilcbrae  laudare  sophiae, 

Te  legai  assiduc,  Uaxime  Grajugetia. 
Ac  primo  molus  rerum  ralionibus  allis, 
Mundum  sensibilem  deserat  atque  neget : 
B    5  Nec  iion  ei  sensus  ipsos,  qui  saepe  relardant, 
Gnoslica  dum  scaiidil  ^muxK  '*  mcntis  iter. 
Doliciis  fragilis  vilae,  mundoque  fugacl, 
Et  carnis  cura  qui  vacat,  ista  icgat : 
Miindanisque  dalus  siudiis,  tardusque  pigerque 
10      iluc  non  accedal;  nullus  adest  adiius. 

Sensibus  inflatus  propriis,  tumidusqiie,  supcrbus 

Stet  procul,  ipse  negans  hic  re)ferire  locum. 
Artibus  lml>uios,  quas  novit  n>enils  acumen» 
Fidus  prucedat,  nam  sua  stat  patria. 
15  Praclica  hic  ducei  murum  praeclara  magislia, 
Cuslus  virtutum,  pervigii  idonea. 
Ilic  fv9uo  *  causas  rcrum  vesligat  opacas, 

Invcncasque  simul  segregat,  unificat. 
flic  9c^  fert  palmam  cunclis  perpulchra  logya 
C  SO  Ouinia  (?)  quoU,  quod  iioi),  omoia  denegat  oame 

[sinttti '. 


SECTIO  IV. 

JOANNIS  SCOTI  VERSUUM  FRAGMENTA. 


I. 

Venui  Joannis  Scoii^  ad  Carolum  recfem. 
Cod.  Cautabr.  Collegil  Corporis  Clnisti  n"  2J3,  sec.  IX. 


Da  nostro  rcgi  Carolo,  cui  scoplra  dedisli , 
Ul  sempcr  fannilus  tibi  vivat  mcnte  benigna. 
80  rio.s|)era  labeniis  vitae  rcvolumina  praesta, 
Aique  simul  lecum  caelestls  gaudia  regoi. 
Wagna  Dci  gcnitrix,  ler  fciix,  sancia  Maria, 


Te  laudant  caeli,  te  volis  inclylat  *  orbis. 
Proxima  sis*  Carolo  tutrix,  munimen  ei  aitum, 

85  Qui  tibi  mirifice  pracciaram  fabricat  aedem, 
Aedcs  niarmoreas.  Varic  construcia  iolumui» 
Aita  domus  pulcbre  contcrno  ^  norniate  facta. 
Aspicc  polygenos  flexus,  arcusqne  volulos 
Compagcs  laterum  similes,  capitella,  basebque, 

90  Tiirrcs,  tiirriculus,  laquearia  daedale  lexla, 
Obiiquas  lyrridits  *  c-^teni  lumitiis  liaustus 
tnlus  picturas,  lapiJum  piuimenta,  gradus^ue. 


'  Sic,  pro  multa  ifmpoia.     ' 
tion,  d,'l,'fiii  onnte  simul.     *  Cod 
cud.  lyi  ido». 


VARIAK  LECTIONES. 

Cod.  hematii.     *  Cod.  physice.     '  Sio;  ooitj.  Ravaissou  Omn«  quod  eat,quod 
Scotii.    •  Co<l.  inclitat.    *Coiij.,  cod.  sit.    '  Couj.,  cod.  coiiter^    'da^ 


1«7 


Circiiiuqiiaque  tfToaj,  aruiana,  naffioyc/istct  , 
Sursmii  deorstiiii  pupulos,  aliaria  circuui, 
y^  Lanipailibus  plonas  pharos,  aliasnuc  coroaas  : 
Oiiuiia  colluceiit,  genimis  auroquc  coruscant. 
Pallia  coriinae  circumJant  unilique  leniplum  : 
Ipse  iliiono  celso  fuitus  rex  prospicit  omnes, 
Verlice  subliiiii  gcsiaus  diadema  palernum, 

VARIAE  LECTlONtS. 
*  Conj.,  cod.  pasta  feria.    •  Cod.  manuscriptis.    '  Conj.,  cod.  enchhldion 


VERSUS.  i23$ 

-"  *     A  *00  Plena  manus scriptis *,  cncliiridia '  aurea  pi.xxf>it^ 
Ik-ros  magnaniinus  longuevu»  \ivat  iii  anoo». 
H. 

Laus  Sopliiae. 

R  cod.  ms.  bibl.  U*g.  Paris,  ed.  Cousi»,  rraanienU  p'f//«sd- 
pliiiiues,t.  111,  Aj.peiidix  p.  380.  [cf.  caiui.  VIH,  col.  1230]. 

Si  vis  uranias  sursum  volilare  per  auras, 

Onimaie  glaucivido  Uisirabis  icmpla  Sophyae. 


SECTIO  V. 

JOANNIS  SCOTI  GRAECI  VERSUS. 


1. 


Vetius  ad  Curolum,  Uincmanim,  a.Ms. 

Ecod.  S.  Gprmjim  Pialeiisis  ed.  Labbe  in  praefallore 
ad  Ciossaria*.  Te^  lunicorrmnissiniuuj  saepissiiaesaaavi. 
Lubbei  leclto  lilera  l.  insigailu  est. 


It    Jovis       ei    .'saliirui       snutiui  circum    piagas     piuloa 

♦aeSwv  '*  z«i  ♦aivov:?  '''  «zf o  j     Trtpt    ■/liuxra  -nux^f 

deinde    tnnndi    mediiim  oceainis  ii]iaeai>urabilU  s^lum 

tt. 


Doiniue 


Becle  credeas  Hex 


'G/)0i3a5fl 


kvr: 


ptus 


gloriosus 


1« 


hft^o).S 


[»PX^i]  ' 


temperans  Chiislum  lerens  Douuuus  ipse    Karolus 
Zu^yscov       XjstffToyofOi-        yuoto;    o'     >\a^e).oc. 

2. 

iiegis,    Karoli    noslri  tu    Chri-ile    favo 
B«ff«>iw;  *  Raoo^oy  riuwv  ffO  Xf  tffts  ^iifin, 
ut    possidere      clioros      possit        caclestes 

*il;  Ylti^avQ^vi  »  ;^ofoyff  *  SuvaTOf  ^  oujoaviovj'- 

3 

i"Tt;^oi  *  'luKvvov   Tw  ^ixaikcl  iic(^e^u. 

Doniino 


vitam  ;elerr.aiii      det 

Zwr)v   «twviov ''SiiTJt 


libi    seiiiper 
'"  ffot   TvavTOTJ  XjBiffTo;  *'. 


7. 


Domioe    vivas    niullos      aauos 

UJfti  **    '^fl!      7ro)./.OVf  ;'vtt*VTM>f 


hic       C^esar 


8. 


ens    finis 

*flV  T£)iO,',  WV 


Versus 


SIIO 


Regl 


^Tt^^Ol  *    'iwftWOU    TW     XUptW  '"  «UTOU  "  fcVaXTl  **. 


priaeipiuffl  oinuium  qtii  est  qui  suBt    qui 

«^;^ji  TTilVTWV,       WV  *''       CVT«  tA 

sutisisluBt 

[ttffiv , 

ensoptimus  et  bontis  puicliriiudo  tbrmaruinqne  eiemplar 
"ffy  oryafio;  v.v.i  >:iic).6,-,     x«}.).of  nopfu-j  **  Tt  x«pa.ii7nii. 


5. 


Luna       et    Mercurlus 
♦oiSu  '»  x«i  ZTiijSwv  *^ 


et 

/^Kt 


LiJcifer 
♦wf  z«t 


sol 


M.us 

'Aorj?, 


STtX^'    'l'«avvou 


1 


f< 


*  L  «Uffrj^U?- 

^  L  SevaTOf. 


/50tf 

**  L  ♦oeeu 


glorioso  Rcgi  K«p6).u 
Tw        xvpiui  ^ufiokM. 

VARIAE  LECtlONES. 

aox,o;  desiJeralnr,  addidi  ex  conj.    *  L  w.    *  SicL  pro  ^vjsii.in..    «  L  xist/JSMrO-. 

"  L  vrjfiPM 


*'  L  iffTt).Sov. 


*  L  TO  J  (rTt;;r;ot.     *  L  ot  aT? j^oe  TOt. 


'•  y.v.i  «m.  L. 


^^'    f.  ♦«ivOVTOJ  ? 


*'  Ij  zat  T0UT9.      '*  L  ava/TO 
'*  L  y.vppti     '■•'  L  a'ov£T>v.      ** 

**'L  sic  STCXOt  Iwavvtf,  S^O»'**»» 


«  L  X»- 

K«0'>/Ci>. 

L  ^ovft. 


'*  ♦OSTOV 

"*  L  x^s    "LKu/>ptj.    "L  ffe?affT«tf.     *^  L  wv;   f.  twv?     *' L //.opywvTi 

Regt  Kapo).u  TOt  iMKwtt  Tw  xupptu  Kaoo).(u. 

.  NOTAE. 
Coilex  (bi-  praedirenl  Aicnintis  ei  Hericus  monaclius.  Ncqnc 
lortc  alitis  rneiil  Joannes  illft,  qui  Mucrobii  Hbrum 
de  Di/feroiliis  el  socidatibns  (fraeci  talini^fue  verbi 
excerpsit,  ad  discendus  grnecornm  verhornm  reiiitlust. 
Nec  non  Augelo  Mai  Classic.  Aucl.  t.  V,  p.  45i  de 
iisdem  versibus  haec  facit  verba  :  i  Joannis  Scoti 
versns  aliqaot  graeci  ad  Ciirolum  Cidvum  scripti 
snni  in  coacvo  glossariorum  Craecornm  codice  S. 
Cermani  Parisiensis...Qnomiuusautem  hic  recitein, 
non  tam  ipsormn  kvi  pretio  deterreor ,  quam  scri- 
plurae  corruptione,  tniae  sanari  vii  poiesl.  Neque 
lamen  qnicqiiam  Scoli  nosiri  perit,  qtioniam  ii  vcr- 
sus  qnauraiis  lileris  in  praelalione  ad  praedicla 
glossaiia,  eiiam  nnperae  editionis  Loniliuensis, 
excusi  exstanl  ».  El  pnnlo  posl :  i  Porro  ail  gkwsa- 
rium  San-gcrnianense  quod  allinei,  num  suspicari 
licet,  opns  Scoli  ntistri  luisse,  quandoq«ide»«  eju» 
vcrsus  inscriptos  habei?  Cortc  is  ob  lenuem  linguaa 
graecae  periiiam  lucrubatinncnlis  bisce  i^baL 
Quippc  et  codex  Cantabrigiensis  apnd  Uhseriam 
j}.  45  leslatiir,  Sc^iuin  lidsirnm  delloralioueiv  ej 
libro  Maciobii  de  gracci  !atini<^tic  verJji  soeietaie 
lecisse ,  ol>  disccndas  gMctorum  verboruia  re- 
giiias  >. 


•  Labbens  codiccm  sic  descripsil '.  < 
LUothecae  Monnsierii  S.  Cermani  Praten«is )  iii 
inenibranis  saielegaiuerscriplns,Caroli  Calvi  aevuin 
praefert;  quod  vel  indc  colligere  esl,  (|uod  posl 
glossariiim  et  Prisciani  voces  gritecas  laiine  e.xpli- 
catas  leganlur  aliqnot  exercitationes  gr;miinaticales 
graeco-laiiiiae,  mate  digestae,  el  a  viro,  qui  linguae 
graecae  elemenia  vix  aitij,'eral,  composilac,  el  a 
uoscio  qno  Mariino  St§a«/a>w  descripiac  (nam  et  is 
iionien  snum  prodit),  ubi  ct  aliqnol  versus  gracci 
sat  iiicoinpii  tnin  a  Joiinne  Scoio  Eiigeiia,  titni  ab 
ipso  .Marlino  in  Caroli  Calvi,  Erminirntiis  uxoris,  el 
Uincmari  landcm  dcscvibniilur,  scd  alia,  ut  vidcrc 
est,  manu,  qnain  qna  glossae  cxaralac  siint,  adeo  iit 
par  sit  existiinarc,  glossas  aliquanto  anloa  tcnipore 
descriptas  >.  Um-stisjitieni  posteailiaeciiddil :  i  Eiiiin- 
veio,  ne  quis  qnisqniiias  isias,  et  incoinpta  carmina 
{jr.ieca  ,  qiiae  exslare  in  codicc  Siingcrmancnsi  mo- 
nuiinus,  desideret,  ca  cnm  naevis  snis  hic  describi 
4  nravimus,  lum,  qnod  ad  nosiraiem  hisloriam  quo- 
•!ammoUo  pcriineant,  tnin  cliam,  nt  vci  indo  coHiga- 
liir,  Joannem  Scotnni,  ac  celcios  cjnsie  aevi  iu 
^iaocis  literis  magislcllos  hac  in  lingiia  iioii  atlco 
versatos,  i]^  in  Fraiii^iani  (iitroliois  fciiipoiibns  ini- 
fcr.isse  Alheuas  exisiimandnm  sii,  licct  id   alicubi 


123Q 


vlvas    nonc  vivas     Rex 


7i5; 


.   1 


p'ures 


JOANNIS  SCOTI  VERSfS.  mo 

10.  A  iS. 

♦Oi«^ov  w  Sfoff  T/iv  jSaffO.tffffKv  'J^t/tv3covS  zkI  $of 
avT/5  iTux/ipMv  xeii  36i'/.v  x«<i  twniv  »i;  ToCif  RJsuva;  rflv 
fciwvwv. 

19 

ii  5<-j/5«  jSo/)d>3aov  •*  Tw  K«p«).w  ffoy  z«i  9«u  rouc 
£>;5^0'Jr   «vTo  j   x«i  ToOff  fi(C6vvT«ef  **  «VTOV  OTrojroJto» 

TWV  TToSwv    aVTOV. 

20.- 
Tw  xvpt'.)  *®  K«poA«  'l&)«vviijf   %ai/3£tv. 
|Tw  r.-jpiy]  "  |3a<Tt).£t  Kaco/.w  ?w»i  t8  ^ao;  ts. 
OpSoSo^or  **  «va?  ^p/yy.uv  **  tw  5o;«  TtM»?  ts, 
©£arr£5ioc  zai  «701.607  TrwTOf  z«i  «zpof  t£  yiitiOLpy^ns  f 
'E).7rii,  Tijc  7r«TpiSoc,  T/,f  ^?tof  «0«vacr'«r  » 
g  'ilv  o£  fiptav  o-T£y«vov  y^pCaiov,  5iao»3;VwiTa  rurpMV  **, 
'Ev  xe/^ffiv  *'  ff/.fl7rT/>ov.  "  paPSoc  yap  t^?  ^«o't"  ii«,-. 
Xpt<TT£,  awdov  '*  SoO.ov  ffov,  Tov  fjtov  xvp(«v  *^  icWu, 
Tov  KopoAOv.  (isyulrtv  "  w;yiwv  **  Tro).Awv  "'  ts  v.opvynv, 
Oc  ffO'jpQC,  of  §uv«TOf  Trotvv  ff&'iyp&iv  *•  T»  y.pu.'zo;  xf  , 

^  sepulli    resurr^ctionem      EvTrpsTrflf  svptopfo;  ?«ivwv  wjsi   -/Avto,-  «p/oc  »•, 

'j  TaaSgvTOf  "  syefiffiv,  •« 40    •    -  « ,«      n  ?     «  • 

,,  ,  .  ,      '  r   '  '  Offtov  *"  «vp«vtov  ffTuewv  *'  diaOdttaTC/f  «a-TiOOv  , 

U^co;  wf  ).a|it7rpo?,  ^wf  ^-wj^opov  oo-t'  avtV/Xj  **. 

Aof  e[Aut  Kap6)w  ?w«v  ecf  rovf  jravT^ff  «iwvaf**. 

Eu;^gTe  t«vt'  ci^ot  vOv,  «vx*  ot)  ♦p«yxta  Traaa  **• 

u. 

Ad  Carolum  Calvum  de  Dionysio  Areopggita. 


<n 

vbv,     ?^,-   ^aau.fji  *  (ffv)  »  7r).etaTovc     *    etf 

annos 
[ivtavTouf 
fcitiirus         f.lirislo  congre.iiarl  in    mulla     secula 
M£).Aoaejof  »   XptaTw    cuv^yiv      ei;  roA/ac   «iwvwf. 

11. 

salva  cui  regniiin  d^-disii 

Kpi(T-i  (rw7cv  »  Kapo/ov,  tw  '  T>iv  p«<Tt),etav  eSwzKf  •. 

12 

Malus  bnniis  roagniisque  parviisqne 

Wair.  xa.<6;  alque  (>;7a56r  prorS'.is  pteyaAo,-  ts  uexoof  re- 

13. 

p  aeluceiis         •         jplpndens  praefamine  siiinma 
A«f>.-p6T«T0f  (loCJOr  ffTiXSwv  z/jpv'/waTo;  «zpou  , 
verbi      tsia    Dei   vieniis    in        cre      tt^iiemio 
P;,MaT0f  03r)a  ©sov  ^wvrof  *  tou  CTopKTOf  iyjjiv, 
iria  geiiei  a  iniisicae  artis  coniinis  conclu?fo 

Kpou(r;j.'xT«  '"  liOn  nOSCens  nec  tru/jtTrepao-pia .  " 

[requirens. 
14. 
TifJe  profunda   morle 

Ic)S       6«0oV     6«V«T0V  **  T^V  TO' 

et  vivenli    Ciirisio  praeclara  alleluia       claina 
KKi  (^wvrt '''Xcio-T^^^^Trvu?      pte).w5>j;a«     jSoa. 

IS. 

Pax     (Mo     populo      llogi     sjt  gloria  summo 
Etprivvj  7T«<77oJ  §,iu;f,),    pv.(70tl   vi  zXeo;   S.y.pM, 
(jMPiii  Dpiis  »'Iecluiii  prae  regibus       habcl  nunc 

Ov  ee'"f  tv.^iXTov  rrapz  toc;  '*  fia(Tt).evfftv  "  eyjt   vvv. 
srmaque  cum  scuio     prpndens        hunc  Chrisfe. 

'03r).ou  MTTrioof   ts'*   ).a5(iv  «UTftu  "etMf  **,  XpiffTi, 


Cod.    Fulgpnlii    10078-10084  liibliolhecae  BurgaDdicae 
Bruxelle  isii  nteiubrao.  sec.  1.11.  fol. 


liuir  qiioq',!e    suliire  dominaicr  barharicas  gentes 
A£!T,TOTe<      T«  avT'o  vTroVoi^ov  |S«p€«pa  *'  yi}),a. 

16. 

PiaoliicfiJis  pryeco  splemiens  praefamine  suirrao 
Aaa-poTKTo;  Jnjpv^    ffTt/.5ojv   x>3pv7jK(KTtt;    i.y.pau 
Uiiicnfiarus    vivat   sapien*     et    commeinoraiidus 
lyx^apuf  **  ^riTw  fpv.rxo;    x«t      «?t«7«ffT0f  , 
vefl;|       icia    Dei     vivents     in       ore       tetjendo 
PijitaTOf  on-).«  ©eoi)  ^wvto;  *'  tov  ffroptaTOf  e^xwv. 

17. 

IJomani    ropuli  «'oannes       gloria  conslat 
Tw,a«iov  5>jptou  'Iwivvuf  ^  y.)£Of     iffTtv  , 
Cia-corum  Graecus  fule«l  nunc  Liudrlo      colendus 
iSAAvjvwv     'e/Xiqv  ).«pi7cet  vuv     Atu|5o  *  ffeSttffTOf . 


fuvatQ 
[^OYiBo;,  C   bodie         imperator     sapiens    et  preciose   Ca<'le 

Xjjfiepov,  AvToxpaTwp  ypovtpiof  y.ai     Ti/xte     Eocp).», 

maviyr    excilsus    futget  dioDisius    rcce 
MapTvpof  iiprtko;  )«u7rei  Atovvfftof  tSov  , 

quemDsus     ceiiius  in  (erris  et    I11    magnilicavit 

"Ov  eeof  oupavoSev  **,  £7ri  y^;    y.»i  ffu,     fjieya^.ume, 

videns  hic       tenebras  dun\  doininus  absiuljl 
t^wv  Tovf  "  ffxoTOvf,  tic     xvptQf  a'.ei).:TO  ** 

cruce       arti  muniii  arii    peccata      dixit  que 
2T«vp(u  *'  Tov  xoff^ou  Tif  ij:48ipTi«f.  «)*^«»  T».  ** 
non  naiura  solel  minislrare    et      facere 
Ovx  fvfftf  (J/jTet  ).«iTOvpyetv  xai  jrot»ff<iv. 

e«t     nuoc  defeolum  et    ideo    fsriorem 

*EffTlV    vGv     Dl(f<l>OI    X«i  pt«6'jiv  TTOtriTBV 

arli   muadi    counnsoo  et  nuue  «cio  pas.sum 
Tev  xoffpiftv  yvwpii^'«)  x«i  vvv  olSa  traOivrK  " . 

VAR1.\E  LECTIONES. 

UffTtvf.      •  L  0  fts),>ott«v«f  c.  gi.   «r.  fulurut. 


«  ,' ''  ^"' '   ,*  ^  ^Tilrt;.    »  ffu  oin.  L,  ai!d.  e.\  coni.       *  L  7t>tff 

^LffOffov.      '|jj-«-     »  L  £5«zitf.    •§«vT«f.     '•  L  xptfftxaTa.      '«  L  cu;:i7r)epafff*«.     '«  L  TitvaOou.   '  "  L  T«f revTOf. 
L  ffwvTt.        L  RPw  i,  0.  xvp-w;  spqiiiojur  glossam  Christo ,  quae  vox  Jiteri»  vix  differl.    "  L  «rf.     "  L 


/5c<fft),£i;  IV.       '«  Cniij.,  pio  (iffTrtSof  ti  L  Jwt  etrt.      '"  L 


avTw     *"  L  et  »;?.     **  L  ]Sap«p«.      **  L  Itvyfxi/pof. 


?-)vTo,-.     '' L  |S;>3Twov.     ""L  uijffojvTKf.    **  L  zi/sfltw.     *' Tw  xvptw  (iecst;  atid.  cx  conj .    *•  L  ovto;  SoEof .  »•  L 


^pay/wv 
"L 


OOffCV 


Coj.,  L  wv   5j   yoociv    ffT£f«vov  XVl  ffiovTK   SefTfiaTK   Tr«Tpov.     »'  L  ev  yttpt;.     •*  L  ffxe»ri 
*  L   /vp.ptov.       «"  L"  pt»'/«),r.v.      *«  L  e|v.ov.     «•  L';ro)aov.       «  L  ffoyp'-v.     "    Conj.,  L  e.Trt 


TTTptV. 

e7n»f 


E/f/.-jjopof  yavvov  wffr^v  xAv-e;  ap;^of.     *"  L  wofov.      *' L  ffTt>?ov.     '«  Conj.,  L  y.).iof  0;    AaiiTrpc?  «of  foff^ opof  off 
^£K  A/!>,x.J.  ^  •3CO!IJ.,L5v;«ti)Kapeolw  JocvecCTOt?  TTX  "  -•      -  .■  .•  .. 


TrxvTx;  o.iwjx;.  Forte  }>ro  56»  eptw  n^avis  corrigere  3fc»ff«!i  tv 
^.i^iij.,  1.  iyy^i-t  t;'it«>jc  himw  txtyi  cv  "..ov.Ytv/.  ■nttvav..'  ''  Cod.  oynuionen.    '"  Coil.  lo$ 
K;oy.      ^»  OoiJ.  stauron.     ^»  Cod.  'ataU  ieuu;  t 


.;>MS  I  iriilio  ot. 


-'  Cod.  oyranonen.     "  Coil.  <o«.      *'Ood.  f»l*ei- 
s  finpeinmiin  est.      **  Cod.  rafiiUa;  rritWvT«  p*'0  p«Covt0. 

NOTAE. 

,)ud  FJo<l<.'ajdii:n.  liisi.  Ruinfiis.  Ui).  IH,  c.  12,  15. 


4241 


ADhlTAMF.NTlIM. 


mt 


additami:ntum. 


Coilcx  Laudunensis  81,  e  q«0  M.  F.  Ravaisson  v.  c!.  Jo;u;nis  Scoli  Comineniarium  in  S.  Evangelimn 
secundiiin  Joanncn)  niinus  accuraie  e.Jidii,  ciiin  scro  in  nianus  nic:»8  v»»nerii,  varictaiem  leciionis  loiain 
diligeniissiinc  iioc  loco  descriljeiKlam  curavi.  Praelerea  ejusdem  Commeniarii  fragincniuin  coiicis  calci 
suiijttclum,  quod  itle  ueglexerai,  adjicier.duiu  esse  putavi.  Varias  leciiunes  variciaie  characicrum  disiinxi. 

I. 

VABIAE   LFXTIO?,ES 

JOANNIS  SCOTI  COMMENTARIUM  IN  S.  EVANGELIUM  SECUNDUM  JOANiNEM. 

Ad  fidem  codicis  nis.  81  bibl.  LauJuueasis. 


Col.  298  1.  8  ui  pcr  ipsum  asceiuleret  homo  in  A 
Deimi.  Haec  evungelka  senientia  proloquiorum  more 
recurrii.  Sicut  eiiim  dicimus  :  Yerbum  caro  faclum 
«si,  iia  possunius  dicere  :  eicaro  Verbum  facia  est. 
lEl  liabiiavil  iu  iiobis,  hoc  esl,  conversaium  cel.  [Et 
Vefbum  caro  fticlum  est ,  haec  — recurritl.  10.  H. 
i%  desuni  in  codice^.  1.  40  scd  subsisieniiae  de- 
Clafal. 

Col.  301  I.  19  sed  de  tota  Trinilale.  I.  26  incun- 
ctanler  asserit.  1.  41  ilicaiur  de  deesl  in  codice.  1.  43 
qui  scmper. 

Col.  3U2  1.  13  lioc  esl  in  divinis  npparUionibus.  1. 
1S  liem  virttues  purguiiasimarum.  1.31  in  sinu.  l.,3i 
Ille  enarravii. 

Co!.  3u3  I.  1  doctrina  el  manifeslatione.  1.  13  ab 
Jerosolymis  et  ceiera.  El  esi  ordo.  1.  29  Helias  es  lu  ?  B 
Dicii :  Non  sum  {Et  om.  cod.J.  1.  31  virluie  Heliae 
Yeni. 

Col.  304  I.  2  hiinianam«iT6«j/eH(iam  consideravit. 

Col.  o05i.57  Elqwi  missi  fueranl,  eranl.  1.  59  Ideo 
specialiier  Pharisaei  missi  stmt  quia  Pharisaei  au-  ^ 
dieiiles  praedicaiionem. 

Col.  306  i.  24  jusliliae  solel  fieri. 

Col.  307  1.  13  esl  divina  Scripiura.  1.  28  perplexa 
admoduin  invesligalio,  cujus. 

Col.  509  I.  12  el  discerne  inter.  l,  16  violsnliae. 

Col,  310  !.  52  esl  loiius  humanae  iialiirae. 

Col.  51 1  1.  14  Ccce  ngiius  Dei,  ecce  qui  toilit- 
L  25  crucifigit  sibiinel  Chriilum  [tpsum  decsl  iu 
cod.). 

Col.  512  I.  13  atque   inteliigentia    provehenlur.  ^ 
1.  55  cariiem  esse,  quoniam  lam.  1.  4!   in  mysleria 
inlroduclionem. 

Col.  313  !.  18  graliae  baplismaiis.  1.  48  Aliud  est 
enim. 

Col.  514  I.  22  Hic  venit  ad  eum  iiocie.  1  25  in 
figura  calecuminum  poititur.  I.  42  quibus  Nico.icmus 
orsus  est  Chrisium  ailoqni. 

Col.  315  I.  \o  ccvuOt  noii  iegilur. 

Col.  516  I.  25  non  polesl  inirnire  ?n  rpgmiin  Dei. 
Piius  dixit,  non  poiesl  videre  regnum  Dei;  nuncautcm 
ijuasi  mu.utB  verbo  :  non  polcsl   intrvire  in   reguum 


Dei.  Ubi  daiur  inlelligi,  non  aliud  esse  cel.  1.  47  in< 
Corruplil)ile  ceteraquey  quae. 

Col.  5l7  1.  55  qui  uon  est  Daliis  adhuc  spirilu 
{de  dcesl  in  cod.). 

Col.  520  1.  5  umbiani  suain  ipsum  corpus  apcrii. 
1.  -19  figiiratur  ea  forma  I.  40  consepulti  suniiis  cuin 
Chrislo  i^er  bajHismttm  in  mortem  {nisi  dcesl  in  cod.j. 
1.  47  caiisa  est  humanae  6Lilulis 

Col.  521  1.  30  Quamvis.  enim  judiciiitn  cyus,  quo. 
].  48  qul  aulem  neque  eum  crcdil  {in  decst  in  cod.). 

Col.  525  i.  (6  iVoM  cniin  nr>Ssus  erat  in  carcerem. 
I.  5i  ab  Joanne?  Sufficerat  (sic!)  cnim. 

Coi.  52i  I.  7  ab  Joanne.  1.  11  Joannis  baplismnli 
elfecissc.  l.  31  sed  fie  hoc  crrareut  {in  deesl  in 
cod.). 

Col.  325  1.  47  Dalum  in  hoc  loco  pro  donaiutn 
Jbaiine.s  i.cviiii. 

Col.  52*5  I.  35  qui  nunc  bapiizet  in  Judaea. 

CoL  327  I.  21  Puiastis  majoiem  esse. 

Col.  528  L  11  Qui  caelo  venii,  siiper  omnes  est. 
Eandcm  sentenliam  repelit ,  qnam  pnulo  supcriu* 
dixil,quidesur8um  venit,  siiperoniuescsl ;  nunc  iterum, 
qui  de  caelo  venil,  super  omnes  est.  Eadem  verba  suiii, 
praeter  qiiod  cel.  I.  51  et  aequalem  ipsius  esse 

Col.  529  I.  18  qui  accipil  ejus  le.slimoniuiii,  si- 
gnavit,  qiiia  Deus  verax  esl.  Et  quid  ett  signmii  ? 
Iloc  esi  iii  corde  suo  cel. 

Col.  550  1.  5  ex  mensura.  1.  30  ci  omiuno  veri- 
talis  ignoranliae. 

Cul.  551  !.  28  le\  enim  neminem  ad  perfectum 
duxil;  et  alnit  iierum  in  Galilaeam.  1.  52  Posthaec 
venit. 

Col.  555  I.  22  dehinc  «5^«^ ad  allarc.  1.  51  incl- 
pita  martyrio  Abcl.  I.  45  appetiiu.  I.  51  ubieruntin 
civitaiem. 

Col  35i  I.  2G  adoiariDeHm  puiabant.  I.  Z\Chrisium 
1.  i5  de  liiniian:»  sutsliiuiione    sens>bil;ve  ctc.itura. 

Col.  535  i.  2i  qua  ego  dabo.  I.  Id  qua  dabo  ct, 
fiat  in  eo. 

Col.  15.36  1.  Iti  liaMtUilines  praetendunt.  i.  2(3  sn- 
pcrioii  se  parti.  1.  29  quiuquepertilum.  I.  44  quia 
vorc  dix  sii    l.  51  sensus  auctoru.ni  variutur. 


1243 
Col.  357  1. 


11  dtdklo  lulurali  ovdiue. 


Cul.  Tt5^  i.  D  ceutunlnr.  i.  16  in  loco  hoc  an.tlie- 
rosolytiiis.  L  54  iii  inlimo  lemplo  cordis  sui  i«  tn- 
telUijcn!iae  maeque  purgabilur  prius. 

Col.  339  !.  5  ii)  veritale  cogniiionis  suae  te  ad- 
orant.  1. 14  qiioniam  Dominus  praedixU.  i.  44  iocutus 
lii  cum  mulieribus. 

Col.  540  1.  12  Eleval  ergo  oculos  suos,  nos  edo- 
rens  cel.  I.  28  Dcus  iniemplaior  malorum  esl. 

Col.  341  1.  23  }}osea.  1.  43-47  Granis  sifiuidem 
—  iiiielligeniitie  si^uificantia  ad  margineni  adscripta 


ADOITAMENTUM.  \^H 

j^  suni.  }.  57  inteiiigeuiiue  siynifiijeuiia.  l.  83  raiiouei- 
iia  animaiia  repuieliir. 

Col.  342  I.  3  ul  piius  indc  satiaii.  I.  32  cui  gra- 
tias  egti  uh\  Patri. 

Col.  343  1.  il  Colligiie  quae  supcraicrant  Tra- 
gmcnla. 

Col.  544  l.  32-43  Quamquam  muliis — simnl  et 
piscium  ad  marginem  adscripta  sunt.  1.  39  veluii 
posl  fragmenla  panum  collecla» 

Col.  343  1.  29  reperitur.  I.  41  et  in  nova. 

Col.  346  1.  2  reversus  esi  in  montera.  I.  3  mira- 
culoque  peracto  solus  ilerum.  I.  7  apponanlur.  1. 14 
dividant. 


II. 

JOANNIS  SCOTl  eOMMENTARII  IN  S.  EYANGELIUM  S£CUi\i>UM  JOANNEM. 

FRAGMENTUM  IV. 
E  ctxlice  eodcna. 

Sancliis  Ambrosius  per  subjectum  ordincm  enu-  Jl  inlerpellalio  sive  poslulatio  est  quaudo  popuhis  be- 

nedicitur;  graliurum  aciio  omnia  concludit.  Ubi 
sanctus  Augusiinus  dicit  precaiiones,  nostri  cOdices 
habenl  obsecratioties.  Obsecrationi,  ul  dicluin  est, 
stibposita  esl  postulalio  ^  a  sancto  Ambrosio  pro 
absolulione  peccatorura.  Cetera  uno  modo  nomiNa- 

mus,  lU  pra sl  '  de  sancto  Anguslino.  Eandem- 

que  vim  obtinent,  quam  sanclus  Ambrosius  subpo- 
suit  eis  et  in  celebratione  sacrameniorum  et  in  ce- 
teris  officiis.  In  omnibus,  quae  scribo,  suspeadtH* 
virorum  ac  piorunt  Patrum  judicio.  Inlerim  dico, 
quae  sentio.  Quae  aguntur  in  cclebratione  missae, 
in  sacramenlo  dominicae  passionis  aguntur. 
Celera  desunt. 


meral  nieinoratas  oraliones  :  oraliones,  obsecralio- 
ncs,  postulaliones,  graliaium  acliones.  Orationi  sub- 
ponil,  qiiando  boiia  nobis  poslularaus,  obsecralioui, 
quando  absoluiionem  a  malis,  postulalioni  pugnam 
conira  omnia  adversa.  Ei  praescribil,  scire  nos  de- 
bcre  hoc  facere,  qii:'.ndo  in  unum  convenimus. 
Sancius  Aiigiislinus  ila  :  piecaiiones,  orallones,  in- 
tci  pellaiiones ,  sive,  ul  veslri  '  codices  Uabent, 
poslulaiioiies,  graiiaruin  acliones.  Et  dicit  :  quas 
nmnes  *  sive  paene  omnes '  frequeniat  ecclesia  in  se- 
tempniiate  sacramentorum.  Precalio  est  omnis  oralio 
ante  illud  qnod  agilur  in  dominica  mensa;  oratio 
esl  quicquid  postea  agitur  usque  ad  commiinionera  ; 


VARIAE  LECTIONES. 

'  Cod.,  nri;  f.  nosiri,  ut  paulo  posi?    •  Cod.  omnis.    '  Cod.  omnis.      *  Cod.  postolatio,     '  Unum  aiil 
duo  verba  desuni'  ubi  exslabant,  membrana  a1)scissa  est.  Forte  legendum  ut  praedicium  est. 


Be 


Si 


ni6 


ANNO   DOMINI   DCCCLI.XII. 


ADRIANUS  II 


PONTlFfiX  ROMANUS. 


NOTITU  HlSTOaiCA  IN  ADRUNCM  IL 

(A|Hid  Labb.  Cooe.  tona.  VIIl,  pag.  882.) 


(fl)  .\dnaDUS  nalione  Romamis,  ^x  paire  Talaio, 
uostea  episcopo  regiouis  tei-iiae,  scdit  annos  quinque. 
Hic  ei  proximilalis  gencalogia  beatx  recordatiO' 
tiis  Stepliani  IV  et  Sergii  junioris  pontiOcum  de- 
scendens,  dum  miris  poiieret  actibus,  a  venerand» 
memori^u  Gregorio  quarto  sedis  apostoitoce  prxsul^ 
subdiaconii  sorliliis  est  luinisteriuni.  Deinde  vero  io 
Lateranense  palriarcbium  farailiariter  assumptus 
iaudabiliter  conversatus  ad  regendum  titulum  sancti 
Uarci  confessoris  Cbrii^ti  atque  poulificis  presbyter 


A  ordinatus  lam  inculpabititcrde^ii,  tnmviriiiter  ramt- 
slravil,  ut  non  tanium  siciit  luctus  presbyter,  s«ii 
sicut  fiiturus  poniifex,  reverenier  ab  omnious  coie- 
reiur.  Siquidem  in  eo  crat  in  Chrislo  ejiisque  geni* 
trice  (apud  cujus  Praesepe  jugibus  orationibus  iR- 
cumbelMil)  lania  Gducia,  iit  benefaciens  nou  deflcc- 
ret,  nec  q>:idquain  discriminis,  cuncta  qux  iiaberc 
poleral  luscrclissime  largiens ,  iiicurrere  foiiui- 
daret. 
Nam  cum  dte  quadam  inler  compresbyteros  suos 


(a)  Adriantts.  Cum  ab  obitu  Nicolai  papae  raenslruo 
spaiio  se<ies  pontificia  pastore  d^tituta  fuisset,  de- 
cimo  nono  Kalendas  Jimuarias  Adrianus  erga  pau- 
peres  •munincentissimus ,  dandisque  elcemosynis 
miraculose  illustratus,  in  thronum  apostolicuin, 
quanluinvisreluctaretur,  evectus  fuitcouimuni  toiius 
cleri  ac  populi  consensu.  Ltidovicus  imperaior  ele- 
ctiuneni  Adriani  iegatis  imperialibus  absentibus 
fnciani,  ea  inicniione,  ne  coniiueiudo  eik»)ectaadi  d 
iegalos  imperatoris  eiectioni  apostoIic£t  pr£]udicliim 
pareret,  non  taiitum  noii  improbavit,  sed  legttime 
ractum  commendavit,  et  deinceps  ita  fieri  et  tisur- 
pari  per  littcros  demandavit. 

Postquam  Tolumen  I^ioiii  contra  Nicolaum  papam 
conlicium  accepissct,  iiludqu«  viris  doctis  et  j^terilis 
examin:indura  tradiitissel,  eonvocato  conciiia  Ro- 
mano,  de  quo  infra ,  Plioiium  ter  anattiemate  percu- 
fit,  ejiisque  volumen  igni  adiudicavjt.  Ejusdem  aucto- 
riiate  ad  petilionem  ortnodoxorum  Orientaiiuni 
indicta  est  octava  synodus  OBcumenica,  tiequa,  prae- 
ter  ca  quac  in  \lta  Adriani  supra  recetisentur,  plura 
dicemus  infra  in  notis  ejus^Iem  conciiii. 

Lotbarius  rex  Galiiae  Adrianum  per  epislolam  roRat, 
«I  quoil  a  ?^ico1ao  obtinerenon  poteral,  ipse  beniKne 
ronccdat  :  nimirum,  ut  pro  sui  expurgatione  ad 
Urhem  venire  liceat.  Sed  cura  aliqueties  iilud  pe- 
lenti  papa  dcnf|;asset,  permisil  landcm;  non  sine 
iiigcnti  Orientalium  Roin;e  degentium  oiTensione,  p 
quasi  e\  profe&so  acla  sancli  Micoiai  papa;  pr»<le-  ^ 
cessoris  sui  rescindcret  oronia,  co  ipso,  quoJ  quem 
ilieUrbis  accessu  indignum  proiiibuerat,  hic  admise- 
rit :  quosque  ilte  cum  Gunthario  Coloniensi.reiega- 
,  verat,  aliisve  pcenis  addixerat,  hic  ab  exsitio  revo- 
caverit,  et  n  ixenis  absotverit.  Qua  ratlone  aittem  ab 
hac  suspicione  se  iiberaveiit,  refertur  in  Vita  Adriaiii 
papx  siipra. 

Actarduin  Nrtnnelenais  Eccle^^iac  episcopum  lilleris 
diiariim  synotloi  um  Trecensis  et  Suessioneusis  com- 
roeiniatum  a  Northmannis  sua  ecclesia  spoliatuin,  et 
a  Britannis  eadem  pessuindata  miilla  perpessutn, 
virnm  pielale  ct  doctrina  insignein,  cum  Komam 
vcnissfi,  digne  excepit,  euraque,  ui  haberet  unde 
vivcret  pioviiiii,  alqiie  etiam  pailio  exornavit. 
liii-c  ex  eiiislolis  Adriani  pro  Actxirdo  ad  divcrsos 
scripli-J. 

Patuul 


Lolbario  rege  defuncto,  Carolus  Calvus  regniim, 
quodLudovico  frairi  iiliusjure  haeredilario  duheba- 
lur,  per  tyrannidem  invasit.  Qiiod  cum  poniifex 
inleiiexisset,  eas  quas  infra  cusas  invenies  epjstoius 
ad  Caroium  rcgem  ejiisque  regni  opiimaiesct  episco- 
pos  scriptas  per  icgatos  transmisil :  verum  ponti6- 
cls  reprebensionem  a  Carolo  bene  acceptam ,  reque 
infecta  legatos  dimtssos  fiiisse,  cum  filiuinejus,  qiiein 
in  viQcuiis  detinebal,  Carloinannum  liberasseiit, 
testatur  Aimoinus,  libit>  quinto»  capite  vigcsimo 
sepiimo. 

Ludovicus  imperalor  coronatur  Rotnae  ab  Adriano 
rex  Francorum,  el  successor  fratris  germani  iii  ilio 
rcgno,  cujus  regem  Carolum  Culvum  jam  ante  coro- 
naveral  Hincmarus  Rhemensis  episcopus.  Qux  res 
cum  Basilio  in  Orienle  innotuisset,  ilie  ad  eum  iega- 
tiim  misit  cum  iitteris  qaibus  increpabat  usurpan- 
tem  nomen  imperatoris,  qiiod  iile  e  iitteris  Adriani 
papx  (ter  legatos  Conslautinopolim  alhitis  abradi  jus- 
serat,  quantumvis  legati  sedts  ajjto^toltcc  rcciama- 
rent.  QuitHis  accepiis,  Ludovicus  ad  eumtlem  Basi- 
lium  Autpranduni  lci^uluui  decrevii ;  cui  ad  eumdera 
imperatorera  gravem  et  satis  actem  apologeiicara 
dedit  epistolam,  qxix  exsiat  apud  Baroiiium  anno 
871,  nura.  51. 

Tetnpore  Adriani  pnpxEcclesia  Angltcana  digmim 
exemplum  regis  maximi,  pii,  Aikique  constantb 
exbil>et  :  De  quo  Matthxus  Westmoniisterieiisis  ista 
scribit :  Eral  rex  .£tkeiredut  m  tentorio  mi$siiin  au- 
diens,  uki  cum  swpe  a  suis  invitaretar  ad  certamen^ 
constanter  afirmavit  se  non  recessurum  priusquam 
presbytcr  mistani  compievisset.  Qux  fides  CltmiioMi 
regis  muitum  sibi  profvil  die  ilta ;  vicio  scilicef  adver- 
sario  hoste  potentissimo.  Hj^c  SlattbaHis. 

Posi  baic  cura  Adrianus  papa  sedisset  annos  qaa- 
luor,  mciisesdecem,et  dies  septemdecim,  moriuus 
est  anno  Redemptoris  nogiri  ociingentesiino  septua- 
gc.^iino  secundo,  ipsis  Kalendis  Novembris  :  testa- 
tur  iliud  Aimoinus  hujus  lemporis  scripter  libro  v, 
cap.  29,  in  tine. 

Is  enim  qui  post  Atiastasium  Vitam  Adf  iant  se- 
cundi  et  Slephani  sexti  descripsit,  collectur  poiiiis, 
auctore  Baronio,  qiiara  scripior  Vitanim  pontiiicuiu 
pnetcriiorum  est  aflirman<)us.  Sev.  Bin. 


m: 


ADKlAxMS  PAPA  11. 


\m 


a  sanctisbimo  papn  Sergio  consneiudin.iliier  denariis  A 
quadraginia  percepiis  doiniis  suae  porus  reveriens 
Ingredi  veilei,  ac  pr;e  jQ«Uitudii»e  peregrinoruai, 
qu;e  ibi  liducialiter  more  solilo  ve!ul  ad  horreum' 
commune  conlluxeral,  onmicio  nequirel :  inisericor- 
dia  moins  ef|»esiri  suo  [«(juestri  dispensalori  suo] 
rflolil,  nii  siiie  laiilis  fr^itribus  iii  liintiliii  d  11:11  iis 
sibi  esse  tommui.e  Cumque  ilie  iieque  terliu;  p:ir!i 
paoperum  singnlos  den:srios  posse  siiffic<*re  iniulis- 
set,  in  viitule,  inquiens,  Clirisli,  qui  de  quiiique  jki- 
nibus  et  duuhus  piscihus  (|uinque  millia  hoitiiiniiK 
saiiavil,  non  singulis  siiigulos,  sed  teruos  singulis 
denarios  erogabo.  Et  lia;c  dicens,  forinseciis  piirliiB 
siiccedeiis,  ac  de  jn.inu  equestris  sui  suscifiiens,  pe- 
regrinis  cunciis  egredientilms  lernos  sigiil;Uiin  de- 
narios  erog:ivil.  lii  i{ua  redun  latione  cnni  niirifiretur 
efiMcsler  iion  snlum  iiou  defccisse  den;>rios,  quij-imo 
superluisse,  libcraiis  presliyler,  qui  supeieianl  de- 
nmin  recipiens,  multiludiiti  familiae  sn:e  lernos  ni- 
hiiominus  personaiiin  numinos  larcfitus  esi.  At  cum  g 
sox  ilidem  superessent,  Viiies,  iuquit,  quara  largus 
el  quam  suavis  sil  oiimipo'eiUissiiii(is  Dominus,  qui 
qiiadiagenariam  quaiiliiatem  numjnorum  et  IVatribus 
nostris  per  ternos  distribiiit,  et  miiii  tenio.s,  tibiqiie 
lernos  x-qua  sorlc  servavii. 

Erai  piaeterea  lanlae  hospitaliiaiis  et  Iargit;ais,  ut 
non  immerito  beaio  Job  in  his  valeat  comparari ; 
iiam  ab  iiif:iniia  crevit  eum  eo  miseraiio,  et  de  ulero 
Hjatris  cum  ip$o  egressa  esi  (Job  xxxt).  Non  despicie- 
bat  pra^iereiuilejn,  eo  qnod  noii  haheret  iiiJofnen- 
lum,  cujus  lalcra  nimiinjiii  ovium  calefaciebai  velle- 
ribus,  nec  buccellam  quidom  suam  coiaedebat  solus, 
cuiij  hanc  cum  pupillis  el  egeiils  comederet.  ijiiippe 
qiii  oculus  esset  cyeco,  et  pes  probabalur  evistei-e 
claiido,  et  ut  scriptis  virlnlum  ejus  laiiUiplicitrus 
referaliir,  paler  eial  panperum  et  c&rdis  viduaft  con- 
solaior.  Oslium  ejus  viatoribus  pat^at,  nec  erat 
clausii  janua  domiis  ipsius  quidj^^iium  po&tuhiUibus 
ab  eo,  ui  ab  oiiiiii  clericali  gradu,  »b  oismi  sejiatu- 
rio,  el  popnlari  concordissimo  ceeiu,  »icut  post  moi'-  C 
lem  papa^  Lcouis  IV,  ila  post  obiiiiiB  Beiiedicli  Jll 
poniilicis  swbire  suiiimiini  poniificium,  nisi  ipse  di- 
viTsis  aigumentjs  et  exqiiisiiis  excusationibus  vere- 
cuiide  subierfiigissel,  cogeieiur.  Sed  cum  aposio!ic« 
ijiemoi'ia;  sanciissimus  papa  ^icolaus  rebus  e3(ces- 
sisset  huiiKinis,  ei  isle  impricseniiarum  lerlio  quin- 
imn  cl  \igosiiiinm  aniium  transiret,  omnes  urbis 
Koiiiaiue  coiicives  siinui  el  !ii  quos  cxlrinsecus  tunc 
adesse  coi.ligeial,  t:tm  patqieivs  qiiam  diviios,  lAni 
clericalis  oiMo  qiiam  cunctum  populi  vulgus,  omitis 
scilicct  aeiaiis,  professionis  oi  sexus ,  coiitemplis 
omnibiis  ejijs  exciisatiotiHius  Adrianum  desidera»(, 
Adriaiium  dari  sibi  pra:sulci!t  acpasioi'em  exopiaiii, 
Niilliis<{iie  in  totius  Urbis  ampiissimo  spalio  repcrlus 
esl,  nisi  vcl  se,  vcl  suum  quemqiie  provehi  vcluis- 
sei,  qiii  ndii  Adriaiiuiii  promoveri  ad  hoc  cuimen 
iiieduUitiis  exoptijret.  Pioceres  vero,  Ucet  soliUo  ia 
duas  paites  coi-pare  videreiiiur  esse  divisi,  uiia  la- 
men  nieiiti*,  parU|tie  circa  hune  fiagrabaat  ardoj'e,  J) 
quoui:iiii  caus.iiii  divisioiiis  eorum  nonaisi  liimius  iu 
laijlui>*  viium  fHcielial  cliarilalis  afTecius,  dum  sic 
altciuira  pars  sibi  pi':elerri  geslirel,  ut  si  hunc  al- 
l(M'a  (j.irs  deligtMot,  p:irs  allera  (lenitus  dubilaj'et, 
i.ec  eiaJ  itd  [iilkij  paiti  alicri  reliiiendi  [foitt;,  j-eli- 
ciMidi]  voluiiias,  tiisi  quia  opinabaiur  cuia  sua  iu 
aiiiiiij  vota  dirigerc,  pr-.cserlim  cuiii  iimlii  mona- 
ohoriim,  pleriqiie  Jcligioaoruin  sareJ'dotujn  uc  lidc- 
liiim  laicorum  coelitus  rinii.-.is  visiuiiil>us ,  imiUo 
jaiij  tempoie  Adi'ia:ium  fol  irunj  ):o!ili(i«:eiii,  non  so- 
Itiiii  non  dubilarent,  verum  cliam  :iperiis  vocibiis 
pi-.iclamarcnl.  Iiiler  qutis  quidam  Adrianum  in  s«de 
:ip')siuliea  p:.ilio  iiumeijs  ob(kielo  reciitiatuiii  vide- 
b.Mit ;  aiii  euin  cum  a|)Ublolicis  infulis  u  issas  cele- 
l.r.iiiteni.  iNoiniulli  mure  apostulito  in  basilica  La- 
i<rraiie;isi  aureos  erogtre.  Plerique  iii  equo,  c»ju.<i 
st;ssioiie  saiiclissimus  [lap.a  Mcolaits  ad  sanclum  Pe- 
•  rmii  iiersjeii.s  usiis  fiicr.il,  euiii  cum  pontilicali  pailio 


imposilnm  priBcedcntibiis  axiomaticis,  ci  .'-.ijlmequen- 
tibiis  reliquis  lurbis  in  urbem  redire,  patriarchium- 
que  subire  conSiiexcranl.  Vcrufu  ubi  evidenlibus  iii- 
diciis  Iiiinc  euiudem  ulraque  diligi  claruit,  lanta  iii 
eum  unilas  et  animorum  et  corporinu  fuil,  ut  nrium 
iii  eis  erga  eumiiem  Doniini  sacerdotom  cor,  et 
uiius  spirilus  i^iesse  o:nnibus  videreliir;  ila  ut  lapis 
angidaris ,  salva  reverentia  Jesu  Cln  isti  Dumini 
noslri  ,  quodammodo  possit  vocari.  Quoniam  per 
osleiisioriein,  iitio  proiectionem  suam,  solvens  inimi- 
cilias  cordiuin,  fecit  utraque  umim.  Colleclis  igitur 
omnibus  tara  episcopis  cum  universo  cleio,  qiiam 
primoribus  urbis  cum  obsecmjdantibus  sibi  popiiljs, 
ab  ecclesia  sancta;  Dei  Genilricis  seinperque  Virgiiiis 
Mariie,  quse  appeliatnr.  Ad  praesepe,  rapiiur,  tra- 
hitur,  et  ad  Laleranervse  patriarcbium  oeriaiim,  ac 
procerum  et  plelis  mii!tit'i'line  ilepjrlalur.  Qiio:! 
audienits  lunc  missj  pvii.cipjs  inoLste  tiilere ,  in- 
dignaii  scilicei  noii  (;uod  lanlum  virum  noilent 
pontiOcem,  qiiem  nimirum  anxie  cupiebant ,  sed 
quod  j>e,  dum  pneseutes  e&.senl,  Qiiiiiies  non  invl- 
lavcriiit,  iiec  oplalte  a  se  futuri  praesiilis  eleciioni 
interesse  consenserint.  Qui  accepia  raiione,  quod 
iion  Augusti  caiisa  conieii^plus,  sed  fiituri  teinporis 
hoc  omissum  fuerit  oinnino  prospectii,  ne  videiicet 
legatos  priijcipum  in  eiectioijeRoiuaniirum  praesuluai 
inos  exspeetaiidi  per  buj^ismodi  fomiiem  iiiule&ceret, 
omiiem  siue  meniis  iudignationem  medulliiiis  seda- 
vere,  ac  ad  salulandum  eleciuiu  etiam  ipsi  humilitet 
accessere. 

Ciimquc  p;itriarchiuin  Latcranense  ascenderent, 
atqiic  descendereui, ,  tanlis  ciauioribus  uiiiversae 
piebis ,  ul  sibi  diij  desideratus  vir  ad  coiisecranduin 
daretur  clamilantis  obsessi  sunt,  ui  nuHus  corutn 
loquentis  secum  coileg;e  sui  verba  posset  aiidire. 
Erat  cnim  cernere  singulos  circa  eousccraiidum 
ponlificeoi  tanlain  dileclioiiis  elficaciaiu  possidere, 
quantam  liec  vidisse  ,  nec  visurum  un-iuani  quis 
%stitnasset.  Dcniqjte  omnes  hunc  cerlatim  coram 
eisdem  iegalis  rapere ,  et  ad  summttm  pGntilicaius 
apicetn  provciiendum  traliere,  ac  a.nxie  nitebauttir 
portare,  nisi  biandiiiis  senatorum  ,  et  consiiiis  ali- 
quantulum  sedali  fuisseni.  Quorum  omidiim  una- 
nimitalis  desiderium  amiieus  LudovicusChrisiianis- 
simus  imperaior,  coguoscens  etiam  qaaiiler  in  eo 
decretum  suis  subscriptiouibus  roboravei-unt,  valde 
gavisus  est.  £t  ut  tajUus  Doinini  famulus ,  euuciis- 
que  gcntibus  videlicei  lam  Ronianis,  quam  diversis 
advenis  desideralus  ct  desiderabilis  Chri:>tiaiJi£  plebi 

!>n£iiceretur  ineditllitus  exoptavil  :  et  mox  imperia- 
em  scrU)ervs  epislolam  ,  cuncios  PkOiu-:t'i(fs  qiiod  di- 
giiuin  larUo  elegisseivt  otticio  prjesulciu  coliauilavu  , 

Sier  quam  videiicet  iiinotuit,  nuUi  quidpiam  pnemti 
bre  ex  consecratioue  ip,sius  qiioquo  niodo  ^llicen- 
duin,  cum  ipse  liaiic  non  suoruut  sugjjeslione ,  sed 
Jlom^noruin  potius  unaniuiitate  coniinotus  ar.ienlis- 
sii^.te  cuperet  provenirc.  MaxHue  cmn  reddi  qnae 
abiata  fueraiil,  noa  auferri  ab  likrciesia  iUMiiana,  vel 
(ieperire  quldptam  se  diceret  amare.  Itaque  Saiibaio, 
peraclis  rite  oraiionibus,  vigihisT  ei  eieetnosynis, 
Domiiiico  secundum  inuireJU  iiletu  vencrabilia  sacer- 
dos  ab  universiiate  ad  ecclesiain  sancU  Petri  apo- 
stoiorum  principis  deducius  xix  Kalendaruin  J.i-, 
nipiriarum  indioi.  priii>a ,  anno  prisfali  Augusti 
deciino  uoiu>,  [»et- episcopos  revereudissitiios,  «cilicet 
li^etrum  Gavfenscw,  Lccnetn  Silvje  '■audidae,  deiud* 
tertio  loco  Donalum  Osticn:>eiu,  quia  episcofius  Al- 
baiieiisisobierat,  Fornmsus  vero  PortueuMs  a  l>eatis- 
simo  Nicoiao  ad  pr^Jicationem  ei  instrttctionein 
Bulgaroruin  dcstiuatus  exstiteral ,  benddiiuiouem 
sumnii  (lontirictttus  ad  coiisolalioncm  videlicet  niuU 
torum  saiicta;  Dei  Ccciesi;£  iiliorum,  qui  faclio&urma 
tyrannide  liberius  solito  bSivienle  inter  uuius  deics- 
sioiicm  ei  alterius  sulxstitiitionom  pontilicis  diversis 
agetMtnliir  exsiliis,  variisque  afliciebaiitur  incomiuu- 
dis,  suscipeic  mcruit  in  nomine  Douiini. 
Siquidera  ad  celcbritatcm  misso:  i|»siiis  lam  iiicre- 


m'.i 


NOTITIA  lUSTORICA. 


ISJIO 


«iitiiiis  cxsruil  inuUiluiio,  ul  tcHatiiu  lie  inanii  ejus 
outiiibus  conuiuiuicare  uileulibus  Tiieulgaudus  Tre- 
viruruiu  arciiiepiscupus,  cl  Zacliari.i:»  Aunjjuiiius 
episcopus,  qui  a  doiniiu  INicoiao  sacerdolio  itcnudaii, 
eliaai  couuuuiiioue  canieraiil,  biuiuiiiuc  Auaslusiu.s, 
qiii  dudiim  a  LeoiieBeucdictoquc  ponliiicibus  preslty- 
terio  dcuudaliis  iiilcr  laicos  coiiiuiuiricarc  sulilus 
eiat,  ecclesiasticam  couiiuunioucui  sub  cougrua  sa- 
lisfaclione  ivcepcriiil.  Igitur  luox  ad  palriarcluuui 
Laleraiicnsc  reersus  esl,  ei  coiisuciudiueui  al>  eo, 
qiia  divcrsoruui  xcuioruiu  iriiic  iiuic  couiliiculium 
(i«leulis  suluui  quj;  u.-ibus  nicusaruiu  s;illicercnl 
rcliquiis)  prelia  capiuulur,  exclusil,  diccns  :  iNon 
esse  piuin  quod  graiis  accipiinus  prclio  vcniindare, 
ei  diariores  liabere  rHlionaiibus  IValribus  irialioua- 
hilcs  iiuninjos,  pro  quibus  Cbrisli  picliosus  esl 
cruor  eHusus,  Sed  parvipcudaulur,  iuciuil,  oli.secro 
lia!c  pudenda  prelioniiu  couuuercia,  el  quod  gralis 
accepiuius,  gralis,  jiixta  pi\cccplmu  Doiniui,  lurgia- 
inur,  ct  obiationcs  Clirisli  cuui  cjus  bospitibus  ac 
iuo|>ilnis  partiamur,  propicr  quos  bas  iiobis  tribui 
diviiiitus  scimus.  E  vesligio  ctiaai  Dtnuiuicum  eiGri- 
inoaidiim  cpiscopos,  qiios  deccssor  suus  sancue  rc- 
curdalionis  papa  rSicolaus  iu  llulgaiiain  p:(tiiain  irc 
pr.cci.'perat,  cl  a  sc  iii  ipso  articulo  s;ii  disccssus 
alwolverat ,  qiiiquc  videutes  lauli  Patris  obitum  ire 
disiuierant,  eadcui  lungculcs  lcgalione  dii-exit,  et 
(|uasdam  cpisiol uuni,  qiias  iiie  niiiteiidas  deicgeiat, 
uise  ejusdem  voluutaiis  et  siudii  fore  osicnderci, 
suo  nomine  tituiari  prxcipieiis,  in  quantum  lcmpe- 
Klas  iluctuosi  lemporis  pcrmittcbat,  piissimi  Putris 
\oiuiu  pius  liseics  implcvil. 

His  ub  urbe  diiuissis,  cuntiuuo  exsules,  Gaudcri- 
cum  viLielicel  Yclitrensem,  et  Siepbanuin  INcpcsiuum 
cpiscopos,  ei  Joannem  coguouicnto  Siuiouideiu  , 
quos  procacissima  falsitas,  screnissiuio  Augusto  iii- 
cusaus,  doino  p:itriaque  proscripserai,  aii  Augusta 
tuausuctudine  nudtis  epistOiaruiu  dociiuiciilis  t'e<{iii- 
rerestudiiit,  diceus,  scb(MiUiu  Ecciesi^Dci  pastoreui 
videii  noii  posse,  nisi  ovcs  qiias  lidcics  sauciae  Ec- 
clesiae  iulidelis  vir  pcr  suau»  subreplioiieiu  pioscii- 
pscrat  reccpissct.  Qua  rciigiosa  &uggest:ouc  l;Eti(i- 
calus  Auguslus,  nua  cum  Ghrisiianissiuia  coujisge, 
non  soium  eos,  propier  quos  suiuinus  poutilex  inisc- 
rat,  lioiiorifice  ad  urbcln  rcuiisit  :  vcruui  cliam 
quoscunque  privata  siiuultalc  tanquaiii  icus  iuiperu- 
loria;  inajcstalis,  ct  iu  ergaslulis  quiiiljct  truscrat, 
Ut  revcrlereutur  pr.cccpil. 

Posl  b«c  sumuius  poiitifcx  basilicam  Nicoi.iila- 
nain  qu.im  sanctissiuius  papa  iSicolaus  a  lu:id:siucn- 
lis  adco  lucuienter  cum  tiibus  aquaeduetibus  iabie- 
factis  exslruxerat,  ut  omnes  Lateranenses  basiiicas 
sui  puicbritudine  superarct,  juxta  votuui  dccessoris 
sui  picturis  variis  dccoravil. 

Cujusipse  conversatioiiisexenipla  sic  solJTiissiine 
seqiicijatur,  ut  ab  iiostibus  sancli  Nicoiai,  qui  in 
o  luiibus  ejus  acla  pcuilus  inliingere  nilebaulur,  ^i- 
«•olailaMus  et  sriiberelur,  ct  pubiice  diceretur.  Quu- 
iiiui  scilicct  liostiuiu,  quia  iionnuilos  pai  tiiiicutcs 
iujiistiii:im ,  toncepiuui  dolorcui  ellusuros  e.sse 
cogiioscciis,  prucs  sc,  vcluii  zizania  iiitcr  {rumciita 
u-.que  ad  luaiuiitatis  n-nipiis  di.,pcnsalor.e  rclinci)at, 
ruuiorc  laliaciler  cxsurg  uic  crcdiium  est  quod 
omuia  deccssoris  s;:i  acla,  qu.c  iih-  zclo  diviuo  sauxv;- 
ral,  hoslcs  vero  ejus  ad  proprios  libilus  intaiiiaiiaiit, 
voluissc!  infriiigcre.  Uude  accidit  ui  oinues  «m  ti  lcii- 
laliuin  rcgionum  cpiscopi  sol-'mues  ac  boiiorilicas 
lilL-ras  ciuilleulcs  ivbgiosaiii  cjus  meiuoriaiii,  uipolo 
^orl!unlox;c  ct  vercpbiiosoplii.epoiniliciscxcoleu  l:«ui, 
suiiimo  poutitiei  jugiter  iiiculcarcnt.  A  c^iju!,  viJeli- 
«ci  saiiclissimi  Adriaiii  p.ip*  toliegio,  cuu  pcr  «Iks 
aiifjiiot  «juiiiaiu  Gr.ccorum,  el  aliaium  geiilMiu  >er- 
vuruiu  Dci  pcr  id  lempus  Uoiua;  morjutium,  scclan- 
cuio  su-.peud:sscnl,  scxla  leri.i  sppluagcsiuia;  ideiii 
iwinctissiinus  anliolcs  cos  sccunduin  cousuciudiuc:n 
icfirtlioiiis  gralia  solito  ptuics  uumero  convocavil. 

Patuol.  CXMI. 


\  Qiiorum  omiiiiiui  in:iiiibus  pcr  .scmel  liniuiliter 
aqiiam  iudil,  cibos  apposuit,  pocula  ministravit,  el 
qiiod  iiuiiuni  punlilicum  aute  se  fccissc  nuverat,  ut 
eos  promptiores  ad  prandium  redderct ,  ouiu  ilii» 
discubuit,  caiiticis  spiritalibus  ibi  per  lotuiu  »pa- 
tium  jugiler  laudes  concivpanlibus. 

Duni  surrexissel  ab  cpulis  In  laciem  suam  coram 
oinuibus  procidit,  diceiis  :  llogo  vos,  et  suppliciier 
obsccro,  pati-es,  Iralres,  et  iilii,  iit  fundalis  Doiiiino 
pio  saucla  catbolica  Ecclesia  sua  prcces  ;  oi-etis  pro 
Ciiristianissimo  filio  nostro  Ludovico  imperatorc  Au- 
gusto,  ul  ei  Detis  omnipolcus,  ad  nosli  am  pcrpctuaui 
paccui,  Saracenoriim  facial  subditam  n;aionc:ii. 
Orctis  eiiam  pro  me  fragili  et  iini>e(illi,  iit  dct  iniiu 
Cbristus  virliilcin  lanlani  Ecciesi*  sua»  multitudiucui 
io  sanctitatc  ct  jiistitia  rcgcndi,  qiii  coiunjisit  l)ealo 
Pctro  apostolo  cuuctos  icgere  qiios  ledeinii;  quaie- 
nus  qui  curaiuiu  sjeciilariiim  pulverc  caligans,  ple- 
ruuiijiie  spiritaii;i  ininus  luculenter  iutucor,  vestra 

B  miiii  jiigis  oraiio,  qu:e  tanto  puiior,  quanto  al>  in- 
qiiiiiamciitis  sieculi  rcmotior  esi,  divinitus  gwflVage- 
liir.  Cuiui|iic  illi  pio  se  uiagis  illuui  oporierc  prccoa 
fuiiderc  ciaiiiiljrcut,  4|ui  tauto  acccpjior  apud  D«'uni 
babCiel-ir,  qiianto  solus  pro  oiiiiiibiis  in  iabore  fcr- 
veutior,  inlcrua  miscratione  commotus  cum  lacryini.% 
ail  :  (Jiiia  pro  valde  bonis  orarc,  charissimi,  gralia- 
ruiii  aciioiics  Deo  pei*solvere  cst,  p.-to  ui  dominuui 
p;i«rem,  decessoremque  nieum  sanciissimum  ei  or- 
tjiodoxuin  papam  Nicolaum  babentcs  in  vesttis  ora- 
tioiiibus,  communcs  grates  Domiuo  referatis  qiii  euai 
Ecclcsiam  suam  miseratus  elegit,  et  a  1  cxcludcndiuu 
uiuiiJi  tumidis^iinos  slrepitus,  sicut  Josiie,  ciypeo 
proiccliouis  armavit,  etgladio  spiritaiis  poteuli;c  ro- 
tioiavit.  Quo  audito  cuucli  faiauli  Dor.iini,  videli»'et 
Uieiosoiyinitani,  Anliocheni,  Alcxandrini ,  ac  Con- 
siauiinopolitani,  quorum  alii^ui  lcgalionibiis  muudi 
priucipuiu  fingebautur,  diuiino  sliipore  atlouili,  iii 
voceiu  clarissiinaiu   prorupci-e,  dicciitcs  :  Dco  s*ra- 

Q^  tias,  Dco  graiias,  «pji  laicui  E:clcsi;c  su:epr;cJic7eu- 
uuui  di.sposuil,  «pii  uoiset  sui  palris  ct  dccessoris  rc- 
vcrcntiam  prai  ociilis  ponciis,  grcgcni  DominicuiU  iu 
virg»  et  bacul;>  liascere  ;  leslaincnlunnjue  patnin» 
uon  coisvelicre,  scd  iiuplcre.  Dco  gralias,  Dco  gsa- 
iias,  (jiii  iii  sede  sui  apostoli  nou  posuil  apo.iiaicuui 
piipiiui,  «pii  domus  su;e  fundameula  posuii  uoii  s:iper 
arcu;iin,  scd  siipcr  lirmissiiuaiii  peiraiu,  qui  le  suc 
ccdcrc  fccit  s:iuctissiin0  papx«  iNicoiao,  ncc  ab  cjus 
dccieus  abscedcic.  Eia,  ccssct  Invidia,  incnd.ix  fama 
rci-cdal.  Douiiuo  nosiro  Adriano  a  Dco  dccie:i) 
suuiiuo  pontilici,  cl  universaii  pap:w  vita  :  dicluiu  esl 
lor.  (iuuiqiie  luanu  silentinm  iniiuisset,  siinnnu.i 
pi;esiji  iutouuit,  «licens  :  Kevereniissiino,  saueii?.- 
siiiio  ct  ortlioiloxo  domiio  Nicolao  a  Dco  decre «» 
siimino  poiiiiiici  et  uuiver.sali  pap.e  scnipii  riia  iii'-- 
iiioria  :  dictiim  est  icr.  Novo  Eli.e  viia  pcr-Muiis  n 
iiuiiiarcessibilis  gloria  :  dictum  esl  ler.  Novo  Fniuvc-» 
aeicrni   sacerdotii  iiifuias   mescnii   saius    x-tcrua  : 

T.  dictuiucsl  lcr.  Scquacibus  i^us  paxetgraiia;  dicluui 
csi  ler. 

Igiliir  Lamperius  Vinionis  filius,  du\  Spolclauus, 
iPiuporc  consccratiouis  bujus  vencrandi  pourilicis 
Komanam  uriicm  prx'ier  consuetudiiieiu  sicut  ijriu- 
nus  inlravit,  nou  rttbeiiantem  sicui  victor  salellHi  ti* 
siiis  a.i  pr.cdaiid.iui  dislri^it ,  inajoiuin  doiiio^ 
iniillij»  inuneribus  venJldit,  nullis  uion..sicrii'.,  «!«•- 
clcsiis  niilhs  pcpercii,  quiiiimo  nobilissiini  gciieri-i 
pucllas  t.»m  iulra  Lrbem,  qiiam  exlia,  Siiis  suieii;ti- 
bus  indilferenler  diripiendas  couccssit.  I'i0iticr  (Mi;e 
apiui  Auguslos  piissiin  )S  Koinauornui  qncrimoniis 
pr;egr:ivaius,  «lu«;atum  perdi.tit,  ira:.i  priuciptii»!.  « t 
iuvidi:i;u  pcuc  cunctora.u  Gaiiorum,  la:iqfia.n»  iwcr* 
scdis  apostoiic.e  lio.stis  adjudicaliis.  iucurril.  Xlov 
Uouianus  p<uili1c\  tanla  lyrauiiide  lihciatus  tii.si;*! 
du:u,  Wulieiium,  tiilpi.iiiinii,  Ovloneni  ei  fticupcr- 
isini,  cuia  cunclis  aliis  raptoribus  ct  prifivloiiibuSv 
quousque  vapia  icJJercal.  sibique  lesaliier  s.iltsiu- 

10 


itsl 


ADRJANIJS  PAPA  11. 


125* 


cercn\,  cHiiini  ecclesi;'sli«'a  ot>:Dmuiiroiip  piivinii.  ^l\\  A 
Thoii|»c«Ui-*  qiiye  rapueral  liaud  Uiinculicr  rotidcre 
{.tiiduit.  Hislaldiis  >cro  vir  Dco  devolns,  Ijclloqiie 
forlissiiniis,  ad  praesuiem  sc  perculiciueni  lola  iui- 
miliiate  convcrsus  esl ,  ejnsque  graliani  seoundum 
oniue  Romanoruni  liLiluin,  salisfaclurus  accipieus, 
yp','iu  qiioque  resuniciida:  coniiiiuiiioiiis  accepil. 
Ouam  niuiinini  recipcrc  pnievaiiiissel,  nisi  coiijura- 
(iodi  LainpcrJoiuin  posiea  consciiis  cum  viris  ex- 
communicaiis  ac  rcljcUibus  fugiens,  Bcncvcnluui 
pelere  nialuissel. 

His  ila  coniposiiis  poslqiiam  Micliacl  Graccorum 
inipcraKH'  Uiirdam  Cxsarcin,  Pliolii  faulorcin,  suutii, 
sicut  pcrhibcnt,  intcrittun  inachiiianlem  percinil, 
Basilium  collcgam  sibi  adoplans  iniperalorein  coii- 
Kliluil  :  cuDKjuo  novus  impciaJor  nasilius  a  catlio- 
licis,  tanqiiam  qui  scmpcr  eis  faveril,  sumiiio  slii- 
did  colcrctiir,  Michacl  a  spadouilms  snis  ((lidiiiim  an 
(ilii  voluiilaic)  pcrcmplus  cst.  Moxque  liasilius  rc- 
riiiu  polilus.  pviuio  qtiidcm  non  se  fuissc  conscium  B 
uecis  Micliaclib,  til  ferlur,  oinuibiis  salisfceit.  Tuin 
Ycro  sccuiidiim  Homanro  Ecclcsiae  coiislituttim  per- 
vasovcm  fholiiini  pcpulit,  et  Iguatium  paliiarcham, 
pupulo  aunilculc,  palviarcliio  reslilnit,  r.c  cx  ulra- 
qiie  pavic,  Ignaiii  videliccl  palviarclise,  Photiique 
iicophyn,  lcgaios  Hoinam  per  suum  spallurium  Ba- 
siliuui  -ninc  dcsiiiuvit,  qui  pr.iesenie  siimmo  aiili- 
sille  ai!  rnaUm  coiilligcrent,  cl  juslilia  snflraganle 
aui  jiisiilicarenl  Phoiium,  aiil  pcfpeiuo  condemua- 
reut.  Scd  divfiio  judicio  diseviissimamparlemPhoiii 
pelagus  soii)uil,  el  simplicissimam  parlcm  Ignaiii 
ciim  lc^alu  iiiipcriaH  salvam  servavit.  Nulhisqne  ex 
neophyii  pavlc  nisi  nionachiihis,  Mclliodius  nomiiie, 
sohiseva  :.  Qui  posimodum  nequc  Phoiium,  pvo 
tnius  pavtc  vcneval,  neque  Ignaiiuin,  conira  quCiit, 
sed  ne(pie  univers;\tis  Ecclesiie,  ad  quam  venerat, 
Jtira  snscipicns,  tcvlio  coiiventtis,  tertio  perfiui;e 
denoialus.  scincl  analhcmatizatus  abscessit. 

Al  vevo  Dasilitis  lcgatus  imperaioris,  et  Joanncs  *^ 

locivopoliia  Caisaveae  Cappadociae  Nicolao  fueranl 

desiiu.iii.  Uinc  saiiclissimo  papae  Adriano  ciim  epi- 

scopis  ct  proccriljiis   in  secrciario  sanclaj  Mari;e 

Majoiis  ju\ia  niorem  sancl*  sedis  aposlolicse  rcsi- 

denli  s>e  •^alis  huinililev  pr;esentarunt;  dona  el  epi- 

slojas  obtnlcranl :  (|uibus  susceplis,  sanct*  Komau.-e 

Ecclcsia;,  cujtis  conamine  Consiantiaopolilana  Ec- 

clesia  dc  srbismale  pttrgala  stirrexcral,  mulliplices 

gvalias  rctulcrc,  ac  posl  innumcra  laudum  pvxconia 

concovdi  YKce  dixcre  ;  Devolissimus  lilius  vesler  iin- 

peratov  n;tsilius,  ct  patiiarcba  inunere  veslro  rcsli- 

luius  igitaiius,  dutii  ccciesia  Ccnslanlinopoliiana  per 

iiiiervciilum  vcslniin  iuYasovem  Pholium  propuiis- 

sel,  iii  arLliivo  cjus  libvum  sumuia  falsitate  congo- 

siiim  conlva  ingcnium  sancl.e  Romanaj.  Ecciesiu: , 

sauciissiuiipicpapicMicolai  vcpoiere.  Qucn»  bullaliim   " 

qiiasl  vevccuiitagioMim  a  sua  uvbe  peniius  proptdere, 

vobisque   uipolc  sf.miao  capiti,  ciii  Chnstus  coelo 

lcrraque  s<dvendi  aique  iigaudi  poieslaiem  iribuil,  D 

niiserc.   Qucm  ,  pvecannir  ,  siiscipicntes  rimamiiii, 

cl  fvauduUMiliain  quani  in&oniibus  Conslanlinopoiilis 

«oslcr  versii)cllis  Phoiius  infcrve  potuit,  cx  eo  quod 

in  banc  sanclam  P»onianam  Ecclcsi;im  noii  h:ilienteiu 

luaculaiii  ii('(iuc  vtigam,  aut  aliquid  hiijiismodi,  au- 

dacem  riiignam   cxaciiil  prorsus  adverliie.   Et  quid 

Ecclesia-  Dci  dc  boc  hilrociuio  s.t  seuiicndtim,  quod 

sub  nominc  syuodi  tiirtim  ab  co  coniicttim  csl,  pa- 

lam    omiiilius    pvomuigale.    Ulvartimque     partium 

,  cousessum  poiitificcm  auiiuciiti ,  Romanam  conlra 

sc^lem  :>.i>oslolicam,  pontiliccmtpie  ipsiiis.  quia  Pho- 

lius  vocciti   non  baiiuii,   sciilculiam    fovle   pv:cci- 

pilarc  potuit,    judiciuui   vcvo  librare    noii    poiiiil. 

Sed  a    sede  aposlolic;i    bis  judicatus  bisquc  dam- 

uatus   csl.  Et  (|ui;i   viribus  suis  Pbolius  conridcns, 

iu  sanclissimitin  puiiliticcm  nostvum  Nicolaum  f:>.lsa 

ganivc  non  limuil,  os  stittm  iiimitttm  iii  coeluni  po- 

kiiil,  el  liiigiiani  suam,  ul  tevvam  pcrtraiisiicl,,cxc- 


ruit.  ideoque  conriiiabuli  ip&iiis  iibrum  scniLandum 
aduiilUinus,  iit  aticlor  illius  cl  labvicator  mendacii, 
ct  iiiveiitor  pcrvcrsovuni  doguiaiuin  lerlio  judicelur. 
Egrcs.siis  mctropoliia  libriiin  exhibuil,  el  in  lerram 
pvajcipilavil,  impr«!cando  illi  (iiceiis  :  Tu  malediclti». 
ConstantinopoU,  sis  Itomai  ileruin  inalediclus.  I<j 
niiuisler  Cliristi  Nieohius  noviis  Pelrus  veritatis 
ainalor  altrivit.  El  spalb;irius  calcc  siio,  enseque  li- 
briim  pcvciiticns ,  nihilomiiius  ail  :  Crcdo  in  boc 
o|)iiscuIo  diabtdus  habiial.  qui.",  pci  os  complicis  sui 
Pliotii  ca  quic  pcr  se  diccre  ncquit ,  eructal.  Nam 
ct  subscri;ttioiiein  Basilii  noslri  iiiipevatoris  post 
sidiscripiionem  Michaeiis,  qiie  n  ebriosissiiiiuin  siib- 
scribeve  noclu  suasil,  falsissime  (Onlinet,  quam  cjus 
non  esse  rcstitutio  Igii;itii  dei  lavavil,  et  salisfaclio 
noslra,  si  vobis  placuevit,  junjiivanilo  lirmavit.  iNc" 
que  Ptiiin  nnius  seinper  catbolici  IJiisilii  nomcn  po- 
tuil  falso  suis  fevalibtis  comnientis  insereve,  qiii  mur 
tato  charactere  potiiil  niullorum  abseniium  episco- 
porum  nomina  ciim  pauris  coinplicibus  suis  dcscvi- 
bere.  Quovu:n  vidclicei  cpiscopovum  universilas  t-jm 
iuimiinis  csl  biijtis  subscviptioiiis,  quam  tenoris 
igiiiUit.  Siquidcm  nulliis  Conslantinopolilanorum , 
qiiando  illud  conciliabulum  C(dlcctun)  fuisset  (qiiia 
rcvcra  nec  fuil)  agtiovit,  sed  qiiia  Conslaniinopolim 
comprovinciales,  veluti  regiain  civitalein,  procfiver- 
sis  negotiis  inslar  isliiis  urbisasccudunt,  pcrvicacis» 
simus  Photius  mendacium  suiiui  veriiatis  medica- 
menlo,  sicut  ei  a  prima^vo  ftterat  instiiulum,  liniviu 
Di.m  in  locuin  quoriimdam  saiiciissimorum  episco- 
porum  cives  qiiidcni  aliquorum  iltovum,  sed  iransfu- 
gas,  ut  fama  vulgdlum  cst,  niuneribus  cxcsecatos, 
snbscriliere  fecit.  Inde  est,  qiiod  subscviptionum 
islius  videntur  diversi  charactcres,  et  quidain  eo- 
runi  acutioii  pcnuo,  quidam  gvossam,  nonnulli  vero 
dccrcpilu:n  stniulantcs  grossiovi  mcinbranam  inqui- 
nanles  dcscribuitt,  ut  vicfclicel  fraudc  prjesenlium, 
siiiiplicitati  absentiiini  illudalur  :  ct  iilud  credtt 
facilius  nniversitas  esse  vcrissimum,  quod  dissiraili- 
bus  littcris  fec(?vit  falsitas  csse  diversum.  At  vos 
illico  subscriplionism  quidem  dissimililudinem  refe- 
rentes  cliar-ictercs  videbiiis.  Fraudcm  vero,  nisi 
Consianiinopolim,  iit  oiiinis  illa  ecclesia  deprccatur, 
uiiseritis,  nnnime  cognosceiis. 

Tiinc  sumniiis  poniifex  uiriusque  lingn.c  pcviiis 

librum  scrutandu.n  per  atiqiiot  dies  dccrevii,  cl  om- 

nia  quae  in  eo  coulinebaniur  coram  synodo  fid>?liicr 

|M>pu!ari;  qu;ie  iibi(pie  omnia  slreiiue  perscruta.l:ies»- 

Nam  vencrabilis  poutifex,  anuiiente  omui  scuaioiio 

populariqutJ  conveiitu,    apud  bt^atissinium   Pclriiin 

apostoium  in  dcfensionem  stije  Ecclcsiac  dccessovis- 

quc  sui  sacrum  conciliiiin  convocavil,  Et  priino  qui- 

dcin  pcr  lcgalos  Coiistantinopolcos  veriiate  luculcn- 

lev  audila  ,  dece:sso.is  sui  super  liujiisinoili  litlevas 

icgcus,  sinismm   ipsius  f;imam  purgavil.    Deinde 

Piiolinm  cum  conciliabulo  compliiibusipic  siiis  leriio 

anathemate  pevculit.  Ad  cxtrenMim  vcio  caelcrorutu 

stibstriplio.iibus  et  seiileiitiis  rob(U'alum  ,   pi';e  fo:i- 

bus  graduiim  ^'«Audi  dogiu:;lis  librum   cutictovtmi 

pcdibtis  conculcatiiin  cxcussil.  Quem  niinirum  togus, 

ut  fonienttim  (juoddinn  igiii^  exccpit,  cl  pene  auio- 

quam  senrtustum  crcdi  |»o.ui^Stt,  <^um  «lagtic  foeio- 

re,  piccoqitc  colovc  consuuipsil.  Et  cnm  lovle  foctis 

inundatione  pluvii.e  n;iluraliier  dcbuissel  exstingui, 

el  ad  pbiviam  quasi  ad  giiltas  olci  fltmma  conva- 

Itiil,  ct  in  laud»*s  Dei ,  sanctis-«imi(|uc  p;ip;te  Nitrol.d  , 

siintilque  Adviaai  &tiiniiii  pontilicis  mirac  iti  stupor 

lam  Lalinorum  quani  Gv;ccoi  u.ii  covda  rcsolvit.  Posl 

]\xc  cuin  epistolis  dcccssovis  sui ,  sicul  ab  eo  lt;iT;il 

ordinaium,  Donaluiii  cpiscopu  it  Osliensem,  et  M:ivi- 

num  diaconum  Cousla:tiiiiopoiiin  dcstinavit .  dcindc 

cjusdcm  cpistotas  suo  laniiiiu  noniiiic  ti  ulatas  ,   <^t 

cominonilovium.  Scd  ct  Sicpli.inum  Nopcsintiin  cpi- 

scopuiu  sociavit,  cisqtic  pru!i-fpil,   iil  omne  scaitda- 

Itim  Ecctesiie  Conslaniiiiopolilairc  sotcvlcr  sopiivul . 

consccvatisquc  a   Mclbodio  cl   Ij^ualio  snb  salisfa- 

ctionc  libclli,  qticm  do  scviiiio  suscepci-tui,  picptiiU 


I25S 


NOTITIA  IHSTORICA. 


mi 


.«c  lcsi.is  reddc  otii.  Plioiiftnls  Tcro  sub  fadem,  ac 
disiriclioii  salisfiiciioiie  coiiuiiiiiucareiil  qiMdciii.sed 
saoenloiui»  juditiuin,  usqiie  ad  seJis  a|)osiolica; 
Scjilenliain  maiieiUe  SJiiLliss«mi  papjc  iSicolai  ju-Ji- 
cio  |irol«lareni.  Ilaqiio  uiulioruin  aiilracliiiuii  labo- 
riosOStircuiUispeiieiraiiles.iaiuIciiiClirisio  |MiA,'iJuce 
iiussaloiiicaiti  veuiuiil,  iii  quaui  Baa.lius  luiperalor 
Euslaciiiutn  spalliaridtu  candidalun»  cuiii  w,v.  salii- 
Utioiiis  oflicio  sauctae  Runjauui  Ecc)e?i;c  kgalis  .)!>- 
viain  desiin:ivil. 

Qui  cos  adinoduin  lionorificc  ppr  ooiiiijjua  ilmeris 

loca  ducens  Sillainliriam  pervenenint.  lil)i  a  Sisin- 

iiio  iuiperiari  prolospalliario,  el  Tlieognislo  paliiar- 

cliaii  liegunieno,  qiii  UoiniB  apiid  sanclissimiim  pa- 

patn  Kicoiaum  pro  reslitucndo  Igualio  sedtiiii»  inlcr- 

ccssor  exslileral,  ciim  qnadraginta  cquis  destabulo 

imperiali ,  Cl  toliiis  mcnba'  arjrenteo  apparatii ,  olli- 

cialibus<}ue,  qui  sihi  ad  onincn  libitum  rjmularenlur, 

/sunl  excepli,  ad  Caslriim  rotiinditm,  in  quo  est  cc- 

j  closia  miru!  inagniludinis  saiicli  evangclistie  Joannis 

iiomine  dic;ita ,  lavore  Augusiali  Sabbaio  niansio- 

neiu  Ritspiciutit.   El  Dominica ,  qii«  (|uin!a  decima 

dies  Seplembris  eral,    indictione  leitia,   siiiguios 

cquos  cuin  sellis  aureis  tle^otinne  impcraloiia  ca- 

pienles,  obvialis  oiunibus  scbolis,  videlicel  spatba- 

rioruiu,  candidaloruin,  stralegorum,  niaiuialoriim  , 

'«Jcroriiinque  palalinorum  ordinum,  ciim  omiiil)us 

clericorum  planelalis  ordinibits  ad  portain   Aurcam 

veniuiil.  Ibi  a  Faulo  iibroium  cuslode,  el  Josi-ph  va- 

sorum  cuslode,  simulqueliasilio  sacellario,  cccK;sias- 

licis  itiduli  veslibtis  salulali  cum  synccllis  patriar- 

cli;e  Coiisiantinop;»ieos  solemnitcr  pticcediintur,  ct 

ab  oiuni  popuio  cnmcercisel  lauipa.iii^us  prosequun- 

lur.   Sicque   ad  Irenes  paljtium  desc.endenies,  iii 

doiniiu),  quae  dicitur  Magiiaur.i,  a  Joansie  a  secrclis, 

spalbarioque  caiididalo,  el  Slratcgio  spalbario  caii- 

iiiato,  qui  snbminisirationis  gralia  depulaii  riicrant, 

audabiliter  suscipiunlur,  por  quos  imperiiiiia  mandata 

suscipiuut  devolissime  procul  dubio  stigj^esta ,   ne 

brie  molestc  duceveni.  quod  iibperiali  naialiiio  iin- 

Binenle,  in  craslinui!?  sitscipi  iton  valerenl.  Quo  fo- 

iciler  cclebniio,  misit  imperaior  in  occursAim  ipso- 

uin  omiics  ordines  pabtinos.  <^tiibus  pnecedcnlibus 

anie  imperaioiem  in  cbrysoiriclinio  sibi  coiilimii) 

iissurgeni.cm   saUilabundi   couveniunt ,    aposlolicas 

spisiolas  iinperalori  offerunl  :  qu;is  impcraior  per 

>emet  suscipicns  osculuur.  De  statu  Romatue  Kcde- 

iae,  ei  salute  domni  Adriani  summi  poutiiicis,  deqtic 

>inni  ecclesiasiicorum,  senaloriorumque  ordine  ordi- 

labiliier  iierscruUilur,  legatosquc  amabiiiier  oscula- 

.iis,  Iguatio  palriarcliai  jussioucui  aposlolicam  peila- 

oros  absolvil. 

Qni  sequcitti  die  ad  jmperatorem  redeunt,  a  quo 
tliier  alioqtiunlur  :  Sanct:£  Conslantiitopotilaii;e 
icclesi;eperambitionenipei'vicicassimiPboliidiversi$ 
icliistiialicorum  nuclibtis  laceratx  sancta  omiiium 
Scclesiaruin  Dei  mater  Ecclcsia  Uomana,  sanclissimi 
luiniii  ct  universalis  papje  Nicolai  (sicut  ex  eis  lilto- 
'is,  quariim  aucioriiale.praseiiS  paier  nosier  Igiia- 
ius,  qui  violftiiter  fuerai  a  Pijoiianis  expiilsiis,  sedi 
>r«pri;e  iiuper,  jtivanle  Doiiiino,  reslitulus  csl, 
lotest  lt!ciile»;cr  inlelligi)  lida  piovisiotie  coiisuluil, 
iiiapioplor  nos  cum  omnibus  Oiientalibus  palriar- 
:liis,  mcliopoliianis,  aiqiie  cpiscopis,  censuram  san- 
t*  matris  lioslra;  Ronian;e  Eccicsiu;  por  bieimiiim 
ir*slol;intes,  propier  Deuin  peliintis,  ul  Doi  nego- 
iuin  viri.iicr  pcragaltir,  et  landcin  aliquamb»  aiicio- 
ilate  vcslri  sacri  collcffii  lam  peslifene  IMio.iaiiiJe^ 
eirgivei-saliouis  scaudala  propellantur ;  qualenus* 
tiiilas  ci  IraiiquiHiliis  oplai;C  diutius  juxia  docreiiiiii 
anciissimi  p;ipiciNicolai  rcst.tureniur.  Lcgati  saiicltie 
«lis  itposlolicse  r«;spondcrunt  :  El  nos  ideo  veni- 
tius;   ideo  missi  sumus  :  sed  nemir.eni  oricnlaliiim 

I~csirorum  niinquam  in  noslram  syiioduiii   sus<ipf;rc 
'ossuiuus,  nisi  oblalo  libolio,  cuiits  formain  uo  scri- 


A  sulisfacium  Imperalorel  pairiarcba  dixerHnt  :yu,a 
iioytiiii  boc  olinaQdiium  de  libelio  profereii<lu  a^se» 

,   riiis,  necesse  esi  ul  lenoris  illius  lorinam  vidcamus. 
Nfc  niora,  libelli  lorma  prolata  esl,  eldeLaiiuo  iii 
Gnccum  convorsa  oinnium  riotilid:  deciaratur.  Ouii« 
1  uoi  quiJai»  lilicllutu  proreriiiles  in  saiicia  syuodo 
resedeniui  :  profcrie  noloniescuia  syiiodiiin  inglo- 
rii   relicli   stinl,  sed  dieiiiti   fervore  s.^uicti  Spirrius 
lemporali,  pruiuiissa  libcJli  salisfaclione  ad  lii/,  intem 
sacric  synodi  reversisnni.  In  lianc  synodtua  Pliolius, 
ille  pervasoi-,  de  muliis  crimiiiibits  perpelrali»  raiio- 
nem  redditurus  adduciinr.  Oiiincs  episioliK  sancl:e 
Rnman;K  Ecclesi»  contra  eiim  piolal;c  legtintiir.   V.i 
diposilionis  ac  anaiboinalis  scntcnlia   dudiim  :qiu- 
slulica  sede  prolaia,  in  eum  ab  oumibus  ii!eiit4dcin 
jaculaiur,  inqi:e  ipsittsconspcclu    neran.lissimi  con- 
ciliabiili  profanata  voluniina,  quibus  coulra  sanclis- 
siMiiiin   pap'.im  ISicolatiiu   siisuira  IViKe   l;ilra\ci';it., 
igiic  cumbusla,  verilalis,  iiiniicciiliiciaie  lampasciui- 

n  ctiii.  Qui  laqueum,  qtiem  oliui  alleri  paiaveral  gloii- 

'  ficandus,  niinc  ralionis  virtulc  ad  cxlivmani  tacilur- 
nitatis  iuertiam  devolutiis  inlravit;  et  aperttnn  >ibi 
commuiiionis  osliuni,  qiii  siib  salisfaclione  Hilu  Ui 
stiscipiendus  admonebatur,  qiiasi  cjccus  in  nicridie 
declinavit.  Denitjiic  geslis  sabiiiritcr  oiiinibus,  quuiin 
decem  scssionibus  synodi  lextus  complociitur,  lcg;ai 
sanct.^^e  Uomana;  Ecciesia;  lexlmn  synodi,  nc  quid 
Gra^ca  lovitas  f;ilsum  in  eam  congcsserit,  .\iiastasio 
saiict;e  sedis  apostolica;  bibliol!iecario(qiii  itmc  tem- 
poris  pro  causa  Ludovici  sereuissimi  noslri  .Augusli 
cum  Suppone  arcbimiiiistro  po.^l  cos  Coiisuiiilinopo- 
lim,  divina  ul  credilur  disponsalione,  perveneiai) 
subliliier  in(|uirendum,  anieqtiam  subscrib;ini,  com- 
mitltinl.  A  quo,  qnia  in  ulrisquo  iinguis  cloquciitis- 
siinus  existebal,  siudiosissimo  perscrutaius,  oinne 
qiiod  ad  laudem  serenissiiiii  itoslri  C:csaiis  sanciissi- 
inusdomnns  Advianusponlifox  in  epislola  sui  deces- 
soris  Aisenio  episcopo  imiuinente  adjccerai,  reseca- 
tuin  invciiiunl. 

^  Qiiapropter  epislolain  sedis  aposlolicae,  framjulen- 
ler  corrosam  summis  clamoribus  coiiqucruniur,  fa- 
tenlcs  se  nullo  niodo  syuodalibus  nclionibus  subscri- 
piuros,  nisi  loiius  episiolae  iuiegritas  goslis  syuodicis 
jtingereliir.  Hoc  niodo  Uomaiiis  cortanlibus,  Gritcis 
vero,  non  esse  in  syiM)do  de  laude  impciatoris,  scd 
dc  solius  Dci  tractandum  altisonc  rcspondeiilihus, 
nomenqueimpcrialis  iioslro  C;esari  pcniius  invidenli- 
bus;  tandcm  ad  boc  us(|ue  perveniuinest,  ul  inter- 
posita  condilioiie  voluntalis  apostolicui  diRinilis  sen- 
lcntiis  niinus  fiuite  siibscriberenl,  ita  legenies  :  Ego 
ille  vices  agens  doinini  mei  sanctissimi  ei  univer- 
salis  Adriani  pap-dc  in  bac  sancta  synodo  prxsidens 
usqtie  ad  vobinialem  ejtisdcm  cximii  pr».'sulis,  ad 
omiiia,  ui  supeiius  legiltir,  consensi,  et  manu  propiia 
subscripsi. 

His  expleiis,  quidani  Gi\Bcoruin  imperaiorem  co.n- 
veniunt,  et  Constaiitinopoblanam  Ecclcsiain  per 
p.  oblaios  libellos,  in  poiesl^tem  Itomanam  red:icla!:i 
flebiliier  conquerunlur,  et  dubiotate  subscriplionum, 
omnia  quae  in  synodo  decrela  ftieranl,  revolvenda, 
cunctaque  recidivis  erroribusconfundonda  faicntui  • 
et  nisi  libeilos  rccipcrent,  liberialem  urisliuam  se  non 
possc  recipere  lingtini.  Ei  illico  quidani  libclloruni  a 
custodibus,  quoiiiam  escelleniioruin  cpiscopoiuiti 
libellos  lcgali  s;mct«  Romanue  Ecclesi;e,  futtiioruin 

firxscii,  prorsus  occulueraiit,  defraudantur.  Ac  pci" 
loc  iiicredihilitcr  conslernali  ipsi  lcgati,  Supponis 
an  biminislri,  et  An.'istasii  discrtissinii  snnct:c  scdi.-^ 
aposlolic:e  biblioibecarii  lidelissimis  auxiliis  innilui:- 
liir.  Qiiibus  diver.so  modo  noii  sino  magno  laborc  pC'- 
riritlis  immiiicniibiis,  libcHos  qiiidom  vix  ia'i(ioin  r;> 
cipiuiit  :  sed  iinperaloris  irasn  pio  niniia  suic  disiii- 
clionc  lidei  vebeinenter  incurrunl. 

Igitur  postdicin  tertium,(iiiosacratissinia  syiK.JiiSs 
ciim  suis  scrip;ioiiibus  onmiiio  in  coi!i'C  ctuisum- 
maia.  vclrat.laqiio  osl  aJ  omnem  eb  ganllam  iii  ec- 


mu 


ADRIANUS  PAPA  II. 


125« 


clo^ia  srtnclae  SopliKe  fuerai,  ab  imperAlore  in  domo,  A 
qiiniu  cuni  vicariis  palrinrcharimi,  viilelicel  Alexari- 
driiio,  Atiiiocheno,  et  Hierosolyiniiano ,  simulqno 
palri:iiclia  Ignalio,  qui  cuin  aliquiltus  ihi  residebal, 
i-jiilitlo  coiivocali  scdere  juheftlur,  ei  quod  principes 
HuljRaroriitii  eis  iilleras,  et  doiia  pcr  Pelruui,  alios- 
que  dircxerinl,  audiunl. 

Qiioruiu  logaiiouem  imperatorc  polissinium  an- 
niienlc  susi  iplunl.  sicque  posl  sahitalionem  Pelrus 
nulgaiornm"  lcgalus  exonlilur  :  Domiius  Michael 
priiuops  Biilj?aricus  auiiieus  quod  pro  ulilitalc  5:in- 
ci;e  Dci  Ecclesiu!  ex  diver.^iis  parlibiis  auciorilate 
sedis  aposioli(;;c  cmivoueritis,  gratanler  accepit,  vo- 
l)isqiie,  qui  ex  sede  aposlolica  missi  esiis,  qiiia  iu 
veslro  trausiiu  vcslris  eiim  litlevis  visiiare  diguali 
esiis,  mulliplic(!Sgraiias  :igit.  Legaii  sanctxRouian^ 
Kcclesiye  rospcndcruiU  :  i^os  quia  vos  filios  sanclai 
Ho;!ianye  Ec.(  iosiie  novimus,  insalulatos  vos  praeierire 
neque  debuimus,  nodue  voliiimus  :  quos  nimirum 
saiicla  sedes  r.poslclica  ul  propria  membra  comple-  B 
ctilur. 

Biilgarorum  legali  dixcrunt  :  IJsque  hodie  pagaui 
ruiiuus,  el  niiper  ad  8i'<'^ii^!'i  Christiaiiitatis  accessi- 
ni;is  :ideoque,  ue  iii  aliquo  errare  videamur,  cui 
Erdesiae  siibdi  (iel.eauuis,  a  vohiis,  qui  vices  summo- 
riim  palriarrharum  geriJis ,  nosse  desideramus. 
I.ogali  saiiclie  llomaiiye  Ecclesiie  responderunl  : 
SaiicUe  Hom:m.-«  l']cclesi;e,  ciii  per  le,  o  Peire,  tiius 
seiiior  ei  bealo  aposlolorum  piincipl  Peiro  eum 
oumi  geiilis  sua*  populo  se  trailidii,.  a  ciijus  succes- 
sore,  viilclicel  egregio  papa  INicolao,  et  pra^cepta  vi- 
veuili,  et  opiscopos  ac  presbyleros  suscipere  meruit  : 
vos  ot  periiouisse  et  perlinere  debere  etiam  in  eo 
monsiralis,  qiiod  posiulalos,  nosiros  sacerdotes  ct 
s!isc('pi.'5iis»\,ei  haCienus  veneratione  congrua  leli- 
iv.'iis. 

Br.lgagorniu  logali  dixenmt  :  A  sancla  Romana 
iJcclesia  sacerdoies  nos  peiiisse  et  suscepisse,  et 
h;\cloiius  habere  nos  ccn!itemur,  ct  eis  in  omnibus  Q 
«jbcdjre  deceniimiis;  venim  iiiruiu  RomauDe  aii  Con- 
fl;u!i:ii..polilaii;e  Ecclosiai  ralionabilius  subdi  debea- 
uiiis,  cum  his  pali  iarcharum  vicariis  definiie.  Legaii 
S/iiiche  li./man;e  Ecclesiae  respouderunl  :  Propier 
«;ii:e  no;>  s;iiiei;e  sed^is  aposiolioa  cum  orientalibus 
didlnienda  maiidavcrat,  Doiniiio  juvanle,  liiiivimus; 
do  caiis:!  aulem  vcslra  uon  secus  quam  diffiiiila  esl  . 
dr(iniei!>la,  qiiia  niliil  in  niaii:iatis  accepinms,  nihil 
vcl  diliiuimiis,  vel  in  pr;ejii(licium  sanclie  Uomanai 
Ecclesia;  di.'linicniiiim  cciisemus.  Quinimo,  quia 
miini.s  vesti"!  pilria  noslri.^  sacerdoiibus  ubiqueplena 
Hsi,  milii  vos  iiisi  sanctx'  llomaua;  Ecclesije  pertinere 
delicre,  diilinitiva  senicnlia,  quaiitum  ex  nybis  esl, 
primiiiiganuis. 

Vicarii  orienturmm  patriafcharnm  Bulgarls  dixe- 
riiiii :  Quaiulo  vos  iliain  palriam  cepisiis,  ciijus  po- 
i(>sian  siibdila  eraU  et  utrum  Latinos,  au  Gnccos 
saccidofes  habueiil,  dicite?  Logali  Uulgarorum  dixe- 
juiil  :  Nos  illam  patriam  a  Gr:ecorum  potestate  D 
jirmis  evieimu-;,  iu  qiia  non  Latinos,  seii  Graicos 
sacerdotes  reperiiuiis.  Vicarii  orienlalium  responde- 
riiiii  :  Si  Gnecos  saoerdotes  ibi  reperistis,  maiiife- 
suiii!  est,  (}iiia  cx  ordinalione  Consianiinopoleos  illa 
pnKia  riiii.  Legaii  sanctui  Romanai  Ecclesiae  respon- 
tleriiiii  :  A  Griecis  sacerdotibus  argiimenliim  suinere 
iiun  dobolis:  quia  liuguariimdiversitasecclesiaslicuni 
ordiiieiu  non  couiumlit.  Nam  sedes  apostolica,  cam 
ipsa  Lalina  sil,  iii  nuiltis  lamcu  locis  pro  ralione  p;i- 
liioe  Graecos  siicerdoics  el  semper  et  imne  usquc 
(•(msiiiiicns,  piivilegii  stii  deirimciila  senlirc  neo 
debel,  ui;c  dohiiil. 

Vicaiii  orionlaliuiii  palriarcharuin  dixerunt  : 
Eiiamsi  Graicorum  preshylerorum  ordiiialionein 
veslri  juris  luissc  docealis;  illain  tamen  patriam 
Gr.vcoriiiii  io;;iio  jxirlinuisse  nunquam  iicgaie  pulo- 
niis.  Legdli  ^aacUe  Hoinaii;e  Ecclcsi;i'  r''.sp()iidL'iuiil : 
Sicui  Biilgariae  nobi.s  diverso  niodo  pertinei-e  ordi- 


nationem  nos  dicenlos  mendaciuip  non  loquimur, 
ita  nimiriim  eamdem  thilgariam  e\  Gnecorum  regnu 
fiiisse  minquam  negamus.  Sed  inlueri  vos  decei, 
quia  aliud  ordinant  ''«ra  sedmm,  aliud  patiiiniur 
divisiones  regnoruiii.  Nos  «^e  divisione  regnorum  DOn 
agimiis,  sed  dejiire  sediuai  loqu'®""'' 

Vicarii  orienialiiim  patriarcharum  dixenmt :  lllud 
qiiod  vobis  diverso  nicJo  Bulgariam  perlinere  dici- 
lis,  adiliscerc  vohmius.  Legaii  sancia  Roman£  Eo 
clesia;  responderuut :  Sedes  aposlolica,  jiixla  qiioii 
decretalibus  sanclisbimordtn  Romanorum  prxsulum 
doceri  poleritis,  iilramque  Epirum,  novaiu  videlicel, 
velereniquo,  lotamqueTliessaliam,aiqiieDar(Janiani, 
iii  qua  el  Dari^ania  civilas  hodie  demonstratur,  cujus 
iiunc  palria  ^b  his  Biilgaris  Biilgaria  nuncupatur, 
amiquilus  canonice  ordinasit,  e^  obtinuil.  Ac  per 
hoc  ordinatioiicm,- quam  tunc  paganorum  Biilgaro- 
rmn  irriiptione  amiserat,  non  a  Constanlinopoliiai.T 
Ecclesia,  ut  modo  lingitur,  »hstulil,  sed  abhis  faciis 
modo  Christianis  recepii.  Secundo  iiiodo,  quia  Bul- 
gari,  qui  jure  genlili  sibi  palriam  subjugaiiles,  ecce 
per  lot  iiiinos  relinent  quod  copermit,  sedis  aposio- 
iicc  semei  (ut  superius  diximus)  pairocinioordina- 
lioniqiie  specialiier  commiilentcs,  iiobis  debeiil  nee 
immcrito  subjici,  qtios  ultronea  voluntatemagislros 
olegore.  Terlio  modo,  quia  eosdem  Bul^aros  sanct^ 
sodes  apo.'>ioiica,  jtissu  (iuondam  sanctissimi  papa» 
do  liini  Nicolai,  tain  per  aliquos  nostruni  qiii  hic 
sumus,  illlc  muliiis  ecclosias  dcdicantes,  sacerJoies 
creaviiiiiis,  quam  per  Pauliim,  Daminicum,  Leo^iar- 
dmn,  ac  Eormosiim  venerabiies  episcopos,  sed  et 
Grimoaldiimcoepiscopum  nostiiim,  quein  hacten^is 
isli  Dulgari  cum  nmltis  noslris  sacerdoli::us  iii  co;i- 
speclu  noslio  hiibere  se  fassi  sriit,  a  diversis  errorl- 
l.iis  ad  catiiolicre  (idei  vtjriiiiiem  miilto  sudoro, 
Chrisli  gralia  praiduce,  trioilercns,  ecce  iillra  irieii- 
nium  tciiuit,  teuet.  orditiai,  ac  dispoiiii.  ldeo({ui; 
consequens  non  esi,  tit  siiie  conscientia  RoTiiaiii 
siimmi  ponlificis  Ecclesia  Romana,  de  quibus  pr;e- 
sentialiter  vcstila  corniiur,  spolielur. 

Yicarii  Orienialicm  palriarcharmn  dixorunt :  At 
quc:n  isloruin  modornm  niodo  dispensare  velilis, 
edicile.  Legaii  sancta;  Romana!  Ecclcsi£e  respondf- 
runl :  Sancla  sodos  aposlolica  vos,  quia  revera  inie- 
riores  estis,  super  stia  causa  jiidices  ncc  elogil,  nec 
pcrnos  eligit,  utpoie  qu;e  de  omni  Ecclesia  soia  spc- 
cialiler  f;is  babeal  judicandi  :  sed  jieqiie  nobis  du 
hac  causa  senienliam  proferrecommisil.  Quapropler 
quod  ab  ea  faciendum  non  accopiiniis,  tyus  cogni- 
tionis  judicio  qiiae  librorum  multinlicilate  ad  defen- 
sionem  sui  multa  proforre  prajvalet,  ex  integro  re- 
servamus;  a  qua  omnis  vcsira  sententia  tanta  faci- 
liiale  despicilur,  qoanla  levitate  proferlur. 

Vicarii  Orienlalium  palriarcharum  dixorunl:  Salis 
iiidecons  est,  ul  vos,  qui  Gr;t!corum  imperiiim  de- 
irectanles,  Francoru;u  f(x;^erii>usinh:erelis,  iii  rcguo 
iioslri  principisordiiiandi  jura  servelis.  Qu;ipropter 
Biilgarorum  patriam,  qiiam  ex  Griecorum  potestate 
dudum  fuisse,  et  Gia^cos  saoerdoios  habuisse  coin- 
perimiis,  sancl^e  Ecclosia^  ConslantinopolitaiKC,  a 
qiia  per  paganismum  i  ecos.ser.»l,  Jiuiic  por  Christia- 
iiisinum  reslilui  judioamiis.  |^('gati  sancix  Roman» 
EccIosiiC  rcclamanles  dixoninl  :  Senlentiam  quam 
non  elecli,  neqtie  admissi,  sive  luinore,  seu  gralia, 
vcl  (juidquid  illiid  esl,  uiodo  pr;eci|»ilaslis  uoliu.s 
qiiam  prottilislis,  auclorilate  saiicli  Spi.ritus  us(|ue 
ad  difBnitionem  sanctic  s>'dis  apo;(olic;e  omuiDO 
rescindinuis,  ila  ut  nullo  modo  vel  nomen  habere 
sontentiic  nicreaiur.  Teque  adjuramus,  patriaicha 
Ignati,  auclorilale  sanclorum  ^po^lolorum  princi* 
piiin  coi'<ini  Deo,  suisque  an<j;olis,  oumibusque  pra 
senlibus  coniestamur,  ui  secundum  hanc  epistobnt 
saiiclissimi  restiluloiis  (ui  domni  Adriani  sumiul] 
i>oiilificis.  qiia:ii  libi  ec.  e  oirorimus,  imluslria  tua  at 
omni  Biilgaria  ordinaiione  iinmiuiem  le,  iiiilluin  tno" 
rum  ill'.ic  init^cndo,  custudias,  ne  &aiicta  scdr»  a(i 


12 


•ol 


1S0T1TIA  HISTOniCA. 


1258 


stoUca,  qiix  libi  lua   reslituil,  per  le  sua  perdere  A  Iit>u&  regins  qiioqno  niton^s  obiulii,  summuui  pr.TSH- 


videatur,  quin  polius,  si,  qaod  nun  crediuius,  just:iiu 
te  habere  querimouiam  xstintas,  sanctx  Romaux 
£cclesi«  resliiutrici  tux  soleiuniter  suggercre  non 
omittas. 

Tunc  palriarcha  Ignalius,  aposlolicam  epistolam 
«uscipiens,  iicet  magnoperc  admonitus  eam  legere 
distulisscl,  respondit  :  Absii  a  nie,  \xt  e^o  bis  pro^- 
guuiplionibus  contra  decoreni  sancue  sedis  aposioli- 
cx  iinplicet,  qui  ncc  ita  juveniliter  ago,  ut  niihi 
snbripi  valeat,  nec  ita  senilitcr  deliro,  ul  qiiod  in 
aliis  reprebendcre  debeo  ipse  commiitam.  Hoc  fine 
collociilio  illa  finila  est. 

Sed  iniperialis  conimoiio,  licel  s;>em  fronte  faniu- 
larel,  augmentum  suscepit.  Legalos  tamen  sanctaj 
Humanae  Ecclcsix  ad  praudium  couvocans  donis  opii- 
niis  decoravit  ,cos*]ue  Tbt-odosio  spalbario,  non  ea 
qua  coiigriiebat  soilicitudine,  deduceiidi  gratia  com- 
inendavit,  Acodyrcbarium  usqoc  perdiicti,  neligen- 
lerque  sine  ulla  provisione  diinissi.  Post  dies  aliquot  ^ 
navigaiites,  in  Sclavorum  deducli  manus,  prob  do-  ^ 
lor !  iiiciderunt,  bonisque  omnibus,  ac  autbenlico, 
in  qiio  subscripiiones  omniuin  fuerant,  exempbri 
denudali  suiil,  ipsique  capite  plexi  fuissent,  nisi  ab 
bis  qui  ex  illis  aufugeranl,  sibi  limuissent.  Tandera 
aposlolicis  inipcrialil*iisque  lilieris  ab  cxsilio  libe- 
raii,  et  undecimo  Kalendaruin  Januariarnm  die, 
indiciionc  quarta,  Roniain  reversi,  oinnia.qu»  supc- 
rius  diximus  coram  sanctissimo  siimmo  pontilice  ac 
proceribus  rciulerunt,  nibilque  aliud  scripturarum, 
quam  librum  aciionis  Ignalii,  ei  libellos  quos  a  Sda- 
\is  receperant,  et  reliquos  libellos  quos  Siippoiii 
arcbiministro,  et  Anasiasio  prudentissimo  biblioibe- 
cario  sancl»  sedis  aposlolicije(ciijus  praescienliae  [(or- 
<<?,  prasentis]  solli<iludine  exemplar  amisste  syiiodi, 
quod  sibi  scribcnduni  impctraverat,  Ecclesia  Roniana 
suscepil)  duduin  Conslantinopoli  comracndaverant, 
ostenderc  [iotueruiii. 

Superiore  leiupoi  c  Formosus  Porlucnsls  el  Paulus 


lem  summopere   deprecantes,  iit  aut  Marinum  sibi 
beiic  compertnm  diaconum  aKbiepiscopum  conse- 
«■raiiim  remiticrct,  aiii  aliquem  ex  cardinalibus  dun- 
taxatsuaeecclcsije  vinim  sapieiiiia,  persona,  viiaqne 
arcbiepiscopalu    dignissiinuui    Uulgaris    eligcndum 
dirigereh,  quem  post  approbationem  eorumdem,  de- 
nuo  remeanlem  arcbicpisc*opaIi  minislerio  siibliiiia- 
rel.  Sed  Marino  ConsianlinopoliUtnum  missalicuin 
devotissiuie,  ut  diximus,  sortiio,    summus  poniifes 
Silvcslrum  quemdam  Bulgaris  eligemtum  direxil, 
quem  cum  Leopardo  Anconiiano,  et  Domiiiico  Tar- 
visiensi  episcopis,  siiuulct  litleraspro  arcliiepiscopo 
aut  Formoso  Portuensi  episcopo  retniiiendo  iiniior- 
tiinissime  deprecanlos  reniiUeiilibusBuIgaris  mugin 
siib  velocitaie  recepil.  Quibiis  inler  nonnulla  rescii- 
psil,  ut  queiucunque  noiniiiarno  dcvolio   rog.ilis  e\' 
primerel,  eum  sine  dubio  pontiru-alis  piovisio  Biil- 
garis  arcbiepiscopum  cbmmodarel.  Ai  vcro  Bulgaio- 
rum  rex  exspeclationum  moras   diulliis  feno  noii 
valens,  ad  Gnecorum  imperalorein,  natoruin  Tlieo- 
dora;  occasioneallerna  regna  si!:i  aliernniim  rapere 
niacbinaniium,  adducius,  eiiindein  Peiruui,  qiiem  a 
Roma  siiie  deslderii  sui  efTeclu  sero  rcceperat,  cuin 
aliis  e   laiere  suo  Constaniinopolim,   requisitionis 
giaiia  ciii   potissimum  Bulgaria   perlinere  debcrel, 
cmisit,  ibique  a  legatis  noslris,  qiiod  juri  Romauo 
periinerenl,  sunl  coiivicti;  at  postinodum  per  Orien- 
tales  Conslanlinopoliianosqiie  doiiis  ac  piomissioni- 
Iiiis   per.suasi  Grjicos   sacerdoles,  jnxla   qtiod  Gn- 
moaldns  episcopiis,  qiii  «b  bis  se  repulsuni  faletur, 
suscipienles  nostros  ejiciuiit,  et  per  eumdcm   Gri- 
moaldum   cpiscopiim,  quia   siiie  conscientia   scdis 
aposlolicoj,  connnissum  sibi   prajdicaiionis  olTicium 
deserens,   Romam    ditissiinus    rcmeavn,    m:!;,'nnin 
epislol*  voiumen  frivolis  allegalionibus  tanqiiam  sub 
pia;texlu  deliberatje  senlcntia;  syiiodo  pitesicieiiiiuin 
iiTiplicalum  aposioIic;e  sedi   siiper  excusalio:ic  siia 
reniisit.  In   quo  laclo  quia  cpiscopus  a  Biilg;iiise\- 


Populoniensis  veiierabiles  episcopi,  qui  cum  Cictei  is  C  P"'sum  epistola  lacenle  se  asserit,  et  presbyteri  noi 
,•  .r--:^-:  M!„_i.:  ..    . •     •        86  pulsos  3  Graccis,  vcl  Biilgaris,    sed  ab  episco|>o 

circumvcnlos,  profecto  dnbium,  quin  mulu;c  subsit 
prodiiionis  imago,  donec  Cliiistiis  renum  riiiiator»!» 
cordium,  in  suorum  servorum  examine  banc  i:i  lu- 
cem  protuleril,  non  videiur. 

{\idcnlur  aligua  deesse  sub  (iiiem.) 


jiissu  sanctissimi  papa;  Nicolai  causa  pncdicaiionis 
deslinati  fueranl,  remeanles  dc  Cbrislianitate  Bul- 
gaiorum,  acomnimoda  subJGctione,  qua  specialiter 
8:uicla;  Roinana;EccIesia;devoUssiiiia  colia  submise- 
rani,  sedem  apostolicam  reciearunt,  et  Michaeli;, 
Bnlgarici  regis  legalum,  Pelrum  nomine,  summo 
pv)niinci  prxsenlaruiil.  Qui  legaius  cum  douis  rega- 


m9 


ADBIANl  PAPvE  U 


12«0 


ADRIANI  PAPJE  II 

EPISTOLJE  ET  DECRETA. 


I 


(Apud  Labb.,  Concjl.  lom.  VIII ) 


I 

EliSTOLA  Al)  LOTIURII  M    KEGK.\i, 

(Aimo  S67. ) 

QitoU  Tlteulberfjam  solmioiiem  mulrimonii  Romiv  po- 
slulautem  ad  Lolliariiiin  redire  jnsserif,  doncc  in 
tyiiodo  deea  re  stalual.  Monel  Lotliarinm  ui  eam 
iu  coitbortinm  recijiioi,  aut  ai  alio  in  loco  interim 
cousisiat,  pioinissus  illi  ubbaliui  ad  vilte  snbiidia 
concedat. 

Quia  bealo  Peiro  apostolonim  pniici|ii  Don;iii«s 
liosier  oves  suas,  lolam  videlicetEcclesiani.  preiioso 
jatn  saiiguincsuo  jeiienipiaai,  posl  passionis  vincuia, 
{lO&l  clavoiuni  vulnera,  el  crucis  ludiiiiia,  auiuc  ro- 
fnrreclioiiis  gloriam,  lerlio   coniniendavii   (iicens  : 
Pnsce  oves  measy  pasce  <i,jhos  vieos  (Juan.  xxi),  nos 
vice  uliipje  aposioIuUis   iliius,  Douiino  iti  oinfiibiis  ^  ^^  Dornino   auxilianie  (liligcnlcr  coiisitleiatis,   non 
«ooperantc,  fungenles,  in  virga  a^inila^isel  jnsiiiia', 
jn  longaniniilaie  benigaii:  lnsniililalis  ct  palicn!i.E, 
gregem  Domini  pabuio  spirifalis  viia,'  pasceuduni,  et 
cura  solerii  cusloJienduin  <!ivina  suscepinins  volun- 
laie.  Os  apostolauis.noslri,  sep;ifoni.is  Spiriuis  .yra- 
tia  plenum,   pio   regni  tai  slabililate  ielicitaleque 
pcrjtciaa,  senipiterna  nempe  vera  anima;  salute,  qua 
iiiinc  ei  in  uiLeniHm  heale  secnritenpie  fruaris,  o  in- 
«lyie  rex  Lotbari,  viribus  iodefessis  aporientes.  ex- 
«dlcniiam  luam  paterno  monemns  affeclu,  ct  j'ire 
apostolico  c.vlioriamur,  f|iiatenus  maloriimboiniiitiiii 
eonsiliis  lelictis,  el  moriiferis  persnasionibiis  omni- 
modo  sprelis,  aiirem  cordis  Jui  coelesli,  sane  clavi- 
gero  beato  Peiro  in  nobis  loqucnti  aperias,  omnitpie 


A  limai  vincnlnni  (Jissolvis.se,  el  ad  iilicilum  ac  prisli- 
iiiim  siiipriim  incoiigruis  revcrii  velle  occasiohibns 
agnosceremus.  Tbeuibcrga  ila.ine  illuslrissima  regi- 
na  conjux  vestra,  sanctorum  aposleloruiH  Pelri  et 
Panli  ad  Iinn"na  veniens,  menlcque  devola  oraiionis 
desiderium  coniplcns,  nostram  facieui  contemplari, 
caii.sasque  suai  nece.ssilalis  nobis  ore  proprio  expo- 
nere  qusesivit.  Quie  cuni  a  noSis,  pro  amorc  Dei  et 
vcslro,  ei  ab  omni  noslra  Ecclesia  bonorifice,  sitful 
nporlebat,  suscepla  fiiissel,  dixil  se  propler  quam- 
dani  corporissni  jnfirmilatcm,  el  quia  non  iegiiiino 
vobisantea  fuerit  conjuncla  connul^io,  a- vestro  vi?lle 
separari  consorlio,  el  ob  amorem  Dci  sa;culi  uigni- 
talem  el  gloriam  abjiccre,  ac  sub  leni  jugo  Cliriiili 
cervicem  cordis  submillere.  Qoibns  profecto  audiiis, 


modico  fuifiuis  Uirbali  slnpore  ;  qtiod  se  pro  tidibns 
a  vobis  qiiafiercl  sq^aiare,  cnm  scriptUiii  sit  dicenle 
Domino  ;  A  Deo  jiiiigiiur  mulier  viroj  ei  iterum  : 
Qnod  Dcus  jutixit  hoino  non  separet  {Valth.  xix; 
1  Cor.  vii).  El  ciim  ipsa,  sicut  diKil  Apostoins ,  stii 
corporis  non  babeat  poleslatem  ,  sed  vos  ,  cui  Do- 
miui  csl  voluntate  legilinio  malrimonio  regali- 
qne  loro  conjuiicta.  Cui  sane  qnamvis  cum  vestr» 
Yoluntails  consensu  atqne  licenlia  bocce  supplici  ni- 
niis  pace  deposcerei,  nostrnm  in  tali  volunt;itis  sua 
desiderio  consensnui  nuHo  niodo  pricbtiinuis.  Liccn- 
tiam  vero  illi  revertcndi  ad  magnitiidinis  vesti-ie 
con^orlium,  jnraqne  matrimonii  regalis  iliibal*  cu- 
stodiendi  prxcepimns.  ^iiper  liis  auti^in,  qnibus  se  a 


wiuniosiiale  ci  inclyla  mundi  dilectione  procul  ab-  ^  vobis  qiia^rU  disjnngero,  tam  rep.-nte  sine  mnltornni 
jecla,  ea  qiia»  jnstiii;»  ac  recliludini  maxime  con-  fralrnm  noslrorum  consilio,  et  ingcnli  examincfinj- 
grumil  praedicanles  loto  desiderio  audias,  evidciiii-  livam  nunc  proferre  senionii.im,  aut  consensns  no- 
que  perficias  devotus  afiectu,  quia  non  auditorcs,  stri  iminaturam  dare  liccnliain  jnre  dislulimiis.  Doo 
sed  factores  legis  Deus  fore  juslos  approbat.  Undc  aulein  nobis  saluiis  op?m  vilamque  praebonle,  tam 
s»dis  aposlolica>  saliibrem   admonitionem  et  corre-     pro  bis  quam  etiam   pro  aliis  ecclesiaslicis   causis 


clioneni  ve.ierabili  sinceraqne  menlesnsciperestud^i, 
Dno  igitiir  a  lc  carnis  devicio  illecebra  dudum  com- 
missa  videnlur  illicila,  qnae  ab  antecessore  iiostro 
pia;  nie;nori;e  papa  Nicolao  censura  fuerant  emcn- 
dala  canonica.  Unum.videliccl  nefariuin  Tbeutberga; 
io.giiinue  coiijiigis  i(u«  divortium ;  alierum  vero,  sce- 
Ifsiissimus  Waldrad;e  mcecha;  conciibitus  :  qiia;  non 
Si)luni  lex  oninis  diviiia  reprobai,  condemnat  et  fiei  i 


synoJum  facieiUcs,  et  talia  sublili  examinc  indagan- 
les,  ut  secuiiduni  roum  saivi  esse  possiiis,  idonea 
satis  inlentione  delibcrabimus  coram  Dco  Salvatorc 
nostro,  atque  finiemus.  Propter  quod  cxceileniiain 
luam  apostolicis  monemus  alioquiis,  eibortamur  in 
Doniino,  nc  aurem  noliililatis  luaj  coiisiliis  impioruiu 
et  vcritali  repugnanliiiin  veibis  inclines;  sed  poiius  , 
Dominicis  et  apostolicis  pra;bens   gratanter  piacoe 


oinuimodis  velai,sedetiam  mundanaprobibentjnra.  j^  piis,  eamdcm   Tbcuibeigam   noblli.-siuiam  roginam 
Doquibiisnos  ilerura  rescribere nullaienns  sttidere-      conjiigem  luam  dileciionis  amoie  in  tonjugalo  cou- 


inus,  nisi  vos  a  jiislilia;  tramile  pcr  incontiva  carnis 
piocul  dubiodeviassc,  bonumque  conjimclioiiis  lopi- 


sorlium  iiclus  rccipias,  el  pro  amoro   Dei    el  saiicli 
Potri,  nosiniqne  simiil,  boiiOio  digno  eam  relinere, 


lioi  KPIS10L.*: 

t 

siciili  toiporis  propiii  incniliiMim  (liloclijm,  pnuu- 
irs  QuoJ  si  ol»  iliiiei  is  loM}»iUidiiiei»i  ei  asperilateni, 
vol  aliqitani  cariiis  iiiceiuumJilaiem,  aii  vos  iisqiic 
ipsa  pcrveniie  disuilerit,  elegcrilqtie  iii  alio  pro- 
priclalis  siix  locosibi  iitili  magis  coiisistere,  interiin, 
iiotiec  syiiocius,  ut  pnvdixiiiiiis,  fiat,  salva  t>l  iiicolii- 
niis  siib  vestia  regali  liiilioiie  alipje  «lelensioiie  se- 
fura  perinaiicat ;  habealquc.  in  poteslaie  sua  ipsas 
abbaiias  qiias  ei  dare  ipse  ore  proprio  proinisisii,  ile 
qiuruiu  siitiiplibiis  alque  rcditibus  ncoessnria  possit 
bal>ere  slipeiuiia  dignaqiie  subsidiu.  Sin  vero  quiii- 
bel  vestruin  ei  aliquam  fuerit  niolitus  contrarictalesn 
inrerie,  aul  poriculose  piicsuinpscril  nocere,  scialse 
a  nohis  i>erpetui  analhemalis  vinculo  esse  procul  dii- 
bio  innodandum,  ei  ab  omni  Ghrislianoruin  consor- 
tio  separandiim;  te  aulem,  si  talibus  consensum 
{M'»!bueris,  onuiimodis  cxcommunicaudum. 

11. 

AD  ADONEIi  VlENNENSEM  ARCIUEPISCOPUM. 

(Anno  868.) 

Laudat  ejus  zelum  ingeituqtic  acumen  in  prxtuvendii 
insidiis  impiorum. 

Adrianus  episcopua,  servus  servorum  Doi,  reve- 
retitissimo  ct  sanctissimo  conlValri  nostro  Adoni 
Viennensi  archiepisccpo. 

Lcgalus  cum  lilteris  a  beaiituUine  tua  decessori 
meo  sanctx  memorise  papie  Nicoiao  deslinatus,  me 
iii  sede  illiiis,  quia  sic  Dominiis  voluit,  ordinatum 
i:)venit.  Et  quia  noluimus  frustrare  piuiu  siudium 
lnum,  noii  illius  vice,  licel  propler  legati  moram 
piirlim  de  his  quae  scripi>isti  fralernitali  tu;ercspon- 
«limus.  Debcmus  enim  ci  in  iabore  sticcederc,  cui 
pCM-  Dei  graliam  successiinus  in  honoic.  Igiiiir  de 
ailinonitione  quani  per  Waltarium  comiiem  circa 
gloriosum  regein  Hlotariiun  cxercuit  sollicitudo  lua 
giaies  mult.is  repcndimus.  In  eo  qtiippe  te  pi;x;cipue 
induslriuin  paslQrem  Doiuinit  i  gregis  Oatendis,  quo 
insidias  lupi  proecavendas  esse  longe  po^ilus  adhor- 
laris.  Perscrutaiis  pr;rterea  quaterniimcuiis,  qiios 
ideai  h^gatus  delulil,  ingenium  et  acumen  sensus 
lui  niirati  sumiis,  ct  auclorem  proliiiuscolJatulan.ios. 
VeiHiu  sicut  excmplaria  epislolarum,  quati  aposto- 
licae  recordalionis  decessor  nosler  siiper  liac  le  in 
Gallias,  etad  omiies  episcopos  ulira....  posiios  des- 
tinavit,  indicant,  et  sicuti  nonnulli  primores  xx, 
etc,  qu(g  in  ms.  codice  desideranlur. 

liL 

AD   SVNOPtM    TR1C.\SS1XAM. 

(Anno  808.) 

Probat  illorum  in  rulti^eniiis  geslis  diligenliam,  et 
palUum  ronccdit  ^yutjado.  Hortalur  ul  i\'icol(ii  /ic 
nten  scribanl  in  dii)lycliis,  cateantguf  ne  guidf/iittm 
conlra  ejus  acta  vel  decrela  lentelur. 

Abriam's  episcopus,  servus  servorum  Dei,  sanclas 
el  in  Cliristo  diligendse  synodo  iipiid  Trecas  coUeci^r. 

Legalionis  vesti-ae  scripla,  bfatae  nfemori*  deces- 
sori  n:eo  papac  Nicolao  miss;i,  nos  jam  in  sedc  illiuK 
di\ina  dignatione  locati  suscepimus,  promptissima.m- 
que  obedieiitijira  vestiam,  quam  iu  coliigcndis  geslis, 


Ei  DtCKETA.  ^262 

A  becuodum  deriniiioneiTi  pnciiominaii  sanclissiaii  pro- 
suli.s  exbibuislis,  laudavimns.  E\  lieel  ad  scriem 
rcriim  ^«'slarum  Uice  clarius  ;«gnoscendam  noii  suili- 
ciaiil,  (\\ix  tam  de  Ebbonis  dejectione,  quain  dc 
his  q\ix  pesiinoium  aeta  sunl  unanimitas  vcstra 
descri|«it,  ei  nonutilla  rationi  vcsirae  desint  eorum 
qu;e  super  bis  gesla  sunt,  quaquc  jam  memoralus 
et  semper  memorandus  ponlirex  apo&tolica'  sedi  vo- 
luii  ex  inlcgro  loseiari;  pimn  lamen  lalwrem  vestne 
sanetitatis  et  studium  non  solum  laiidabile,  sed  el 
loiige  lateqiie  praedicabile  judicanms.  imiocenlia 
qiiippo  jam  niinc  IVatris  el  cocpiscopi  iiostri  ^Nulladi 
et  colleg.uum  ejus,  qiiam  quidam  emergens  casiis 
per  non  brevis  icniporis  intercapediiieui  obumbrave- 
rat,  reiractatioiie  ei  refricalione  vcstruj  sacrai.e  et 

B  apostoliciC  scdis  auctoritale  frequetiier  adunaia;  so- 
lerti;e,  ecce,  Deo  gratia.'-,,  vcnil  ad  lucem,  et  jtislili.s; 
sui»  radios  ad  omiiiiim  omnino  ceriiiudiikem  foras 
quasi  solis  spleiidor  extendil.  idcoiiiic  nos  vestrum 
juuicium,  ac  vestram  senleniiani,  qu;un  aposlolicic 
sedis  ceniiiira,  sicut  exegit  ordo,  piajccssit,  ap|>roba- 
uuis,  adnnltrmus  ct  corroboriimus ;  alqiie  pti-^luln- 
lioni  vestiae,  cui  quidquam  iiegari  dilficilliiiuiin  csl, 
amiuentes,  ad  pknioiem  voiiiirinaiioaem,  utiam  pallii 
jam  dicio  fralri  noslio  Wii!f.;du  Biluricensi  anlislili, 
sccundum  {niomn  consuetiidinem ,  ail  ge;ii»im  et 
decus  ecclesi;K  sibi  commiss*,  et  instrucirouc;»»  ipsius 
coiicedimus.Qued  ctiam  s.i-pc  memoralus  dccessor 
nosler  jaindudum  libcnter  annuerei,  si  quie  nuiic 
mis  siis  ipse  rcciperet,  vcl  w  is  qui  hoc  suscipere 

^  conabalur,  u  Biluricensi  missus  probaretur  Ecclesia. 
Sed  quod  ille  nen  egit,  ecce  nos  cgimus.  Quin  potiiis, 
quod  ille  perllcerc  dcliberaverat,  nos  ecce  Deo  au- 
ctoie  supplevimus.  Non  quippe  est  diversitas  ojieris, 
ubi  est  itna  eademqtie  concordia  volunlatis  :  pnc- 
scrtim  cum  debeamus  ei  in  labore  succedeie,  cui 
successiiuus  iu  honore.  Nimiium  qui  sumus  ut  Pswl- 
Biista  canit  :  Pro  palribus  nati  filii  {Psal.  xi.iv),  et 
constilu'.i,  quamvis  longc  merilis  impares,  super 
«mncm  u..iversalis  sanctae  Ecclesiae  terram.  Preca- 
mi:r  aulcm,  ct  obsecraimis  in  Domino,  ul  siculi  nos 
unauimis  fralernitaiis  vesirae  preeibus  annuimus,  et 
assensum  de  cifiero  non  solum  in  hoc,  sed  i»  omiii- 
bus  praeljcre  disponimns;  ita  quoque  vos  meis  nunc 

j^  YOtis  salisfacere  proc;irantcs,  creliro  diclum  aposto- 
licaj  recordationis  papam  Mcolaum  in  codicibiis  vel 
diptychis  exclesiarum  vestraruni  sciibi,  et  iiomei» 
ejus  iuter  sacra  missarnm  solcnuiia  impr;viermiss« 
recilari  faciatis  :  iii  ui  aliis  qtidque  fralribus,  ct 
dioeceseon  vesUarum  saccjdotibus,  idipsum  agere 
pr.TCcipialis.  Niiiilominus  vero  suadefe  vestrae  dile- 
cti(»ui  curainus,  et  adnwnemus,  ut  iam  Graecis  priu- 
cipibus,  qiiam  omnibus  oimMuo  cIeric.>U  fmigentiim* 
ordine  conlra  personam  ejiis,  vel  acta  seu  decreia 
ipsius,  agere  veh^ecernere  quidquam  teutaiuilius, 
tam  verlio,  qnani  scriplo  virililer  obviei  5.  ac  vali- 
dissime  resisiaiis.  ScieiUes  praterea,  quia  quaecun- 
que  hic  adversus  ejus  personam,  vel  «lecrcta  gerea- 
lur,  iDe  his  nunqiiam  pra:biturum  f&ie  conscn&uai : 


1263  ADRIAM  PAP.€  U  1264 

nec  tU  a  qulbiisc'.m(|«!0,  vel  (jiioi!iOtk*cuiique  fian?,  A  •o''  »1  pacss  ct  rfilcclionis  vinculiin),  qme.  noajor  esC 


tneum  inieresse  nieiilis,  vcl  deUnilionis,  aut  di.  |tosi> 
lionis  affectum.  (}ii;)iiquaai  si  ([iiilibei  aposiolicii: 
seilis  miscriconliaiii  ininilUlei-  posluiuverinl,  circa 
l)os  praemissa  saiisfaciione  niiiins  agere  niilio  moilo 
veiiinus  inflexibiics  app-arere.  Tunlnni  ne  hnjusuiudi 
honiines  sic  innocciiliuiu  suani  assercic  sinJcant,  ul 
iit  accusalionciii  laiili  pontidcis  inaxitncque  in  Dei 
jutiicio  collocaii,  q(io(|uu  inooo  prorunipcre  aiuieanl : 
prxcipue  cum  illuin,  (iuni  advixit,  iienio  iuipeicre 
pwsumpserit,  vd  cum  de  injuslo  judicio  arguere, 
vel  lenuitcr  ansiis  exsliievit;  r.isi  forle  biuic  quis 
liumiliter  adiit,  ciii  iile  salisfactione  nouduni  curaia 
jure  remitlere  non  conscnsit.  Estote  igiinr  circa 
hJEX.  vigiles,  csloie  fortes,  ct  ista  oiuuibus  nhra 


oinnibus  virtutibus  ct  liolocauloniatiiius  (//  Petr.  i), 
insolubiiiter  in  omnes  et  invicem  observarc  gluria 
tua  coiitendal,  et  inler  subjectos  medullitus  cuslodiri 
senipcr  adnioncal.  In  boc  enim  regni  vesiri  staUis 
poierii  incoluinis  tiulus  permanere,  si  vos  ncmioem 
coucuticutes  a  nulio  concuii  dignoscamini.  Pnelerca 
noliimus  ignorarc  cel.^iiudineuj  tuain,  dilcctissimuni 
et  spiritalem  lilium  nostrum  Ludovicuni,  piissimum 
el  a  Dco  pi  otcctum  imperatoremi  non  adversus  san- 
ci;«  religiouis  lilios,  ul  quidam,  pugnare,  neccontra 
fidei  Cbristianae  domcsticos,  sed  adversus  lilio»  Be- 
lial,  ei  adversiis  Cbristi  nouiiuis  iuimicos,  pro  sau- 
cl:e  Ecclesioe,  ct  praecipue  noslra  securitate,  proqiui 
ndcliiim  liberalione  niulioruin,  qui  pene  jam  finc- 


Alpcs  cousiitulis  episcopis   nuntiantes,  ut  cl  ipsi  B  tenus  apud  Saniniuni  periditabanlur,  ita  ut  ciiain 


qiioque  siiper  bis  sollicili  et  intenti  pvopiigualores 
sinln,  saliilaribus  monitis  iucilare.  (Ivo,  parle  v,  cai>. 
54.)  «Juoniam  si  scdis  aposiolicie  prsesiil,  vcl  ipsius 
(lecrela.detestaiioni  vel  abdicatioui  balicntnr,  niillius 
vestrutn  vel  nonien  vel  institulum  finnuiu  aut  sta!)ile 
■pcrmanere  valebit.  Quiii  poiius  ct  d(!giiiaiibiis,  qiiae 
de  sancia  cl  individua  Tiiniiate  a  pi-u;siil:bus  scdis 
aposlub'cx  promulgantur,  nouniilia  possunt  iieri  dc- 
trinicnta,  si  pnieceJeutiani  quorunHjue  el  maxime 
prinvc  sedis  poutifiL-uui  sialula  vel  ulli,  quod  dici 
iicfas  esl,  quiii  et  ipso  auditu  prorsiis  borrcndum,  a 
subscquentibus  quibusque,  inio  ct  iuferioribus,  abo- 
liiioiii  cuidani  vel  daiAiiatioui  subjlciantur,  vel  iai- 
\i\x  temeritaiis  ausu  saltem  soli  dcrugationi  prodan- 


fines  nustros  infestatio  jam  janupie  Saraccnodiin 
iuvailoret.  Egressus  a  suinmo  subliiuitatis  proprio 
solio,  et  a  pacatissiinaj  qiiietis  sua»  fuiidair.inc,  ncc 
corjiori  parcit,  nec  tcstibus,  nec  algoribus,  nec  de- 
nifjue  ullis  eventibus  cedit;  sed  onsnia  inconimo(^Ia, 
omtiia  discriiuina  pro  Ciii  isli  noiniiie  toleraus,  niliil 
esl  qiiod  pro  Cliristianoriim  ercpiioue  recusel  arti- 
pere,  niiiii  est  qnod  pro  tidelium  qiiieio  ac  pace  dc- 
cl:!!Ot  assuniere.  Deiiique  noii  niodicim  Ecclosix 
saiiciio  quiet(!ui  per  eum  (iivina  jam  pietas  opcrata 
csi,  uon  inoJicai  pnganoriim-^iros  fortitiutiiie  super- 
uv.  piostralc  sunt.  Siqiiidems.Tp:uscosdem  lauquain 
niuivs  e  caveruis  suis  egressos  ad  stia  latibula  lerga 
verlere  comptilit,  et  bracbia  contra  noslros  excria 


lur.  Sanctam  fraternitatem  vcsttaui  optamus  nunc  (J  poicnti  virtute  rcsolvit.  Qiiiii  et  nobis  omiiibus,  qui 


et  scmperiu  Cbristo  beuc  valere.  Dala  iv  Nonas  Fc' 
liruarii,  iuiiiciioncpiiiun. 

IV. 

AD  LHfiOVICUM  RKCru   GF.RU.VMJ:. 

(Anno8G>i.) 

Dfi  nctorlis  Ludovtci  impernlorh  adversiis  Suracenox, 
cujus  interim  et  Loikarii  rairis  qu(v  snnt ,  lanyi 
veial. 

AiMiiAr<cs  episcopus,  servus  servorum  Dei,  dilecto 
filio  LiiDovico  glorioso  regi. 

Inler  exordia  divinitus  ordinaii,  licet  in  iiidigno 
luinistro,  poiitificattis  mei,  pacis  studiu-m  prae  c;ctc- 
ris  virtutibiispraedicandi  suadendiijuemibi  necessitas 
iKHi  inconvenienter  incutnbit.  Nimirum  cum  etiam 


louge  sumiis  et  qui  propc,  rnagncc  securitaiis  praisi- 
dium  condonavit  ,  dum  scilicel  nonnullos  eoruin 
prosiravit,  nonuulios  etiam  ab  corum  siipcrstitiosu 
rilu  convertens,  Cbristi  fidei  et  verae  rrligionis  iii- 
nera  sectari  perdocuit.  Quf.  de  re  ralum  ducimus 
vestram  commoiiere  magno  opere  ceIsitudinein,quo 
noa  vestris  motibiis  ,  non  aiiorum  suggestiouibus 
incitati,  quidquam  quai  iliius  sunt  coucutere  prarsu- 
niatis.  Non  solum  autem  qiise  illius  sunt,  verum 
etiam  qu;e  fratris  ipsiiis,  Loiharii  videlicet  gloriosi 
regis,  cousistunt,  nullo  comraovere  patiaiuini  pror- 
sus  instiuctu.  Qui  eniai  tangit  ea  qu;E  fratris  ejus 
sunt,  ilia  qiise  ipsius  siinl  tangit;  et  qui  illum  livore 
vicJus  commovel ,   hunc  procul  dubio  commovere 


in   ipsius  DominiciB  nativitaiis  principio  ccelestis  ^  dignosciiur.  Quamobrem  suademus  el  dileciionera 


excrcitus  niilitia»  visai  sinl,  qu«  claniarent :  Gloria 
iii  excelsis  Deo,  el  in  terra  pax  liominibus  bonce  volun- 
taiis  (Luc,  i).  Ubi  profeclo  solcrter  iutuendum  esl 
quia  sicul  lunc  pastores,  qui  super  gregein  siium 
prae  casteris  vigilavenmt ,  tanti  tripudii  videre  pr;R 
caeicris  gaudia  meruenint :  ila  nos  tunc  proctil  dubio 
GOilestiuin  bonoi'uin  Ixtitiam  adi|)isct  merebimur,  si 
siiperovea  DominicassoUicite  vigilemus  :  ne  videlicet 
hasvei  per  insidias  odii  seu  discortiix  vorax  lupus 
Invadat,  vel  pcr  cupiditatem  avidiis  ille  leo  dej^lutiai, 
qui  docenle  apo$toI(/rum  principe  circnit  quaerens 
qiiem  devorcl.  IJeoque  nunc,  fili  chacissime,  oppor- 
tuoe  iu>(K>rtutic  suail«>o,  admuncu  cl  inslauier  adhor- 


vesiratn  bis  apicibus  cohortamur,  ut  iniquis  suasio- 
nibus  nnn  cedatis,  nec  sinistra  machinantibus  aures 
acconimodelis  :  sed  unusquisque  vestrum  suo  jure 
conlentus,  quae  alterius  sunt  usurpare  non  ientct, 
nec  iiivadere  quocunque  modonitatur,  qiiod  invasuni 
non  modicum  potest  invasori  generare  sine  dubita- 
tioiie  discrimen.  Provideal  ergo  prudeniia  vestra  ne 
jain  fato  desiderabilissimo  fitio  nostro  semper  Au- 
gusto,  causam  Dei  exsequenti,  ei  hserediiaiera  Do* 
niiiii  vindicanti,  ac  ipsius  bella  pr^iianti,  qiiodlibei 
ofTendiculum  prseparetur,  qoo  sancU-e  Dei  Ecclesiae 
quavis  ex  parte  impedialur,  vel  profcclus  fidelium 
c.xcludatur  :  sedpolius  tcla  vcslia  p;iganorum  acies 


I  i2cr. 


epistolj: 


paveanl,  cl  jaciiia  vcf^lra  lii  (iiii  siii<;  Deo  siinl  jctitn 
rcpcriaiil.  Quiii  peuiliis,  sociiiiiluin  Aposioluin,  noii 
sil  vobis  colluclaiio  adversits  c:ii-iiein  el  SDnguincm, 
iil  est  honiines,  sed  adversits  priiicipcs  ci  poteslates, 
adversiis  iQundi  rectores  lencbraniin  haruin,  conlrn 
spiritalia  ncquitiivin  c<)Dlestrbiis(ft'/»/«r«.  vi).  Alioqiiiii 
iiianum  apostolicx  sedis  cuiu  eodem  piissimo  priM- 
cipe  forliier  essecognoscite,  et  arma  nostra  illi  mii- 
iiiinina  validissima  conrerentia,  sumino  agonotiicta 
nobis  concertante ,  et  beatorum  principiim  apostolo- 
nim  inlercessioiie  cooperanle,  prscparata  sine  ciinc- 
tatione  prxnoscite.  Optamus  gloriain  voslram  ninic 
ei  sem|ier  in  Christo  valcre,  dileciissime  Gli.  Daia 
pridicIJus  Februarias,  indiclione  prima. 

V. 

AD  WA!.Cr..VD\M. 

(Aiiho  808.) 

VYaldrttdum,  qnia  resipuisse  (Ucebulnr,  Lv.dovln  im- 
'poatoiis  roffdtu,  communioui  Eccle.fia:  restituit^ 
ea  lege  ul  nd  Lolliarii  societalein  non  reUeat. 

Nemo  pl:«ne  diibii:it  niillum  Incimis  esse,  quoi!  Fc- 
clesia  data  sibi  diviniiiis  potcstate  ab  eo  desisteaii- 
bns  non  possit  absolvere,  ct  poenileniibiis  rclaxare, 
cuj  dicitur  :  Qiitvcunqne  dimiserilis  super  terrum,  di~ 
mitsa  ernnt  el  in  caelis  :  et  qudcunqne  solvcrilis  super 
terratn,  soliila  erunt  el  in  coeiis  {  lUaiih.  xviii,  Joan. 
20).  In  quibusctinque  omiiia  siiiit,  quanlacuisinie  cl 
(jualiacunquc  sint.  Quod  etiam  in  senlenlia  tua  ra- 
tionabiliter  observaiidum  est,  qua  licei  fuerit  obli- 
gaia,  quia  laraen,  sicut  mulioinm,  sed  pra'cipi!e  di- 
leciissimi  filii  nostri  Lmlovici  clemenlissimi  Augusti, 
citi  fides  in  omnibus  adhibenda  est,  rciatioiie  didici- 
XQus,  n  nacvo,  quo  tenebaris  obstiicln,  resipuisse  di- 
ceris,  el  ab  obsiinatione,  qua  vidcbaris  annexa,  dis- 
cessisse  narraris,  pielatis  tibi  viscera  noveris  el  apo- 
slolicx  sedis  aperta,  ct  tam  vincniis  anaihemaiis  et 
excommunicationis  exutam,  qnam  cunclorum  Cbri- 
)»tia{iorum,  Dei  ct  bealonnn  primorum  apostolorum 
aucturitate,  socielali  redditam,  atque  communiuni 
tegaude  reductnm  :  iia  ut  deinceps  ecclesiam  iiigre- 
diendi,  et  orandi,  convivandiqiie,  seu  ciim  cxteiis 
Chrisii:)nis  ioquendi,  sil  libi  auclore  Deo  dala  licen- 
tia  :  prxfati  duiitaxal  regis  sociclati,  propier  antiqui 
hostis  versutias,  niillo  pacio  peniiiis  adh%rendi. 
Quod  tamen  beneficium,  quanquam  lioc  nioderalio 
flagitasset  ecclesiastica,  <]iia:  sicut  iircorrectis  infle- 
xibilis,  ita  correctis  semper  debet  csse  flexibilis,  iii- 
staiitiam  prccum  et  incomparabilem  diiectioncm  div 
si  len^bilis  et  spiritualis  filii  nostri  jam  mcmorali  cl 
jiigiter  memorandi  Augusli,  tain  tibi  celeriler  impe- 
Irasse  cogiiosce.  Ciijus  scilicet  postulatio,  sicut  noii 
nisi  justa  credilur,  ita  quoquo  modo  postpoiienJa 
non  ducilur.  Yerum  tu  sic  te  de  csclero  sliide  nm- 
nire,  ut  dfmam  soliiiionis,  quod  in  lerra  percipere 
cerneris,  in  coelo  Steo  auciore  vcraciter  capere  me- 
rearis.  Nam  si  te  coram  humanis  ocuiis  absolvend.im 
6xhil>e8,  ei  coram  Dei  conspectibus  obligala  consi- 
tlis,  ncc  nodo  cares,  nec  vcniam  intpetras,  quinimo 


ET  DECRCTA.  l2iiS 

A  ei  pro  simulatiune  puiiori  nexii  tigalierii.  Etcnim 
diviiio  fcrtur  OTitcu\o  {I  Reg.  xvt),  qiiia  homo  vidct 
in  faciem,  Deus  autem  cor  inluetur.  Ergo  ne  dele- 
cteris  in  infimis,  sed  supenia  cordis  iittuere  seinper 
eliiiitibiis.  Caduca  siint  qtisc  ccrnunlur,  qiix  vero 
noii  vi(icnt4ir  .'eierna  consistunt.  Noli  rogo  pro  terre* 
nis  coclestia,  pro  visibilil)us  gauJiis  perdere  gaudia, 
qu%  qiiidem  nec  cogitari  siitTiciimt.  Nulliis  libi  lt]an> 
diatitr;  qui  cnim  Ic  beaiificaiU,  ipsi  te  decipiunt. 
Dcnique  qnanliscunqne  vclaminibiis  justiiia  et  veri- 
las  occullelur,  quandoqiie  latnon  sjdciulorem  for.ig 
siiie  claritntis  emittct,  ncc  polcril  omnino  diulius 
iiubilo  f:M\x  delcnsionis  obduci.  Qitod,  favente  Deo, 
tam  sedis  apostolicx  studto,  qiiam  rcclissimi  princi- 
pis,  charissimi  videlicet  filii  noslri,  cui  nunqiiain 

"  loiiiludo  qua;libet  aliqiKindo  pbicuit,  scd  iioc  placere 
qiioquo  molo  potcrit,  sollicitudine,  radios  suos  ut 
solis  canilor  extcndct. 

V  I. 

AD   LPISrOJ-OS    CKRvrAXI.C. 

Aholtilum  a  sc  Waldradani,  et  conffrKcnlibus  monilis 
insiructam  s\(jnilical. 

AoRiANfs  episcopus,  servits  servoiiim  Dei,  reve- 
rcniissiiiiJs  et  sanclissimis  conrratribus  iioslris  ar- 
clii(;piscopis  et  episcopis  in  rcgno  Ludoviti  gloriosi 
ifgis  coiistiiutis. 

Siciil  obsiinatis  el  iiicorrigihilibtis  dobolur  viiuU- 
ci:i,  iia  a  convcrsis  alqiie  correolis  amovenda  esl 
uliio  cl  adhibcnda  ciiratio.  Quaproplor  nos  Waldr:»- 
^  diR,  <\wx'.  multonim  iit  rcf<:rl»r  atieslaiione  a  prisli- 
nisel  illicitis  affectibus  ad  s;bililVru!n  coriectionis 
ilcr  convcrsa  esi,  reiJiedia  miseraiionis  aposlolice 
scdis  exhibcre  coiisensisse,  illanuiue  vinculo  cxcom- 
niiiiiicaiioiiis  vcl  analliemaiis  aurlorilatc  Dci  et 
priiicipum  aposlolonim  absolvisse  cognoscile  :  iia  ut 
«!ci!iceps  Domini  Ecclosiam  iiigredicnili,  et  oiaudi; 
couvivandique,  sen  ciim  c^eicris Chiisiianis  loqiiendi 
sil  ei  auctore  Deo  coiicessa  licciilia.  Cui  Wjldradae 
vidclicet  compcieniia  utoniia  deslinavimus,  et  qiix 
conveniebant  rutcris  iuculcanda  praividimus  ;  qua- 
rum  sciliccl  liilerariim  lextum  sibi  ve*tru  fraierni- 
ias  exhibori  summopere  postulct.  Et  qiioniam  iia 
coiivenit,  a  vobis  exigeiidum  et  agnoscendum  decer- 
nlmus,  quaiemis  per  hoc  scire  valeal  vestra  sancti- 
las  apostolic3B  sedis  auslerilalis  el  mansuetUiiiniF 
remis-sionis  et  refrenaiioiiis  indicia,  et  moderanti:»- 
siin.^e  discrctioiiis  prorsus  insignia.  Oplnmus  gancii- 
tatein  vestram  in  Christo  bene  Talere.  Data  prtdie 
Idus  Februarias,  indiciione  priiua. 

\Il. 

AD   CAUOLLM   CALVLM    r.EGEM. 

(An:io  8GS.) 
Respondet  lilleris  quus  ad  Nicolaum  de  Ebhone  scri- 
pseral ;  pallium  Wlfado  concedil;  petit  ul  A.clardo 
faveat  ad  vacaniem  ecciesiam  adiftiscendam. 

Adrianls  episcopus,  scrvus  servorum  Dci,  dileclo 
filio  CAnoLO  glorioso  regi 
.\ctardus  veiierabiiis  quondaiin  JSainnclicae  uibLr 


D 


1267                                                          ADHIAM  PAP,€  II  m^ 

eiMscopns,  aj  aposlolioa  perveiiiens  limirij,  veaira;  A  a|)o.siolonim  ,    necnoii  et   hfmorem  scdis  ipsornm,. 

ceisitutliiiis  e|uitolain  (leiulil,  qiiam  (iiiid»'m  vossan-  ni:iuuiii  panigere  abcri  studio  procuravit.  Qiiaia- 

cia-mcmoviuj  decessori  mco  paprs;  Kicolao  ({esiina-  (ilneni  postulaiislbus  jam  vobis,  ui  prinms  eoruin, 

slis;  sed  iios  jam  vice  illiusin  apostolica  sededigna-  Wlfadns  scilicet  fraier  ci  coepiscopus  noster,  pallii 

Uone  »c  inisoniiione  divina»  inagiiittulinis  ordinati  iisu  more  dccessoriini  su(jriim  noslrae  aiiclorilalis 

suscepimus.  Unde  i\'.\^'  ah  illo  flngitaln  sunt,  nos  pro  largitio.ie    decorari    potiiis.set  ,   nicriio  condescen- 


viiil>us,indigiii  licei  iucrcdes,  supplere,  etopitulanlc 
Cliristo,  forle  l:nK|uam  noii  ingrali  filii  palernum 
didiilum  pcrsolvere  maliiraviinus.  Qnandiu  eniin 
merita  l>cnti  Pctri  aposloli  Dco,  cui  oinnia  viviint, 
non  inoriiiiitiir,  nequaquani  fidei  suae  vcl  soUiciludi- 
iiis  l»«redes  dc/icicnt;  nec  deeruni  prorsus  qiii  re- 
gulani,  qiiani  circa  Dcum  ferveniissiniae  charititis 
ostendit,  pro  quantilale  viriuin,  proqiie  capacitale 
diviniius  col!;!ti  doiii  .sequanlur.  Ipsc  nainqiic  quid- 


sionis  anres  acconiinodaYinius.  El  quoniam  in  re- 
stiiuendis  his  cum  se;!is  aposiolic*  sludiis  con- 
cordasiis  el  conceriastis  ad  percipiendum  quoque 
quod  deerai,  vestrani  floccipendere  dilectioneni  saiis 
iiioonvcniens  (luxinius.  Innumeras  nihilominiis  pic- 
taii  V^cslrae  graiias  repcndinius,  qiioniain  lanla  coin- 
passionis  viscera  circa  pnedictum  fratrem  nosirum 
cocpiscopum  Aclarduni,  sicut  cx  relallone  ipsius,  ei 
ex  episiolae  vestrsepio  affcclu  daiur  Inlelligi,  exhihere 


qnid  ah  indignis  ininislris  negligfnlcr  agiliir, -sup-  B  amtendit,  uldoloruin  ctairuinnarum  ipsius  nrtxiinam 


plet  :  ipsc  locum,  quem  olim  delilsatione  projirii 
corporis  Domino  cons(^cravil,  qiiihuscunqiie  \cl  ijua- 
lisciiiiqne  vicariiis  exslel,  siuc  lainen  clarilaHs  lii- 
iniiio  h;)die(iuc  iinloficienlcr  illiislrat.  Ciii  elsi  desiint 
ir.crila  successoris,  sed  adsunl  heneiioia  decessoris, 
;ic  priini  scilis  ejusiem  sessoris.  Itaque  de  Eh!:oni3 
quondain  P»!)cnicnsis  anhiepiscopi  qualisciinque  re- 
siilulionis  negolio  henignilatls  vestiu'  lilteris  sali-S 
c  !ocli,  ohedicnliani  et  sludinin,  quod  hinc  jiixla  defi- 
nilioiicin  aiioslylic:c  se.dis  exhihiiistis,  approiiaviiniis, 
ct  :-;Uctori,  a  qiio  cuncta  hona  procediint,  iinmensas 
gratianun  actioqes  persolvinuis.  Veruni  illa  si  essent, 
•iposiolica  scJcs  de  Ehhone  ad  liquidum  invenire 
satagohat,  quai  lestitucndis  a  fiatre  ct  coepihcopo 


parlem  vos  gcslare  luce  clarius  innolescai.  Veniiu 
nos  voiis  excellentiu'.  vestra;  consonantes ,  non  duci- 
nius  tanlum  virum,  et  Ecdesiaj  Christi  pernecessa- 
rium,  dehere  tantis  involvi  miseriis,  vel  laniis  gravari, 
cum  sii  eiiam  a;lalis  maturilate  maceralus,  inconi- 
niodis,  praesertim  CiJin  et  scieutia  non  conlemiien;!a 
poileal,  et  luinc  veslri  regni  ecclesiarum  pr;csuluin 
iclatio  non  parvipendcnda  cominendet.  Qua  de  re, 
si  cjus  Eoclesia,  ut  ipsius,  el  mctropoliiani  proprii, 
ac  multoriim  anlistitiim,  necnon  et  litterarum  ve- 
strarym  circumstaniia  innuit,  funditus  diruli,  et 
per  nonnulla  curricula  jam  in  soiiiudinem  redacti 
cs.se  dignoscilur:  paganis  vidclicet  non  solum  iraiis- 
iium,  sed  etiain  siationeni  ihidem  facieniibus,  ac 
nosiro  Iliiicmaro  olini  dejeclis  cloricis  possenl  ali-  C  per  hoc  depopnlalis  undique  locis  Iiabilaiore  caren- 


qujtl  gcnerare  discriminis.  Al  vero  cum  nec  idem 
Ehho  erroris  alicujns  dcfensioni,  quo  hajreticus  qgis 
elTicitur,  dedcrii  opcrain,  nec  jam  memorati  clcrici 
aliuil  in  hoc  nisi  himiilitatem  ei  obedienliam  cxhi- 
Ijuerint,  ilhi  qiue  de  Ehbone  dici  possiint,  «[uia,  ul 
opinainur,  nihil  ad  niilitaiem  proficiunl,  jamjamque 
silcnlio  coiiteganlur  :  inaxiine  cum  el  ipse,  cl  omnes 
episcopi,  prx-tcr  Roihadiim,  qni  causoe  illius  notitiam 
liahucic,  dccesscrint,  el  prte  iongitudiiie  lemporisad 
liqiiidum  indubie,  qua;  lunc  acla  snper  hoc  sunt  nego- 
lio,sciri  non  possinl,  at([uede  liisquiadDominummi- 
{3'raverunl  nohis  facile  jiidicare  non  liceat.  Cum  enim  in 
inanu  judicii  Dci  consistant,  si  humanis  diffinilioni- 
Lus  quidquam  de  liis  tribuatur,  non  solum  pra?sum 


libus,  suhlatis  etiam  a  Britonibus  ,  si  quoe  remanse* 
rant,  rebus,  aliam  ei  vacanichi  dnntaxat  coneedeu' 
dam  decrevimus.  Cujus  decreii  necessario  insiituio 
lihen  er  aequuin  inore  solilo  prsebeie  pro  Chrisii  di- 
leclione  lavorem.  Nec  ei  miuorem,  quam  sna  fuerai, 
dari  volumus,  cum  licel  hoc  ipse  minime  posiulel, 
ne  v  delicel  alicujns  ambitionis  fama  notetur,  con- 
venial  consequi  potiorem.  Niinirum  qui  inter  cajtera 
virtiiium  suarum  insignia  barbaroruin  rahiein  smspe 
perpessus,  Chrislum  confiteri,  non  sohira  coraiu 
liominibus,  verum  etiam  coram  paganis  et  infideli- 
bus  non  erubuit.  Ei  ergo.  cujiiscunquesini  nuineri, 
merito  possunl  oves  Chiisti  commilii,  qui  ipsum 
Christiim  eiiam  inter  gladios  ct  vincnla  diversaque 


ptionis,  sed  et  damualionis  est  prorsus  iniiiciura.  Ille  ^  pericula  prx-dicare  non  renuit.  Unde  ei  nos  iiiius 


quippe  Ebbo  suo  jam  Domino  aut  stat,  aul  cccidit 
<i;!0d  si  stal,  quis  hunc  conclur  dejicere?  si  vcro 
cecidit,  qnis  niiaiur  erigere?  nisi  forte  is  qui  sua 
«livino  judioio  pracponcre  iinpia  lcmcrilate  delibcrat. 
Ilelinquatur  crgo  hujusmodi  Dei  cunclarum  inten- 
iiomim  scrutaloris  jndicio  :  nimirum  qui,  secundum 
Aposiolum,  CvMisiiiutiis  est  a  Oeo  judex  vivorum  ct 
morluorum,  qniquc  juxtu  lidei  nosliaj  stabile  funda- 
inenlum  jiulicaiurus  esi  vivos  et  morluos  {Acc.  x). 
Pryetcrca  non  modicas  gratias  vestne  benigniiali  re- 
lerimus,  quoniam  pnclaiis  rcslitiiendis  clcricis,  qui- 
bus  apostolicam  scdem  maniim  ponigerc  scnsit,  ipsa 
quoqiio  ad  laudcm  Dci,  el  revcrentiain  principum 


mulliplici  miseri;^,  et  diulins;  peregrinalioni,  alqiit 
conlinuo  moerori  compaiientes,  decus  illi  pullii  solo 
miscraiionis  alfectu  contulimus  ;  quod  non  aliler 
illi,  noc  cuilihcl  absqiic  metropulilis  com^edereinus, 
iiisi  niuUotics  hunc  exsilia,  mare,  vincula  passum, 
etiam  ad  capitalein  senleniiam  frequenter  iractiim 
fuisse  comperissemns;  el  nisi  hoc  ipse  suis  tanii* 
ac  talibus  detrimentis,  quin  poiius  meriiis,  proce-* 
lerriin;tt  consoUilionis  solatio  meruisset  :  ut  scilioet 
habeai  pro  exsilio  ei  caicna  pallii  ofnaruenla,  noD 
ad  ecclesiic  cni  incardinandiis  est  perpetuiiui  iiisti- 
tuluin,  sed  ad  suum  ^pecialem  ccrli.]ue  ifinporis 
usuni.  Poiialur  i{{iiur  taiiii  decoris  ornatH,  qui  inl«r 


I 


i-269  i;PiSTOL-£  El  DECRKTA.  1270 

sacerdonim  infulas  pnvri|>iuiiii  icnere  locuni  «ligno-  A  ;cruinnis  vngabundis  inpedons,  val.le  ilolcnuis,  ci  ei 
sciifn',  qiialcniis  cli:u»  pei  bocinsigtie  veslru  cxcel-  IVnlema  viiicti  ciiaiilalc  cwmpaliuiur  :  maxime  cum 
lens  adiiioneiiliir  iudusiria,  cl  liujus  sacrali  iuuneris  aF^^slolice  diclum  sit  ;  Qui  viderh  fiuirem  suum  ne- 
revcrcnlia  pium  cor  veslrum  soUicilius  ac  saiubrius  cnsiialem  luibere,  el  ciauicnl  vtscera  sua  ab  eo,  que- 
ui-gcalur  ,  quo  tanlus  vir  voslro  quoiiuc  favorc  modo  charilas  Dei  muiiet  in  eo?  {I  Joun.  iii.)  Illud 
vacaniis,  eiiauisi  se  iuciropolis  oblulcrii,  Kcclesi;e      sane  praccipuc  flcnies  quod  laiii.-c  scienlia;  lanlxquc 


inoiierainina  conseqnatui  :  atl  cxcludciula  vidolicct 
ciinoia  coiiira  se  injecla  oijslacula  ,  el  pcragcnJa 
diviiiilus  sibi  coUaia  episcopalia  miuisleria.  Siqui- 
deiu  imlignuin  duciuuis  quemquam  ad  apostolicam 
scdciii,nl)i  scinper  calliolicis  subvenilur,  liibulaluw 
accciiere,  ci  non  consolatum  rcccdere  :  praeseriim 
ciiu)  (|iiciii(!ain  Uomanorum  principum,  eiiam  a  flde 
Clirisii  e.vlraneuin,  nou  debere  qucmpiam  ab  impe- 
laioip  trisiem  discedere  perliibuissequujdamfaieari- 


uieruiu  probitatis  viro  sub  luijusccmoai  pra:lexlu 
v;iganlc  lua.viinuin  (lispeiidiuiii  Dominicis  ovibus  f(e- 
nerelur :  dum  scilicel  uliliias,  qu;e  per  bunc  Lccfcsiae 
Clirisli  proveuiie  poteral,  lai.lis  jam  leinporibus 
CNcludaiur.  Qua  de  re  secuii  pwdecessoruiu  Patruiu 
iusliluta,  ei  :ipustolic£  scdis  cxcmpla  poniiticutn, 
prsccipueque  beali  papae  Cregorii,  qui  ciica  biijus- 
modi,  qux  uos  nuiic  erga  pru;lalum  aniislilein  Deo 
favenie  slaluimus,  sx'pe  staiuissc  ( igiiosciiur,  decor- 


liir  bisloriie.  Dobel  enim  iioslia  compalieudi  abun-  B  iiimus  liuuc  sanclissiiiiain  crcbro  jain  dictuiu   fra- 

irom noslrum  el  coepiscopum  Actarduu» ecclcsiae, quai 
forlc  suo  fueril  viduala  rcciore,  penilus  incardinari  : 
(juatenus  in  ea  consiiiuiiis  cl  oliicia  episcopalia,  qux 
per  imposiiionein  manus  accepii,  exercea'.,  eipasio- 
rale  mini.slerium  soleraniter  agens,  oves  Domiuicas 
sapieiiiia:  sibi  diviiiiluk  altribuiie  salc  coudiat,  et  de 
hac  lucrum  coiuiilori  sno  bine  quolibet  inipedimenio 
roporiet.  Si  tamcn  ejus  ecck-sia,  ut  ipsius,  et  me- 
iropolilani  proprii,  ac  liiteraruin  veslrarum  circum- 
stantia  innuit,  fundilus  dirula,  ei  per  nunnulla  cur- 
riciila  jam  in  soliludiiiem  redacla  e.sse  dignosciiur, 
]>agai,is  vidclicct  non  gubnn  trausiium,  sed  etiam 
slaiionein  ibidem  facienlibus,  ac  per  hoc  depoputatis 
unJique  locis  habitalore  carcn'ibus,  sublatis  etiam 


daniia  aliorum  suppleri  inopia  :  quo  valeat  esse 
luauens  cum  miereniibus,  ei  cum  gaudculibus  gau- 
dcns,  €t  uon  in  scabcllum  pedum  iii  pcrsonan.n 
acceplione  cernuus,  se.l  consolatus  queat  jam  Deo 
aiidore  consolari  eos  (pii  in  Oiiini  pre?sur:i  suMit, 
|H»r  Jesum  CbrislU!ii  Ooiiiinum  nosJrum.  Or.imiis 
j^loiiiiiu  riosiram  nunc  et  scmper  in  Cliristo  bene 
videre,  dileiiissiuie  lili.  Data  vii  Kaiondas  Marlias, 
iudiclione  prima. 

Yill. 

AD  EPier.opos  SYxoni  slessionensis. 

(Anno868.) 

Ailardum  episcopum,  pro  qiiu  scrijiseraut,  ecclesKe 
{/Krt'  vacabil,  ctium  melrnpuiilnvwincurdinari  jubel. 


eique  ud  elJLciiomm  soluiiuin  pallii  usumeoncedU,  Q  ^  ^^r,.^^^-^^^^^  ^-^^-  ^,,.^  remansorunl  rebus,   nec  ci 


R(>verenlissimis  el  saurlissiinis  confralribus  el 
coepiscopis  uostris,  (pii  pnelerito  anno  upud  Suessio- 
jiicam  uvbein  convenerunt. 

Inter  catcra  quiC  aposiolicTB  scdis  auctoritate  in 
iilipsum  convciiieutes,  de  fralrejam  «i  coepiscopo 
nosl:"«  Wulfado,  el  collcgis  ipsius  praDteriio  anno 
synodicc  deiinisiis,  eiiam  »posto(ic.«  sedi  causam 
venerabiiis  frulris  nostri  Actardi,  Namnetice  quon- 
daui  urbis  episcopi ,  seu  ti  ibuiaiiones  exposuisiis  : 
simul  etiam  hunc  miriiicc  comniendantes,  quo  illi  a 
taiiia  sede  subveuijelur,  uuanimilcr  ac  magnopere 
posiulaslis.  Quorum  relationem,  sive  suggcsiionem, 
tanto  gratanter  tanto  libenier  nos,  jam  Deo  auctore 
iUius  sedis  licct  immerilo  moderauiiiie  poiiti,  gusce- 


miuorem  quam  sua  fuerat  dari  \olumus  ;  cmn  licet 
hoc  niinime  postulel,  ne  videlicet  :ilicujus  anibitio- 
iiis  fama  notetur,  cliamsi  se  melropolis  forlassis 
obliileril,  conveniat  coiisequi  poiiorcm.  Niminiiu 
qyi  inler  caetera  virluluin  suiiirum  insignia  barbaro- 
ruin  rabiem  s:>pe  perpessus,  Clirislunujue  coi.fessas 
jam  num;  Dco  jure  dicere  dcl>eat  :  Secundvm  mttlii- 
ludinem  dotorum  nieorum  in  corde  meo  consolalionei 
tuce  lalificaveruni  aninunn  meam  {Psal.  xciii).  Pro. 
Ciijus  rei  ©btinenuO  proisas  elTrclu ,  dileclo  fdio 
nostro  Carolo  glorioso  rogi  preces  dire.viinus,  el  ecce- 
vcstram  unanimcm  clt&riiiiiem ,  quo  jHetaiis  hujus 
oj  eris  favorem  et  sludlum  cui^eiis  indeficieiis  pric- 
stare,  pra;seniibas  bortamur  ailaiibus.  Et  ut  nostratrv 


ptmus,  quanlo  hanc  ex  fi-aternoe  dilectionis  affeciu  D  vultis  erga  vos  in  opportuniiaiibus  esse  benevoiea- 


prodiisse  liice  clarius  inlelleximus.  Prscipue  cum  ct 
vobiscum  piiecessoruin  meoruin,  Leonis  scilicet  ct 
Nicolai  sanciissimorum  pr:«suluui,  receusila  scripla 
non  parvipendcndum  pcrbibeanl  teslimonium.  Igitur 
illi  om:iiuiu  qui  iu  conciiio  Tricassino  inventi  simt 
lei;a^io:)e  fungenli,  et  iustantius  pro  hoc  satagenii, 
pallium  fralri  el  coepiscope  nostro  Wulfado  sancl.'© 
Bituricetisis  ecclcsiae,  sicuti  jam  per  alia  scripta 
signilicavimus,  dsfcre.ndum  commisimus.  Sed  quia 
idem  reverendus  autisles,  ut^eslra  relatio  manile- 
6tai,  a  pi<»pria  ecclesia  diuiii;o  jam  lem|X>re  pagano- 
nun  persecutione  propulsus,  liac  jllacque  peregre 
proruib(;iiiir,   luic  Mqne  illuc  muitam  jam  fessus 


liitti,  ita  vesira  erga  hunc  frairem,  cui  manum  por- 
rigiiuus,  vdbis  quoque  nvanum  porrigcntibus,  donec. 
quod  deerevimus  effeclujo  Ciipiat,  pron.plissima  pa- 
tescat  industria.  Siquidem  et  iios,  iliius  multiplici 
miseriae,  ct  diiiiiua:  peregrioationi,  atque  coniinuo 
wiaMori  compatietiles,  decus  illi  pallij  solo  misera- 
tionis  affectu  c^nlubnius.  Quod  non  aliler  illi,  nee 
cuilibet  absque  melropoliiis  concederemus,  nisi  muU 
toiies  hunc  exsitia,  mare,  vincula  pa5sum,  etiaiu  ad 
c.ipitalem  sententiam  fre»|uenter  tractum  fuissecom- 
perissemus ;  ei  uisi  hoc  ipse  suis  laulis  ac  l:dibu.s 
deiriinentis,  quin  poiius  meriiis,  pro  (.cleiriinx'Coa- 
solaiionis  soiiiiio  meruissei,  ut  sciiicet  habeai  pro 


127!  ADRIANI  PAP^  II  1272 

«xsilio  ei  caterid  pallii  ornamenta,  non  ad  ccclesix,  A  aposiolicap  prjesulibus  iii't,rala$  essliteris,  pnenoiaio 


cui  incardiinndiis  est,  perpeluuni  insiilulum,  sed  ad 
suum  specialein  cerii({ue  temporis  usum.  Siqiii'.!em 
indignuin  ducimus,  qnemqunm  ad  apostoiicam  sedcm 
(U>i  scmper  caiholicis  subveuilur,  acccdere  iribula- 
lum,  el  non  e\  qiiavis  parie  consolalum  reccdere. 
Debei  enlm  nostra  cum[)a(icndi  abundaniia  alionim 
stippieri  inopia,"  quo  valoal  esse  mcereus  cuni  moe- 
reniibus,  cl  cum  gaiideniibus  gaudoiis,  ci  conso!alus 
jam  qiicat  Dco  auclore  consulari  eos  qui  iu  omni 
piessura  sunt,  per  Jesum  Cbristum  Dominum  uo- 
strum  Amen. 

IX. 

AO   ACTARDLU  EPISCOPt!M. 

(Auno868.) 
Ptillii  usum  Aclardo  consolaliouis  causa  concedil. 

Ai>niANus  episcopus  ,  serviis  servoium  Di-i,  revc- 
re;»lissimo  et  sanclissimo  Actardo  sanciac  Ecdesise 
Maninclicx  diebus  vila;  liix  lantuRiniodo. 

Si  secundum  divinie  pieiatis  viscera  circa  ne;ni- 
Bcnt  consislit  reprebeiisibilis  quaiilacuuqiie  iniscra- 
lio,  quanto  potius  erga  ilios  exbibenda  est  lotius 
charitatis  affeciio,  qui  circa  divinum  culium  irrepre- 
lienstbiies  apparentes,  diversarum  dein  teiUationum 
exercitia  pertiilerunt,  nec  tameu  in  tentaiionibus 
Chrislopropilio  defecerunt?  Qiia  dc  re  benedicimus 
Deo  Patri  Domiui  noslri  Jesu  Cbrisli,  Deo  scilicet 
lolius  consoiatiouis,  qui  consolatur  nos  in  omui  tii- 
bulatione  nostra,  ul  possimus  ei  ipsi  consolari  eos 


iciiore  iliius,  diim  vixcris.ornaredecore.  Quod  lamen 
liatcrnitaii  lu.-e  ad  missarum  solemnia  tantum  cele- 
branda  concedimus  :  in  die  dunlaxal  sanclie  ac  ve- 
nerandae  Doinini  nostri  Jesu  Clirisl!  resurrectiouis 
ac  iiaiivitatis,scu  ascerisionis  die,  et  in  absumplione 
beaioe  Dei  gcniiricis  seinper  virginis  Maria%  seu  in 
nalaliiiis  bcatorum  apo?'.olonim,  sive  in  naiivitaie 
s:jncii  Joaniiis  Bapiisi*  njcnon  el  in  natali  sancti 
Clirisli  confessoris  Martini  die,  parilcrque  in  sol.'m- 
niiaii-,  eccIesiLC  luse  die,  verum  eiiam  et  in  ordina- 
tif>:iis  inx.  nalalitio  concedimus  die,  si<uli  a  beaiis- 
siaio  pnedccessore  nostro  Grejjorio  hujiis  apostolicae 
sedis  praesula  sancituin  esl.  In  Sccretario  vero  in- 
ducrc  tiia  fraierniias  palliumdebeat,  eiiia  ad  missa' 
B  jnni  sfdemnia  pioficisci ;  el  nihil  sibi  arnplius  aiisu 
temerariicpraesumpiionis  arrogare:  ne,  dum  in  ex- 
teriori  babiiu  inordinate  aliquid  arripilur,  ordinale 
eliam  qiije  licere  poteranl  amiitantiir.  Si  quid  au- 
tcm  de  rcbus  Namnciicye  dioeceseos  tam  a  depopula- 
lione  nefandoe  genvis  IN"orlbmannicce,  quani  a  Biiian- 
norum  subrepUone  remansit ,  ad  tuani  dcceruimiis 
soHiciludinem.  Porro  censemus,  aposloiicaque  in-.t'- 
tiiiionis  auctoritate  deflnimus,  ut  niillus  metropoli- 
tanorum  antislituvn,  vel  cseterorum  episcoporuin,  in 
conlroversia  criminis,  si  scdem  appellaveris  aposio- 
lioain,  vel  ejus  speciali  expetieris  audiri  vel  discali 
fortassis  examine,  proesumat  de  te  proferre  non  no- 
stro  praemisso  decreto ,  judiciura ;  sed  apostolicae 
scdis  tantum  reserveris  examinandus  vel  judicandus 
qui  iu  omni  pressura  sunt.  Tibique",  fraler  Aciarde,  ^  '"cunctanter  arbilrio  :   cujus  videlicet  decrelo  vel 


largitate  vacanti  Ecclesiie  incardinatus  et  p:i!iiaiu8 
cssc  dignosceris.  Scriptum  per  manum  Zacbaria; 
notarii ,  et  scriniarii  sanclae  Romanae  Ecclesia; ,  in 
mense  Februario  indiciioue  prima.  Beue  vale.  Quinlo 
Kalendas  Martias,  per  manus  Anastasii  biLliolhecarii 
sanclse  summse  scdis  apostolicse ;  imperante  duniiuo 
nostro  piissiino  perpeluo  Augusto  Ludovico  magno 
imperatore  anno  xix,  et  post  consulatum  ejus  anno 
xviii,  indiclione  prima. 

X. 

AD    HINCUARCH   ABCHIEPISCOPU»  RUEISENSEU. 

Anno  868. 

Laudat  Hincmarum  ,  eumque  hortalur  ut  Carohirn 
D      re(jcm  ad  constanliam  excilet  in  causa  Lolliarii,  el 
ut  Aclardo  vacans  Ecclesia  iribuaiur. 

Reverenlissimo  ct   sanciissimo  confralri  nosiro 
IIiNCUARO  archiepiscopo  Rhemensi. 

Licet  freqoens  sanctitatis  lux  fama,  qure  nunqiiam 
nisi  cum  laudc  semper  existit,  te  nobis  dudum  fcce- 
rit  nianifesUim;  tamen  ut  virlutum  probabiliuimpie 
morum  luorum  praedicamenta  liquidius  agiiosceie- 
mus,  fratrum  noslrorum,  videlicet  Arsenii  vener.i- 
pro  cxsilio  et  catena  pallii  ornamenta,  non  in  tuae  bilis  apocrisiarii  sedis  uostrje,  quin  et  Aotardi,  san- 
ccclesiaj  perenne  decretum,  sed  ad  luum  certo  tem-  ciissimorum  pr;osulum,*necnon  et  dilectissimi  iilii 
pv>rc  vilaeque priBSoniis  specialiter  usum.  Ulere  igi-  inei,  sancUc  scdis  apostolicae  bibliotbecarii ,  fccil 
lur,  aonuenlo  Dco,  pallio  a  nobis  tibi  solo  miscra-  Anastasii  inuilis  pr«C6niis  plena  deicciabilisque  re- 
Uoitis  el  consolaiionis  aflcctu  collato :  ei,  nisi  sodis      latio.  Qua  do  rc  sic  auiiuaiu  nieaui  tux  diicclionls 


qui  dira  fatigatus,  et  diuturna  captiviiatis  miscria 
quassatus,  nec  inler  enses  infidelium  defecisti,  quin 
etiam  Dei  providentia  iniral)ilitererutus  et  liberaius, 
circumquaque  peregrinando  procnl  a  propria  Eccle- 
sia,  procui  a  nolis  et  proximis,  propter  eorumdem 
rabiem  barbarorum,  el  couliiiuam  Britonum  oppres- 
sionera,  quibus,  hcu !  nimiura  vicinus  esse  nosceris, 
elpcne  pejus  ab  eis  quam  a  piratis  insecutionem  pa- 
teris,  curriculis  jam  multis  iucedis,  decus  paliii  pro 
Dei  solius  amore,  quem  inter  fureniium  paganorum 
manus  et  gladios  confessus  es,  prsevidimus  conce- 
dcndnin.  Quo  videticiU  pallio ,  cum  fueris  auclore 
Deo  noslroque  decrcto  aliquem  vaeantcm  adeptus 
episcopatum,  scias  a  nobis  eidem  te  stabiliter  incar- 
dinatum :  vel  si  contigerit  forsan  in  propiio,  certis 
valeas  uti  temporibus.  Quod  non  alitcr  tibi,  neccui- 
libet  absque  nietr6poIitis  concederemus,  nisi  multo- 
lies  exsilia,  mare,  vincula  passo,  ctiam  ad  capitalcin 
sententiam  frequcnter  tracio ,  tcste  tuo  metropuli- 
tano,  qui  et  id  nobis  littcris  innotuit,  et  tibi  spem 
in  sede  propria  non  superesse  signiiicavit ,  hoc  lua 
ad  cclerrimae  consolationis  solatia  kinla  cxigercnt 
delrimenta,  quinpotius  mcrita  :  iit  vidclicet  halicas 


i    1975  -  EPIST0L4'. 

anloieni  conoe|)isse  cogiiosoe  ,  tanqiiain  bi  millies 
itiuluiii  Iruoiemnr  alliiquiis.  HuI;elo  ergo  iioslrae  le- 
promissioiiis  pigniis,  el  in  iioliis,  til  iii  nosUis  anie- 
cessoribiis,  fulucia  toia  prorsus  innitere.  I'rx'terca 
daticlitas  lua  hene  novit,  quaiKa  scdes  liabnerii  upo- 
fctolica  in  causa  Lolliarii  reg-is  cerlainina  ,  ct  per 
pr.esules  suos  ,  Benedicluni  scilicet  el  Nicolaum , 
qiiot  hinc  iaborcs  assunqtseril.  UncJeel  nus,  liabon- 
lcs  euiiidem  spiiiinni,  queni  el  iideni  palrcs  iioslri 
liabuisse  probati  sunt,  eadeni  binc  qnx  illi  seijuimur 
ct  decernimus.  Quamubrein  lua;  fiaterniiaiis  indu- 
siviani  speciaiiter  admoneinus  ,  uli  quod  snper  boc 
olini  negotio  gessisli  studiuni  nullaieiius  eiiervari 
fonsenliis  ;  scd  vice  nostra  freius  ,  corani  rcgibus 
el  prxsidihus  de  leslimoiiiis  Doiiiiniiuiiui  non  cosscs : 
ita  ul  qnod  auctoreDeo  destructum  est,  iitiUisdulose 
niacbinaniium  reaidilicari  valeai  argumenlis.  ln  quo 
viddicet  pictalis  opere,  quia  de  leyiljus  ideni  dilectus 
lilius  nosier  Carolus,  de  sacerdolibus  veio  tu  potis- 
simiim  sedi  aposiolicse  sedule  laborant  concurrislis 
el  concertasiis ,  tuam  proprie  cohortamur  insignein 
solertiain,  quo  et  ipsa  pia>  is  viriliier  obviet  et  pr«- 
dictum  piissimum  rcgem  ,  uti  consuiiimet  boiiiim 
quoJ  incboaverai,  indesiiienter  commoncat :  quale- 
itus  et  variarum  virlutum  veslrarum  tunica  nsqtie 
ad  lalos  peiiingat,  et  sacrificium  boni  vestii  operis 
Deo  cuni  cauda  oblatum  bolocauslum  effici  nierea- 
Inr  ;  necnon  et  illud  d^  \obis  dicalur,  quod  de  Ji>b 
sancio,  dum  adivinis  non  cessarel  obsequiis,  soiptis 
asserilur  :  videlicet  ubi  nonlegilur:  Quia  sic  fecit 
Job  per  aliquol  dies;  sed,  Sic  faciebat  Job  cunctis 
diebiis  {Job  i).  Nam  ei  sancia  aiiimalia  non  posi  se, 
sed  anie  segradi  visa  Bunt,cuni  incederenl  [Ezccli.  i). 
Poiro  Actardum  venerabilera  episcopam  fraternai 
caritiUisulnis  ampleclere,  etin  opportuniiatibus  pro 
beatoruin  priiicipum  apostolorum  amore  seinper 
auxiiiari  memento.  \eruiu  non  ha^c  iJeo  diciiuus, 
quasi  ic  ille  sibi  compassum  et  miscrtum  fiiissc  non 
pr«dicet  ;  sed  ul  quod  nunc  usqne  proxime  feci.sli 
chariialis  intuilu,  iiunc  eliam  primorum  perficias  apo- 
siolorum,  ad  qnorum  limina  feslinavil,  ac  praesidium 
posiulavit,  dilectionisaffeclu.  Insla  igiliir  opportune, 
iinpoilune;  el  quia  propria  caret,  apud  dilectissimum 
jam  faium  fiiiuni  nostriim  e.Kcellciiiissi!iiam  regem 
Caiolum  noslra  vice  inipelrare  studeto,  uti  suo  q:to- 
que  favore  vacans  ei  episcopalis,  eliamsi  se  nieiro- 
polis  oblulerit ,  ecclesia  tribuatur.  Foriis  eniin  do- 
niini  bos  ipso  auctore  consiiilii,  et  ideo  plurimye  se- 
gcies  ei  ad  triturani  proeiil  dubio  commiti  debenl. 
Nain  scriptum  est :  (Jbi  plurimce  sefjeles  ,  ibi  nuiiii- 
(esta  [ortitudo  boutn  [Prov.  ii).  Optamus  frateriiita- 
leni  tuara  nunc  et  semper  in  ChTisto  bene  valere. 
Dala  viii  Idus.Marlii,  iudictione  prima. 

XI. 

AD    HERIRDUU    ARCHIEPISCOrUM  TURONENSEH. 

(Anno  868.) 
Vt  Aciarilo  episcopo  concedat  momsterium  quod  in 


ET  DECRETA 


i^i 


A  ejus  dicecest  o.ini  tenuil.  Sibi  curoi  futHruw,  ul 
Briloitibus  conlra  ipiius  ecctesia:  privilegia  niUU 
concedat. 

AonUiNus  episcopus,  servus  servoruin  Dei,  Hebak- 
Do  archiepiscopo  Tuionensi. 

Miserias  ct  diras  calamitaies  Actardi  communis 
fratris  ct  coepiscopi  iion  esl  exponendi  tiue  reve- 
rentixi  ilia  necessitas.  Quippe  cum  ipsa,  uipotc  in 
liis  socia,  etpenc  scmper  contigna,  earuin  liquidius 
nobis  expcnentiam  liabeal ;  tit  siculi  de  sanclimonia 
sua  credendum  cst ,  imo  ul  ipso  aiitisiiie  referenta 
comperimus  ,  ejus  coniinuis  :crumnis  non  modico 
compassa  sit  et  miserla.  Verum  quia  nostris  saepe  vi 
apud  dilectionem  luam  lilteris  adjuvari,  etapostolo- 
rum  principum,  quorum  pr:£sidia  tanto  labore  lao- 

»  toque  studio  requisivit,  amorisintuitu  sibi  qiiamdam 
proprift  voluit  consolalionem  confcrri,  cbaritateiij 
tua:u  bis  hortamurei  deprecamur  apicibus,  ut  inler 
alia  bcneliciorum  tuorum  sibi  coilatorum  insignia, 
moiiasierlum  iliud,  quod  oliin  indioecesisua  tenuisse 
digiioscilur,  tua  nunc  conscqualur  ob  amorem  jam 
mcmoraiorum  apostoloriim  largiente  benevoleniia  : 
qiialcnus  qiii  suis  valde  destitutus  esse  coiiiperilur, 
binc  sallem  alienis  snstentationibus  a.iipisci  queat 
si.iuj  viice  subbidiuni.  Qiiod  te  ncgaturum  piofecto  nou 
credimus,  si  qnam  sii  a  fralre  frater  adjuvandus  iii- 
lenta  menle  tonsideres;  si  quam  sit  indigiium  ,  itt 
quod  a  benignilaie  lua  iiiluilu  tanlorum  aposiolorum 
dileclioiiis  deposcilur,  peiilor  iiiiniii.e  consequatur, 
solerli,  sicut  decet,  peipendel  indfistria.  De  his  vero, 

^  quae  de  ecdesiie  lua\  vel  dioeeescos  privilegiis  ideiu 
venorabilis  Actardus  pia^cipae  suggessit ,  Saloiiioni 
diici  el  populo  Britannoruni  sulli«;ie!iier  descripsi- 
mus  :  quod  etiani  in  exemplari ,  ([uod  secum  idoa» 

.  anlistes  deferet ,  experientia  tua  quibit  agnoscere  : 
niliilque  quod  conlra  raiionem  postulabunt,  si  for- 
tassis  ad  iios  eoruiu  aliqui  venerint,  agnttveris  eo» 
a  nobis,  opitulanle  Domino,  fore  penilus  adepiuros. 
Optamus  fraterniiaiem  tuam  in  Christo  beae  valere. 
Dala  viii  Idus  Martias,  indictione  prima. 


XII. 


AD   ADONEM   VIEN.XrNSEU   ARCaiEPISCOPlM. 


D 


(Anno  868.) 

Nicolaum  decessorem  suum  miris  Inudibus  cumulat 
seqne  e.ccuRat  qnod  quwdam  ub  eo  seferius  zelo 
justilKE  periractaut  magislra  a^qintale  moderando 
miligarit. 

Adrianus  episcopus  ,  servus  servorum  Dei,  rcve- 
reniissimo  confratri  Adom  archiepiscopo  Yiennensi. 

Epistolam  sancliiaiis  tu;t  niagna  cum  exsultaiione 
suscepi ,  ei  relegens  iiinumeras  omnipotenti  De<i 
giates  e.\solvi ,  quia  credilae  spcculationis  ofllcitna 
non  lorpori  iradere  consentis,  sed  sirenue  cunciis 
qnam  sil  in  sanclae  Eccle^iac  recloribus  soUiciiiiis 
exercendum,  studio  noii  coniemncndo  demonslras. 
Ecce  enim  pro  dorno  Doi  non  segnis  paterfamiibs 


4275 


ADRJANl  PAP.E  U 


4S7fi 


salngis,  cijjus  ni;mni:i)  zelo  cometkris.  Ecce  pro  ci- A  »'*i»l'S    infiirsuHi.  OpUmms  sonciilaiein    «uam   in 


viialc  Dei  ul  foriis  propugnalor  solliciiaris,  cujus 
profeclo  fjnne  ad  paceni  sunt  rogare  non  dcsiiiis.  V^i- 
lur  quse  pio  privilegiis  Ecclesia)  Romaiiae  vel  de- 
creiis  decessoris  mei  aposiolicse  menioriae  papx  Ni- 
colai  sine  nuitilailonc  scrvMMdis  horiaris,  laudainus, 
qiisc  siia^les  adiniuiinus,  ci  qux  iiiones  peailus  ap- 
proiianius.  Siquidem  acla  prxf^ili  ponlilicis  lanlo  a 
iiuUf)  palimiir  quolibcl  pacto  convelli,  quaiilo  ipse 
nobis  post  longa  lempora  inlor  nubila  prujscniis 
yiiae  quasl  quoddam  novum  sidiis  apparens,  el  viue 
vcl  dociriiiae  sua;  ftilgore  aiiciore  Deo  eriorum  leae- 
br&s  abigeiis ,  non  quod  aboleiidum ,  sed  quod  iini- 
landum  sit  ct  lecil  ei  docuit.  Dcnique  quis  eiiamsi 
niliii  aiiiid  nilionis  obilarel  ejus  aiiqua  cassari  per- 


Chrislo  niinc  el  f»emper  bene  valere.  Dala  viii  Idus 
Maii,  indictiune  prima. 

Xllt. 

AP   «ASILIUU    IUPEIUT02XEM. 

(Aniiu  8GS.) 

Cratias  ugit  de  Jijuutii  iii  ptitnurcludem  iedem 
resliiutione. 

AbRiANus  cpiscopus,  scrviis  servorum  Dci,  dile- 
ciissimo  niio,  et  clirisiianiiisimo  iinperalori  Basilio 
a  Dco  proleclo,  semper  Aiiguslo. 

Quoniam,  Iraiiqiiillissime  imporalor,  audisti  ve« 
cem  Dci,  per  apostolicae  scdis  olliciiim  til)i  deiaiam. 


mitlerel,  nisi  qui  sua  quandoque  iiilirnianda  docerc  H  el  hoiioiasii  eximios  ej.is  apo.slolos,   ei  resliluisU 


voluissei.  Nam  ul  healus  papa  docet  Gregoriiis,  ni- 
mis  estasperum,  ei  praecipue  boiiis  sacerJotum  mo- 
vibiis  iniinicum,  nisi  quempiam  quacunquc  rationis 
ctcusaiiouc  el  quae  beiie  sunt  ordinata  rescinderc, 
et  exeiiiplo  suo  doccre  caeteros  sua  quandoquo  post 
sc  consliluta  di-ssoivere,  sane  si  forte  suiU  qu;e  idcm 
sacralissimus  ei  vere  Deo  plenus  anlisles  pro  tcm- 
poris  vel  causarum  qualiiate  magistra  rcqriilale 
gessii,  veluti  si  quomquam  zclo  justiliai  sludlo  cor- 
rigendi  porcussit,  et  nos  ea  riirsus  pro  tcmpoiis 
aeque  vel  causariim  imitatioiie  aliier  inoderando 
iniiiganius,  non  illa  cassare,  sedquie  ipsc  ccepitcon- 
summare  diguoscimur.  Nam  elsi  iile  vulnus  aspe- 
ro  mcdcndi  genere  curare  coepi',  el  nos  leni  foiacnto 


Ecclesise  Consianlinopoli^anai  Ihrono  propriiun  pa- 
storem,  repellens  adulteruisi,  benedicius  &is  aii 
oiniiipotentc  Deo,  el  videas  siibjectionein  iniiniio- 
rum,  et  tcniporis  longitiidinem,  ac  in  solio  luo  de 
lumbis  luis  haercdem,  atfpie  in  fulurc  vitam  pecpe- 
tuam ;  si  tameii  ab  iis  qua)  bene  ccepisli  non  dis- 
cesseris,  sed  iisquo  in  linem  in  eis  peiseveraveris, 
0  spiritalis  el  dilcctissime  fili ;  licct,  vohis  qiiolihci 
modo  aj^entibus,  a  decrelis  sancl*  memoriae  pr.cci- 
piii  decessoris  mei  papse  Nicolai,  quai  de  Pliolii  de- 
posiiione,  el  recuperatione  Ignatii  frairis  el  consacer- 
dotlsnosiii  promuig.tvit,  uunqiiam quoquomoJo  dts- 
cedamus.  Taiilo  enim  volnmus  illius  decretis  con- 
cordarc,  qiianlo  ipse,  cuin  b;fcc  ageret,  divinrs  prae- 


illud   ad   sanitalem    perducere  salagimua,  ulrique  C  crpiis  coiicordare  studebat.   Nam  et  hoc   necessa- 


iion  diversum  sed  unum  studium  goriiuus.  Quia  et 
ille  qi'.;e  tunc  congruere  prospexit  adhibuit,  al  iios 
quod  iiunc  aptum  fore  consideramiis  apponcre  iion 
reniiimus.  Si  igilur  ille  a  lenibus  inciperet,  iioii 
sanaret  :  si  vero  aspcris  nos  daiidam  filo  tenus  ope- 
ram  judicaremus,  uihilomiiius  ad  sanilatis  vota  iiul- 
loiiiodo  peMingeremus.  Si  ergo  te  scandalizat  di- 
versitas  metncameiilorum,  cum  magis  deheat  a:di- 
ficarc  una  eadeoique  inveutio  mcdicorum ,  imo  sa- 
iiitas  aigrotorum.  Quia  ei  ipse  si  curaiio  lAnguen- 
tium  accessissel  inter  sanos  et  provideniia  diviiia 
curatos  hos  recipere  nullaienus  contempsissei. 
Legerat  enim  el  iiitcr  alia  hujusmodi  documeiiia 
ploiiitcr  noverat  diccnle  Domino  :  \idele  quoniam 


liuui  esl  iil,  ciistodiens  pra;decessoruin  meoruin  «ic- 
creta,  Joceam  post  decessnm  mcum  cl  niea  quoque 
ab  iis  qui  post  mc  fuerinl  nullo  modo  viohmJa. 
Post<{<iam  aulem  coguovimus  qiiod  misericors  Dous 
impcriiiiii  vestrum  simul  etalfcCium  ad  hoc  erexerii, 
ul  dispersa  congregel,  et  qu;e  cccidcraiil  erigal,  cl 
ooiilvita  resolidet;  nducialiterpossiimus,  Dcograiias, 
deposcere,  ul  ii  qui  abjecti  sunl,  ab  imperio  ^esiro 
rccipiantiir,  cl  ii  qiii  dispcrsi'  congregentur.  Q:ia- 
proplcr  prudcnli>simum  viriim  Theognoslum  hoiio- 
rabilissiinum  cxarchum  vesine  fiJuciae  remillcnles 
comiiieiidamus;  qui  Icgatione,  tam  pro  fralre  el 
coraminislro  nostro  Igiiaiio,  quain  pro  caeteris  con- 
tribulatis  funclus,  per  septenniura  apud  principis 


ego  sum  Deos.  Ego  oecidam  et  vivere  faciam  :  per-  ^  apostolorum  limina  ut  peregriims  et  iiicola  vixit, 


caliam,  ei  cgo  sauaho.  £t  cerle  praefatus  Magniis 
antisles  Grcgoriiis  scribit :  Sicut,  inquiens,  perseve- 
ranti  culpae  debeiur  jurc  vindicta  ,  ita  rcsipiscenti- 
hns  esl  venia  concedenda.  Verum  hinc  lioc  dixisse 
sufiiciat.  Caclei^um  inonemus  dilectionem  tuain.  ut 
si  qua  suiit,  qiiar  ad  communcm  ccclesia:  pertineiu 
Mtilitaicm,  vel  qiiac  noslrac  sedi  spiritali  gonio  eon- 
veiiire  perspoxcrit,  iiitenie  pertraclct,  et  praesulaiui 
iiostro   actulum  scienda  denunlict.    Quateiius   per 


ct  eoriim  confessionibus  ineraoriam  vestram  assiJiie 
comraendavil;  el  a  die  adventus  siii  usque  ad  pne- 
sens  pietatis  vestrae  praeconia  ciiarrare,  et  Ecele^i.e 
manifesiare  vulnera,  et  horiim  niedel.im  exigere 
iion  desiitit.  Nunc  ergo,  quoaiam  el  iste  iiniis  ex 
illis  est  qui  postquam*liipus  factiis  e.>i  pastor,  coii- 
tinuo  dispersi,  el  a  vobis  pie  omnia  regeutihus  iie- 
rum  congregati  sunl,  rcvocetiir  el  ipse  pelimiis, 
cl  in  m.indra  lideiium  omnium  a  clciiieulia  veslra 


lioc,   quantum  beati    Peir;   memoriain  vel   sedein  locetur,  et  inter  heiantes  pios  (ilios  paterno  afleclu 

diligat,  el  quautum  illi  ha;iere  saiitgat,  luce  clarius  post  Iong;c  caplivii;Uis    revcrsionem   connumcrari 

imiotescat.  Sicquc  deniiim   in  ejus  soIiJiialc  persi-  mereatur ;  ei  ol»  amorem  Dei  el  proteclorum  vesiro- 

slciis,   iiiillius  auctore  Dco  niieliis   piveat  siiperve-  rum  principiim  apo.stoloruin  honorem ,   a  qiioi um 


Wi 


EPlSiOL/E 


icgiinine  pioficisciiur,  niansueluJinis  vcstrae  au- 
ii)ia  seiitial,  ex  posl  liirbatioiioin  sercnilaleiit,  el 
tenipeslalein  tranquiiiilateui,  cl  post  luulla  advcrsa 
opialac  prosperilatis  efTiiCtuj»,  qualenus  per  pairo- 
noruin  vesirorum  interccssiones,  priiiiipum  vitioli- 
cel,  a  quoruin  sede  reinillilur;  el  qiionun  priiic-i- 
patuin  pro  Ecclesia  veslr.i,  qux  valde  flticiual,  dic 
ac  nocle  inlcrpcllare  pcr  mulla  curricula  iion  cessavit ; 
a  inisericorde  Dco,  qucin  in  ramnlis  ejus  hoiioratis, 
et  liic  vobis  felicitas  conlinua,  et  inimicnrurn  subje- 
ctio  ct  in  fuluro  selcrna  gloria  el  infinila  prxmia, 
insuper  el  regnum  Cflelesie  cum  sempiierna  vila 
pracsieiur.  Optamus  imperium  veslrum  in  Cljrislo 
nunc  ei  seinper  valero,  o  spirilualis  et  dilectissinic 
fili.  Data  Kalendis  Augusii,  indictione  prinia. 

XIV. 

AD  IC.NATIUM   iRCniF.PISCOPfM   CONSTANTIMOPOMI AMJM. 

(Aniio  8(>8.) 

Conqucnliir  pnpa  quod  non  quamprmim  ah  ipso  de 
restUula  dufnilale  ceriior  faclus  juerit;  Tlteogna- 
iiHiH  illi  commeitdat. 

AnniANrs  qiiscopus,  servus  servorum  Dei,  iiono- 
rabilissiino  fralri  et  consacerdoli  noslio  Ignatio, 
sanctissiino  patriarch.x  Conslanlinopolitano. 

Convenerat,  sanciiialon»   tuam.  licel  nos  ad  sui 

adjutorium  primnin  minime  provocaveril,  sniicin 

nnnc  super  rcslitiilione  sua,  qiise  facladicitnr,  1:«ti- 

ficare  nos,  anhelantem  proprias  noliis  lilteras  desii- 

iiare.  Verum,  licet  hoc  minus  studuerit  agcre,  sal- 

tem  graliam  divin»  niiserationis,  qu;e  in  te  mira- 

Uiliter  operaia  cst,  non  taccres.  ^ecreium  enim  re- 

g/s,  sec.nntinm  quod  ab  angelo  Tobias  diciiur,  cetare 

bonum  est,  0}jera  vero  Dei  enairrare,  miriftcum  (Tob. 

xii).  Veruniiaincn  co;isolatur  nos  :  conscieniia,  qiue 

iiAn  iantiim  nos,  qiianlurn  aposioiic:e  metnoria:  dc- 

:essnrcm  meiim  beatissimum  papam  Nicolaum,  iion 

Jim  pro  le  quam  pro  charitatis   custotiia   decer- 

.assc  tesialur.  Si  enim,  qui  diligunt  nos  tctnlum  dile- 

t^rimns,  qnam  niercedem  hubeiiimus?  {Maltli.  v)  At 

luoiiiain  Irater  noster  es,  si  viderimns  te  necessita- 

em  habere ,  el  clanserimus  viscera  nostra  a  to, 

luoqjodo  charilas  Dei  manol  in  nobis?  {I  Joan.  iii) 

gitur  sciio  quia  in  iis  quae  decessor  nieus  sanclae 

nemori;c  papa  Nicolaus  pro  persona  tua  et  iis  qui 

ecuin  in  tribulaiionibus  non  defccerunt,  insiiper  ct 

troEccIesia  Conslantinopulilana  pliirimuni  laborans 

laluil  01  dcnnivil ,  et  nos  siiniliter  inanemus  el 

lerinanebinius;  ei  sicul  ipse  ad  horam  inortis  snx 

isqne,  lain  pro  te,  nnam  pro  iis  qni  lecum  stint,  in 

tra*faia  Eccl«s'f.*\  necpiaquam  cessavit  procarans,  ita 

:t  nos,  auctore  Dco,  usipic  in  fincm  in  operc  pictatis 

mius  nulli  torpoii  dabiinus  oper:im  ;  dcbeinus  eniin 

psius  sequi  laborem,  cui  gratia  Dei,  sncccssimus  in 

lOnore.  Pr;B:erea  communcrn  filinm  Theogiiosluin, 

evereiulissimum  exarclmm,  et  diiectuin  nobis,  ecce 

d  vos  tiansniisimus,  qui  ex  perscqueiUibns  jxiniila- 

orlbus  tuis  illinc  midus  salvalus,  quin  ei  niiitaio 

labiiu  vix  huc  pcriinsens  vii.a'u  liicialus  est,  dcindc 


ET  DFX.UETA.  ''i^' 

\  apud  raeinorias  apubloioinm  pcr  .septem  leruie  aii- 
norum  curricula  ul  hospci  ct  advena  demoratu.s 
non  tanlum  propiiam  miseriani,  quantum  saiictilalii 
tux'  prrssuram,  et  Constanliniipolilan.-e  Ecclesux  ca- 
lamilalc:»  pcne  iiicessanlcr  dctlebut ;  ita  nl  non  so- 
liiin  anlca  jain  dicium  decessorom  nieuin,  sed  ei 
me  postea  nocic  ac  die  Indeflcienter  erigere,  ct  pro 
sialu  tantic  Ecclesi*,  el  erecliouo  vcsiia  nelnis 
siiusionuin  stimiilis  latoi'a  pcrcuiere;  el  quoni:id;iiO- 
dnin  augeliis  (|uoiidam  :  Surtjfy  Peire,  aaipe  forlitu- 
dinan  ad  salvandas  gentes  {Acl.  v),  per  siiigiilos  di<rs 
nobis  dicere  non  cessarot;  (luousqiie  nudituin,  Doo 
pr:i'Staiite,  suscepit,  qiioii  ai'dcnler  scniper  in  pc- 
clore  bajulabat. 
Qiia  de  re,  frater  dilectissiinc,  sanctilati  lua'hiii!C 

R  coinmcniiantes,  rogamus  el  deprocamur,  qiiaieiiu:» 
«-•rta  se  senliat  beneficii  tui  piqkosiiiiui':  et  «icut 
vestrx  factus  est  coinmunicaior  passionis,  iia  sitet 
consolalionis;  etenim  digniis  esl  operarius  mercede 
SHu  (/  Tim.  v) ;  non  aulosn,  ui  fainiliaris  noslcr  fa- 
ctus,  sed  ct  ut  a  sede  principi.s  aposloioruin  susce- 
ptus,  hic  debel  ob  amorem  ejns,  non  qualomcunque 
inconspectu  sanctitatis  vestr»  graiiain  invcnire. 
Al  voi'o,  si  ad  aposlolicam  sedein  qiiosdani  initlcie 
disposneris,  liunc  spocialiler  volumns  pra;  cjeleris 
tuilii;  ul  ot  (ie  piMspcritatc  Ina,  quoinaili.noilum  et 
oplamu.s,  gralilicari,  dispositionoin  el  ordinem  et 
ca:isam  EitcicsiiC  Constjintinopolila:i;{n  ,  secunduni 
diligcnliam  quani  dc  om;iibu.>  nos  ecolesiasticis  no- 
gotiis  ccrtissiine  scire  vclle  cognoscil,  aposiolaliii 

^  noslro  refene  maturei.  Commendamus  aolein  saii- 
ciitaii  veslra  et  Euiliymium  gloriosisslmum  spatlja- 
rinni,  qui  Romam  imperialem  ferens  legationem, 
priinus  nobis  el  EcclesiaJ  uostrae  dc  fiaternitate  vc- 
slra  qiiod  senper  optavimus  annuniiavit,  et  divinam 
circa  le  raisericordiam,  et  sanitatis  tua;  recnpera- 
tionein  innotescens,  omnes  gi-aluiabundos  eHecit. 
Pro  quo  rogauuis,  ut  ct  istc  seniiat  in  opportiinitate 
prxsidium  vestruni,  et  aQectQ  umoris  nosiri  proie- 
ctioius  Tcstr.ne  .solamina  consequaliir.  Oplanius 
tuam  sanclitaiem  nnnc  ei  semper  bene  valere,  dile- 
ctissime  frater  et  comminister.  Data  HaJemiis  Augu- 
sti,  indictione  prima. 

XV. 

n  Ailoculio  pnpw  Adriani  ad  coricHium  qiiod  convenit 
conlra  Phoiinm,  iecin  per  Jouunent  urchidiuconum 
iancliV  liomaiuv  Ecclcsiie. 

Cum  debcamns,  o  fratresei  filii  dileciissimi,  Do- 
minici  agri  strenui  el  solerles  esse  cultores,  cl  spi- 
rituaiibus  ad  puigalionem  ipsius  ccBlestiuin  pnece- 
plorum  II li  ligonibus,  oporlol,  ut  si  qiias  in  eo  spi- 
nas,  si  qua  gonninare  vcnonosa  conspicimus,  pari 
Ja!;ore  nnanimique  zelo  kec  radicilus  exstirpare 
studonies,  arriptamus  cxaniinis  rasirum,  et  faldin 
judicii  coitcordi  certamine  profcramus,  ne  qixso  iii 
nos  cxprobrantis  affcctu  dicalur  :  Mcssit  quidem 
mulla;  cperaiii  autem  pauci  {Mallli.  ix).  Consonan- 
ler  auiem,  cbarissimi,  laboreir.us,  ot  in  agro  Domi- 
nico  jtigitor  (juiiiem,  sovl  nunc  putissinjuin  operc- 


tm  AUIUANI  PAP.€  H  **^ 

mur,  quando  vi.ldicei  U;  KccIesU» ,  qu»  apertissime  A  ejus  irausiii  snper  «erram.  .lum  videlio^l  coi.lra  di- 
Douiinicus  ager  appellauir ,  auciore  Plmlio,  nova  vinam  ordinaliouem,  cwliurs  i»  beaii  Peiri  princijH» 
prjBsumptio  cl  Iiiaudila  esl  orla  leiocrilas.  SiquiJem  apcsiolonim  prmiaiii  dis}>osilam  ,  piilrldi  gurgili» 
liicPbolius,  cum  adhuc  mundanus  miuislcr  essei,  guUiir  api-ruit.  ei  adversus  ejusJeni  regiii  coelesii» 
gcnuiiiam  qnodammolo  semper  invidiam  advcrsus  clavigcii  ;iposlo!icain  sedem,  ei  pr»;ipuain  ac  snm- 
fralrem  et  coepiscopum  noslrum  Ignaiium  Conslau-      mam  digiiilai.;m  ei  potestalom,  linguiim  suam  more 


liiiopoliiaiuim  patriarcliam  in  peclore  gestaus;ei 
ad  praisubius  culmeii  iion  graJatim,  vel  sensiu» 
consccndere,  sed  praecipilil)us  eo  supersiite  passibus 
iransilire  gesiicns,  semt-tipsum  ab  ejusdcm  bealis- 
simi  pncsiilis  communione  fecit  exlraneum  :  cl  per 
lioe  ab  universali  Ecclesia,  qua;  ipsi  bealissimo  pa- 
liiarchae  commuiiicabal,  se  reddidil  prorsus  exsor- 
lem,  aique  inier  scbismalicos  procul  dubio  consii- 
luius,  coiilra  sacros  aposiolicos  canoues  saiculaii 


serpenlis  exacuit;  viiam  scilicet  deces«oris  mel 
beaiaj  rccordationis  paprc  Nicolai  lacessere  nullo 
modo  metuens,  nec  nobis,  qui  ejiis  vix  digni  famiili, 
ni  non  dicain  scquaces,  exsliiimiis,  parcere  ulciin- 
q'!e  coiisenticns,  sed  uirosquc  malcdictis  impeleie, 
quanlum  ih  se  fuit,  et  blaspbcmis  iuficere  verlds 
exislimans,  falsitalis  pnesligia  fingerc  conaius;  et 
ncscio  quae  Pythonifa  esl  somnia  vel  argumcnta, 
compiiando  procul  diibio,   commenlalus.   Et  certa 


bus  usus  poiestalibus ,  Ecclesiam  Constanlinopoliia-  13  qois  ille  Paler  noster,  vei  quani-is  aut  qualis  exsii- 
nam  tyrannica  ei  adulleriiia  lcmcrilalc  pcrvasit  laii-  terit,  omnes  qui  moriim  ejus  insiguia,  vel  virtuliim 
dem,  vidclicet  iiidebila  usurpando,  foras  oslcnJciis,  liopu;a  recoliiis,  plenius  agiioviMis;  quomodo  scili- 
quod  iulus  prohibiia  coiiciipiscendo,  cordis  anlio  cel  in  hujus  lciri  caliginoso  s:ccidi  cursu  sero  lan- 
gerebai ,  el  simulationis  vclamine  coiitcgcbal,  nil 
esstt  profecto    inlclligi  dans  caiisara    scissiouis   a 


palriarcba  suo  ,  vel  deseria;  communioiiis  a  tolJi 
Ecclesia,  nisi  pessimos  anhclilus  ambiendi  poiili- 
ficaias  inftdas,  el  sublimioris  obUnciidi  dignitalis 
el  poieslaiis  habenas  ;  quibus  nimirum  deinccps 
idiugiis,  cl  icptMilc  uon  menlc  sed  habitii  inuta- 
Uis,  exsilia  ct  divcrsa  dis<rimina,  scd  et  niorles  in 
Chrisii  saccrdoies  et  csetcros  hdcles,  lol  ac  laiilas 
jnlulil,  ul  Diocleliani  saeviiiam  imitari  pcr  omnia 
vidercttir.  Proplcr  quae  vcl  bis  siuiiiia  saiicl:e  me- 
moriie  dece.^sor  meus  Kicolaus  lii!.jiis  uposlolicLC  so-  C  nisiennm  iioslrum  exisiat,  fore  dcli!>erandiim,  qiiid 


dom  siciit  iiovum  sidus  apparucrit,  quhiimo  qiiasi 
PhGibiis  in  aeihere  pne  cunctis  aslris  effulscrii: 
quomodo  hunc  ncc  blanJa  quaequc  frangere  polms 
rint,  ncc  aspera  perlurliare;  quomodo  eiiam  nec 
mmidi  principilnis,  Michaeli  scilicet  et  Bardae  contra 
jusliiiaiu  favcrit;  quos  nimirum,  se  murum  oppo- 
neiis  pro  domo  Domiiti,  ssepe  redarguit,  ct  his  ini- 
quc  ageiiiibus  frequenler  inirepide  reslilit.  Ergo, 
dileclissimi  fraires  ei  filii ,  considcrate  quid  super 
hujnsmodi  tcmeritate  sil  nobis  ageiidum,  vel,  quid 
de  co.nciiiabulo  illo,  vel  profanis  ipsius  aciis  per  uii- 


dis  anlisles,  fiatcrna  victua  charit.ilc,  primo  quidcm 

non  solam  per  missos ,    sed  cl.  |>er  liileras  iilcm 

uieiiio   rcprclicndciis ,    compeienler  admonuit,  et 

nullo  SvJ  paiioiiifjus  posse  promoiioue  piicbcre 

conser.sum,  scriplis  idoncis  pa.ic'fecil.  Deindc  vero 

iiilucus  nihil  se  proficerc,  sc!  magis  ac  ii.agis  ad 

ullcriora  cjns  cxlentli  tyraiiniJcm,  accioritate  simul 

diviiia  ct  aposlolica   frclus,  sedis  aposiolicae,  ciii 

praesidebai,  pontincuin  morcm  secuius,  /«  prompiti 

h(A)emy  sccundum  Apostiduiii,  omnein  ulciscr  prorsus 

iHiibeiHeniiiiiu  {U  Cor.  x) ;  Imiic  ad  erectionem  ab 

eo  clisorum,  cl  innumcraliiiium  rclVigcrium  aflliclo- 

r.iin,  rcgubii  senlenli.s  qnia,  siciil  ipsi  nostis,  cor- 

rigere  non  poluil,  deponendo  proslravii,  ei  analhe- 

mali/.aiido  aii  or.iine,  (piom  lulronis  more  sorlilus 

fuerat,  scqiiesl.-avii.  Ciijus  rei  gralia  idem  Phoiius 

{•iflammatus,  non  solum  lum  esl  reversus  ad  pcrcu- 

ti<*ntcin  se,  nimirum  qui  durior  silice  nec  diira  vcr- 

|i(>ra  sensit,  el  imitatus  diaboliim,  ncc  postqiiam  c 

cuilo  cecidit,  suporbiie  cossavil,  veruni  elia-n  cou- 

vcnlicub»  iir.dijnorum  s:cpe  congrfgans,  synagogam 

h;ii)'.'Hinum.  cul  ui  princeps  lalronum  ipse  pr.cscJil, 

f.idlr«Il  :  1-1  aiiic  qiiidcm,  ul  s«vis>imus  palricida, 

pauciii  siinui  lanatium    revoroiidissimum  palriar- 

<'ham  piopiiuiu  percdlii.  ci  ad  lucem  pervcniro,  ni>i 

«•\.-,ltncltorc  parcniis,  posse  de.iperans,  biinc  i!;si;ir 

Miioci»  vipeiic  pcrimcrc  cruilcli  m<MSii  non  mciuii. 

koak  Wxi   vei,.  porsail  iu  cu'l:ia»  os  suutu,  ei  !i  ii;u!i 


D 


eiiam  de  iis  qiii  inlcrfueiuut,  vel  manu  proprin  sub- 
scripse.'unl,  sic  ivb  una:i!milate  omniuin  nustnmi 
dofiniciidum,  iutente  tractate,  et  libere  sicguli  (|tix' 
siisitiiis  eJicitc.  Ego  lamen  pro  iege  Dei,  pro  paier- 
liis  conservandis  canonibus,  pro  veneratione  apo« 
st(dorum,  pro  privilogiis  dcfcndcndis  seJis  ipsorum, 
proqiie  sancl<e  mentionis  decessoris  mei  papic  Ni- 
colai  pricdicanda  memoria,  et  sequentibiis  aciibus, 
ali|ue  celebrandis  definilionibus,  noii  sulum  Vitri:t 
iiicommoJa  perpeti,  verum  eliam  more  sancioniiii 
pricJece.-iSorum  meoruin  pontihcum  in  prompin  lu- 
lico,  si  neccsse  sit,  moriis  sustinere  discrimeu. 

XVI. 

AI>  HINCM.VRUM    ARCHIF.PlSCOPUM     nUEMC\Slt:M. 

(Amio  808.) 

Cominendal  illi  ecclesinm  LriudHnense;ti,  dum  Hinc- 
marus  episcopun  Homain  vcnit  :  Xorihmannum 
verOj  nisi  ablala   resliluat^  excommunicari  jubel. 

Adri.vnus  episcopus,  servus  servorum  Dei,  reve- 
rciiiissimo  et  sanciissimo  conlralri  nostro  Hi.vcM.vi^a 
iirchiopiscopo  Uliemciisi 

)!lii<lrc:n   Iliiicmartuii   Lugdimonsem   episcnpum, 
dosidcrio  visendorum  sanctorum  apusloioriim   liti 
num   iinliclantem,  et   lil/e»iier  amplecti.nur.  el 
veuliiin  illiusnon  suliim  nonditTerimus,  veriim  cliai 
ne  nltr:»   K;deuil;4s  Au;jiisli  sfarr  aiiJcal,  pia\il 
.iposlolica,  scienles  iilum  tali  voiospiritaliler  posao 
prcjJicere,  pioliilicmus.  liuic  orgo  in  \cnieudo,  sicol 


im, 

I 


it^[  EPISrOL;£  ET  OEOnETA.  <:«2 

ewctimilaA  upustuUca,  sic  f;»veal  el  oijisa^palii»  Im-  A  luejatn»,    q«o;u;i!u   epibiopamiii  ejui  gluiix  vcslr.e 


nui.itas  :  qiuleuo^   opiscop.Uiis   ejns  tfiiiui    v.iie;'! 

pei-  vosiruin  solliciludiiieia  rleir  iiuouH),  liiiiu  pr;eilio- 

niin  souruin,  pcrverse  a  Norlniaiuio  possei.soriuii, 

liberaliiaie  veslra  por  iiiteitessionein  iioslr.im  lueril 

poliUis  augiiieuio.  Quapropler  cl  r*k)r»m:iiiuuuj  seiio 

aiiclorilale  nposUJiea  ooiiiiiiuo  ajj  eeelesiasiica  com- 

muuiojie,  iiisi  pra>sonlialil*r  svoninibus  Lugilynensis 

Eetlesi»  robus  exuerii,  per  lui  oris  olliciim»   lepet- 

leiuiinn,  el  vencrabiienj  viruiu  lliiicmaruiH  episoo- 

puni,  si  propasilo    Honiani   veiiieiitli  itbusus,   quotl 

bcne  vovil,  roiitkM-e   uoii  stuiliieri»,   iraiisgrcssorrs 

judicio,  qiiouDeiis  averteril,  puuieiuluui.  Qiiicunquo 

igilur  a  leiuporo  quo  lloniam  veiiire  eoBperil,  usque 

in  iJ  quo,   Chrislo  duce,  a.l  propria  remeaveril,  iii 

quibuslibet  rebus  illius  Lcclesi»  quodlibel  operiUus  B  remlissinio  el  sanciissiiuo  co.^nalri  ei  coa^.iuiuisiro 


bpeoiabier  servandum  coniuiiiiiiuus,  lujidiu  m:  1:0- 
vcrit  sacraniculo  corporis  cl  sanguiuis  Uoniiiii  lorc 
privaudum,  quandiu  saucla:  Lugauuensi  Eoclesia.',  cl 
vobis,  fpsiusiiuc  ponlirici  legilime,  imo  canoiiice 
^ieril  saiisracluin.  Opianms  rc^iam  excelleniijnt 
vesirani  sancUe  sedis  aposlolicu;  sciia  consuctudi- 
naliter  observautom  iu  Christo  sciiper  vai.re. 

XVI«. 

AP   iqK^TiUM  ARCUlt:PI^0J?UM  C0NST.VNTlS10P0l.tTA.NliU. 

(Auno  8G'J.) 

[//   (jxuAa   dejieiiinfur  episcopi    a    Phoiio   ordittttn. 
Jminrum  tneHQp0Hi«m  SHwi  commeuilui. 

Adria.nbs  episeopiis,  servus  servorum  I)ei,  revC' 


fueril  <lelrimenlum,  quoniam  episcopalum  cjus 
sanctiiaii  luac  specialiier  post  legeiu  servsudum 
lommitlimus,  l.indiu  sc  novcrlt  siiC.ameulo  coiporis 
el  sauguiuis  Domiui  loix;  privandum,  quaudiii  s.iii- 
olae  Liigduueusi  Ecclesi;e,  el  libi,  ipsiusquepoiitifici, 
lcgiiime,  imo  canoiiice  fucrii  s.-itisfactum.  Optarnus 
sancliiaiem  luam  in  Clirisio  bene  valere. 

xvu. 

AO  CAUOLUM    CALVCU  IIEGI;}}. 

(AuuoSUS.). 

Lommemiat  regi  Ecdesicm  Laudunenaem,  dum  ejus 
episcopits  Romain  veuit. 

Aprianus  episcopus,  servus  servorum  Uci,  <)ileclo 
fili4)  Capolo  e.\cellenii3siuio  regi. 

llluslrem  IlincmarHm  Lugdunensem  episcopum, 
desiderio  viseiidorum  sanctorum  apostolorum  iimi- 
num  anhelinleiH,  el  libenler  amplectimur.  ei  adveit- 
tum  illius  non  soium  non  diirerimus,  verum  eliam  iie 
ulira  Kalendas  Augusli  staro  audeni,  graviiaie  apo- 
sioliea,  scienies  illum  lali  volo  spiritaliler  possepro- 
ficeie,  pitihibemus.  Huic  ergo  iu  veniendo,  sicut 
aueloritas  npostobca,  sic  faveal  et  humauiiasregia  : 
quaieniis  qHSoopatus  ejus  oinni  careat  per  veslrain 
solliciludinem  deirimenlo  :  dum  pr<ediorum£uorum, 
perverse  a  Nortmanuo  possessorum,  liberalilale  ve- 
stra  per  iniercessiouem  uoslram  fuerit  potilus  au- 
gmento.  Sicut  enimgaudemuscum  sereuliatem  tuam 
erga  slaium  ecclesiasticum,   more  prajdecessorym 


noiiro  Ic.NATio  palriarcba.'  Constaniinopolitano. 

P<ee  stripiura  pauderc,  iicc  profecto  lingua  sulli- 
cil  eiiarrare,  quanias,  o  dileclissiiue  fraler,  proiic- 
ctesiib  Conslantinopolaaiuc  staiu,  atque  pro  iua  .spi-* 
cialiter  ereclione,  ccrlaminum  palacstras  deeessor 
ineus  saneiiB  inemoria;  papa  ISicelaus  cum  subjecia 
srbi  Ecclesia  indesiiienlor  evcrcuit,  el  usque  ad  me- 
lioris  \\lsi  transiiuiu  toleravii,  adeo  ut  in  ipso  suiu 
inigrationis  arllculo  pro  commeudanda  cansa  tna, 
vel  Ecclesiae  tibi  divinitus  co«imiss$,  ucc  scribendo 
sibi  pepcicil,  nec  pro  hac,  si  non  ioquent!^;,  sallem 
innuendo,  ccssaveril;  doncc  oAiciam  daulaxat  oiis 
amilterct,  el  oruios  penilus  o!)serarel.  Cujus  affe- 
ctumet  nos  quoque  sumeales,  sicut  diviita  graiia  ei 
C  successtmus  in  liouure,  ita  et  meriio  suceessirnns  in 
lubore,  ei  sicut  suJorutu  ejus  el  dispositionum  tuiic 
exsiilimus  communicatores,  ila  uuoque  nuuc  oplauKjs 
el  satagimu^  esse  iii  cuuciis  ^bservatores.  Quaiilu 
vero  gaudio  quauiaque  simus  exsuUalioiio  replcli, 
percipienles  audilu,  q.ioJ  de  sauiialis  tuac  recupera- 
lioiie  jiigi  geslabauiusajfeciw,  nec  os  exprimere  uec 
calanms  pr:eva!et  exai'are.  Uiidc  benodixiiniis  De<>, 
et  loiius  oordis  jubilalione  faudavimivs,  excitanti  vi- 
deiicet  diiecii  iiiii  iiosiri  Basilii  priucii^is  el  Augusii 
ferventissimum  spiritum,  iion  solum  ad  viiidictam 
malefactorum,  veruui  cliam  ad  laude:u  bonoru:a 
sciiicei  qui  eiipuit  Ecclesiam  Uei,  du:n  quoiidie, 
quia  non  conseiisit  aduUero,  tralierctur  lam  ad  coi'« 
poris  quam  ad   aoimae  inoriem,  iiistar  ulique  Da- 


priucipum,  tiberalem  tam  iitteris  audimus  {|ua:n  vo-  [)  r.ietis  sauctissimam  eripientis  Susannam  a  seutcntia 


cibus  :  sic  niinirum,  cum  cain  in  aliquo  dislraheii- 
lem  exira  oonsuoladiiiem  suam  comperimusr  tota 
valcludiiie  coiitristamur.  Quapropier  et  Nortm:iiinuui 
«icilo  aucioriiate  apostolica  continuo  ab  ecclesiastica 
commuuioue,  nisi  se  prxsentialiler  omnibus  Lugdu- 
nensis  ecclesiai  rcbusexuoril,  repeliendum;  etvene- 
rabilem  virnm  [lincmanim  episcopum,  si  prcposiio 
Romam  veniendi  abusus,  quod  bene  vovit,  lettdt^re 
non  st«ducril,  trausjjressoris  judicio,  quod  Deus 
averteril,  puuiendum.  Quicunque  igilur  a  lempoie, 
quo  Romam  vcnire  ca^perii,  usque  in  id  quo,  Chri' 
Kto  duce,  ad  propria  rcmeaverit,  in  (luibuslibcl  re- 
bus  illius  ecclesia;  <}uodlibei  operaius  fuerit  detrt- 

l»\TROL.   CXXIl. 


morlis,  quam  impuiiici  presliyteri,  qui  videbauiur 
regore  populum  Domini,  noii  aulem  regebant,  scd 
poiius  Pbotii  more  perdebaut,  nequiter  extorseruut, 
l*ra?ierea  quae  prxfatus  apostojicae  recordalionis 
pouiifev  regulariter  ac  synodice  tani  de  schismatico 
et  ma^cho  Photio,  el  ordiuaiione,  imo  exsecratione 
ipsius,  atque  Syracusuno  Gregorio,  quam  eiiam  «ie 
le  speciabter  el  de  compaiieuVibus  tibi  saiiserii  et 
deiuiierii,  lenore  valebis  ejus  episiularuin,  quas  su- 
pcr  bistliverso  tcmporeConslautinopolim  desiiiiavit. 
patenler  eijiscete.  Veruni  si  ail  nolitiam  tux'  be:iii- 
ludiiiis  uon  pervcneruiit,  a  missis  iii.?siris  Ikis  .u\\- 
piens,  ad  insiiuclioocm  tu:un  ct  moitumcnturn  (d« 

U. 


ii&T, 


mnsM  mje  II 


12&4 


liH'(»n>n»  rescrva;  C(i^'iiosccri>  iuieriui,  cl  cerli«sjine  A  nioiiia  lua  coiisecrali  bimi,  h.-hc  forma   servabliiir, 

sciens  nos  a  Ueciciis  ojiis  nuUo  n»o  lo  iliscessuros,  ulsiquideu»  siinl  iiilcreosqui,gratiaDei,conrorlanie 

sed  t-jiissicnl  locuiii,  iUi  el  sUiiliiini  possiilenlcs,  ip-  invasori  Pliolio  reslileruni,   iier  nuUunique  nioduin 

»i;is,  qnaulum  ralione  niagislva  possuinus,  vesligia  inlionoranliie  vel  conlmneliu;  fralerniialis  Uux',  aut 

scciiUiros  :  (jualeiius  ad  luceriiani  niandalornm  ejus  pulativ.-e  deposilioni  conimunicaverunt,  sed  et  varias 

iii  liujus  caliginosi  sieculi  loco  gradienles,  inoflensis  tecurn  ob  Iioc  tribulaliones  et  exsilia,  quin  et  dejw- 

jiedibus,  Deo  duce,  incedere  v.deamus.  Quaniobrein  siUones  pertuleruni ;   hos  beatos,  ei  ter  beaios  di- 

ei  in  liis,  super  quibus  a  nobis  disposiiloiiesei  dis-  xerini,  et  iiiter  Cliristi   conCessores  connmnerandos 

ciTtiones  cxigis,  nil  seqiiendiiin  praiier  ejus  diviiiitus  decreveriuj;   adeu  ui  habeant  iiisignem  in  ea,  qti:* 


inspirata  decreia  conspicimiis;  pra;  omiiibns  et  su- 
per  onuiia  Gregoriiiin  Syracusanum;  el  PhoUum 
lyianiiiim  et  (iiios  idein  Photiusin  gradu  qnolibet  or- 
diuasse  putalus  est,  ab  episcoporum  numero  vel  di- 
giiiiale,  qiiain  usurpaUvc  ac  ficle  dedit,  merito  se- 
(•iiesiranles-  Piimo,  quia  Pholius  Maximo,  et  ordi- 


apud  vos  est,  Ecclesia  locuin,  el  priccipiia  circa  di- 
leciionem  tuain  fiducia  perfruantur ;  ita  ul  secnndiun 
mulliludincin  dolorum  ipsoruin,  consoiaUones  tu:e 
animas  eorum  luetificeut,  niore  scilicel  Dei  qui  red- 
detsingulis  secundum  opera  ipsoruin.  Porro  c:eteri3 
qui  ex  consecratione  fraierniiaiis  lux  siint,  et  sive 


n:Uio  cjus,  vcl  poliiis  exsecraUo,  islins  ordinalioni  B  sponie  sive  vise  ad  Photium  contuleruni,  si  snb  «»a- 

peiic  in  ciincUsvidelur  essesimiiliina.  Secundo,  quia 

bic  se  liabel  per  decessorem  meura  apostolicaj  sedis 

<l(»creuim,  ciyus  iudiciiim  nusquam  praecipiunt  sacri 

canoncs  retracuri,  dum  lanien  censeanl  eamin  alio- 

I  iim  (juuique  rciiovanda  scu  defiuienda  negelia  per- 

scr-Jiari  :  nosqnc  convenit,  ut  prxtuliiaus,  ejiis  in 

omnibiis  consiituta  seclari.  Teriio,  quia  Pholius  vir 

foreiisis,  cnrialis,  neopUyUts,  invasor,  aUine  adul- 

i«M',  tiec  nou  el  aiialLemale  coiideninatus  existens, 

niiiil  habuil  se[/'.,  qnani  sc]  seqnentibus  propina- 

veiil.  Plioiio  certe,  piiesidenie  auctore,  dicluui  est 

alt  anaihemaiizaUs  :  Consecrains  non  solum  non  ac- 

cipit  Spintum  sancium,  &ed  et  qnod  antea  habuil 

iiiimcii  auferiur  ab  eo :  veruiu  qitamvis  hoc  lyranni 


tisfactione  libelli,  cujus  exeraplar  missis  noslris  com- 
misimus,  ad  le  remeaverint,  quamvis  contra  profcs- 
sionem  vcl  subscriplioncm  suam  egerint,  ac  niulii- 
pliciter  adversus  summum  sacerdotium  tuum,  el  iu 
conlemptum  sedis  apostolicie  exarserint,  eos  genc- 
raliter  in  suis  gradibus  confirni.aules,  ignosceriduni 
decrevimus.  Discipuli  eiiiin  sumus  miUs  el  miscri- 
cordis  Magistri,  qui,  aposloiorum  principe  lcste- 
passiis  pro  mbiSy  nobis  reliqiiil  exemplum  ut  scijua  - 
viur  vesliqia  ejus,  qui  peccalum  non  fecit,  ut  nos  sci' 
licet  lucrifaceret,  nec  invenlus  esl  dotus  In  ore  ipiins  : 
el  tamencummalediceretur,non  remaledicebat,  et  cum 
paterelur,  non  comminabatur  {I  Petr.  ii).  Si  qui  au- 
tem  ex  iis  sunt  qui  aliter  vei  in  Deum,  vel  adversns 


Fhoiii  dicUim  Auore,  ipseque  super  hujusmodi  seii-  C  constiiuia  Patrum,  quia  el  ipsa  Dei  Spirilu  prolaiJl 


K^nUa  delcctalus,  cura  male  a  se  promotis,  ei  con- 
st;)isui»i  pncbuerii,  quamvis  eiiam  n;)n  iis,  de  quibns 
ho;;  frusii-a  diciumeit  valeat  coaptari  :  quia   tamen 
v(^iaoiu>rdictura  est,  e  rum  iwagis  damnationi  pro- 
«Mil  duhio  congruil,  qui  ab  analheraaUnato  et  dam- 
iiaU»  Pli0ti<»,  per  iraposiiionem  manus,  non  lucrum, 
scd  vulniis  in  capite  susceperunt.  In  quo  ergo  judicio 
jiuliiaveninl,  scciir.dum  Evangciium  {Matllt.  vii),  jii- 
»lio:ii»i!iim  est  ilo  eis,  ei  in  (|iia  mensura  nicnsuraU 
stint,  esleisuiKjue  icmcliendunv,  aUine  pro  magno 
illis  habciiilun»,  si  siiiiem  sero  ad  le  pastorem  suum. 
(liicm  po.^l  Chrislum  oiimjam,  et  per  Chrislum  nli- 
(Hk;  coiisocuU  aunt.  repedimies,  ac  sine  majori  tem- 
poial  iiii<;  pronioUonc,  Domino  canlrilo  corde  hunii- 
lidioqiii;  spiriiu  famulantcs,  bona  studuerinl  exspe- 
ciare  fuuira.  t-acierum  dc  Paulo  Cicsariensi.  dc  qiio 
seriuo  a  lc  mulius  csi  habiuis,  inierim,  quod  de  cae- 
tcris  (lui  a  Plioiio  promoii  sunt,  decrcvimus  oliser- 
vandim»,  jurcstaiuimus.  Praiterea  persecutionum  to- 
lcraniia,  vc!  paheslnecerlaminuraquas  adversus  ly- 
ramiiiin  vcl  mcBthmn  provorilate  muUiplicilerexer- 
cnisse  testaris,  suam  habeni  profecU)  mercedera,  ei 
iiTiniarccscioilem  praeslolaniur  a  c(elesUuin  bonorum 
lacgitore  coronam.  S:»ne  ca.'lcra  Ecclesiaj  benelicia 
largissiine  coiisoquaiur,  ci  honore  contpeu^mi,  lan» 
apiid  siMicliinoniain  tuain  penes  oinnes,  meriU)  pcr- 
fiiiaUir.  Do  liis  Aulem  saccrdoUbus  vel  clericis  qui  a 
bo.iia;  ujcmoriee  \ia.lriarcha  MeilioJio,  vcl  a  sancli- 


consistunt,  deliquisse  vel  excessisse  probantur,  bos 
volumus,  adliibita  sibi  nostra  quoiiue  aucioritaie,  a 
poiiiificio  tuo  regulariter  examinari,  et  paternis  de- 
finiUonihns  ainodoetdeincepsomninosubmitli.  Cuin 
CHim  bcatiis  Petrus  Domino  non  dicat :  Si  peccaverit 
in  le,  sed  in  me,  frw.er  mens,  dimiitam  ei  usque  se- 
ptiest  (Muitli.  xvm)  apio  datur  inlelligi  ea  nosfra- 
liibiis  inipunila  posse  diinitlere,  qua;  in  nos,  iioii 
qua:  iii  Doininum,  vei  in  Dominica  conslituta,  patran- 
Uir.  Dicit  enim  Scripuira  :  Si  peccaverif  homo  in  hw 
niinem,  rogabil  pro  eo  sacerdos ;  si  aulem  in  Dtum 
peccavcril,  quis  rogabit  pro  eo?  (/  Reg.  ii.)  Sane  hos 
qui  in  nefando  conciiiabulo,  quod  in  injuriam  el  de- 
rogationem  sedis  apostolic»  ConstanUnopoIi  facluin 
*^  est,  volunlarie  subscripsisse  probantur,  cujuscunqiie 
sint  ordinis  vel  professionis,  nulla  venia  digiM^s  ess(i, 
nisi  raulta  raiseralio  ejusdcin,  qiiam  Ixdere  nisi  sunl, 
aposlolica:  sedis  occurrat,  cvidi  nlissima  raUo  do< 
cet ,  et  raullifaria  mujorum  sanciiu  manifesie  de- 
inonstrat. 

Quin  et  universalis  Chalcedone  habita  synodus 
adeo  hujusmodi  lemeriiaiem  detesiala  csL,  ut  in  sen- 
lenUa  quam  in  Dioscorum  pioiulil,  hocmaxime  me- 
morarc  videalur,  cum  de  ipso  dicit  {cont'.  Chalced., 
act.  m) :  Secnndis  excessibus  priorem  iniquitatem 
valfie  lianscendit  :  pncsuiiipsil  enim  el  excommu- 
iiicaiionem  diclarc  adversus  sancUssimum  et  beaiis- 
sinnnn  art  hicpiscopum  m.ignie  Uoniaj  Leonem.  Prio- 


im  EPisroL.E 

rcm  auleui  idiqullaleai,  pravilaleni  iilique  dic-il  ii;r' 
relicam.  Uiuie  iioia  quoil  Dioscorus  secuiiilis  exces- 
sibus,  quos  in  oxcomiiiuaicaiioiie  Rouiaui  pap;»  ili- 
clala  palravit,  cliuni  hocresini  Eutychianaiii  valiic 
iraiiscciidisse  refcralur :  hiuc  et  Aiiaiolius  ail : 
Pro|iler  lideui  iioii  csl  daninalus  Dioscorus  ,  sed 
(|iiia  cxconiiiiunicationem  fccil  doinino  archiepiscopo 
Leoni. 

Naiu  el  advcrsus  revcrtniiaiu  luaiu  inlcr  cceiera 
iiauc  uuani  caluniuiaruiu  iu  le  illalarum,  quast  accu- 
sationeui  leKueruut  xniuii  tni,  opinanles  videliccl, 
tauquain  in  contempiuiu  reverendx  nicnliouis  pap.^x: 
Beuedicti  ereclus,  in  contuineliam  illius,  uec  cpislo- 
laiu  ejus  suscipere,  dicii  Dioscori  inore,  cousenseris. 
^iiia  ergo  iii  causa,  quam  iu  le  iiupinj^erc  fallacibus 
accusaiionibns  lenlavernnt,  illi  veracibiis  probalio- 
uibiis  inveiiiuulur  obuo.iii,  idcirco  ipsi  polius  judi- 
ciuin  quod  judicaveruiii  subire,  et  sentcutiam  quam 
protuleruut  incurrere,  Simouis  nexibus  iivfiiii, 
jure  debent.  Ergo  fratcruitas  lua  curei  nccessc  esl, 
ut  scnlentiaruni  capilula,  qux  synodice  in  Ecciesiu 
pei,  ubi  sanclum  corpus  apostolonim  prineipis  Pe- 
iri  requiescil,  pro  aboleudis  profanis  conciliis,  Con- 
siaulinopoli  a  Photio,  tam  adversns  sedis  aposiolicx 
reverentiam,  quam  adversus  sanciimouiain  tuam 
congregalis,  comoBuui  cunsonantia  proinulgavimus, 
apud  vos  iu  synodo  cunctoruui  siibscripiione  robo- 
reulur,  el  in  singularum  archivis  ecclesiariim  pro- 
vide  recondantur.  Postreino  reverendissinuim  et 
sanctissimum  comiuunem  fratrem  uostrum  Joannem 
metr^politam  Syl;i;i  l>eatitudini  tu%  magtiopere  coni- 
mendamus  :  de  quo  videiicet  fraternitatem  tuam  no- 
tunius  ignorare,  quoniam  quibuscunque  moeroribus 
vel  molesiiis  ex  tot  accideniibus  vobis  incommodis 
cornostrum  fiierit  vuhiefalura  :  quia  sicut  scriptum 

.  cst :  Legatus  fidelis  sanlias  {Prov.  xui) ;  ila  medi- 
cameuto  ipsius  iidelis  iegaliouis,  quod  in  vobis  hinc 
lurbidediuturna  hucusqite  moestitia  sauciavcrat,  est 
sanatum  :  ut  pene  nil  rc^iduuui,  quod  exinde  sani- 
tate  indigeat,  idem  vir  prudeutissimus  in  peclore 
nostro   reliquerit.   Quamobrein  corisolaiione  mulla 

'digiius  habendus,  et  a  saucla  fraternitale  iwi.  quiete, 
refrigeno,  et  omni  est  veueraiione  ditandus,  aique 
in  ecciesiasticis  negotiis  diligentissime  mudvrandis 
ifrcmolft  tenendus;  j;)ropter  qu«  videlicct  ipsc  peri- 
cuia  iunnita,  non  solum  per  mare,  sed  cl  pcr  aridain 
gradiendo  susiinuil;  qiiin  poiiiis  penes  iios  demo- 
rans,  et  causa  tui  jugiler  puisans,  ct  conliuuas  no- 
l)is  moleslias  irrogans,  neque  qu,islibet  sibi  ferias 
contulit,  ncc  ullam  quoiidiano  lubori  nostro  re(|uicm 
dedit.  Sanctam  fralerniiatem  vestr.un  opiainus  iiiinc, 
ei  semper,  et  iu  Clirisio  bene  valere,  dileciis»iuie  ae. 
sacratissiiiie  comuiiutster.  Dala  quario  Mus  Junii, 
iiidictione  secunda. 

AD   BA3IL1VM   IllPEUAT0U£ii. 


KT  DECHETA. 


I28C 


A  sciiisinatic».  CupUula  Romuwi  conlra  Phalii  pneudo- 
sijnoihitn  Conslaiuinopoliin  sijnodo  cunctornvn  sub- 
srripiione  roborenlur.  Busiliiiin  Pelrum,  Zosimuot 
el  (ilium  liasiliuni  pelil  sibi  tradi.  A  bono  pr«poi\io 
itolil  recedere. 


(Anno  869.) 

Crntias  a0ob  ejus  pietatem  erffa  sedem  aposiolicam. 
Delinquenlibus  induigeat  ,  exceplo  lamen   Pholio 


Adiuanus  episcopus,  scrvus   servorum   Dei ,  Ueo 
amabili  ac  piissiuio  impcralori  IUsiliu  Aiigiisio  Clu  i 
s!i:iiiissiiiio  ct  desidcrabilissinio  (iliu. 

Logatioiiis  exccllentiuj  lu*  pr;eslanlissinios  ^ciu- 
los  ad  anteccssore:u  mcum  apostolic%  rccorJaiionis 
papain  iNicoiaiiin  dcslinaios,  nos  licel  indigui,  qiio- 
itiam  ita  Doiiiinus  imperavil,  vices  cjiis  adepii  susce- 
piiiius  inuumerasque  laudes  et  grati.iruui  .aciiones 
tola  mcnte  toiaque  prorsus  inieniioiic  Dea  persolvi- 
iniis;  nimirum,  qui   facil  magna,  ci  iusciutabilia, 

B  et  mirabtlia,  quorum  non  est  uumerus,  quique  om- 
niajnra  rcgnorum,  omniumque  coiiiiueus  poiesta- 
tem,  bis  tuum  diebus  suscitavil  ccelilus  pruteiliiiit 
imperium,  per  quod  aposlolica  sedes  ipso  auctorc 
coeptum  pro  Ecclesia  Coustantinopolitma.  piclaiis 
opus  consummarei,  el  ejus  jam  jainque  rcmovens 
fundilus  casum  iiislauraret,  landem  aiiquaiulo  gra- 
tulabunda,  qui  male  ceciderat,  stalum,  et  mercc- 
nario,  qiiinimo  lupo  rapace  uou  parcenti  gregi,  pe- 
uitus  sequcslraio,  rectorem  ei  redderet  piopriujit, 
ct  paslorem  reformaret  legitimum.  Jgitur,  o  qcaiu 
vobis  cst  illa  laiidabilis  ei  omnibusveneramla,  quaiii, 
inquam,  est  sedes  apostolica  laudabilis,  ei  meiiio, ;» 
cunclis  mortalibiis  eflierenda,  qK;e  senipcr  caihulici» 
^  subvenire  consuevit,  qn;e  semper  gaudere  «luin  <^-au 

^  denlibus,  et  flerc  cum  fieniibus  non  ccssavit!  Sed 
et  lu,  felix  imperalor,  cl  multis  piacouiis  digniis. 
qui  verborum  semina  divinorum,  non  ut  agcr  petris, 
aut  spinis.aul  vepribus  occupalus,  scd  ul  lena. 
boua  corde  liOiio  suscipieiis ,  fructum  mulliplicem 
aitulisti ,  et  quasi  verus  Ecclesiasles,  mox  perce{Uis 
habenis  imperii ,  Ecclcsiae  paci  consutere  magis 
quain  ad  cajieras  res  humanas  atlendere  procur^sii. 
ac  per  id  alter  quodammodc  Salemon,  id  est  paci- 
ficus,  tenipoiibus  noslris  apparuisti  :  audiati  quippe 
verba  Dei  Patris  tui,  ei  uon  diiT^isisli  legem  llcclc- 
si;e  nialris  lu;¥. ;  adeo  ut,  quod  oecessori  tu;;  prc  e « 
siiggerebalur ,  ipse  perfeceris.  Et  quia  ,  secundum 
Scripturam,  nemo  esi  qui  pvssit  corrigere  querd  Deus 

U  despexerii  {Eccle.  vii),  eo  incorrecto,  divina  permis- 
sioue  deficienlc,  ipse  correctiones  ejusdem  ectleslai 
operari  satagis.  Intellexisti  enim,  ui  litlerae  luae  man- 
sueludiuis  inauunt,  quibus  vulneribus  sauciata,  te 
coelitus  consecuto  imperium,  qiis^upud  vos  esi,  ma- 
nebat  Ecclesia ;  et  quod  h«c  sedes  btijuscemodi  me- 
deri  posset  vulneribus,  niagistris  iidei  noslrae  scru- 
taiis,  liquido  didicisli.  Alque  ideo  liaec  curare  cupicna 
apostolica;  sedis  decreli  reuiednim  sauissime  requi- 
sists ;  CUJU.S  niniirum  medicainentis  Ecclesia  Cou- 
stanlinopolitana,  s^pe  pr;esulibus  ejriS  langucutibus. 
iiirifmala,pnstinam  sospiiaiem  vigoretnqiie  resum- 
psit.  Nain  quibus;lam  ipsorum  nonniinquam  erran- 
tibus-,  quibusilam  vero  immincntis  pcr$ecutioiii<i 
injuriara  susiiiieniibus,  !ia?c  scmper  subvenire  non 


^^^^'  AOrilAM 

<lesliiii,  iilis  sciiicel  liaiiiileiii  dircclijuis  osLendeiis,  A 
isiis  pieiaiis  iii:uiiiiii  seiiiper  exieiiileus. 

ilaque,  liii  eiiarissime  fei  vciieraliilis  som|iei-  Aii- 
Kiisle,  irovo!  is,  (juidq-iid  erga  saiiclissiinmn  frairciii 
el  coepiscoinii!!  iioslKiiii  I^'ii;Uium,  vd  circ;i  sclii- 
sniaiiciiiii  Pliolimn,  divinilus  inspiralum  el'  JusliliLe 
zelo  succeiisum  !e  liileris  inrunas  peregisse,  lioliis 
et  uiiiversie  Oceideiilaliuin  Ecolesiu;  pcr  oiniiia  pla- 
ciisse;  proeseriim  euni  nii  egeris  praHer  <iuod  [foit., 
pr;i;!e>-  e:i  (ju;e]  aposlolica  sedescum  tolius  Hesperice 
i»r;csuIil)U5  jamiiudum  agenduni  [agcinla]  decrevil, 
«1,  nulla  mora  iiilcrvenienle,  perliciendo  niandavil  : 
(jua;  viiielicet  cmn  Iiis  oninibus  propter  id  cojiilus 
prolecto  iniperio  luo  grates  inuiiifarias  reddunl,  et 
iiumiliima;  obedienti;{;  lii«  pra'conia  iaudibus  eximiis 
iuiiagare  [ii;ci;ini:»re]  non  desinuni.  Porro  de  sacer-  B 
(iotibus  vel  ca-leris  qui  coniia  p.iceni  Ecclesiai  fa- 
»ii'ntcs,  liiiilatem  ejus  scuiilcre  prajsumpserunt,  et 
iit  rr;ili'cm  et  coepiscopuiu  nosJruni  inuiiifariam 
coiDinisiiso  pro!)antur;  super  quibus  eiiam  decre-^ 
liiiii  ab  apos:oiica  sedecleinenlia  lua  more  prisco- 
rum  principum  posluiat  :  sciat  diieclio  tua  quia 
sicutdiverso  inodo  deliquisse  referuritur,  ita  diversis 
cos  definitiouibus  subjici  non  iiiconvenlenter  opor- 
loie  perpendinius.  Quorum  lainen  differenlias  apo- 
slolic;e  sedis  legaiis,  una  cuni  fnitre  et  coniminislro 
iiosiro  Igualio  convenieiitibus,  quemadmodum  nobis 
(icsiiperdalum  est,  moderand;)s  commisiiitus.  Verum 
quia  pieias  tua  ciim  ecclesiasiica  misericordia  nos 
circa  illos  ad  id  quod  humanius  esl  exhoMatur,  te 
noliiiiuis  igiiorare  quoniam  ullra  quam  dici  possil  C 
iiinc,  fateor,  niflerorecoiiipriinimur  imnieiisoque  do- 
ioie  conslriiigiiiiiir,  eos  nimiruin  iion  solum  beata) 
iiiCiDoria?  decessoris  mei  p;ip:e  Nicolai,  quibus  €t 
ipse  siibscripsi,  juslis  sanctionibus  creberrime  per- 
cclleuiibus,  vcraiii  cli;iiti  saiiciorum  Pairiim  rcguiis 
siivciissiiiie,  se;i  quodammod;)  peremplorie  puiiien- 
libiis.  Yeruuitanien  propter  pacem  Ecclosi;e  facilius 
obiineiid:im,  piopierque  laniam  muitiiudine;)) ,  si 
lanien  rosipucriut,  misericordiler  libejandain,  iil 
cuin  sancto  Gclasio  papa  dicamus  (evisi.  ii)  :  Ncces- 
saria  reruiu  dispensalione  coiislringioiur,  ol  aposto- 
lica;  sedis  niodoraniine  convenimur ,  sic  can(mii;n 
paiernorum  decrela  libr;ue,  et  retro  pra;suium  pr\e- 
decossoruinqiie  nosliorum  prjecepia  moliri,  ui  qiise 
prdeseiitium  necessilas  temporum  reslauraiKiis  cccie-  ^ 
siis  reiaxaiida  deposcit,  ;idliibila  coiisidcralione  di- 
ligenii,  (iu;i!iium  iiotesl  iieri,  teivipeieiniis;  qnod  et 
iios  a;qiia  ptih^suijuis  pro  liicramiis  lValri!)us  ratiunc 
prosoqui,  cl  icmpuiiiin  necessitaii  consiiiendo  poni- 
l;is  iiiMtari  ;  i'ii;ilii  diiiilasai  ordiiiatioiiein  ab  htijiis 
iiioderamiiio  picialis  inleriin  p''ursus  excipieules, 
eamqiie  [forl.,  cunique]  passiin  ct  pia?ler  exaiaen 
niillaieims  adinilteiites.  Dicil  enimaliisona  Ecciesiije 
iiiiia,  sunctns  vidolicot  sedis  apostolica;  papa  Leo, 
<;ujus  senieiuiaui  quidq;:id  nlii![iie  c:iiiiolici!m  est, 
vctul  cflRlcste  niiialur,  cclebral,  el  veiioratur  oracii- 
ium  :  Cum  s;i'i»o  qu;i'slio  de  nialc  acccpto  lioiiore 
naticatur,  (iuis  ambii,'at  neqiiaquam  islis  essc  tribucih 


PAP^E  n  ^288 

dum  quod  non  doceaHir  fuisse  collatum?  Neqne 
cniiii  ifiter  l*ho!iuin  n;u;cbum  el  Maviinum  Cynicuiii, 
a  synodo  socunJa  damnutiim,  ve!  iiilcr  ordinaliones 
hujus  et  iliius  distinclionis  aliquid  esse  conjicimus. 
A!((iie  ideo  p;iri  (iiie  coflstringi  debero  videntur,  qni 
par  iiabuisse  cum  co  priiRijiiuin  modis  omniiius 
coniprobanlur.  Siquidem  el  Juxta  qiiod  priefatfi» 
magniloquus  pontifex  universii;  per  Ciesariensoiii 
Maurilaniam  consriUitis  o^iiscopis  scribit  («^i<(.  91): 
Diiitcile  est  ul  bono  perefanlar  exilo,  quie  maio  saiit 
iiicbuata  prlnoipio.  Et  iiifia  :  JNun  ergo  in  ciijnsqiiam 
persoua  prjelermillendum  est,  inquil,  quod  in  siaiu- 
lis  generalibus  coiitiaetur,  aiec  putaiulus  est  hoisijr 
ille  iegitiinus,  qui  fueral  contra  divinae  tegis  praH-o- 
pia  coliatus.  Et  cerle  lideiissiraus  el  prudeniissima-. 
vir  Basiiius  imperiaiis  spatliarius  ei  prcces  veslias 
nobispro  his  in  percepiis  ordinibus  recipieinjis  nnil- 
tipiices  deluiit,  et  adeo  const:ins  ei  coniiuuus  poiie» 
aos  iii  precibus  perslitit,  ul  si  non  iegitime  recipi 
posse  quoquomodu  crederentur,  ipsius-  ui  iia  aic:i- 
mus,  insolentia  vicli,  recipiendos  essc  profectu  sla- 
tuereiBus. 

Teruiu  et  circa  Iios  posl  reversiunem  uais^orum 
nosiroruui,  postque  rerum  gestaruiu  nubis  expositas 
differentias,  et  iudagatas  iiquidius  persouarum,  cul- 
parum  et  provectionum  quaiituies,  ati[ue  disianiias« 
si  quid  miSerationis  iinpartiendum ,  doccnle  Deu, 
apud  quem  omnia  possibilia  suat,  uobis  1'uerit  rcke- 
ratum  j  uon  eriinus  penilUs  iullexibiles ;  uimiiuta 
qui  seniper  ad  oinne  bonum  cupimus  exislcre  suasi- 
biles.  Volumus  crgo,  per  veslrx  pielaii«  industriam, 
iiiic  numerosum  ceiebrari  conciiium,  cui  nosiri  quo- 
que  missi  priesidentes,  et  cuiparum  pertonarumque 
differcntias  liquidu  coguoscenlcs,  juxta  quod  in  man- 
datis  aocepcrunt,  singulorumlibere  discretiones  exer- 
eeant  :  iii  quo  videlicei  sacro  cojtu  exsecrando  vani- 
tates  coiiciiii,  quod  adversus  sedis  hujus  aclitm  est 
prorsus  injuriam,  cuncla  decerniniiis  exemplaiia, 
prorsus  a  po&sessoribus  Siiis  qbLila  ,  iii  uK^diuiiiqijO 
delaia,  coiileutplaiitibiis  cunctis,  igiii  cieiuari;  ncc 
&wperosse  apud  quemlibet  ex  liis  uiiiiiibiis  salieuk 
unviin  iuta,  \e\  uinim  api(^eni,  iiisi  forie  quis  lotius 
clericalUa,  itno  lutiiis  iiominis  Chrifitiiuii  digiiiaie, 
anatliomaie  percidsus.carere  veiUerli.  Noii  enim  nos 
lam  deiesianduin  coiie^ium  ,  nisi  AriHunensi  sub 
Conslantio  ,  vei  Ephosino  a  Dioscoro  congregat» 
latrocinio  comparaiuliiiu  deceniimus.  Accendatiir 
circa  prolectoruni  tuoruin  reverei!li:im,  Lcatoruiil 
videiicet  aposlolorinn  principum  ,  lili  dilectissiiiie, 
lua;  zelus  pielatis,  el  laniorum  licta  commeiita  pr»- 
sligiorum  reinanore  nullo  niodo  penes  aliquein  pa- 
liatur  :  sed  el  si  qiiisqmun  li.tc  dofcndcre,  vol  oc- 
ciiltaie,  siiiique  in  poslerum  foriasse  reservare  len- 
lavorit ,  lua  piibiicis  lcgibus  promulget  niuitipiex 
sapientia ,  (',uid  iiujusniodi  persuna  posl  iihpcrialdl 
dclieal  edictum  redarguiionis  incurrere,  vel  quaiitui» 
coiiveiiial,  si  non  coneeiiunis,  salleni  corrcplioiii«| 
iiicidoie ;  «piateir.is  pcr  hoc,  pura  de  caeteio  consciea* 
lia,  cuni  Psali::isla   veraciler  oancrc  vaieas  :  04i9i\ 


im 


EPlSiUL.4i:  LT  Di'CRt;TA. 


mo 


co»iiregatiunesinali(/HOfum,eU-iimiinpilstions(;^fbo.\\umiii\U^  Uia^  co;»4^c»so  diviniiui?  ^Oflo,  iwmpcr  iu 


Lao^ib!)  intpr  innocenles  manu.i  meas,rAc.{p!iat.  xxv). 
Ijisuper  cxhoruuniir,  el  haliibn  suailer.e  stu^io  pro- 
curamus,  ut  iiuperaloriie  inal:tiiii£  yestrx  unuisii, 
Knieniiaruin  capUula,  (juae  syiunlice  in  ccclesia  Dei, 
ubi  sancluiu  corpus  apostoloauui  Pelri  prjjicjipis  re- 
quiescit,  pro  aboleiijis  profaiiLs  caJicilii.s,  Con^iui.ti- 
nopoli  a  Pliotio,  lain  aiiver$us  sedis  aposlolioie  re- 
V/t»rent'a!n,  quain  coiitra  Iratris  et  conuninislri  inei 
igiialii  poiitilioimn  coiigrcgiiis,  oonuniiui  consonaii- 
ua  j)rouiitlg:iviiiius,  apiiJ  vos  in  syiiodo  ciinolorum 
subscriplioiie  roborentur,  ei  iii  singularum  archivis 
ccclesiaruiu  proviJc  recoinlantar.  Porro  divinilu^ 
proiecluin  imperiuin  luuni  procamur,  i:t  IJasiiiuin, 
Pciruni,  Zosimuiu,  ei  aUcruin  Casilium,  (jiii  scelt;- 


iiuuii.'io  giMliilari;  ac  por  [piqjUcr]  l>oc  liurtamur  ei 
deprecamur  ,  ut  apud  vos  nuliani  muratn  suftitneic 
faciatis,  sed  luye  henignitalis  solatio  freli  velociier 
ue  omnihiis,  qn:e  iliic  secundum  Deuni  geruntur,  u>js 
adventu  suo  conslituant  l:>etiot'Cs. 

Commendamus  etiani  cleineniiiT;  luse  tain  rev» 
rendissinuim  et  sanctissimum  fratrcm  noslrum  Joa<i- 
ueni  inetiopolitamim  Sylau,  qui  a  fralre  Ql  coepi- 
scopo  noslro  Ignalio  ad  sedem  aposlolicrvm  dircctii» 
cst ,  jfpiam  eliam  glorii)s:»n  et  sjkictahileiu  virnm 
Ua^Uium  iuiperialeui  spaihaiinm,  qui  cum  eaa  Deu 
conserviimjo  iran^uillilalis  lu:e  ituperi»  ilestinalu& 
est,  «jui  t^uta,  postiiuam  illinc  profecti  suut,  oflen- 
dicula  (ut  didicimus,  perlulerunl,  iil  nulhun   prope- 


runi  suorum  conscii,  el  cupidtiatis  aruore  succensi  B  ranles   pene  periculoruui ,  qux*  Pauhis  iu  Epistoli» 


proposituu)  dtserHcrunt,  et  sine  commcnd:ititiis  Jitle- 
ris  Constantinopolim  properaveiunt,  ad  uos  per  prai- 
sentes  apostulicx  sedis  missos  remiltat;  qiialenus 
('um  piofessionem,  et  loca,  quie  p;opter  Deum  pri- 
niitus  clegerunt,  repetierint,  et  tibi  ccelosle  pr;«- 
inium  conferatur,  ct  illis  suariim  lucrum  aiiimarum, 
divinitale  propitia,  conceJalur  :  alias  auteni,  si  san- 
ftorum  Patriun  regiil:»  calcari  minime,  vel  coiitcnuii 
leniantur,  eos  iiupuiie  prolcclo  nulhis  penes  se  reli- 
nere  piorsus  audebil  :  apiid  nos  quippe  a  ruJimen- 
iis  ablactali,  et  saiielnc  sunt  convecsationis  hahiium 
(onsecuti,  quin  et  ia  mpnasteriis  nostris  oniciuui 
presltyteratus  adepti  :  interim  lamen  ebs,  quod  sinl 
excoinmunicati ,  doncc  ad  uos  re-iilerint  tar)q.iiai» 
Bacrorum  violalores  .caniOniim ,  CQg,nosccrc  vqIii- 
mus. 

llis  ita  pralibatis,  ohsecramus  diyinitus  rediiniinm 
Iranquiliitatis  tuae  capui,in  ca'pio  pietatis  operc 
circa  fralrem  el  coijsacerclolem  nieuni  Igiiatium 
pcrsislere,  atque  a  decretis  aposlo!ic;e  sedis  iii  nnllo 
quoquomodo  deviare ,  sed  proijiulgatiojiihu?  ejus 
arctiiis.  hicrcns,  a  propwsilp  nqli  recedcre ,  ei  quo- 
usque  uniias  fiat  Ecclesia;,  niilli  slude,  qiueijumus, 
Uesiiiiai  ce;!ere.  Neipini  quippe  p.rofuil  unqu;un  ho- 
lium  ut  coepisse,  tl  minime  con.summabi?c.  Quam- 
.olire  '.:,  roguMm  quod  lempav.aliier  assecatus  es,  pe- 
ri-nniler  aJipiscaris  coitmamque  pro  corruptibili 
'  caj-ias  incorruplam,  hoe  pietalis  opus  porficere  sat 


snjs  dinumerat  (//  Cor.  xi) ,  evasisse  videaoiuf. 
Qiiapropler  diguis  sunt  vicissitudinibus  a  pietale  ve- 
i>tra  renuuierandi,  qui  pro  ccclesia  Chris.ti,  proquc 
injiincta  sibi  a  piotate  liia  legaiion.is  consnmmaliorMj 
toi  ;ie  talia  suhirc  promptissiirie  conseoserunt.  Al- 
teruin  vcro  nomiiiatum  in  scriptis  tuis  nuHropuUlam, 
Domiuo  dispensanie,  non  vidimus;  quiae.nim,  siciit 
isie  a  reverendo  patriarcha  Ignalio,  iia  seprsum  iile 
a  PiiOlio  tyranno  mittehaliir.  Volens  Deus  osieudere 
iion  in  diio  Ectlesiam  suani  forc  sciudendani,  quod 
videiitet  mahiin  Jeroboam  quor.dam  iii  Israel  icx 
impius  egit  (///  Reg.  xu).  Noleas  eiiam  nos  aucioris 
Iiiijiismodi  schismatis  iiec  ipsam  quoqiie  visionoiu 
percipere,  anlcqnam  ad  nos  pcrvonirel,  justo  judicio 
C  siJo  poia^jiis  CGopornil  eum ;  ei  qui  popuhiin  divisorai, 
Dei  divis;i  cM  super  eam  aq;ia,  dovenitque  iii  pro- 
fmidum  tiuiquam  lapis.  Veriim  si  forle  movctur  u 
iH-o  rediiuiiuui  imperium  vesl.riiin,  qoia  pr.-efaii  le- 
g.ii  penes  nos  diulissime  morali  suni,  precamur,  ct 
ohnixe  flagilamus,  iipn  c.is  impnlelur,  uiuurum  qui, 
ul  diniitlerentur,  non  hwis,  nOtt.  momenlis  ,  nuu 
(]cni(iue  clamanics  alque  pulsantes  uUis  iulervallis 
parcere  consentiobant,  sed  iustanlibus  et  iriemoiis 
lahoribus,  et  solliciUidinihus  oiuiuum  ecclcsiarum 
Dei,  quas  sccuiKlum  Apos.ioium  circumferiniu.s  (// 
CQf.  xi),  aseribatur. 

Nou  enim  reqiiies  nlia  nohis  nec  olimn  fuii,  a  die 
pcrventioiiis   eorum,  tuuc   videlicet  Ecclesi;e,  t|u:c 


agc,    perroctumquecorai»  suaimo  agonoaictaChri-,    ;>.i»u<l   vos  e^i,  cau.^am   tr;voia:!lihus;  nunc  a.sa.um 


blo  r>'priesontarc  deceria.  Postreino  dilectos  fialiCA 

ineos,  Donaliim  scilicet  sauctx  Ecclesix  Ostieiisis, 

el  Stephanum  sauctooEcclesiic  Keposin;e  revercndi&- 

sinios  ct  sanciissimos  episcopos,  aiqiie  (iiiiun  mcum 

.^Mariniim   ;);>o.stolicx  sodis  diacontim  ,    consiliarios 

rotros,  tiinf:  coujmer.danles  pielati,  procamur  1;!  eos 

oh  aiuorom  pi\ecip:ioniui  ;ipo>lo!oi'uiu  Polri  el  Par.li, 

a  qiiorum  se  !e  nulluntiir,  henigno  susoipias,  et  tan- 

qu  ua  nehismotipsis  aurcs  creAjiilitalis  r^rcommodos  ; 

fauiiliaritatis  viilolioet  tua;  fuhiciam  illis  impenileus, 

cl  piiT^falos  in  eis  eximios  inlcrcessoros  ii:os  apo- 

siclo-»  revero.'it»u-  atiendens,  quos  iil  celeiiier  ad  nos 

iYii>i:us  »>bni\e  depascimus.  Cupimus  ei;im  Ijrm  de 

Ba::il.i^  !'.cclesia!  rodi::ti'gra(o  ^t.'.t'.i,  q(i:ini  t!o  inoo- 


quoque  paitium  mundi  nogolia  moie  [molu]  perpeli 
dispoucnlihas;  priesoriim  cum  ad  liaiic  solam  con- 
iroversiam ,  quu  pro  Eccleai;e  Cons»anlinopolilan;e 
C(,mmolioue  pelimur,  digr.e  mouitkandam ,  licet 
piolixiiju  fuerit,  ipsuin  tompus  iion  suflicere  cred*»- 
rclur  rcvca,  quam  iitloiiiis,  et  omui  diligoiilia  ims 
<;puriel)at  cxaminaro,  ac  conun  quoque  ipii  hmge 
siiiu  fralrum  el  coopifjoo.poruiii  uosirorum  saper  hoc 
,-oiise^)Sus,  inio  cousilia  pra.'StoliU-i.  Sulus  eiiiui,  toste 
Snloiaone,  M6i  mnlta  coimiiu  {l*ioi-.  xi).  Kou  ^vah 
iii  aliqueiii  hor;im  hinc  indignelur  vo.^lra  u:ui<v>iii!!- 
!as,  nos  non  propriai  volunlalis  impeuisit  ^iliiiua 
t:ir,litas,  sed  multiplex  proliihuit  uitmerosarum  cn  io- 
siarum  pcr  iiiduslriam  nostr;tm  suhlevaudo;-'..';-.  [■■■^o- 


129;  ADUlAISi  PAl>/E  II  1292 

pcrarc   iiCccssiUs.    Piis&iiiiuiii    itnperiuiii    vcsiruiu  A  soiliciiare  coiistiuiiai;  coruiii  videlicei,  qua;  cum  siiu 


fjralia  siii»en!a  cuslodial,  eiqtie  oinnium  iiiftiJelwna 
»jeii(iuin  rcrocilaies  ad  e xalialionem  sanctce  Ccclcsiu: 
]iu]enli  viriulc  sulislcrnau 

XX. 

AD  i'nocEi:i:s  uf.om  cap.oli  caui. 

( Anno  869. ) 

Hortalur  ul  Curohnn  regein  deierreaut  tie  itivuilal 
reyniim  Lulliarii ,  et  ni  fuulum  ac  Leonem  leQOios 
siios  beuiyite  suscipiaut. 

Aor.iA-\L'S episcopus,  servus  servoiurn  Dei,  omnibus 
gloiiosis  ducibiES,  coinitibus,  el  cattens primalibus in 
YC-^uo  Caroli  excellcniissimi  regis  consiilulis. 

Omnes  quiJemvirlules  Chrisli  cultoribus  sectandie 


in  rcgno  gloriosx  me>i!ori:e  Loliiarii  quondain  rcgis 
geriraai  sui  ,  ad  se  suffraganlibils  cunctis  legibus  , 
iion  tam  pro  frHterna  successione,  qiiani  pio  patcriiii 
di.sposilione,  bxredilario  jure  periineic  probunlur. 
Qui  euim  co;icuiit  fioes,  et  soliicitat  bomiites,  qui  sub 
moderamine  quondam  jam  nominali  regis  erant,  illa 
qux  Dei  sunt,  et  Ecclesia;  uiiiilali  conveDiunt,  con- 
cutit :  et  <{ui  hunc  avarilia  viclus  commovel,  magiiiim 
piocu)  dubio  EcclesixMJispergil  augmenlum.  Iiiiqiiiiin 
praeierea  est  ut  quod  fratres  sibi  mutuo,  pro  inicgra 
inlcr  se  ac  nepotcs  suos  custodien  Ja  parie  regiioruin, 
quam  singuii  distiiictn  sorlc  perceperaiil,  jiiramcntis 
terribiiibus  spopunderanl,  iinpia  prievaricalioiie  vio- 
lelur,  vel  cujusquam  ciipidinis  fouiile  lemereiur 


£niii,  sed  nulla   ulilius  quam  pax  cum   dilectione  B  cum  polius  pio  convenial  aiTcctu  fralrcm  fralri ,  ac 


miiiua  inter  omnes,  el  maxime  inter  sublimiorcs  per- 
sonas  ,  cusloilitiir  el  colilur.  Quanlo  enim  quis  su- 
bliiuior,  lanto  ad  mores  suos  qtiosque  Irahenduni 
coiistat  esse  facilior.  Ideoque  his  procseniibus  op- 
porlune  moneo ,  suadeo ,  et  cxhortor  apicibus ,  quo 
pacis  bonum  in  onincs,  sed  prxcipue  inier  sublimio- 
jes  mundj  principcs  ,  .'cdincare  et  conslruer  sata- 
jiaiis.  In  1m>c  cnim  dilecti  filii  mei  regis  vcstri  regnum 
«itiuspoterit  incolume  pcrmanere ,  si  neminem  ille 
ronculiens,  a  nullo  canculiatur.  .Nonautem  ignorarc 
AOs  credOj  quaiUcr  desiderabilissiniiis  ei  .spirilaiis  fi- 
lius  meus  Ludovicus,  piissimus  el  a  Dco  prolectus 
iiiiperator,  nbn  utquidam  advcrsus  sanclse  rcligionis 
fiiios,  non  conira  njei  Clirisiiana;  domesiicos,  sed 


patruos  ncpotibus,  totius  praisidjum  conferre  juva- 
ininis  ,  ^l  secundum  promissam  inviceai  jurauieiito 
fulein,  onmis  auxilium  prx-stare  solalii.  rr:£cipue  jaia 
fatum  inclyluiu  regem  vesirura ,  qui  liuiic  licpoicia 
suum,  magnum  scilicei  Augustum,  de  palris  proprii 
dexlra ,  cuin  omnibus  quui  ad  eum  pcrlincre  vide- 
renlur ,  aJ  fovendum  roborandumque  pro  virilius 
veluii  sccunduspatcr  accepisse  dignusciiur.  liiiqiiiiin 
autcm  et  inslar  sac.rilcgii  est,  ul  qui  se  ultro  pio  sa- 
hile  lidclium,el  maximepro  sanct:uRomjna:Eccle.si:e 
mairis  suye  dcfensione  ,  lot  periculis  oflerl ,  a  coepio 
pictalis  alicujus  faclione  stimulatus  recedat  opere, 
atque  ad  patriam  coactus  vindicandam  procedal 
lueredilalem.  Verum  qnisquis  suo  vilio  lam  sancto 


«dvcrsus  litiosBehai,  adversus  Ciuisii   inimicos,  C  i^^^jj.i  cupidilalis  aeslibus  accensus.  aliquod  impcdi- 


p.";ccipue  pro  nosira  securilale,  proiiue  mullorum  li- 
beralione  fidelium,  qui  finetenus  apud  Samnium,  et 
« ivcuinquaque  regicnes,  ]am  ja:.u|iie  periclil;jbantur, 
jta  nt  cliam  fines  nostros  iiifeslatio  propemodum 
Sarracenorum  invade...t ,  egressus  a  summo  subli- 
initalis  propriae  solio ,  el  a  pacaiissim;x;  requiei  ssiae 
lundamine,  non  corpori  parcat,  non  ajstibus,  non  al- 
i,'oribus,  non  denique  uUis  eveniibus  cedat :  sed  om- 


iiic.ilum  praestiterit,  condigiiam  profeclo,  :~.posto!»ca 
sede  saucienle,  luet  cum  suis  fautorilius  nliioiiein. 
Unde  si  quisquam  vestrum  hujus  diabolicx  anibi- 
tioois  auctorem  sectatus  fuerit ,  vel  ei  quoquomodo 
in  rapinis  concupisccnti  favorem  coululeril,  anailie- 
maiis  vincuiis  innodabitur,  ac  pro  hoc  a  legno  Do- 
mini  separatus,  cum  impiorum  omnium  capiic,  quod 
es\  diabolus,  merilo  depuiabitur.  Atiendat  ergo  rex 


iiia  incommoda,  omnia  discrimina  pro  Chrisli  «o-  prudeutissimus,  veslris  quoque  probaljilibus  coiisiliii 

r.iiiie  lolerans ,   nihil  cst  quod  pro  ChrisUanoi'um  adhortatus,  ue  inlquorum  suasionibus  cedui,  nec  si- 

eieptiouereciisetarripere,  nihilestquodprofidelium  nistra  machinanlibus  aures  accommodei  :  sed  prct- 

quicte  ac  pace  declinei  assumere,  Deuique  non  mo-  prio  jure  contentus,  quaj  sua  non  sunl  usurpare  non 

dicam  Ecclesi;e  sanclae  quieicm  per  eum  divina  pie-  teniet,  nec  invadere  quocunque  modo  nitatur,  quo- 

las  operala  esi;  ncc  modica;  pagaiiorum  vires  forti-  modo  iuvasum  non  modicum  polest  invasori  generare 

imiiiie  siipcina  prostrat;c  sunt.  Siquidem  s.-epius  h«-  discrimen.  Ne  iiaquejam  niemorato  dilectissimo  tilio 


sies  ,  taiKjuam  mures  cavernis  suis  egressos,  ad  sua 
Lfibula  leiga  vcrlcie  compulit,  el  brachia  contra 
jiosiros  exerta  i>oiciiii  virlute  dissolvit.  Quin  et  nobis 
«iimiibus,  qui  loiige  fuimiis  ei  qui  prope,  magnx  se- 
cuiiialis  pra?si(!ia  coiiiulii  :  duin  scilicet  nonnullos 
••orum  poslr.ivit,  noniiulios  eiiam  ab  corum  supersii- 
liuiie  converlens ,  Chrisii  fidei  et  ver.^e  religionis 
iiiiiera  sectari  perdocuil.  Qua  de  re  raium  ducimu^, 
vcstram  commoiiere  dileclioiiem  ,  qiio  pr;cfato  gln- 
rioso  regi  veslro,  el  filiis  ejus  suggcieie  satagat ,  cf 
prudciili  consiiio  suailere  ooiitciiJal,  quatcnus  uoc 
ftUis  mori  tis.  ncc  alioriitn  su:isionibus  impulsus,  (|u;c 


meo  ,  domino  semper  Augusto ,  causam  Dei  cxse- 
quenti,  haereditaiem  Domini  vindicanli,  ac  ipsius 
bella  piaelianli,  quodlibet  olTcndiculum  pi?epai«l, 
quo  sancta;  Dei  Ecclcsiai  quavis  ex  parie  impcdiatut 
ulililas,  vel  profcclus  fidciium  excludatur.  Alioquiii 
manum  aposiollca'  sedis  ciim  eodeinpiissiinopriiicipt: 
fortiter  essecomperiai,  ct  :irma  iio.tra  iili  munimimi 
validissima  conferentia ,  summo  agonolliela  iiobii 
concerlanle,  et  bcaiorum  principum  apostidorum  ia- 
tcrcessionc  cooperante,  pi  cparaia  siiic  c  nctaliOM 
praenoscai.  Il«>s  pucicrca  i  ssos  :iposlolit.v  nu5lrt 
sedi',  Paulum  ei  Leonem  ve.  erabilesepiscopoa,  dile 


lanii  principis  ci  lum  pii  Augiist!  s':nt,  invadere  >el      <  los  consiliarios  noslros,  <juos  pro  pace  et  concorifc 


1^95  EPiSTOL.t:  El 

6,;iii(;iu;  Dci  Ecclesi*  illuc  desliiiavinms,  ab  reveren-  A 
liain  priucipiiin  aposlulorunt  Petri  el  Pauli  bcnigne 
suscipite,  el  ea  «{ux  voUis  pro  uliiilalibus  Cbrislianx 
iidci  aioiie  religiiMiis  cHxerinl,  aure  corilis  percipien- 
tes,  ail  effeclum  perducere  fesiinate.  Opiainns  glo- 
liani  vesliani  in  Cbristo  bene  valcre.  Uala  Nunis 
bepleiiibiis,  indictione  iii. 

A.l>   EI-ISCUl-OS   I.N    KE6i\U  CAKULI    CaLVI   (:uN£TITU TUS. 

(Aiiiio  8o9  ) 

L't  Caiolum  rigem  delerreanl  ab  invddciidu  riujno  Lo- 
tliarit ,  el  Paulutn  ac  Leoncm  niiisos  a  s^  icyatoi 
iieniyne  suscipiuul. 

Adrunls  episcopus,  servus  sorvoruin  Dei,  leve- 
rcnlissiniis  cl  sanciissiinis  fralribus  et  coepisC'  pis  .. 
iiostris  in  regno  Caroli  gloriosi  rcgis  Eoclcsiani  Do- 
uiiiii  gubernantibus. 

Inter  exordia  ponlificaliis  mci  pacis  sliniitim  pre 
cxleris  virlutibus  pra:dicanli  suadendiipie  anipnissu 
metnini.  Q-iippe  ({ui  noverinl  qnod  in  Donii;!icx  na- 
livitalis  principio  coeleslis  mirili*  visus  sii  exorciius, 
<iui  clamavit :  Gloria  in  excelsis  Deo ,  et  in  terra  piix 
hominibus  bon<v  voluniatis  {Luc.  x).  Ubi  profecto  so- 
Icrter  allendendiina  est,  quia  siciit  pastores,  qni  su- 
pcr  gregeni  suum  pr.e  cxteris  vigilaveruni ,  tanii 
tiipudii  videre  prac  c;eleris  gandla  niorueruiil  :  ila 
iios  qtii  pnslorcs  dicimur,  tunc  coelestiitm  bonurum 
IxHiiiam  adipisci  mercbimur,  si  super  ovesDominicas 
sullicile  vigiiemus  ;  ne  videlicet  bas  vel  per  insidias 
odii  seu  discordijc  vorax  lupus  invadal,  vel  per  cu-  c 
piditalem  avidus  ille  leo  degluliat,  qui,  utprinceps 
aposlolornm  scrihit,  nigieas  ciicuil  quu;rens  qnein 
dcvorei  (/  /*e{r. i).  Ilcoque,  friitres  cbarissimi,  nunc 
eiiani  id  ipsum  repeto,  id  ipsiiin  oporlune  vel  inipor- 
luno  si:.ideo,  prorsus  efllagito.  (Juamobrem  nt  pacis 
seu  dilociionis  vincuinm,  qux  major  estomnibus  vir- 
imibiis  cl  bolocaulomatibus,  vestra  quoque  sanctitas 
insoltibiliicr  ititcr  omnes,  sedpnecipueintersublimio- 
ros  personas  obscrvari  doceat,  indesinenier  adhortor. 
Quaptopter  illtLl  a  vobisexigo,  nt  solliciti  existenles, 
si  qiios  scnsoritis  velle  filii  nostri  gloriosi  regis  veslri 
CavoW  forlitssis  animos  ad  invadendum  regniim,  quod 
(leriiiiclo  quondaminclyioregc  Loibariu,  ad  (luiuiiiuni 
de&iderantissimuin  riiinm  nnsirnm  piiss  mum  iinpe- 
raiorem  rediil,  jureque  liereditario  illi  dcbeinr,  ^ 
iicqiiitcr  inciiare;  vos,  qni  spiriinales  esiis,  borntn 
(-aiTKtles  voces,  qnin  potinsel  ipstim  cxcelleiitissiinutn 
legetn,  ac  filios  ejus  tanqitam  veri  episcopi ,  a  lanio 
compescere  piacnlo  slndealis.  Quiniino  ad  favotem 
et  opetn  ejiis  bunc  inflammantes  liortemini ,  aiqnc 
sicui  cum  iti  ft  Je  sita  tanquam  alter  pater  snscepit,  iia 
fove.ti,  el  bunc  ul  proprium  genitnm  amph^clainr. 
Itiiquum  enim,  ct  instar  sacrilegii  est,  ntqui  senllro 
pto  salttie  tidelittm,  ct  inaxime  sanclx  Uomaii:e  iic- 
clesia:,  niatris  scilicet  omnium  Dei  ecclesiariim.  de- 
lensioiie  ,  lul  ninrlis  casibus  oflleil ,  alicnjus  f;tolioiK; 
sliiniilalns,  ;i  (O^pto  pielaiis  tvcod:it  oiieie,  ;»iqiie  ad 
lialriani    vinriicaiid;im   (noccdaj    baeiedii:ilrni.    Noti 


DECUETA.  *^* 

eniin  debel  palornam  ba^i^edilalem  illcdiniitlere.  qm, 
Deogralias,  non  ignuiat  Nubolh  Jo/rahelitaiu  piu 
soI;J  palerna  vinea,  eliam  oonira  rejjein  iinpiuin  «lo- 
fendenda,  usquc  ad  morteii!  lapidiiin  poivcnisse  [111 
lletf.  XXI ).  Verum  si  el  labor  alicujiisambiliune  iiii- 
pediatur ,  (luoniam  palcrnuin  deseri  palrimoniiiui 
Xubripienlibus  nun  oporlel,  per  qttem  quid  tale  c«jn- 
ligeril,  nn:i  cum  faulorilius  et  sootaloribiis  stiis  ,  di- 
giiain  paremqiie  animadversionem  exsoKet.  El  .«si 
quis  veslruin  lam  nefaria;  teinerilalis  aucloicin  vcl 
tact^ndo  fiigeril,  vei  iion  resisicndo  conscnscrit,  nun 
jam  paslori<,  sed  mercenarii  nutninc  se  noverii  foic 
censeitduni  :  ct  quia  jain  non  pertinobit  ad  eiiin  de 
ovib.is,  non  pertine!  ii  coiiseiiuenler  de  pasturalihus 
(lignilalibus.  Ilos  prieterca  uiissus  aposlolicic  nostne 
sedis,  Paultiiii  el  Leoiieiu  venerabiles  episcopos,  di- 
loclos  consiliarios  noslios,  quos  pro  pace  cl  coiicor- 
dia  Dci  Ecclesi;e  iliiio  dcsiitiavintus,  ob  revcicnti;iin 
priiicipnnt  :q)osluIuniin  INiri  cl  Patili  beuigne  susci- 
pile,  el  ea  qu;e  vubis  pio  uiililaliims  Cbiisuai):«  (idci 
atque  religionis  dL.\oriitt,  aure  curdis  pcicipienies , 
ad  enecittm  dncere  fosliiiale.  Opiamus  s:inclani  IVa- 
tetnilatem  veslram  in  Cbrislo  bene  valere.  Daia 
Nonis  Seplcmbris,  indiclione  tii. 

XXIL 

A»  Ut.NCMAKDU   AKCHIErlSCOflM    KHEMENsEM. 

(Anno  869.) 

Benevoicnliam  suam  ilincmaro  pollicetttr,  etmqui' 
liorlulur  11/  operam  suam  inlcrpoitut,  m:  reijnnm 
Lotharii  iiuisiiuam  itivadal.  Li'(lulos  deninue  Puu- 
lum  ei  Leoiiem  commendUt, 

Adrianus  episcopiis,  servus  soivoruin  Dei,  rcve- 
reiiiissimo  et  sanclissitno  confralii  noslru  ilt.N(.MAiiu 
arcbiepiscopo  Rbemensi. 

Sanciimunia  tua  quatn  fueni  aposiolice  tiict!iori;e 
papte  Niculai  familiaris,  nun  forle  dedit  ublivioni. 
iii  ciijus  videlicet  fasniliarilalis  sinu  nos  quoque  le 
recipicntes,  fiduciam  peiies  apustulaiuin  liuslnnii 
fraiernitali  tuas  gratauii  nieiile  offcrimus.  Pr;oioie;» 
noveris  misisse  nos  episluhis  (|uasdani  in  GftUioana- 
rumpartium  rogiones,  lam  leges  ,  qitain  pi;esuks  , 
el  oniues  omniiio  rognorntn  priinalcs,  ad  compri- 
mendnin  ambiium,  ei  unicui^ntc  jus  prupiinin  resei- 
vandutn  ,  cumpeietilor  adiiiunciilcs  ,  ('(diuilanlos  , 
suadenles,  conlestaiilos,  probiiieiite»,  el  dcienoiilc  . 
Cujus  rei  sollicitudinem  sanclilas  tna  spooiali  quu- 
dammodo  ceriamine  suscipiens,  vice  iiosHa  lain 
reges  qnam  cseleros  Doi  vel  inundi  niiiiistros,  adiiin- 
nendo,snadeiido,ei  prubiliendu,  a  otipidilaiis  vel  :iv;t- 
riii;e  vilio  cotnpriiiial  et  coniposcat  :  ut  scilieel 
nnnsqnisqnc  sitis  conlentus  alienum  non  siibripi;it, 
non  Willicitet,  non  nsurpel.  PniTiptie  til  regiium 
quonilam  regis  Lotarii;  qnod  cbarissimo  filio  noslro 
domino  imperalori  jttre  debeiur,  vel  boinines  iii  co 
degenles,  mortaiium  nullus  invadnl,  nullus  comtiio- 
voal,  nnllus  ad  s-i  ((melur  inflocicre.  Qu(Hiiam  si 
per  liiijnscemodi  temcrilateni  cljaritalein  scindete, 
concurdiam  divideie,  iiividentiaj  facibus  inaiile- 
scere,   c'i/)idalis  ;esl:bus  :iiihelare,  prupinnuilatom 


mt 


ADRSAKl  VAPM  U 


vm 


iflo  crudeUtati»  pcroellerc ,  scandalum  In  Ecdesia  A  vice,  omniiunqMeecclesiarilm  Dei  ciiram  ei  soiliciiu- 


Dei  geuerare  non  penimescit,  non  sclum  per  media- 
criralis  nostrac  niinisterium,  Deo  auciorc,  virlbus 
t!iriri»r.bintr,  verum  etiam  vincutis  anailiematls  oldi- 
?ains,  nominf  ri>rislianitatis  privatiis,  ciim  tnaholo, 
qiioni  suner  hoc  imilatur,  omnino  locabitur.  Tiia 
vcro  reverei:tia,  si  in  hoc  slremie  sccnndum  daiain 
sihi  (liviuitjs  sapienliari»  lahoraverit,'  iioslroe  sil>ij  ut 
pr.x'Uilimns,  familiaiiiaiis  ridii.ciam  non  dubilet  mo- 
dis  omnibus  iribuendam ,  ncg  diinjai  bcnevolcnli« 
nostra}  bciiignitatein,  cUm  neccssiias»  exegerit,  suis 
«pporuinitalibus  adfuiuram.  IIoc  praeierea  inissos 
aposio!ic:c  nostn^  sedis,  Paulum  et  Leonem  venera- 
Liles  episcopos,  dileclos  consiliarios  nostros,  quos 
pro  pace  ei  concordia  Doi  Ecclesiaj  iliuc  deslinavi- 


dinem  nobis  a  Domino  prce  caeleris  delegatam  ha- 
benlcs,  antequam  antiquus  noster  adversarius  men- 
les  vestras  occuliis  el  impiis  nequilire  sux  versnliis 
comimpat,  ct  morbo  iiisanafoili  saiicict,  armis  prae- 
ciiicti  divinis,  occtirrero,  saliibTil^nsque  vos  iiif«r- 
niare  pr.ieceptis  debemus  :  qiiibus  huiuilii,orQbe;!ien- 
les,  siciit  oranes  qui  ab  iniiio  Deo  plaonerunt,  salvl 
esse  possiiis,  diccnte  Domino  in  Evangelio  :  Si  qui 
diligll  me,  Rermoupin  meum  servabil,  el  Pater  mem 
dUiael  eiim,  et  ad  eum  veniemus.  el  manslonem  ajnu 
enm  faciemus  {Joan.  xiv).  Qiiapropler  ciiariiatoin^ 
veslram,  ocharissimi  in  Domino  filii,  apostolica  tuba 
monemus,  ci  coelesli  magislerio  exoramus,  ui  pr^ 
regiii  stabilitale,  vos  iiunc  in  eaddm  fide,  meiiiisquc' 


niijs,  ob  revercnliam  principum  apostolorum  Petri  »  sinceritafe,  gc:ieralller  omnes  salagatis   consisif^re 

circa  dilectissimum  ac  spiriialem  filium  nftstnim, 
domnnm  Ludovicum  imperalorem  Angusliim,  qnam 
circa  divsc  memorire  qnondam  Lotliarinm  imp'Maio- 
rem  patrem  illius  niundo  pectore  conservastis  :  nl 
nullc.s  mortaliiim,  cujiJSCpnque  sit  dignitalis  cl 
gloria»,  vos  ab  apostolicoe  sedis  pracceplo  moiiii;i(|iie 
salubri  possit  modisaut  argumentis  quib»s1i!i'H  re- 
vocare»  vel  a  via  veritatis  in  obliqiium  defledere, 
nec  ullins  prxcepla  magis  quam  beatiPetri  aposloli, 
per  os  nostrum  prolata,  vobisiiue  utiliora,  jiicnMdis 
pprciperc  aurihu*  studeatis.  Quoniam  ipsi  et  p:>tenio 


et  Panli  benigne  suscipe,  et  ca  qu:je  tibi  pro  utiliia- 
libus  Christianaj  fidei  alqiie  religionis  dixerinl,  ore 
cordis  pcrcipieiis,  ad  elTectnm  ducere  festina.  Opta- 
miis  sanctitaicm  luam  in  Cliristo  bene  valere.  Data 
Konis  SepteiiiDris,  indictione  m. 

XXHL 

A,D  PRCCEr.ES   REG.M    l,0TH.<IUr. 

(Anno  8C9.) 

Posl  morlem  Lolliarii  regis ,  liorlaiur  ta  fidcles  sint 
Ludovico  imperatori  illius  fratri,  cv.i  regnum  harc- 
dila*io  jure  debeatur. 

AdbumjS  episcopuSj  scrvns  servorum  Doi,  omni- 
bus  primatibiis  cl  gloriosis  comitibiis   coiisisiontibui? 


el  hjerediiario  jure  secundnni  legem  et  rationen» 
hoc  regnum  debetiir,  eiper  palernae  hairedilalis  suc- 
cessioncm  summopcre   pertinct  :  qulppc  cnm  enm 


in  regno  domni  Loiharii,  quondain  magni  inipenUo-  ^  pr^f.uus  genitor  illins,  qiion  !am  imperator,  co:is!i- 

tucrit  imperalorcmi  regnic|i!e  totiiis  hajredem  prx 
Cffileris  sublimaverit  nalis.  Sicut  Isaac  qiiondam  J:i- 
cob  filio  suo  benedicens,  domimim  illum  Esau  con- 
slitnit  [Gen.  xwii)  :  iia  el  liuic  caeteris  prslato  to- 
tum  omnino  est  a  patre  conccssnm  imperiiim.  Qiiein 
ipse  adhnc  vivens  linpcriali  voluit  et  consensii  una 
vobiscura  ab  apostolica  sede  diadematc  coronari, 
sccptroqne  poliri  sine  dubio  auguslali  permisit. 
Ideo  nobiliialem  vestram  moncmus  et  obtestanuir 
in  Domino,  ut  nullatenus  ab  eodem  vos  spirilali 
tiiio  nostro  Augusto  quibuslibei  promissionibus  vel 
minis  alicujiis  scparare,  dividereque  tentetis;  sed 
illi  quandiu  superna  vixcrit  volunlate,  in  omnibiis 
veluii  proprio  seniori.  proprio  imperatori,jiistoque 
hxredi  regni  obedire,  fidemque  illasam  niore  solito 
conservare,  stndioque  sagaci  semper  aticmliic,  ut 
Dei  omnipotentis  et  sancti  Pelri  gratiam,  nositam- 
qne  plenariam  habcre  merearaini  benediclioncm,  ci 
aposiolic.Te  commnnionis  consorlium.  Nam  quem  el 
vobis  coniraria  tcntare  nilentem,  atque  apostolica 
scdis  monitis  in  contemplnm  beali  Petri  apostoh 
ccelestis  regni  clavigeri  spretis,  ad  aliam  se  pariera 
conferre  cognoverimus,  veliil  infidelein,  et  ccciesia- 
siicic  paci  ac  saluti  contrarium,  a  noslri  apostolaius 
commiinionc  non  solum  nliennm  habcbiiUMS,  scdj 
ctiam  anathematis  vinculo  jnrc  meiiioque  ailigarcj 
omnino  cirabimns,  ct  nos  sccundiim  aposiolicae  pri- 
vilegiiim  dignitaiis  el  potcslalis,  ipsiimexc<jl!cnlissi- 


ris,  et  genitoris  domni  Ludovici  impcratoris. 

PerfecUc  procul  dubio  charitatis  est  honiim,  se- 
cnndum  Aposlolum,  gandere  cum  gaudentibus,  et 
flere  cum  fientibns  {fiom.  xn).  Unde  quia  Lolliarius 
qnoiidam  rex  vcsier  divina  dc  hoc  sseculo  jn.ssione 
liiigravit,  vos  de  obiiu  ipsins  valde  iristes  effectos,  ct 
Ingubri  doloris  ingentis  amariiudine,  ntpote  viros 
fidcies,  replelos  csse  cognoscinius,  carnalique  affectu 
rjus  nune  transilnm  flerc  :  noster  non  niinus  aposlo- 
licns  animus  vobis  compaticns  el  condolens,  noa 
solnm  pro  «terna  illiusrequie  atqiiosalute,  sed  etiam 
pro  praesenti  consolatione  vestra,  pro pace,  concordia, 
etuniiate,  quam  vos  ex  loto  corde  sequi,  et  fideli 
omnino  devotione  amplccli  ceu  Christi  membra  nul- 
lam  habcntia  maciilam,  qucc  insiantcm  aut  fnlnram 
niorii.s  perniciem  vobis  possit  inferrc,  iucunctanter, 
nt  oportct,  flebilibus.Dominum  pvecibus  precati  su- 
inus.  Etqnoiidie  suppliciter  exoramus  ut  et  illi,  qui 
carnali  obiit  conditione,  viiam  perpelnam,  et  vobis 
nilsericordiai  largilato  consolalionis,  pacis,  et  iinani- 
milatisairectiim  et  desideriiim  inspirarc  donarcquc 
dignelur.  Qnoniam  ipsc  est,  qui  iios  palcrno  niore 
virga  ]nsliti;e  corripit,  ac  purgationis  mcerore  aflligit 
pi  ipse  nos  in  omni  iribulatione  nostra  clemcnier 
coiisolari  dignaliir,  nt  possimiis  snslinerc,  nnnqnam- 
'iuodeficere.  Quamobrcm,  filii  cliari<siini,apostoIic:« 
E.c.dis  magisterio  plurimiiin  dobcntcs,  nos,  qiii  pcr 
•iipt^riiain  graiiam  Apustoioruin  principis   fnngimiir 


D 


ilQl 


epistola: 


loiini  ac  spirituieit:  CtVnnv.  tiostriiin,  iloiiuiiini  Luilo- 
vlcitin  iii)pcr;iioreiii  Augiisium,  regni  litijus  pfoviii- 
clr,  sciliccl  Gallia'  iniius,  rogciii,  tlojiiiiiuni  el  im- 
poraloioin,  sicull  jatn  oliin  a  Deo  pr«or(iii»;<iii;ii 
e«;S('  const;it,  el  aii  :uiti'cc:.soril.)us  i!0.slri.s  poiililici- 
l>iis  sl;tluiiiiii  iii;i]lis  vivjel;ii'  iiiiliciis,  hai,ieaiiis,  ol 
(jii(ni>,(|«ic  siiperi.ieril  ipse,  cuiii  ^ialicrc  slti!iel)i:iiiiS. 
Onoil  sar.e  reg:i:i!)i  si^iyranuus  aliqtiis,  conua  divi- 
mm  VI  ;(po>li)licaiij  vohjiilaiein,  invadere  pncsuni- 
ps(M'ii,  ;ip;)-.i()Iice  siue  .iiioi'a  suslinebit  nliianis  cen- 
snratii.  Oplannis  iio!)i]il;ileiU' vosJr;ini  iMKihinii  (k*- 
viHioiio  coiisislere,  et  i«  i!jsolui>ili  charilalis  vinciilo 
■lanerc  conjuiicios. 

XXiV. 

At)  c.\«oi;lm  calvum  Rur.r-M. 

(Aiino  870.) 

Retifi))  'liicrepal  qiith'  Loiharii  rcflnnm  invnserJl,  et 
sedia  iipvsldHctr  leuatos  ccr)le)npicrit  :  ^nundaKjne 
ul  rctpto  ilio  cxcetlai,  et  alio<.  Icnnlos  be)iifi)ie  snsci- 
piai,  Jouiiuetn  mhliLCl ,  PclruiU  ,  Wii^bodum  nc 
Joanncin  ej)iscopas  ,  ei  Pelrmn  preibijlernm  cardl- 
nixlein. 

Adr!.\nus  cpiscopus,  serviis  icrvarua»  Dei,  (iilecto 
liiio  Caroio  glorioso  i;r.g.i. 

»  S.icrortim  ilKpie  i!o«Bi;jii!iM  cvi.Ienlissiiiiis  i}xO- 
ciiraciiiiscl  apoblolicis  iiil'ur«i:iinur  e.veinplis,  ul  nii- 
lius  ;tgere  (ielieainiis  ciiin  niitil.us,  et  sevi^riiis  per 
jusiiiiam  iicliiiqucntcs  coiTJpiainus.  Sed  neqiie  nos 
l)eo  placeic  .possiinjni. ,  si  p;iSloris  vicein  susci- 
pieiiles,  notropus  paslofis,  sed  inci'ccna!'ii  latihula 
{)r;esto]aniur,  et  veiileiile  iiipo  fugimus;  ne  solaliiim 
«;0!ifei;im!is.  Siipcr  quibus  illuti  caverc  dehcnnis, 
(pto.l  DomiDUS  per  proplieiain  loquitiir,  dicens  : 
Canesi  mntiy  non  valenlcs  letrare  (Isai.  Lvi);  et  riir- 
suin  :  Vic  pasloribns,  isTjuit,  ^'ui  pnr.cebaiit  seinetip' 
SO.S  (Kzccli.  x\xiv)  ,  et  reliqua.  Qiiml  si  cunciis  pa- 
iloribus  Doniiniei  grflgis  Doiuinus  pro  desiilia  vae 
gcneraliler  dicil ,  tanlo  .iia^'is  nos  illara  seiitenliam 
roriniilare"  (.lebenius,  quanto  praj  omnibiis  ei  p.ro 
Oineibus,  non  soliim  honoris ,  sed  eiiain  oiieris  in 
Imiiioris  nosiris  poiRiera  qiiofpie  gesin.TiUS.  An  nosi 
pro  le,  rex  ,  ralionein  corain  Douiiiio  ponerc  cotu- 
lellemur?  si,  nt  iliiid  Interim  sileamus,  quoj  mi.ssos 
aposiolicje  scdis  more  rcgali  recipere  conicmpsisti , 
s:uiclum  luum  non  repreheudimus,  et  .spiriliili  zelo 
red:irguei'e  desisiiinus,  quando  coiitra  diTiiiain, 
sancloiumque  l*alrum  aucloritatcm ,  alque  contra 
propriaj  fidei  sponsiouem,  qua  jurejurandopoliicitits 
«^s,  ne  aliena,  etpnt^cipue  fratruwi  tuoram  r^srna 
coucitpi.^ceres,  aul  inv;ideres,  regiium  quondam  Lo- 
liimii  imperaloris,  quod  spiritali  rilioiiostro,  (lomno 
Liidovico  Aiiguslo  iilio  <^)us,  juxla  divinas  el  liuui;i- 
nas  leges  debclur,  prscsumpsisti  invadere,  ct  in  rea- 
lum  perjurii  iucidciVi  non  formiJasii.  Nnnquid  a 
meiite  escidit,  qnod  vesira  vestroriiiiiqne  jiinuni^Ua 
s  'di  aposlolicoe  deslinata  discussimus,  roboraviiii!!;-,, 

■  Sacrornin  ilaqv.e  (locjinnlv.m.  Ciroli  ad  sii'g!;Ia 
biijus  episloLc  nieinbra  i<;spunsioiiis  niemiiii;  Ariiia- 
nus  iti  episiobi  "29.   Legalos  auiem    quos  a  Cando 


Li  DECRLTA.  '^^^ 

A  ei  in  :irchivo iiosiio  holic  ilb»  rccotKiila  relincni:»s? 
Qiiod  si  iiec  tibi  isla  sufliciunl,  innc  ad  nuijoris  re- 
prelieusioiiis  liix'  ciimulum  luis  W.  speciali!>us  sen- 
U;iilii«  Ci)uve::i:r.!;«,  cl  ul  aii  cor  tuuui  letieas,  cx 
oris  lui  profe.ss;0!iibus  incilamm».  Qiiando  igiliir 
Ludovici,  fralris  lui  tilii,  superalus  viribus,  regiium 
pcrdidisti ,  nunquid  non  episJ.oIau) ,  quam  l).il;eiuus 
prjc  mat.ibiis,  scdi  aposlolic;e  direxi&ti  ?  i«  qua  iiitcr 
t;;ijlera  confossus  foisfi  dicciis :  CuBi  fralribus  iio- 
*triB  po-l  Foiilaniciiin  bclUiui  iJi  iiimm  coiiveniuius, 
ct,  iiiler  iius  uivisioiu;  regiiOiuHi  uicla  ,  pacem  fcei- 
WtUis,  el  jurcjijraitdo  )uravimus,  quod.iiciiio  noslrum 
r4'.giii  alieiii:s  metas  iuvaycrei.  Nunc  aulein  regno 
.liioo  jurameiilis  ^prelis"  invaso  alquc  sublato,  uiisc- 
reatcr  ve.slcr  aposlolalus,  et  ite  n^imcii  Christi  blas- 

B  pliemetiii'  in  getilibiis,  siue  viHdic;uitc  faciiius  iion 
rciiiuiuatur.  Eccc  (}ua!iler  alleua  tibi  coucsipiscere 
«iLriHnc  coiivcnit  :  orcc  tibi  osiciisuin  est,  quod  ju- 
riiinenla  publice  laCia  coiilemjita  suul.  Postremo  ad 
tV.riiori.^  lua-  rcpiclieuslonis  imlicium,  aliquanlispcr 
rnouslr.iliiiu  e.st,  (jnod  ct  te  iiiijiunitiiin  (limiltere 
non  (iebcuiiis.  Qiii  quod  alii  facere  preca!iaris,  nunic 
in  siuiili  opiM'e  libi  facere  jusSO  uos  oportcl  judicio, 
el  le  de  tuis  aclibus  incicpare  :  pr.ccipue  cuni  aper- 
lius  demoiiSlraris,  quod  laliiis  l;iiituni,  ct  nou  corde, 
dc.olum  s.-iuct^c  Uoman.'c  Ecclesia,',  veluli  iii  cpislo- 
lis  :id  dccessores  nosiros  el  lUibis  a  te.direciis  coii- 
tinelur,  te  jaclitares  essc  (iliiim.  Kl  nunc  adeo  devo- 
lio  fiuei  tu;e  cassata  esl,  ut  jam,  quia  coiiveuienlibus 
responsis  mi.ssos  noslros  a  lc  minime  dimisisti ,  no- 

■^  bisqiie  rcscribere  calliile  ouii."»iaii,  missos  tuos  vel 
epislolas,  quas  le  misjurum  iudicasti ,  liacleuusad 
conti^niptuni  aposlolicjc  sedis  non  direxisti.  Quod  si 
qiiis  aliiis  laje  libi  dedil  consibiim ,  fidem  circa  tc 
niinie.ie  veram  scrvavit :  si  aiilcm  in  boc  luo  laiitum 
cousilio  '.Jsus  es,  niiii!!3  regalis  cxcelleniia  quam  dc- 
buii  fecit.  De  pacis  vero  et  coucordiai  unitale,  cujus 
rios  ialer  piissimum  Caes;»rem  et  le  iiiediatores  es.se 
dclicrc  siiggcsser:vs ,  libentissime  suscepimiis,  et 
agera  cccpimus.  .Sed  illi  conira  liostes  Chrisliani 
nojininis  dimieanti,  pro  libcialioue  populi  i>ei  mi:I- 
lis  laboribus  insistenli,  et  belia  Domiui  pr;pliando, 
Sarracenonmrmuiiitudinem  supcrauli,  ui  pax  lieret. 
ce;]ere  noluisli  :  quJu  poiius  non  ut  pacis  amalor, 
se;l  ut  scandali  concitalor,  cliam  ct  lyraiinidis  nia- 
nifeslissimiis  exsccutor,  pacis  leisipus  i;0!i  es  prsesio- 
lalus  :  qttia  posiquam  bicc  iili  callide  uiandare  cu- 
r;isli ,  douMii  iniperaloris  reguuni  magis  ac  roagis 
iiivasisli,  sollieitasli ,  ordiiinsli,  cl  lio:niiics  ipsius 
regui  ad  luam  lidciitalem  jiirare  fecisti.  Cui  lalia 
facei-e  periimesceres,  nisi  ipse  tanlis  laborib;;s  ad 
perpeluam  pacem  sanctai  Eoclesi;.e  diu  noctiique  pro 
Clir^sti  amorc  (iilenier  b;i:rcrct.  Qui  a  coe})iis  bonis, 
iu  quibus  illi  le  solasniiia  oporlel»at  conferre  magis, 
qiiam  Chrislianum  popiiliim  conira  fideni  debilam 
persciini,  inanum  et  opus  non  subtraheiis,  uul)iu:n 

rcge  conlemplos  aif,  Pauluui  ct  Joannem  episcopos 
inlelligil.  Siuia. 


i>  '..; 


im 


ADRIANI  PAPiE  il 


mo 


noii  csl  quoil  oiiinipoleiilciu  Doiniimm  ad   l»aiC  per-  A  vobisiiieliiisis  coDSiilcielis,  nioaiiimus,  el  jiixia  qiiod 

agendy  siLii  piopiiii;ni  facict,  ei de  hosiibus  Cli:isiiani  vos  opojluil,  frateruiialis  affeclu  noii  iuujieiilo  cor- 

iiuiiiitiis  iriumpinjin  cilo  percipiet.  Sed  his  succincie  ripuiaius.  Scd  laiilura  apostolica  nioniia  contempsi-J 

pi-ohiiis,  quoniam,   i;i  pnedixinius,  sicul  onuiium  stis,  quantuin  nec  nostris  epislolis  respoiidistis,  iie« 

poiidcia  iii  humeiis  noslris  gesiamus,  ita  omniuiu  regem  vestrum  Caroluni  grave  faciuus  incnrrenteu! 

af lus  piu;videre  debeuuis,  nc  pio  humanis  favoribus  procul  duhio  doluislis.  An  uon  grave  scelus  incnrrit^ 

nos  ha}c  dicere  quis  exislimet,  si  forte  acciderel  ut  qiiando,  sicut  mulli  vestrum  novcrunt,  sui  ohlilus, 

priucipes  nostri,  quibus  a  te  pervasum  rcgnuui  jure  jusjurandum  ,  quod  olim  ciiui  fratribus  suis  pcpigil, 

debelur,  sibi  illalas  iiijurias  uoii  viudicareut;  nos  quo  uemo  iliorum  regiium   altcrius  invadeiei  vcj 


usque  ad  vcram  emendaiioueui,  quia  oniiies  salvare 
vohuuus,  perjuria  illa,  al^iue  invasionum  tyranuides 
iiiipuniUs  uullo  pacto  diiiiitiercmus  :  qiiia  uon  am- 
biiione  regni,  sed  justitia  commovemur,  et  uon  ler- 
rarum  spatia  quajrimus,  sed  ex  debito  viliis  ac  pra- 
vilaiibus  quibuscunque  resistere  vigilamus.  Igitur 


usurparet,  ut  evideutissiine  palefaci.um  cst,  reguuin 
quoudam  Loiharii  imperatoris,  qiiod  jiire  divo  im- 
peratori  domno  Ludovico  filio  ejus  scniper  Auguslo 
debelur,  spretis  juramenlis  invasil,  ct  perjurii  inci- 
ditcrimeu?  Uude  valde  niiramur,  obstupescimus , 
et  dolemus,  ul  si  vos  fidem  iili  promisislis ,  quare 


ut  juterim  perpaucis  gloriura  iiiaiu  (onveiiiamus,  B  vosmetipsosperditis,  el  nou  eum  modo  suggerendoJ 
liioncmus,  et  auctorilatc  apostolica  quibus  possumus  modo  illud  aut  illud  oppouendo,  ul  resipiscal  cir- 
uiodis  spiriialiter  suadeuuis,  pateruoque  affeclu  cumveuiiis  ;  quin  potius  vobis  consentieudo,  ei  iHi, 
pirocipimus ,  ui  jam  teriio  mouilus  ab  invasione  laiu  detestabilia  faciendo,  quod  veslri  non  fecerc 
regui  spiritali»  fiUi  noslri  Christlanissimi  priucipis  parentes,  gehennam  paralis.  Praefalus  siquidcm  ini- 
10  penilus  subtrahas  ei  r^inpescas,  aliena  non  con-      perator,  terrena  regua  uon  amhiens,  pro  liberalione 


ciipiscas,  el  quod  tibi  uon  vis  fieri ,  ilii  nou  facias. 
Noli  justis  tuis  competenlibusquc  tibi  rebus  injuste 
ciiptas  lyrannice  sociare,  ne  ct  juste  possessas  amit- 
tas,  el  injuste  pervasas  jusio  Dei  judicio  le  ambisse 
p»jBniteat.  Nos  eteuim,  quoniam  salvuni  teconsistere 
ciipimus,  ct  ul  auiraa  corporequc  fehci  succcssu 
polleas  anhelamus,  nisi  saltem  nunc  nostris,  aliisve 
salubribus  parueris  monilis,  ut  et  prius  inohedicns 
uostrae  spiritali  censurae  constiteris,    nullo  paclo, 


populi  Dci  uiullis  laboribus  faligalus,  Iriumphnics  iii 
Sairacenoruiu  ccrviccs  potius  luanus,  quani  in  cuiu 
regniim  suum  tollcutem  extendit.  Hediie  eigo  ad 
vos,  dileclissimi,  ei  ut  olim  foedera  inter  senioreiu 
veslrum,  fraircsque  illius,  cum  jurameiitis  Iiabita , 
scd  modo  corrupia  rcformenlur  ,  siue  cessailoiiiiius 
laborate.  Commonete  jugiter  illuni  juxia  vestruiu 
ministcrium,  cl  ut  cpiscopalis  in  vobis  nou  rehi- 
gescat  chariias,  providete.  El  si  eum  salvura  consi- 


iiiiUoque  praetcrmiltcmus  ingenio,  quoiuinus,  Deo  **  stere  vultis,  ut  regni  jura  ad  se  non  periiiieriiia  de- 


jiivanie,  paries  illas  nosmelipsi  petamus,  et  qiiod 
nostri  est  miiiislerii  peiiitus  peragamus.  Postreino 
niaguopere  commonemus  ,  ut  hos  apostolatus  nostri 
pra?cipiios  missos,  Joaniiem  videlicet,  atque  Pelrum, 
Wibbodum,  et  Joaimcui,  revereudos  episcopos,  ncc 
iioii  ct  Pcirum  leligiosura  prcsbyierum  cardiuis 
uostri,  dilcctumqiie  famiiiarem  nostrum,  pro  prin- 
cipum  aposloloriim  ab  omiiibus  piu'fereuda  revc- 
reulia  cl  amore,  benigiic  suscipias,  et  uipole  a  tanta 
sede  digressos,  honoiifice  receptos  colas.  Ipsis  enim, 
qux  pagina  reilcuii,  tibi  dicenda  injunximus  :  et 
ideo  quidquid  verboleiius  cxposuerint,  siiie  scruptiio 
prorsus  adraitte  :  et  ut  efficaces  a4  nos  revcrti  va- 
leanl,  omiiiuiodis  vigila.  Opiamus  gloriara  tuam  iu 


sislat  invadere ,  opportunc  iinporiuue  insisiilc. 
Alicna  nou  concu{iiseal,  alicna  uon  rapiat,  et  qiiod 
sibi  non  vuli  neri ,  alii  prorsus  non  faciat.  Rcmini- 
scalur  Scripluryc  dicentis  :  Non  concupisces  rnn 
proximi  tui  (Exod.  xx)  ;  et  rursura  :  Omnia  quffcun- 
eftte  vultis  ul  faciant  vobis  homines,  eadem  et  vos  fa- 
cite  illis  (Matili.  vii).  Nos  enim  iion  tanlum  regnuin 
cuicunque  augendo,  quain  justiiiam  reqiiircndo,  isla 
prosciiuimur,  ct  ne  quis  pro  teniporali  regniim  per- 
dal  aeteruura,  nou  indebile  coiiiesiamur.  Quod  si  el 
nunc  uis  sahibribiis  nostris  oxhorlatioiiibus  alqiic 
mouitionihus  lani  jam  fatus  rex  <|unm  vos  parerc 
coutempseritis ;  scilote  quia  diicti  paterno  affectu, 
fervenlissimoque  zelo  justitire,  stalim,  Christo  opi- 


Christo  lumc  el  sciuper  beuc  valere.  Dala  v  Kalcu-  t>  f^ce^  parles  illas  pcncirabinnis ,  et  iu  contcmpiores 

digiiam  dabimus  ultioncm.  Postremo  magnopore 
comraouemus  ut  hos  aposlulaius  nostri  pra^cipuos 
imssos,  Joanucra  videlicet,  alque  Pctrum,  seu  Wib- 


das  Julii,  iiidictioue  iii. 

XXV. 

AD  EPISCOPOS  IN   REGNO  CAROLI  CO.NSTITUTOS. 

(Anuo  870.) 

Vl  regem  moneant ,  ut  a  regno  Lotharii  abstineat,  e( 
legatos  bcnigne  suscipiant. 

AoniANUS  opiscopus,  servus  servorum  Dei,  rcvc- 
roiilissimis  ot  sniictissiuiis  coiifratribiis  nostris  .ir- 
oliicpiscopis  et  cpiscopis  in  reguo  Caroli  gloriosi 
logis  coiistilulis. 

Nupor  HpDsloIalus  iiostri  uiissis  aiquo  cpistolis 
loxeiemiaui  vostiain  salulifcris  cxlioriaiiouilHis,  m 


hodura  ei  Joanuera  reverendos  episcopos,  ncc  uon  cl 
Pelrum  religiosum  presbyterum  cardinis  uoslri,  di- 
locluinque  noslrura  famiiiarom,  pro  piinoipuin  apo- 
siolorum  ab  omnibus  piacfercuda  revereiilia  ct 
amore,  bcnigne  suscipiatis ,  ct  utpoic  a  tanla  scdi 
digrcssos,  honorifice  roccptos  colatis.  Ipsis  euitn 
qiiae  pagiua  rclicuit,  vobis  diccnda  iiijimximiis.  F.l 
idoo  qiiidqiiid  vorbolcims  cxposuoriiil,  siiic  sonipulo 
piorsus  adiiiilliie,  ol  iit  oflioaoos  ad  itos  ro^crli  va- 
leani,    omiiiiiio.iis  vigilnlo.    Opia:5ui»  s;iiio!it;Ueiu 


\ 


\m  EPlSTOL.t:  ET  DiLCU£TA.  1302 

ve.>traiu  iii  Christo  heiie   valeic.   Dala  v  Kaleiidas  A  nori  fcriaris,  prjccavc.  Quia  nequc  Ui,  qm  honore  ei 

(iigiiiialc  cjeleris  iilius  regiii  epUcopis  cs  subliiiiior, 
siLMiliis  oj»[iriiui  debes  :  neque,  si  iioii  rcgi  prave 
ageiui  rfislileris,  coraui  iiobis  excusabilis  |M)leris  iii- 
vcjiiri.  Moiie  igilur  ciim  iit  sc  conigal,  rcgiuiiiMjue 
quoiiclaii)   Lolliarii   inipeialoris,  quod  ad  eiiiii  itOH 


)ulii,  indictioiic  iii. 

XXYL 

kb  U:NCM4Rtli   AaCIIICPISCOPlJM    KIIEME.NSI::!!!. 

(Aiino  870.) 
Ariiiiil  Hiucmaruinquod  Carolum  rcfiem  n  rcfiui  Lo- 


tharii  pervasione  non  revocarit,  litterisque  aposio- 
licis  uon  rescripserit.  Uortatur  ul  regem  ab  eo  coii- 
tilio  deterreat,  el  alios  leyatos  eu  de  causa  missos  ei 
commendal. 

Adiuamjs  episcopus,  scrvus  servoruni  Dci,  revc- 
reiilissinio  ct  sanctissitno  coiirralri  nostro  I1incm.\iio 
Ulieinensi  a  rcli  iepiscopo. 

Si  bciiclicioruiii  Domiiii,  qnac  sedis  apostolicx  in- 
slaiilia  consecutus  cs,  ineinor  esses ;  aul  si  iln  de 


pcrtiiiel,  iiivadere  jain  desislal.  Jam  vero,  si  in  ob- 
sliitalioiiis  sna*,  ])er(i.!ia  po.sl  vcslrani  coiivcnlionem 
persislerc  inaliierii,  qiiain  jiixla  iioslia  iiioiii(a  resi- 
pisccrc,  ab  illius  vos  coininiinione  atqiic  coiisorlio 
sequcstrale,  cl  scciiiidiini  Aposioluni,  ncc  Ave  ci 
diccnies  (//  Jom.  x),  si  iio.sira;  cominniiionis  vuliis 
essc  pariicipes,  piaesciitiam  ejiis  inodis  oiiiiiiitus 
dcvilale.  Nam  cl  nos  iia  iiiiiiisciijnsqne  jusiitiam 
voluiims  et  cxquirinnis,  nl  si  ideni  re.x  nosirisaiM»- 


proximi,  sicul  de  propriis,  casibus  juxla  quod  scri-  "  slolicis   exhorlatioiiil>us  ,   salubiibu.sqiie   pricceplis 


ptuin  est  coudoleres,  profecto  aul  amor  D&i,  aut  li- 
inor  gcbcmue,  ad  pasioralis  curx  minisieriupi  pcr- 
agendum  a  somno  desidi:e  excilarei,  el  ad  aniiuii- 
lianduin  iniquo  iniqnitatem  suam  ve!  modicum 
invitaret.  Sed  ut  in  multis  ceriiiinus,  ctoculo  incniis 
iiostrx  conspiciraus  ,  abundanie  iniquitate,  ct  iiiul- 
toruin  cbariiate  rcfrigeraiile,  ipsi  paslores  nierce- 
iiariorum  morcm  sequuntur,  qui  vident  lupum  ve- 
nieulcm,  ei  dimittunt  ovcs,  ct  fn;,Munt.  Priiniim 
tamen  reminisci  dcbcs,  si  unquam  apostolicis  cpi- 
stolisnon  rcscriptumsit,ei  conveniontibus  responsis 
de  negoiiis  uiide  agebaiur  ,  aposlolicae  sedi  rctnis- 
siim  :  sicuti  tuam  revercnliam  pro  noslro  contemptn 


innx.  susccpiis  his  lillcris  non  obedieril,  ei  a  lanlis 
lyraniiicis  faclionibns  iioii  declinaveril,  adjiivanic 
Dco,  nec  iiiora,  conliiiuo  ilor  noslrnin  nosliossnb- 
seqiietur  legaios,  el  quidquid  dc  l.dibns  laniisqne 
viris,  Deuni  per  nos  oinuino  spcrnoniibiis,  O|)orlel 
peragere,  jiruevcnienle  gralia  saiicii  Spiritns,  pr.'e- 
sentialiler  peragcuius,  nullo  paclo,  nulloqiie  relra- 
ciationis  impediinenio,  lalia  siiie  uliiune  digiia  pra*- 
tcrmilteules.  Poslrenio  m;igiiopeic  loiunioneinus  ut 
lios  apostolatus  nostri  pnecipuos  niii»sos,  Joaiiiiem 
vidcliccl,  atque  Petriim  ,  seu  Wibbodinn,  et  Joaii- 
iicm,  revercndos  episcopos,  nec  non  el  Petrum  leli- 
giosum  presbyterura  cardinis  noslri,   dilecimuqiie 


fecisse 


i  peniius  coiistai,  qiiando  iiuper  per  nostros  p  noslrum  familiareai,  pro  priiioipuiu  aposloloruni  ab 


iiiissos  in  Galliarum  partes  cpislolas  tam  tibi  qiiam 
aliis  destinaviuQus,  et  iiullum  inde  responsum  recc- 
pimus.  Sed  quia  de  his  aiio  ioco  dicendum  esi,  reslat 
ut  de  luis  aclibus  per  jusiitiam,  ex  charitale  tameii, 
|-cpreliendere  non  omittamus.  Quis  igitur  mclius  le 
iiovil,  quod  niii  quondam  Ludovici  imperatoris,  in 
unum  convcnientes  regnum  inter  se  diviseruiit , 
jureque  jurando  sibi  inviccm  proraiscrunt,  ui  nullus 
eoriiin  regnura  allerius  fralris  sibi  usurparet,  aiit 
omnino  pervaderet?  ct  lunc  Carolus  rex,  sacramen- 
tis  illis  contemptis,  regnum,  quod,  Lotiiario  impe- 
ratore  dcfiinclo,  domiuo  serenissimo  imperatori  Clio 
ojns  debetur,  invasit,  et  fidem  debilam  violavil.  Tii 
vero,  qiiia  siliiisti,  et  coiilra  tale  facinus  sallem  le- 


oiuiiihus  praefcrenda  icvercntia  et  aifio.''e,  benignc 
suscipiiis,  et  ulpote  a  tanla  scde  digiessos,  Itonorifice» 
reccplos  colas.  Ipsis  eniin  quai  pagina  reiicuit,  tibi 
dicenda  iiijunxiinus.  Et  i.Ico  (luidqnid  verboteiius 
cxposiierint,  siiic  scrupulo  proisus  admiite,  ei  nt 
elficaces  ad  nos  reverti  valiant,  omniuiodis  vigiia. 
Oplaiuus  sanclitalem  luam  in  Cliristo  bene  valeic. 
Data  V  Kiilcndas  Julii,  iiidiclionc  lu. 

XXVII. 

AD    l-nOCERES    HEGM  CAROLI    CALVl. 

(Anno  870.) 
Kadem  qux  in  epislola  25  ad  episcopos. 


ADni.vxrs  cpiscopns,  serviis  scrvorum  Dei,  omni 
viter  non  insurrexisti,  non  solum  consors,  sed  eii;im,  t\  bus  opiimatibus  regiii  Caroli  gloriosi  rogis. 
qnodest  deteriiis,  hujiis  tyrannidis  auctor  esscvidc-  Nupcr  aposloLans  nostri    missis  aique 


ris.  Et  ideo,  iie  et  nosipsi  pro  lacilurnitatis  sileulio 
apud  Dcum  reddilorem  unicuique  jiixla  opnssunni, 
rcprchensibiles  csse  videamiir,  aposlolicis  soniiio- 
Iciiliam  veslrani  excilamus  affatibus,  ct  qui  alilcr 
iioii  debcmus,  ut  ad  te  reverlaris  praecipinuis.  Me- 
iiieulo  quod  Domiiius  t;ilcs  per  prophctani  increpct 
(licens  :  A'on  ascendistis  ex  udverso,  neifne  opposui- 
siis  murum  pro  domo  Israel,  ut  starctis  in  prwlioin 
die  Domini  (Ezecli.  xiii).  Qnocirca  ut  ab  iuvasionc 
regni  spiritalis  filii  nostri  Ludovici  priucipis  rox 
vesier  jam  teriio  monilus  procul  recedat,  iiisislc; 
ni  amplius  pcrjurium  non  incurrat,  invi!^il;i,  cliil 
pio  iclro   ciilpis  pcraciis  aposlolalus  no.slii  jaculis 


cpistol:s 

reverenliam  vesiram  saliitifcris  exhorlaiioiiibns,  ul 
vobisniclipsis  consuleretis  luouiiiinus,  eljnxta  quod 
vos  oportuii,  pateriiitaiis  alTeciu  i:ou  iiiimerito  cor- 
ripuiinus.  Scd  tantuin  apostoiica  monila  contem- 
psislis»  quaiiliim  ncc  noslris  c|)isl()i:s  respondislis, 
iiec  r^oiii  vcstrum  Carokim  grave  f;!ciiius  iiicurrcii- 
tcm  procul  dubio  dolnislis.  An  noii  grave  scelns 
iucurril,  quando,  sioul  miilli  vcslriuu  iiovcruni,  su; 
oblitus,  jiisjur;inJuin,  quod  oliii!  cuiii  iratribus  su.^ 
pepigit,  quo  iicmo  illorutn  rcgiiuni  fratris  alierius 
invadcrei  vel  usurparet,  ul  evide!iti>.sime  patetac- 
lum  esl,  legiium  (iuondaui  Loiharii  inipeialoris. 
quod  jurc   divo   inipcratoii   ilonuio    Ludovico  lilio 


1303  AOttlANI  PAPiE  (I  ^^0'» 

t>jiis  sentper  Auguslo  <ic«eiiir,   sj»;  eii»  jnnv.iiciHis  A  l;i:»landa  esl  pianc  ve^ilra  «oivstonlia,  qa»,  siii  non 

invasil,  ct  {)i;iJ!irii  t4!ci(!il  ciimeii?  Utido  vulile  nJi-  iinuiemor,   fidcii»   pvoinissarD   meriu)  cu^lodivit,  d 

ijiraur,  obsUipcscimus,  «;l  aolcmiis,  til  si  vos  «idcin  veiaL  IVaier  vesler  Carolus,  allenias  regni  jiira,  Lo- 

ilii  iironiisi«lis,  <|iiare  voimeiipsos  pcr-.!itls  ct  non  Uiaiii  qiiojKlam  sciiic*l  in^eraloris,  quie  juxia  divi- 

eum  niodo  suggercr.do,  moJo  illud  aiit  ilhid  oppo-  nas  r.l.itie  ?inm;\nns  lcj&es  cide(n  piissinio    impcra 

nendo,  iil  resipiscul  circiinnenilis  :  quin  polius  vo-  tori  filio  ejns  (Icljciitnr,  necinvasil,  ncc  conciipivii. 

Lis  consenliendo,  el  illi  lain  detcsiainiia  faclen<lu,  Pro  quibiis  sciiicel  iiii|ijiiissimi$  aclibns,  quos  idcm 

quod  vcsiri  non  fccere  p.Trenics,  gehennam  paratis.  Carolus,  Ueo  conlempio,  peregit,  et  pro  juranientis 

Prajlalus  siquidem  imperaior,   lerrer.a    regna  non  quaecorrumpere  ikmi  irepidavil,  valdeobslupesciinus 

ambiens,   pro  liberatione  populi   Dci  mnltis  laiwri-  cl  n.iraiiuir.  Qnia   cl  illorum,  qnos  dcviarc  cogiio- 

hus  faligalus,  Iriumpbalcs  iii  Snnaccnonim  ccrviccs  scimus,  lantuui  animarurn  pericnla  gcniimus  el  <lo- 

potins  manus,  quam  in  eum   regiuim  stium  tollen-  lennis,  quantum  pro  oninibus  iili,  qui  no5  suo  gregi 

(em  eyaendil.  Redile  crgo  ad  vos,  dileclissimi,  et  nt  pru;esse  dignalus  esl,  raliones  ponere  prociil  du-i»io 

olim  fOBdcra  inter  scnir)rem   vcslriin!,   fratrcsquc  conipeller.iiiv.  Vernnuaaien   missos  noslri  apo.slola- 

iilius,  cum  juramentis  liabila,  scd  jhom  corrupLa,  lus,  eum  cjn&doni  spiriiaiis  filii  nosiri  Aiigusti  legu- 
reformenlur,  sine  cessatioiiibiis  laborale.  Lit  si  eum  "  lis,  lani  ai  vos  qnam  ad  ennxlem   Caioluni,  siciU 

salvnm  consislerc  vuliis,  iit  regni  jiii-a  ad  se  uon  nos  nuper  frtcere  proposuimus,  ccce  dircximus.  Qnos 

perlincnlia  desistat   invadcre,  opporlnne    insistiie.  lcnigiie  ac  honoririce  pro  amore  aposiolorum  susci- 

Aliena  non  concupiscat,  aliena  non  rapiat,  et  qtiod  pienlcs,  omnes  Hiililaleset  opportuna  in  opcre  pn«- 
sibinon  vnll  ricri,  alii  prorsus  non  facial.  Rcminisca-     senli  negolia  cutn  eis  iraclciis  :  ijiiytenns,  his  porac- 


tur  Scripluryc  dicentis  :  Non  cGiicupisces  rein  proximi 
tni  {Exod.  xx).  Et  riusuin  :  Omniii  (juaciwque  vuUis 
tU  facianl  vohis  liomines,  eadem  el  vos  facile  iiiis 
(MaUli.  vii).  ]Non  cnim  tanlum  rcgnum  culcnnqne 
uugmenlando,  qiiam  jiistiliam  iicfpiircndo,  ista  pro- 


tis,   sicut  nos  cl  h«;>c  diclus  Aii;fusli:s  speramns, 
iidem  missi  salvi  alque  IHie  si  per  veslrHm  adjcL^ 
rium,  ad  praoJictum  regem,  dace  Beo,  perveniant, 
ct  regredi  valcanl.  Jam  vcro   si  idem  rex  ab  invM- 
sione  illa  cessaveril,  el  su»  tyrannidi  ccsserit,  ecce 


sciiuimur,  et  ne  qiiis  pro  tem}>ora!i  rcgiium  perdal  J^ejie.  Sin  anrcin,  scilote  quia  per  nos  illiic  iter  vc- 

aeternnm  ,  non   indcbitc  coniesiainur.   Qiiod   si  et  uiendi  acceierabinius,  et  veluiin  co:i;enipiorein  Dei, 

nnnc  his  saliibribus  nosiris  e.viionaiioiiibiis  alque  ac  apGstoIicanira  moniiionum,  uliionem  debitam  in- 

nionitionibus  tani  jam  faius  rex,  quam  vos  parere  feremns  :  n&  nobis  iinpuieinr,  :si  ill.e  impuniins  re- 

conlempseriiis ;  sciiolc  quia  diicli  paterno  alTecln,  manserit,  cl  si  se  a  pravis  aciibus,  perjnriisscilicet 
fcrventissiinoque  zclo  jiisliiiic,  stalim,  Chrisio  opi-  ^  ac  concuplsccniiis,  aliisque  nefandis  sceleribiis  non 

ftcc,  p.ifies  illas  peiicirabiimis,  ei  in  contciiiptorcs  correxit,  venlurus  ju.lex  cum  de  maiiibns  nosiris 

dignam    dabimns    lilticnem.  -Postremo  inagnopme  re<}uirat,  et  pi-o  (jesidia  merilo  repreheridat.  Mira- 

commonemus,  iit  hos  aposlolatus  noslri  prascipiios  mur  pi*'lerea  gloriam  vestr.am  iii   prxficien  !o  c[>i- 

missos,  Joannem  vididicet,  cic. ;  usqiie  ad  finein,  ut  scopo  Agrippiuin  ColoniaR  tam  iudisciTte  pr.Tebuiss3 

iii  cinstola  2.j  ud  ejjincopoii.  Opiamus  iudusiriam  ve-  coiisensiim  :  cum  evidenlissime  scires  quod  aposio- 


siram  in  Christo  bciie  v.dore.  Dala  v  Kalendas  Julii, 
iadiciione  tii. 

XXVIII. 

A^  LUUOVICUM  Itl^GEM  GEKUANliG. 

(Anuo  870.) 

Comwei)diit  [equlos  suos,  el  Ludovici  iuiperaloris, 
\)ro]):er  LoUunii  reynuin  a  Carolo  iuvasuin  missos. 
l!^j)iscopum  Coioniie  sine  suo  consullu  ordinatum 
firisse  conqueriiur.  ^ 


lice  sedis  judicio  atque  consuitu  ihidem  delnieril 
ordinari  antisles,  cijus  censura  nupcr  fusral«'adini 
Ecclesia  sno  privata  reciOre.  Et  quidem  qnodposl. 
judicium  sedis  aposlolicac  faCium  est,  dure  susccpi- 
mus  :  sed  <juod  tna  s'iper  hoc  dcvoiio,  qii;ini  circa 
nos  habere  probaris,  omniinodislacuit,  durius  a.sii- 
manius.  J'ri»cipue  quia  Gunlbarii  duilum  archi- 
episcopi  cansam,  antequam  in  lociimillins  substilue- 


^  XX  retur  episcopiis,  nos  ilerum  audiluros,   ei  voccm 

Ai)Riam;s  episcopus,  sei  vus  scrvorum  Dei,  diieclo      ejus  admissuros  fore  spopondimus.  PrjEfaiam  quippe 

filio  Lluovico  glorioso  regi.^  ordinaiionem    nec  confirniamus,  nce  ralam  habere 

Sicut  srcpe  por  missos  ei  cpislolas  veslras  compe-      decernimus,  quousque  iltcipii  ordinatus  cst,  noslrae 

rimns,  de  exaliaiioae  malris  veslne  Romanne  Eccle-      exbibcainr  pr;csenti;c,  ei  ulrai|ue  pars  corani  nobis  ; 

sia:  jucnndamini  ,  el   cnm  charissimo  hlio   noslro      discussa,  ccnventns  synodaiis  perpcndalur  aiidien- 


doiiiiiio  Ludovico  Augnsto  omiicm  concordiam,  om- 
iiemqce  pacis  diiiiolionem  et  fidei  possidctis,  et  in- 
sykibiliici',  ipiemadmodiim  idcm  sereiiissimus  impe- 
r.iior  n<ibis  iiinoluit,  vos  reiinerc  mullis  cor;im  po- 
sitis  prolilemini.  UnJe  gloriosj)  vestr;c  screniiali 
licniuilbis  graics  rciciimus,  ct  ut  in  oa'piis  bonis 
persoverclis,  aposlcdicis  air.itibiis,  fiii  <  haris.iime, 
imil:imi's :  quoiiiam  sciiplcm  tsl  :  Qui  ycrcccerc- 
veril  usquiiit  fin.-in,  'lir  ,•;«/««.•;  crji  {Maiili.  \].  r>ed  e: 


lia.  Poilremo  mag:iopin"e  cominonciniis,  til  hos  apo- 
slol;;lus  nostri  pt.u;cipuos  niissos,  Joaniiem  vidclicct, 
alqne Pelrum,  sei  Wibbodum,  et  Joaimem,  revercn- 
dos  cpiscopos,  nec  nim  cl  Pctrum  religiosum  prc- 
sbYierum  car.linis  i.;osiri,  dileclnmque  nosirum  fa- 
liiiliaroin,  'pn)  priiici;mm  aposiolornm  ab  omnihns 
pra  fcrciiiia  roverentia  cl  amjirc,  l».Miigne  .suscipia* 
lis.  cl  uipolv'  j»  t:iiil.i  serie  dlgiessos,  homirilivrc- 
epios  of.l.iiis.  ipsis  ciiiiir<pi:c  iKunna  rcliCnil,  vobis 


I3<i5 


E1M3T0L.E  El  DKClitTA. 


1306 


dtcenda  injuiiximuii.   El    idoo  (Hitdiiiiid   vcibulciius  A  *'i;i'  '>i"ic  uieiiiis  faceiTliri,  lii  quoLl  iii  civili  concilio 


ex|U)siicriHt,  sine  isctiipiiio  piorsiis  nJinillili',  ct  ut 
eflicaces  :ul  iios  rcvcrli  vaieaiit,  oiniiiinoiiis  vii^ilaie. 
O.pianius  gluriuni  tiiani  in  Ciirisio  iiuiic  el  sciiiper 
ueue  Yalcrc.  D.ita  v  KalcniJas  Julii,  uutictioiic  iii. 

XXIX. 

Al>  EIMSCOPOS  IN   KECNO  LUDOVICI    CONSTIT«TOS. 

(Aiino  870.) 

Ccmmendal  legntos,  monelque  ut  rcgl  suo  perpeluain 
pacem  cum  impcratore  sitddcunl. 

Ai)Ri\Mis  cpiscopus  ,  scrviis  servoniin  Dci,  omni- 
biis  rcvereulissiinis  el  saiiclissiinis  coiifratribiis  iio- 
s:ris,  archiepiscopis  et  episcopis  in  regiio  Liidovici 
j;lorio»i  rcgis  coiistilnlis,  salulein. 

Graiiiis  aginiiis  Doo  omnipoiciill  pro  vobis  quoil, 
fiioul  (ideliinii  relaiione  conjpeiinius,  lU  inier  scre-  U  fsli 
nissiaiiini  princijiCin  noslruni  doiunum  Lcdovicuin 
Aiigiisiuiu ,  cl  gioiiosum  regeo)  acquivocuiu  ejiis,  tt 
palnjuni ,  scniorem  scilicel  vesirum,  lirma  cliaritas 
cl  pax  perpctiia  niancat,  utpote  fidei  cuslodes  In- 
vij^ilatis,  et  ut  l't£iieru  inler  eos  habita  inconvuisa 
consislanl,  suadere  curalis.  Quocirca,  diieclissimi, 
iiosiiis  vos  aposlolicis  monitis  exborlanuir,  ut  in  hoc 
s;  iiipcr  perscve.-elis,  ei  idipsiifli  ei  suadere  puro 
pectore  studeatis.  Tameslenim  illi  inviclus  Augiistus 
bencvoliis,  qaaiitum  erga  omnes  probalur  egso  piis- 
biiiiHS.  Slale  ergo  in  frdc  ,  viriliter  agiie ,  el  Dco 
oaibiliiiiii  facla  declinate  :  quia  iion  dccct  vos  fuieni 
vestram  corrumpere,  sicul  illos,  qui  Caroio  regi 
seiiiori  suo   pso  liuiuano  favoie  consenserunt,   nt 


apud  suuiii  episcopiim  poipoiaui  gegluiii  est,  in  prO- 
vinciaii  syiiudo  apiid  vos  lationabiliier,  ct  apud 
fialrem  nostruin  Ilincman^m  arcbiopi.sC()p;i!5i  cassa- 
«etiir.  Quaproptcr  aposlotica  dileclionc  gliiri.Tin  ve- 
slraiii  lioriamur,  ul  aut  pr;eseiiiialiier  liuioHcile- 
friJo  presbj  toro  suam  eci.Iesiam  cuin  oinniUiis  suis, 
usijue  ;ul  lciiipu,  provincialis  syiiodi  li.i;ic  liKcrcj 
possessuro, pro  leinpore  (|iio,l  .«iiciicanones  defiiiicie 
solcinnitcr  reddere  faci:ilis,  aiiiErpuinuniepiscopuai 
!-uuin  legalum  nobis,  qui  h;«c  plcnius  veriusque  rc- 
r.untiet,  pncscnlialiler  niJtlere  cogatis  :  qnatenus 
diim  lucc  darius  cii:icta  noveriniiis,  sci;imus  iii 
qneni  ap()slolic;e  aiiiin:u!versioiiis  seiiieiitiaio  profo- 
raiuus.  Deus   vos  iiicoluincs  cnslodial,  dileotissifno 


XXXL 

AO   il!NCMARt;M^Ar.f.lll!:i>I.SCOrUSI    aUEMENSEM. 

(Aiiiio  871.) 
tt  erga  co:uproiinciules  suos  non  ngat  negligenier. 

AnniA.Mus  cpiscopus,  serviis  servorum  Dei ,  ro- 
vereniissiiuo  confratd   noslro   [Ii.\c.«aro  archicpi- 

SCOpi). 

FideHum  idatioiie  coiiipcrimusquo!!  liia  fraterni- 
lus  debiluiii  vigoicm  iii  provin.-ia  Rhenicnsi  noa 
agitaiis,  muka  repichensione  digaissima  a  liiis 
coinprovlnciaJibus  cOnvalescanl.  Cujus  ici  graiia 
negligenliain  veslram  jjis  aposlolicis  affatibus  e.xci- 
tamus,ut  secunduin  vonerandoruni  canoiumi  icgalas 
ita  oriuiiiiiiiomninocoiiiproviMcialiii.^i  tuoriim  syiioJi- 


re^nuni   ipsius  principis  nostri  pervaderct ,  et  [ler-  C  ^.^^  salvosancta;  Roman;v  Ecciesiyeprivilcgio  resece.^ 


j>!rii  uoxani  inciirreret,  Pro  quibus  vos  meriio  col 
LiudaiiMis.  ct  ut  iii  cceptis  persev"ere;is,  patcrnitatis 
alTectu  pnecipiinus  :  quia  qui  perseveruverit  usque  in 
finem,  hic  sntvus  erit  {ilaiih.  x).  Postremo  niagiio- 
pere  coiiiiiioneinus ,  ui  lios  aposioiatus  iioslri  pra;- 
cipiros  missos,  vidclicet  Joanncin  al(jue  Pciium,  seuf 
Wibbodiiin  ei  Joannem  reverendosepiscopos.  neciion 
ei  Petruin  reiigiosum  presbyierum  cardinis  nostri, 
dileciunu]ue  nostrum  familiarem  ,  pro  priucipum 
aposlclorum  ab  omnibus  praeferenda  revcrentia  et 
ar.iore,  benigne  suscipiatis,  pt  utpoie  a  tanla  sede 
digressos,  honorilice  receptos  colatis.  Ipsis  enim  quae 
pagina  retictiil,  vobisdicenda  irtjunximns.  Ideo  quid- 


vitia,  ul  privilegii  lui  coram  Dco,  noslroque  jiullci^» 
non  uierearis  sustinorc  j.icluram,  Oplamus  fiaier- 
nilatem  luam  in  Christo  beiie  v;dere.  Data  vjii  Kal. 
April. 

XXXIi. 

4D    m.XCMAr.DM     LALDIJ.NEJISEM    EPISCOPUM 

(Anno  871.; 
Scdem  aposloticam  qunnlocius ,  ut  promisit ,   udsat. 
Adrunus  epistopus,  servus  servorum  Doi ,  Hixc- 
MAnoLauduiicnsi  episcopo. 

Soiliciludiiic  pastorali  super  luiE  rcmoralionis 
negoiio  liquidius  peiscrutantes,  leperiiiuis  le  sa«i- 
cla:  scdis  .iposlolicx'  promissa  visitalioiie ,  ambitus 


*juid  verboleiius  exposuerint,  sinc  scrupulo  prorsus      proprix!  voluntatis ,    qiio  satis  lergiversaiorie   uti 
admitlite,  et  ut  efticaces   ad  iios  reverti   valeanl, 
omnimodis  vigilate.  Opiamiis  sanctiiatem   vesiram 


in  Chrislo  bene  valere.  iJata  v  Kalendas  Julii  ,    in- 

dictione  ni. 

KXX. 

i.D  CAROLUU  CAI.YU16  KEGEU. 

( Aniio  870. ) 
Ih  cuuia  Herlefridi  presbtjteri. 

Aduuxus  episcopus,  servus  servorurii  Dei,  glo- 
rioso  C  viioLo  regi. 

Qiiod  pi-jeseniem  presbytcrum  llerlefridum,  pote- 
siaie  aui  prui.sulis  piiis  qu;>.m  caiionica  veritaie  per- 
ciilsuni,  ad  S(Mlcm  .»j!0»tolicam,  iiipole  oapul  omiiium 
ccciesiarum,  venire  passi  e?!is,  l.cuo  (iuidenifccislii: 


diceris,  tepidum  reJdiiiisso  :  ct  aul  nun(|uam  visi- 
lare  sanclonim  apostoloriim  limina  voiuisti ;  aiil 
Doiiiinuni  vola  lua  non  audire  credidisti ;  ant  et 
Domimim  cui  vovisli,cl  nos  a  qiiibus  voc.iri  voiuisti, 
piocul  dubio  contempsisli.  Ergo  ne  forle,  ul  credi- 
mus,  occasione  adeundx'  sedis  apestolic*  fretus,  a 
revereniissimi  frairis  noslri  iiincmari  metropoliiaiii 
lui  debiia  subjectione  aliorsum  declinans,  lanio 
liberius  libita  per  abusum  pertiuacije  tui?  commii- 
las,  qiiantum  el  metropolilano  regiilaiiier  subjici, 
ei  ad  nos  de  die  in  diem  differendo  venire  detreclas :, 
aiictoritalc  sancii  Spiritus  tibi  prx'cipinuis,  ut  mc- 
mor  sacroriim  canonum,  qiii  jiibentpcr  unamquam-! 
q!!e  provii;ciain  jus  nielvopolitanos  singuios  h.-ibero 


1507  ADRiAN! 

(iebere,  nielioitoliinno  ino  per  omnia,  seciiridiiin  sa-  A 
cros  canoiuss  ,  subjecius  exislas  :  iicqiie  mulesle 
ieras  huiic  lil)i  esse  prj^laiiiin,  qtii  te  itosli  tuis 
ovibus  essc  {inc|>osiUiin.  Qiiiii  poiiiis,  o'>edientIarn 
qnam  a  luis  exigis,  eliaiii  ipse  inelropolilaiio  luo, salvo 
(iuiilaxat  aposlolicae  setlis  syiiodico  pioclamandi  ju- 
dicio,  canonica  !cge  dcpenuens  voia  lua,  si  vere 
vola  fuoninl,  pi'ocraslinattdo  t:iniiii!  non  difieras,  ne 
exisiiniationrs  liue  iiiei'earis,  quod  non  oplainus, 
«usiiiieic  jaciuiaai. 

XXXill. 

AD   Cir\0I.UU   CAtVUM   IICG£M. 

(Anno87l.) 

Pro  Carolomuiiuo  CnroH  rcgia  (ilio,  qul  a  parle  vexa- 
/«.■5  ud  poiili(i':em  \ier  legalos  suos  el  litleras  con- 
(uiferiil.  " 

AaKiANus  cpi.scop!i.<5,  servns  servorum  Dei,  Carolo 
rcgi. 

Inicr  ctetera  ej:cessntiin  luoruin  ,  quibus  aliena 
xistirpando  invasissc  crederis  ,  illiid  quoqiic  niliilo- 
jniiuis  objicitur,  quod  eliam  bestiarum  feritatein  ex- 
cedeiis,  contra  propria  viscera,  id  est  coiitra  Caro- 
lomannum  goiiilnni  luuin  sxvire  niinime  vereuris  : 
ila  ul  morc  slrulhionls,  quod  ex  libro  beali  Joh 
{Job  xx\\\)  discimus,  oljduraveris  ad  filiuin  tuuni, 
(jiiasi  iion  sii  Inus  :  eiini  videliccl  iion  soluin  palerna 
gralia  cl  beneficiis  privans  ,  verum  eiitim  rcgni  fini- 
bus  elimiiians,  atqiie  qiiod  impiuin  esl,  »l  excom- 
niunioni  submillalur,  afieclans.  Yerum  quia  idcin 
Carolomanuus  scdem  aposiolicain  iogalis  suis,  lan- 
«juam  quibiisdam  peduui  suoruin  passibus  adiil,  el 
per  proprias  lilteras  nos  appellal,  qtiin  polins  in- 
lcrpellat :  primo  «juidem  ab  hifjusceniodi  conatuin 
tuum  iiuentu  aucloriiale  apostolica  relVenamns : 
deindc  vero,  ne  adversiis  aposlolum  (£p/*fs.  vi)  ad 
iracundiani  piovoces  filiuin  luum,  salubriier  cxhor- 
lainiir.  Atque  ideo  el  graliam  ei  luain  sicul  convenit 
rodde,  et  illum,  ul  revera  proprium  fdium,  paternis 
aflectibus  suscipe,  ncc  non  el  pristiuis  bcneficiis  «c 
bonorilnis  resliliiere  salage,  donec  saltein  apostola- 
tns  nosiri  missi  ad  tc  venlant,  et  salvo  debiio 
utriusque  vcslrum  honore,  quidquid  de  illo  salubrius 
iiivcnliiui  fueiil,  competeiril  exsecuiione  ac  dispen- 
satione  ordinelur  ac  disponatnr.  Ergo  ne  adjicias 
peccalum  siiper  poccalum,  scd  et  de  prisliuis  inva-  ^ 
sioiiis  cl  avariliae  pravitalibus  deprecare,  ct  corre- 
ciionis  osleiisa  pcrfeclione,  vciiiam  ecclesiaslicaia 
i-ccipere  loiis  medullisexopia.et  nc  fuieienus  port'.as, 
usquc(|uaque  deceria  :  quaieniis  per  boc  linis  pra- 
viialum  liiiis  auimadversiouis  efficiaii:r,ei,  pneslanle 
Ueo,  cnm  terniino  cnipx  tcriiiiuus  accedat  et  ixBiia. 
Dala  iii  IdusJulii,  indictionc  iv. 

XXXIY. 

AD  PSOCEnES  REG.MC.VROI.ICALVI  ET  LOTHARII  Qi;O.NP.\M 

REGIS. 

(Aimo  87i.) 
Prohibet  ne  arina  cnpianl  conlra  Caroloniannum. 

AbRi.vMrs  Phiscopus,  seiVHs  scrvorum  Dei,  oniiii- 


PAP^  II  1508 

bns  gloriosis  comilibus  et  c.ttcris  fidelibus  in  regno 
Caroli,  et  in  regno  qoondam  L©iliarii  regmn  consii- 
tulis. 

Aiidiliii  iiosiro  sontiit  quod  Carolns  rex  eiia.m 
Ijolluarum  fuiorem  transcciidcns ,  contra  propria 
viscera,  id  esi  coiilra  Carolomannum  filiuin  suiun 
saivierit,  hnnc  videlicct  non  modo  paterna  graiia  ei 
beneliciis  privans,  verum  etiam  regni  sui  raetis  elt- 
minans  :  quinetiain  conelur  adveisus  iiliim  exercihim 
congregare  ,  et  vos  omnes  advorsus  cnm  toiis  niji- 
bus  desiinaie.  Unde,  qiiia  per  hiij'isinodi  conientio- 
nem  aiqiie  conflicium  saepe  sangtiinis  elTnsio  coniigii, 
providenduni  summopere  (iiicimus  ,  ne  tale  pronefas 
liostro  provenial  temporo,  ac  por  hoc  nomcn  Dei 
blasphemelur  in  genlibiis.  Ideoqne  pacem  et  noii 
bella  volcnlcs  (nam  Psaimisla  Domino  dicil  :  l>is- 
sipa  genies  qnte  bella  volunl  [ Psa/.  vii  ]),  ca  quac 
pacis  siinl  inier  genitorcm  et  geniium ,  si  poieslis, 
consliluite.  Porro  si  non  poicsiis ,  saliem  boHis 
cedile,  pnclia  dissipalc.  Alioqtiin,  quisquis  vestrum 
conlra  Carolomannuiu  castra-moverit,  arma  snsiii- 
leril,  vel  hcsionis  exercitia  pra>paraverit,  ac  per  id 
ul  effundaliir  fidoliiim  sanguis  conslruxerit,  uon  so- 
lum  c.xcommunicationis  nexibus  innodabitur,  veruia 
eliain  vinculis  anathomalis  obligalus  in  gebenna  ciim 
diabolo  depulabitur.  Opiamus  vos  in  Chrislo  bcuc 
valci'0.  Data  iii  Idus  Jniias,  indiclione  iv. 
XXXV, 

AD  EPISC0P03    IN   REGNO  CAROLI   ET   QUONDAM  LOTnARII 
CO.NSTITUTOS. 

(Anno  871.) 
Prohibei  ne  Carlomannum  excommuniceftt. 

Adriamus  episcopus,  servus  servorum  Dei ,  reve- 
rentissiinis  ei  sanctissiinis  confrairibus  nostris,  ar- 
chiopiscopis  et  episcopis  in  rogno  CaroU  el  in  regno 
quondam  tioiharii  reguin  Ecclesiam  Domini  giiber- 
nantibus. 

Prxsulatus  nostri  aiiribus  inllmatum  csi  C;woltiin 
regeni  Carolomannum  lllium  suum  gratia  sua  priva- 
tum,  post  miilta  diru  simnl  et  dura  crudeliter  irro- 
gala,  beneficiis,  et  ab  ipsis  qnoque  regni  sni  meiis 
elLiiiiiiasse  :  quinimo  u(  vos  eiiaiu  in  cuiu  exconi- 
municationis  spicula  jaccretis,  sanclinioniae  vesir% 
nibilominus  suasisse.  in  quo  quid  aliud  intelligi 
dalnr,  si  rei  se  ila  verilas  habet,  nisi  quod  leiii 
deliciorum ,  quam  miiltipliciter  extendendo  coii-' 
lexnit,  adhuc  istud  (iuo<|ue  impielalis  genus  veiit 
aiijicerc,  et  sese  talibns  iniquitatum  captuiu  fiini' 
ci.lis  et  consiriciuin  gosiiat  irretire  ^  unde  nimiiuni 
valde  dolcmus,  et  ei  atTectu  spiriiali  coinpatiinur. 
El  quamvis  exteriorem  circa  illuni  pacein  solvamus, 
interiorem  tamen  intcgrain  conservamus.  Nam  ei 
iiico  illum  percutimus  ,  ul  sancmus  :  et  flagella  id- 
circo  cxtrinsccns  adhibomus.  ut  intrinsccus  vulncra 
delictoruin  curemns.  Verbora  nanique  oorrigciiiis 
sunt ,  non  poeiiu;  damnantis.  Veruiu  qnia  idcsn  Ca- 
roloinannns  nos  inissis  siiis,  quasi  quoriiindam 
pediiin  suornin  grossibus,  adiii  ,  ct  por  syll.i!>a» 
proprias    aposlolirain   sodeiij    appcllat,  quin   potiu» 


\m 


LP1ST0L.E  i:r  DECllF.TA. 


i31d 


iiiierpellal  :  decernimus,  nuUamvos  in  eum  excon»-  A  el  laudaliirms  suldiiuiiaiis  vesira'  |»ru5vii(atur  ii:si- 


uiuiiicalionis  jaculaluros  oinnino  senlenliani  ;  qiio- 
(isque  vldelioel  nos,  qui  saceidoiuni  Domini  niauira 
voluinus  esse  judicia  ,  universa  quai  gesla  siint  , 
vcraclier  agnoscanuis.  Alioqui  invalidam  aposlolic:e 
pondoie  aucloiilaiis  fuluram,contraque  revercniiani 
veslrani  poiius  nQii  imnierilo  sjeviluram.  Satiiis 
aiiiem,  ei  sine  dubilaiione  prujstanlius  est ,  ne  Ca- 
roliis  propriuin  filium  spernat ,  ne  donieslicos  sc- 
ininis  sni.despicial,  :ie  jura  propinqiiilatis  solilo 
nHire  corninipal,  ne  pacis  et  cliariialis  foedcra  violet, 
ne  cadiica  niansniisanleforai,  ne  teinpuialia  ielernis 
praepoiiai.  Prajierea  piu-fatiis  Carolomannus  inson- 
tem  qiiiriein  se  ciica  patrera  muliipiiciier  asseril. 
Yeruin  ui  nos,  non  aslruendo,   sed   ratiocinando, 


^'ne  qnod  noii  judioiuiii  vel  asscrtOKiiii,  sed  oonscto- 
riiiii  lanluin  ct  ohsecnndatoruin  pei's<ma  usi  fuisse 
di^Miosciniini  :  ita  ut  pcr  tiumiiilatis  arccin  ad  ctii- 
men  virlutinn  pervenire  dilcxerilis  potiiis  quam  pcr 
iniperialisaltitiidinis  fastiim  ad  inanisgloria:  iiiiade- 
labi  consenseriiis.  Prxterea  iiostri  babiius  qualit:is, 
quam  scire  se  velle  bcni|;iiiias  veslra  pio  dcsignai 
aflectu,  ita  se  liiibct,  ul  siiperna  providenlia ,  qua; 
cuncta  creavit  et  continua  proviiionc  guLernat,  e\- 
pediie  nobis  perspicit ,  et  quod  evpedierit  con- 
sulte  dispcnsai.  Apocrisiarios  qiioqiie  noslros,  sii- 
per  qsioniin  nibiluuiiiius  reversione  scripsistis,  ii- 
cet  sero,  posl  mnlta  tamen  pericula  ,  deprajdaliones 
alque  propriorum  liomimun  trucidalionem,  nudos 


(j.i;e  animadveriimus  fateainur,  quid  uiirtim,  si  Ca-  B  laiidem   recepimus  non  ciijuslibet  hominis    fretos 


rohis  prajcepta  Dei ,  praefixos  nieiis  suis  terminos 
irausferendo,  aliena  invadendo,  conlemnens,  ex  suis 
i-eperil,  qui  ejus  voluniaiibus  conlrairef,  et  de  lum- 
bis  suis  proi  ederot,  qui  ipsius  nutibus  resiiltaret  : 
ciim  non  ignorenius  prolopbstum,  conlra  Deum  se 
pcr  inohe.iicntiamerigentem,etveiita  contingentem, 
iioii  soliim  exteriora  quaeque  rebellanlia  cognovisse, 
veriitn  eiiam  in  semeiipso  qa.*»  sibi  ol)sislerent  in- 
venisse '!  Quod  tamen  non  dicimus,  quasi  Carolo-* 
inaunum  rebel!ein  circa  patrem  falentes,  aiil  contu- 
inacein  genitnm  erga  genitorein  fore  docenies  :  sed 
quid  secreto  jusloque  divino  judicio  iieri  possit 
coiisideranles,  ei  ut  h;£c  rex  Carolus  solerter  ailcn- 
dal ,  saiubriter  admoncnles.    De   quibus  omnibus 


aiuilio,  sed  Dei  solius  prx'ditos  adniiniciilo  :  unde 
aiidicnles  ha>c  universi  genuini,  et  quia  isli  pertuie- 
runt  qujC  sub  nullo  piorum  principum  queinquam 
sedis  apostoitcx  missuni  pertulissc  i*ecolunt,  omnes 
stupefacii  inirantur ,  iitque  continui  clamoris  ab 
Ecciesia  noslra  inurmur,  quod  iia  dispositionis 
vestrae  constitulio  improvide  prodire  poluerit,  ul  iu 
barbarorum  gladios,  nullo  iinperii  vesiri  fulti  prae- 
sidio,  niiscraiitcr  inciderini.  Praeseriiin  cuin  hos 
quos  ab  apostolica  sede  tolo  desidcrio  postulaverilis, 
et  ab  ipsis  apostoloruin  prineipuin  lectis  per  leptus 
veslros  salvos  acceperitis,  saivos  riirsus,  disposiiis 
rile  propter  qu%  missi  fuerant  ad  propria  reiniitere 
summa  diligentia   procurare   debueritis ,  exemj  lo 


scitoie  nos  ipsi  regi  Carolo  scripta  nostra  misisse,  C  saitem  provocali  Michaelis  decedentis  imperaloris, 

qui  quos  ab  apostoiica  sede  snscipere  nieruii,  ido- 
ueo  sociaiu  pracvio,  ut  nosii-ae  ilixsi  prxsenlareiitur 
«cciesia:  solerii  cura  saiegit.  Ct  pnieterca  et  alitnt 
quod  priina  pietatis  vesir*  opera,  vel  circa  sedis 
aposlolicx  prioris  beniguitatis  indicia  contra  spem 
nostram  decolorasse  convincilur,  imo  fundilus  de- 
stnixisseprobatur:  videlicetquia  favore  vestro  frater 
el  coepiscopus  nosler  Ignatius  in  Bulgarorum  reg ionc 
consecrare  prxsumpsit  antistitem ,  unde  inirati 
sumus,  et  quia  a  pia  intentione  vestra  retro  reversi 
sitis,  admodurn  ohstupuimus.  VeruQilamen  saltem 
nunc  jam  diciuiu  revcrendissitnuniprjesulern  abillius 
regionis  disposilione  saliibribus  monitis,([ii<esunius, 
coercete :  alioquin  nec  ipse  canonicam  effitgiet  uliio- 


et  exborlaioria  pontilicatus  nostri  monita  direxisse. 
Optanius  frateriiiislem  vesiram  in  Christo  bene  va- 
icre.  Dala  iii  Idus  Julias,  indiclione  iv. 
XXXYI. 

AD    BiSILIDM  ,  CONSTA.NTIINUM   ET  LEONEM  lUPERATORES. 

(Aimo  871.) 

Quod  missi  sedis  npostoiicae ,  post  nmlla  pericula, 
nudi  vix  evaseiinl.  Cotiqiierilur  quod  Ignatius  epi- 
scopum  apud  Uutqaros  consecrare  pra;sumpserit 
('(!  Iriluis  cai.itulis  nihil  imniulandum. 

Adrianls  opihcopiis,  servus  servoruin  Dei,  dilectis- 
siinis  ac  si)iriiiia!ibus  filiis  Basii.io,  Constantino  et 
Leo.ni,  piissimis  et  iran(|uiiiissiinis  iinperatoribus. 

Lectis  exccilciiiis  impcrii  vesLri  iilteris,  dilectio- 
nis  vestr.ne  qtix  erga  nos  Hagrat  indicia  el  pietatis 


soliia  siudia  non  tam  cojnoviinus  quam  recognovi-  D  "em,  nec  ii  qui  praesulatus  vel  alterius  oflScii  sibi  no- 

men  illic  usurpant,cuin  excommunicatione,  qua  jam 
leneDtur  astrlcti,  etiam  proprii  gradus  jactura  care- 
bunt. 

Porro  de  tribus  capitulis,  supcr  quibus,  prxfato 
postulante  sanctissinio  fratre  ei  coepiscopo  nostn» 
Igiiaiio,  divinilus  proicctum  iiiiperiiun  vestrum  iios 
dcprecatum  esse  dignoscilur,  nil  possumus  r.b  eo 
qtiod  jam  consliliituiii  est ,  ordinare  diversiiin  vo'  j 
disponere,  inaxinic  tle  Pholii  coiisecr.'.lione  alitjiian- 
tis|ier  vcrsiim  :  nisl  forle  nos,  quibusdam  ex  uira-  t 
que  parte  in  pra;senlia  nostra  reperiis,  contigorii 
scirc,  (juae  usqjse  huc  ncscinius :  vel  discere  qua;  iumc 
peiiiius  igiioramus.  Non  enim  csl  in  nohis  csl  ct  noii 


iiius;  uiide  graiiarum  niuilimodas  actiones  sumnue 
Divinilati  rererimus,  et  muiiiplices  laudes  ejus  con- 
ciiiere  non  cessamus,  ob  id  raaxiuie  qiiia  circa 
reiigionis  cultum  accensi,  poslposilis  c«ieris  ssccu- 
laribus  curis,  ante  omnia  ecciesiaslica^  paci  consu- 
luislis;  ei  quia  sedis  aposiolicre  decrota  ,  sana 
priscaque  iege  suj>er  e.\ortis  coniroversiis  cxquisi- 
stis ;  t-l  in  coiiigendo  niagno  sanctoque  collogio 
pium  studium  et  desiderium  osteiidisiis;  in  quo, 
aljdicaio  pravitatis  auctore,  deliniiio  rcctx»  fidci  et 
cathohcx  ac  palernx  traditionis,  atque  jai-.-)  Eccle- 
si:e  pcrpetuis  sseculis  profutura,  et  satis  idonea, 
fiva  suni  et  firinata  :  ia  quo  etiani  illud  mlr.tbilitis 


l.-^ll 


ADKIAM  PAIM:  II 


i7>J2 


ftyi.  t^isi  ({iix' iieilni.\inu».s,eaJeiu  reoBdilicavcrimus,  A  o'ff.^0'^  [jv^vj^vj    y.v.\   altt-    siiii  c  rcgiunc  Buig:u'iiU( 


KwvCTKWtVOVrO/.tTWV  OWi- 


pra;va[ic;iUin;»  iios  legis  esse  coiisJiitioiiius.  Salii 

eniiw  ucla  aiuil  (}ti;:<:  cujn  sui>  auclore  desliuxinius, 

et  qiiu!  conistruciiiia  niiuidavijmis.   Ab  iilis  cpsippe 

sucralisiiimis  coii.->litUlis,  quic  vel   aposlolic;!;   i!;e- 

niori.;!    |n;cilccessor    hoslcr    papa    Micolaus   anlea 

saluijritcr  saiixil,  vcl  nos  poslca  dispcnsatorfc  pio- 

tulinuts,   niilla  moiioiie  vc(  luuialione  discodeiniis, 

aul  ad  dcxliam  vel  sinislrani   ([noquo  niodo  decri- 

n;ibinius.  Qiia3  videlicet  Jam  {'tiduni  proljavii  ICccl»!- 

sia,  ct  iininuUlala  serv;»iitla   niiper  geslum   univcr- 

s;de  coneilidin  sUtlnii.  NtNjue  Ciiiiii  uoliis  inoiis  cat 

ul  pio  ii!ji(ii  propiio  |.;ilcinis   s^tnclioiiibus  abtila- 

niur ,    !]i!C!nadsnodum    (lisii^usdam ,    qui  apud    vos 

sumina  rerum  ecclesiaslicaniiii  giiberniscula  molo- 

ranles,  Inuc  synodorimi  slaiui;.,  vcleliam  aposlolic;e  B  «rro7:c.;M)ff«£  ,   oOx    u[,w/j. 

tedis  decivta  proferuuJ,  tiim  vei  alios   l;edere,  vcl      l^^^'*-  ^^^<^*    to"   *o,r:l.aj 

sc  jtivareciipitmt  :  et  lr<tx  Iuhc  sub  sileiilio  tegur.t, 

4iu;(iiiio  forlasse'  conira  se,  vel  pio  aliis  propoiie- 

reiiUir.  Si  uoslra,  moiC  priorum,  ;rquitas  in  veslrte 

uibis  pnesnles,  niajonim  regulis  oliviiinlrf;^,  oommo- 

veri  severiiis  voluissct,  q!ia!nv;:>  nudia   iiisi;.nlia,  el 

ccriaurii   viri  priidenlissinii   el   religlosissimi   be- 

gumeni  ae  sacrorum  vasorui!»  eiislodis  Thcognosli, 

uui  de  pieiatis  vestixc  vlrunijus,  ei   proliabiiium 

inoriiiu  insignibus,  el  tiopbieoruui  triumpliis,  aU|iie 

oe    beiieliciiH'um   veslrornai  p'e  silji    praesijtorum 

i'.i:iiiiiu;liiie,  nos  pluri»iU:u  rebiione  sua  lu;lijic.avif, 

et  quaHler  dicbiis   vesiiis,   .sMperno  bracliio,  alque 

sludio,  Ct  solerlia,  vestra  ClinsliaDJias  prospereiur, 

ciiurraiis,  ad   mtjllimoiias   Jaunci   saiiotie   Innilau  '-•  ' 

jvddcndas,  et  gra!i;is,  ulacriores  exliibull,  ad  poslU' 

Jala  diviiiilns  muiiieiiilo  imperlo  veslro  conceJenda, 

nC3  siipra  nuHium  eSllagilaverit,  el  ulira  quam  dici 

possit  soliio  et  (irisco  more,  ac  pro  ecciesiasticis 

uiililaiibiis  tVcfineiiler  inipeMSo,  crebris  suggeslio- 

H.bus  iuvesligaril.  Siiper  quibus  l;imen  propicr  j;mi 


/■Jv/,5  ii^JjhiTi,  y.oiifj'.  ini-  cum  gi'avi  igiiomJnii)  et 
ox^T;c,t  vj  tjLt-u  [iiy.c.v.s  dedecore  expeHi,  ipsique 
iy.iliivj  o.-zi-j.iv.;  Knf/jeAiiOC  illiac  episcopi  Cum  UOii 
y(/.i  Ta{^a  piv,«s7roT£  '/'•'i'*'  '"ediocri  cyulciiiplu  e.\i- 
v-ik;  3ri;,{  -ivdxvj  y.fiaioi:  };i;  el  hoc  nulio  tanla  ilc 
i-jdizio:'  vfiwv  vjSI  yup  le  Judicio  jniiis  apinl  vas 
T.fjQ<SEy'i.,/Jr,jvj  troTi  tli  lacio,  cuiu  iii  JuiliciiUii 
ypi-i,pi<:n  o'.a  HCto.  Et  ea  de  re  nHuipjaiU  vocali 
♦/(j£v  ).«y2t;  7ri'.«i-j'(i«,uf  ^u«f     ssiiiu».     Qiiod    si     dicas 

priusa  iiobisCoiiSlaiitiito- 
pu!ilan;e  dittsceseos  pr«-; 
sbylci'05   iii    ea    regioue ' 
sacrilJcare     proliil.ilos  , 
baiid  ihiicias  imus.  Lrant 
Photiaiii,  iiliusque  sy;n- 
«tvojvot    y.v.i    ffvaavoTKt,     myslX' ,  quihiiS   iion   so-' 
Obf  cii  aovov  zi;  tiJv  BouX-     liim  iu  lltilgaiiim  proviii- 
yniioiv  j^cu^siv,  cCO^.  y.rj.i  £i;    ti.i,  sed  uiiiqtie  gtnliuin  : 
TfKcr(xv  "Ez-/.V/ifftav  fo»  iicii;    sacerdoiali  iciincre  inter- 
£v-  yitv     eziw/ucraujv     K«i     (liximus  inlerdiciniiisiiue. 

r    .  "■->>■* 

•/.W/,V'jt/.EV.     lidst  ■  VV  ffi    t£- 

SvTiz  TovTO,  ^VjSiv.  el;  xr.v 
T&Jv  l3ov).ya^w  TtttoOTOv 
OtK~jS«^a(j-0(Xt,  'EjwiSoyev 
2«  xjc'l   «).!«  '»ro).).i  *'vKv-ix 


Twv  "atir/.&jv    (^fiwj  'j}t.u; 
^idrzs-i.zTicOai.,  «c/).i  S-.i  z»( 


Qii:c  cuin  scircs,  nif.il; 
tibi  iii  eo  regno  teiit;:u- 
dum  fuit.  Inlelteximiis.i 
aiiiem  et  aiia  imiiia  a  vo- 
bis  cu.iira  Pairum  de-^ 
creia  fieri ,  i.iier  q;ia;  eil 
iioc  cst,  liuper  quos.iaur 
(.uiUi-a  sl;uuia  Pairuw; 
piibcorum  ,  el  synoili i 
a'cumenicai  proxiuie  ce-| 
lebriitOB,  ex  laicis  rcpenlc  i 
diaco.^os  creaios  ,  cuui  j 
seiaiis  Plioiii  casum  in>le] 
origiiiem  iraxisse. 


tiesignatam  Ciiiisam,  nec  annucre  possuMus,  nec 
qiiidquam  pneier  id  quod  jain  evangelizalain  est, 
uiio  moilo  deiinire. 

Deus  auiem  ouiiiipotens,  pcr  quein  rcgcs  regiiant, 
ei  in  ciijus  m;>.iiu  umnia  Jura  regiiorum  cousistunt, 
imperium  veslriim  aJ  licdcsiie  sua;  sanciac  pacifi- 
cam  coustiluiionem  et  popidi  Cliristiani  perpetuam 
iiliertatciu  magis  ac  luayis  corroboret ,  ejusque 
poientibus  piaiilis  cunctarum  infidolium-  nationum 
oervices  inlleclat ,  dilectissimi  et  desiderabilisiimi 
iiiii.  Dala  iv  idiis  Nuvcm!»riS;  iitdictiouc  v. 

XXXYll. 

*,t>  lGiN\TllU  COSST.VMI.NOPOI.lT.V.NtM  ARCmEI'lSCOJ*LM. 

{Aiino871.) 

A'i/i»/  apud  liuUjttros  tentarc  debuhset.   Conipilur 
projXcf  ordinulioncti  rn)t;HllHus  luicoruin  in  iiia^ 

CUIIOi>. 


1) 


KycyKv:,;  (  va  to.  Ti//.« 
ivzif-ot  iiiC-j  zy.  Tr,;  y&''/5K» 

T6>V     1Wj'/.yif.U-J   f/ftTX   OVit- 


Scripsisti  (ul  a!i:i  nuii- 
la  iniliamus)  ul  tio:lri 
piesiiytori  (Consiantiiio- 
poii:aiii    scHicet  )    ji:ssi 


«70  rfiiit  Xaubiv  vfiM  ota- 
xoyovf  £;^«iooTOv>-iff(tTS  , 
ivavTtiX  uh  -mi  Tot;  7r«).a£ 
TiKT^afft,    uXkx   J5;i  y.ui   rn 

7rj00«7y«TWr  (T'JV«0p«£(T9-i7VJ 

ci/.<iuu.sviy.^     ffvvoSw '     ovx 

«^VOctTi  3e      OTt  n  TOO  ^Oi- 

Tto-j  inu>9t;  €VTtv9sv  T';v 
ipjjyiV  eXecSiv. 

xxxYin. 

AI)  EPISCOPQS   SVNOW   DUZlACtXSlH 

(AmioSTI.) 

Af/arrf;/tu  episcooum  a  Namuetica   sedc  irintsfgrl  ad< 
Turoituaitt.  liincmari    Ladduncnsis   depositivneml 
improbdl,  ettmque  R^oinum  cum   udvjrsurio  nd   rt' 
nosandum  juiiictum  venire  jnbel. 

.\iuu.\.NiJS  cpiscopus,  servus  servorum  Dei,  rcve- 
rcnlissimis  ct  sanctissiniis  confratriiius  nostrjs,  ar<^ 
cliiepiscopis  cl  episcopis  qui  apud  Duziaceiisem 
Ubemensis  provinciie  syuodnm  conveiieruiil. 

Cbaritaiis  veslrte  iiiteras  per  Aciardum  venera- 
bilcm  coepiscopum,  el  glorio>i  regis  Caroii  tegniiiid^. 
sugcepimus,  et  quid  de  co  a  1  stiggestionem  ei  iJe-^ 
preoalionem  noslram  egeritis  ,  uoii  solum  in  eis, 
verum  et  pcf  ipsum  cogaovinius.  Egisiis  eiiim  iil 
deeeiutt,  ostendi:nles  in  ipso  veia;  fiaieinilaUi  fer- 
vcrem,  et  in  uobis  l^cclesi;j',  cui,  licet  i:i:lig:ii,  vica^J 
lii  tamen  digni^siini  priiuipis  anoaioiorum  pra^jiii 


im  mSlOljL  KT  DKCUETA.  1514 

luits  ,  dcbilum  cum  revercnlia  iioiiorem.  De  tjiio  A  rraienia  cuni  thariliile  coroinoli  viriluis  loiis  adju- 


piout  sigiiincaslis,  peregitmis.  Nam  siciil  syiiodiis 
exposluiuvil,  plebs  el  Tiiroiiicus  clcrus  euiii  con- 
cordiler  filegil,  per  mosIi;c  aposlolicie  aucJorilalis 
(lecreium  consiiluimus  cardiMaleiii  itictropolitnnuiii, 
fi  archicpiscopum  Tuionica;  Ecclesiic,  aKjue  pro- 


\are,  apud  exci^llciiiissiuiiiiii  regem  veslruui  liumi- 
liter  iuiercedendo.  viiiliier  sal;igaris :  (|uateuusveslro 
iugeiili  cerlaiiiiiic  Chrisli  Ecclcsi:i  quiola  et  seciira, 
ei  propriis  rebus  diiaia  gioiiosafjuc  coiisislal.  Igiiur 
dc  Hincuiari  Laiiduiicnsis  cpiscopi  dcposilione  poii- 


vinciae  :  quoiiiam  dicenle  Antero  p;ipa  in  episiola  lificio  noslro  scrip>isiis  ,   (|uaiciius  de  co  secundum 

.sua  {episi.  uttica,m  priticip.),  quibiisdain  eum  de  «juod  <aiioiiicura  esl  vobis    resciibcre  jiiiicrciuus. 

mutaiione  episcoporum  de  civiiate  in  civitatcm  con-  Priiiio  dcnique  veslroe  rcspondemus  cluuiiali  ,  (iiua 

suU^ntibus  :  Sciiote  eaio  coniniiiiii  uiiKiate  alqiic  ne-  cuiii  claniarel  in  synodo  sc  ad   sedcui  aposiolicam 

ccssitaie  lieri  licerc,  sed  noii  libilu  cnjusquam  ,  aut  velle  incunctanler  veuirc,  alque  in  pra-seniia  ejus 

dominationc.  Peirus  namquc  sanclus  magisier  noster  pro  objeciis sibi  ab adversario  criminibus  lespondere, 

elprincepsaposiolorum  de  Aniiocliia  uiiliiaiiscausa  damnaliouis  in  eum  non  ci;;i  proferenda  heiitrniia. 

iranslalus  csl  r»omani  ,  ul  ibideni  poiius  proficcrc  Tanien,  sicut  ipsius  concilii  ;(C!ioiiibus  lcgilur,  qtio- 

Itossei.  Euscbiiis  quoipie  de  ([uadaui  parva  civitatc  uiain  salvo  in    omnibus  judicio   scdis  aposlolic;*, 

aposlolica  aucioriiale  mulatus  cst  Alexaiidriam.  Si-  B  illum  ab  episcopis  fuisse  judicalum  asseriiis  ,  uos, 

luiliier  et  Felix    de  civitatc ,   qua  ordinaius  erat  non  aliqua  contra  quoslibet  commoti  invidia  ,^  ncc 


cleciione  civium,  propler  doctrinam  eibonam  vitara 
quam  haliebat,  comuiuni  episcoporum  et  reliquo- 
rum  saierdolum  ac  populoruni  consilio,  Iranslaius 
esi  Epbesum.  Non  enim  iransil  de  civiialc  iu  civi- 
latem,  qui  non  suo  iibilu  boc  tacit,  aiii  anibilu,  sed 
utiiitatc  qnadam  ,  aiit  necessilale  ,  aboruui  bortaiu 


alterius  culpam  in  allcrum  rctorquerc  cupicnles, 
volumus  et  auctorilale  aposlolica  ,  nuUius  p;irtis 
favorem  auf  obsequium,  sed  rei  geslu;  veriii»;cm 
magis  jnvenire  cupicnlcs  ,  jubemus  ipsum  lliiicma- 
ruui  Laudunensem  cpiscopum  veslra  IVcium  poieii- 
lia  .ad  limina  sanclorum  aposlolorum,  nostrarmiue 


et  consilio  poliorum   traiisfertur  :  ncc  Iransrcriur      veiiire  pncsenliam.  Quo  sane  venicnlc  ,  vciiiai  pa- 


de  minore  civitaie  ad  majorcm,  qui  boc  iion  am- 
liiiu,   non  juopria    voluniale   facil;   scd   aul  vi   a 
propria   sedc  pulsus,  aut  necessilaie  -coaclus,   aul 
iiUlitate  loci  aut  populi,  non  supcrbe,  sed  biimi- 
iiter  ab  aliis  Iranslatus  el  intbroui/atus  cst,   quia 
bomo  videt  in  facie,  Deus  auiem  iii  corde.  El  alios 
lionnullos,  sicul  tripariilae  bisloria;  scrics  prodil , 
legimus  (/Jt.  xii,  c«p.  8)  pro  lemporis  iicccssii.ate 
de  iina  ecclesia  fuisse  mulalos  in  aliam  :  qu.^e  aliter 
Iractanda   est  iiecessitatis  ralio,   aliler  volunlatis. 
Uiide  sancti  palres  Nicseni  capiiulo  secundo  dicuiil, 
quoniam  plura  aui  per  neccssitatcm,  aui  aiias  co- 
genlibus  boininibus  ,  adversus  ecclesiasticam  lacla 
suni  regulam.  El  sanctus  Leo  pajia  {episL  ad  Nicctum 
Aquileien.)  cap.  AA  dccrelalium  suorura  dicit  omit- 
leiidum  esse,  et  inculpabile  Judicandum,  quod  ne- 
cessiias  intulii.  Ita  lamen  boc  permiitentes,  ul  Nain- 
tieiicae  Ecclesice  ,  cui  fueral  oiilinalus,   in  eo  quod 
remansit,  quod  deslrucia  liabclur,  jura  jiolestalcmvc 
nullo  modo  subirabamus.  liitcrponcntcs  pastoralis 
vigoris  censurara,  ul  si  quiindocunquc,  vcl  quicun- 
que  aliuni,  ipso  superstile,  in  p!U'f;iia  nieiropoli,  et 
in  ista,  vel  in  earum  perlinetiliis,  locare  lentaverit, 
aiii  ordinare   loeare   pnesumpserit,    ecclesiasiic;e 
duuiaxat  coniraunionis  consoriio  careat.  Sane  jiosi 
cjus  decessum,  eleclio  canouica,  el  ordinatio  a  sul- 
fraganeis  episcopis  cjusdem  mcliopoleos  Tuionica* 
raiionico  celcbrelur  cx    morc.  Quod  si   Naninelic:e 
conligcrit  EcclesiiC  ad  priorcm  ,  Cbristo  auxiliaiile, 
latum  rcdire,  nibil  oUicial  ei  b;cc  neccssilaiis  uni- 
lio,  quam  vidclicel  cxigil  paganorum   vaslalio,  quo 
niinus  proprium  valeal  liabere  jioijlilicom.   Scd  vi- 
dimus  euinvalde  trisiissimum  propter  pcrsecutioiicm 
jiaganoiiini.  El  cum  oinncs  siiil  pene  res  ijisiiis  Ec- 
clcsiau  depoptilai;e,  veslri;  dirigimus  !iaternilaii,  ui 

PATROL.  CXXM  . 


riter  accusalor  idoneus  ,  qui  nulla  possil  aucloiilate 

legiiima   respui,  Et  lunc  in  pncseiilia  nostra  .   ei 

loiius  sedis  Romauoe  synodali  collcgio,  causa  illius 

jirudenli  venlilata  examinc,  ac  diligcntor  iiiquisiia  , 

sccundum  Dcuni  ct  sacrorum  canonuiuconsiilutiones 

Spirilii  Dei  proialas ,  sine  prolelationc  aiitjua  (iiiif*- 

'-'  lur  :  quoniam  gcsla  synod:ilia  (pKe  nobis  m.indasiis, 

el  illius  judicantur  damnaiione,  dicenle  nobis  beain 

Grcgorio  {lib,  viu,  epist.  50)  ad  Constaniium  Mcdio- 

laiionseni   episcopum    de  qi.'od;im  ;»b  co   daniuaio 

episcojio  ,   idouee  satisfacere  iton  videiiiur.   t  idco 

tenicre  aliquid  de  cpiscopi  persou;!  d<!cerncrc  iiec 

dcbemus  ,  nec  possumus,  ue  (quod  absii)  reprertcn- 

sibiles  inveuiamur  iu  no&tris,  quibus  aliorum  juie 

competit  relractare  sentcnlias.»  Ucm  iii  a!ia  ci^isiola 

sua  Fclici  Siciriciisi  (lib.  vii  ,   ivdict.  ii,  cpisl.i^t  : 

t  Ncciios,  iuquil,  coiilra  iiiaudilaui  pariein  :di(|uid 

possumus  detiuire.  i  llinceliam  ad  Mariiium  ({iiem- 

dain  scbolasiicum  {lib.  eod.,  episl.  01)  scripsit  di- 

cens; «  Quia,  sicut  j^raefali  sumus,  causaruin  ori^^o 

ci  qualilas  omiiino  iiobis  ignota   esl  ,  pronuntiare 

"  aliquid  dcriuilive  non  jiossumus  :  iie  ,  ([uod  rejire- 

bensibile  nimis  esl,  de  rebus  noii  bene  coguilis  pru- 

fcrie  scnientiam  videamur.  >  Unde  cl  saiictusLeo, 

sedis  ct  doclrinai  aposloIic;e  dccus,  dicit  in  episiola 

sua   Flaviano    Consiautiuopoliiano    pro    Eiiiyrheie 

prcsbylero  lucrclico   {epist.   10):  «  Quouiaui  iios  , 

qiii  sacerdolum  Domini  niatura  voliiuuis  esse  jiidi- 

cia,  uihil  possumus  incogniiis  rcbus  in  tujusipiHfn 

jtariis    pricjtidicium    dcfinire ,  piiusqiiam  universa 

qu*   gesla   siint  ,   veracilcr   audiamus.  »    Hinc   ei. 

bealus  Job  dicil :  Causam  quiim  nesciebam,  dilic^in- 

tissime  inves:igabam  {Jub  xxix).  ludc  cii;iiu  iii  Pe»- 

latcucbo    Dominiis  dicit  :  Clmnor    Sodomimim    ei 

(•omorrita  mulliplicatus   esly  et  peccaium  eurum  ag- 

42 


!3tS 


AnP.lAKI  Pkf-JE  li 


131« 


gravatum  est  niini$.  Deiceiaiiem  et  vulebs,  tUrvm  cla-  A  wmaia  $uitintl  {I  Cor.  xui).  Omiiiai;iUir  quae   vobis 


norem  qui  venil,  opere  compleveriHt,  an  ?«»«  ett  ila, 
ui  sciam  {Geu.  .wm).  Ecce  Dominus  ouiinpotoiis , 
cui  nihil  abscondiluni  est ,  sed  ontnia  ei  ntanifesla 
siinl  eiiam  anlcquain  fianl,  ciir  ij?ec  ei  aiia  mulla 
per  66  inquirere  dignatus  «si ,  nisi  uf  nohis  exem- 
pluni  daret,  ne  pnecipiies  iis  diseutiendis  seu  judi- 
candis  negoliis  csscmus,  et  ne  niaia  quoiMimquam 
jjiius  quisquam  pr.i^suma!  credere,  quam  probaie? 
Cujus  exoniplo  monemur ,  ne  ad  profercudanri  sen- 
lenliam  uuquam  pn«cipiies  slmus,  aul  ten>ere  quo- 
quo  modo  jiidicemus.  Quihus  niBiirum  exejnplis 
adinoniti,  aliter  in  praeserJi  de  pracdicto  Hiflcmar^, 
nisi  euiu  Homain  vieniendi ,  vobis  mandare  distu- 
limus.  Nam  gravc  mentibus  veslKS  videri  no«i  debel, 


»  sede  apostolica,  castissiifia  jiUqiie  in;ttre  veftra, 
etii  per Dci  graliam  p»;iftiidemus,  directa  sunl,  vebit 
atiquo  se.tule  negotio  exigettie  mitiunlur,  auribus 
patefadis  audire,  alacri  lueDic  percipere,  aiiimoque 
gralo  umpiccti,  sicut  tiiius  diarissiinus  det^es,  «t 
pairjs  verba  dileeli,  non  ex  voio  niate  (^antis,  eed 
ex  ir;uUce  verae  prQcedcBiia  charitatis,  humiii  «em- 
per  debeiis  inlentione  recipere  :  quae  sicul  Solonion 
ail,  quasi  siimuli,  et  sicut  claviin.  alium  defixi  etia 
videnluv  (Eccle.  xu) ;  quod  culpas  delinquentiHm  ne- 
scianl  palpare,  sed  pungere.  Ujide  quoniam  te  virBnj 
peifeclum,  et  per  omnia  Deo  pbcenlem  babere  cu- 
pimus,  ceu  prudens  pater,  qui  cbarLssimum  fiiium 
stium,  etiam  non  delinquentein,  ne  quaiulo  securus 


in  proesentia  sedis  aposiolicas  ut  illius  retinctetur  ]g  ej:istens  flagitiis  se  audacler  commisceal  illiciiis, 


judicium ;  quia  veritas  exagilata  ssftpius  niagis 
splentlescit  in  luoem  ,  et  permcies  revocala  in  ju- 
diciuni  gravius  et  sine  posnitentia  condemnaiur. 
Nam  fructas  divinus  esl,  JustiuaaQ  saepius  recenscri ; 
uiillumque  bonum  est,  quod  nen  puichrius  elucescai, 
si  plurimorum  fucril  senientia  coniprobalum.  Unde 
quousque  causa  lUiu§,  siciit  pra&tulimus  ,  fuerit  ite- 
rum  refriCvUa  atque  finita,  episcopus  in  ipsa  Lau- 
duneusl  Ecclesia  nuilaleuus  ordinelur.  Quapropler 
n*E  vobis  salubri  et  apostollca  pr«ce}*iione  facjenda 
in<'indamus,  lolo  annisu  et  fideii  devolione,  sicut  filii 
ciiRrissimi ,  adimplere  facereque  debetis,  si  nostro 
lilibate  friii  aposiolico  semper  desideratis  coMSorlio. 
GeaeralitaieBt  vestram  optamus  in  Chrislo  bene 
v;\lcre.  Data  vii  Kal.  Januarii,  indictione  v. 

XXXIX. 

Xb  CAROLUH  CALVC«  II£0£U. 

(Anno  871,) 

Dolet  regem  r.edis  apostolic<v_inonila  (ngrius  lutisse. 
tliucmari  Lnndunensis  depoiiiionem  non  prohal, 
cunique  Romam  ad  relrnciandum  judirAum  inilii 
jiH{)et.  AcUudum  vero  ad  Ecdesiam  transfert  Tti- 
rouensem. 

AnniANCs  episcopus,  servus  scrvorura  Dei,  diiecto 
filio  Cvr.oi.o  glorioso  regi. 

liaudahilischariiaiisjel  sapienliae  pudicas  ac  pa- 
cificyc  vigore  atquedecoie  magoitudinem  excelien- 
twi  veslrte.  o  charissime  in  Domino  fili,  longe  iate- 


fiagello  severo  afHigere  non  desistil,  quia  nec  propier 
amorem  carnis  disciplinali  parcendum  esse  virga:  a 
sapienle  monemur.  Hinc  etiam  de  ipso  Deo  nosiro, 
quem  coetus  omnium  Edelium  patrem  quolidie  voca;» 
legimus  scriptum  :  Quem  diligit  Dpminus,  castigai, 
el  corripit  :  flagelial  autem  omnem  filium  quem  reci- 
pit  {Uebv.  xii).  Quapropter  scire  vos  decel,  quia  Deo 
permittente,  justo  uiique,  quamvis  alto  et  secreto 
consiiio  suo,  pro  vestri  salute  lalia  veslrae  sereniiaii 
a  sede  apostolica  ssppius  laQnita  vcnire  videntur. 
Idcc  magis  omnipotenii  Domino  imraensas  gratias 
agere,  nol;isque  deinds  palernae  laudis  graianier  de- 
belis  prsebereobsequium,  el  non  rcprehensionis  vel 
iDurmurationis  modics  verba  dirigcrc.  Nam  nos, 
r  nullius  zele  livoris,  nullius  subdolis  callidiiatJs  dolo, 
vei  etiam  favere  alicujus  Iransilorise  laudis,  charis- 
sitaain  vestrse  nebiiitalisei  magniludinis  prudeniiam 
et  dilectionem  niodoaSfabiliier  monerc,  modo  auiem 
pro  regiae  potestatis  slc-ria.  vobiS;  quoties  necessa- 
ria  tePuporis  res,  vel  proxlmi  deposcit  necessitag, 
humilis  precaior  assistere,  aliquando  vero  verbis 
severioribus  fidenier  corripcre,  ut  Chrlsti  gratia  iii 
mclius  semper  proficialis^  studemus.  Igitui'  de  Hinc- 
inari  Lauduucneis  episcopi  depositione  pontificio  no- 
siro  scripsistis  :  E'l  coeiera  qucs  sequunlur^  tit  in  epi- 
6ioia  prarcedenti,  vsqne  ad  temere  quoquo  modo  ju- 
liicemus.  Nos  in  deposilione  illius  quandiu  vivimus, 
nuliaic!ius  consejitieiBu*,  nisi  aa  nostram  ipso  ve- 
nionte  prsesentiam,  causa  ejus  deposiiionis   nostro 


quc  fbrere,  nitide  Gplender-e  audimus.  Sed  quia  tit-  D  fuerit  examine  diiigentoi  inquisiia,  aiquc  firiila.  Qni- 


leris  v^stris,  aposlolic^  coi  reptionis  apices  meinbra- 
lim  retexendo,  adversum  piieniitatem  nostram quod- 
dam  iiidebitac  reprebeiisionis  raurmur,  Gt,  tujnulluo- 
Kum  iiobis  clamorem  misislis,  ncc  sane  pai.ienler 
jwniidcii  iiostri  monila  ct  correptionee  audisse  com- 
porimus ;  iiquido  patet  vos  adhuc  perfectaf;  aliquid 
ch:n'iiaiis  miuus  duntaxat  hahcre.  De  illu  enim  dicit 
aposlolus  :  Cliarilas  paiiens  cst,  benigna  est,  non  infiti- 


bus  Kimirum  admoniii,  aliter  in  praisenli  de  pnciii- 
cloHincmaro,  nisi  cum  Romam  venicndi,  voJ);s 
mandare  disluiimus.  Actardum  dcnique  veuorabileni 
aniisiitem  legalum  vestrum,  de  quo  ct  nos  olim  vo 
bis  maadavimus,  el  \os  vestris  apicibn.*  nosir.v  cie- 
inenliae  direxistis^  sicut  et  synodus  cxpostnl.ivii. 
plebs  ct  Turoiiicus  cleriis  concordiler  eiogit,  jam 
consiituimus  per  nostnc  apostoiicae  auciorit.iiis  de- 


lur.noavriinlnr,  tion  agit  perpernm,  omnia  suffert,    '  creujm  cardinalem  inelropolitanum   ct    archiepibce 


1317 


punt  TiirociiraB  provmcije  .  sic  taiuen,  ul  Na(»»'j-  A 
licae  ecdosiae,  cai  fuerdl  (iesiinuliis,  iii  eo  qiioil  ro- 
aiarisil,  quiu  destructa  h:iiLH-iiir,  jnra  poloslaieirive 
uullo  iiio<lo  sublrahainus.  lnierpuiictites  pastoraiis 
vigoris  cenburain,  ut  i|uani}ooii(i(iui;  vel  nuiscurique 
aiium  ifiso  suporsiite  iii  pnKlaiu  uioirupoii,  ot  iii  isla, 
vftl  iii  earuin  periinoutiis  locara  tcnlaverit,  aul  or- 
dinaro  praesumpseril ,  etclcsiaslica;  coiiiinuuionis 
coiisonio  careai.  Saiie  pcst  cjiis  i!ccessui!i  eleciio 
oaiioiiica,  ol  ordinalio  u  suirr.igaHeis  eplscopls  ejus- 
liern  inetropolcos  Turonicce  cauonice  celebieiur  es 
iiioift  ei  si  ISamneticie  coiiiigerit  Ecclesi*  ad  prio- 
reni  rcdire  slaiuni,  nihil  oKicial  ei  hyec  Jiecessilatis 
unitio,  '{uain  excgit  paganorum  vasiaiio,  quoHiiaiis 
proprium  valeat  liulieic  poniiilcem.  SeU  vidiuiu^euiu 


EPlSTOL^f:  KT  DECRET4.  I51S 

XL. 

ik»  episcoiuii  «.... 

(Anno  872.) 

Confirmatur  m0irimoiiium  cujuidumabienic  saceidole 


lUHUnClUIH. 

[Apud  Baluz.  Misceil.,  toiii.  I.j 

AwiiANus  episcopus,  servus  servoruin  0t?i,  veiic- 
ral.ili  Irairi  B.  Caiha!,  opiscopo  sakitcni  el  ypOsto- 
liciini  beneclictionem. 

Ad  apo3loIiC3e  sedis  noliiians  tiia  fralemiias  novp 
rit  pervenisse  inter  qiietndani  parochianuni  lutiin  ci 
liltatn  cujusdam  vidinc  ,  utriusqiic  pai  tis  assensu, 
cuiiseiilienlibus  eiinin   pataiiibus  «i  amicis,  maiii- 
«louium  quondam  luifise  contrafiuni.  Scd  utiia  sa- 


valdc  Iristeni  propier   pera^-culioneih  paganorum  ;  Q  cerdos  daltiB  ulrinque  fidci  non  inierluii,  cutn  tameu 


01  cum  onines  sinl  pcne  res  ipslus  Ecclesi;e  depopu- 

laiuc,  prcoamur  largissiuaam  niunifieentiam  el  cha- 

ritaiem  veslram,  «b  amorein  Doi  el  sanelt  Pelii   no- 

slrainque  deprecalionom,  et  hoc  sii  in    niomorialo 

porpetutim,  qiiod  concesseiitis  nobis  tioo  dcuuni,  ut 

iion  patiamini  lantum  iocoin  possuin  ire,  ei  in  deso- 

laiioiioui,  pnesertimcumfucrUe.v  aniiquometropolis, 

et  merilis  gloriosissimi   coiifesooris  Chrisii  Mariini 

honurabilis,  semperque  venerabiiis,  el  inter  Galli- 

canas  eadem  vel  secsiiiJa  vet  tertia  p:  ovincia  Turo- 

nensis,  ei  inuitis  qua:  ab  ea  distractoe   sunl,   ditaia 

vlU):>,  possessionibus  et   abbaliis.  El  cu>n  ali%,  quse 

sub  ea  sunl,  civiiales  jara  sini  pene  destructui,  ha- 

rum  inatrcin  tantam  et  metropoiim  ne  paUauiiui  de- 

slrui,  desolari,  et  delKtuoiari  veslro  in  tejnpore.  QuUi  C 

poiius  sludote  cani  de  rebns  vcstris  propriis,   vd 

prociil  ab  ea  posilis,  toI  tulis  a  paganis,  diiare,  con- 

linere,  ct  extolicro.  Quia  lunc  ea  vobis  in  «lernutn 

conlirmalis,   cum  quie   Ecclesiar>jm  Dei  obseqisiis 

condonalis,  el  resfirvaiis  oninibus  sua  jura  meirojio- 

iitanis.  Nustis  enini   quia  omiie  iiionasierium  in  po- 

testaie  episcnpi  consistere  debel  jnxla  caitorjicain 

aiicioiitaiota  :  ct  tjuia  hoc  esl   iransgressnm,   ideo 

plurima  monasteria  iiabentur  desirucia,   siculr  mo- 

nastcriutn   sancti  filedardi  TurotiiS,  iu  quo  jaecat 

episcopjiruni  pritui  Turonefisiuui  LJdariusot  Galfa- 

nus;  sicHl  cl  Monaateriuin  laajuSj  sicut  eiiafi»  ;tl.ta 

in  eadeni  civitate  «oonasteria,  qu;)efov3itan  per  epi- 

»copitie  iHinisleriuiu  ,   et  veslvuiri   .Siij^ifi.-Kissinium 

cousiiis^in,  ei  largissimurn  dofturn,  poieruiU  jw^ire  D  ptj,  nsz  mHnnurare  polerii  accijiirns.  Andiepx  ciiim 


alii  leslcs  legiiimi  plures  inierfuisse  noscanlur, 
uliuin  hiijusiiiodi  aiairiinoniiiiii  stare  dobiat ,  :!ii 
elism  irritum  habeattir,  qii:esiio  inde,  sictit  nobis 
leiaium  cst,  agilaiur.  Ul  autom  omnis  quicsiio  su 
pei  eodem  inaiiinionio  de  ca^loro  sopiaitir,  pcr  apo- 
sioliea  libl  ,6cripla  inandsunus  qu;ileniis  biijiisniodi 
coiinubitim  dissolvi  nullatenus  pati;uis,  sed  liraium 
irtcias  aique  invjolabile  penfuiiicie.  Si  cniiii  aliai» 
peivoii»  convenieiiies  et  legitiiiii)e  lueiini  et  contia- 
tius  ipsc  legibus  concoi-dans,  iia  quod  iion  videaUti 
ei  dc  ^icris  canoiiibus  obviare,  pro  eo  quod  saoerio» 
absens  fuerit,  lale  aialriraoniuia  non  debet  ullaiciiii<» 
injpeUiri. 

XLI. 

kb  CAHOLCil  CALVf?!    RECEM. 

(Anno  872.) 

Begeui  siperioribus  Uttevis  offemum ,  tnulta  de  ejux 
laudibus  preedicaiis,  iilacare  stndeL  iJe  Aaardo  ud 
sedem  luroiiicam  trunsiato.  Jmperium  Curolomsl 
Ludoi-ki  obilutn  pomiliit.  Et  ae  Uincmaro  /juu- 
^iinensi. 

AoRiAHfs  episcopus,  servus  servonim  J)ci,  di- 
IftCii.ssimo  G.Uo  ei  gloriosissimo  Carolo  lejii,  (jojijti- 
gitfuc  saluieiii  iu  Chrislo. 

Littevas  veslrae  nobililali.'?  per  veaerabiiein  illimu 
el  fratresfj  noi^lruai  Aciardum  episcopnm  susc?pi- 
WHS  :  in  quibus  m-ulta  reciami.oria  ,  resuiiniona,  ei 
lamuUiiosa  peispexfmiis,  idilcr  qtiam  opt.^vrri-aisms 
raiinsiuiaiiiia.  Re^^nuiu  l>ei  nnlliss  muiiaui-aiis  acci- 


ad  prioiem  statatn.  Dcbcnl  eliam  fici  oinnes  ocoio- 
6i3B  ctijuslibel  parocliiSR  iii  potestaie  consisiore  pne= 
sulis,  sicui  inoris  s&i  ecclosiis  piiisiniis.  Hes  tihm 
qu:e  d«  eadem  ecciesia  nosconlBr  fiusse,  et  oiim 
%unt  abstractje,  precamur  vos  eidem  rcoiiiuerej  H 
bicul  precaii  ]am  sumus,  ad  pr^Ksens  de  vesicis  re- 
btis  propriis  per  praBcepiuru  ve.'.trum  eam  difa?e, 
coiisliU''ie,  ci  vobis  in  ailtrnum  propiiaiu  faceie, 
ul  ubn  vocetur,  ui  asUiquitus,  CcesartKiotuMn  wlte- 
rius,  sed  Karolidonum  in  pcrpetuuu:'.  ODinipoiens 
,Douiiniis  strenitaiis  vestrae  regalem  e.NColicntium 
•'s.dvaiii  in  oinaibus  alquc  incohiinem  in  S'.:i  beitipcr 
^muiv  i.'.>ri;frvai'e  :iiiineltir. 


sapifns  sapientior  enl,  et  intetiigeni  gv.bernticula  pot- 
4kUiiit  [Prov.i).  Ko:*  vero,  licot  indij^iii,  jyaieii 
5i!iir*us  iiiius  vicaril,  cui  coiumi.sii  Dons  iiccleiiisin 
suain,  «Jans  ei  jwlesialem  ligsndi  aique  s-oivendi ;  H 
quaiescunque  simu*,  illius  priaii  sesbO-  is  iceriii!; , 
qaaiidiu  merita  ejus  iu  ccelis  tion  ii^oriuiiiur ,  uitod 
operajidum  est  ia  Ecclosia  sibi  cofxji!n,i.sa ,  at  ip«o 
repletur.  El  quidein  qaia  qiiasi  luinoreb  et  iiesiofioa 
veslra&paliiiiare  sezibimus,  has  olco  consoiatiitnis  pfir 
melos  dukissima;  chariiaiis,  cl  saticiic  iiileclioi^is 
unguenlHin  fovero,lenire,elad  iniogrilalis  s:iniialem 
per.iiicerc  meiiscaiiicnio  quo  vaieinus  opiaosu*.  ("um 
novcrimus  oiane  don;i!i!  optinuiin ,  el  oinne  da'uia 


1319 


ADRIAN!  PAP/E  11  EPISTOL/E  ET  DECRETA. 


iSfO 


.lesiirsuui  ess'-!  dcsccndcns  :>  Palre  hiini-  A  ris  nosiri,  quia  si  suporsles  ci  fitorit  vcsira  noliiiiias, 


pcrfectiiin  ... .      .      ,.,.  .  ,.  . 

iMim  prociil  (Iiibio  (ioMiiin  sfipiciilin!  (iiligiiniis  (livi 
uitnsiihi  <-oll;Ui:in.  Pw.iicatiir  cuUn  ilc  le,  Ct  ioiisC 
Jalcniie  diniiii'liliir,  (juoii  sis  snpieiis  el  Ociuii  litnens. 
ScriiXilin  csl  enim  :  l'rwnpinm  sapwiHia'.  iinior 
nomiiii  iProv.}).  Narraliir  cliain  qiioil  sis  jiisliis 
(iiiod  C()ii?nnl  rc?;i:xi  poleslali,  ctincli^quo  ,|ii<!icibiis, 
diviiiB  nriC.iicaiilc,  sapicnlia  :  Diliijfi.c  jvi^lUuim  rjm 
inaicatis  terram  {Snp.  i ).  Anmii.lialur  cliam  .-ii  plu- 
Viliiis  proliis,  perniaNime  n  comtninislro  cl  Indie 
'ycriioicnii'^  noslro,  vesiroque,  ei  Irairnm  noslroinm 
rcni  vcslri,  Dn/iaccnsis  svnodi  :uclicpiscoporitm  cl 
cpTscopoium  legaio,  arcliiepiscopo  jiun  a  miins  (Oii- 
slilnlo  TuvoneiiMl.us  Aclardo,  .niod  sis  .-nnalor,  ex:il- 
laior,  ci  illiistialor  spccialis  iu  orbo  tcrrarum  ,  oi 
ncrmavimus  cc(  lesi;irnr.i  Dei  :  ita  nt  niillus  sil  (^pi- 
scoptis,  niilliim<|ue  monasleiium  in  u^ano  tim , 
(iuodiion  auxeiis  rclnis  propriis.  el  rcslitucns  sms 
perplnrimum,  opnucs.pic  Icrvenler  ct  (lcsnlerares 
hM'C  principis  ;ipo.stultn-tim  Pelri  pnmam  scdcin  j> 
cxi«ll;\rc,  honorare,  innllisqne  nnmenbiis  vicarmm 
fiiis  cl  clerum  sibi  coinrnissum  (iiiare,  cl  ab  omni- 
;ius  boslibiis,  pioulpossc  cl  leinpns  (iiclavcril,  (Je- 
fciis:iie,  Deinmpic  totis  visceribiis  in  hoc  glonlicaie, 
nioncnle  pnqilicla  cx  povsona  Domini  :  Qnt  cjlorifi- 
caiit  me,  (■loriatwr  in  cis  (i  r.^/f/.  n).  Quocirca  su- 


nicntia  ni:cc(lIcii(oin  cu;n  limorc  Dci,  «t  (iiligentcin 


ji;<^liliam,  ct  slorilic.^ntcm  Deum.qnis  non  diligal? 
(.iiis  non  :>mi)iat?  (^uis  nou  .lcsidtMcl?  qiiis  non 
o|)ici  reverji.  sicnt  rcg.-m  prx-ccllentcm,  sicnt  jtisii- 
li;u!i  moderaulem.  .sicut  Denm  {,don!icantcm  /  lii 
«eiiiaic  crcdilo  nobis,qiiia  talcs  virtnlcs  sic  (.liigo 
i-i  vobis,  siriit  animt.m  mc.im.  Scriplum  est  ebiui  : 
hiiiqcs  pfoximuH  tutiin  .sirul  lcipsv.m  {LnU.  xy.<.'i)- 
la  lalcm  iniclliao  pinxiinum,  qnem  constat  taimns 
virtmibds  re[j!c:mn  :  c!  a  die  il!a  .  qiia  voois  per 
pr;cl';il.um  iVa'lr*>m  noslrinu  mandtni  fidt^lcs  onUioncs 
cenissiin:\s  iimicilia,  r.unquam  aliorsum  liix-ii- 
I-:t  si  iiiicedir.n  liltcrc  dc!:V.;c  vobis  snnl  ahtcr 


el 

jnivi 


vitii  uobis  coinilf.  si  doilcrit  nobis  qiiislibcl  rniiUo- 
rum  niodiornm  unri  cumulimi,  nnnqunm  ucquicscer 
miis,  cxposccnius.  ntit  sponte  snscipiennis  alinm  iii 
rcgnnni  cl  impcrium  Uoimmum,  nisi  lcipsum.  Q.iem, 
qnia  pr;e'!icaris  sapienti;i  ct  justiiia.  reiigione  cl  vir- 
liilc,    nobiliialt;  el  torma  ,  videiicel  prii(ienli;i,  leni- 
poi;inii;i,  fortitiKliiic  :U(|iic  piclaic  rercrltis,  si  con- 
ligerii  te  imporatorcm  noslrmn  viveudo  sujunj^rciii, 
te  optamns  omnis  clonis  ct  plebs  ct  noiiiiiliis  loiinH 
orbis  cl  nrliis,  non  suitini  dncem  ei  rcgein  ,  p;iiri- 
lium  el  impei:ilorcm  ,  sed  in  pr;rsonii   Kcclesia  de- 
fcusorem,  el  in  .tteinit   cnm  onmibns  sanctis  pan 
licipem  rorc.  Do  jiontilicc  Lauduncnsi  liincm-.uo  a 
prsesnlibns  dccem  pro\iiici;irum  dcposilo  ,  et  a  ine- 
iropolitiino  siio  vcneriibili   fr;ilro  llincm.iro  arcliic- 
pis.iopo,  rcscrvalo  pcr  omni;i  bujus  prini;»i  sedis  pri- 
vilegii  jndicio,   cuniniala  in  synodalibns  lillcris.el 
prtelali  inetropolil;iiii,  el  vcstris.  ncc  uon  in  libelio 
rcclainationis  cicri  et  plcbis  Landnncnsis,  seu  in 
iibello   continenti   sericni   gesloruin   synodi,    lanla 
dictu  nefanda,   lantaqno  exseciaiida  ,"et  aucioroni 
sunin  damnantia  rei'eruntur,*nt  incrcdiljilia  ab  igiio- 
raniibus  videantnr.  Scd  de  bis  nibii  antiemus  judi- 
care,  (luod  possil  Nic^tMo  comilio,  el  qninque  c;eIc 
rprum  conciliorurn  rcguiis,  vel  decrctisiioslrornm  an- 
tccessorum  obvlare.  At  dc  bis  qnod  pr.elaii  ctiiione.? 
el  decret.i  dccerniuit,  ipsique  ciun  ipsis  una  vobiscuini 
congregalicnm  nostro  spiriin  similiier  docernimiis,ei 
qno<]  statnuiit,  stalninius;  et  quod  judicani,  jiidica- 
nnis.  INecin  nllo  devianlesa  lenorecanonico,  servanies 
oinnihus  sna  jura  melropoiitanis,  ct  ul  verliis  loqaa- 
imir  besti  papoft  Leonis  [epist.  4  ud  epiacopos  ItaHa-}: 
Aliiereniin,  inqnit,  nobis  comniissos  rcgcre  nou 
possninus,   nisi   lios   qui  snnt  pcrdiloi^es  et  pcrdili 
perseqiiamtiv  zelo  Doininica;  fi.iei ,  ei  a  s.inis  nicn- 
libns,  ne  pesiis  h.Tjc  iatins  divulgelnr,  scverilale 
(jua  pos-innus  absiJndamns,  et  qiiie  male  pn!ltii;isse 
noscnntnr,  radicilus  evcllantur,  et  messeni  Domini- 


sc  babenies  iii  supcrficic,  vebsnbrcpljo,  vci  a  iiol)i5  «-■  c^m  nnlia   zizania  corrnmpanl  {epw.   \  einscopi» 


iiilHni:n:tibiis  cxl()rl;e,  vol  n  quaiibct  pcrsona  con 
(iclse,  dnrins  aul  acriiis  inordaciter  soiianlcs  :  id 
lamcn  nohis  li.xum  s  mper  mansil  in  nienie ,  qiKKl 
vdliis  signiiicavimns  dcvolc.  iNcc  alicnnm  judicavi- 
nitis,  itidicamns,  ct  .juilicaliimns  a  noslra  commu- 
iiioiie  nicmis  (icvolioiio  quom  diiigimiis  tota  animi 
iiilenlimie,  jm!i(  ^uiics  digmim  lando  ,  propliela  mo- 
Denie  :  Hecios  dccet  l<iudare  {Psal.  xxii).  (iiiem  pn»- 
fccio  spcranius,  si  nobis  snperstes  lueril ,  noslris 
oiiiiiiiius  propiiii|.iis  ot  lunitis  maiium  porrigere  con- 
soialionis,  iinlolem  ct  lidom  cjus  cerneiilcs  in  aSlim- 
taiem  propiiinuorum  noslri  liccessoris.  Namque 
soiel  s;i'po  nlenmo  paiens  in  prolem  oppioliria  ve! 
malcdicia  congercre,  qu;un  optat  sine  crimine  ct 
l;¥sionc  manere.  Cni  siniite  solct  s;cpe  docloribus  ct 
jn-.o.lic.iioribus  coniiiigere.  Quapropternon  adsonuin, 
scd  oporicl  r,(l  votnm  rcspiccre.  PnEtatnm  veslrum 
dcni(|ae   lcgiUum  ,  sicut  si{;nilicastis,  cl  synodiis  et 


Canipani(v).  Ita  eniin  truclum  ui)crein  quic  siinl 
siiicera  pr;iesiabnn!.  si  eaqnxnalam  scgetCiii  C!icc:ire 
cotisiicriint,  dilijreiilius  emputenlur.  Stid  quia  non 
saiis  iiioniia  vidcntur  et  matiira  noslris,  cl  Iinic 
sancta^  sedi  condigna,  donec  ad  banc  sanciis- 
sinuun  et  aposloiicam ,  qnam  appellavi»  ,  scdeni 
spaliuni  iiabeaL  v(Miicn(ii  :  idco  vetii:il ,  cl  oslensis 
sibi  litleris,  qii.is  nobis  niisislis,  ct  iibello  continenis 
seriem  synodi,  libeiltiio  eiiam  cicri  et  plebis  L;ni;lii- 
nensis  proclamaiionein ,  aiferens  te  injuste  danina- 
tnm  :  tunc  eicctis  judicilMis,  non  lamen  eo  prins  in 
gradu  restrtuto,  aut  ex  laiere  nosiro  directis  icgaiis, 
cum  ancioritate  nosir."^  refricentur  qnre  gesla  suiil , 
ct  negolia  in  «lua  oria  sunt  provincia  canonice  lenni- 
ncntur.  Qnod  si  yeniredetrcctaverit ,  ciareat  quod 
iiieni  ipse  dedcriliocum  (iamnationis  in  sernetipsuni, 
iiec  sac.cr  ordo  difioren^io  moram  paiialur  vci  ilairi- 
mentiini.  Qnaiiler  autem,  aul  quomodo,  \el  qnando 


cleds  cxposuilavii  c«  Tiiioiiicus  cleriis,*jam  consti-  D  veniat,  vel  adducatur,  sen  inierim  cnsiodialur.  proe- 
iiiimus  cardinalcm  nielropolilanum  ct  arcliicpisco-      fato  confralri  noslrocoinniuni  legato  Actardo  ar.bie- 

pi&copo  vobis.in  niandatis  el  alia  ciaiuioslina  coni- 


puin  Tiironicte  ji.ovinciiv,  pcr  foruiam,  pilacium,  et 
;iiiiittlum  ,  ncciion  por  noslrc  asictoviialis  iitlciiili; 
hi-crctiim.  Sic  Uiinen  .  iii  JNamneti«;o  «•ccicsia',  ctii 
fucrnl  doslinalns  :  et  asieru,  vl  in  cpititola,  vs(tue  ad 
C.u-oli  (loiiiim  iii  pcr[iettmm.  igilnr  crgo  intcgra  lidc, 
ei  siiiceiM  meitlt',  tievotaiuio  \oluiii;ito,  nt  lcrm«>  sil 
sccrolior,  ci  riiicr.o  cliin(icslin;o,  niil!i(pie  nisi  (ide- 
lissiii.is  publtc:iiiii;o,  vohis  conlitcmnr  devoveihio, 
9t  notcsctmas  .-Jllitinancio,  saly.<  lirloliiHie  iinperalo- 


niisimns  nianifesland:t.  Saocinm  aposlniorum  Pclri 
el  Panli  iniercessione,  noslraque  snpplicalione ,  ct 
pro  ordlne  nobis  a  Deo  coilato,  bentjdictinnein  nie- 
roamini,  vii.-e  pr;csenlis  pfosperitateni ,  regiain  iH 
impcrialem  digniiaicm ,  nosiramque  et  iionnrnm 
onuiium  communioncm  cl  sociclal^Mn  ,  peccatorum 
oinnium  remissioncm ,  et  :«lern:v,  viLc  gloriosissi- 
mam  resurrcctionis  fclicilatcm.  Amen. 


ORDO    KF.IIUM   (JllyE   IIN  HOG   TOMO  COINTllNENTLR. 


iOASNES  SCOTUS  ERlGKNA 

pROLKfiOIWENA.    —    l^J--.  .Ioavm;  ScOTO    EkIGCMA.  COMMK?i  TATIO 
•  AllCTOP.R    AKKNV.MO. 

Pnrhifjritir.-   Cw.  l.  — Ulii  el  quaiidu  iiaiussil  .loan 
nes  Sclu.s  Eriiiena.  2 

Cap.  II.  —  Quae  >n  Joanne  Scoio  luiriot  e.-iidilio  atcjuc 


litlerae  Ptnnde  cnsperreprril.  8 

Cap.  111.  —  Uuae  lueiii  Scoli  conditio  apud  C-«rotiim 

Calv.ii».  1  '5 

Cap   IV  — 0'we  gosscrii  i.n^ena  in  illis  iheoi08oru.n 

niilrovergiis.  qiiiininn  p3rlicc|is!uil  t* 

C*p.  V,  —  Cwm  (le  aliis  Qoib.isdam  rebuequaa  prAelere» 


im 


OHDO  KKnUM  QU.E  IN  HOC  lOMO  CONTINiiNTUK. 


1522 


ad  Scdii  viiaiii  illuslrandnm  periineatit,  l'nn  praecipue  *lft 

n  !iiid>  ip>iiis  faiis.  42 

iUi>.  VI.  —  L)e  illis   Lirigeiiae  scri|ilis,  qu»e  adlnic  a 

robis  rerensiia  iion  ^um,  47 

fars  fioslerior.  —  ThomakGai.af.i  pn.\EKATio  unnioMs 
r.ui  TiTti-i;^  :  Jounnia  Scoli  i!ii(ff)iae  de  liiviiiioiie 
^'aliirtic  Hbri  quinque  din  dexiilcraii.  Acccdit  iip~ 
pendix  ex  Aniinqitix  S.  Maxinii  Craccn  el  Lnlina , 
Oxouii,  tlieatro  Schiildoniiino,  uuno  mhci.xx.m.     87 

Tesdmonia aliquol ve.tenini deJoanne Scoio  Kriqena.  90 

C.  D.    SCIIH-TERI    PRVKIATIO   EDITJO.NIS   CXA  TITIMIS   : 

Joannis  Scoti  ErigemiP  de  dirisione  ^ulurue  Wni 
quinque.  Editto  recocjuita  el  enn^ndatit.  Accediinl 
tredecim  aucloris  lnjmni  ad  Cdrohim  (Jiilvum  ex 
pnlimpseiilis  Angeli  .itaii.  Monnslerii  Cnesipliulo- 
rtim  tijpis  et  sinnpiibtis  librariae  AslliendorlJiutKie. 
iiDcccxx.wm  102 

i:XPOSnTONES;JOANN!SSCOTfSUPEPviEKACmAM 

COELKSrHMS.  niONYSII.  MH 

IncipiiiiU  exposilioaes.  1S6 

Capitclum  I  t26 

Capitilum  IT.  iV, 

Capiti;lvm1II.  —  Quid  sil  ierarchla  qiiae  per  it;rarthi;tm 

Uliliias.  174 

CArlTITLOH  Vlf.  170 

I  ApiTLLa.«  VI If.  —  Do  Doaiinalionibns  el  VirUilibus  «■i 

PolesialitiUS  el  do  media  i.'aruiii  ierarcliia.  19t 

CAPiTOLf.v.  IX.   —  I)e   Prmcipilni.s  ei  Arciiaiigelis  et 

Angelis  el  de  uliima  rornm  ierarctiia.  208 

Capitulum  X.  —  Bepetiiio  «l  anagoge  angelicae  ordina- 

lionis.  22r> 

CAPiTULt/M  XI.   —  Qiiarc  omnes   caelesles  esseiiHae 

roinnuiiiiier  viriitlcs  ca«!lfs;es  vocantiir.  hoc  esl,    Quare 

oinnes  caelestfs  aiiinii   ui.o  vocatmlo  vMitilum,  queii)-.4d- 

ii  odnm  (■oiiiniiuii  voci«biilii  aiigeionim  appelluutur.  ^28 
('APiTfLUM  Xif.  —  Quare  se 'uadnm  honiiiies  ierarrluae 

angeli  vocuiiliir,  id  fsl,  (juire  suionii  sacertloiesecdesiae 

tfn'Oiiae  ad  iuio  angeii  Nocimtur.  231 

CAt>TiTLijM  XIII.  — Quare  a  Serapliim  dicilur  poryaMis 

luissc  proplieia  isaias.  S.^^i 

CApnoi.ijM  XIV.— -Quidsignificat3nj,'elicnsn'imerus.  250 
Capitclbm  XV.  —  Quae  siui  ronnativae  aiii,'elicarun( 

vhiiiMim  iinaifines,  et(iH;ie<ieiiw!e,  iioc  ('Si.  ei  reliqiia.  2.11 
KXPOSITIONES  SIIPKR  lEHAUCUIAU    ECCLESIA- 

STiCAM  S.  OiON5fSll.  2(w 

EXPOSITIONES     SEU     GLOSSAE    IN    MYSTICAM 

THEOLOGIAM  SANCTl  DlONYSIl.  2ti7 

incipit.  1'rologus  in  uty.stir3in  ttieoiogiam.  367 

Iiieiplt  liber    super    my^ica    tbeologia.  Texlus  ciim 

glossis.  369 

1^*pitch;m  I.  269 

Cai-iti  uiM  II.  —  Quomodo  oportel  uairi  et  iiymaos  re- 

«rre  oomiuui  caus'je  ei  super  ouinia.  273 

CAPirctUM  III.  —  Qnate  sunJ   caiavhaticae,  iii  esi  aflir- 

mativae  theologiae;  ei  q«ae  suai  apophaiic*,  id  esi  iie- 

galivae.  277 

C\p!tclcm  IV.  —  Quod  niiiil  est  scnsibilium  omnis  sen- 

sibilis  piT  excetler.ti^m  cansaiis  280 

Capitilus  V.  —  Qiiid  nihil  e.sl  intelligibiliuns  oinni.s  in- 

telligilnlis  per   etcellcniisin  caiisali.s  181 

HOMILIA  IN  PStOLOGUM  SANCTI  EVANGELIl  SE- 

CUiVDUM  JOANNEM.  ifiTi 

Oiri(»Ii;i Joiiinis  gcoti iranshitori^ lorarrhiae Dionvsii  "Sks 
COMMENTAmUS  IN   S.  EVANGEEIUM  SECUNlJUM 

JOANiNEM.  297 

Fragmonlnm  f .  —-  Cao.  i.  1 1-29.  237 

Fragmeninni  !!.  —  Cap.  ni,  l-iv,  J8.  3U 

Fragmentiim  Ifi.  —  Cap.  vi,  5-U.  oiD 

DE»'aAKDi.STiNAT10NELlllEfi.  517 

Hitnilimi  ad  Imorem.  5i7 

DE  DIVINA  PRAEDESTINATIONE  LIBER.  355 

Praefatio.  .^Sg 

Capitci.i;m.  I.  —  Qoadrivfo  regularam  lotius   piiiioHv- 

pbiao  liMaliior  oiiindin  quaeslioueni  soivi.  357 

CAPiTotOM  li.  <- Argumenio  uecessitatis  col'i;^'itur  iluas 

pMcdesiiuaiiones  fieri  non  posse.  .".60 

CAPri-CLUM  lli.  —  De  ec  quod  daas  praedestinationcs 

ralio  iioi»  sinit  esse.        •  SGi 

CAmuLUK  5V.  —  Dc  una,  vera  soUquo  D«i  praedesii- 

nitio.  5f59 

Capitclcm  V.  ~  Dp  eo  qweiS  prae*c!entia  et  pr,'»ede8ii- 

naliou* Deinemo  roni( eilttur,  scubene,  seu  malo  facaif.. 

575 
rArniarn  VI.  —  De  co  nnoil  non  aliiindJ».  nit  ofiooc  pec- 

caiuBi.  ni.^ji  libero  propriau  volumalLs  arbilrio.  580 


CAriTULUM  VII  — Oii(,il  liberurii  volurii:)iis  ailntriiim  itc- 
in*>riiidiHii  sit  iiilerltoini  (|u«(*  D^Mislioiiiini  'Hrjjiior,.iii.iiii- 
vis  «omnle  ulainr. Qu;ic  »-si  r.iiis.i  p^ccaii  *•(  pccjium  '  382 

CApmitiM  VUI.  —  Dc  oi^rircMiia  iuier  iiaiiir.nn  !i(mii- 
nis  <Jl  I  bcrum  cjus  arliiiriiiin.  7,8H 

Cap^tclum  IX.  —  l)e  (0  (|ii(id  non  [iropri*;  sed  lempora- 
liuni  rer(i;ii  sii.iiliindine  priP.dicnniur  de  Dco  praesciemin 
el  pr:icilpslin:tiio.  39(» 

C*p:ti'luii  .X.  —  Dft  po  qnod  a  roiitrario  iiiltjlligPiiJnm 
sit,  (jiuiido  diciliir  Dcus  pr;ic..«(  ire,  miiI  prai^ilcsl.iiiiirc  pcc- 
Cil;i  vpI  iriortem,  \el  pooms  liodiiiiiiui  vel  jinjjeicrinii.  3'j3 

Capituhm  XI.  —  Quod  (livina  liiiiiiana  qnp  aiicKiriiaiH 
coiiiprobari  possii,  non  esse  Dei  praedestiu.itioneni,  oisi  de 
his  qui  (iraepariiii  .Miiit  ad  aetnrniiin  l'elicl:aiein.  397 

Capituh/m  .\II.  —  De  dilinilionc  praedesiinalinn.s.     IDI 

CApiTia-JM  .Xlll.  —  Qiiid  polcst  coiligi  ex  praedicia 
sancti  Augiislini  scnientia.  406 

Capitulum  XIV. — Tcsiiinonia  sancli  Angiistini  simiitl 
coliccta.qniinH  apPrte  conririinr,  non  esse  nisi  iiuani  |ir;i«j- 
de.'ilinaiion<;m,pamqi!esoluiiiniodoadsrinct"spprtincrc.  i(l8 

Caimtuliiji  XV.  — Quo  genprc  lorniiomim  diciiur  pr;ie- 
scirr^  Detis  percaia,  ciim  nihii  snnt,  aut  piaodestiiiare 
cortini  stippUcia,  quae  similiier  Hiliil  siint.  il^ 

C.\piTULUM  XVI.  —  D«  po  qiioil  iiuda  natura  n.iinrsin 
punit.  ei  nihil  aliud  esse  poenas  peccatotum,  uisl  peccaia 
eonim.  417 

(-APiTOLUM  XVII.  —  Ciir  DeiM  ilkiinr  (traedestinassc 
popn;is.  cum  cas  nos  fiiriut,  iiec  pr;iod(>£ivijet.  42fi 

Capituloh  XVIll.  —  Qiiod  c^iror  ."oriiiii  qui  aliier  quani 
Patrcs  .sancli  sennuiitdo  pr3P(lBslina.lioae  ex  libcraliuvn 


tliscipliiKiriiiii  iRnoraalia  inolcTit. 

i30 

C.if.iTui.uM  XIX.  —  De  iKne  aetenio. 

m 

Lpilojins.  —  De  divina  pr:ipdeslinaUone. 

m 

DUDWTSIONK  N.vrUllAE. 

Mnniiiim  ad  leclorem. 

4ia 

I.IB«n  PRIMUS. 

iii 

LlBER  fL 

s« 

LiBi-a  Hf. 

61» 

LlBKR  IV. 

749 

LiBEa  V. 

Ki;o 

LillER  DE  EGRESSU  ET  REGRESSU 

AXIMAE  AD 

DEUM.  (FraKmrr.inm.) 

lOi^ 

VEllSIO   OPEUUM   S.  DiONYSII    AEREOPAUirAI-:, 

tfHK 

Tesiimonia. 

104'i 

Praefaiio. 

mj 

H8RR  PRIMUS.  —  DS  CAELESTI 
liicipiiiiit  cnpitnla  lit>ri  primi.    ' 
Inciiiit  liber  de  caelesii  lcrardiia. 

CaPITULUM    PniHUM. 

secnnduni  bnnilatein 


ERAUCHIA.  105.t 
103,*i 

Quomodo  omnisdivina  illuminaiir» 
vane  in  praevisa  i  roveniens  inanet 


simpln,  ei  non  hoc  solum  sed  et  umiicji  illumiiiata.    1058 

C.\piTCLLM  11.  —  Qnam  piilchro  divina  et  caeiestia 
eiiaRj  pcr  disRimilia  symboia  ma!iitest;rnlur.  10.39 

Capitclom  ill.  —  (jiiid  sii  ierarchia  et  quae  per 
ierarchism  utililas.  1044 

Ca?itcluu  IV.  —  Quid  significet  angeiorum  cognomi- 
uaiio.  !04G 

CAPiTnLDM  V.  —  Qcara  otnuos  caeleites  essenUae 
coniiminucr  angeli  diciiniur.  1018 

Capitclcm  Vi.  —  Qoae  prima  caclestium  essentt.iruin 
dispr>sitio,  quae  media,  quae  ultimi.  10*9 

Capitclum  Vn.  —  De  Scraphiia  et  Cheruhim  et  Throiiis 
et  d«  prinfia  eorum  ierarchla,  1050 

CjiPTr.iLUM  VIIL  —  Do  Doininalionihus  ei  Virlutilms 
et  Pote«.ilibos  etde  media  CiJrum  lerarrliia  I05J 

CApiTDLu.vi  IX.  —  De  Principibus  et  Archaiigelis  ei  de 
uliima  eorum  lerarchia.  l''')6 

Capitolum  X.  —  Uepetiiio  et  congregatio  .'•ngelicac 
ordiuiiiionis.  10.^>* 

Capituuj.m  XI.  —  Qn.nrft  omnp»  caelesie.s  es»enti.'»d 
conimuiiiier  Viriutes  caeksles  voceiUnr.  1059 

Capituiim  Xil.  ~  Qiiare  secuminm  hoinincs  lerarclnae 
aiigeli  vocejtlur.  1060 

Capitc/.im  Xllf.  --  Qtiare  a  Seraphim  diciinr  purjiains 
fuissr*  profihnta  Isaias.  1(161 

CArtrULUM  XIV.  —  Qtiid  significol  Iradilus  aDi;elicij,5 
nutnerus  1064 

Capitulcm  XV.  ■—  Quae  sinl  formalivae  angplicarnoi 
virtutum  iin.iftines.  If'6* 

LIBER  SECUNDUS.  —  DE  ECCLESIASTICA  lEUAK- 
CHIA.  i07n 

lncipiunt  capitnla  de  eccle.sta.%tica  ler.irchin  1070 

Iiicii>il  tiherde  ccclcsiaslici  lcrsircliia.  iOTI 

«lAPiTrLUM  L --  Quiie  sil  Pciie"!i3stici«.c  ifrarchiap  ira- 
dilio  Pl  oiiae  C|ii*leiii  ^eriiliiijo.  1071 

Capituium  II. —  De  pcrlicioudis  i/i  phoiisinalc.      107 .i 


1323 


832009 


ORDO  UEKliM  QLA:  IN  HOC  T0>J0  CONTlN£NTt'R. 


nu 


('.kriiviVM 

r, 


.Al'IT'tf,>! 

ofr»;(>(K'i.s. 

r.'.KITlI  'IM  V  — 

r.<p»T(iu»i  VI. 


III  —  Te  |itrHciPiulis  insvnaii. 

IV  —  Dc  perlicictidid  ii:  iu>ro  #1 


!079 

ifl    i|'SO 

De.ssccidol  ijli;isp«n!?iiii;iii4li<iiiil>us.  iO^ 
—  i)«  iierficiPOiiornm  onJiiiihus.  'f(>i 
rAtnUM^H  VII.  — |te  1'prticieiMijs  iu!tor««it'iiiilitis.  1  Joi 
I.IBEM  TliRTlUS.  -  01-:  DIMNIS  NOMINlUUS.  liii 
liicipiiiiii  e:ipilii';i  i!<' ilivinis  iiomiiiihus.  Ihf 

Ifii  ijjii  liber  iJti  diviiii.s  luiniiitib.-.'?.  lijj 

r.AiMTiiinM  I.  —  0'ia«  sil  raliuiiis  irilt>ri  reuiio,  cl  '7"ae 

divinis  tioniidibiis  lr;idilio.  ilig 

(.APinLo.,!  !L  ~  |)i'  iiriiia  et  discreta  Un-ologia,    pt 

qiiaf  Sit  liivina  (i.iiiiis  «'i  di:,<ri'lio.  1|!9 

('.tPiT(.-u  M  Ul.  —  0''*e  oraiiunis  virlus  et  de   lify.n 

Ip/ollieo  el  (l^  rrtverpiiU  <»i  c.Oiisfripl.i  lln-ologia.        i  i^g 
tAPnri.r.>»  !V.  —   He   ofilimo    lirnint^,    I  oiio,    iinnre 

pxsi:isi,  ze!o,  Pl  <iiii;(  iii:)!i;in  iiftijue  :■,,  ricque  co  i-v,  qii(i<} 

Cbl,  iieqiio  in  e?;!.sipti!ihu.>.  i  !2B 

(  Ap;aLu.uV.— J)epnt8i!jq«oeide.par;:diijm.-nil)iis.  !  j47 
("AiMTti.i-ji   Vi    — D'' vita.  it5l 

Capitii.i;»!   VII    —  De  sa|iie;:lia  ,   iiitellfclu  .    raiioor}, 

voiitaie,  lidt*.  1 15^ 

Caiitolu.m  VIU.  —  De  virime,  JMliiia,  s-.'lu!e,  redciup- 

lionc,  iii  (|iio  fli'  )fi;»e(iualitnle.  Hgg 

CAPnu(,i),vi  L^i.  —  De  niaj^iio ,   parvo ,  eoJem  ,  alleio 

siii:i'iilisNiinili,  sliiiii,  iiiolu,  ae^iualiiale.  ii60 

l  APnri.L'M  X. — Dc  oinnipiMeute  aali-.iuo  dieruin,  iu 

quo  ( i  tie  aeti?:iio  et  t(^m|iore.  tlG3 

Cakitih.o.j  XI.  —  !•(!  pacp  et  (jiiid  vull  sil>"  hoc  per  se- 

ijisiini  psse,  qu;i.'  [ler  seijis^iniviiitij;,  et  (inaesicdicta.  1164 
Capitii.tm  .XII.  —  De  Sanclosaiicioruin,  Uegc  regntn, 

Doiniiio  doinitinrim,  Dco  deorum.  jlHfi 

Capitl'il'm  MII.  —  {)e  pertrcioet  nno.  iU?J 

Lllfhn  giJ.4lcrLS.-DE  .«ysT!C.4  TnR0L(7GIA.  liTI 
liicipiuat  taijilula  d(j  inysiica  iiieol  igia.  H7t 

Incipit  lilier  (iri  i!iysiic;i  ihfohi^ia.  1171 

CArrioiCM  puiMLM.  —  De.  iii,ysiic,3  iheooixi».  117^ 

CAi-rmiM  II.  —  C*""'""<Jo  ofji.no'   oi   uuiri  ei.  hymnos 

rplerte  oinniiiin  eaiisa'!  et  super  oiiuila.  1*74 

C.ApiTin.ii  ill.  —  yuae  suiji  x«Te?iTvj«i  liv^Diogiae   el 

aw^T..»,.  Ii7i 

tAPiTULrji  IV.  —  Quia  ailiil  sensihiiiuoj,-   opjnis  setisi- 

bdh>  per  cvfHlenliam  c.iu^alis.  il7S 

CApiTtjLL'.M  V.  —  Q\u*  nilni  inlelligiluUum  omiii.s  inteili. 

gifiilis  rer  excelleiiiiaiii  csusalia.  i  ITfi 

Kl'l.<rO!..4l!;  DiVKHSAK.  1176 

I. — lijiisioL  sauclj  Dioui'sit  AereopagUa«s  Gaio  oiiiaaciio 

Oiissa.  1177 

II.  —  Kidem.  1177 

Jl[.  —  Kidem.  1177 

IV.  —  Kideni.  1177 

V.  — Doroiheo  minislro  117.S 
M.  —  S«si(iatro  sacerdoli.  1 179 
VII.  —  |»(iiypairo  suinino  sacerdoli.  1179 
Vlif.  —  DvMiiopiiilo  ihcrapeytas  de  propria  uiaa&ueut- 

dini»  el  l.onii;»te.  lltil 

!X.  —  Tiio  pontifsci  inierroganti  per  e[>ijiclaRi  ([iine 
sapienliae  doiims  ((His  cr.iier  Pi  qoi  cilii  el  {miIos.       iltiH 

X.  —  .Io;iiini  Tii>'oio?.o  spostolo  81  evaDgtlislse  deter- 
ninto  iii  P:ithitios  iiis.u!an).  lli^o 

JOAV.MS  i?COIi  VERSIO  AM81GL0»L'M  SANCTl 
MAVl.MI.  llb'4 

rr;ier;*liO.  1194 

r.ApiT'jirM  rnisirM.  —  Ex  semione  da  hospitaliiate  ia 
lioc  1'ario  ui  C'>opeP:itO'i,  et  nou  luUt^o  quooiodo  fugiain 
gupervrniu!!),  aut  iiuoinodo  i  01)  a  Deo  cadano,  gravalus 
piipris  deri))i(Miiibus  aut  iletineulibus  m  lerruiu.  1198 

Cmitcji  .M  11.  —  Kiiisdeiij  e.i  eoJem  seruioue.  fn  iioc  : 
Dnao  eri;;i  me  sapienta  el  <^uod  luignuni  iiiyslcriutii  ? 
Aii  vull  j.arlem  iioii  .'sse  Dei,  c;  ((esiir<;iin  liueiiles  ei 
iiuu  |n'r  d!>;iiii<iet«  exaliaii,  et  aecclesia  couiciBpiames 
«^'«nciimiiis  Cvp.ilorem  in  luc.alioiie  ac  i-iign;» ,  quai» 
c.oui'-a  ((iri.us  est,  ad  ipsiitn  senipcr  as(.iiieiiduiii  et  roo- 
iiiuciaiii  iulirieiiasern  nuiritiiram  es.s**  «1  gniiaiis.  i  l<jy 

('APjTiLtM  II!. — r.x  eoiieni  .seruioiie.  hi  iioc  •.Dismeliaiu 
;i  i^ivs.i  iiialcries  rerl  iiioruiii*luin  veliili  iutlii.vuui.     \m 

CAPiTn.i.jJ  IV.— KjiiS'eMi  e\  seimitue  ii»  .Aili.iuisiiuii.  In 
huc  ;  Ncm  entiii  lialiei  i)Mi.|  alliut:  q  :uiii  nitii:iiio  lial.el.  |-.>li» 

CAfiTiLiM  V.  —  Kj'i3<l*'iu  es  e|iii;iDliii»  iu  s^iKlutn 
A'ii.ina»i'ii!t.  lii  liuc.  :  Cui  i;,'i!ur  liciloui  luit,  jit-r  lalu.ueiu 
ei  coiiiemoiali  "U  111  1  erliat.s''uti!i  u);iler;;ini  ei  cuftiaie 
♦tiic,  «iive  uiuiliiiui  o|  I  rtfi  dicerc,  sae  \e!diiii'ii,  cinu  Oeo 
fleii,  ei  j):irssinio  luiiiisn!  leiieri.  <ci;iii:uiii  |.'ss,bile  csl 
Ir.iinatiu-'  n;iliiiae,  as<'eusii.|.M  hii.c  et  ilUuc  dci>ic.TlioHe, 
de  '^iid  .^:n'.*ei\;  |iliiioiiu[  Inri  duualur  c*.  super  iiuu-rialcnt 


diialitaiem  fieri  per  ii)ict'ectam  in  trinii:<le  utitialein    1216 
Capitcluii  VI.  —  Quooiodo  <st  uirubus  cl  velaineu  earo. 

(  ipiTLT.i;M  Vil.  — QuoTOOiio  yo'ii(ila.'5  5l.  1^1 

(Iapitli.um  VI il.  —  Quoaiodo  cl    qu-mti   motus  8ori 
stiinue.  <!2m 

JOAiNriiiS  SCOTI-VKR.SUS,  1221 

PiKTiO  i    —  I  inFB  vtnst  1  M  rt.(niMoncM.  12?! 

V(trs:is  ,I(iaiinis  sa^ieniissiiiii  a-l  i'aiolum  Calvuui  Qiium 


Ludovici  Pii,  nijiis  avus  !uil  Carolus  iMa^'uu8. 
I.  —  De  (ilirislo  frucili<o. 
H.  —  De  Cince. 
Ilf.  —  lie  Paschale. 

!V.  —  I.audcs  Iriiiitidrudis  CaroH  CaUi  uxnris. 
V.  —  De  Cliristi  ra:.urreriione. 


\m 

]m 
\m 

1lf7 
12?« 


V !.  —  Cliriiii  descensiis  ad  iuferos  ei  resurtecii«j.  ^'if.d 
\  U.  —  Adliiic  ilc  Ciirisii  resurrctlioae.  'J.TO 

Vill.  —  l)e  Yerbo  iiicarnalo.  liji» 

SkCTIO   II.  —  VeRSU.»   Jo.lNSIS  CKOW»!  I  ?^0 

L  —  Chrisii  Iriumphus  de  inoritt  ac  uiab'  lo.  'iJO 

li.  —  Itein  stichos  ejusdein.  1^3* 

SgCTio  i!C  —  vEt^scs  3c  A.V!BiGns  S.  Maximi.         I23S 
1   —  Cjfolo  cal'/o  dedicat  Arnbiguo  uin  S.  Maxiiiii.  123') 

I23J 

1236 

1236 

1236 

1237' 

\Ul 


fl.  —  De  eadeir.  Teisi 'iie. 

ni.  —  l.eclori  Antbi^ioruni  S.  Maxiuii. 

Sectio  IV.  —  Vf:nsnnM  Joannis  S'coti  FRACMETtrA. 

j.  —  Versus  Joannis  Scoii  ad  Carnluni  reKein. 

Sectio  V.  —  Joai«ms  Scoti  Grakci  viascs. 

ADDITAMENTCM, 

I.  —  Variao  leciioaes  iu  Jonnnis  Scoli  commetitarium  iu 
S  Evan;4e.l«im  secuuduni  Joaunein.  ilil 

!I. — Jp::unis  Scoti  tcinineiitarit  In  S.  EvaDgelium 
secuBdum  lc?.nneii)  fraginenlum  IV.  1'2I5 

ADiHANUS  PAPA  II. 
Nolilia  hislorit^a.  12ii 

EPiSTOF.AE  KT  DECHIiAT.  12?» 

L  Ad  Loihariura  regem.  *  12M> 

ff.  Ad  Adonein  VienneiKsem  rircbiepiscopuoi.  1261 

11!.  Ad -syiKxJuin  Trica.ssiuam.  1261 

iV.  Ad  Liwlovicmn  regeni  Geiaianiae.  1265 

V.  Ad  Waldr.idam.  126-=> 

\I.  Ad  eoisroi^osOrmani.iP.  1206 

VfL  Ad  Caroluni  Caiviim  refjem  1266 

VIIl.  Ad  ep.sc.opos syiiodi  Suessioneusis.  12ti9 

YX..  Ari  .Aitardiiui  episcoiiutn.  12T1 

X.  Ad  Hiiicm;irum  arcliiepisi-ofimn  Rliemeasem.  I2'i 
Xt.  Ad  H> T.irdum  archiepiscopiiui  TuroHeiisem.  127X 
XII.  Ad  AdduPin  Viennens^ru  arcbicpiscopuin.  127i 
XllL  Ad  B.tsilium  jrnperatorem.  1:276 

XIV.  Ad  Jgualium  episcopum  Constantinopoii!.-»- 
iiurn.  1277 

.\V.  .Mlociuio  papae  Adriani  ad  coiKiliiim  qnc>d  corive. 
uil  conlra  Piiotiiiin.  t?T8 

XV i.  Ad  liliicinarum  ar.-^JiiepiscopuniHUemensem.  12s(» 
XVn.  Ad  {2»rolu!ii  Caivom  regem.  liSI 

XVIll.  Ad  Iguaiium    arcliiepiscopum  Consiaul  oopfdi- 

li8J 
l-«n 
1391 
l?Jj 
1*14 

1297 
liO» 
!."' 

I.- 


Unnm 
XiX.  Ad  Basilium  imperatorem. 
XX.  Ad  proceres  regni  ''&rol!  CalvL 
XXf.  Ad  er-iscopos  iti  regnoCaroii  couslitulos. 
XXif.  .Ad  Hiiicmanizn  episcopuro  lUieiuensem. 
XXIII.  Ad  (noceres  regui  i.ilharii. 
XXfV.  Ad  Caroium  Caivum  resfc?!n. 
XXV.  Au  episcopos  in  reguo  CamUconstitnios. 
XXVL  Ad  Hincmarninar»  hiei'i9cop'!m  HUenienscin 
XXVII.  Ad  prcceres  re^oi  Caroi")  Calvi. 
X.WHi.  Ad  Ludovicum  refrem  Cfer.aianiae. 

XXIX.  Adepiseopos  in  regiio  Lud«vicicouslituK>s.  \' 

XXX.  Ad  Carolumrj»lviinj.  -  ITv 

XXXI.  Ad     Uiiicmaruin      arehiepiscopuin      niioin>' 
sem.  1 ".( 

.)kX\lf.  Ad  Hincmarnm  Latiduneuscui  cpiscopui».  15' 
XXXI 11.  Ad  Carolum  Calviim.  l.--i 

XXXiV.  Ad  proceros   rejjni   Caroli  Calvi  el  Loti  a 

qnoi)  laiii  re.fiis.  \Z' 

.\X\V.  Ad  episcOLOs  ia  regno  Caroii  et  quondam  I 

lliarii  conslilDlos.  1«' 

XXXVi,   Ad    Basiiium ,    CoiisUBlinnn»     el     Lconr 

impp.  1^^- 

XXXVIL  Ad  ign:iliiiui  C(>n$t»utiuoiontat)um  arrh  e;> 


scoimm  reizem. 
XXXVIil.  Ad  e|iiscoi)09  KMindi  Diiriacensis. 
A\XL\.  Ad  (.aruitiui  C^iivnui  leiieui. 
XL.  A.l  e|iisoo|iuui  K... 
XLL  Ad  i.^roiuiti  Calsi.ui  rigcM 


1.- 

15- 

1.- 

r. 


rilNIS  TOiVli  CENTKSI.MI  VICFSIMI  SKXIJNDL 


Pansiis.  —  F.x  Typis  i.-W  MiONE. 


o^   ^  r^^   V 


N 


2VjJ   td 
Ul  O 


1l 


:^  ^ 


^  '    P        11 (B 


Mtgne.    J.P. 

Patrologia  Latina. 


310 

.f'i35 

V.122 


LIBRARY 

Ponfifical  In.hht^  of  W^df^eval  Stu^J„ 

'  Ou'ONTO.  ON  r.,  CANAOA    M5S  IJ/